Journal of Fisheriessciences.Com ISSN 1307-234X
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
2(4): 632-638 (2008) DOI: 10.3153/jfscom.2008027 Journal of FisheriesSciences.com ISSN 1307-234X © 2008 www.fisheriessciences.com RESEARCH ARTICLE ARAŞTIRMA MAKALESİ KINACIK DERESİ ve AFRİN ÇAYI’ NIN BALIK FAUNASI (KİLİS, TÜRKİYE) Mahmut Dağlı∗ İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Biyoloji Eğitimi Bölümü, Malatya Özet: Kınacık Deresi ve Afrin Çayı’nın balık faunasını tespit etmek amacıyla Temmuz 2005-Haziran 2006 tarihleri arasında gerçekleştirilen bu çalışma sonucunda Cyprinidae familyasına ait 7 tür [Leuciscus lepidus (Heckel, 1843); Capoeta barroisi (Lortet, 1894); Capoeta damascina (Valenciennes, 1842); Garra rufa (Heckel, 1843); Barbus pectoralis Heckel, 1843; Pseudophoxinus kervillei (Pellegrin, 1911); Alburnoides bipunctatus (Bloch, 1872)] ve Ba- litoridae familyasına ait 5 tür [Barbatula panthera (Heckel, 1843); Paracobitis tigris (Heckel, 1843); Paracobitis malapterura (Valenciennes, 1846); Oxynoemacheilus samantica (Banerescu and Nalbant, 1968) ve Oxynoemacheilus argyrogramma (Heckel, 1846)] tespit edilmiştir. Balık türlerinin sistematik karakterleri açıklanarak daha önce yapılan çalışmalarla karşılaştırmaları yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Fauna, Kınacık Deresi, Afrin Çayı, Kilis Abstract: The fish fauna of Kınacık Brook and Afrin Stream (Kilis, Turkey) This study was carried out between July 2005 and June 2006 in order to determine the fish fauna of Kınacık Brook and Afrin Stream. In this study, 7 species, Leuciscus lepidus (Heckel, 1843); Capoeta barroisi (Lortet, 1894); Capoeta damascina (Valenciennes, 1842); Garra rufa (Heckel, 1843); Barbus pectoralis Heckel, 1843; Pseudophoxinus kervillei (Pellegrin, 1911); Alburnoides bipunctatus (Bloch, 1872) belong to Cyprinidae and 5 species, Barbatula panthera (Heckel, 1843); Paracobitis tigris (Heckel, 1843); Paracobitis malapterura (Valenciennes, 1846); Oxynoemacheilus samantica (Banerescu and Nalbant, 1968) and Oxynoemacheilus argyrogramma (Heckel, 1846) belong to Balitoridae were identified. The systematic characteristics of fish species were explained. These characteristics were compared with in previous studies. Keywords: Fauna, Kınacık Brook, Afrin Stream, Kilis ∗ Correspondence to: Mahmut DAĞLI, İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Biyoloji Eğitimi Bölümü, Malatya TÜRKİYE Tel: (+90 422) 341 00 10-4220 Faks: (+90 422) 341 00 42 E-mail: [email protected] 632 Dağlı, 2(4): 632-638 (2008) Giriş 1939 yılına kadar Türkiye tatlısu balık faunası makta olup başlangıç kaynakları Gaziantep’in ile ilgili yapılan çalışmaların tamamı yabancı batısındaki Sof dağından inen dereler ve daha araştırmacılara ait olup ilk çalışma Abbott (1835) batıdaki Kartal Dağı’ndan beslenen ve Afrin’den tarafından yapılmıştır. Türkiye’ye çeşitli amaçlar de güçlü olan Sabun Suyu Çayı’dır. Güneye için gelen yabancı araştırmacılar balık numunele- doğru Dümbüllü Dağı’ndan itibaren Deliçay ve rini kendi ülkelerine götürerek onlarla ilgili Kınacık Deresi’ni alan Afrin Çayı il sınırları taksonomik yayınlar yapmışlardır (Geldiay ve içinde yaklaşık 70 km’lik uzunluğa erişerek Kilis Balık, 1996). 1940-1949 yılları arasında yerli il sınırını terk eder. Afrin Çayı bir süre Su- araştırmacılar konuyla ilgili önemli çalışmalar riye’den geçtikten sonra, Reyhanlı kasabasının yapmışlardır. Bu çalışmalardan ilki Sözer (1941) kuzeyinden Hatay iline girer ve Karasu Çayı ile tarafından çok karışık bir grup olan Gobiidae bugün kurutulmuş olan Amik Gölü yatağında üzerine yapılmıştır. 1950-1970 yıllarında yerli birleşerek Asi Nehri’ne dökülmektedir. araştırmacıların yaptığı çalışmalar bir duraklama Balık numuneleri, araştırma sahasını temsil devresine girmiştir. Bu dönemde daha çok ya- edebilen 7 istasyondan (Şekil 1) 220V ve 650 bancı araştırmacılar tarafından yapılan çalışmalar wattlık elektro-şoker aleti ve balık kepçeleri ağırlık kazanmıştır (Kuru, 1975). 1970’lerden kullanılarak temin edilmiştir. Yakalanan örnekler sonra yerli araştırmacıların günümüze kadar %4'lük formaldehit çözeltisinden tespit edilmiş- yaptığı çeşitli faunustik çalışmalar sonucunda tir. Değerlendirmeye tabi tutulacak örnekler ülkemiz tatlısu balık faunasının büyük bir kısmı çeşme suyunda uzun süre bırakıldıktan sonra her ortaya çıkarılmıştır. örnek üzerinde aşağıdaki işlemler yapılmıştır. Konu ile ilgili olarak taranan literatürlerden 1. Sistematik açıdan önem taşıyan metrik ve Kilis ilinin balık faunasıyla ilgili olarak Kuru meristik özellikler değerlendirildi. (1975) Kazıklı Suyu’nda Carasobarbus luteus Heckel,1843’ün kaydında başka herhangi bir 2. Ağız yapısı, bıyık sayısı ve bulunduğu yer, çalışmaya rastlanılmamıştır. Kınacık Deresi ve yüzgeçlerin konumu incelendi. Afrin Çayı’ndaki balık türlerinin tespit edilmesi 3. Cyprinidae familyası için karakteristik olan Kilis ilinin biyolojik zenginliğinin ortaya farinks dişlerinin sırası, sayısı ve yapısı tes- çıkarılması ve korunmasına katkıda bulunması pit edildi. açısından önem taşımaktadır. Değerlendirmelerde balık ölçme cetveli Materyal ve Metod (mm), lup ve ölçme pergelleri kullanıldı. De- ğerlendirilen örnekler %70'lik etil alkol içeren Kınacık Deresi (Aslanlı Suyu) kaynağını cam kavanozlarda muhafaza edilmektedir. Polateli ilçesinin batısında almaktadır. Afrin Çayı, Asi nehrinin önemli bir kolunu oluştur- Şekil 1. Araştırma alanı ve tespit edilen istasyonlar. Figure 1. The research area and sampling stations. 633 Dağlı, 2(4): 632-638 (2008) Bulgular ve Tartışma sırt bölgesi daha koyudur. Yüzgeçler üzerinde portakalımsı renk belirgin şekilde Bu çalışmada toplam 211 birey incelenmiştir. görülür. Vücut oranları (Tablo 1) Çolak Belirlenen familyalara ait türlerin sistematiği (1981), Erdemli (1987), Örün ve Erdemli Kuru (1975) esas alınarak aşağıdaki şekilde (1996)’ye benzerlik göstermektedir. sınıflandırılmıştır. Tablo 1. L. lepidus’un vücut oranları Regnum: Animalia Table 1. Body rations of L. Lepidus Phylum: Chordata SB/VY SB/BU VY/VG BU/GÇ Subphylum: Vertabrata Min-Mak 3.6-4.4 3.6-4.0 1.5-1.9 3.1-3.8 Ort ±SS 3.90 3.74 1.70 3.48 Cladus: Gnathostomata ±0.22 ±0.11 ±0.10 ±0.21 Superclassis: Pisces Capoeta barroisi (Lortet, 1894) Classis: Osteichthyes Tip Lokalitesi: Antakya Subclassis: Actinopterygii Diyagnostik özellikleri: Alp vd. (1998) Superordo: Teleostei göre; D: III-IV 8-9, A: III 5, L lat.: 76-84. İncelenen 12 numuneye göre, D:III-IV Ordo: Cypriniformes 8-9, A: III 5, L. lat.: 68-76, FD: 2.3.4-4.3.2 Subordo: Cyprinoidei Morfolojik özellikleri: Vücut yüksek ve 1. Familia: Cyprinidae yanlardan basıktır. Ağız ventral konumlu ve köşelerinde bir çift bıyık taşır. Renk Leuciscus lepidus (Heckel, 1843) dorsalde gri, ventralde beyazımsıdır. Vücut Capoeta barroisi (Lortet, 1894) , baş, dorsal ve kaudal yüzgeçler üzerinde siyah lekeler bulunur. Dorsal yüzgeç hafif Capoeta damascina (Valenciennes, 1842) iç bükey, pektoral, ventral, anal yüzgeçler Barbus pectoralis Heckel, 1843 ise dış bükeydir. Vücut oranları (Tablo 2) Pseudophoxinus kervillei (Pellegrin, 1911) Bostancı (2006)’a benzerlik göstermektedir. Ancak BU/GÇ oranı Alburnoides bipunctatus (Bloch, 1872) bulgularımızdan daha büyük bulunmuştur. 2. Familia: Balitoridae Tablo 2. C. barroisi’nin vücut oranları Barbatula panthera (Heckel, 1843) Table 2. Body rations of C. barroisi Paracobitis tigris (Heckel, 1843) SB/V SB/BU VY/VG BU/GÇ Y Paracobitis malapterura (Valenciennes, 1846) Min-Mak 3.5-4.1 4.1-4.6 1.4-1.9 3.5-4.7 Ort ±SS 3.76 4.41 1.65 3.91 Oxynoemacheilus samantica (Banerescu and ±0.19 ±0.13 ±0.12 ±0.36 Nalbant, 1968) Capoeta damascina (Valenciennes, Oxynoemacheilus argyrogramma (Heckel, 1846) 1842) 1. Familia: Cyprinidae Tip Lokalitesi: Jordon Nehri Leuciscus lepidus (Heckel, 1843) Diyagnostik özellikleri: Pellegrin Tip Lokalitesi: Musul (1928)’e göre, D: III-IV 8-9, A:III 5, L.lat: 68-75. Diyagnostik özellikleri: Çolak (1981)’a göre, İncelenen 18 numuneye göre, D: III-IV D: III 8, A: III 9-10, L. Lat: 48-4 8-9, A: III 5, L.lat: 63-75, FD: 2.3.4- 4.3.2 İncelenen 30 numuneye göre, D: III (7) 8, A: Morfolojik özellikleri: Dorsal yüzgecin III 9-10, L.lat.: 40-46. FD: 2.5-5.2 şeklinde dallanmamış sonuncu şuası kemikleşmiş ve dizilmiştir. arka kenarı testere dişi şeklindedir. Vücut Morfolojik özellikleri: Ağız dorsal ko- rengi sırtta gri kahverengi, karın kısmı ve numludur. Vücut genellikle gümüş renginde olup yan tarafları sarımsı beyazdır. Ağız ventral 634 Dağlı, 2(4): 632-638 (2008) konumlu ve bir çift kısa bıyık taşır. Vücut oranları Alburnoides bipunctatus (Bloch, (Tablo 3) Bostancı (2006)’ya benzerlik 1872) göstermektedir. Ancak BU/GÇ oranı bulgularımızdan daha büyük bulunmuştur. Tip Lokalitesi: İsveç Diyagnostik özellikleri: Kuru (1975)’ya Tablo 3. C. damascina’nın vücut oranları göre; D: II-III 8 (9), A: III (10) 11-16, Table 3. Body rations of C. damascina L.Iat.: 47- 54. SB/VY SB/BU VY/VG BU/GÇ İncelenen 10 numuneye göre D: III 8, A: Min-Mak 3.9-4.8 4.0-4.8 1.4-1.6 3.3-4.5 III 12-14, L.Iat.: 46-52, F.D: 2.5-5.2. Ort ±SS 4.38 4.44 1.48 4.11 ±0.29 ±0.20 ±0.08 ±0.27 Morfolojik özellikleri: Vücut yanlardan yassılaşmış olup iri pullarla kaplıdır. L. Lat Barbus pectoralis (Heckel, 1843) boyunca siyah pigment taneciklerinden Tip Lokalitesi: Asi Nehri oluşmuş çift sıralı makine dikişi şeklinde Diyagnostik özellikleri: Bostancı (2006)’ya lekeler bulunur. Ağız terminal konumlu ve göre; D: IV 8-9, A: III 5, P: 17-19, V :I 8, L.lat: dudaklar iyi gelişmemiştir. Vücut oranları 52-54 (Tablo 6) Erdemli ve Kalkan (1996), Bostancı (2006)’ya benzerlik İncelenen 20 numuneye göre D: III-IV 8-9, A: göstermektedir. III 5, L.lat: 48-52, FD: 2.3.4- 4.3.2 Tablo 6. A. bipunctatus’un vücut oranları Morfolojik özellikleri: Baş geniş ve burun nispeten