1919tik | 2.523 zenbakia | 2016/10/02 | 3,90 € | argia.eus
LEHIARIK GABE “EGONKORTASUNA” BESTE LAU URTEZ Puntadaz Puntada txikitik eragiten argia eguna 2016 urriak 1, zaPatua, OndarrOakO itsasaurre Plazan
10:00 OROIMENAREN TXANGOA SATURRARANERA 17:00 KALE ANTZERKIA Ondarroako Historia Zaleak elkartearekin Abarka taldeak Argia Egunerako beren-beregi ONGIETORRI EKITALDIA 11:00 sortutako antzezlana 11:15 JOLAS HEZITZAILEAK 18:00 EUSKAL HERRIKO III. ARGIA KOMUNIKAZIO PROIEKTUA HARPIDEDUNEN ETA LAGUNTZAILEEN BULTZADAREKIN ATERATZEN DUGU AURRERA. MILA ESKER DENOI. Eskulanak, jolas erraldoia, zesta-punta, Nendo Dango, NORTASUN AGIRI ARROTZ hankapaluak, dantza tailerra… JAURTIKETA HERRI ERAGILEEN AZOKA IREKIERA 11:15 19:30 KONTZERTUAK 12:00 ARGIAZALEEN TOPAKETA Jon Basaguren Occhi di Farfalla 14:30 HERRI BAZKARIA + BERTSO SAIOA Eskualdeko eta garaiko produktuekin osatutako menua. Bazkalostean Bertxio, twitter bidezko bertso saioa, Iratxe Ibarra, Nerea Ibarzabal eta Xabat Galletebeitiarekin. Prezioa: 15 euro (langabetuek, langile prekarioek eta ikasleek 12). Txartelak eskuratzeko: ARGIAn (943-37 15 45 edo [email protected])
Egun osoan zehar, “Trantsizioak” erakusketa + kale animazioa: erraldoiak, txistulariak, trikitilariak, batukada… 12:00etatik 14:00etara Radixu irratiaren zuzeneko emanaldia jaigunetik ESKERRIK ASKO EGITARAUA OSATZEN LAGUNDU DUTEN GUZTIEI
ANTOLATZAILEA LAGUNTZAILEAK
Ondarroako Udala 2.523 zenbakia | 2016/10/02
PANORAMA 39 DENBORAREN MAKINA 4 Asteko argazkia 40 BIZI BARATZEA 6 EAEko Legebiltzarrerako hauteskundeak 42 ARGIA KOMUNITATEA 10 Net Hurbil 48 KULTUR KRITIKA 17 Hor dena gailu 50 ZUZENEKO EMANALDIA IRITZIA 52 ARGI-KONTRA: 18 Estitxu Garai Artetxe MADANI KOUMARE 19 Enrike Diez de Ultzurrun 54 BERANDUEGI Oihana Etxebarrieta 20 Andoni Mujika AZALEKO ARGAZKIA: MARISOL RAMIREZ / ARGAZKI PRESS
Uztailaren 28an ehunka lagun mobilizatu ziren Gipuzkoako erraustegiaren baldintza-pleguak onartzearen aurka. (ARGAZKIA: JUAN CARLOS RUIZ / ARGAZKI PRESS)
SAKONEAN
12 | Ana Txurruka: “Sarritan ez gara bazterkeria arriskuan dauden emakumeengana iristen” / Danele Sarriugarte Mochales 22 | Erraustegiaren zorra, negozio txarra Gipuzkoako herrientzat / Urko Apaolaza Avila 27 | Kalamuaren ekoizpen eta kontsumo arduratsua, akusatuen aulkian / Oskar Epelde 30 | Konfiantzaren pedagogia, ikasleek eraikitako ikaskuntza metodoa / Iker Oñate Aiastui 34 | Argia Eguna: Puntadaz puntada, txikitik eragiten jarraitzeko / Unai Brea, Axier Lopez 44 | Juan Gorostidi, Zazpigarren heriotza saiakeraren egilearekin berbetan / Mikel Asurmendi
ARGIA KOMUNIKAZIO PROIEKTUA HARPIDEDUNEN ETA LAGUNTZAILEEN BULTZADAREKIN ATERATZEN DUGU AURRERA. MILA ESKER DENOI.
DOAN ETA LIBRE ARGIAKO EDUKIAK KOPIATU, MOLDATU, ZABALDU ETA ARGITARA DITZAKEZU, GURE EGILETZA AITORTU ETA BALDINTZA BERETAN EGINEZ GERO.
Jabetza: Komunikazio Biziagoa, S.A.L. Ametzagaiña Taldeko partaidea. Lehendakaria: Bego Zuza. Zuzendaria: Estitxu Eizagirre. Erredakzioa: Axier Lopez, Estitxu Eizagirre, Gorka Bereziartua, Jon Ander de la Hoz, Jon Torner, Lander Arbelaitz, Mikel Asurmendi, Mikel Garcia, Onintza Irureta, Pello Zubiria, Sara Arruabarrena, Unai Brea, Urko Apaolaza, Xabier Letona. Diseinua: Sergio Labrador. Argazkilaria: Dani Blanco. Produkzioa: Antza S.A.L. Harpidetzak: Iraitz Agirre. Salmenta: Idoia Arregi, Ixabel Bereziartua, Karlos Olasolo, Maite Arrieta, Olatz Korta. Idazkaritza: Aloña Soraluze, Bego Zuza. Administrazioa: Jone Arzallus, Mari Karmen Loiarte, Marijo Aiertza. Web garapena: Asier Iturralde. HELBIDEAK: Gipuzkoa: Industrialdea, 15. 20160 Lasarte-Oria. Tel: 943 371545. Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoa: Xalbardin baita. 64122 Urruña. Tel: 559 473163. Bizkaia: Eleizalde 1, 2-D. 48600 Sopela. Tel: 94 6765580. Nafarroa: Gazteluko Plaza 44, 3. eskuina. 31001 Iruñea. Tel: 948 222285. POSTA ELEKTRONIKOAK: Komertziala: [email protected]. Harpidetzak: [email protected]. Erredakzioa: [email protected]. Interneten: www.argia.eus. Lege gordailua: SS 837-2012. ISSN: 0213-909X. Batzorde parekidea: 72562 E. Inprimategia: Antza S.A.L. Informatika: iametza interaktiboa, S.L. HARPIDETZA: Euskal Herria eta Espainiako estatua: astero, 12 € hilean; hamabostero, 6,5 € hilean; hilean behin, 3,5 € hilean. Beste atzerriak: 15 € hilean. Airez: 24 € hilean. PANORAMA Bost urteko hutsunea
2011ko irailaren 21a ez dute Bilboko Errekaldeko auzotarrek erraz ahaztuko. Munduko alkaterik onenaren saria irabazi zuen Iñaki Azkuna jeltzaleak bidalitako hondeamakin eta ertzain saldoak eraitsi zuen Euskal Herriko gune autogestionatuetako ikurretako bat. Kukutza III gaztetxearen 13 urteko bizitzari amaiera emateko arrazoi ofiziala 40 etxebizitzaren eraikuntza zen. Baina bost urteren ostean, hutsune bat baino ez dute ikusten auzoan.
Argazkia: Aritz Loiola
PANORAMA
“EHBilduren emaitzak onak direla dioten analisiek ezkutatzen EAJ nagusi hiriburuetan eta dute odolustea, urteak joan eta etorri. Are gehiago, estrategia udalerri nagusietan politikoa erabakitzen dutenak berdinak Lander Arbelaitz Mitxelena dira, urteak joan @larbelaitz eta etorri, emaitzak kaskarrak izan arren”. Berde iluna nagusitu da Jule Goikoetxea Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan. Bai geografian, “Sozialistak, argi baita mintzatuko naiz: gu hiriburuetan eta guztioz potrotaraino biztanle gehien nago. Ez dakit trena duten herrietan Atotxan hartu eta ere. EAJk irabazi ez Pariseraino ez ote dituen gainontzeko herri naizen joango”. gehienetan EH Bildu Andoni Unzalu izan da garaile. Bilbon EAJk ia 70.000 boto eskuratu EAJ “Gizon hetero, zuri ditu, orain lau urte eta burges koadrila baino 4.500 gehiago eta EH Bildu hori bozkatu duzuen bigarren indar Elkarrekin emakume guztiei, Podemosen 23.500 bozak PSE-EE hirukoiztuz. Donostian jeltzaleak igo zorte ona opa dizuet PP eta feminismo pixka egin dira eta alde handiz irabazi dute, bat gomendatuko 30.697 botorekin eta bigarren indar EH nizueke”. Irantzu Varela Bilduri 12.730 botoko aldea aterata (hauek Elorrio eta Bergara, batzuk aipatzearren. 3.226 boto jaitsi dira lau urtean). Gasteiz Elkarrekin Podemos Espainiako izan da hiriburu lehiatuena: 27.681 boto presidentetzarako hauteskundeetan lehen “Denak pozik: EAJ, EAJrentzat, 23.335 PPk, 18.899 Elkarrekin indarra izan zen herri askotan, oraingoan irabazi duelako. EH Podemosek eta 17.287 EH Bilduk. ez dute inon lortu. Bildu, ez duelako Irun, Eibar, Arrasate, Zarautz eta PSE-EEk zaplazteko handia jaso du, bozen galdu. Podemos, Hondarribian jeltzaleak izan dira nagusi, eta %42 galduta. Lasarte-Oria da mantendu sorpassoagatik. Araban, Laudio, Amurrio eta Agurainez gain, duten herri bakarra, historikoki bereak izan PSE, gobernatuko Errioxarekin muga egiten duten herri askotan diren beste herri guztiak galdu ditu EAJren duelako. ere garaile atera da Urkulluren alderdia. mesedetan, hala nola Ermua, Irun, Barakaldo, Kontsolatzen ez EH Bilduk irabazi duen herririk Portugalete, Zumarraga eta Eibar. PP, nahiz dena…”. handiena Errenteria da, eta ondoren ditu eta balorazio positiboa egin, bosgarren Hibai Arbide Ondarroa, Azpeitia, Hernani, Oiartzun, indarra izango da Legebiltzarrean.
Erabakitzeko eskubidea: “Gauza bat da posizio politikoa, beste bat berau lehenesteko borondatea”
ASIER BLAS, EHU-KO IRAKASLEA “Eusko Legebiltzar autodeterminazio zaleena izango da hurrengo legegintzaldikoa. Halere, gauza bat da alderdiek gai horren inguruan duten posizio politikoa eta beste bat da erabakitze eskubidea lehenesteko borondatea. Ez dirudi Elkarrekin Podemos, izan duen emaitzarekin, gai hau lehenesteko asmoz egongo denik eta antzera pentsa daiteke EAJri buruz. Izan ere, horrelako gaiak mahai gainera- tzeak tentsioa igoko luke eta egun EAJk duen hegemonia politikoa galtzeko aukerak sor ditzake”.
6 2016/10/02 | ARGIA PANORAMA
EUSKO LEGEBILTZARRERAKO HAUTESKUNDEAK EAJk inoizko emaitzarik onenetakoa lor- tu du EAEko hauteskundeetan. Ia 400.00 boto eskuratu dituzte jeltzaleek, eta 2012an baino bi legebiltzarkide gehiago. EAJren garaipen argia, EH Bilduk eutsi egin dio bigarren lekua- ri, eta Elkarrekin Podemos ez da uste adina indarrez sartu Legebiltzarrean. PSEren amiltzea PPk eta PSEk gain behera jarraitzen dute, sozialisten kasuan oso nabarmen.
ò Araba ò Bizkaia ALDERDIA 2016 2012 ESERLEKUAK ALDERDIA 2016 2012 ESERLEKUAK EAJ 42.234 40.116 8 (+1) EAJ 238.441 230.204 12 (+1) PP 27.812 29.374 5 (=) EH Bildu 99.270 128.644 4 (-2) EH Bildu 26.803 34.193 5 (-1) Elkarrekin Podemos 84.034 - 4 Elkarrekin Podemos 24.299 - 4 PSE-EE 66.376 113.536 3 (-2) PSE-EE 19.501 30.358 3 (-3) PP 54.923 70.749 2 (-1) Abstentzioa %38,9 %36,4 Abstentzioa %37,2 %35,5
ò Gipuzkoa ò GUZTIRA ALDERDIA 2016 2012 ESERLEKUAK ALDERDIA 2016 2012 ESERLEKUAK EAJ 116.989 114.446 9 (=) EAJ 397.664 384.766 29 (+2) EH Bildu 98.181 115.086 8 (-1) EH Bildu 224.254 277.923 17 (-4) Elkarrekin Podemos 48.338 - 3 Elkarrekin Podemos 156.671 - 11 PSE-EE 40.262 68.915 3 (-2) PSE-EE 126.139 212.809 9 (-7) PP 24.622 30.461 2 (=) PP 107.357 130.584 9 (-1) Abstentzioa %38,1 %36,7 Abstentzioa %37,7 %34,2
Eusko Legebiltzarraren osaketa EH Bildu Elkarrekin Podemos ALDERDIA 2016 2012 EAJ EAJ 29 27 EH Bildu 17 21 PSE-EE Elkarrekin Podemos 11 - PSE-EE 9 16 PP PP 9 10 75 eserleku UPyD - 1 2016 2012
ARGIA | 2016/10/02 7 PANORAMA
EKONOMIAREN TALAIAN Diru-sarrerak eta hauteskunde promesak
Juan Mari Arregi
Hauteskunde kanpainak, finantza krisien erdian, gero eta gehiago ar- dazten dira promesa sozio-ekono- mikoen inguruan, boto-emaileen interesa hortxe baitago. Euskal hau- teskundeetako kanpainan ere gai MARISOL RAMIREZ / ARGAZKI PRESS horiek izan dira protagonista. Baina ia inork ez du kuantifikatu –eta hori oso larria da– promesok ekonomi- Espainia ongi doa koki zer ekarriko duten, eta zehazki nola lortuko dituzten horiei erantzu- teko diru-sarrerak. eta Euskadi ere bai Ezkerretik eskuinera, alderdi poli- tiko guztiek hitz eman dute enplegua Xabier Letona desegin da, hegemonia lehiari uko egin bai- sortu eta langabezia gutxitzea; enple- @xletona tiote EH Bilduk eta Elkarrekin Podemosek. gu duina prekarietateari aurre egite- Egia esan, hegemonia kontuetan pen- ko, enplegu publikoa lantaldeak bi- Espainia ongi doa, zioen Aznarren PPk tsatzeko baino, EH Bilduk nahikoa zuen zi-berritzeko. Zenbaitek agindu dute bere kanpaina ospetsu batean. Euskadi azken boto-zauri mingarrietatik senda- langabezia %10etik jaistea, eta beste ongi doa, errepikatzen die EAJk etengabe tzeko formulen bila jardutearekin. El- zenbaitek milaka lanpostu sortzea. herritarrei, eta mezua burmuinean iltza- karrekin Podemosek oraindik ere ihes Batzuk eta besteak gazteen arteko tu zaio boto-emaileen %37ri. Boto jeltza- egiten dio EH Bildurekin aldez aurretik langabezia borrokatzearen alde ager- lea oinarri sendoa den ideiak, “ongi goaz” ezer bateratu saltzeko aukerari; lehiakide tu dira; Lanbide Heziketa egunera- ideiak azken lau urteetan sarean harrapatu izateaz gain, Podemoseko egoitza zentrala tzea izan da promesetako bat, baita ditu beste esparru politikoetako boto-e- Madrilen izateak badu eraginik oraindik. emigratu behar izan dutenei etxera maile ugari, hasi PPtik eta EH Bilduraino. Emaitzak ikusita, beraz, pentsa liteke itzultzeko bideak irekitzea ere. Zentralitate, egonkortasun eta modera- denak bere horretan jarraituko duela Berdintasuna prometitu dute ema- zioaren paradigma, EAJk eroso goberna- joko instituzionalean. Ekonomia sus- kume eta gizonen artean. Ekonomia tzeko alfronbra gorria du, alfonbra azpian pertzen jarriko du indarra EAJk, orain produktiboa izan dute ahotan, es- sartu ezin diren arazo sozialek horretara- arteko bideari eutsiz. Espainian eskuina pekulazioa madarikatuz. Ongizate ko aukera izorratzen ez badiote bederen. zentralistaren indarra ikusita, autogo- eredua hobetzeko odontologia eta Nola egingo du hori? Nahieran. Logikoe- bernuan ezin espero bultzada handirik, podologia Osakidetzan sartzea ere na litzateke beren moldera gehien hurbil- are gutxiago Madrilekiko konfrontazioa proposatu du inork. Denek diote iru- tzen den PSEko makulua baliatzea, eta de- elikatzeko bada: “Vade retro Katalunia”. zur fiskalari gogor egin behar zaiola nak adierazten du hala izango dela. Bide eta paradisu fiskaletan dagoen di- hori PSEren hilobirako bidea izan daiteke, Betor Kolonbiako haizea rua laguntza sozialetarako bideratu baina gaitza da PSE Elkarrekin Podemos Behin EH Bilduren mehatxua gainetik behar dela. Pentsioak ziurtatu eta eta EH Bildurekin egiazko harresi soziala kenduta, gatazkaren amaiera ordenatua- handitzearen alde daude denak, mila eratzen irudikatzea. Eta gainera, ausartu- ren esparruak har dezake beste indarrik eurotik gorako gutxieneko diru-sa- ko balitz ere, EAJren eta PPren zentro-es- legealdi honetan, batez ere horretarako rrera ezarriz gainera. kuinak 38 boto ditu, gehiengo osoa. inoiz baino sostengu sendoagoa izan de- Bada, orain lurrera jaitsi eta agin- zakeelako Eusko Legebiltzarrean. dutako politika sozio-ekonomiko ho- Ezkerrak jai Kolonbiako bake prozesuaren haizeak riek praktikan jartzeko ordua dute. EH Bilduk hegemonia lehiatu zion EAJri dokumental eta erreportajeetarako baino Eta batez ere, promesak lortzeko di- 2012ko saioan. Azken hauteskundeetako gehiago ere balio beharko luke hemen; ru-sarrerak eta iturri fiskalak bilatu Podemosen indar erakustaldiak piztu izan areago oraindik Espainian eta Frantzian beharko dituzte, batzuk gobernutik, du horretarako ametsik aldaketa ezkerre- ia 400 preso direnean sakabanatuak eta besteak oposiziotik. Ez diezaiotela tik amestu dutenen artean. Hauteskunde baldintza estuetan. Ez da kanpainako gaia gero berriz ere Montorori edo dena eguna hurbildu ahala, baina, ametsa samur izan, baina izan beharko luke legealdikoa. delakoari errua bota.
8 2016/10/02 | ARGIA PANORAMA
PPren gehiengo absolutua berriz ere GALIZIA. Hirugarrenez jarraian gehiengo absolutua lortu du PPk Ga- liziako hauteskundeetan: 41 eserle- ku. Izan ere, 1989tik legegintzaldi bakarrean ez dute izan gehiengo ARNALDO OTEGI, absolutua popularrek. Bigarren ge- EH BILDU: ratu da En Marea alderdi berria, Po- demos, Anova, EsquerdaUnida eta “Hemen posible da burujabetzaren “marea” izendapenarekin 2015eko aldeko ibilbide orri bat udal hauteskundeetan hainbat hiri- sustengatuko duen tan garaile izandako taldeek osatua. gobernu bat osatzea. Boto kopuruan hirugarren, baina Posible da murrizketen En Marearen eserleku kopuru bera- kontrako politika egitea. rekin (14), PSOE geratu da, Galizian Gehiengo bat badago. ere gainbehera nabarmenean. Lau- Hemen posible da garren indarrak, BNGk, parlamen- presoak etxeratzeko EFE pausoak ematea”. tario bat galdu du –sei ditu orain–, Alberto Núñez Feijóo izango da berriz ere Galiziako Xuntako baina inkestek iragarritakoa baino presidentea. 2009tik darama karguan. askoz emaitza hobea eskuratu du.
ERABAKITZEKO Ezkerreko alternatiba ESKUBIDEA PILI ZABALA, ELKARREKIN asmatzeko dago PODEMOS: Axier Lopez “Lana tinko eta gogor egingo dugu. @axierL 57 Erakundeetan lana egitean gardenak Ortuzarren eta Urkulluren alderdia jaun eta jabe da Bizkaian, eta Gipuzkoa jesarleku dituzte izango gara. Emaitza eta Arabako emaitza onen ekarpenari esker eroso jarraituko du agintean. erabakitzeko historikoak lortu EAEko panorama politikora ohiko laukoteari ezkerreko beste alderdi bat eskubidearen ditugu, baina ez gara gehitu izanak gehiengo berriak sortzeko aukera iradoki zuen. Baina azken alde dauden hiru konformatzen. Ez ditugu hauteskundeen emaitzek argi utzi dute, gaur gaurkoz, ez dela alternatiba- indarrek (EAJ, EH ospatuko 11 eserlekuak”. rik jeltzaleen proiektuaren aurrean. Ezker abertzaleak, orain bost bat urte Bildu, Elkarrekin lehenik, eta Podemosek, azken aldion, sorpassoaren ametsa izan dute, bozen Podemos), Eusko gordinak erakutsi du ordea, epe ertainean, erakundeetan eredu neoliberala- Legebiltzarraren ri aurre egiteko aukera errealik ez dagoela, ezkerreko indarren eskaintzetan %76. eta jokaeretan aldaketa sakonik eman ezean. 86.670 EH Bildu Ahal Dugu Gipuzkoa boto gutxiago lortu Behetik gora egiteak Goitik behera egiteak Gipuzkoa da ezkerreko ditu PSE-EEk 2012ko ematen duen sentsa- uzten duen zapore indarren arteko balizko hauteskundeetan zio gozoarekin ospatu gaziarekin ospa- aliantzak duen aukera baino: %40ko ZERO CIUDADANOS dute lau eserleku eta tu dute lehen aldiz erreal bakarra epe la- jaitsiera. Hamasei Espainiako gobernuan 53.000 bozen galera. EAEko hauteskun- burrean. Gipuzkoan EH legebiltzarkidetik sartzeko lehian dagoen Espainiako Kongre- deetara aurkeztu eta Bildu eta EAJren arteko bederatzira igaro da. alderdiak Hego Euskal surako ekaineko hirugarren indar gisa lehia estuak, eta Pode- Herrian ez du ordezkari hauteskundeetatik sartzearen garaipe- mosek sozialistei gaina bakar bat ere izango. 9 Albert Riveraren mezu hona, 71.000 lagunen na. Ekaineko emaitza hartu izanak, Batzar jesarleku eskuratu politikoak gurean ez babesa berreskuratu historiko horietatik Nagusietan bestelako ditu PPk, duela du lurrartzerik lortu, eta dute, beheranzko joe- 179.000 boz galtzea gobernu bat posible lau urte baino bat Galizian PPk jan du osorik. rari amaiera emanez. ez zaie samurra egin. egin lezakete. gutxiago.
ARGIA | 2016/10/02 9 PANORAMA NET HURBIL GLOBALIZAZIOA | ITSAS MERKATARITZA
Hanjinen porrotagatik itsasoan galduta dabiltza
Pello Zubiria Kamino Olentzeroren opariak @pellozubiria
Hanjin korearrak –itsasozko merkataritzan ari diren konpainia handienetan zazpigarrenak– kiebra jota, olatu artean geratu dira preso Eguberrien aurreko kanpainetarako milaka produktu helmugako kaietan sartu ezinik. Hanjinen itsasontzi erraldoietan zetozen Asia urrunetik Mendebalde kontsumitzailera, globalizazioaren ikur bihurtu diren milaka kontainerretan metaturik. Krisiaren abuztu honetako ostikada izan da.
540.000 edukiontzi handi utzi ditu po- to Lazaro Cardenas, Balboa (Panama), sikoetakoa den Seaspan korporazioko rrotak itsaso zabalean edo portuen sa- Busan (Korea) eta Chiwanen (Txina) buru exekutiboa. rreretan ainguraturik. 14.000 milioi do- eskala eginez. Singapurreko nasan ama- Wangek baditu arrazoiak ezkor iza- lar inguruko balioa lehorreratu ezinean. rraturik abuztuaren 29ko iluntzean teko, bere konpainiak alokatuak baitira AEBetan Thanksgivingerako erosketak heldu zitzaizkien poliziburu bat eta Hanjinek darabiltzan 104 ontzietatik prestatzen ari diren Samsung, Nike, abokatua, jakinaraztera baporea bahi- lau, eta orain berreskuratzen lanak edu- Wallmart eta beste hainbat multinazio- tuta zegoela konpainiaren zorrengatik kiko dituzte. Gainerako jarduera ekono- nal gotor urduri dabiltz. eta kaia utzirik itsaso zabalean itxaron miko gehienak bezala, itsasoko garraioa Abuztu bukaeran panikozko titularrak beharko zutela. Hanjin Roma mugiaraz- ere konpainia, kontrata eta azpikontrata irakurri ziren ekonomia globalizatuaren ten duten 24 marinelek smartphoneak sare konplexuz osatzen da. Arazoa, or- jarraipena egiten duten orrialdeetan, dauzkate munduarekin harremantzeko dea, Hanjinen hartzekodunen eta beze- brok egin zuenean itsas garraioan dabi- bide bakartzat, ezin lehorrera jaitsi, bi- roen mugetatik askoz harago doa. len zazpigarren korporazio handienak. zirauteko jan-edanak eskuratzera hur- Los Angeles Timesek titulatu duenez, Irail amaierara heldurik, alarmak arin- biltzeko baimena noiz lortuko zain. kiebra honekin erakusten du muturra du diren arren ez dago batere argi Han- Baina adituen kezka piztu dute ez oraindik zatirik handiena ikusi ez zaion jinen kiebrak mundu osoan zer nolako mamu-itsasontzietan preso geratutako icebergak: pleitasarietan dagoen nahas- astinduak zabalduko dituen. eskifaien istorioek baina munduko eko- mendua. Itsasozko garraioaren pre- Hanjin konpainiak dauzkan 100 nomiari Hanjinen hondoratzeak ekarri- zioak aspaldi honetan kosteen azpitik pakebot inguruetatik 45 geldirik egon ko dizkioten kalteek, itsasoz mugitzen ibili dira, Hanjinen porrotak ur azalera dira, ezin ausartuz kaietan barnatzera diren salgaien %8 honen eskuetatik atera duen arte arrain ustela. edo Suezekoa bezalako kanalak zehar- pasatzen baitira. Urtean Hanjinek ga- katzera, batzuetan korporazioaren zo- rraiatzen ditu 3,7 milioi kontainer TEU Merkeegia garesti pagatzen da rrak exekutatzeko bahitu ez ditzaten, motakoak ontzi erraldoietan: globaliza- Merkantzia gutxiegi ontzi ahalmen besteetan konpainiak ezin zuelako au- zioaren ikurretako bat bihurtu diren ho- gehiegirentzako, horra zeren beldur rreratu portuko zerbitzuaren prezioa. gei oineko TEU – Twenty-foot equivalent diren Hanjinen ispiluan beren buruak 1.500 marinel eta zuzeneko beste lan- unit– edukiontzi horietatik 10.000 era- ikusten dituzten erraldoiek. Ontzi kon- gileren enpleguak dira zintzilik, 12.000 mateko gai diren ontzi handiak Hanjin painiek 2000ko hamarkadan handitze gehiagorenak Koreako Busan hiriko on- berak modan jarriak dira. planak egin zituzten gero bete ez diren tziolan. Marinel gatibuen argazki zeha- “Hanjin Shippingen hondoratzeak hazkunde aurreikuspenen gainean. tza erakustearren, BBC kate britainia- ekarriko duen olatua itsas garraioaren- Ez sinetsi atzeraldia –oro har krisia– rra hurbildu da Hanjin Roma baporean tzako izango da finantza merkatuen- amaitu dela dioten politikariei. 2016an preso geratutakoak bisitatzera. tzako Lehman Brothersen porrota izan munduko sal-erosketak ez dira han- Singapurren harrapatu zituen Hanjin zena adinakoa. Bonba atomiko handi dituko %3an ere, aurrez iragarritako Romako eskifaikoak abuztuaren 29an bat da: horniduren katea astintzen du, %4tik urrun, zer esanik ez 2008 aurre- beren konpainiaren hondoratzeak. Uz- globalizazioaren oinarria bera”. Horre- ko %6 hartatik. Mendebaldeko portu tailaren 17an irtenda Mexikoko Puerto la mintzatu zaio Bloomberg agentziari askok trafikoa galtzen jarraitzen dute Manzanillotik, hara helduak ziren Puer- Gerry Wang, Itsas Bareko garraioan kla- eta konpainiek dirua galtzen. 20 oine-
10 2016/10/02 | ARGIA GLOBALIZAZIOA | ITSAS MERKATARITZA NET HURBIL
Tim Rueren argazkian, Hanjin korporazioaren ontzietako bat irailaren 4an Kaliforniako Long Beach aurrean ainguraturik, kaira sartu ezinda. Horrelako barku eta edukiontziak dabiltza planetako itsasoak zeharkatzen gure kontsumoko produktuz eta horien osagaiez mukuru. Nazioarteko merkataritza ahultzearekin batera egokitu zaie garraio konpainia handiei azken urteotan ontzi berri handiagoak erosteko egindako zorrei aurre egin beharra. Garraioen kosteen merkatzea da mundializazioaren zimentarrietako bat eta asteotako gertakizunek astindu dute.
ko edukiontzi handi baten etekina jaitsi ko Hyundai Merchant Marine konpai- eremuez gain garraioak berak bihurtu da 2011ko 1.189 dolarretatik aurtengo niak; burtsan balioaren hiru laurdenak dituzte biltegi ibiltari, kamioiak eta itsa- 776ra. Itsas garraioko konpainiek aur- galdu dituzte. Eta itsasozko garraioen sontziak, informatikak eskaintzen duen ten 5.000 milioi dolar baino gehiagoko tarifak ere arin garestitu dira irailean laguntza handiarekin. galerak edukiko dituzte, Drewry Mariti- barrena: ozeanoa zeharkatzen duten Biltegietan gero eta erreserba gutxia- me Research elkartearen kalkuluetan. alimaleko trafiko horientzat urte sa- go edukita, zero stock estrategian estu Salgaien trafikoa behera eta hura ga- soirik beroena udazkena da, herrialde harrapaturik, horniduren kate konple- rraiatzeko ontzien ahalmena gora, au- aberatsetako neguko festetako kontsu- xuan Hanjin konpainiarena bezalako rrera egiteko konpainiek ez dute ikusi moaren ataria, eta ekoizleek bezala ba- istripu bat gertatzea amesgaizto bihur pleiten prezioak jaistea beste modurik. natzaileek seguritatea bilatzen dute. daiteke. Edonor eta edozer zintzurretik Low cost ereduan oinarritzen da gaurko Resilience webgunean Kurt Cobbek harrapa dezake, izan norbere familia kontsumo guztia. Los Angeles Timesek interpretatu du abuztuko istripuaren edo ospitalea, inon ez delako hiru egun kalkulatu du klase ertaineko familia bati mamia: “Hanjinen kiebrak erakusten baino gehiagoko janaririk gordeta. etxeko jabetza guztiak sartzeko moduko du just-in-time banaketaren efizientzia Erresilientziarik ezin da just-in-time 40 oineko edukiontzi handi bat Kali- azken finean ez dela hain efizientea”. eta zero stockekin, arazo larriei aurre forniatik Hong Kongera urez bidaltzea Eraginkortasunaren izenean, kosteak egiteko gaitasuna kosta egiten da. Baina New Yorkera trailerrez eramatearen zeinek baino zeinek gehiago argaldu globalizazioa ez doa erresilientziatik. Fi- erdi prezioan ateratzen zaiola. nahian enpresa guztiek beren inbenta- nantza sistemak eta politikariek lezioa Hanjinen uberatik bazterra joz mu- rioak ia desagertzeraino murriztu dituz- ikasi ez duten moduan Lehman Brother- turrekoa hartzeko hurrengotzat aipatu te, eta edozein eskariri berehala –just-in sen eztandatik, banaketa sisteman ere dira Japoniako Nippon Yusen eta Koria- -time– erantzun ahal izateko logistika susto gehiago ikusteko gaude. n
ARGIA | 2016/10/02 11 JENDEAK MEDEAK | BAZTERKETA | INDARKERIA
Ana Txurruka, berdintasun teknikaria «Sarritan, berdintasun politikekin ez gara bazterkeria arriskuan dauden emakumeengana iristen»
Militantzia eta instituzioa gurutzatzen diren lekuan jardun da Ana Txurruka azken hamarkadan, buru-belarri. Oreka zailean, eutsi dio: kalean, Medeak taldea eta transfeminismoa izan ditu ardatz; lanean, berriz, ahalik eta emakume gehienengana eta askotarikoengana iristea, eta puntu komunak abiapuntu lan egitea.
Danele Sarriugarte Mochales @daneleSM ARGAZKIAK: DANI BLANCO
Berdintasun teknikaria zara. Nolatan? Akaso orain egonkortuago dago lanbi- Zer aldatu da, adibidez? Humanitateak ikasi nituen, etorkizu- dea eta horregatik aldatu da? Orain dela 15 urte udal bat ez zen nik eta lan aukerarik gabeko karrera, Normalizazio prozesu bat egon da eta behartuta sentitzen erasoen kontrako eta bukatu eta gero ez nekien zer egin. nik uste dut hori feminismoaren lorpen kanpaina egitera, edo hezkidetza susta- Ni jada feminista nintzen, militantzian bat izan dela, eta arrakastatzat hartu tzera, edo emakumeentzako jabekuntza hasi berria, eta banekien mundu hura behar dugula, baina kasu batzuetan nor- tailerrak eskaintzera... Orain, nahiz eta gustatzen zitzaidala eta gustatuko litzai- malizazio horrek eduki politikoa leundu alderdi politiko askorentzat lehenta- dakeela horretan lan egitea. Justu urte du. Hasierako berdintasun teknikariena sunezko gaia ez izan, ez dira ausartzen horretan sortu zuten EHUko Berdinta- oso jardun militantea zen. horrelako gauzei ezetz esaten. Kontua sun masterra eta han sartu nintzen, ez da azalean gelditzen dela sarri, eta ho- bainuen ikerketan aritzerik nahi. Gauza Zergatik hartu behar dugu arrakastatzat? rretan sakondu beharko dugula, baina handia izan zen niretzat, bai ikasketa al- Instituzioek ardura bat daukate ber- aurrera egin dugu, dudarik gabe. detik bai pertsonalki. dintasuna sustatzeko eta matxismoare- kin amaitzeko, eta ardura hori zehaztu Zer moduzkoa izan zen zure estreinako Zer ikasten zenuten? beharra dago, eta baliabideekin lagun- teknikari lana? Eduki aldetik, berdintasun politikei zu- du. Iruditzen zait feminismoak lortu Europar Batasunak diruz lagundutako zendutako masterra da eta feminismo duela instituzioetan sartzea, eta borro- proiektu batean hasi nintzen, Urola Ga- instituzionala lantzen da. Bazegoen bes- ka hori egin ez balitz, oraindik ere ber- raian, etengabeko hezkuntza sustatze- te eduki akaso ez hain nabarmena: bote- din jarraituko lukete erakundeek. Gero, ko, genero ikuspegiarekin. Lana beste retzeko tresna oso potentea izan zen eta pentsa dezakegu nola egiten ari diren errealitate bat da, ikasketetakoa ez be- kontzientzia ere garatu genuen. Urtez gauzak, nahikoa egiten ote den, baina zalakoa. Oso oroitzapen onak dauzkat. urte galdu den arren, interes politiko ezinbestekoa iruditzen zait feminismoa Asko ikasi nuen nire lankideari esker, ez feminista handia geneukan bai sortu zu- edo berdintasun politikak instituzioe- dakit hainbeste teknikari gisa edo per- tenek bai ikasten genuenok. tan sartzea. tsona bezala.
12 2016/10/02 | ARGIA Ana Txurruka 1979, Ordizia Hamabost urte daramatza berdintasunaren alde buru-belarri lanean. Donostiako Udalean egin ditu zortzi, eta hiri horretako Emakumeen Etxea du lorpen kuttun eta bulego; Medeak talde transfeministako militantzia, berriz, iparrorratz. Axna T urruka MEDEAK | BAZTERKETA | INDARKERIA
Bestalde, teknikari hasi nintzenean jakin baten beharrei erantzuten zieten, tzitsuagoa da inposatu dizkiguten gene- ohartu nintzen jendeak etengabe jar- eta Caritasen ezagutu nuen jendeak ez ro rolak zalantzan jartzea, berdintasun tzen zuela auzitan nire lana. zeukan zerikusirik profil horrekin. legea ikastea baino. Oro har feedback positiboa jaso dut, emakumeekin aritu Zergatik? Eta ondo hartu zituzten zuk eramandako naizelako batez ere. Beti sentitu izan dut kafe-orduko gaitzat gaiak? jotzen dela berdintasunaren auzia. Edo- Ba bai! Adibidez, asko gustatu zitzaidan Eta gizonekin? zeinek esan dezake edozer gauza ho- mojekin indarkeriaz eta abar hitz egi- Bestelakoa da. Donostiako Udalean ari rren inguruan. Beti egon da tipo bat, ar- tea. Gauza asko konpartitzen genituen, nintzela, bazterkeria arriskuan dauden durak zeuzkan tipo bat, txisteak egiten. eta haiek ondo baino hobeto ezagutzen pertsonentzako laneratze programa ba- Adibidez, hizkuntza ez-sexistaren hari- dute emakumeen eguneroko errealita- tean aritu nintzen. Haraxe joan nintzen, ra, nagusi batek esan zidan: “Eta orain tea, ez dira epelkeriatan ibiltzen. Oso alai, berdintasun formazioak ematera, zer, hola eta holo esan behar al dugu?”. garbi neukan huraxe zela inportantee- eta soldadura ikasten ari ziren gizonez Giza baliabideetako sailean ariko bazi- na: puntu komunetatik abiatuta egin beteta zegoen, sekulako motxilekin eta na lanean, ez dut uste halakorik esango behar genuela lan, eta horiek indartu. sekulako zailtasunekin denak ere. Han zizuketenik. Gaztetan odola berotzen zaplazteko handiak hartu nituen: nire zitzaidan, baina orain ikasi dut beste powerpointak eraman nituen, eta ba- era batera egiten aurre halako gauzei. tzuek ez zekiten ia irakurtzen. Indar- Era berean, urteekin, zilegitasuna lortu keriaren gaia ere landu nuen, eta nos- dugu eta jendea ez da hain erraz ausar- ki, kolektibo errazekin zenbait gauza tzen horrelako gauzak esaten. Kalea eta bulegoa aise doaz baina oso kolektibo zailekin, “Militantziak eta lanak elkar bada... Gizon horiek jaiotzatik zeukaten Arrasateko Emakumeen Txokoan ere ari- elikatzen eta aberasten dute. Hala harremana indarkeriarekin, eta nik in- tu zinen. ere, nire kasuan, kaleak eman dio darkeria planteatzea oso potentea izan Erreferente handiak izan dira, besteak gehiago bulegoari, alderantziz zen. Te doy mis ojos filmeko eszena ba- beste, Ermuko eta Arrasateko emaku- tzuk ipini nituen eta tipo bat izugarri meen etxeak. Ezinbestekoa iruditzen baino. Medeakek eman dizkit nire haserretu zen eta joan egin zen, berak zait, berdintasun politiketan, jabekun- printzipioak, balioak eta irizpideak. bizi izan zuelako indarkeria hori, eta tza lana egiteko espazio propio bat sor- Haiekin egin naiz feminista”. orain berak egiten zuelako. tzea. Horri beste hainbat politika gehitu Bazterkeria arriskuan dauden emaku- behar zaizkio, noski, zeharkako politi- meekin aiseago topatzen dut elkarlane- kak eta udal barruan egin beharrekoak, rako puntu bat; gizonekin zailago. Hala baina uste dut emakumeen etxeak ho- Arteleku ere, uste dut nire lanean halako kolek- beto bizitzeko tresnak ematen dizkizula. “Paul B. Preciadok esan moduan, tiboekin lan egin behar dugula. Emaku- Batzuetan balio dizute, beste batzuetan instituzio bat ez da erakunde meekin ere bai, jakina, kolektibo horie- ez hainbeste, baina egote hutsa bada abstraktu bat; aitzitik, pertsonek takoek dauzkatelako behar handienak zerbait. Halaxe da Donostian ere. Ez dira egiten dute instituzioa. Artelekun eta haiek daudelako egoera kaskarre- hiriko emakume guztiak etortzen, bai- nean. Sarritan, berdintasun politikekin na badakite hor dagoela, erreferente zenbait pertsona elkartu ziren, eta ez gara emakume horiengana iristen. bihurtzen da, tartean behin etor daitez- horregatik sortu ziren halako gauza ke proiekturen batean parte hartzera... indartsuak”. Zenbat denbora daramazu Donostiako Berdintasun Sailean lanean? Caritasen jardun zinen gero. Zortzi urte, orduan atera zen lan-poltsa. Bai, ez nuke berehala pentsatuko han- Zalantzak izan nituen, baina azkenean txe arituko nintzenik, Bizkaiko parro- Formazio asko eman dituzu. Zer irakasten animatu nintzen, udaleko baldintzen- kia guztietan formazioak ematen. Oso da halakoetan? gatik eta zegoen jendea interesatzen positiboa izan zen Caritasen gisako Saiatzen naiz berdintasuna eta dena de- zitzaidalako. Ainhoa Beola zegoen ber- erakunde batean lan egitea, gustatzen lako gaia uztartzen. Adibidez, emaku- dintasun zinegotzi, Agurtza Zubero baitzait egoera okerrenean daudene- meentzako ekintzailetza ikastaroetan aholkulari, eta politika feminista erreal kin jardutea, eta kasu honetan egoera berdintasun modulua ematera joaten bat bultzatzen ari ziren. oso zaurgarrian dauden emakumeekin nintzen, eta teoriari buruz aritzen nin- Hor konturatu nintzen zer garrantzi- nenbilen. Gainera, asko inplikatu nin- tzen, noski, baina hor neukan kontzien- tsua izan zen feminismoak aldarrikapen tzen boluntarioekin, langileekin, baita tzia pizteko grina ere. Ikasleen gauzak hau egitea, berdintasun sailak egotea, erabiltzaileekin ere. Ondo ikasi nuen astindu nahi nituen. Pertsonala politi- aurrekontuak lortzea berdintasun po- emakume guztien egoera ez dela berdi- koa da, ezta? Bada, enpresa berrieta- litikak ezartzeko... Hiru ardatz klabeak na, oso behar ezberdinak dauzkagula, ko kontziliazio neurriak aipatuko ditu- batu ziren, gainera: politikari feminis- eta erantzunak ere halakoak behar du- gu, noski, baina ikus dezagun ea nola tak, berdintasun teknikari feministak tela izan: bakoitzari berea. Masterrean kontziliatzen ditugun etxe barruko eta (militanteak, asko) eta mugimendu fe- lantzen genituen gaiek emakume profil kanpoko lanak. Emaitza askoz garran- minista indartsua, kanpotik eragiten.
14 2016/10/02 | ARGIA MEDEAK | BAZTERKETA | INDARKERIA Axna T urruka
Medeak talde transfeministako kide ere bazara. Nola sortu zen talde hori? Plazandreok taldean hasi ginen. 20 urte zeramatzaten haiek feminismoan mili- tatzen, eta asko ikasi nuen. Bi urtean ez nuen ahorik ireki asanbladetan, soilik be- laki baten moduan aditu eta ikasi. Une ba- tean beharra sentitu genuen zerbait pro- pioa sortzeko, bai edukietan bai formetan. Plazandreoken dinamika asteroko bile- rak egitea eta gai-ordenari jarraitzea zen. Guk, ordea, 20 urte geneuzkan eta nahi genuen hitz egin larrua jotzeari buruz, gure gorputzei buruz, gure familiarekin geneuzkan arazoei buruz... Barren-huste kolektiboa behar genuen eta Medeakek eman zigun arnasa. Plazandreok talde- koekin ere hitz egin genezakeen, noski, baina behar genuen hori guztia elkarrekin bizi, badakizu, 60ko hamarkadako auto- “Beti sentitu izan kontzientzia taldeetan bezala. dut kafe-orduko Eta gero? gaitzat jotzen dela Hasierako garai introspektibo hori pa- sata, kanporantz hasi ginen lanean, berdintasunaren kalean ekintzak egiten, eta, gero infle- auzia” xio-puntu handi bat izan genuen: Arte- leku. Lauzpabost jardunaldi egin ziren han eta beste feminismo bat ezagutu genuen, Euskal Herrian ez zegoena. Fe- minismo queerra topatu genuen. Bat -batean ate pila bat ireki zitzaizkigun. Ez zen zehatz-mehatz gure testuingurua, baina erantzun pila bat eman zizkigun.
Adibidez? Drag king tailerrek sekulako eragina izan zuten gugan. Drag queenak gizonak dira, normalean maritxuak, trabestitu egiten dira, eta emakumetasun hiper- boliko bat agertu. Drag kingekin hori egiten dugu baina alderantziz: bolle- rook maskulinitate hiperboliko batekin
Zurekin META! Zure laguntza behar duten 20 kultura-proiektu daude kulturak META! egiteko Gipuzkoan. Har ezazu parte crowdfunding-kanpainan eta ematen duzun euro bakoitzeko Kultura Departamentuak beste bat jarriko du, 3.500 euro gehienez ere.
meta.gipuzkoa.eus webgunean daukazu informazio guztia META! egin dezazun.
Kultura + Gipuzkoa = META!
ARGIA | 2016/10/02 15 Axna T urruka MEDEAK | BAZTERKETA | INDARKERIA
trabestitzen gara eta ikusten dugu nola Azken urteetan, feminismo institu- izan da ildo hori: eraso matxisten au- eraikitzen den maskulinitatea, hasi kei- zionalak indarra hartu duenean, ego- rrean, erantzun, eta erantzunok kolek- nu txiki eta txoroenetatik, gorputzare- kitasun politikotik abiatuta, diskurtso tiboki babestu, tinko. kin eta jantziekin buka. bat garatu da gaiaren bueltan, eta gi- Lehenik eta behin konturatu nintzen zarte honetan denak daude indarke- Amaitze aldera, orainaldiari erreparatuko zer barneratua neukan feminitatea. riaren kontra. Guk bestelako diskurtso diogu. Badirudi loraldian dagoela mugi- Feminista eta lesbiana nintzenez pen- bat egin nahi genuen eta batez ere ema- mendu feminista. tsatzen nuen oso gaindituta neukala, kumeen boteretzea landu, ez genuen Loraldian dago eta ni, berriz, gainbehe- baina bai zera! Barru-barruan daukagu biktimismotik hitz egin nahi. Indarke- ran-edo, erdi jubilatzen. Orain dela urte txertatua. Bestalde, orduan hasi ginen riarekin amaitu nahi dugu ez poliziaren batzuk konturatu nintzen atseden hartu Medeaken maskulinitatea lantzen, or- bitartez, baizik eta beste bide batzue- behar nuela. Lana, militantzia... nire bi- dura arte guri ez baitzitzaigun batere tatik. Hori, politikoki, baina norbana- zitza oso-osorik hartzen zuen feminis- interesatzen. Maskulinitate patriarkala koari dagokionez, gauez ateratzen gine- moak, ez neukan beste ezer. Une batean ez dugu gustuko baina gure mundu bo- nean-eta, guretzat oso-oso inportantea konturatu nintzen akaso beste gauza ba- lleroan badaude bestelako maskulinita- tzuk ere egin nahi nituela, akaso denbo- te batzuk, eta horiei bai, egin nahi diegu ra behar nuela pentsatzeko ea zer egin tira, maskulinitate patriarkala jartzen nahi nuen. Orduan, erritmoa murriztu baitute zalantzan, gainera. Postpornoa nuen eta oso ondo etorri zait. Onena da jende berria ikusten dudala, Indarkeriari buruz ere hausnartu duzue. “Feminismo klasikoan, pornoa eta eskerrak! Bilera batera joaten banaiz Gai hori beti dago presente, emaku- txarra da, eta kito. Feminismo eta orain dela hamar urteko jende ber- meok askotan feminista egiten gara in- queerrari esker ikasi genuen porno bera topatzen badut, malaostian jartzen darkeriarekin topo egiten dugunean, feminista egin zitekeela eta oso naiz, horrek esan nahi baitu badagoela orduantxe kolpatzen zaitu-eta benetan askatzailea izan zen. Bestelako arazoren bat espazioarekin. Baina leku errealitateak. Medeaken beti saiatu gara sexualitateak eta gorputzak eta egitasmo berriak topatzen ditut eta pentsatzen ea nola erantzun indarkeria- islatzen ditu, gainera”. nik neuk, orain, ez nituzke egingo, bai- ri eta hamaika modutan egin dugu: amo- na izugarri gustatzen zaizkit. Oso pozik rruz, haserre, nola kudeatu jakin gabe... nago feminista gazte asko daudelako. n
16 2016/10/02 | ARGIA HOR DENA GAILU IRITZIAK
ARGIA | 2016/10/02 17 IRITZIAK EAE-KO HAUTESKUNDEAK | ALDERDI POLITIKOAK
Konta iezadazu
uk, irakurle, nik baino gehiago da- ordezkariek (PSEk eta PPk)? Badirudi kizu. Hau irakurtzen ari baitzara gauzak ezer gutxi aldatzen direla, baina ZEusko Legebiltzarreko hauteskun- pentsatu baino askoz gehiago aldatzen deen emaitzak eskuartean dituzula, eta dira. Sinestezina irudituko litzaiguke ni, berriz, oraindik kanpainako azken urte batzuk atzera egingo bagenu. Eta egunak falta direnean ari naiz idazten. unionismo berriak? Zer moduzko emai- Beraz, alferrik hasiko natzaizu pro- Estitxu Garai Artetxe tzak lortu ditu Elkarrekin Podemosek? nostiko liluragarriekin. Jazotakoa ez EHU-KO IRAKASLEA Marka higatuz doakie ala aise lortu jakiteak eman diezadakeen abantaila @egarai dute aurretik lortutako marka? apurrari etekina ateratzea baino ez zait geratzen: orain artekoaren perspektiba Zenbat emakume parlamentari baliatzea. Proposatzen dizudan ariketa izango ditugu? Dezente, seguruena. erreza da. Zenbait galdera egingo diz- Aldarri feministak hasi dira fruituak kizut; erantzunen arabera, balorazioa ematen, ezta? Nago Eusko Jaurlaritzara zure esku. Ea ba, konta iezadazu: begirako kanpaina honetan aurrera- pausoa eman dela bai emakume kopu- Nork irabazi ditu hauteskundeak? ruan, baita roletan ere. Ezin ukatu, oste- Lehengo lepotik burua? Eta zer diote ra, egiteko asko geratzen dela oraindik alderdi ezberdinen eserleku batuke- eta alderdien artean ere ezberdintasun tek? Ba al dago paktu bidez gobernu Ez dira hauteskunde handiak daudela gai honi dagokionez. alternatiba osatzerik? Duela ez asko, bi demokratikoak izan. Zer deritzozu? hilabeteren kontua dela esango nuke, EAJri aurre egin ziezaiokeen balizko Hautagai izateko eskubidea Zure erantzunak irudikatzen gobernu akordioaren hipotesiak bazuen ukatu zaio Arnaldo gustura nabilen arren, orain aldez bere indarra. Bada, hauteskunde atarian aurretik argi dudan gauza bakarra gauden honetan, inor gutxik ikusten du Otegiri, hau da, EH Bilduk kontatu behar dizut: ez dira hautes- hori posible izango denik. Horra hor aukeratutako pertsonari kunde demokratikoak izan. Hautagai inkestek eraikitako errealitatearen ga- izateko eskubidea ukatu zaio Arnaldo rrantzia. Ikerketa demoskopikoen bidez Otegiri, hau da, bigarren (edo hiruga- gero eta gehiago bideratzen dituzte rren?) geratu den taldeak, EH Bilduk, gure usteak, eta, pulamentuzkoak izan aukeratutako pertsonari. Horrek esan ala ez, uste horiek nola baldintza gaitza- nahi du oraindik ere herri honen etor- keten eta jokabidea nola bidera dezake- kizuna togadun poliziak baldintzatzen ten aski aztertu eta frogatuta dago. duela herri-borondatearen gainetik. Txarrena da, hamaikatxo ikusiak ga- Zer diostazu erabakitzeko eskubi- renez eta asaldagarritasunaren muga deari buruz? Gehiengo nabarmena lor- guztiak gaindituta ditugunez, lozorro tu al dute erabakitzeko eskubidearen Eta ezker/eskuin ardatza? Nora gaudela horrelako kanpo injerentziei aldeko alderdiek? Baiezkoan nago. Eta, jausten da balantza? Zalantza egingo erantzuteko. Baina, noiz arte? Itaun hala bada, benetan uste al duzu legegin- duzu agian alderdi batzuk batean ala horren erantzuna ez dute hauteskun- tzaldi honetan aurrerapauso nabarme- bestean kokatu behar dituzun. Akordio de batzuen emaitzek ebatziko, euskal nak emango direla zentzu horretan? bila abiatzeko abiapuntua izan daiteke? herritarron berresnatze kolektiboak Galdera inozoa litzateke inozo izateaz Eta erantzuna ezezkoa bada, zergatik ez? baizik. Hortaz, orain arte egin dizudan nekatuta ez bageunde. Ezezkoan bazau- Aurreikusi besteko plastatekoa har- galderarik garrantzitsuena errepikatu- de, ondorioak zuk zeuk atera ditzakezu. tu al dute unionismo tradizionalaren ko dizut. Noiz arte? n
18 2016/10/02 | ARGIA EUSKARA | NAFARROAKO GOBERNUA | FEMINISMOA IRITZIAK
Sosa jokoan
uela hiruzpalau astetik hona, arloz arlo Euskalgintzako taldeek eskaera zehatza egin bilerak egiten ari dira Nafarroan, aldaketa- dute aurrekontuei begira; aurten emandako Dren gobernuari eusten dioten lau alderdiak, dirutzaren halako bi bideratzea heldu den ur- heldu den urteko aurrekontuetan dirua nola teko aurrekontuetan, euskalgintzan dihardu- banatu adosteko. Beharrak handiak baitira, eta ten taldeak itoduratik ateratzen hasteko (eus- sosak, aldiz, gutxi, eta ez da erraza izanen, ezta kal komunikabideak, helduen euskalduntzea hurrik emanda ere, eskaera guztiak asetzea. eta abar). Hori entzun bezain laster, Batza- Enrike Diez de Kontuan hartu behar da, gainera, sos alde izu- rrerekin batera Ezkerra osatzen duen Ezker Ultzurrun Sagalá garria bideratu behar dela UPNk utzitako diru Batua taldeko ordezkariek bileretan adierazi ITZULTZAILEA ETA zuloak estaltzera. Ahal Duguk eta Ezkerrak arlo dute euskarari sos aunitz eman zaiola aurten, KAZETARIA soziala lehenesten dute bertze ezeren gainetik; eta –betiko leloa– lehentasunak bertzelakoak gizarteratzeko errenta, zehazki. Horixe erraten direla. dute behin eta berriz. Baina erreparatu gabe kon- CCOO sindikatuaren esku luzea dago jarrera tu soziala ere badela, konparaziora, dirua landa itxi horren atzean, edo bertzela erranik, ha- ingurunera bideratzea, Nafarroako eskualde ja- markada sail luzean Nafarroan indarrean egon kin batzuk jendez hustu ez daitezen, ibar aunitze- den (eta arlo aunitzetan bere horretan dirauen) tan adineko jendea baizik ez baita bizi. erregimenaren zutabe nagusietako bat. Erregi- Euskara eta jende euskaldunen eskubideak, mena erraten denean, sosa da; hau da, hemen ordea, ez dira inola ere lehenesteko modukoak sekulako egitura eratua egon da Nafarroako aipatu bi talde horientzat; hori gauza jakina zen, diruak adiskideen artean banatzeko. Eta horixe eta bileretan berriz ere agerian gelditu da. Izan jarri du aldaketak arriskuan. Horregatik oldartu ere, gaia mahai gainera atera bezain laster, erre- zaizkie zakar baino zakarrago Nafarroako Go- zeloak hasi dira berehala. Eta eztabaidagaia ez bernuari eta hainbat udali, ez baitute dirua gal- da Euskararen Legea aldatzea, Ezker Batuak argi du nahi, eta CCOO sindikatuak ere sosak atxiki eta garbi adierazi baitu aldaketa ororen kontra nahi ditu. dagoela, eta ez duela inolako aldaketarik berma- Ikusteko dago ea egitura hori arriskuan jar- tuko legealdian. Orain eztabaida dirua da, hau da, tzeaz gain, egiazki sosik gabe gelditzen ote den zenbat diru eman Euskarabideari. sindikatu hori, eta bertzeren bat ere bai. n
Nola ikusten gaituzte estralurtarrek?
irginia Woolfek bere buruari galdetu zion komunikabideetan ere bai), hauteskundeen ingu- behin, nola ikusiko gintuzkete gure egun- ruan emakume politikariei eta gizonezkoei eman Vkariak irakurriko lituzketen estralurtar zaien tratua ez da beti berdina izan (Twitterreko batzuek. Batez ere gizonak existitzen direla @ikusgaitasuna behatoki digitalak adibide mor- pentsatuko lukete eta politikaz, ekonomiaz eta doa bildu ditu ere kanpainan zehar). Adibideak, antzekoez hitz egiten dugula etengabean. tamalez, soberan ditugu. Begira batzordeak (Emakunderen baitako ko- Badago ordea, bidea egiten ari denik, eta horri Oihana Etxebarrieta munikazio behatoki lanak egiten dituen taldea da ere aitortza zor diogu. Gure esku dago, kontsumi- KAZETARIA hau) egindako gomendio sorta sinatu zuten hain- tzaile garen heinean, prentsa horren kontsumo- @BetaurrekoMorea bat komunikabidek orain hilabete batzuk, baina tik (edo kontsumo ezetik) bidea urratzen dutenei sinaduratik harago, askorik ez da aldatu haien eskua eman eta besteei aldatzen hasteko eska- egunerokotasunean. Rioko Olinpiar Jokoetan tzea. Hurrengoan, estralurtarrak etorriko dire- emakume kirolarien aipamen sexista ugari ira- nean, argazki osatuago batekin topo egin dezaten kurri behar izan ditugu (gomendioak sinatutako behintzat. n
ARGIA | 2016/10/02 19 IRITZIAK KOOPERATIBAGINTZA | EUSKAL EREDUA
Euskal ekonomia
spalditxoan, hainbat eragile dabil detzan antolatuz, proiektu oso ezberdi- beste ekonomia baten beharraz nak aurrera ateratzen. Ahitz egiten. Arizmendiarrieta Orokorki esanda, “kooperazioaren Kristau Fundaziokoak ere buru-belarri ekonomiak” bi ekarpen nagusi egingo sumatzen ditut zeregin horretan. “Koo- lioke gure komunitateari: bata da herri perazioaren ekonomiaz” dihardute eu- honen konbikzioekin koherentea dela, rak eta, beraiei irakurrita eta entzunda, eta beraz, egitasmoak aurrera ateratze- horretaz idazteko gogoa piztu zait. ko motibazioa eta zentzua elikatu egin Ekonomia proposamen honen ezau- Andoni Mujika ditzakeela; eta bigarrena, oso eragin- garriak ez dira berriak, lankidetzaren IRAKASLEA korra eta arrakastatsua izan daitekeela esperientzietan aurkituko ditugu han @mujikaandoni termino ekonomiko zein sozialetan. eta hemen. Beraiek bereizgarri hauen Edozein modutan, kooperazioaren sintesi erabilgarri bat egin dute. Nagu- ekonomiarekin ez da bilatzen diskur- siki, enpresa humanizatzeaz dihardute, tso borobil bat, itxia eta perfektoa, ez. pertsona erakundearen erdigunean Planteamendu dinamiko eta aldakorra jarriz. Enpresa komunitatearen eragile Euskal Herrian nahikoa da. Orientabide bat da, norabide zabal bezala ulertzen dute. Era berean, eredu arrazoi dago esateko bat, beste antzerako ekimen batzuekin honek autoeraketa sustatzen du, barne konfluentzian jardun beharko dena. demokrazia eta parte-hartzea bilatzen kooperazioan oinarritutako Esan dezadan amaitzeko, kontzeptu ditu, eta enpresen arteko interkoopera- ekonomia guztiz bat honek beste bertute bat ere baduela: zioari garrantzi handia ematen dio. datorrela gure izaerarekin graduatu egin daiteke, eta dauzkagun Gai honetara hurbilpen bat egiteko, hainbat errealitatetara moldatu. Horrela, baieztapen honekin hasiko naiz: herri batetik, kapital-enpresak humanizatze- baten edozein gizarte-arlo nuklearre- ko balio du; bigarrenik, martxan dauden rako berezko eredua izatea ikaragarri kooperatibak biziberritzeko eta berras- inportantea da. Eta herri hori txikia torrela gure izaerarekin. Herri honen matzeko erreminta izan liteke; eta hiru- bada, gehiago. Ekonomia zein enpresa nortasunera, esperientzia kolektibora, garrenik, kooperatiba berriak sortzeko arloan ere horixe gertatzen da. Baina kulturara, ekintzailetasun antolatura eta motibaziorako iturri. Ikus daitekeen zein izan behar da eredu ekonomiko baloreetara egokien hurbiltzen den eko- legez, iniziatiba batzuk besteak baino hori gurean? Euskal Herrian nahikoa nomia-mota horixe delakoan nago. Ez anbiziotsuagoak dira, baina guztietan arrazoi dago esateko kooperazioan dugu ahaztu behar herri honek daukan kooperazioaren eta humanizazioaren oinarritutako ekonomia guztiz bat da- esperientzia pilatua, bere burua lanki- ideia egongo litzateke barrenean. n
Otadui Gotzaina, 27 · 20560 Oñati (Gipuzkoa) & 943 783 447 / 617 442 466 www.tanatorio-guipuzcoa.com
20 2016/10/02 | ARGIA
ASTEKO GAIA SOZIOLOGIA | KOMUNIKAZIOA
ERRAUSTEGIAREN ZORRA NEGOZIO TXARRA GIPUZKOAKO HERRIENTZAT
Udazken honetan esleituko du Gipuzkoako Hondakinen Partzuergoak Zubietako errauskailuaren lehen fasea. Udazken honetan ere, hainbat udalerrik esku artean izango dute partzuergotik ateratzeko azterketa. Proiektuaren kostuak –mila milioi eurotik gora– eta hori pagatzeko ezarriko diren baldintza gogorrek, hankaz gora jarriko dute hondakinen kudeaketa jasangarrirantz udalerri horietan orain arte egindako lana. Herritarrak prest al daude ondorengoei halako zorra uzteko?
Urko Apaolaza Avila @urkoapaolaza
Herritar asko bakantzetarako –edo uda- ren Donostian izara zuriak hartuta Zuen -private partnership edo “adiskidetasun ko behin-behineko lanaldia hasteko– negozioa, gure minbizia lelopean, “Gi- publiko-pribatu” bezala deskribatu dute zenbat egun geratzen ziren kontatzen puzkoan inoiz egin den diru xahuketa operazioa. ari zirela, data bat gorriz markatu zuen handienetako bat” salatzeko. Ingelesezko hitzez jantziriko formu- Gipuzkoako Hondakinen Kontsortzioak Hori gertatu bitartean, askoz ohar- la zahar eta aski ezaguna da. Enpresak (GHK) egutegian: uztailaren 28a. Ikas- kabeagoan igaro ziren hainbat udale- zerbitzu publiko bat bereganatuko du, turteko azken aurreko eguna aukeratu tan ematen ari ziren mugimenduak, eta errentagarria suertatzen ez bazaio zuen ikasturteko erabaki inportantee- 200.000 tona zaborrentzako errauste- administrazioak bermatuko dizkio ete- na hartzeko, Zubietako erraustegiaren giaren proiektuak zertara lotuko zituen kinak, horretarako herritarrei oinarriz- eraikuntza eta gestioa esleitzeko baldin- jakin ostean. ko beste zerbitzu batzuk eskaini behar tza-pleguak onartzea. ez badizkio ere. Halakoez ondo dakite Bateko Gipuzkoa Zutik-en protesta ba- Hitz modernoak, formula zaharra Tesalonikan uraren defentsan ari dire- ketsu eta ikusgarriak, besteko GuraSOS Hondakinen kudeaketa udalerrien es- nek, Txilen pribatizaturiko pentsioak elkartearen eta osasunaren aldeko me- kumenekoa da eta horiek mankomu- berreskuratu nahian dabiltzan herrita- diku taldearen kritikak, errausketaren nitateetan bildu izan dira. Gero honda- rrek, edo Artxandako tunelak igarotzen kontrako mugimenduak estualdian sar- kinen kontsortzioa sortu zuten, hark dituzten auto-gidarien eta bizkaitarren turik zituen uda hasieran Gipuzkoako berriz 2007an GHK sozietatea, erraus- poltsikoek. Aldundiko arduradunak. Uztail amaie- tegia eraikitzeko. Zentralizatze bidean GHK-k uztaileko bilera erabakigarria ran jende gehiena hondartzan izango emandako urratsei, pribatizatzerantz egin aurretik, erraustegiaren esleipe- zela aurreikusi zuen agian GHK-k –Zu- emango direnak gehitu behar zaizkie. nak gipuzkoarrei jarriko dien motxila bietako proiektua bultzatzen dabilen Partzuergoaren planaren arabera, 35 astunaren berri bagenekien prentsaren sozietate publikoa da, Aldundiaren eta urtez kontratista baten esku geratuko bidez: mila milioi eurotik gorako kostua, udal mankomunitateen artean osatua–, dira erraustegia eta herritarren honda- %10,5eko interesa enpresentzat (ikusi baina hala ere ehunka lagun bildu zi- kinak. Aldundiko arduradunek public 26. orrialdeko grafikoa), erabileran bai-
22 2016/10/02 | ARGIA Uztailaren 28an Donostiako Gipuzkoa Plazan ehunka lagun bildu zen, modu ikusgarrian salatzeko GHK-k Zubietako erraustegia eraikitzeko emandako urratsa. Hondakinen partzuergoak udazkenean onartu nahi du azpiegituraren esleipena. ARGAZKI PRESS / JUAN CARLOS RUIZ
ARGIA | 2016/10/02 23 EKONOMIA HONDAKINEN KUDEAKETA | UDAL POLITIKA
Baina sartzea posible bada, irtetea ere bai. Esleipena ez da oraindik sinatu eta hainbat udalek iragarri dute aztertuko dutela aukera hori. Hondakinen kudea- ketan pauso esanguratsuak eman dituz- ten herriak dira, birziklapen tasa oso altuak dituzte, biztanleko errefus kilo gutxi sortzen dute eta Europako erakun- deek eredugarritzat jarri dituzte behin baino gehiagotan. “Usurbilek %83tik gora birziklatzen du, nolatan ez dugu ba aukera hori aztertuko?”, dio Xabier Arregi Usurbilgo alkateak. Zubietan erraustegia egin behar den tokitik oso gertu dagoen Usurbilen (6.000 bizt.) proiektu horren kontrako borrokan nabarmendu izan dira herri- tarrak. Urriaren 21etik 23ra erreferen- duma antolatu dute, erraustegiaz Gipuz- koan egingo den lehena: “Oso aintzat hartuko dugu emaitza –dio Arregik– he- rritarren hitza agindu zehatza delako guretzat”. Uztailaren 26an udal plenoak mozioa onartu zuen esanez Usurbilek Gipuzkoako “hondakinen arkitektura instituzionalean” ez duela tokirik, eta batzorde bat sortzea erabaki zuen az- tertzeko teknikoki, juridikoki eta ekono- mikoki nola atera daitezkeen San Mar- ko mankomunitatetik. Batzorde horrek memoria bat aurkeztuko du “bi hilabe- teko epean, gehienez ere”. Gauza bera onartu zuten Oiartzunen eta Zaldibian, baita Hernanin ere, hor azterketa udalak berak hartu du bere gain ordea. Abiadura eta tempoak ondo neurtu behar diren aldagaiak dira asun- no tarifa bakarrean oinarritutako kuota lek urteko aurrekonturako diru poltsa to honetan: enpresek hemendik aste bidegabeak… Ba al dago inor horrelako handiena–. Gainera, ezin izango dizkio gutxi arte dute konkurtsora aurkezteko klub bateko kide izan nahi duenik? hondakinak beste inori saldu, merkea- epea eta partzuergoak obrak urri hon- Deloitte aholkularitza etxeak GHK goa eta hobeagoa izanagatik ere. Eta darrean esleitu nahi ditu. partzuergoarentzat egindako azter- partzuergotik ateratzea erabakiz gero? keta batek are argiago utzi du nola Berdin ordaindu beharko du zorra, baita Zama ekonomiko itzela amarratu nahi dituzten udalak erraus- banantzeak gainerako udalei sorturiko Udalerri horien exit-a gauzatuko balitz, tegira. Hamar orrialdeko fiskalizatze kalteordaina ere. GHK-ko barne orekan zer eragin izan- txostenean dioenez, Zubietako plan- go duen jakitea zaila da, baina bistan taren eraikuntza eta kudeaketak sor- da beste bazkideei are astunago egingo turiko zorra “derrigorrez eta lehen- Partzuergoan sartzea zaiela errauskailua eraiki eta manten- tasunez” ordaindu behar izango dute tzea. Eta lehendik aurreikusitako zama Gipuzkoako udalek 35 urtez, beste posible bada, irtetea ekonomikoa ez da nolanahikoa, ARGIAk edozein gasturen aurretik. ere bai. Erraustegiaren eskuratu ahal izan duen dokumentu ba- Erraustegia ustiatuko duen enpresa ten arabera. pribatuak “salvaguarda” gehiago ere esleipena ez da oraindik Gipuzkoako udal kontu-hartzaile ba- izango du gure hondakinetatik nego- sinatu eta hainbat udalek tek simulazioa egin du, lurraldeko herri zioa egingo duela ziurtatzeko. Udal ba- iragarri dute aztertuko guztiek 35 urtean, eta urtero, errauste- tek partzuergoak inposatutako tarifa giagatik ordaindu beharrekoa zein den ordainduko ez balu, Aldundiak beste dutela aukera hori jakiteko. Horretarako mila milioi euroko kontzeptu batzuetatik “kitatuko” dio di- zifra “kontserbadorea” hartu du aintzat, rua –foru funtsetik jasotzen dute uda- enpresek esleipenean beheranzko es-
24 2016/10/02 | ARGIA HONDAKINEN KUDEAKETA | UDAL POLITIKA EKONOMIA
NORK ERABAKITZEN DU?
Gipuzkoako Hondakinen Kontsortzioan ENBALAJEAK ordezkatuak daude Aldundia eta udalak BILTEGIRATZEA ETA LOGISTIKA mankomunitateen bidez. Baina GHK-ko ZERRA ETA ERAIKUNTZA batzarretan denek ez dute pisu eta era- baki ahalmen bera, pisu demografikoaz gain, mankomunitatea zein alderdi politi- koren kontrolpean dagoen funtsezkoa da balantzak alde batera edo bestera egite- ko. Uztailaren 28n erraustegiaren baldin- tza-pleguak onartzearen alde 89,7 boto egon ziren (grisez) eta kontra 10,3 baino ez (arrosaz), beheko zerrendan ikus daite- keenez.
25 urte baino gehiago paketatze industrialaren sektorean Jauregi auzoa, 75 Hernani (Gipuzkoa) 943 552 828 www.inakibereziartua.com [email protected]
kaintzak egingo dituztelakoan –nahiz tara epe horretan, Arcelorrek altzairu eta askok ziurtzat ematen duten amaie- planta irekita mantentzeko Jaurlaritzari ran proiektuaren kostua askoz handia- eskatzen zion kopuruaren adina. Gipuz- goa izango dela; Deloittek berak 1.407 koako herri demografikoki txikienean, milioi eurokoa izango dela dio–. Gaintzan, bere 120 biztanleek 167.000 Simulazioaren arabera, adibidez, euroko hipotekari aurre egin behar Donostiak 7,4 milioi euro jarri behar- izango diote hemendik aurrera. Her- ko ditu urtero 2051 arte hondakinak nanin berriz, erraustegiarentzat urtero erretzeko, Tabakalerari ematen diona gastatu beharreko 780.000 euroekin halako hiru. Zumarragak 13 milioi eu- udalak etxez etxeko laguntza zerbitzua roko faktura ordaindu beharko du oro- ordaindu dezake, bertako Zero Zabor
ARGIA | 2016/10/02 25 EKONOMIA HONDAKINEN KUDEAKETA | UDAL POLITIKA
ZABALGARBIKO GASA, URA ETA HONDAINAK ERRAUSTEGIA KUDEATZEN DU. ITALIAKO ZABORRAK PORLANARI LOTURIKO NEGOZIO INPORTATU DITU ALEMANIARA UGARI DITU.
FLORENTINO PÉREZ DA JABEA. BAIONAKO TMB-A EGIN DU. Bilbotar jatorriko GHK-ren esleipenarekin HONDAKIN NUKLEARRAK Entrecanales sendiarena. TRATATZEN DITU, BESTEAK BESTE. %10,5eko interesa 2015-EAN 35 , Nafarroako energia ziurtatuta izango luke MILIOI EUROKO berriztagarrietan IRABAZIAK ari da batez ere. erraustegia eskuratzen duen VOCENTOKO BERGARECHE ANAIAK enpresak. Gutxienez hamar DIRA BAZKIDE. CESPA ENPRESAREKIN konpainiak agertu du HONDAKINAK KUDEATZEN DITU EUSKAL HERRIAN. kkonkurtsora aurkezteko asmoa, baina baliteke euren edo gehiagoren artean aliantzak egitea. TARRAGONAKO ERRAUSTEGIAREN JABE, PRIBATIZATUA IZAN OSTEAN. ISTRIPUA 126 MILIOI EUROKO IRABAZIAK ERRAUSTEGITIK ETA KE-ISURIA IZAN ZUEN. Enpresa ustiatzaileak udalerriei kobratutako tarifak izango ditu diru-iturri. Beste negozio lerroan “bazterrekoak” izango dira, GHK-k dioenez.
taldearen arabera. Baina talde honek euren poltsikoetan ere nozituko dute barne–, baina baita Zubietako erraus- beste kalkulu batzuk ere egin ditu Her- erraustegiak utziko duen zuloa, familia tegia eraiki eta ustiatzeak hurrengo bi naniko kasurako, hainbat datu eskuan bakoitzak udalari ordaintzen dion zabo- hamarkadetan eragingo dituen gastuak hartuta. rraren urteko tasa 95 euro izatetik 300 ere, oraindik esleitu gabe dagoen arren. Badira sei urte Hernanin (19.000 euro izatera igaro baitaiteke. Zifra desorbitatu hori mezu garbia bizt.) hondakinak jatorrian sailkatzeko Martxoaren 2an Ermuko alkate Carlos izan zen GHK abandonatu nahi duten atez ateko bilketa sistema jarri zutela. Totorikak galdera egin zion partzuer- guztientzat. Hernanin Zero Zabor tal- Geroztik %75etik gorako birziklapen goari ea erakundetik irtetea zenbat kos- deak hainbat iturrirekin kontrastatu tasa dauka eta auzo-konposta ere herri- tako litzaiokeen Bizkaiko udalerriari duenez, ordea, 1,4 milioi euroan erren- ko toki gehienetara hedaturik dago. Bai- –Bizkaian dagoen arren Debabarrene- ditu daiteke kopurua Hernaniren ka- na emaitza berak dituzten beste herri ko kide da–, hondakinak Zabalgarbira suan, eta asko jota 2 milioitan. Izan ere, batzuen kasuan bezala, GHK-k ahalegin eramatea merkeago izango zutelakoan. kitapenean etorkizuneko inbertsio eta hori zigortu egiten du saritu beharrean: GHK-k prezioa jarri eta haren presiden- zorrak sartzea legezkoa ote den oso errefusaren tarifa %11 igo du partzuer- te eta Ingurumen diputatu Jose Ignacio zalantzan dago. Talde honen esanetan goak, eta aldiz hondakin organikoare- Asensiok jakinarazi zion: 9 milioi euro. “merezi du kudeaketa propioaren alde na %77. Eta hala ere, Hernaniri askoz Zakuan sartu zituen, besteak beste, era- egitea eta GHKtik irtetea. Han segitzea karuago aterako litzaioke erraustegia kundeak orain arte pilatu duen zorra ruina bat da Hernanirentzat”. izatea oraingo sistemarekin jarraitzea –bankuekin sinaturiko swap ezagunak Lubaki juridikoa prestatzea da orain, baino, zehazki 21 milioi euro gehiago. beraz, partzuergoaren saretik irten nahi “GHKren kudeaketa eredua ez da ja- duten udalen zeregin nagusietakoa. sangarria inorentzat eta gutxiago ondo Hernani erraustegiagatik Biharamunean hondakinei zein aterabi- egiten duten udalentzat –dio Hernanin de eman ez dirudi teknikoki hain gaitza Zero Zabor taldeak darabilen lan-doku- urtero gastatuko dituen izango denik, kudeatu beharreko erre- mentu batek–. Oso denbora laburrean 780.000 euroekin udalak fus kopurua murritza baita beste herri hankaz gora joango da azken sei urteo- batzuekin alderatuta. Barruan geratzen tan oso emaitza onekin landu dugun etxez etxeko laguntza direnek, erraustegiak utzitako zorraz eredua”. Hernaniarrek osasunean eta zerbitzua ordaindu gain, proiektuaren bigarren fasearen in- zerbitzuetan ez ezik, lanpostuen gale- dezake, bertako Zero kognitei egin beharko diete aurre. n ran –Manu Robles Arangiz fundazioak ikertu duenez, 7.000 enplegu sor dai- Zabor taldearen arabera kk Irakurri artikulua ingelesez, tezke EAEn eta 900 Nafarroan honda- argia.eus/english helbidean. kin guztiak jatorrian sailkatuz gero– eta
26 2016/10/02 | ARGIA DROGA KONTSUMOA | EAE-KO MENPEKOTASUNEN LEGEA KALAMUA
Orain urte erdi inguru hiru hilabeteko espetxe zigorra eta 22.000 euroko isuna jaso eta gero, hasiera batean elkarteko kide Goiok ez zuen argazkietan aurpegia erakutsi nahi. Gero iritziz aldatu zen.
Kalamua EKOIZPEN ETA KONTSUMO ARDURATSUA, AKUSATUEN AULKIAN
Kalamua erantzukizunez landatu eta kontsumitzeko sortutako elkarteak justizia administrazioaren jazarpena jasaten ari dira EAEn (bereziki Gipuzkoan) Madrilen ezarritako irizpideen ondorioz. Orain urte erdi inguru zigor-epaia jaso zuen Urretxuko ACEE-AU elkartean izan gara euren lekukotza jasotzen, eta bide batez euren lana hobeto ezagutzen.
ezarri zizkien Urretxuko ACEE-AU el- troan daudela dioen ziurtagiria, kontsu- TESTUA ETA ARGAZKIAK: karteko bi arduraduni. “Epaiketan ez mo aurreikuspenen araberako kalamu Oskar Epelde genuen inongo konponbiderik aurkitu, landaketa usainik gabekoa egiten dutela @oskarpelde konponbide bakarra politikoa baita”, dioen txostena… dio euretako batek, Goiok. Azaldu di- “Hala ere, hiru orrialdeko epaian, ho- Duela bost bat hilabete Gipuzkoako Lu- gutenez, elkartearen jarduera gardena rri kasurik egin gabe, Auzitegi Gorenak rralde Entzutegiak, lehen instantziako dela erakusten duten dokumentu ugari emandako azken epai zigortzaileen ar- epai bat berretsiz, hiru hilabeteko kar- erantsi zioten sumarioari: elkartearen gudioak hitzez hitz kopiatzen dira”, dio tzela-zigorra eta 22.000 euroko isuna estatutuak, EAEko elkarteen erregis- Goiok, trafikatzailetzat jo dituztelako
ARGIA | 2016/10/02 27 KALAMUA DROGA KONTSUMOA | EAE-KO MENPEKOTASUNEN LEGEA
Elkarteko bazkide gehienek ez dakite non dagoen landatuta kalamua. minduta. Horrexegatik erakutsi digu- “60 urteko debekuaren ondoren gure te zer den egiten dutena: “Arriskua au- »» EAEko Menpekotasunen jarduera normalizatzea eskatzen dugu”. rreikustea”, Goioren esanetan. “Kalamua Legea garatzea eskatzen ACEE-AUko kiden iritziz, konponbideak neurrien barruan ematen da. Supermer- politikoa behar du. Eusko Legebiltza- katu batean hogei litro ron eros daitezke dute, Uruguai eta rrak onartutako Menpekotasunen Le- arazorik gabe. Hemen 21 urteko adin AEBetako hainbat gearen garapena eskatzen dute, Uruguai nagusitasuna eskatzen dugu”. 300 baz- estatutan garatutakoen eta AEBetako hainbat estatutan (Kali- kide dituzte, eta 600 bat landare. Egu- fornia, Colorado…) garatu dituztenen nero gehienez bi gramo har daitezke, antzeko araudi bat moduko arau-eredu bat EAEn sortze- urtean 720 gramo. sortzeko borondate ko borondate politikoa egon badagoela Diotenez, duela sei urte elkartea sortu uste dute eta. zutenetik nabaria da merkatu beltzak politikoa egon badagoela behera egin duela Urola Garaian; bide uste dute eta Gardentasunez arituta, hobeto batez, kideengan kontsumo konpultsi- Menpekotasunen Legeak kalamu-har- boa desagerrarazi dute. Elkartean dau- tzaileen gizarte-klubak aitortzen ditu, denez geroztik kantitate txikiagoak kon- eta Alderdi Popularrekoek ez beste le- tsumitzen dituzte, gero eta txikiagoak »» Ez dute jarri epaiaren gebiltzarkide denek babestu zuten. Es- elkartean denbora luzeagoa egin ahala. kontrako helegiterik, eta tatuko beste erkidegoetan ez bezala, Espainiako Estatuko eta Europa- EAEn “eredu arautu bat lor daitekeela ko hazi onenak ekoizteaz harro dau- isuna ordaindu ordez lan dirudi, hala ere…”, diote. Nolanahi, ezku- de. Kalamuarena industria lokal eta soziala egin ahal izatea tatzen ibili gabe gardentasunez jokatu jasangarria izan daitekeela dio Goiok: nahiago dute, ezagutzak onarpena eka- “Landarea oso-osorik erabiltzen da. eskatu diote epaileari, zer rriko dielakoan. Esentziaren olioak tumoreak, esklerosi eta orain arte egin dutena Zigortuak izan ziren bi “obreroek” ez anizkoitza eta haurren epilepsia trata- garatuz zeukaten aurrekari penalik. Izan ere, tzeko balio du”. hilabete amaierara iristeko zailtasunak dituztenez, ez dute jarri epaiaren kon- “Narko-tzat jo gaituzte, baina trako helegiterik, eta isuna ordaindu Mariren ‘obreroak’ gara” eta zuzendaritza batzordeko kideetako ordez lan soziala egin ahal izatea eskatu Gizarte-segurantzari ordaindu egiten baten esanetan “ogasun publikoa pozik diote epaileari. Zer eta orain arte egin diote. Izan ere, lau lanpostu sortu dituz- dago gurekin”. dutena garatuz. Esaterako, prebentzioa- te 24 orduko zaintza behar duen 300 Kalamua aukera handi bat dela eta ri buruzko irratsaio bat grabatzen ari lagunentzako kalamu landaketaz eta baserri asko salbatzeko balio dezakeela dira, kalamua hobeto nola hartu azal- banaketaz arduratzeko. Aparteko diru- sinisten dute. AEBetako Eureka herria tzeko. Arriskuez hitz egiten dute saioan, tzarik ez dute lortzen, baina jarduera dute eredutzat; han 20.000 lagunek lan- “adibidez, kontsumitu ondoren autoa ekonomikoen zerga ordaintzen dute, datzen omen dute kalamua. gidatzeaz”.
28 2016/10/02 | ARGIA DROGA KONTSUMOA | EAE-KO MENPEKOTASUNEN LEGEA KALAMUA
Kalamuaren arriskuengatiko ardura mua eta beste drogak, merkatu beltzean Gasteizen Kalamua hartzearen ondorioak eza- ez bezala. Kaleko saltzaileek haxixa, an- euskarazko hauek gutarazteaz kezka dute, “ez baita egia fetaminak edo LSDa izaten dituzte poltsi- kaltegarria ez denik”. Osasun arriskuak koetan. Elkartean berriz, kalamua baino ez galdu eta arrisku juridikoak aztertzen dituzte ezin daiteke hartu. eta jakintza zabaltzen saiatzen dira. Ho- rretaz gainera, landareen ibilbide osoa “Lehen baino okerrago gaude” zaintzen dute, ekoizpenetik kontsumo- Batek loradenda batean egiten zuen raino, hartzen dutenaren kalitatea lan- lana, beste bik inguruko enpresa ba- du eta bereizketak eginez. tean. Lanpostu haiek utzita kalamuaren Gozatu euskaraz liburutegietan!... Euren kezka nagusietakoa da adin- industrian lan egiten dutenetik hamai- • ALDABE Txotxongiloak egiten. Lantegia gabeak eta kalamua ez direla ondo ka sari jaso dituzte. “Historia egiten ari Urriak 29, 11:30; 4-8 urte konpontzen. “Ez lukete kalamua hartu gara”, dio batek txantxa doinuz, “agian Bazk:1,50€/ Ez bazk: 2,50€ Senegal-Gambia ndanka ndanka. Bizibidaia behar”, diosku Goiok, ”eskola-porrota ARGIAren argazki hauek etorkizunean Urriak 25, 19:00 eragin eta burujabetasunaren garapena lan aitzindaritzat hartuko dira”. Kala- • ARIZNABARRA bloka dezakeelako”. Irratsaioetako gai mua ekoiztu eta kontsumitzeko esku- Planetetara bidaia. Ciencia Divertida (lantegia) nagusi bat da hori. Besteak beste, pro- bidea iristear dagoela uste dute, “baina Urriak 26, 18:00; 7-10 urte Bazk:1,00€ / Ez bazk: 1,70€ grama Zumarragako adinez beherakoen hamaika urte igaro dira lau urteko bo- • HEGOALDE kartzelara eramaten saiatzen ari dira. rroka besterik ez zela geratzen pentsa- Ganbaran. Ameztu Produkzioak (txotxongiloak) ACEE-AU bezala, Eusfac elkarte-fe- tzen hasi ginenetik, eta hasieran baino Urriak 21, 18:00; 5-10 urte; 1,00€ derazioaren barruan eta antzeko era- okerrago gaude orain”, dio zuzendaritza • PILAR Galaxietako liburutegia. Ciencia Divertida keta eta arauketarekin jarduten diren batzordeko beste kide batek. (lantegia) elkarte gehienak izan dira auziperatuak Etorkizunean ez dute epaitegiekin Urriak 19, 18:00; 5-7 urte azken bolada honetan. Epai batzuk ab- zerikusi gehiagorik izan nahi. Jarduera Bazk:1,00€/ Ez bazk: 1,70€ • GOIURI soluziozkoak eta beste batzuk konde- -baimena dute, zergak ordaintzen dituz- Feminist agenda euskal literaturan nazkoak izan dira, Eusfacen esanetan te eta hainbat azterketa bideratu dituzte Gema Zabaleta Urritik maiatzera, hileko 1. asteazkenetan egitatezko elementuak berdinak edo poliziarekin protokolo bat adosteko. Ka- 19:00; helduak oso antzekoak izanik ere. Batetik, EAE- lamuaren kontsumoa elkartetik kanpo- ko Auzitegi Gorenak kalamua elkartetik ra hedatzeko aukera eragotzi dute, eta Oihaneder euskararen etxea Omar filmea kanpora hedatzeko arrisku abstraktua landareen usain guztia pabiloi barruan Urriak 4, 19:00-20:30 aitzakiatzat jarriz, lehen zigor-epaia geratzen da. Hori da Ertzaintzak eskatu Filmazpit: JB eta azpitituluak euskaraz eman zuen iazko irailean Bizkaiko bi diena. Kanpotik usaintzen ez bada eta Zutik ozta-ozta nator Liburu-aurkezpena kalamu elkarteren aurka. Bestetik, Esta- alarma soziala sortzen ez badute, ba- Benan Oregi Iñurrieta tuko Fiskal Nagusiak kalamu elkarteak kean utziko omen dituzte. Urriak 5, 19:00-20:30 Auzokoak XXI. mendeko plaga berritzat jo zituen Itxaropen horrekin jarraitzen dute Auzoko programaren zirkular sorta batean; harrezkeroztik, euren industria-jardueran. OHO izena Aurkezpena. Dokumentala Gipuzkoako fiskaltzak ahalik eta elkarte duen haxix berezia ekoizten ikasi dute. Urriak 13, 19:00-20:30 Laranja bat zaborretan gehien auziperatu ditu, “euren karreran Trebezia handia eskatzen du, kalamua Ikuskizuna aurrera egiteko-edo”, Goioren ustez. gasarekin nahastu behar delako aurre- Patxi Zubizarreta, Mintxo Cemillan Pello Ramirez, Felipe Barandiaran Akusazio idatziak gogortu dituzte, na, eta arriskutsua delako. Erretxinak Urriak 15, 19:00-21:00 gainera. Berriki, erakunde krimina- hartzen duen azken forma urrearen ko- SolasAlean Zuriñe Hidalgo la izatea egotzi diote epaiketaren zain loreko haxix berezia da. Gramo batek 90 Urriak, 19:00-21:00 dagoen Donostiako beste elkarte bati. euro balio dezake Holandan, eta hemen Mairuelegorreta: iluntasunetik argitasunera 400.000 euroko zigorra eskatu diote. hamar euroren truke destilatzen dute. Dokumentala Urriak 26, 19:00-20:30 “Bizitza hondatu ahal dizute, pentsa adi- Eskilarapeko soinuak bidez zazpi urteko alabaren zaintza ken Lapurtuko baliete, ezin salatu Jabier Muguruza Formatu txikiko kontzertua diezazuketela”. Elkartearen baratzea non kokatuta da- Urriak 27, osteguna, 19:30-21:00 Egiten duten lana onuragarria dela goen bazkideek ere ez dakite. Lapurren erakutsi nahi dute. “Elkartean ez dugu beldur dira, gehienbat. Gauero norbait Principal antzokia Hautsa sekula liskarrik izan, bazkideen onarpe- geratzen da pabiloian, landaketa-ere- Parasite Kolektiboa na arretaz egiten dugu, itxarote-zerrenda mua zaintzen. “Lapurretan etortzen Urriak 13, 20:30, 15€ luzea dugula esanez”. ACEE-AUko baz- badira, egin dezakegun gauza bakarra Lunaticus Circus Teatro Paraíso kide izateko eskualdekoa izan behar da, inolako gogorkeriarik erabili gabe lapu- Urriak 23, 18:00. 7 urtetik gorakoentzat, 6€ eta %90 Urretxukoak dira. Bertako ka- rreta saihesten saiatzea da”, dio Goiok, lamu kontsumitzaileen %10 omen dira. “lapurtuko baligute ezin izango genuke _Maite duzun hura, euskaraz! Barne-araudiaren arabera, gehienez 500 salatu”. bazkide izan daitezke. Goioren esanetan, Eta agur esan aurretik, azken mezua: seriotasun handiz hartzen dute arautzea. kalamua, arazoa baino, aukera da. “De- Adibidez, erabat bereizten dituzte kala- sinformazioak bihurtzen du arazo”. n
ARGIA | 2016/10/02 29 HEZKUNTZA KILOMETROAK | HAUR ETA LEHEN HEZKUNTZA | ASKOTARIKO ADIMENAK
Konfiantzaren pedagogia IKASLEEK ERAIKITAKO IKASKUNTZA METODOA
Ikastetxe batzuk ari dira ohiko irakaskuntza metodoetatik harago, bestelako ereduak dastatzen. “Hartu eta ikasi” leloa atzean utzi eta “eraiki eta ezagutu” binomioa oinarri duen pedagogiari heldu diote. Horien artean da aurtengo Kilometroak antolatzeko ardura duen Bergarako Aranzadi ikastola. Konfiantzaren pedagogia lantzen dute.
Iker Oñate Aiastui @Iker_Onate Orain arte Haur Hezkuntzan landu idatziriko El niño en la mirada del co- ARGAZKIAK: ARANZADI IKASTOLA dute. Ikasturte honetan, beste urrats nocimiento liburua landu zuten. 0 eta 6 bat eman eta konfiantzaren pedagogia urte bitarteko haurrak hobeto ulertzeko Arrasateko Arizmendi ikastolan jaio zen Lehen Hezkuntzako hasierako zikloan gakoak jorratzea izan da xedea. Teoria- konfiantzaren pedagogia, 2008. urtean. aplikatzea erabaki dute. Maila horietako ren ostean, praktika etorri zen. Prozesu Ordutik, hainbat ikastolen interesa be- ikasleek Haur Hezkuntzan dagoeneko hori bi urtez ikuskatu zuen Cristobalek, reganatu du eta bere hedapena ikusirik, dastatu zuten eredua; beraz, aurten- irakasleek metodoa menperatzen zute- ereduaren orientazioan laguntzeko ar- goa jarraipena litzateke. Baina metodoa la baieztatu arte. “Ostegunero etortzen dura hartu du Ikastolen Elkarteak. Ho- adinera –eta ikasturte bakoitzak dituen zen irakasleen jarduna behatu eta iku- rrek ez du esan nahi ikastola guztiek exijentzia orokorretara– egokitu beha- sitakoa hobetzera bidean, zuzendaritza konfiantzaren pedagogiarekin bat egin rra dagoenez, pedagogia Lehen Hezkun- taldeari proposamenak egitera”, azaldu behar izango dutenik; ikastetxe bakoi- tzako ikasleen errealitatera egokitzeko du Barrusok. tzaren esku dago erabakia. lanean ari dira orain Aranzadin. “Esperi- Bestalde, espazio fisikoaren berran- Bergarako Aranzadik 2011-2012 mentazio aldia izango da aurtengoa”, ar- tolaketa ere ekarri du konfiantzaren ikasturtean heldu zion heziketa meto- gitu du Barrusok. Uztak fruitu oparoak pedagogiak. Alegia, horma gutxiago- do honi, eta egokitze prozesuan dago ematekotan, metodoa ikastetxe guztira ren beharra du heziketa eredu berri- ordutik. Ikasleen errealitatearen arabe- hedatzea litzateke asmoa. tzaileak; jada ez dira funtsezko hain- ra eraikitako eredua izaki, etengabeko bat ikasgelatan, isolaturik, banaturiko behaketa lanean dihardute irakasleek. Haurra hobeto ulertzeko gakoak ikasle taldeak. Adin ezberdineko hau- “Denborarekin garatuz doan metodoa Metodoa barneratzeko, aurrez ikaste- rren arteko hartu-emana eskatzen da, ikasleen ezaugarrietara egokitu txeko langileek formazio saioak egin di- du metodoak eta zortzi adimen lan- behar baita heziketa; esperimentazioa tuzte. Haur psikiatrian eta psikologian tzera bideraturiko sei heziketa espa- eskatzen du horrek”, dio ikastolako zu- aditu den Rafael Cristobalek gidatu zi- rru eskaintzen dira horretarako; giza zendari Ane Barrusok. tuen saioak eta, besteak beste, berak hizkuntza, logika-matematikoa, nor-
30 2016/10/02 | ARGIA KILOMETROAK | HAUR ETA LEHEN HEZKUNTZA | ASKOTARIKO ADIMENAK KONFIANTZAREN PEDAGOGIA
»» Ikasleak motibatuago dihardute eta horrek autonomia handiagoz aritzeko nahia dakarkie, irakaslearekiko izan dezaketen menpekotasuna murriztuz
»» Aurten Bergaran egingo den Kilometroak jaian izango da ereduaren aztarnarik. Besteak beste, Blai-blai prozesua
autobusak beraren buruaren ezagutza eta kudea- nahiak bideratuko du bere ikaskuntza; 22, 28, 31, 55 eta 60 keta, espazio-ikustea, natura eta musi- hori bai, ikasleak adimen ezberdinak plazakoak ka adimenak jorratzeko materiala dute dastatzen dituela ziurtatzen du ira- Autobus literadunak eskuragarri txoko horietan. Haurrek kasleak. Akuilu gisa, esaterako, dino- Europan zehar ibiltzeko askatasuna dute egun bakoitzean nahi sauroen panpinen ondoan dinosauroei duten eremura jotzeko, baita saioa- buruzko liburu bat jarriko du hezitzai- Ubilluts auzoa · 55. poligonoa · 9. eraikina · 4 ren erdian heziketa esparruz lekual- leak, umeak gaian interesa badu ira- Andoain (Gipuzkoa) · Tel.: 943 305 050 datzeko ere. Finean, ikasle bakoitzaren kurtzera animatzeko. www.autocaresurpa.com · [email protected]
Egiburuberri poligonoa, 13 - 0V lokala · Orereta - Errenteria (Gipuzkoa) Tel.: 943 008 579 / 656 704 021 · erbibus.com · [email protected]
ARGIA | 2016/10/02 31 KONFIANTZAREN PEDAGOGIA KILOMETROAK | HAUR ETA LEHEN HEZKUNTZA | ASKOTARIKO ADIMENAK
Kruz Gallastegi kalea 5 20570 Bergara
Adin ezberdineko haurren arteko hartu-emana eskatzen du metodoak eta zortzi adimen lantzera bideraturiko sei heziketa esparru eskaintzen dira horretarako; giza hizkuntza, logika-matematikoa, Igaro usaindegia norberaren buruaren ezagutza eta kudeaketa, espazio-ikustea, natura eta musika adimenak jorratzeko materiala dute eskuragarri txoko horietan. Barrenkale, 35 20570 BERGARA Tel.: 943761727 Gurasoen esku-hartzea Oro har, ikasleari segurtasuna trans- Gurasoak zutabe garrantzitsua dira mitituko dion konfiantzazko giroa sor- haurren heziketa prozesuan eta ho- tzea du helburu metodoak, ikaslearen rretaz jakitun, parte-hartzaile aktibo heziketarako onuragarria izango de- AITONAK TABERNA dira konfiantzaren pedagogian. Hilean lakoan. Aranzadi ikastolako psikologo behin eurei bideraturiko mintegia anto- Miriam Mujikaren esanetan, “giro ho- Jubilatuen Etxea latzen du ikastolak, Rafael Cristobalen rretan gustura, pozik eta esploratze- laguntzaz. Heziketa metodoa bera ger- ko gogoz daude ikasleak”. Hain zuzen, Eguneko menua tutik ezagutzeko aukera emateaz gain, konfiantzaren pedagogiak sortzen di- Ogitartekoak haurren garapenari loturiko edukiak tuen baldintza horiek baliatzen dituz- lantzen dituzte formazio ordu horietan. te irakasleek, irakaskuntza giro berri Pintxoak Baina gurasoen esku-hartzea hortik ha- horretara egokituz. Hau da, ikasleak Plater konbinatuak rago doa: seme-alaben eskola ordue- motibatuago dihardute eta horrek au- tan presente egon daitezke eta lantzean tonomia handiagoz aritzeko nahia da- Tel.: 628443486 behin, ikasleei mintegi bat eskaintzeko karkie, irakaslearekiko izan dezaketen Boni Laskurain 9 - 20570 Bergara ardura dute. menpekotasuna murriztuz.
Laura Bretaña Intxausti Alga lurrin-denda harategia · urdaitegia Ibargarai, 10 Txangurroa labean 20570 Bergara Juan Martin Intxausti eta arraia plantxan Tel. (34) 943 760085 Eguneko menua eta bereziak [email protected] Grupo La Salve, 33 Azpeitia (Gipuzkoa) 943 515 469 943 810 489 / 687 527 664 Donibane, 59 · Pasai Donibane (Gipuzkoa)
32 2016/10/02 | ARGIA KILOMETROAK | HAUR ETA LEHEN HEZKUNTZA | ASKOTARIKO ADIMENAK KONFIANTZAREN PEDAGOGIA
Ikasleari segurtasuna transmitituko dion konfiantzazko giroa sortzea du helburu metodoak. OBRAK eta PROIEKTUAK ELGOIBAR BERGARA 943744223 943765342 Barrusok. Gainera, orain [email protected] arte eginiko azterketek adierazi dutenez, oina- rrizko edukietatik apar- te, gizarteko eskakizunei aurre egiteko baliagarri izan daitezkeen ezagu- tzak eskuratzen dituzte ikasleek. Gizarteratzeko lanean Konfiantzaren pedago- gia ez da ikastetxeen hormetara mugatzen, horietatik kanpo ere badu islarik. Pixkana- ka-pixkanaka gizartera- tzen ari da eta Aranzadi ikastola hasia da bide horretan urratsak ema- ten: aurten Bergaran egingo den Gipuzkoako ikastolen Kilometroak Oraindik emaitzak baloratzeko goize- jaian izango da ereduaren aztarnarik. gi den arren, ikastolako langileak, gu- Besteak beste, haurrentzat muntaturi- rasoak eta ikasleak kontent dira meto- ko guneko eskaintza (jolasak, ekintzak, doarekin. “Esperientzia aberasgarria materiala...) zehazteko Blai-blai proze- ari da izaten. Irakasleak pozik daude, sua jarri zuen martxan ikastolak, Haur eta bide beretik jarraitzearen aldekoak Hezkuntzako eta Lehen Hezkuntzako dira. Gurasoentzat ere onuragarria da, ikasleen iradokizunak jasotzeko. Hala, euren haurren heziketan sakonago esku haurren ekarpenen arabera diseinaturi- oinetakoak har baitezakete”, azpimarratu du Ane ko esparrua izango da. n
IBARROLA BEHEKOA Tel.: Zure kon iantzako garbiketa enpresa! BASERRIA LAURGAIN AUZOA · 20809 AIA n Ibargarai kalea 6 behea PAGOETAKO NATURA PARKEA 943 83 45 49 / 659 21 53 92 20570 BERGARA (Gipuzkoa) [email protected] OGIBERRIELKOARTI 943 714 845 www.hemen-garbiketak.com www.ibarrolabekoa.com
ARGIA | 2016/10/02 33 ARGIA EGUNA 2016 ARGIA | ONDARROA | KOMUNITATEA
Argia Eguna Ondarroan PUNTADAZ PUNTADA, TXIKITIK ERAGITEN JARRAITZEKO
Usurbil eta Oñatiren ostean, Ondarroaren txanda heldu da. 2014an berpiztu Unai Brea / Axier Lopez @unaibrea / @axierL genuen Argia Eguna, eta hirugarren edizioa Lea-Artibaira eramango dugu, ARGAZKIAK: DANI BLANCO Puntadaz Puntada Txikitik Eragiten goiburuarekin. Urriaren 1a (larunbata) hautatu dugu horretarako. Egun osoan, hainbat ekimenez beteko dugu Ondarroako Itsasaurre plaza. Denerako tartea izango da: jolasa, hausnarketa, musika, berriketa… Aurreko urteetan bezala, eskualdeko eragileekin elkarlanean osatu dugu egitaraua. Eskerrik beroenak haiei.
► Berriatua ► etxeBarria ► GizaBuruaGa Garbi jokatu ► ispaster ► Lekeitio ► Markina-xeMein hondakinekin ► Mendexa ► ondarroa www.lea-artibai.org ► ziortza-BoLiBar
34 2016/10/02 | ARGIA ARGIA | ONDARROA | KOMUNITATEA ARGIA EGUNA 2016
Iazko Argia Egunerako plazaratu ge- hau hurbilagotik ezagutzeko aukera es- tu nahi izan dugu jaiaren egitaraua, aha- nuen Txikitik Eragiten leloa, eta aurten kaini, giro alai, euskaldun eta berdinza- lik eta neurri handienean. Eman-hartu ere eutsi egin diogu. Euskal hedabideok lean, besteenganako eta inguruarekiko horren fruitu da, urrunago joan gabe txikitasunera derrigortuta gaudela di- errespetuz. –Saturraraneraino besterik ez–, egu- rudi, baina txikitasunak ez du oztopoa na hasteko egingo dugun Oroimena- izan behar; aitzitik, bertutea izan daite- Bertoko taldeekin elkarlanean ren Txangoa, Ondarroako Historia Za- ke. Txiki askok gauza handiak lor ditza- ondutako egitaraua leak taldearen eskutik. Besteak beste, kete-eta, elkarlanean arituz eta zorrotz Txikitasuna ardatz izanagatik, jende 1936ko gerrako pasarte esanguratsu jokatuz gero. Zorrotz, arrantzaleen he- askotxok denbora luzez lana gogotik baten berri jasoko dugu iraganerako bi- rrietan sareak josteko erabiltzen diren egitea eskatzen du honelako jai bat an- daia horretan: Jose Antonio Agirreren orratzak bezala. Puntada non eta noiz tolatzeak. Aurreko edizioetan irekitako gobernuak Ondarroako txalupetan bost eman asmatzen duenak bidean oso au- bideari jarraituz, Argia Eguna egingo kutxa urre Baionara eraman zituene- rrera egin dezake, txikia izanagatik. den eskualdeko eragileekin batera osa- koa. Gerrarako armak erosteko baliatu Horregatik, Puntadaz Puntada erantsi zuten urre hura. Pasarte horren berri diogu aurten Argia Eguneko leloari. Iaz xeheagoa eman genizuen joan den aste- ARGIAk egiten dituen produktuei eman ko ARGIAn. genien protagonismoa, batez ere aste- Txangozaleak bidean diren bitar- karian gauzatzen ari ginen birmoldake- tean, 11:00etan, jaiari hasiera “ofiziala” tari. Aurten, Ondarroan, proiektu osoaz »» ARGIAren komunikazio emango diogu, ongietorri ekitaldi xume jardun nahi dugu, eta batez ere proiek- batez. Ostean herri eragileen azoka ire- tu horren subjektuaz: ARGIAk eragiten proiektuari eusten dion kiko da –hantxe izango da, halaber, Ja- jarraitzea ahalbidetzen duen komuni- komunitatearen barruko koba Errekondo, Bizi Baratzea eta Altza tatea. Irakurle fidelak, noizbehinkako Porru liburuekin, gura duen edonori ba- jarraitzaileak, iragarleak, langileak.... harremanez hitz egin ratzeari eta landareei zalantzak argi- Komunitate horren barruko harreman nahi dugu Ondarroan, tzen–, eta jolas hezitzaileak hasiko dira. ereduaz hausnarketa egitera gonbidatu Umeentzat ez ezik helduentzat ere nahi ditugu ARGIA zaleak. Eta Lea-Arti- besteak beste jostagarri eta hezigarri izango dira jola- baiko herritar guztiei, berriz, egitasmo sak. Aurreko edizioetako ohitura onak
ARGIA | 2016/10/02 35 ARGIA EGUNA 2016 ARGIA | ONDARROA | KOMUNITATEA
Oñatin ospatu genuen 2015eko Argia Eguna. 2014an Usurbilen ekin genion Argia Eguna berriz ospatzeari. ez ditugu herdoiltzen utzi nahi, eta ho- rregatik han izango da berriz ere Pello ARGIA EGUNA 2016 EGITARAUA Zubiria etxe honetako lankidea haziak buztinezko boletan bildu eta naturara URRIAREN 1A, ONDARROAKO ITSASAURRE PLAZA botatzeko Nendo Dango teknika irakas- ten. Eta bertokoen ekarpena ezin falta, 10:00 OROIMENAREN TXANGOA. 12:00 ARGIAZALEEN TOPAKETA jakina: Txirrimorraski taldearen eskutik Ondarroako Historia Zaleak iritsiko dira hainbat jolas eta eskulan, elkartearekin. 14:30 HERRI BAZKARIA + BERTSO berriki ARGIAko azalean aurkeztu geni- SAIOA. Ikusi hurrengo orrialdeko zuen Izaro Arbek zesta-puntaren sekre- 11:00 ONGIETORRI EKITALDIA koadroa. tuak argituko dizkigu, dantza eskolak emango ditu Ondarroako Evak... 11:15 JOLAS HEZITZAILEAK. Eskulanak, 17:00 KALE ANTZERKIA. Abarka taldeak jolas erraldoia, zesta-punta, Argia Egunerako sortutako Hausnartu, dantzatu, kantatu, gozatu Nendo Dango, hankapaluak, Argi-uneak sortutako antzezlana Eguerdiarekin batera, ARGIA zaleak bil- dantza tailerra... taularatuko du. du nahi ditugu mahairen bueltan, ko- munikazio proiektu honen izaeraz eta 11:15 HERRI ERAGILEEN AZOKA 18:00 EUSKAL HERRIKO III. NORTASUN berau osatzen dugun guztion –bai, zu IREKIERA. Bizi Baratzea eta Altza AGIRI ARROTZ JAURTIKETA ere bai– harremanaz gogoeta egiteko. Porru liburuen saltokia eta Jakoba Hausnarketarako tartetxo hori goizean Errekondoren kontsultategia 19:30 KONTZERTUAK goizetik kaleko giroa piztuko dutenen izango dira azokan. Jon Basaguren algararekin bateratuko dugu: jai egun Occhi di Farfalla batean ezin falta musika, kantua eta erritmoa. Eskualdeko hainbat talde ar- Egun osoan Trantsizioak erakusketa ikusgai izango da jai-gunean. Halaber, kale anima- duratuko dira txinparta sortzeaz, nor- zioak alaituko du goizeko giroa: trikitia, txistulariak, kantuak, erraldoiak, batukada... beraren esku erronkari eustea.
ZIORTZA-BOLIBARkO UdALA Domingo Ugartetxea, 3 48278 (Ziortza-Bolibar) & 946 165 727 · Faxa: 946 164 016 [email protected] www.ziortza-bolibar.com
36 2016/10/02 | ARGIA ARGIA | ONDARROA | KOMUNITATEA ARGIA EGUNA 2016
JAN ETA EDATEN DUGUNA ERE BAGARA
Jakoba Errekondok dio hautes- Postrerako, aldizkarian publizi- kundeetan boza nori eman tatea jartzen duen Nafarroa- jakiteko biderik onena ko Lacturaleko jogurtak dela politikariei galde- izango ditugu, Berango- tzea non erosten duten ko Mari Tere Gonzalez janaria. ARGIA, oraingoz, harpidedunak ARGIA ez da hauteskundeetara Egunerako espresuki aurkeztuko, baina galde- egindako euskal pastelek ra horri heldu nahi dio- lagunduta. gu. ARGIAren komunitatea Bazkarian bezala, osatzen duten milaka lagunek txosnan ere zenbait kartelek proiektua babesten dute kazetari- “Ura ez da salgai” esango dute. Ura tza egiteko erabiltzen ditugun baloreen- eskubidea denez, ez dago zertan horren gatik, eta gu ez gara nor horiei muzin truke ordaindu edo kobratu, ezta plas- egiteko diru apur bat gehiago irabazte tikozko botilak xahutu ere. Edalontzia aldera. Ezta jai giroan ere. Beraz, Argia gustura beteko dizuegu iturrian. egunean zer jan eta edan aukeratzeko Ura pribatizatzen eta gure zainak orduan oso presente izan ditugu elikadu- azukrez betetzen txapelduna dugu Co- ra burujabetzaren alde ari diren bertoko ca-Cola. Bera eta Pepsiren artean edarien ekoizleak. arloko monopoliorik handiena osatzen 200 lagunentzat antolatu dugun herri dute. Ez da erraza morrontza horretatik bazkarirako Lea-Artibaiko ekoizle txikien- askatzea, baina aurten norabide horretan gana jo dugu lehenik. Entsalada osatzeko beste pauso bat eman dugu. ARGIAko urazak, tipulak, tomateak, sagarrak eta egoitzatik oso kilometro gutxira ekoiz- abarrak eskualdeko nekazari ekologi- ten den Korricolari freskagarria eskainiko koenak izango dira. Markina-Xemeingo, dugu. Iván García Caballero lasartearrak Aulestiko eta Mutrikuko bost baserritar sortutako kolak ez du ez azukrerik ez ka- dira eta elkarrekin Markinako eskola pu- loriarik. blikoko hirurehundik gora ikasleak eli- Munduko alkaterik onenak eraitsi au- katzen dituzte. Argia Egunean ere bide rretik, Bilboko Kukutza gaztetxean hasi bera egingo dute barazkiek: baratzetik ziren egiten Aingeru, Alba, Urtzi eta abar mahaira, bitartekaririk gabe. txosnan eskainiko dugun garagardoa. Jaki nagusia marmitakoa izango da, On- Egun Mungiako pabiloi batean urtero darroan zer bestela! Uxola Kultur Elkarte- 60.000 litro ekoizten dituzte Boga koope- ko lagunak Ondarroako herri bazkarieta- ratibako lagunek. ko erregin-errege antimonarkikoak dira. Ezin aipatu gabe utzi urtero txosna- “Ados, baina gitxienez 200 lagunentzat, ko parrilak pizteko arrazoiak, Villabona- e!”. Bazkaltiarren muga goitik baino behe- ko Musturinea harategiko Argiazaleen tik jartzen dizunak konfiantza ematen du solomo, txorizo, gazta eta abarrak. Eta eta marmitakoa herriko portutik ekarrita- amaitzeko, aitorpen bat: aldizkariko edi- ko atunarekin eginda, zer esanik ez. torialen antzera, tortilla pintxoek egile- Inguruko okinen ogiekin garbituko di- tza komuna dute. “Ez ahaztu larunbatean tugu platerak eta Arabar Errioxako Can- tortilla bana ekartzea”, dio urtero Argia dido Besa upategiaren ardo ekologikoek Egunaren bezperan 25 lankideok jaso- eta Markina-Xemeingo Axpeko lagunen tzen dugun e-mailak. Txosnan salgai dau- sagardoak lagunduko dute zintzurra eta den pintxoak ere auzolanean egiten ditu- mingaina alaitzen. gulako. Aholkularitza / Inmobiliaria kk Bazkarirako txartela hartzeko deitu ARGIAra (943 371 545) edo idatzi [email protected] helbidera. Menua: bertoko produktuekin egindako entsalada, marmitakoa, jogurtak eta euskal pastela; ura, sagardoa, ardoa eta kafea. 14:30etik aurrera. Prezioa: 15 euro info+ 94 683 18 02 (langabetuek, langile prekarioek eta ikasleek 12). Bazkalostean Bertxio bertso saioa izango [email protected] da, Iratxe Ibarra, Nerea Ibarzabal eta Xabat Galletebeitiarekin. Artabide 12 / Ondarroa 48700 / Bizkaia
ARGIA | 2016/10/02 37 ARGIA EGUNA 2016 ARGIA | ONDARROA | KOMUNITATEA
berdinarekin. Eta tartetxo bat hartuko dugu musika taldeek beren tresneria prestatzen duten bitartean. Akaso, lehe- nago egin ez duenak, egun osoan jai-gu- nean ikusgai izango den Trantsizioak argazki erakusketaz gozatuz. Bide-lagunak gogoan 19:30ean hasiko dira kontzertuak, Jon Basaguren eta Occhi di Farfallaren esku- tik –nork daki azken uneko ustekabeko- ren bat ez ote zaien batuko–, eta gauerdi aldean iritsiko da “datorren urtera arte” esateko momentua. Etorriko dira bilera Ondarroakoa da, hain zuzen ere, serioak eta balorazio sakonak; urria- 2014an Usurbilgo Argia Egunean ren 1ean, nahikoa bedi egindako lanaz parte hartu zuen Andrabanda harro sentitzea eta bidean lagun izan- batukada feminista. dakoari eskerrak ematea. Ezin ahaztu, esaterako, Ondarroako Udalak eta An- tza inprimategiak emandako laguntza, Dibertitzeaz ere atseden hartu behar twitter bidezko bertso saioa, eta Abarka ezta ere Etxebarriako Eika enpresaren izaten da, eta horretarako parada eskai- taldeak –eskualdekoa hori ere– Argia babesa. niko digu 200 lagunentzako herri baz- Egunerako beren-beregi sortutako Ar- Baina bereziki, nola ez, egitaraua osa- kariak –ikus aurreko orrialdea–, Itsa- gi-uneak antzezlana. tzen eta jaia aurrera ateratzeko nahi- saurre plazan kokatuko dugun karparen Indarberrituta, nortasun agiri arro- taezkoak diren lan ikusezin mordoa barruan. Hortxe izango dira, era berean, tzak ahalik eta urrunen jaurtitzen saia- egingo duten Lea-Artibaiko hamaika la- digestioa gozatzeko Lea-Artibaiko ber- tuko gara hirugarrenez, ahal baldin bada gunez gogoratzeko unea izango da. Doa- tso eskolek prestatuko diguten Bertxio, behintzat Usurbil eta Oñatiko arrakasta kie hemendik esker oneko besarkada. n
Enpresa eta autonomoentzako aholkularitza
Iparragirre kalea 9 baxua ONDARROA · & 946 833 208 Tolosa Etorbidea 5, 4 Solairua 2. Bulegoa 20.018 Donostia · & 943 429 609 [email protected] · www.fideslan.com
38 2016/10/02 | ARGIA ERDI AROA | DINOSAUROAK DENBORAREN MAKINA
LEHEN GAUEKO BORTXAKETA ARAUTUA
Nagore Irazustabarrena Uranga @irazustabarrena
Muskiz (Bizkaia). Lope Garcia de Sala- zar (1399-1476) setiatu zuen Muña- tones dorretxean haren seme Joanek. Giltzapetuta emango zituen bizitzaren azken urteak, Muskizen lehenik eta Por- tugaleteko Salazar dorrean gero, oinaz- tarra izan arren ganboatarren alde egin zuelako. Azken urte horietan Istoria de las bie- nandanças e fortunas lan mardula idatzi zuen, 35 liburukiz osatua. Mundua sor- tu zenetik XV. mende erdialdera arteko historia jaso zuen jaun banderizoak eta horri esker Bizkaiko lehen historialari- tzat jotzen da. Bandoen arteko gatazkak ulertzeko balio handiko iturri horretan, besteak beste, Jus Primae Noctis edo lehen gaue- ko eskubidearen alde idatzi zuen Sala- zarrek. Horren arabera, jaun feudalek XV. mendeko jaun feudal bat ‘Jus Primae Noctis” ustezko eskubidea baliatzear erakusten du irudi honek. ezkontzear zen haien mendeko edozein dontzeilarekin harreman sexualak iza- teko eskubidea zuten, ustez. tan, legeak zehatz-mehatz jaso ala ez, karzkion pribilegioak –legezkoak ala Eskubidea hizpide duten dokumentu behe estamentuetako emakumeak bor- ohiturazkoak– erabiltzen eta sasiko legal gutxi gorde direnez, zenbait histo- txatzea ohitura oso zabaldua zela Erdi ondorengoak izaten. Lehenengoa 15 rialarik zalantzan jartzen dute jaunek Aroan. urte zituela izan omen zuen, Nograroko eztei-gauean basailuak literalki bortxa- Eta horren adibide da, hain zuzen, (Araba) neska batekin. Guztira, 120 sa- tzeko eskubidea ote zuten. Historiogra- beste Lope Garcia de Salazar bat, izen siko seme-alaba izan zituen fia tradizionalaren arabera, eztei-gaueko bereko historialaren birraitona, Bizkai- Haren birbiloba, munduaren historia sexu erasoak legezkoak ziren jaunen- ko Mailegari Nagusia, 1344an Algeci- jaso zuen hura, ez zen birraitonaren ko- tzat, baina hainbatek dio Jus Primae Noc- rasko konkistan hila. Badakigu bitan puruetara iritsi, baina 1476an Portuga- tis erritu sinbolikoa besterik ez zela. ezkondu zela eta emazteekin gutxienez leteko dorrean pozoituta hil zutenean, Inork ez du zalantzan jartzen, ordea, lau seme izan zituela. Baina, ezkontzaz Mencia de Avellaneda sasiko alaba al- eztei-gauean nahiz beste edozein une- kanpo, goiz hasi zen jaun izateak ze- boan zeukan. n
Dinosauroek ez zuten orro egiten
Texaseko Unibertsitateko (AEB) iker- zisneen tamainakoak gutxienez, horre- lari talde batek gaur egungo hegaztien la bokalizatzen dute”, dio Chad Eliason bokalizazioa aztertu du, haien arbaso ikerlariak. Hala, ostruken estalaldiko dinosauroek egiten zituzten soinuak on- urrumen antzeko soinuak egiten zituz- dorioztatu nahian. “Emaitzek erakusten tela ondorioztatu dute. Dagoeneko ba- dute ahoa itxita bokalizatzeak gutxienez dakigu dinosauro gehienek kolore bi- hamasei arkeosaurotaraino eboluzio- ziko lumak zituztela. Eta orain orroen natu duela (taldeak hegaztiak, dinosau- ordez urruma egiten zutela diote. Filme- roak eta krokodiloak hartzen ditu bar- tako dinosauro espezie beldurgarriak PHEASTON ne). Egun tamaina handiko espezieek, desagertzeko bidean daude. n
ARGIA | 2016/10/02 39 BIZI BARATZEA HAGINA | LANDAREEN UGALKETA
Itxaropena esklabotza da
Jakoba Errekondo [email protected]
Hagin bat sortzeko gai bazara, milaka ur- terako mundu bat egiteko ahalmena duzu. Milaka urte bizitzeko pazientzia hartzen du, bai, haginak (Taxus baccata). Milaka urte horietan mundu asko biziko dira ha- ginaren inguruan: txori, intsektu, landare, goroldio, perretxiko... Etenik gabeko alda- keta bizia. Zure esku dago mundu horiek sortzeko aukera, eta, agian egunen batean, zure munduan egin duzun gauzarik ede- rrena dela jabetuko zara. Hagin bat sortu. Hagin bat zure besoetako egin nahi baduzu, bi bide urra ditzakezu: hazia eta aldaxka. Biak egokiak dira, baina be- rak milaka urte bizitzeko hartzen duen adinako pazientzia izan beharko duzu FRANK VINCENTZ-CC BY SA zeuk ere. Alaba bat ekarriko bazenu be- Hagin emea da fruituak eman ditzakeen bakarra. zala da, urteetako lana, baina emaitza ikaragarria. Oraintxe duzu lan horretara emateko garai ona. Haziak laster era- Haziaren bidetik: fruituak arilo gorri kiak egitea da. Gero irakiteko punttuan kutsiko ditu hagin emeak eta aldaxkak lirdingatsu ikusgarria du, barruan, erdi dagoen uretan sartu, eta, hoztutakoan, moztu eta landatzeko sasoia da. bixtan erdi ezkutuan, hazi beltx boro- hondar artean geruzatu: ontzi batean Haginak dioikoak dira: zuhaitz batzuk bil gogortxo bat duena. Hagin eme bat hondarra-haziak-hondarra-haziak ja- arrak eta beste batzuk emeak. Biek lo- baino gehiago ezagutzen baduzu, denen rri eta hozkailura. Tarteka ur pittin bat reak ematen dituzte, baina fruitua emeak fruituak bildu. Eskukada batean baso eman, baina ito gabe, haziak ez usteltze- bakarrik. Hazia ereinez gero, ez dakizu oso bat hartzeko gai zara. Baso bat zure ko. Hiru hilabete igarota, negu-neguan sortuko den hagina arra edo emea izan- esku. Haziari arilo gorria kendu eta ha- erein. Ereiteko tokia ondo aukeratu, ale go den. Aldaxkatik bai: arraren aldax- ziak bereizi. Haziak eta eskukada bat batzuk udaberrian jaioko badira ere, katik arra sortuko da, eta emearenetik erreka-hondar poto batean sartu, itxi beste batzuek hurrengo urteari itxaron- emea, beti. Egokienak inguruan ditu- eta astindu eder bat eman. Eskuekin ere go baitiote. Zentimetro bete lurpean sar- zuen haginetakoak dira, bertakoak. Ez egin daiteke, hondarretan marruskatu. tu. Eta itxoin. Alabari itxoin egiozu. Itxa- alferrik ohituta eta egokituta daude. Helburua haziaren azalean ebaki tti- ropena esklabotza da. n
Orain prezio € berezia! 15
Perretxiko bila joatea atsegin duzu? Jolas honekin perretxiku biltzaile arduratsua eta bikaina bihurtuko zara Eskaerak: & 943 37 15 45 · [email protected] · www.argia.eus/denda
40 2016/10/02 | ARGIA OSASUNA | HEZKUNTZA BIZI BARATZEA
Iruditzen zaionetik abiatuta, irudiztatzen du irudigileak bere buruan dituen irudituen baratzearen irudia. Irudi horrek diona irakurtzen du irakurleak, eta baratzea irudikatu. Irudigileak zer baratze asmatu duen BIZI asmatu behar du BARATZEA irakurleak. liburua atera Baratzea genuen duela irudigilearena urtebete, gutxi eta irakurlearena, gorabehera. erdi bana lana. Jakoba Errekondor Baratzeak gure en “BIZI BARATZEA” liburuti Hala omen! askotarako ataria dela azaldu nahi artean dituen ospe irudia eta komikia nagusi k abiatuta, baratzea mundu Ni behinik behin, da esku artean duzun honekin. O eta sona gero eta halaxe irudituta . nabarmenagoak nago. Irudien baratze raingoan, baliatu nahi izan ditut honetarako ataria Maialen Eta Jakoba Errekondori buruzko Baratzea mundu. Lujanbioren burutazioa da. a herrikide duen Idoia Tor askotarako ataria da, Elkarlan honetara regarai Martijarena. bizitza osasuntsu Asisko, “mattin” martiarenairudigile hauek, Aina bildu dira eta bete-betekoa izateko Larratxe Berazadi, Una : Antton Olariaga Aranburu Irudituta nago ra Azpiazu Aduriz “Axpi”, Jos aukera bikaina. Arandia eta Patxi i Iturriaga Zugaza-Artaza , Jakoba Errekondo eba Huarte Larraburu “Zaldieroa” , Unai Gaztelumendi Eta bete eta osasuntsu ezin izan . BIZI BARATZEA irribarrerik gabe. ALTZA PORRU Hau dugu irr ibarrearen baratzea: ALTZA PORRU. Eman eta hartu. “Hitzak eta lumak eramaiten haizeak” Irria eta barrea. BIZI Osasuna! “Odolak su gabe diraki” argia.eus BARATZEA Irriaren barat zea bizibaratzea.eus Jakoba Errekondo
BIZI BARATZEA ALTZA PORRU
“Adiskidea, gauza txikian behar da porogatu, haundian enpl eatu” (Azkue)
Irribarrearen baratzea Marrazkilariak: Asisko, Unai Iturriaga, EUSKAL FONDOA Gasteizko Sansomendi ikastetxeko ikasleak, EAThink programaren barruan “mattin” Martiarena, Ainara Azpiazu, modu ekologikoan onddoak sortzen. Antton Olariaga, Zaldieroa, Unai Gaztelumendi, Joseba Larratxe EATHINK PROIEKTUA Salneurria: 19,50 € · Harpideentzat: 18 € Ikasgeletan, jaten dugunaz pentsatzen
gara ikasgeletan: nondik dator kakao Garazi Zabaleta hori? Nork ekoizten du eta zein baldin- @tirikitrann tzatan?”. Aurtengo ikasturterako, Bertokoa jan, Europako hamabi herrialdek eta Afrika- mundua buruan lelopean tailerrak anto- Gure kultura ko bik hartzen dute parte EAThink2015 latu dituzte. Egungo elikadura ereduak iraultzen ari den liburua proiektuan. Izenak dioen bezala, jaten sortzen dituen interdependentzietan, Bloga: www.argia.eus/bizi-baratzea dugunaren gaineko hausnarketa egi- janaria ekoizteko sistema jasangarrie- @bizibaratzea tea du oinarri, horretarako lehen eta tan eta maila txikiko nekazaritzan jarri- bigarren hezkuntzako eskolentzat tres- ko dute arreta, berriz ere. Salneurria: 23 € · Harpideentzat: 19,50 € nak eskainiz. Herrialde bakoitzean GKE edo bestelako elkarteren batek kudea- Ikasleak ekintzaile Liburuen eskaerak: tzen du proiektua. Gurean, Euskal Fon- Kontzientziak pizteaz harago, ikasleak & 943 371 545 · www.argia.eus/denda doak darama, eta hiru urte iraungo ditu gai honen ekintzaile bihurtzea bila- (2015-2017). tzen da tailerretan. “Haiek izatea beren ikaskide, auzokide edo herriko lagunei AURKEZPEN HITZALDIAK Ikasunitate eta tailerrak kontsumo arduratsuaren inguruan hitz Iaz zenbait ikastetxetan elikadura bu- egingo dietenak eta jarrerak aldatzeko Irailak 28: Elgoibar rujabetzari eta kontsumo arduratsuari ekimenak proposatuko dizkietenak”, dio 19:00etan, Izarra elkartean. lotutako hainbat ikastunitate txertatu Elorzak. zituzten. Irakasleak beraiek izan ziren Proiektuan parte hartzen duten he- Urriak 1: Ondarroa gaia beren ikasgaietara egokitu eta lan- rrialdeetako irakasleen topaketak ere ARGIA Egunean zehar, keta egin zutenak. “Garrantzitsua da antolatu izan dituzte, batzuk eta besteek Jakoba Errekondoren kontsultatgia. ikasleek jaten dutena nondik datorren gaia ikastetxeetan nola lantzen duten el- eta beren kontsumo hautuek zein eragin karbanatzeko eta ideiak hartzeko. Aza- ANTOLATU HITZALDIA ZURE HERRIAN eta ondorio dituzten pentsatzea”, azaldu roan, esaterako, Burkina Fason elkartu- digu Amaia Elorza proiektuko ardura- ko dira, hango egitasmo nahiz lanketak [email protected] · & 943 371 545 dunak. “Adibidez, txokolateaz aritu izan ikustera. n
ARGIA | 2016/10/02 41 KOMUNITATEA IRAILEKO ZOZKETAK
GURE GAIAK DIRA GURE BALIOAK | PARTE HARTU ETA IRABAZI LAU SARI HAUETAKO BAT
Aste honetako nabarmendua Ekologistak Martxan-en liburua eta DVDa
1 Euskal zor ekologikoa: ondorio sozial eta ekologikoak Hegoaldean
Zor ekologikoa herrialde aberastuek he- honetan, euskal ekonomiaren inpaktu so- rrialde pobretuei, euren ingurumena eta zio-ekologiko globalean jartzen dute fokoa baliabide naturalak arpilatu, kutsatu eta Leire Urkidi eta Eneko Garmendia edito- suntsitzeagatik zor dietena dela esan daite- reek, lan honetarako bildutako atalen bi- ke. Ekologistak Martxan-ek argitaratutako tartez. Besteak beste, Palmondoen eragina dokumental eta liburu honetan, Euskal zor Indonesian, eztainuaren eraginak Bolivian ekologikoaren inguruko ikerketa sakona edo Atunetako euskal arrantza-flota dira egiten da, hegoaldeko herrietan dituen on- aztergai. Argazkian Oiolako deskonexioa- dorio sozialak eta ekologikoak aztertuz. ren plataformak Bruselan egindako elka- EHU eta Ekopol-ekin batera egindako lan rretaratzea.
Eragile hau hobeto ezagutzeko:
EKOLOGISTAK MARTXAN #herrien mundua #iraunkortasuna 944 790 119 #elikadura-burujabetza www.ekologistakmartxan.org
Hilabeteko gainerako sariak
2 3 4
Lanki ikertegiak argitaratutako Mugarik Gabe GKEak argitaratutako Joseba Azkarraga soziologoaren Txatxilipurdi elkarteak kaleratutako “Desazkundea eta ondo bizitzea” eta “Hezkuntza, gizartea eta eraldaketa SUA mahai jolasa, euskal mitoligiako “Elikadura burujabetza, genero ekitatearekin” kooperatiboa” (4 liburu). pertsonaiekin ikasi eta jostatzeko (4 joko). liburuxkak (2 sorta).
Parte hartzeko: & 943 371 545 | [email protected] | www.argia.eus/gunea
Eragilea bazara, zabalkunderako materiala baduzu eta zure lana ezagutarazi nahi izanez gero, jar zaitez gurekin harremanetan.
42 2016/10/02 | ARGIA ARGIA EGUNA KOMUNITATEA
Sarean arrantzatua
Garoa Kultur Lab @egaroa AIZU!!! gero ez esan egutegirik gabe geratu zarela... hegan doaz eta agortu egiten dira #esandut
Xabi Irastorza @xabirastorza Bikaina aste honetako @argia-ren azala! Nork hitz egin du defizit mugari aurre egiteaz? ARGIA EGUNA Erreforma fiskal sakonaz?... Berrikuntzak ARGIAren komunitatearentzat
Imanol Epelde Pagola @27zapata Itsaso Zubiria Etxeberria Gaur ikusia @karguinano @itsasozubiria jaunaren hoteleko harreran. Etxe honetan ohitura bilakatzen ari da ez ezik, baita jendartean ere? ARGIAn Prentsa ona irakurgai @argia urteko nobedadea ARGIA Egunean aur- ekarpena egiteko modu bakarra dago keztea. Ia euskal artistak Durangoko ala aukera gehiago egon daitezke? Hori Azokarako erreserbatzen diren bezala. du erronka komunikazio proiektuak, eta Eta gu zain-zain, zer berritasun ezagu- erronka horietaz jarduteko nahia dago tuko. ARGIAzaleon Topaketak baliatzen ARGIAzaleekin batera. Harpidedunak, dira horretarako, hori baita komunita- irakurleak, iragarleak, ARGIAren balioe- tearekin bildu eta iritziak aditzeko espa- kin bat egiten duten jendarte eragile eta zioa. Bertan aurkeztu zen, iragan urtean mugimenduak, zaleak, sare sozialetan ARGIA eraberrituaren 0. alea, esaterako. hedabidearen edukiak partekatzen di- Zinemako txalo eta eztulak Zer izango ote da aurtengo sorpresa? tuztenak... horiek denak gonbidatu nahi Komunikazio proiektuan sinesten du- dira ARGIAzaleen Topaketara. ten eragile eta pertsonak beharrezko Harremanek, gertutasunak ematen ditu ARGIA komunikazio proiektuak; ko- dio zentzua komunitateari eta ARGIA munikazioaren zein munduaren ikuspe- Eguna horretarako ezin hobea da. Asmo gi bertsua dugun talde eta norbanakoek horrekin sortu zen festa eta horretan osatzen dugu ARGIA komunitatea. Eta sakontzea da asmoa. Topaketa urteroko herri komunikabide bezala, elkarrekin hitzordu bihurtu nahi da komunitatea- ekin eta landu nahi du egitasmo bezala ri hitza emateko plazaren figura betez. Gari Garaialderen argazki honi esker ziurtatu dituen erronkak. Izan ere, komunita- Aurten, komunitatea eta proiektua izan- dezakegu Gorka Bereziartua eta Mikel Garcia tearen babesik gabe ezinezko zatekeen go dira mintzagai, eta bertan ARGIA az- jo eta su aritu direla Donostiako Zinemaldian ARGIA egunero egitea. Analisi horren ken urtean lantzen ari den komunitate filmak ikusi eta kronikak idazten. Bi hauek ondotik datoz aurtengo berrikuntza- erronka garrantzitsu baten berri eman- eta Gaizka Izagirre blogariak egindako ren gakoak: zer da egitasmoa babestea? go da, 12:00etatik aurrera ARGIA Egune- kritikak irakurgai dituzue www.argia.eus/ Nola izan parte eta nola eragin ARGIAn ko karpan. Bertan ikusiko gara, ezta? n zinemaldia-2016 helbidean.
ARGIA | 2016/10/02 43 KULTURA
Juan Gorostidi, saiogilea “USURPAZIOA IZAN ZEN, USTEZ BORROKATZEN ZEN SISTEMA BAT ERABILIZ ETA BORROKA ARMATUAREKIN TEMATZE ITSU BATEZ GAUZATUA”
44 2016/10/02 | ARGIA LITERATURA SAIOA | TRANTSIZIOA | HERRI MUGIMENDUA | ETA | EZKER ABERTZALEA KULTURA
Altza-Pasaia, 1956. Errenteriako xe ulertu behar dugu: iragan berriko lua ekintza aktibo-pasibo bat da, nola- fenomeno sozio-politikoa bizi izan du- bait esanda. Aktibotasuna dago, zu prest mugimendu autonomoan aritu gunok –ETAren leku zentrala kontuan zaudelako ibilbide hori egiteko, jakin zen gazte garaian, 1978 urte harturik–, ez badugu heriotzaren gaia behar duzu hala ere, ez dakizula ibilbide aldean. Egun, Tai Chi Chuan eskola lantzen, fantasmak edo zonbiak bila- horrek noraino eramango zaituen. Era- katzera gaude kondenatuak. Adineko baki irmoa dago hor. Hau da, trago mi- dauka Donostian. Arte martzialak jendearen itxura dugu, itxura maitaga- katz hori edango dut, artean ondorioa erakusten ditu, euskaraz. Meditazioa rria beharbada, baina jendartetik kanpo ezagutu gabe. Bestera esanda: istripu lantzen du. Zazpigarren heriotza biziko bagina bezala geratuko gara. Józ- bat gertatu zait eta “niri hau ez zitzaidan sef poetak dioenez, behin, bi edo sei al- gertatu behar” esaldiarekin tematzen (Erein) bere bigarren saioa da. diz hiltzea ez da nahikoa, zazpi aldiz hil gara, ukazioan. Jarrera horrekin, bidean 2011n publikatu zuen lehena: Lau behar duzu. Eta zazpigarren ahalegina eman beharreko hurrengo pausoa era- kantari: Beñat Achiary, Mikel Laboa, zerorrek egin behar duzu. Zazpigarren baki dugu horrez gero. Horrek zapuzten heriotza ez da liburu erosoa, baina gu- du dolua. Aitzitik, doluak hutsune horri Imanol Larzabal eta Ruper Ordorika: txiengo batek bederen irakurtzea espe- aurre egitea eskatzen du, hor dago alde “17 urterekin une berezia tokatu ro dut. pasiboa. zitzaidan bizitzea. Unibertsitate ikasketak fabrikan egin nituen. Gure Zer da zuretzat Zazpigarren heriotza? Liburua “legearen aurrean jartzeko, go- Zain nuen liburua da. Editoreak eta goeta zubi” bezala hartu al daiteke? aitak kontatzen zigun, bera heriotza lagunek bultzaturik idazteko urratsa Komeni da argitzea. Zu zeu zein legez ziur batetik libratu zela, irakurtzen eman nuen, ez naizelako idazle. Ni ikas- ari zaren eta zein legez ari den liburua. eta idazten zekielako. ‘Horrek le eta idazlari sentitzen naiz. Nire adi- Legea maiuskulaz eta minuskulaz idatz nean horrelako lanetan hasteko “ausar- daiteke. Ni maiuskulaz ari naiz. Lege salbatuko zaituzte’ zioskun aitak. ta” izan behar da. “Gai izango ote naiz?”, hori ez dakigu zer den. Legea bestea da, Haren azpiko agindua jaso nuen pentsatu nuen. ETAren bukaera suerta- nolabait. “Bestea”, hau ere maiuskulaz. nolabait”. tu zen eta nire barne presioari erantzu- Legea ulertu eta harrapatu ezin dudan teko premia areagotu zitzaidan, barne hori da. Kafkaren irudiari jarraituz, korapiloa askatu beharra. Alabari ida- zaindari beldurgarri bat dago Legearen tzitako gutun batez abiatzen da liburua. aurrean. Lege horrek aginte eskuraezin “Orain hasten da zailena”, idazten diot. eta beldurgarri baten modura funtzio- Mikel Asurmendi Nire buruari ere botatzen diot erronka: natzen du, erantzunik ez duen zerbai- @masurmendi “Eta orain zer?”. Hau da, zer egin behar ten zirikatzailea da. Zentzu horretan Le- ARGAZKIAK: DANI BLANCO dugu hemendik aurrera? Bizi izan du- gea trata ezina den neurrian, baina beti gun amets gaizto horretatik hala edo presente, erantzun baten eske ari zaigu, Liburuaren azala Lemoizko Zentral Nu- nola libratu etorkizunari begira? Saio etengabe. klearrean egindako argazkia da. Berezia honen gai nagusia dolua da. Gaiak be- da azala, baita liburuaren titulua ere. rean sakontzea eskatzen du. Batzuek Trantsizio ondorengo ETAtik egungo ETA- Argazkia nik egina da, alaba ageri da “noraino joan zara edo joan nahi duzu” ra bitarteaz ari da saioa. Ezker abertza- behean. Dinamitaz egindako zauria be- esango dute: “Zertaz ari da?”. Hasteko, leak ETAren jardueraz eginiko hausnarke- zala ikusten dut, hormigoizko eta bur- geldiune bat egin behar dugula uste tarekin kritiko zara. dinazko eskultura bat iruditzen zait. dut. Liburuan hori agertu nahi izan dut. Bai. Gaur egun ia denek –bai ezker aber- Argazkia ez da, agian, komertzialki era- Nire ustez, planteatu dudana baino gu- tzaleak bai ETAn ibilitakoak ere– esaten kargarria. Baina, zergatik azaldu libu- txiagorekin ez goaz inora. Horrek ez du dute “gure diagnosia ona zen, Urkulluk ru deseroso bat argazki “eroso” batez esan nahi, erantzunen bila nabilenik. edo Erkorekak onartzen dute hori”. Hau apaindua? Zazpigarren heriotza titu- Irtenbide errezetak baino urgentziazko da, Trantsizioa ustela izan zela, ez zue- lua Attila József poetaren Zazpigarren dei moduko bat dago liburuan: “Geldi la frankismoa gainditzeko balio izan. poemak iradokia da. Poemak heriotzaz gaitezen!”. Tarte bat hartu behar dugu “Gure diagnosia egokia zen” diote, baina eta birjaiotzeaz hitz egiten du. Konber- bizi dugun krisiari eta aldaketari buruz jauzi ustel bat egiten dute, oso sintoma- tsioaz ari da, eta nik, funtsean, horretaz hausnartzeko. Aldaketa prozesu guztiek tikoa da beren arrazoibidea: “Guk egin idatzi dut liburuan. krisi bat dute beren baitan. Krisiak ga- genuen diagnosia zuzena zenez gero, lera erran nahi du, aurreikusia zenuen gure ekimena zuzena izan da”. Noiztik Saioa azken 50 urteko borroka sozialaz perspektibatik errealitateak bortxaz hori, aizu? Zu oinazean zaude eta diag- eta politikoaz ari da, besteak beste. Bor- desbideratu zaituela. Horri trauma, is- nostikoak minbizia duzula esaten dizu, txaz ari da, heriotzaz. Gaia ez da samurra. tripua edo dena delakoa deitzen zaio. baina edozein sendabidek ez dizu balio. Zergatik “heriotza eta birjaiotza” beha- Une horretan ezinbestekoa da gelditzea. rra? ETAren porrotaz ari zara. Birjaiotzeko hil egin behar da, baina Zer da dolua, zure ikuspegitik? Bai, ETAren porrotaz ari naiz, baina normala denez, inork ez du hil nahi. Dolua ez da, desgrazia hau gertatu zait ETAren porrotaz baino gehiago, harago Modu sinbolikoan ari naiz. Ordea, hau- eta pasa behar dudan trago txar bat. Do- joanez, mundua aldatu nahi genuenon
ARGIA | 2016/10/02 45 KULTURA LITERATURA SAIOA | TRANTSIZIOA | HERRI MUGIMENDUA | ETA | EZKER ABERTZALEA
“Zazpigarren heriotza” liburuaren azalaren argazkia Juan Gorostidik berak egina da. Alaba ageri da behean. “Dinamitaz egindako zauria bezala ikusten dut, hormigoizko eta burdinazko eskultura bat iruditzen zait”, esan digu saioaren egileak. porrotaz ari naiz. Gertatu zena, nik es- tsonen manifestazioak eta astebeteko tasuna dakar. Harrokeriak eramaten plikatzen dudan moduan noski, hauxe greba orokorrak zeuden. Nola daiteke, gaitu gure mugak ez onartzera, gure da: ETA jendartearen zurrunbiloaren urtebetean botere sentsazio nabarmena ahalegin horren mugak ez onartzera. barruan zegoen erakundea zen, gu gi- edukitzea, eta bi urtera mugimendua Gure ezintasunaren eta frustrazioen eli- zarte dinamikan ari ginen, barru-ba- hutsaren hurrengoan geratzea? Zer ger- katzaile bihurtzen gara automatikoki. rruan. Gaurdanik begiratuta, egoera tatu zen Errenteriako, Gasteizko edo Le- hura ulertzea zaila da. Bortxazko egoera moizko Zentral Nuklearraren aurkako Pertsonok “hamalau” izaten gara. soziopolitiko hartan astero hildakoak mugimenduan? Nola liteke halako herri Txikitasun konplexua dago horretan. izaten ziren, horietako asko poliziak hi- mugimendu indartsua izanda, handik bi Harrokeri horrek ahuldade handia era- lak. ETAren bortxa bestalde. Bortxaz- urtetara, sindikatuak zirela eta, hautes- kusten du. Badirudi ahuldadea kikiltzea ko egoera hartan egituratzen da ezker kundeak zirela eta, han jardun ginen mi- dela, eta ez da hori. Aitzitik, gotortzean abertzalearen aparatua. Besteak beste, litanteok gure atzetik inor ez zetorren egon liteke ahuldaderik arriskutsuena. ezker abertzalea egituratu gabe zegoe- sentsazioarekin geratzea? lako. Altsasuko Mahaia 1978an eratu ETAko buruzagi Jose Luis Alvarez Santac- zen. ETAren inguruko militante haiek, “Gauetik biharamunera agertokia aldatu ristinaren (Txelis) kasuaz iritzia ematen gutxiengoa ziren. Horrela zen Errente- zen”, idatzi duzu liburuan. duzu. Konbertsioa sakonetik landu duzu. ria bezalako leku “beroetan”. Beregana- Bai. Guk ez genuen gaitasunik izan egoe- Galdera planteatzen dut: zergatik ger- tze moduko bat gertatu zen. Suplanta- ra hari aurre egiteko. Egoera tamalgarri tatzen da konbertsio fenomenoa? Hona, zioa esaten dut nik, are hitz gogorragoz haren aurrean gehiengo suminduak zer nire ikuspegia: mugaz ari gara. Une ba- esan ere: usurpazioa izan zen, ustez egiten zuen? ETA-ezker abertzalearen tez muga batera iritsi zara, zure bizia eta borrokatzen zen sistema bat –hautes- aparatutik zetozen konsignetara makur- besteena jokoan jarri dituzu eta horma- kundeak, instituzioak…– erabiliz eta bo- tu: “Aurrera mutilak!”. Une batez egoera ren kontra jo duzu. Irtenbide gutxi duzu rroka armatuarekin tematze itsu batez aztertzeko gelditu beharrean –dolu egin hortik ateratzeko. Zer aukera daukazu? gauzatua. beharra zegoen ordurako– kontrako bi- Bat, zure buruaz beste egitea. Beste bat, dea hartu zen: zenbat eta gogorrago eta eromenean erortzea. Askori gertatzen Gaurdanik begiratuta, egoera hura uler- bortitzago jokatu, hobe. Euren hitzetan, zaio. Hirugarrena konbertsioa da. Hi- tzea zaila dela diozu. Azaldu egoera gehi- hura zen erradikala izatea. Baina joera ruen artean positiboena konbertsioa xeago. hori ez da erradikala. Konturatu gabe, da, noski. Besteak erabat suntsitzaileak “Politika” eremuan sartzeak luze joko borrokatzen duzun etsaiaren laguntzai- direlako. Pertsona batek konbertsioa- luke. Errenteriako mugimendu hark le bilakatzen zara. ren bidea “aukeratzen” duenean, kako- sistemarekin, trantsizioarekin, mundu txen artean, eromenaren atarian inork mailako krisi eta birmoldaketa proze- Boterea perbertsoa da. ez baitu modu lasai eta askean aukera- suarekin topo egin zuen. Nire bizipe- Bai. Gure “botere kuotari” atxikitzeak tzen, erantzun instintibo moduko bat na hauxe da: Errenterian 10.000 per- bizi dugun porrot-egoera ikusteko ezin- izaten du. Horregatik dira konbertsioak
46 2016/10/02 | ARGIA LITERATURA SAIOA | TRANTSIZIOA | HERRI MUGIMENDUA | ETA | EZKER ABERTZALEA KULTURA
ere erabatekoak. Derrepente bizitza zen inguruan egiten duena beste adibide eta heriotza daude jokoan. Konbertsioa “Alabari idatzitako gutun lotsagarria da. Gure historian horiek be- bizi duenak tximista sentitzen du goitik zalako asko izan dira, ardura handikoak. behera. Beraz, irtenbidea “arrazoizkoa” batez abiatzen da liburua. Noski, oso diferentea da ETAko buruza- iruditzen zait. Horren adibide asko dago ‘Orain hasten da zailena’ gi izatea edo historiagile kaskarra iza- historian. tea, hauen kasuan bezala. Elberdinena idazten diot. Nire buruari askotan gertatu da. Hau da, pertsonak Hainbat pertsonen jokamoldea zalan- botatzen diot erronka prozesu konkretu batean parte hartzen tzan ipini duzu. Gure morala berraztertu halaber: ‘Eta orain zer?’ du –gurea Errenterian izan zen–, eta beharra aldarrikatu nahi duzu? prozesu horrek politizazio bilakaera da- Bai eta ez. Kontua ez baita juzku morala kar berarekin. Baina, zer da politika? egitea, hori inportantea izanik ere. Nik Oso motz ari gara edozein egunkarita- ez dut Txelisez edo beste edozein per- “Pertsona batek ko politika sailean datorrenaz ari baga- tsonaz juzku moralik egin nahi. Luze konbertsioaren bidea ra. Politika zure prozesua da. Familian, polemizatu dut beste era bateko “kon- lantokian, jendartean, eguneroko bizi- bertsoen” ekarpen interesante baina ‘aukeratzen’ duenean, tzan muga bat planteatzen duzunean, erratuekin, Joseba Zulaikarena, esatera- eromenaren atarian hautu bat hartzen duzu. Demagun, “lan ko. Esaten dudana da: “Aizu, zure kon- baldintza hauekin ez nago ados” diozu, bertsioa publiko egiten baduzu, ustez- inork ez baitu modu eta hor dinamika bat hasten da. Dina- ko aldaketa horren ondorioz, zalantzan lasai eta askean mika horrek berak ekartzen du mugen jartzen dut zure aldaketa bizi edo hil kontzientzia. Esaterako, nagusiak zer hurren zaudenean “aukeratu” duzula- aukeratzen, erantzun aliatu dituen, zein estrategia eta indar. ko. Kinka horretan irtenbide benetan instintibo moduko bat Orduan politizazioak salto kualitatiboa pentsaturik ez dago, ez dago maila ho- ekartzen du, hau da, kontziente egiten rretako aukerarik. Hor bizirik irauteko izaten du. Horregatik zara esparru ustez txiki hori leku zabal bulkada dago. Nik kritikatzen dut, ho- dira konbertsioak ere baten barruan jokatzen dela, aginte eta rrelako prozesu baten ondoren, pulpitu- botere oreka batzuk gertatzen direla. ra igotzea eta predikatzen hastea. Jarre- erabatekoak” Kontzientzia hartzen duzu eta ondorio ra horrek krak egiten dit. Zertara zatoz batzuetara ailegatu behar duzu. Hori zure burua adibide bezala jartzera, zure da politizazio prozesu bat. Ez ideologi- burua non zenuen ere ez dakizunean. “Kontua ez da juzku zazio prozesu baten bitartez edo hautu Areago, konbertsioarekin onartzen emozional kolektibo batzuen bitartez duzu ez zenekiela non zinen, enajenatua morala egitea, hori egiten den talde-lerratze hutsa. Beneta- zinela onartzen duzu. inportantea izanik ere. ko politizazio prozesu baten ondorioak Nik ez dut Txelisez juzku ez dituzu ezagutzen, zerikusi gutxi dute Kontua minbera da. eslogan eta formula jakin batzuetara le- Noski. Txelisek edo damutu direnak dio- moralik egin nahi. Luze rratzearekin. Bestela, fetitxeak baino ez tena oso sinplea da eta mila aldiz erre- polemizatu dut beste ditugu elikatzen. pikatu da historian zehar. Interesatzen zait jakitea, non zegoen pertsona hori, era bateko ‘konbertsoen’ Errenterian, trantsizio garaian, usurpa- adibidez, Yoyes hil zutenean. Edo ondo- ekarpen interesante zio moduko bat izan zela arrazoitu duzu rio latzak zituen “kale borroka” hauspo- liburuan. tzen zenean. Horren gaineko gogoetak baina erratuekin, Joseba Barne erbesteratze bat ekarri zuena, eta esplikazioak interesatzen zaizkit, Zulaikarena, esaterako” gainera. Nik inpresioa daukat, bai or- ez “zalditik erori” ondoren bide zuzena duan eta bai gerora ere, hamar lagune- eta argitsua non dagoen. Interpelazio tik bederatzik atzera egin dugula une gogorra da, tartean asunto gogorrak di- batean edo bestean. Hor dago zenbait tugulako. “Ardura etikoez ari gara, komisario politikoren ardura, ikuspun- baina hor bada, baita tu askatzailetik ari bagara. Jarduera Izan ere, saioaren II. atalak Dolu baterako kolektiboetan engaiatutako gehienok arrastoak du izen. I. atalak berriz, Errente- ere, ardura politikorik: atzera egin izan dugu, geure kokatze rian izan zen. Zure garaiko militante eta `Jendea desmobilizaturik pertsonal, sozial eta politikoa birplan- kide Luis Elberdin kritikatzen duzu Sortze teatuz edo, besterik gabe, gogaituta eta -minez Errenterian azpiatalean. dago’ edo `kontzientzia erreta, etxera itzuliz. Ardura etikoez ari Ez da kritikatzen dudan interpretazio asko apaldu da’. ‘Besteek’ gara, ni ere ari naiz horretaz liburuan, “historiko” bakarra. Patxi Lopezen jaur- al dute beti horren baina hor bada, baita ere, ardura poli- laritzapean eta unibertsitateak ematen tikorik: “Jendea desmobilizaturik dago” duen zilegitasuna aprobetxatuz EHUko ardura?” edo “kontzientzia asko apaldu da”. “Bes- Raúl López Romo historiagileak Lemoi- teek” al dute beti horren ardura? n
ARGIA | 2016/10/02 47 KULTURA HAUSPOA SAILA | ELEBERRIA
KULTURKRITIKA
» LIBURUA Anaien artekoa
Aritz Galarraga @aritzgalarraga
Hizki baten garrantzia: hatxea erantsi dio ez etsaiak sobera itsututa: “Jeneral agintari Auspoa argitaletxeak bilduma berriari, hura, gizon ospetsua izan arren, soldaduen Hauspoa. Hizki baten garrantzia: mutua izan mendean baitzegoen. Gauza penagarria arren, eta batuaren sorrera garaiak horren benetan!”. Esan dezagun besteren gainetik lekuko, zenbat esaten duen, zenbat gorde- maite duela ordena. Eta, ordurako euskal tzen bere baitan. Baten batek esango du be- nobelagintzak egina zuen arren urratsik randu, baina ongi etorria egiteko modukoa modernitatera –Etxaideren saio historikoak, da ekimena: Auspoa zaharreko alerik esan- Loidiren nobela beltz ospetsua, Txillardegi- guratsuenak berritu, euskara estandarrean ren lan existentzialak–, lehena izateagatik jarriko ditu bilduma honek. Estreinakoa, pasa dela nabarmen historiaren paperetara. klasiko bat, Neronek tirako nizkin, Sebastian Lertxundik, berriz: liburua irakurri zuen Salaberriarena. Autobiografikoa, haur-gazte lehen aldian etxeko euskararekin egin zuen denboretako berri eman ondoren, gerrako topo. Lehendabiziko aldiz: “Ez nuen etxeko ibilerak kontatzen dituena. Oker ez gadaude, berorik topatzen ordur a arte euskaraz ira- Hegoaldean euskaraz publikatu zen 1936- kurrita neuzkan liburuetan: batzuk garbi- 39ko gerraren aurreneko lekukotza. zaletasunez zipriztinduak, eta beste batzuk, Emailuak laburtzen digu: anaia “bestek berriz, garo-usainak markatuak, urrutikoak Neronek tirako nizkin esanda” Bilbora alde egina, abertzaleekin. egiten zitzaizkidan edo idealizatuak, leho- SEBASTIAN SALABERRIA Sebastian Donostian geratu, gerra berehala rrak, kasik arrotzak”. Horixe omen liburua- bukatu eta libratuko zelakoan. Kukuak oker ren bertuterik handiena: “Ahozkotasunaren Auspoa, 1961 jo: frankotarrekin frentera. Hain zuzen ere, jarioa ematen jakin izana. Liburua altxor horixe da narrazioak nabarmentzen duen txiki bat da ahozko baliabideak idatzizko tes- gatazka: “Beti kezka horrekin ibili nintzen tu batean nola txerta litezkeen aztertu, ikasi gerra-denbora guztian: ea nire anaia hori eta imitatu nahi duenarentzat”. Horrexekin nonbait aurkitzen ote nuen hilda, erituta edo geratuko gara ba. Eta Hauspoaren emaitza prisionero eginda”. Ondo azaltzen du Anjel berrien zain. n Lertxundik, edizio batuaren hitzaurrean: “Soldadu berriak ez du bere eginkizunaren zentzu historikorik, bere jardunaren epi- kotasunik, sentimendu aberkoi berezirik”. Anaien artekoa da gerra, beraz –beti anaien, auskalo non sartzen ziren ahizpa-arrebak–: Sebastian Salaberria gerra eremu familiarrera ekarrita, karga idazle oiartzuarra politikorik gabe, erabat deskontestualiza- (Oiartzun, 1915 - tuta, errebisionismoak egiten duen irakur- Hernani, 2003). ketarekin lerratuko litzateke kontakizuna. Ez, egia da, eta eskerrak, bereziki banderizo,
48 2016/10/02 | ARGIA KULTUR EKIMENAK | KLASIKOAK KULTURA
» TELEGRAMA Irailaren 30ean, 19:00etan, Gasteizko JimmyJazz aretoan kontzertu zabala izanen da Taste of Anarchy Tourren karietara: Nasty, Aversions crown, Malevolence eta Vitja taldeek joko dute STOP Urriaren 1ean Xilaba Bertsulari Xapelketaren biga- KULTURKRITIKA rren kanporaketa Muskildiko Posonpesenea gelan, 17:00etan: Aitor Servier, Battitt Crouspeyre, Eneritz Zabaleta, Maddi Sarasua, Ortzi Idoate, Xumai Murua bertsola- riak STOP Gutun Zuria Irakurketa Klubak bere ateak irekiko ditu urriaren 4tik 2017ko ekainaren 13ra bitartean. Irakurzaletasuna sustatzeko tailer hau Bilboko BBKren Mediatekan gauzatuko da STOP
» KONTZERTUA Bai eta ez
Montse Auzmendi
Apustu txalogarria iruditzen zait Bilbao ratik inongo txinpartarik atera. Orkes- arte portua izeneko kontzertu handien trak soinu ona eta konpaktazioa eskaini ziklo berria. Baditugu Bilbon musika zituen, baina handik aurrera ez genuen klasikoa disfrutatzeko aukerak, baina ezer bereziki atera. ongietorria ematen diogu ekimen be- Zorionez, beste poz bat hartu genuen rri honi. Halere, beldur berezia senti- kontzertuaren bigarren zatian. Bruck- tu nuen ziklo honen lehenengo saioan. neren 9. Sinfonia re minorrekoa A 128 Orkestra on bat izan dugu, Maggio Mu- obra oso lan adierazkorra da, mila ña- sicale Fiorentino orkestra hain zuzen bardura gordetzen dituena, eta halaxe ere; Zubin Mehta bezalako legendazko sentitu genuen. Aitortu behar dugu soil- zuzendari bat, eta oso jende gutxi ze- tasunaren bidean jarraitu zuela Meh- goen Euskalduna Jauregiko auditorioan. tak, baina aldi honetan bai atera zuen Ezin nuen sinetsi. Eguraldi txarra? Sa- partituraren arima. Lehenengo mugi- rrera garestiak? Ez dakigu, baina ez zen menduak Feierlich, Gradazio misterio- normala. soa eta interesgarria izan zuen. Biga- Bilbao arte portua Nahi eta nahi ez, egoera honek hozta- rrena, Scherzo, lehor eta gogorra iritsi MAGGIO MUSICALE sun puntu bat eman zion kontzertuari, zitzaigun, behar bezala, eta une onena, FIORENTINO ORKESTRA hasieratik bukaeraraino, eta, nire ustez, dudarik gabe, hirugarren mugimenduan nabaritu egin zen Mehta maisuak eman- izan genuen. Adagio miresgarria entzun Zuzendaria: Zubin Mehta. dako fruituetan. genuen, mistikoa, ederra. Egitaraua: Schubert eta Bruckner-en obrak. Egitarau zinez interesgarria eskaini Ziklo honen bigarren saioa urriaren Lekua: Euskalduna Jauregia. zuten, hori bai. Amaitu gabeko bi sin- 23an izango da. Moscow Virtuosi izango Data: irailaren 16a fonia paregabeak: Schubertena eta dugu Vladimir Spivakov-en batutapean. Brucknerena. Eta emaitzak guztiz des- Ea publikoak erantzuten duen. n berdinak. Schuberten Sinfonia si minorrekoa D 759 Amaitu gabea” obra liriko eta poetikoa da, bene- tako maisulana. Eta bai, honen irakurketa gozo bat izan genuen, baina nahiko planoa eta, esango nuke, aspergarria. Bertsio soila izan genuen, soilegia agian, ado- rerik gabea. Zubin Mehta pasiboa aurkitu genuen, ez zuen partitu-
Zubin Mehta orkestra zuzendari indiarra (Mumbai, 1936).
ARGIA | 2016/10/02 49 KULTUR KRITIKA ZINEMA | HAUTESKUNDEAK | BIOLENTZIA
DONOSTIAKO ZINEMALDIA
SAIL OFIZIALA
Biolentziarik gabeko palmaresa
Txinara joan dira Zinemaldi honetako sari garrantzitsu bi: argazkian Xiaogang Feng zuzendaria Urrezko Gorka Bereziartua Mitxelena Maskorrarekin. @boligorria
“Aurreikuspenak ez ziren batere onak Urrezko Maskorra, baita emakumezko gunok telebistan bi ekoizpen horien kon- eta, hori kontuan izanda, emaitzarekin aktore onenaren Zilarrezkoa, Xiaogang tura Goya sariak banatu bitartean–. nahiko kontentu gaude”. Ez dira PPko Feng zuzendariaren Wo Bu Shi Pan Palmaresetik kanpo geratu dira gaur kide batek igandeko hauteskundeen Jinlian filma bihurtuz edizio honeta- egungo Mendebaldeko gizarteari bu- emaitzak ezagutu ondoren egindako ko garaile nagusi. Absurduarekin joka- ruzko begirada aztoragarrienak eman adierazpenak, lagun bati esan niona tzen duen pelikula bitxia da eta, izan dituzten zenbait lan: Plac Zabaw po- baizik, Zinemaldiko Sail Ofizialeko az- ditzakeen gabeziak gorabehera –“dena” loniarrak, Jesús txiletarrak eta batez ken filmak ikustear nengoela Donostian justifikatzen duen amaierako errebe- ere Bertrand Bonelloren Nocturamak topo egin genuenean. Izan ere, kontuak lazio bat– saridun duina da. Ezin gauza esplikazio konkreturik ez daukan bio- ez zeukan itxura bereziki onik hasieran: bera esan zuzendari onenaren sariaz: lentziaren aurrean jarri dute ikuslea, bi- zuzendari ezagunik apenas, lehiaketa Hong Sang-Soo hego korearraren filmak zi-estilo kapitalistak gazteei eskaintzen ireki zuen La fille de Brest ekoizpen amaiera pattala eman zion Sail Ofizia- dien aukera falta agerian utziz. Asmo telefilmero kaskarra… Baina lehen in- lari, errepikakorra eta aspergarria ger- diferenteekin eginak eta emaitza alde- presioak eta hauteskunde kanpainetako tatzen zen bikote harremanen istorio tik ere elkarren artean oso desberdinak inkestak, antzeko parezido, ezin zara batekin. Haren ibilbidea kontuan hartu- diren arren, belaunaldi berriei egindako fidatu; eta ezin duzu, halaber, apustu ta bakarrik ulertzen da etxera eraman argazki ezkor horiek arreta merezi dute, segururik egin, Zinemaldia ez baita Eus- duen maskorra, ez baita ekarri duen la- batez ere gurean indarkeria bukatu dela kal Autonomia Erkidegoko bozak be- naren neurrikoa inondik ere. predikatzen duten politikariei kontra- zalakoa, urtero daude aktore eta gidoi Bi thriller espainiar, beste hainbeste puntua eskaintzen dietelako. Bada bio- diferenteak eta hain zuzen horrelako sari: aurreko edizioetan ez bezala, nahiko lentzia bat gizartean geroz eta errotua- gauzengatik da osasun mentalarentzat bidezkoak dira industria iberikoak jaso- goa, espektakulu bihurtzeko ez bada hobea Euskal Herrian kultur kazetari takoak, Que dios nos perdoneren gidoia oihartzunik gabe pasatzen dena, baina izatea eta ez politika sailekoa. borobila baita eta Eduard Fernandezen egituraketa sozialaren ondorio denez Pasa da aste bat zeinean filmek kan- aktore onenaren Zilarrezko Maskorra erantzunak eskatzen dituena. Eta hori painak baino fikzio gehixeago jarri du- ere merezitakoa –bide batez, lata ederra zineman ikusi dugu, ez kanpainan eta ez ten eta banatu dira sariak: Txinara doa izango dugu Hego Euskal Herriko bizila- botoak zenbatzean. n
50 2016/10/02 | ARGIA ZINE SOZIALA KULTUR KRITIKA
kk Irakurri Zinemaldiko pelikulen kritikak www.argia.eus/zinemaldia-2016 helbidean.
PUBLIKOAREN SARIA
Babarrun lata bat
Mikel Garcia Idiakez @mikelgi
Zine soziala saritu dute Zinemaldiko Europako film onena ere, publikoaren amaiera da, eta Frantzian guda-zelaian ikus-entzuleek, elikagai bankuan emaku- aburuz, zine soziala da: Claude Barras zu- hildako senargai alemaniarraren hilobira me bat, gosearen goseaz, babarrun lata bat zendariaren Ma vie de Courgette anima- bisitan joan da Anna. Baina ez da bakarra, irekitzen eta zuzenean latatik jaten ikus- zio lana. Harrera-etxe batean bukatu duten gizon frantziar misteriotsu batek loreak teak hunkitu egin gaituelako, hainbeste da umeen istorio apur bat naif, apur bat este- eraman ditu Annaren senargaiaren hilobi- horrelako eszena batek esan nahi duena. reotipatua da, baina mimo handiz egina. ra. Abiapuntu horri tiraka, iraganari begi- Bai, Ken Loach zuzendari britainiarraren Publikoaren Sarirako parte hartu du- ra eta iragana berreskuratzeko ilusioz bizi zigilua bete-betean daraman I, Daniel Bla- ten pelikulen sailean, Donostiako Zine- den protagonistaren istorioa da Frantz, ke saritu du publikoak, Loachen formula maldian behin baino gehiagotan izan frustrazioz frustrazio aurrera egingo duen ezaguna zaigun arren, ongi funtzionatzen ditugun zuzendarien urtea izan da, eta emakumearena. Bihurgunez jositako tra- duen formula delako. Dramatismo mer- ez digute huts egin, gehienek pelikula ma da, baina artifiziorik gabe, dotore eta kean erori gabe, gizarte babesari loturiko gogoangarriak utzi baitizkigute. Horren fin narratua, tonu klasikoan. Nahi duen burokrazia zenbateraino den kafkianoa, erakusgarri, hiru adibide: lekuetatik eramango gaitu zuzendariak, bihozgabea eta, areago, hiltzailea salatu du Pablo Larrain Txileko zuzendari aipaga- guk sinestea nahi duena sinetsiko dugu, oraingoan zuzendari ezagunak. Demagogi- rrienetakoak Neruda aurkeztu du, Pablo eta merezi duen bidaia izango da. koa eta panfleteroa dela esango du baten Neruda poetari buruzko filma: Alderdi Iazko Publikoaren Sariak ere errepikatu batek, baina guri oso errealista eta sines- Komunistako kide izateagatik poeta atxi- du aurten: Hirokazu Koreeda zuzenda- garria iruditu zaigu irudikatu duen sistema lotzeko agindua eman zuten garaian gi- riak. Berriz ere familia eta familiarteko burokratikoa, pertsonak Gizarte Seguran- rotua, Neruda lurtarrena erakutsiko digu harremanak ditu oinarri After the storm tzako zenbaki huts gisa tratatzen dituena, filmak, bere kontraesan guztiekin. Peliku- filmean; berriz ere tonu eta erritmo pau- beharra duen jendea dela sinestea baino la biografikoen ohiko arauetatik aldendu satuan kontatu digu istorioa; eta berriz nahiago duena iruzur egitera datozela pen- eta istorio bitxia, originala sortu du La- ere, harrapatu egin gaitu zuzendari japo- tsatzea, Estatuaren kontura bizitzera. Bes- rrainek: poliziaren pertsonaia asmatu eta niarraren unibertsoak. Klase ertaineko te aldean, biktima ahulen ordez pertsonaia errealitatearekin eta fikzioarekin jolastu familia baten amaraun konplexua du az- indartsuak eraiki ditu zuzendariak, bizi- du, espazioekin, narrazioarekin, generoen tergai –ohiko legez–, intimista eta hun- modu duina lortzeko eta euren eskubideak uztarketarekin… Ederra da emaitza, iru- kigarri batzuetan, umoretsu besteetan, defendatzeko borrokarako prest, erori os- dietan, gidoian, kontatzeko moduan, poe- gordinago hainbatetan. Ilusioak desilusio tean berriz altxatzeko eta elkarri lagun- taren unibertsoa atzemateraino. bilakatzen direnean ere, hutsegiteek atze- tzeko prest, eta eraikin publikoen aurrean François Ozon frantziarra ere ez da ra bueltarik ez dutenean, bizitzan aurrera –eszena bikain batean– graffiti bidez admi- berria Donostian, eta Frantz paregabea jarraitu behar da, iragana ezin dugulako nistrazioaren hipokresia salatzeko prest. du azken lana. Lehen Mundu Gerraren aldatu, baina oraina eta etorkizuna bai. n
ARGIA | 2016/10/02 51 ARGI-KONTRA EKONOMIA SOZIALA | POBREZIA | KOOPERAZIOA | AFRIKA
Madani Koumare. Elkartasunezko ekonomia sozialean buru-belarri
Elkartasunezko ekonomia sozialak krisi ekonomiko finantzarioari aurre egiteko zein lurralde baten garapena segurtatzeko balio duela dio Madani Koumarek, Afrikako elkartasunezko ekonomia sozialaren sareko buruak. Ez du berdina pentsatzen ordea nazioarteko kooperazio politikez. Gaizki bideratuak izanki, kooperazio horrek dakarren balio erantsia Afrikatik urrun gelditzen dela deitoratzen du maliarrak. Garapenerako kooperazioaren paradigma aldatzeko garaia dela dio. “Nazioarteko kooperazio politikak iraultzeko garaia da”
TESTUA ETA ARGAZKIAK: Jenofa Berhokoirigoin
Zertan da elkartasunezko ekonomia so- nazionaletan sarturik egon behar du. Al- ziala Afrikan? daketa dator eta poliki-poliki sektorea Ezagupen Ekonomia erreala osatzen du Afrikan. kontuan hartzen dabiltza gobernuak. Biztanleriaren bi heren horretan dabil- Adibidez, plan politiko bat lortu genuen politiko eske tza. Usu ekonomia informala dela en- Malin, koadro legislatibo bat finkatu be- tzun ohi dugu, baina ez, zinez erreala rri dute Marokon ere, ezagupen ofizia- “Afrikan nagusitzen den eredua da el- da. Eskolatik ateratako gazteek sekto- la lortzeko bidean dira Senegalen eta kartasunezko ekonomia soziala. Eza- re horretan kausitzen dute babeslekua, Kamerunen, eta abar. Talde parlamen- gupen politikoa lortzean datza nire eta langabezian egon beharrean. Zinez de- tarioak osatzen ari dira ezker-eskuin, gure helburu nagusia, sektorea susta- ritzot, esperantza ekarle izateaz gain, sektorearen sustapena segurtatzeko. tzeko politika konkretuak behar ditu- lurraldearen oreka segurtatzen digu el- Beraz, erran dezakegu posturak aldatuz gulako. Bide horretan genuen 2003an kartasunezko ekonomia sozialak. Erres- doazela: pobreziari aurre egiteko balio Renapess egitura sortu Malin, sekto- petu eta ezagupen handiagoa merezi duen gastu global eta iraunkortzat har- rea egituratzeko eta saretzeko asmoz. duen sektorea da. tzen dute sektorea gobernuek. Afrika oson ere sareturik gara 2010az geroz. Ardura asko ditut, elkartasunez- Sektorea laguntzeko nahikaria sentitzen Justuki, pobreziaren aurkako nazioarte- ko ekonomia soziala jendarte hobea ote duzue egitura publikoen partetik? ko kooperazio politikak estereotipoetan lortzeko tresnatzat dudalako”. Hori da gure erronka: ezagupen poli- oinarrituak direla deitoratu ohi duzu. tikoa lortzea eta elkartasunezko eko- Baserri munduaren garapenari so egin nomia soziala sustatzeko politikak dezagun adibidez. Afrikan ezin dugu planteatzea. Betidanik egon da elkarta- hitz egin laborantzaz familiako labo- sunezko ekonomia soziala Afrikan, ez da rantza kontutan hartu gabe. Lehengaiak berria. Baina kontua da inoiz ez dela sis- ez dira bertan transformatuak, horrek tematizatu. Herritar gehienak hunkitzen erran nahi du ez dela balio erantsirik dituen heinean, irabaziak eta enpleguak eta enplegurik sortzen. Arazo larria da sortzen dituen heinean, plan politiko eta hori aldatzean datza gure borroka:
52 2016/10/02 | ARGIA EKONOMIA SOZIALA | POBREZIA | KOOPERAZIOA | AFRIKA ARGI-KONTRA
“Afrikan sortu lehengaiak ez dira bertan transformatuak, horrek erran nahi du ez dela enplegurik sortzen. Egin genuen inkesta baten arabera, %2k baizik ez lukete migratuko enpleguaren egoera egokia balitz”, dio Koumarek. Argazkian, abuztuan Quebecek egin Munduko Foro Sozialean. ekoizpenaz gain, ekoiztutakoaren trans- Printzipioz, testuinguru zehatz batean zama gisa azaldu behar. Dena dela, zen- formazioan laguntzeko balio behar dute komunitate zehatz batek bizi izanda- tzu horretara dabiltzan gobernuek ez politika horiek. Nazioarteko kooperazio ko arrangura zehatz batzuei emandako dute NBErentzat egiten, herritarrentzat politiketan dabiltzanek paradigmaz al- erantzunek osatzen dute Politika, le- baizik. Orokorrean arduragabe ikusten datu behar dute. Garapenaren arloan tra larriz. Ez bada horrela, emaitzak ez ditut gobernuak eta damugarria irudi- lortutakoa xumea da, transformazioa dira komunitatearen ongizatearen alde tzen zait. gure esku balitz lortuko genukeenari izanen. Herritarren beharren analisi ho- alboratuta. Gainera, gazteen joatea ez listikoetan oinarriturik diren plan po- Probidentzia Estatua ameskeria dela dio- litzateke gaurkoaren heinekoa. Inork ez litikoak marraztu behar dira, ondotik zu. du bere sorlekua plazerez uzten. Egin horri egokituriko nazioarteko koopera- Dirua banatzen zigun estatu hori ez genuen inkesta baten arabera, %2k ba- zioak eskatzeko. Lokalki zein globalki, dugu berriz ezagutuko, ez duelako ez zik ez lukete migratuko enpleguaren nazioarteko kooperazio politika horiek ahalik, ez zaletasunik. Horregatik ditugu egoera egokia balitz. iraultzeko garaia da. deszentralizazio mugimenduak. Estatu soziala haizatu dute Hegoko herrietarik Politika horiei buruz kritiko zara. Muturreko pobrezia 2030erako desage- Munduko Bankua bezalako egiturek. Badu hamarkadak txirotasunaren aur- rraraztea du helburu Nazio Batuen Era- Alta, zerbitzu sozialak segurtatzen di- kako borrokaz hitz egiten dela! Baina kundeak. Hitza hartu zenuen iaz, helburu tuen estatua ezinbestekoa dugu herri pobreziak ez du atzera egin. Zergatik? horri zuzenduriko NBEren gailurrean. Si- pobreetan. Azaldu dudan bezala, laguntza funtsak nesten al duzu gisa horretako egitura eta ez direlako balio erantsia dakarten sek- helburuetan? Azkenean, elkartasunezko ekonomia so- toreetara zuzenduak. Aberastasuna eta NBEren funtzioetan sartzen da koadro zialak du betebehar hori betetzen. hazkundea ez ditugun bitartean, nekez finkatze hori. Estatuei dagokie orain Hain zuzen, eta horregatik du estatuak lortuko dugu garapena. koadro horiez jabetzea eta helburua sektore hori lagundu behar. Are gehiago, betetzeko estrategien marraztea. Ar- jakinda krisi ekonomiko eta finantza- Autonomia edota autodeterminazioaren duratsuki jokatu behar dute estatuek, rioei emandako erantzun hoberena dela printzipioak ezin dira itzalean utzi. ez dute helburua NBEk inposaturiko elkartasunezko ekonomia soziala. n
ARGIA | 2016/10/02 53 Bidali zure harrikadak: [email protected] ERANDUEGI B KRONIKA SERIOSA EGITEKO Euskadi, independentziatik ADIERAZ-PENAK 0,4 milimetro gertuago Alfonso Alonso (PP): “Galiziako eta EAEko herritarrak argiro dira mintzatu: Baskongadetako botoak erabakitzeko eskubidearen alde daude. batuta sekulako emaitza Gasteizen lau parlamentariotik hiruk de- fendatuko dute euskaldunok gure pa- lortu dugu” tuaren jabe izan behar dugula, eta ho- rrek legegintzaldiaren hasiera-hasieratik eragin ditzake mugimenduak burujabe- Alonso Alfonso (PPkoa ere bai): tzaren bidetik. “Hasteko, Legebiltzarre- “Ez dugu baztertzen ko kantinan askoz pintxo mota gehiago EH Bildu-Podemos-PSErekin ipin dezaten sustatuko dugu”, adierazi du EAJko Ostalaritza arduradun Miren gobernu akordioa; Abarne Tabernak, “orain patata tortilla ideologikoki arraroa litzateke baino ez dago eta horrela ez dago ezer erabakitzerik”. baina a ze barreak, aizue” Iñigo Urkullu EAJren lehendakarigaiak Beranduegiri esklusiban esan dionez, Idoia Honda-Mendia (PSEEEE): ondo gogoan ditu hauteskunde gauean Sabin Etxearen aurrean bildutako ehun- “Admititu behar gara ka lagunek botatako “independen- resultadoak ez direlako tzia” oihuak. Ñabardura egin du ordea: “Oihuak entzun nituen bai, baina ez zu- izan buenoak, igual jendea ten garbi esan nongo independentziaz euskera gehiago gustatzen ari ziren; gobernua osatutakoan hartuko du pentsatxen ginena baino” dudan lehen neurrietako bat Indepen- diker institutua sortzea izango da, gaia Kamera ezkutua erabili behar izan genuen arretaz azter dezan”. hauteskunde gauean Iñigo Urkullu poztasun Argiako langile bat: EH Bilduk, bere aldetik, bi alternatiba aurpegiz harrapatzeko ipini ditu mahai gainean: Podemosekin “Pozik gaude EAEko herri akordio zabala egitea, edo Zabalarekin Bestalde, Nebraskako Unibertsitatean sozialista bakarrean egoitza akordio podemos egitea. “Oraindik ez dau- egindako ikerketa batek frogatu du bizkai- edukitzeaz” kagu oso garbi, ea Otegik zer dioen”, azaldu tar guztiak jeltzaleak direla, baina batzue- du Haizea Hartzearena koalizioko partai- tan beste alderdi batzuei ematen dietela detza arduradunak. botoa, “ez aspertzeko”.
“Ezpain gorrien iraultzak” ongi makillatu ditu EH Bilduren emaitzak
Denak ados daude koalizio soberanistan: zuten rollo hau, emakumeak eta kontu “ezpain gorrien iraultza” delakoak fun- hori guztia. Bide honetatik segitu behar tzionatu du. Zerrendetako lehen postuan dugu, bi potrorekin”. Horrek intersek- emakumeak jartzeak eta kanpainan alda- zionalitatearen ikuspegian sakonduko rri feministak sartzeak bigarren postua dutela esan nahi ote duen galdetuta, zera ziurtatu diote EH Bilduri. “Joder ze in- erantzun du gizaseme berak: “Ba hori bentoa feminismoa!”, azaldu du koalizio- ya ez dakit, karreteratako kontuak beste ko iturri batek. “Lehenago asmatu behar kide batek eramaten ditu”.
54 2016/10/02 | ARGIA www.pagoa.eus
URRIAK OSTIRALA 07 23:00tan
OIARTZUN
A: 5€ T: 8€ Pagoa Kafe Antzokia: Oiartzun: Amazkar, Elorsoro, Irekia: Pagoa Kafe Antzokia ostirala, larunbata eta igandea Donostia: Donosti Rock 17.00tik aurrera Errenteria: Arkaitza Taberna Erreserbak: 619 421 153 Internet: Colectivia, Mauka (berria) @PagoaAretoa eta www.ticket.kutxabank.es [email protected] AZKEN EGUNAK
Bake-itunak
San Telmo Museoa, Koldo Mitxelena Kulturunea 2016-6-18 / 2016-10-2
Antolatzaileak DSS2016.EU: Erakunde laguntzaileak
Babesle-orokorra Laguntzaileak San Telmo Museoa: Patrono pribatuak San Telmo Museoa: Enpresa ongileak
Jorge Oteiza, Figura comprendiendo políticamente, 1935. Fundación Museo Jorge Oteiza Fundazio Museoa. José de Ribera, Combate de mujeres, 1636. © Archivo Fotográfico. Museo Nacional del Prado. Madrid. Pieter Brueghel, Die Elster auf dem Galgen, ca. 1568. Hessisches Landesmusum Darmstadt. Argazkia : Wolfgang Fuhrmannek. Aurelio Arteta, Ezpatadantzaris, ca. 1913. Arabako Arte Ederren Museoa. Maruja Mallo González, Canto de las espigas, 1929. Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía.