Anno 11 Distribuzione gratuita in: Mensile di attualità e cultura italo-albanese Albania, Australia, Numero 4 Belgio, Canada, Germania, Direttore editoriale: Hasan Aliaj Grecia, Francia, Italia, Ottobre 2013 Stati Uniti e Svizera

Gli Hittiti sono Hëna dhe Dielli, simbole kultike Troiani e quindi në dy kokat e shqiponjës pellazge Illiro - Albanesi

Nga Fatbardha Demi Pelasgetë kishinë nje besë te bukur’ e vjershëtore. Besonin gjithe shenjat’ e natyres e trupet’ e qjellit; i faleshinë djellit, henes, yjevet te medhenj, bi simbolin e flamurit shqipëtar, qiellit,revet,eresë,detit e te tjerave. Kjo besë, qe thuhet “mythologji” eshte shqiponjës dy krenore të zezë në Mfushë të kuqe, janë bërë studime bes’ e te parevet prinder tanë, pelasgvet. – Sami Frasheri të shumta. Studiuesit e lashtësisë, pohojnë

Gli Hittiti sono Troiani e quindiPage Illiro - Albanesi 5 njëzëri se, shqiponja është një nga figurat kultike më të lashta, më të fuqishme dhe Durante le mie peregrinazioni, rivolte in tutte le direzioni, alla ricerca di prove a sostegno della mia tesi sugli Illiri preistorici e storici – che ho sempre considerato della stessa FARË (stirpe) ETRUSCA-TROIANA-HITTITA - mi capitò fra le mani la voluminosa opera di Marcel Cohén (“La më jetëgjata. Edhe në ditët e sotme, ajo Grande Invention de l’Écriture et son evolution”, Imprimerie Nationale Paris 1958), che, a dispetto delle 700 pagine dei due volumi e delle 95 tavole illustrative dei vari geroglifici, alfabeti, ecc.., lessi e studiai in pochissimi giorni, con l’entusiasmo del neofita. Tra i geroglifici hittiti, uno vazhdon të përfaqësoje gjuhën, kombin, attirò soprattutto la mia attenzione: il segno della vita immortale, il (n)ëngj, il simbolo della VITA, identico a quello ricorrente nell’antichissimo emërtimin e Shqipetarëve, por edhe Egitto: Z La lingua Lo riporto in fotocopia dalle tavole del summenzionato Cohén: simbolet shtetërore të vëndeve të tjera, Planche 32 brënda dhe jashtë Europës. Megjithatë, albaneseHÈROLGLYPHES HITTITES simboli i shqiponjës nuk ka aritur të CHOIX D’IDÈOGRAMMES trajtohet shkencërisht në domethënien e saj

historike. Ka patur shumë hamëndësime, Ai tempi della mia giovinezza visitando il grande Egitto, sui monumenti di Merenptah e di Ramsete III (seppi solo più tardi, studiando Manetone ed altri autori antichi, che questi sovrani non erano di sangue reale e neppure egiziani, ma ertuschi-troiano-hittiti: zotra (visir) stranieri, sidomos për qënien e dy kokave të provenienti dalla casta militare), trovai i nomi: drejtuara në anë të kundërta, përmendja e të cilëve do të hante shumë vend e kohë, dhe mendoj se janë të bazuara thjesht në ngjarjet historike dhe simbolin e dyfishtë, se sa pikërisht në natyrën e saj, si simbol kultik i BESIMIT të Pellazgëve hyjnorë. Në vizatimet e shpellës Grotta dei Cervi, Përse Flamuri i shqipëtarëve (dhe jo botës neolitike, të jetës neolitike, të ndërmjet figurave të shumta të botës që vetëm ay, tek Kombi ynë) përfaqëson : qytetrimit neolitik, nuk bëhet fjalë për e rrethonte njeriun primitiv, duken edhe Historinë e lindjes së besimit, njohjes së çështje thjesht emërtimesh...nuk gjëndemi vizatime abstrakte (ajo sipër), të lidhura natyrës, zhvillimit dhe e organizimit politik, përballë “shënjave” të thjeshta, sepse sipas studiuesve me besimin. Vënd të Page 10 e njeriut të parë në Lashtësi? Që t’iu mbrapa këtyre shënjave, mbrapa këtyre të përhapjes së fiseve pellazgo-ilire dhe të veçante, zë portreti i “shamanit” (më pergjigjemi të gjitha këtyre atributeve të simboleve përcaktuese (fjales) ndodhen miteve të tyre, një prej të cilave është edhe poshtë), drejtuesit dhe organizuesit të parë flamurit tonë, duhet të zbulojmë fillimisht ide, koncepte, këndvështrime mbi botën ay i shqiponjës. Spiro Konda pohon se të një bashkësie primitive. Në figuren në se si u krijua emërtimi dhe kulti i shqiponjës e deri edhe ndjenja dhe emocione. Duke “Atje ku ka fjalë pellazgjike, atje gjënden të majtë, është “shamani” prehistorik (në Domenico Mustilli, dhe domosdoshmërisht të hyjmë në kuptuar se gjuha e parë që krijoi njëriu, edhe pellazgë që banojnë” shpellën Grotta di Cervi) dhe në të djathtë, labirinthin e thellësisë së kohrave. përbëhej nga fjalë-simbole që shprehnin i një periudhe shumë më të vonshme, i një arkeologu italian, një mendim të thjeshtë (më vonë edhe Përfundimi i parë: Gjuha pellazgo- mbreti tokësor të hyjnizuar-Perëndia Bes. Kur lindi gjuha dhe besimi, ide të kuptueshme vetëm nga “njerëz të shqipe ka natyrë simbolike (ku një fjalë (më gjatë tek shkrimi “Si u hyjnizua BESA mbrojti problemin e tek njeriu primitiv? zgjedhur”), kemi gjetur ÇELËSIN që hap përfshin një mendim apo frazë të tërë dhe e arbërve në tempujt e faraonëve”) Një prej themeluesve të historisë portën e labirintit të Lashtësisë dhe të ka disa kuptime) gjë që nuk vërehet në Emërtimi “shaman” është i shekujve përkatësisë etnike të moderne të besimit, Mircea Eliade (1907- besimit pellazg, nga e ka origjinën edhe gjuhët e tjera të ashtuquajtura në shk19 të fundit, por në gjuhën shqipe mund 1986) është shprehur se: “Duke qënë emri dhe miti i shqiponjës i flamurit tonë “indo-europiane”. Për rrjedhojë, gjuha ta shprehim më sakt me emrin “Kreu” një dukuri njerëzore, besimi është edhe kombëtar. pellazgo-shqipe është gjuha e parë e njeriut apo “Ati”, siç e gjejmë për mbretin- banorëve të Epirit një dukuri shoqërore, gjuhësore dhe primitiv e hapsirës euro-afro-aziatike. bari të Thesprotisë pellazge (Niko Stillo ekonomike – është i pakuptueshëm njeriu Ku e mbeshtes këtë Gjuha shqipe, krahas besimit pellazgjik “Etruskishte Toskerishte”). Pa dyshim jashtë gjuhës dhe jetës në bashkësi”. Prof. mendim? (sellenizmit), ka një moshë afro 50 mije se ka qënë, jo vetëm i fortë fizikisht dhe Anxhelo Karkanji (Angelo Carcagni), duke Lieblein, në një paragraf të shkruar vjeçare. Shqiponja, që ka përfaqësuar i gatshëm t’i vërsulej kujtdo që mund të studiuar vizatimet e njeriut primitiv në në vitin 1884 pohonte se: “ Vete idea e vetë Krijuesin (Zotin) dhe Fjalën e tij, rrezikonte jetën e gjinisë së tij, por edhe një shpellën Grotta dei Cervi në Porto Badisco Zotit ishte zhvilluar në një periudhe më është nderuar si figurë kultike e tij më e verejtës i palodhur i botës që e rrethonte (Itali), ka nxjerrë përfundimin se lindja e të herëshme të gjuhëve sesa gjuha indo- rëndësisheme dhe gjuha e krijuar nga dhe mendimtar, se si te mbrohej prej saj. besimit është e lidhur me lindjen e gjuhës. europiane… Kur të kemi arritur deri kaq njeriu primitiv, u quajt “gjuha e zogut” Duke vërejtur, Kreu mësoi të vlerësojë Shtytja ndaj besimit mund të jetë e lindur, larg (sa të zbulojme këtë gjuhë zanafillore- (e shqipes) dhe ka qënë gjuha e Besimit forcën e natyrës dhe botës shtazore, me qënëse e vërejmë në të gjithë botën, shën im), ka shumë të ngjarë, që në këtë të parë, që vazhdon të flitet edhe sot nga por dhe të mundësive të njeriut për t’u por sot mundet të pohojmë nga llogjika e gjuhë parahistorike, të gjejmë edhe fjalë shqipetarët dhe arbëreshët, në çdo cep mbrojtur. Ky “peshim forcash” e shtyu fakteve, se besimi është zhvilluar krahas që shprehin idenë e Zotit “ Për lidhjen e të Botës. E panjohura më e madhe rreth të kërkojë dhe të shpik, për të mbijetuar, me gjuhën (si mjet komunikimi), afërsisht fjalës me besimin ka shkruar Ptahhotepi figurës së shqiponjës, sigurisht lidhet me “mjetet”(por edhe me pamjen e tij), për Page 3 50 mije vjet përpara. Për të shprehur (2400 pk): “Fjala shkruhet me një yll, paraqitjen e saj në lashtësi, me dy koka “duelin” me kundërshtarin. Ishte Kreu, që besimin e tij, njeriu primitiv fillimisht ka sepse synohet të përndritet shpirti i lexuesit të kthyera në anë të kundërta, e zbuluar morri vëndin e ndërmjetësit, midis gjinisë së DOMENICO MUSTILLI ARKEOLOGU ITALIAN MBROJTI PROBLEMIN E PËRKATËSISË ETNIKE TË BANORËVE TË EPIRIT zhvilluar në formën e mjaftueshme për me një dritë me prejardhje hyjnore”. Prof edhe në tempullin e parë të Pellazgëve në tij dhe rrezikut, të cilin e luftonte por edhe Nadin zbulon komunikim – gjuhën, dmth një sasi të Angelo Carcagni dhe studiuesit e tjerë, Dodonë, në vitin 1878.(8) Duhet pohuar, e merrte me të mirë. Shumë shpejt, njeriu nga GËZIM LLOJDIA caktuar fjalësh. Për këtë arësye në besimin dëshmuan natyrën simbolike të gjuhës së se krahas saj, ka qëndruar edhe trajta primitiv vërejti se vetëm me NJE-rën, nuk Sinteza e Fabrizio Vistoli në biografinë e Mustilli pellazg, por edhe në fetë e reja që lindën parë, të krijuar në lashtësi dhe lidhjen e e shqiponjës me një kokë. Deri më sot, mund të matej, bile as ta shikonte formën Flamurin e prej tij, thuhet se: “E para ishte fjala”. Prof saj me besimin, por nuk kanë mundur ta nuk është bërë ndonjë lidhje apo dallim e saj, as ta prekte dhe as t’ia dëgjonte Emrin e Domenico Mustillit, arkeologut italian, mbrojtësi i problemit të përkatësisë etnike të banorëve të Epirit të titulluar: “Gli Illiri nell’Epiro” (Ilirët në Epir), botuar nga Akademia e Italisë Angelo Carcagni në studimin e tij “Gjuha vërtetojë me fjalorin e gjuhëve të lashta midis tyre apo hershmërisë së njërës ndaj zhurmën apo zërin. Fuqia e saj ishte kaq në përmbledhjenSkënderbeut me titull “Le terre albanesi redente”, në Romë 1941,shpesh e ndesh nga raportimet e madhe, sa mund të zhdukte çdo gjë të dhe gjurmimet, që ka kryer misioni arkeologjik italian në Shqipëri. Fabrizio Vistoli sjell dhe mendimi simbolik”, pohon se fjala apo të atyre që fliten sot. Të parët që e tjetrës. Kjo bashkjetesë është pasqyruar shkurtimisht biografin e D.Mustillit. Ai ka lindur në Napoli,thotë F.Vistoli,më 3 dhjetor 1899 nga që krijoi njeriu primitiv, nuk përcaktonte kanë faktuar me anën e gjuhës këtë lidhje, edhe në flamujt apo heraldikat, si dhe në lëvizshme apo të palëvizshme në natyrë, prindërit Leonardo dhe Maria Testa. Anëtar i një familjeje të lashtë katolike me origjinë nga Ravello,afresket pjesëtarë në Luftën e Parë një Botërore kukishe fituan Kryqin e Trimërisë Ushtarake dhe Kryqin e Nadin zbulon Flamurin e Skënderbeut në afresket e një kishe në Venecia vetëm një send apo dukuri, siç ndodh kanë qënë studiuesit arbër. Në veprën çdo krijimtari të traditës së periudhave të bile edhe vetë atë e fisin e tij. Kur çfaqej Meritës së luftës. Ai u kthye për studimet në Universitetin e Napolit. Aty ai kishte studentët e tjerë

mes të cilëve, Paola Montuoro, Olga Elia dhe Dominic Zancani. Mësohet se Mustilli u diplomua në sot, por shprehte një mendim të tërë. Për madhore “Thoti fliste shqip” Xhuzepe ndryshme. Mendoj se shpjegimi më i saktë AJO, çfaqej edhe njeriu dhe bota përreth nga VJOLLCA LISI dhjetor të vitit në1924, nëVenecia arkeologjinë klasike, me një tezë përgatitur nën drejtimin e Giulio rrjedhojë, fjala luante rolin e një simboli: Katapano zbërthen emrin e shqiponjës i qënjes së dy kokave tek shqiponja, duhet tij, kur largohej, bashkë me të zhdukej Emanuele Rizzo. Zgjedhja e një teme të pikturës vazo greke, si dhe predikimet e tij për qeramikën e “ Me zhvillimin e të folurit, njeriu primitiv (AIN në arbërisht), duke pohuar filozofinë edhe bota që e rrethonte njeriun primitiv lashtë dhe përgjithësisht të botës klasike duket se kanë origjinën nga një rrjedh kujtimesh historike kërkuar tek lidhja e saj (e padyshimtë) dhe artistike e Sant’Agata de ‘Goti (Benevento ). Shtëpi stërgjyshore dhe sidomos nga koleksioni i përftoi një mundësi të re të marrdhënieve e besimit Pellazg: A=At,Parimi i Parë, Zot me shqiponjën njëkrenore - të zogut që dhe sundonte vetëm errësira-Terri. Ishte madh i vazove greke vënë së bashku në ruajtje nga një paraardhës në shekullin e tetëmbëdhjetë dhe ruajtur me kujdes nga një xhaxha atëror. Student i Shkollës Arkeologjike italiane të Athinës (vitet në komunitet, të shkëmbimit simbolik (fjala- At i Përjetshëm, I=Fjala Krijuese, N= përfaqsoi KRIJUESIN. AJO që krijonte gjithshka! Fuqia e saj bënte 1926-28), ai mori pjesë në hulumtim, në ishullin e Lemnos drejtuara nga Alessandro Della Seta. simbol)... protomateria (lënda fillestare, e parë, prej të mundur të çfaqej e të zhdukej edhe Këtu ndeshet me çështjen e vështirë të gërmimeve në nekropolin e parë, Hephaisti ku ka përgatitur disa të dhëna të dendura informative rreth ‘etruskëve (‘ qytetërimit lokal). Vite më vonë, në Roli i saj zanafillor (i fjalës) është nga u krijuan të tjerat). Studiuesi zbuloi tek Krijuesi me fytyre te vetë Terrin . Atëhere Kreu dhe njerëzit e kujtesën e madhe u shfaq Shkolla Arkeologjik e Athinës dhe të misioneve italiane në Lindje ( vitet ndërtues në zhvillimin e njeriut dhe duhet shkrimet në papiruse, gdhëndjet e gurta të fisit, vendosën ta nderojnë, ta marrin me 1932-1933).Rrugëtimi i tij vijon kështu: Kthehet në Itali, ai u vendos në Romë, ku G.E.Rizzo, i cili panjohur u zhvendos nga Napoli, e kishte favorizuar (nëntor 1928) me emërimin si asistent të përhershëm në të njihet në përbërësit e saj kryesor: Të Piramideve apo në emertimet e Perëndive Le të kthehemi sërisht tek vizatimet në të mirë, t’i kushtojnë valle dhe muzikë, t’i vendosë identitetin e grupit, të krijojë një të Egjiptit të lashtë, edhe shumë fjalë/ muret e shpellave, që janë dëshmitë e para çojnë një pjesë nga gjahu dhe prodhimet e rregull shoqëror të lidhjes dhe të bashk- simbole të tjera, të besimit pellazgo-ilir, materiale që kanë mbritur në ditët tona, tyre. Në mëndjen e njëriut primitiv, akoma jetesës,të disiplinojë sjelljet subkoshiente... me anën e gjuhës arbërishte (shqipe). Ky nga periudha më e herëshme e njeriut që shumë pranë botës shtazore, AJO ishte Një nga afresket e kishës së Shën Sebastianit në Venecia, ku një nga personazhet (i rrethuar me të kuqe) është i veshur me një flamur me shqiponjën dy krenare. Page 16 Kur flasim për shenja dhe simbole të fakt mbështetet në gjeografinë historike flet dhe mendon. (Vijon në faqen 2) Flamuri i kuq me shqiponjë, pikturuar nga Veronese, është shquar në Kishën e Shën Sebastianit. Kush ka pasur rastin të vizitojë Venecian dhe mrekullitë e saj të artit dhe të kulturës me famë botërore, dhe i ka rastisur të vizitojë Kishën e Shën Sebastianit, -sipas sugjerimit të ndonjë miku italian, njohës i veprave monumentale të Rilindjes Italiane, zor se ka vërejtur një gjë të rrallë, tejet emocionuese: flamuri që valëvitet në një nga tri hapësirat ovale të tavanit të kësaj kishe,- që tregojnë historitë biblike të Esterit dhe të Mardokut-paraqet një shqiponjë të zezë në një sfond të kuq; në ditët tona, deri para pak muajsh, ky flamur është konsideruar si flamur i Asburgëve. Në fakt, flamuri asburgas nuk dëshmohet të ketë pasur kurrë një sfond të kuq, por të çelur. Themi deri para pak muajsh, kur Lucia Nadin dha “lajmin” e madh dhe tronditës; jo vetëm për historinë dhe kritikën e artit venencian, por dhe për lidhjen cmyk e tyre me historinë, kulturën, me jetën spirituale të Shqipërisë, në bregun përballë, me të cilat ka dhënë e marrë në shekuj…

Antichità Anno 11 n.4 Ottobre 2013 pagina 2 Hëna dhe Dielli, simbole kultike në dy kokat e shqiponjës pellazge (Vijon nga faqja 1) shërbëtor manastiri thuhet: “...Ali, e di se sunduan pas tij, nën shenjën e Shqiponjës, DRITA! Studiuesi Jaho Brahaj me të drejtë do të bënesh njeri i madh e do të kumandoç janë të gjithë borealë, “Bijë të Dritës”. e emërton “Nëna e Madhe e Dritës së gjithë Iperon?…Aliu u bë më i madhi e më Shqiponja ka përfaqësuar shënjtërimin Jetës”. Kështu lindi Besimi i Dritës hyjnore! trimi në Ipero, pas Pirros”. Nuk mund dhe gjatë historisë, shumë figura që kryen Për të mos u zgjatur në këtë pikë, po sjell të ri pa thënë, se gjuhëtaret që merren vepra të mëdha, u quajtën “shqiponja” një dëshmi të përkryer, të studiuesit dhe me drejtshkrimin, duhet të mos lejojnë duke nënkuptuar emertimin “hyjnorë”. patriotit Adem Demaçi, me titull “Kush heqjen e gërmave në emërtimet që na Këtë emërtim nuk e ka marrë vetëm Pirro është Zoti?” ku shprehen qartë të gjitha vijnë nga të parët tanë. Emri “shqipetar”, Burri, por edhe figura të tjera historike si karakteristikat fizike, kimike dhe filozofike siç shkruhesh në kohën e Rilindasve , mbreti/Perëndi Horus i Egjiptit apo Tougrul të kësaj dukurie natyrore. Mjafton në vënd sot shkruhet padrejtësisht “shqiptar”, me Beig (993 – 1063 era jonë), themeluesi i të emrit “Zoti”, të vendosni “Drita” dhe do arsyetimin se “kështu shqiptohet sot”, shteti Selxhuk të Azisë etj. Edhe në shekujt të vëreni se nuk do të ketë mosperputhje, në megjithëse emri i vëndit e ka ruajtur modernë, tek fiset aziatike shqiponja ishte asnjë përcaktim: “Zoti është i vetëkrijuari formën e tij. Në këtë formë humbet rrënja simbol i Krijuesit. Tek fisi Jakuti i Siberisë dhe krijuesi i gjithësisë e i asgjësisë. Zoti , Kreu që luante rolin e ndërmjetësit Dea-zog Prishtine/Kosove,terakote 6000pk. Në krahun e djathtë eshte nje model i saj i më vonshëm origjinale “shqipe”(shqiponjë) dhe sot na nuk ka formë as fillim, as mbarim. Zoti midis popullit dhe Zotit, emërtohesh “bir (gjysem grua dhe zog) i shk 3 pk-Antigone. (J.Brahaj “Historia e flamurit shqipetar”) mbetet “shqipt+ar”që nuk na thotë asgjë nuk ka pamje, as formë, as ngjyrë, as shije, dhe ngatërohet me shpjegimin “shqiptoj i shqipes” në kuptimin e njeriut hyjnor. as erë të caktuar. Zoti ngërthen në vetvete pellazg “sellenizmi”, (sot i shperfytyruar në bëhej nëpërmjet rrezeve në formën e qartë” qe s’ka asnjë lidhje historike apo Shqiptarët, duke trashëguar emrin e simbolit të gjitha pamjet, të gjitha ngjyrat, të gjitha përmbajtje - “hellenizmi”). Edhe shqiponja, dorës (në një nga flamujt e përdorur nga mitike me gjuhën tonë. Sot anglishtja, të Krijueses-Ipes (Shqiponjës) e kanë quajtur shijet e të gjitha erërat e mundshme. përfaqësuesja e saj, në gjuhën shqipe nuk shqiptarët, ka patur edhe figurën e dorës). shqiptohet ndryshe nga anglezët dhe gjatë shekujve, veten, gjuhën dhe vëndin e Zoti është edhe përtej teheve të gjithësisë ka gjini mashkullore. Fshehja e emrit të Shqiponja dhe Rrezja (Perëndia Ra tek ndryshe nga amerikanët, por shkruhet tyre “hyjnorë”, e drejtë e ligjeruar (jo nga e cila edhe më tutje zgjerohet. Zoti i vërtetë të Krijuesit (më sakt Krijueses) në egjiptianët) personifikonin Krijuesen-Dritë. njësoj, pra drejtshkrimi nuk duhet të romantizmi apo nacionalizmi i shk19) por tejkalon të gjitha dimensionet hapësinore e rrjedhën e shekujve është bërë qëllimisht. Rrezet, si simbole të Dritës hyjnore, u diktohet nga e folura e përditshme, që nga mitet mijëravjeçare të Historisë së kohore në kuptimin e mendjes së kufizuar Fillimisht për ta mbajtur të fshehtë nga vendosën në formë kurore mbi kokën e shpesh i shtrëmbëron fjalët, për arësye nga njerëzimit. Por, siç ishte në lashtësi zakoni njerëzore e cila njeh vetëm kohë njëvijore fiset e tjera, sepse siç vërejnë studiuesit, Mbreterve duke dëshmuar hyjnizimin e më të ndryshme. E bëra këtë parashtrim, i përdorimit të disa emërtimeve, pellazgo- që mbështetet në kujtesën e vet të vazhduar besimi lindi si një mjet mbrojtjeje. Në tyre pas vdekjes. për të kuptuar, se në mitet pellazge, zogun ilirët u vet-quajtën edhe me emërtime të që përdorë si pikë të brendshme referuese shekujt e më vonshëm, edhe emrat e Edhe mbi kokën apo dy kokat e hyjnor e gjejmë nën emrin “Ipe” dhe me tjera: Alban (Alpan)-Arbër -Shqipetar, të egon e vet. Prandaj, mendja e kufizuar në Perëndive të herëshme prehistorike, shqiponjës, kemi kurora-rreze, që me mbaresat e gjuhëve më të vona- Iperione gjitha të lidhura me periudhën zanafillore të kohë e në hapësirë, duke u mbështetur në nuk tregoheshin dhe autorët e lashtësisë, miteve dhe përbëjne emërtimin më të lashtë përvojën e vet, mendon se edhe Zoti edhe padrejtësisht dëshmojnë se Pellazgët e kombëtar. shpirti edhe energjia duhet ta kenë një gadishullit Ilirik, nuk u kishin vënë emra fillim të vetin, duhet ta kenë të kaluarën perëndive të tyre. Që nga kjo periudhë, për Hëna, bij e shqiponjës, edhe të tashmen e vet. Në të vërtetë, Krijuesin u ligjësua që të mos i përmendej Perëndesha që sundoi në vetëm mendja dinamike e ka të qartë se emri, ndërkohë u hyjnizuan me emra, Dodonë Zoti është i amshueshëm, sepse ai është “pasardhësit” e saj: Hëna/Sellena, Dielli/ Në gjetjet arkeollogjike, simbol të Hënës vetëm në të tashmen, vetëm në prezent. Apollon dhe një varg i gjatë Hyjnish e kemi Perëndeshën Sellena, dhe në mite Sepse vetëm e tashmja ka të kundërtën e Hyjneshash, të ndër-lidhur ndërmjet tyre, është bijë e Shqiponjës (Ipes). Dëshmi vet… Zoti është gjithkund, sepse Zoti është me një fill të ngatëruar farefisnor. për natyrën e saj hyjnore (sepse shqiponja i gjithëpranishëm. Të gjitha shfaqjet ose ishte përfaqësuese e Krijuesit), janë krahët manifestimet fizike, bimore e biologjike A është shprehur e shqiponjës (më gjerësisht shiko “Rruga janë shfaqje,ose manifestime të Zotit. figurativisht Drita e zbulimit të emrit të besimit Pellazg dhe Gjuha e Zotit është heshtja.” Duhet të hyjnore (Zoti)? i vashës krahë-shqiponje”). Në shekujt sqaroj se, Drita është vlerësuar nga njeriu Në Europën jug-lindore në qeramikën e mëvonshëm është haruar domethënia primitiv, por edhe sot e kësaj dite, me neolitike (mijëvjeçari i VII pk) e deri në kalimin e shekujve u shndëruan në apo Hyperion, etj. Për rrjedhojë, emrat mitike dhe është emërtuar me një nga ngjyrën e bardhë, ndërkohë që kjo ngjyrë periudhën e bronxit , dallohen figurina që kurora të stilizuara mbretërore, që kishin “Shq-ipe-tar” dhe “Shq-ipe-ri” vijnë nga “punët” e saj (Hëna ndikonte në arritjen përftohet nga 7 përbërësit e saj me ngjyra të paraqesin gruan me kokë-zogu, që sipas humbur tashmë kuptimin e tyre hyjnor kohët mitike të Lashtësisë dhe nuk fillojnë e suksesit në luftë) dhe statuja e Sellenës ndryshme. Në këtë kuptim, mund të themi studiueses Marija Gimbutas (“Il linguaggio dhe përfaqsonin pushtetin e mbretit, të përdoren nga periudha e Mesjetës. u emërtua “Perëndesha e Fitores”. Ky se nuk ka një ngjyrë të vetën specifike, della Dea” ) duket se shërbejnë për të familjen mbretërore apo fisnikët me lidhje (Se si u krijua forma “shqipetar” do të rol magjik i Hënës ishte i njohur edhe sepse përmban në vetvete edhe ngjyrat njejtin qëllim: “për të shprehur Krijuesen farefisnije me të. flitet në një material tjetër). Sipas miteve, e tjera, pra nuk ka ngjyrë. Siç dëshmon hyjnore”. Ky binjakëzim midis gruas/ Iperioni ishte nga fisi i Titanëve (Titanët Mehdi Frashëri, Shqipetarët edhe sot krijuese dhe zogut/shpendit të lartësisë, Drita hyjnore dhe miti i janë Pellazgë), bir i Tokës (Gea/Dhea) dhe bëjnë be “Për këtë dritë!”. Këtë pohim na ishte shprehje e mënyrës simbolike të Shqiponjës i Qiellit (Uranit), i dashuruar me motrën e sjellin edhe studiues të tjerë si Dhimitër përcaktimit, nga ana e njeriut primitiv, Përpara se të flasim për mitin hyjnore Teia, Thia apo Tia, pati tre fëmije, Pilika:“Gurra e stërmoçme na bindin se të idesë së Krijueses-DRITËS hyjnore, e shqiponjës është e nevojshme të po titanë: Hënën (Sellena), Diellin (Elios) ylli lutej si perëndia e Dritës” Mark Tirta: të emërtuar nga studiuesit “Dea-zog” përmëndim, një nga pengesat shumë dhe Agimin (Eos). (Esiodo, Teogonia)- “Shqiptarët besonin se flaka e zjarrit është (Hyjnesha-zog), model arkaik i Sfinksit të rëndësishme të Historiografisë: Emri Tia, mendoj se është shtrëmbërimi një perëndi, prandaj edhe sot bejne be të më vonshëm. Një model i bukur i saj Mosnjohjen e dialekteve të gjuhës pellazgo- i emrit Di-a (ose zëvëndësimi i njohur të “për këtë zjarr”, “për këtë dritë”. George (majtas) ndodhet në muzeun e Prishtinës shqipe, gegërishtes, toskërishtes si dhe të “D” me “T-Th”të greqishtes) , Diona e G. M.James: “Misteret egjiptiane kishin tre në Republikën e Kosovës. gjuhësisë historike. Po sjell një shëmbull mëvonshme, gruaja e Zeusit në Dodonë nivele studentësh : a)njerëzit e vdekshëm Për nga bukuria e paraqitjes,mund t’i pikërisht për emrin e shqiponjës dhe të dhe se përfaqsonte rrezen e Dritës, për dmth njerëzit në provë b) inteligjentët dmth quajmë “Mona Lizat” zanafillore Pellazgo- vendit tonë. Studiuesi Sh.S. duke folur këtë arësye e kishte edhe emrin Aria ata që kishin arritur vizionin e brëndshëm Ilire. Po përse mendojmë se ky zog, ka qenë për emerin e popullit “Shqipetar” dhe (ajëri ku kalon rrezja). Në periudhat e më dhe c) krijuesit ose Bijtë e Dritës, të cilët shqiponja? Për tre arësyje: 1) Studimet të vendit tonë “Shqiperi”, pohon se: vonshme, Diona tek thesprotët pellazgë, njësoheshin me Dritën (ndergjegjen e paleografike e dëshmojnë Shqiponjën “Studiuesi me të drejtë u largohet formave apo Aurora tek latinët, do të përfaqësoje Skulptura e vërtetë shpirtërore). Spiro Konda pohon se: mbreterore në Europë, që në periudhën e romantike dhe madhështuese të shpjegimit Hyjneshën e Tokës-Dhemitrën pellazge Sellenës në ” Rrënja “di”në sanskritisht do te thote Pleistocenit të mesëm (800 000-128 000 të emrit etnonimik të shqiptarëve, përmes dhe Mater Matutën etruske. Muzeun e “ndrit” ,shkelqej”. pk) (rapaces.lpo.fr/aigle-royal/presentation- një shenje që nuk ka qenë ndonjë herë Të mos harrojmë, se në hieroglifet Luvrit, gjëndur Edhe studiuesi arbëresh Xhuzepe de-laigle- ) dhe njeriu primitiv e në Tempullin e royal‎ totem i shqiptarëve, shqiponjës apo formës egjiptiane, Krijuesi përfaqsohej nga penda Katapano e shikon Krijuesin në këtë vlerësonte mbi kafshët e tjera, sepse ishte së shkurtër, shqipes”. Anë të shumtë edhe e shqiponjës që shprehte gërmën “I” (… Samothrakës. këndvështrim: Prejardhjen dhe natyrën e shpendi qiellor më i fortë, fluturonte më lart studiues të tjerë, që emërtimin “shqipetar” ndina “I” do me thene: ”Ti je Perëndi!”) burimit të ndritshëm: Zotin, mendimin e dhe ushqehesh në tokë. Pra ishte kafshë dhe “Shqiperi”, e lidhin me ngjarjet e shk dhe ndodhet tek të gjithë emrat që kanë tij, të shfaqur brënda relativitetit të asaj e Qiellit dhe e Tokës dhe në këtë drejtim 15 në kohën e Skënderbeut, duke e quajtur në mesjetë nga të gjitha popullsitë euro- kohe dhe hapsire, si “dritë bardhësore”. kishte përparësi ndaj luanit. Në periudhat si një emërtim të vonët mesjetar. Por faktet aziatike. Marin Barleti, duke përshkruar Prandaj mendoj se shkenca ezoterike e e më vonshme figura e shqiponjës shprehet historike pohojne të kundërtën. Arkeologu rrethimin e Shkodrës, pohon se “Turqit, lashtë, e pandryshueshme sepse e sakte qartazi tek skulpturat e para të Sfinksit Hasan Ceka dëshmon se, shqiponja si sipas urdhërit të sulltanit, ishin rradhitur e mësuar në tempujt e Egjyptit-qëndër (gruas me krahë dhe këmbë zogu) dhe tek emblemë kombëtare shqiptare, nuk është për sulm; vetëm ata prisnin, sipas zakonit e botës-dhe e rrezatuar ngado, është me të gjithë Perënditë femërore me krahë dhe as e shekullit tonë, as e kemi trashëguar të vet, që të dilte Hëna e re. Edhe origjinë « boreale » (ipe-borealet jane shumë më vonë ato mashkullore, si simbol vetëm nga mesjeta, por ka zbukuruar Shqiponja, është përdorur në formacionet dardano-thesprotët - shën im). Duke i natyrës së tyre hyjnore dhe siç pohojnë shpinën e një tok monedhash të Ilirisë, si ushtarake, si simbol i forcës dhe fitores nënkuptuar Krijuesin si “dritë bardhësore” studiuesit, shqiponja dhe jo ndonjë shpend psh të Lidhjes Epirote, Bylysit, Apollonisë, hyjnore. Pra Shqiponja me një kokë, për emrin “bardhë” e gjejmë në toponime, tjetër është kulti më i lashtë. Shume Orikut (H.Ceka «Monedhat Antike-burim shumë mijëvjeçarë ka përfaqësuar Dritën- emra njerëzish dhe fisesh. Mbreti Dardan karakteristika të mënyrës së jetesës së historik», «Shkenca e Jeta »Tirane,1976 hënore, besimin e Pellazgëve hyjnorë Bardhylus, “Ylli i Bardhë”(449?-359?BC) shqiponjës, u ndoqën nga njeriu zanafillor nr.4 f27,28) Gjithashtu, në rast se i EOS me krahë shqiponje (si bijë e Ipes) e tërhequr (“sellenizmin”), shumë më përpara se të ishte ai, i cili formoi fillimisht mbretërinë dhe u kristalizuan në karakterin e iliro- drejtohemi folklorit të krahinës së Çamërisë, prej kuajve hyjnorë. Tia (Di-a) në mite, cilesohet titane e shikimit dhe e dritës, dmth e Dritës që çfaqej shqiponja me dy kokë. Të gjitha e Maqedonisë dhe që e cila më pas, u pellazgëve si: lidhja e fortë me truallin dhe emërtimi i këtij shpendi dhe i vendit të shikon gjithshka dhe së bashku me Iperione Perënditë më të lashta janë hënore dhe shndërrua në perandorinë e famshme familjen e tij, sulmi i furishëm, besnikrija arbërve i ardhur që nga lashtësia, ka qënë (shqiponjën) përfaqsonin Dritën hyjnore-Krijuesen. kanë, në objektet arkeologjike, krahë maqedonase nga Philipi II (359-336 BC)». etj. Lidhja e Dritës hyjnore me “të tjerët” “Ipe” dhe “Iperia”. Sikurse edhe emërtimi shqiponje, duke përfshirë edhe Zeusin Historiani, Dion Kasi, thotë se, “Vendi në arbërisht “AIN”, ky emër është fjalë/ lidhje me dritën. Vasil Tole tregon traditën vetë, që dëshmonte përkatësinë e tyre ndaj që quhet sot Maqedoni ish i banuar prej sombol i besimit pellazg. Përdorimi i lashtë e shqiptarëve gjatë ritit të vajtimit të të besimit hënor. barbarëve: ”Ilirë dhe Bardhë”... ». “Në i këtij emërtimi, faktohet nga emërtimi vdekurit: „Populli thotë se kërcet dhoma gjuhen e hititëve dhe në atë ilire, fjala “Epir”(Shqipëri) ku dy zanore “i” dhe kur ia marrin një të “qare me bote”, e ja “ALP” do të thotë “i bardhë”, nga vjen edhe “e” kanë shkëmbyer vendin tek bashkë- bëjnë të gjitha – i i i Në zanafill, kjo i e emërtimi i vargmalit më të gjatë në Europë, tingllorja e parë “p”, një dukuri e njohur zgjatur, ishte thirrja që familjarët i bënin që vijojnë edhe në trevat tona –Alpet. gjuhësore. Kështu nga Iperi, u bë Epiri Zotit (Krijuesit) për ta pranuar shpirtin e Edhe emri i mbretit të parë të Thesprotisë – Epir. E gjithe krahina e Epirit është të vdekurit, por tashmë kuptimi i saj është ka qenë “Alpan” (Alban) (Niko Stillo), si një pjesë e Shqiperisë së lashtë, emër i i panjohur për vajtueset. Shumë studiues sinonim i mëvonshëm i emrit Bardhyl zogut hyjnor të Krijuesit. Sipas R.Bedo, “Dritën” e kanë trajtuar si simbol të Diellit. (bardh+yll – ylli i bardhë). Studiuesit në mburojen e trefishtë të mbretit Geyron, Por siç del nga mitet, për njeriun primitiv, dëshmojnë se Zoti në fillim qe grua, edhe paraqitet shqiponja e zezë, që lidhet Dielli krahas Henës, Rrufesë, Zjarrit, në gjuhën shqipe emërtimi është i gjinisë me simbolin e lashtë të Epirit. Në gurën vetëtimës, etj janë çfaqje të pamjeve të femërore (Drita) edhe tempulli i parë i shumta të Dritës hyjnore që u përfaqesua popullore të Çamërisë, në këngët kushtuar institucionalizuar i pellazgëve-Dodona, i me shqiponjën dhe rrezen/Di-an. Këtu paraqitet Kairos, me krahë. Sipas Ione prej Ali Pashë Tepelenës, e gjejmë të përdorur kushtohesh një perëndeshe grua (Sellenës/ pikërisht në këtë formë. Në një goj-dhënë Kostandini i Madh-shprehet Xh.Katapano- Chio, Kairos ishte fëmija e fundit e Zeusit.

Hëna) emrin e së cilës e mori besimi hënor Perëndia Ra tek egjiptianët çame për Ali Pashën, treguar nga një dhe të gjithë Perandorët e tjerë të Ilirisë ,që (Vijon numrin e ardhshëm)

pagina 3 Anno 11 n.4 Ottobre 2013 ArcheologiaNStoriaM . Anno 8 . n. 2 . Giugno 2010 . pagina 20

na sigurojnë se kjo dyndje ka ndodhur: qyteti i Sarda segue da pagina 11 (Shudah i sotëm), fisi i Sardeates ose i Ardiejve, qyteti Pelastae nga ku kemi emrin etnik Pelaestini ose Pela- DomOnufrienico MusZbulohettilli, kullaarkeologu e dytë italian,sgi, etj, etj.» mbrojti «Mendoni se mund të organizohen edhe sipër- l testo dell’iscrizione è stato tradotto da Theofan e Rrugës Egnatia marrje të tjera – jo vetëm publikime studimesh probleminPopa: „Quando alzerai le mani presso il Divino, e o përkatësisë etnike të banorëvepor edhe sipërmarrjetë Eakademikepirit – për të hedhur I officiante del Divino, nomina anche me peccatore Fatmira Nikolli më shumë dritë mbi këto argumente që zbulojnë e incolto pittore Onufri“.Nga GË ZIM LLOJDIA trajton qëmisteret nga kohët e të kalurësparahistorike. së popujve Ai pohon tanë?» se gjetjet «Patjetër. Është e nevojshme që studjuesit shqiptarë të Il contenuto di questa iscrizione lascia intendere ia Egnatia”, e ndërtuar që në kohën e perandorisë roma- ke, na surprizon akoma. Në lagjen ‘Kala’ arkeologjike që kanë dalë në dritë tregojnë se treva e che OnufriSint a queieza tempi e F nonabr avevaizio ancoraVistoli avuto n ëil sa- Epiritmerren ka qenë me e“Gjërat banuar Sarde” para se për të shfaqeshintë parë nëse grekët edhe ata, të Elbasanit, zbulohet një kullë dalëse që lidhte zonën me rrugën ‘Egnatia’. Në vendin e quajtur nga ana e tyre, identifikojnë bërthama të përbashkëta cerdozio, siccomebiog pregavarafin l’officianteë e Mus tilliperché si ricor- “Kryqëzimi i Xhepës”, aty ku mendohet të ketë qenë Porta Lindore e kësaj rruge që përshkonte në histori. Ai vë në dukje se Epiri pësoi një dyndje dasse di lui durante la preparazione dei regali santi. Si V popullatashqytetërimi. në epokënGjithashtu, e Bronzit, shpresoj e cila që karakterizohet edhe ne nga ana Kalanë e qytetit mes përmes, nxorën në dritë prej gërmimesh të rastësishme, fragmente të rëndësishme të jonë - qofshim ose jo akademikë por thjesht kureshtarë, pensa che l’iscrizione debba appartenere ad un epoca mrin e Domenico Mustillit, arkeologut italian, kësaj rruge historike dhe mure antike të saj. Sipas arkitektit të Institutit të Monumenteve të Kulturës, Latif nga oseqeramika eksperimentues e pikturuar. të arsyeshëmKjo qeramikë, pa paragjykime – thekson dhe precedentembrojtësi al 1554, i perchéproblemit partendo të përkatësisë da un’altra iscrietnike- Lazimi, aty kanë qenë gjurmë të murit të një kulle, por kjo nuk dukej shumë qartë. “Aty afër kullës gjendej ai, –të nukpajisur ka melidhje dritën fare e mellogjikës kulturën - të merremiarkaike grekeme “Gjërat zioneE di Onufritë banorëve nella chiesa të Epirit del Venerdìtë titulluar: Santo “Glipresso Illiri il një shtëpi, të cilën i zoti i saj mori leje që ta rikonstruktonte. Pikërisht nga këto punime u bë e mundur .PërShqiptare”, sa i përket duke fillimeve studjuar të epokës në menyrë së Hekurit, më të thelluarai villaggionell’Epiro” Valësh (Ilirët della në regione Epir), di botuar Shpat ngaabbiamo Akademia anche e dalja në dritë e kullës së dytë, që mendohet të ketë qenë portë dalëse e lagjes ‘Kala’ me rrugën e vjetër vintedialektet, në dukje traditat se nuk dhekishte toponimet të dhëna shqiptare. që të provonin Fatkeqësi - quest’aggiunta:Italisë në përmbledhjen „...nomina anche me titull me peccatore,“Le terre albanesiil prete ‘Egnatia’”, - tregon ai. Sipas arkitektit, që prej vitesh punon pranë IMK-së e që gjatë punës së tij ka parë praninësht paguajmëe banorëve një grekëpeshë negative:në këtë trevë.jemi popuj Duke të u vegjël Onufri,redente”, pittore Romë e Protopapa 1941,shpesh di Neokastron“. e ndesh nga raportimet mjaft prej monumenteve të kulturës shqiptare, shtëpia u shemb. Pas kësaj, në atë vend u bënë gërmime mbështeturnë numër në dhe të dhënat nuk e diarkeologjike sesa do të qëishim njiheshin të gatëshëm në si dheUn’altra gjurmimet, iscrizione që nellaka kryer stessa misioni chiesa arkeologjik è datata arkeologjike, prej të cilave u zbuluan muret shumëshekullore të kullës. Kulla ka qenë e ndërtuar në formë kohënnë Shqipërie tij, ai pohonte ashtu edhe se gjurmëtnë Sardenjë më të thelloheshimhershme të mbi 1554,italian ciò në ci Shqipëri.induce a Fabriziopensare Vistoliche Onufri sjell shkurtimisht sia nato e patkoi dhe ka pasur formë katërkëndëshe. Pjesa e përparme e saj ka qenë me hark. Duhet thënë se muret e pranisëkëto greke lidhje në delikate.» Epir i takojnë periudhës helenistike. vissutobiografin nel XVIe D.Mustillit. secolo. Onufri Ai ka non lindur fu attivonë Napoli,thotë solo nel- saj janë nëntokë, dhe deri tani në sipërfaqe ka dalë vetëm pjesa e sipërme e tyre. Nuk e mohonte faktin se në Dodonë ishin zbuluar le chieseF.Vistoli,më di Shpat 3 dhjetor e Berat, 1899 ma singa estese prindërit anche Leonardo oltre il objekte «Cilitë kulturës ështe mesazhihelenike, juaj si statueta,për lexuesin fragmente shqiptar dhe cili do të jetë argumenti i veprës suaj të ar- confine albanese. Negli affreschi della chiesa dei Santi Gërmimet dhe Maria Testa. Anëtar i një familjeje të lashtë skulpturashdhëshme?» arkaike, të cilat i takojnë shekullit VI, Apostolikatolike a Kosturme origjinëtroviamo ngaquesta Ravello, iscrizione pjesëtarë scritta pernë Gërmimet private u bënë në pjesën lindore të lagjes ‘Kala’ në Elbasan dhe zbuluan pjesë kolonash, gurë madje edhe një fibul e tipit aisatik e shekullit VII. mano di Onufri: „Fu pitturato da Onufri giunto negli «Njëra nga dëshirat e mia kulturore do të ishte zhvillimi Luftën e Parë Botërore ku fituan Kryqin e Trimërisë dekorativë, mozaikë, enë qeramike. Bashkia e Elbasanit ka ndërprerë punimet në këtë vend, në mënyrë që Por ikëto një nukrryme qenë edhe prodhime jashtë Shqipërisë, vendëse. Ato që tregojnëtë rivlerësojë ultimiUshtarake tempi dalladhe Kryqin splendida e Meritës città di së Berat“. luftës. AiGli u affre kthye- specialistët të nxjerrin përfundimet për zbulimin e ri. Ata mendojnë se muri dhe fragmente të tjera i për- marrëdhëniet që kishte Dodona me botën greke. Nga schi sono datati intorno al 1547. Onufri ha anche pit- antikitetin ilir, ashtu si ka ndodhur për popullsitë e tje- për studimet në Universitetin e Napolit. Aty ai kishte kasin portës dalëse të ‘Via Egnatia’. Bashkia e Elbasanit ka vendosur që ky fakt të përdoret si sondazh për ana tjetër, vazhdon D. Mustilli, në truallin e Epirit turato le icone murali del Monastero di Sepçe a Shkup, ra antike indoeuropjane gati të harruara si psh. rasti i studentët e tjerë mes të cilëve, Paola Montuoro, Olga përfitimin e projektit të Bashkimit Evropian për rikonstruksionin e kësaj rruge të zbuluar. Zbulime të tilla janësagave zbuluar kelte. objekte Dëshira arkeologjike ime shkencore që tregojnë është qëlidhje në studi - la chiesa della „Metamorfosi“ nel monastero di Zërze arkeologjike tërheqin edhe turistët në këtë sezon vere. Edhe këtë verë, Elbasanin e kanë vizituar shumë të min e ardhëshëm të thelloj disa aspekte të rindërtimit ecc.Elia Oltre dhe alle Dominic pitture Zancani.murali Onufri Mësohet ha creatose Mustilli anche u kulturore me qytetërimin e veriut, pra me viset ilire diplomua në dhjetor të vitit 1924, në arkeologjinë tillë, ndërkohë që një turist italian që sheh për herë të parë vendin tonë, duket të jetë befasuar nga ato që (një historikshpatë edhe tipit kulturor krejtësisht të lëna verior në dheharresë një sëpatëgjatë studimit e molte icone movibili, di cui possiamo nominare quelle ka parë. Tashmë projekti i mbështetur nga Bashkimi Evropian parashikon ndërhyrje edhe në bazilikën në “Origjina Shqiptare e qytetërimit në Sardenjë”, pra të dellaklasike, Chiesa me Vangelistra një tezë përgatitur e di San nën Mitri drejtimin all’interno e Giulio del tipit hallshtatianë e pranuar edhe nga arkeologë të Emanuele Rizzo. Zgjedhja e një teme të pikturës qendër të Elbasanit. tjerë).sjell Veç jo vetëmkësaj, fjalëvazhdon por edhe ai, edheobjekte, në tradita,Orestidë, ndërlidhje e castello di Berat. reciproke dhe simbole. Më lejoni të ndahem nga ju du- vazo greke, si dhe predikimet e tij për qeramikën cila bënte pjesë herë në Epir, herë në Maqedoninë Nella composizione delle icone bizantine Onufri Arkitekti ke përdorur një fjalë përshëndetëse tipike shqiptare: conservae lashtë con dhe fanatismo përgjithësisht la tradizione të botës bizantina klasike dukete i ca se- Perëndimore,falem, që sipasmungojnë të madhit gati Eqrem krejtësisht Çabej rrjedhdëshmitë nga lati- kanë origjinën nga një rrjedh kujtimesh historike Sipas arkitektit të Institutit të Monumenteve të Kulturës, Latif Lazimi, nga këto gërmime kanë dalë arkeologjike për kohën pas epokës së Bronzit dhe para noni della chiesa. Le sue icone rappresentano paesaggi pjesë të rrugës së vjetër ‘Egnatia’. Ky zbulim ka të bëjë me njërën prej kullave hyrëse apo dalëse të lagjes nishtja CHALARE e ruajtur edhe sot në gjuhët Sarde dhe artistike e Sant’Agata de ‘Goti (Benevento ). shfaqjes së objekteve të qytetërimit dhe të industrisë biblici, quali „La nascita di Cristo“, „L’entrata di Santa ‘Kala’, me këtë rrugë mjaft të rëndësishme për kohën kur kjo funksiononte. Arkitekti shprehet se ka ide që dhe Korse në vlerën origjinale “zbres” (falare). Fale- MariaShtëpi nel stërgjyshoretempio“, „La dhetrasfigurazione“ sidomos nga ecc. koleksioni Onufri è i të ndërtohet një urë, e cila do të bashkojë kullën e parë që ekzistonte me këtë që sapo është zbuluar. Sipas greke.minderit Vetëm të ndonjë gjithë enëjuve!» korinthiane zbuluar këtu, – statomadh un pretei vazove sposato greke e vënëha avuto së bashku figli, dei në qualiruajtje sono nga tij, disa specialistë italianë kanë idenë se ura lidhëse mes dy kullave do të ishte mjaft e përshtatshme, por nënvizon D. Mustilli, formon urën ndërmjet epokës unonjë è diventatoparaardhës famoso. në shekullin Egli è Nikolla, e tetëmbëdhjetë che ha prose dhe- së Bronzit«Faleminderit dhe kohës Juvehelenistike. Professor Varre Areddu arkaike për këtëu kjo sipas tyre nuk do të bëhet me materialin origjinal, por me një tjetër material. Vlera e këtij zbulimi qën- intervistë shumë të këndëshme!» guitoruajtur l’attività me kujdesdi famiglia. nga një Ciò xhaxha viene atëror.testimoniato Student da i dron në faktin se tashmë është plotësuar një pjesë e një “harte”, që virtualisht “dihej” se ishte. Pas zbulimit gjetën pranë Cotylionit dhe kishin kufoma me skelet un’iscrizioneShkollës Arkeologjike di propria mano italiane da tëparte Athinës di Nikolla (vitet 1926-sulla të kullës së parë mendohej që do të kishte edhe një tjetër, por akoma nuk ishte e qartë. Tashmë nuk ka vend dhe të djegura me urnë e me enë bronzi. Më tej ai porta28), occidentale ai mori pjesë all’interno në hulumtim, della chiesa në ishullin di Santa e Lemnos Maria për dyshime. Kullat hyrëse e dalëse ishin “portat” që lidhnin lagjen “Kala” të Elbasanit me rrugën e vjetër shkruan: Në Epirsegue “mungojnë da paginapra, elemente 13 për të Vllahernadrejtuara a Berat.nga Alessandro „Il pittore Dellaè Nikolla, Seta. figlio Këtu di ndeshet Onu- “Egnatia”. Ky zbulim e bën mjaft të qartë mënyrën e lidhjes së zonës me rrugën e rëndësishme. Sipas La- ndriçuar gjendjen pas kohës së Bronzit. Mund të fri,me anno çështjen 7086 secondoe vështirë il calendariotë gërmimeve bizantino në nekropolin e 1578 zimit, nëse bëhen gërmime të reja pranë kësaj kulle, mund të zbulohen të dhëna mjaft interesante që mund themiLe vetëm origini se gërmimet e deritanishmealbanesi (pra deri della në secondoe parë, quello Hephaisti gregoriano“. ku ka përgatiturPossiamo pensaredisa të dhënache nel të të hedhin më shumë dritë mbi kohën kur rruga funksiononte. vitin 1941 – K.F.) provojnë në një mënyrë mjaft të 1756dendura Onufri informativenon era più rrethin vita ‘etruskëve e che suo (‘figlio qytetërimit Nikol- qartë importimin (pra jo prodhimin në vend – K.F.) la silokal). propone Vite dimë proseguire vonë, në l’operakujtesën del e grandemadhe maestro u shfaq Lagjja ‘Kala’ të objekteveciviltà nga Greqia nëin Epir Sardegna që nga shekulli VII dell’iconografia.Shkolla Arkeologjik A Kurjan, e Fier,Athinës presso dhe la chiesatë misioneve di San DukeLagjja studiuar“Kala”, nëShqipërinë qytetin e Elbasanit, e lashtë, një ngaMustilli lagjet mëErnesto të vjetra Pontieri, pritet të si kthehet dhe mbështetja pas disa viteshdhe pjesëmarrja në një nga p.e.s., ndoshta edhe nga një kohë më e hershme”.D. a presenza della diaspora Albanese in Kolliitaliane il teologo në Lindje Theofan ( vitetPopa 1932-1933).Rrugëtimi ha scoperto un’altra iscri i tij- kishtelagjet për më të të preferuarapërsëritur përpërballjen t’u vizituar me nga problemet turistët vendas e vazhdueshme dhe të huaj. Bashkianga viti 1961në e Elbasanit, konferenca në bashkëpunim vjetore të Mustilli thotë se dëshmitë për të provuar se banorët zione, in cui il figlio di Onufri Nikolla ha pitturato la Italia è tra le più numerose e tra le più vijon kështu: Kthehet në Itali, ai u vendos në Romë, e arkeologjisëme Institutin prehistorike e Monumenteve dhe kjotë Kulturës, ishte pikërisht, Universitetin Institutit “Aleksandër të Historisë Xhuvani” dhe Arkeologjisë dhe Universitetin të Greqisë e Pizës së epirotë qenë grekëconstanti janë shumë che si të conosca cekëta, nellakurse storia,teza chiesa avendo come aiutante un altro iconografo, Joan. (Itali), ka përfunduar studimin mbi njohjen, ruajtjen dhe evidentimin e vlerave arkeologjike, historike dhe e kundërt« seL nuk qenë grekë është mjaft e bazuar. Ai ku G.E.Rizzo, i cili u zhvendos nga Napoli, e kishte disiplina për të tërhequr dhe mbajtur interesat e veta lashtë (ISAMG) e Tarantos. cominciando dalla antichità fin ad oggi. Pen- „Quandofavorizuar alzerai (nëntor le mani 1928) presso me il emëriminDivino, o siofficiante asistent afatgjataurbane në të mënyrë lagjes “Kala”,për ta nxitur që përcakton atë, për tëkriteret dhënë e njëndërhyrjes Ai nëvdiq këtë papritmas lagje, nga në më Napoli, të vjetrat në në20 qytet. shkurt Për 1966. këtë sjell si dëshmi Thukididin, i cili i quan molosët barbarë del Divino, nomina anche me peccatore e incolto Joan sa che questo legame così antico e la presenza të përhershëm në Departamentin e Arkeologjisë nëDOMENICO pamjeqëllim, të saktë, bashkia MUSTILLI sidomos ka akorduar për trajnimin ARKEOLOGU fondin e prej studentëve 7 milionë ITALIAN të lekësh,Me mendjepër MBROJTI shtrimin të hapur,me kalldrëm PROBLEMIN Mustilli të rrugëveiu përkushtua tëE lagjes,PËRKATËSISË meqë (I 68; II odiernaETNIKE 80). Po degli ashtu TË albanesi BANORËVEedhe Strabonisul territorio, (VII, TË possano321).EPIRIT e Nikolla“. Universitet. Vitet romake u pikëzuar me një numër tij tëdo rinj të nisënë vëllimin nga porta e parëe Kalasë, :Një Historideri te KishaUniversale “Shën e Maria”.pasion “Në punës përfundim në përhapjen të studimit e mbinjohurive njohjen, të ruajtjenmësuar Nuk mundaiutarci të dyshohet, a creare shkruan un clima historiani di reciproca italian, fratel se - dhe evidentimin e vlerave arkeologjike, historike dhe urbane të lagjes ‘Kala’, janë përcaktuar edhe një sërë të madh tësegue përpjekjeve da paginashkencore dhe11 një hulumtim Vallard-i botuar në vitin 1959.Megjithatë, hulumtimet dhe ka ndjekur me interes të veçantë, sidomos në etolët qenëlanza grekë, tra i pornostri territori popoli i etyre di futuripati një scambi imigrim tra i të ethshme, të cilat dëmtuan shëndetin nervor, por e tjerakriteresh ishin përmë ndërhyrje të pëlqyeshëm, në këtë zonë”.veçanërisht Sipas tij,ato përtë lagjenpjesën ‘Kala’, e fundit në të të ardhmen jetës së do tij, të arritjet zbatohen dhe dhe përparimet projekte të fortë nganostri veriu, studiosi saqë e scienziati?»Filipi në bisedimet për paqe edhe nga një seri e arritjeve të shquara profesionale, aparatittë tjera paraprak për përmirësimin shkencor përbëhettotal të infrastrukturës, nga të dhëna menë qëllim teknologji rritjen të e atraktivitetitcilat erdhën tëgradualisht kësaj zone duke historike bërë me romakët,«Sarebbe paraauspicabile Kinaskefalit tutto pohonteciò. Purtroppo se pjesa cadiamo më in disa prej të cilave janë në origjinën e reputacionit dhenga historike përGËZIM thithjen mbi individualin e turistëve LLOJDIA vendasmonumental e të huaj. duke Rrugët synuar e lagjeshetim ‘Kala’ në dispozicioninkanë qenë të shtruaraarkeologjik. me kalldrëm,Ai ishte anëtar por me i e madheun momento e etolëve in nuk cui janë sia ingrekë Italia (Polibi che inXVIII Sardegna 5,8; si è Onufri kalimin e viteve gurët kanë dalë nga vendi dhe shtrimi me kalldrëm pritet t’i rikthejë lagjes identitetin. avuta una certa reazione verso l’immigrato tout court, a nderim në të cilën ishte gjithmonë i rrethuar më vonë, që të thellojë problemet kritike dhe Eksegjetik të akademive të ndryshme dhe e emëruan atë për të Livi prescindereXXXII, 34). dalla Për qualità Filipin, degli vazhdon individui, D. Mustilli,e tutto ciò per emrin i tij. Në të njëjtën kohë, që përkojnë punimet pazgjidhura.Duke qenë Kështu i vendosur ai e mori në nëkryqëzimin detyrën e e ardhshme rrugëve Veri-Jug mbajtur dhe pozita Lindje-Perëndim, e përgjegjësi Elbasani të lartë kanë shërbyer kuadër sitë nuk ishin grekë as amfilokët, as agrejtë që banonin eksti i mbishkrimit është përkthyer nga Theo- pikë e rëndësishme kalimi dhe si stacion i rëndësishëm, duke u përmendur si qendër urbane, ushtarake e ragioni di ordine pubblico e della attuale crisi economi- për ndërtiminfan Popa: “Kure kampusit, të ngresh ku mbikëqyriduart e tua riorganizimin te Perëndia shqyrtimin kritik, fjalimet përkujtimore, shkrimet Komitetit Kombëtar për Shkencat historike, filozofike në verilindjeca. Ragionando të euritanëve, in termini as antichi, apodotët una që diaspora banonin illirica sistematik të grumbullimit të pasur së Urbis studim,Sinteza dhepeshkopale. enciklopedi e Fabrizio Pas e rastit,bllokimit një të llojVistoli rrugës shumë ‘Egnatia’ e nëveçantë nga biografinë dyndjetdhe filologjike e barbarëve, tëe Këshillit Mustilliqyteti i Kombëtar,Skampinit tënuk Kërkimit përmendej dhe në luginën e Dafnos.Arkeologu italian vë në dukje T o meshtar i Perëndisë, më përmend edhe mua më dhe u shkatërrua nga bullgarët dhe ostrogotët gjatë migrimit sllavo-bullgar, diku nga shekulli VI-VII. potrebbe essere intravista in quei “Popoli del mare” tra mëkatarinnë lidhje dhe me të atë paditurin kohë u zhvendospiktor Onufrin”. nga vendndodhja e e studimit të orientimit shkencor, u përqendrua në të Këshillit ,të Lartë për Antikitetet dhe Arteve të se nëcui shekujt si annoverano e mëvonshëm i Shardana, në Epir che vihet secondo re ndikimi l’interpreta - vjetër e bujtinë e S. Michele në mjedise të reja brenda topografi historike e Campania greko-romake dhe i kulturëszione digreke. studiosi Ai comesjell silo shembullSchachermeyr fortifikimet e il Bonfante, e Përmbajtja e këtij mbishkrimi na le të kuptojmë “Via Egnatia”Bukura. se ndërtesësOnufri në sëatë Fakultetit kohë nuk të ishte letrave. dorëzuar Ky aktivitet ende klerik, i dha qytetërimit të lashtë e Sicilisë dhe Magna Graecia. Në shekullitsi pensa V p.e.s. fossero të proprioFiniqit dhegenti të di disa matrice ndërtesave illirica, che Emrin Rrugae Domenico‘Egnatia’ është ndërhyrja Mustillit, në infrastrukturë arkeologut me te cilën romakët italian, quajnë dhe organizojnëmbrojtësi duke fil -i problemitspinte dalla necessitàtë përkatësisë si erano rovesciate etnikeverso il del -të sepsellogari i lutet në njëmeshtarit artikull që të tabotuar kujtojë në gjatëshqyrtimin përgatitjes e arteve së këtëluar zonë nga gjurmohen, gjysma e dytë midis e shekullit të tjerash, të dytëese origjinalep.e.s, një vijë drejtueseV mijëvjeçarelerësimi komunikimi i histor midisianit Perëndimit të tjera të mëvonshme. Po kështu edhe në Butrint. E dhuratavenë vitin të1936. shenjtëruara. Pas shtatë Mendohet vitesh si asistentë se ky mbishkrim së bashku në shenjtëroren Hera Argive (1941, 1943), dyqanet Kristo Frashëri njëjtata gjëdel ndodhNilo, peredhe poi në dirigersi Dodonë, verso ku u la ndërtua Palestina: një molti banorëvedhe Lindjes, të midis Epirit Adriatikut të tëtitulluar: poshtëm dhe Egjeut “Gli verior. Illiri Inxhinierët nell’E romakëpiro” që ndërtuan (Ilirët rrugën arritënnë Epir), dati botuar parrebbero ngaassicurare Akademia questa provenienza: e Italisëla città duhetme tëRizzo jetë dheshkruar pasi përpara ka marrë vitit diplomë 1554, sepse në arkeologji duke u artizanaletë evitonin të Pompeit me përjashtim (1950), të ipak ashtuquajturi rasteve të paevitueshme, Villa i ndryshime të menjëhershme të lartësisë së rrugës. faltore madhështore dhe kur u shfaqën mbishkrimet nisur nga mbishkrimi tjetër i Onufrit në kishën e Shën di Sarda (l’odierna Shudah), e la tribù dei Sardeates o dhe historinë e artit të lashtë (28 nëntor 1933), nënë Papyri përmbledhjenNë trasenënë Herculaneum e rrugës ‘Egnatia’ pseudourbana me gjejmë titull teknikën (1956), “Le e nëndërtimit terre idhurromak albanesi tëme rrugës: qëndrimet arritja redente”, e qendrave arkeologut në Romë mënyrë italian më 1941,shpeshgreqishte.degli Ardiei,Këtu, lathotë ecittà ndesh arkeologudi Pelastae, ngaitalian, da cui raportimet shtrohetl’etnonimo di e Premteskorrik të në 1935, fshatin ai fitoiValësh konkursin të krahinës për një së vend Shpatit në rolinke- Qytetintë drejtpërdrejtë, Messapia përmendur komode, ekonomike,nga Straboni përpjekjeve (1957), përL tëMustilli,historiani evituar përmbytjet Kristo dhe Frashëriuljet e terrenit shkruan: me Autoriforcë. pyetja:Pelaestini “Si mund o Pelasgi të pajtohet e altre prania cose ancora.» që nga shekulli mi eedhe inspektorit këtë shtojcë:”…….. të Monumenteve, më galeritë përmend dhe edhe gërmimet mua dhe kujtimet Sistemigjurmimet, e pararrugor në i rrënojatkohës romake qëe Paestum nëka zonat (1959),kryer qendrore dhe tëmisioni iShqipërisë, tretë, i cili dukete arkeologjiktrajton i ndërtuar gjithashtu në kohënnë mënyrëitalian perandorake, dinjitoze në V Shqipëri.e gjurmëve helene Fabriziome mungesën e Vistolityre të plotë sjell mëkatarin,arkeologjike, prift Onufrin,që hyjnë piktorinnë mënyrë dhe të Protopapë drejtpërdrejtë të Ne në- jo mëpërbëhet pak, lidhjet nga 4 kulturore, drejtime kryesore: që bashkoi 1) rrugarajonin gjatësore jugor bregdetareproblemin ngae Dyrrachiumpërkatësisë derietnike në Aulon,të banorëve e cila ishte të para shekullit«Pensa V”? che Pyetja ci possano e dytë essereqë shtrohet, altre iniziative sipas tij, - okastrës”.Mbikëqyrjen napolitane të Amedeo Maiuri, i cili nëshkurtimisht të gadishullitpjesë e rrugës italian nga biografin Epiridikur jugorkolonizuar deri e në D.Mustillit.ngaDalmaci; grekët 2) RrugëEpirit tërthore ështëAi historiani kame drejtimin lindur dhe veriperëndim-juglindje,arkeologu në Napoli,thotë i njohur italian e është F.Vistoli,më kjo:non “Si solo mund dei tësaggi pajtohet 3scritti, dhjetor prania ma anche pas shekullit 1899iniziative nga atëNjë kohë mbishkrim përbënte tjetër një palestërpo në këtë të jashtëzakonshme, kishë jep vitin ,Sicilinëpërbërë dhe nga ‘ Italinë rruga verioree brendshme (studimi nga përfshinë Dyrracium vitet deri Domeniconë Antipatrea, Mustilli. e cila Ai dukee trajton u zgjatur këtë problemarrinte deri në njënë V e kulturësaccademiche materiale - grekeper mettere me të più dhënat luce gjuhësore,su questi ar - 1554,për injë cili arkeolog na bën militanttë mendojmë të gatshëm. se Onufri ka lindur prindërit1963,fushën 1966). e Larisës;Leonardo Nga ky 3) grup rruga i interesave e tretëdhe përbëhej konkreteMaria nga për rruga Testa.punim ‘Egnatia’, italisht qëAnëtar tënga titulluar Apollonia “Glii Illirinjënë juglindje nell’Epiro” familjeje e drejtohej (Ilirët në tëtë cilatlashtë pohojnëgomenti katolike nëe svelare mënyrë il misterotë padyshimtëme del passatoorigjinë praninë dei nostri në nga dhe jetuarGjatë trenë viteveshekullin të ardhshme e XVI. Onufri ka ushtruar veprimtarinë funksionet e sektorindrejt verilindjesjugor të lashtë në Elbasan dhe origjinën (në ditët e tona); angazhimin dhe e katërta, Epir), ishte botuar vazhdim nga Akademia i rrugës nga e Italisë Apollonia në përmbledhjen ne Elbasan, Epir të elementitpopoli?» ilir”? Nga këto dy pyetje, arkeologu tij enuk kontrollit e zhvilloi dhe vetëmmbrojtjes nëpër së kishatlashtë nëe Shpatitfaqet e dheshumta të Ravello, të sajqë dukenë themel upjesëtarë bashkuar në vitet me një 1956-1957,në rrugë Luftën perëndim-lindje Qendra e eParë qëme vinte titullBotërore nga “Le Dyrrachium terre albanesi ku kalonte fituan redente”, në luginën KryqinRomë e mesme 1941. e italianTrimërisë«Indubbiamente. shtron për Ushtarakezgjidhje Bisognerebbe problemin: che dhe “Kushstudiosi Kryqin ishin albanesi e si occupassero della “Cosa sarda” per vedere se indi- Beratit,të Campania por e shtriu (Pompei edhe jashtëdhe Herkulani) kufijve të Shqipëridhe botoi- Studimevetë Shkumbinit të Universitetit duke u ngjitur të Napolit, deri nëku vijën ishte ujëndarëse rektor Problemin midis pellgut e banorëve të Shkumbinit të lashtë dhe të pellgutEpirit, D.të Drinit.Mustilli e këta ilirë? Në çfarë objektesh, në çfarë manifestimesh viduano loro, nuclei di comune civilizzazione e altret- së.disa Në shkrimeafresket tëe kishësrëndësishme së Apostujve në revistat të Shenjtëantichistica, në Meritës së luftës. Ai u kthye për studimet në Universitetin e Napolit.konkretizohet Aty qytetërimi ai kishte i tyre studentët nga pikëpamja e tjerë Kostur gjejmë këtë mbishkrim të shkruar nga dora e tanto sarebbe sperabile che se non degli accademici, duke përfshirë edhe ato të lidhura me dy veprave arkeologjike”?dei curiosi, Arkeologudegli sperimentatori gjen kështu ragionevoli, rastin që delle të per- Onufrit:me interes “U pikturua të jashtëzakonshëm prej Onufrit të ardhur në kohëtato zbulime e fun- mes të cilëve, Paola Montuoro, Olga Elia dhe Dominic Zancani. Mësohetkundërshtojë pikëpamjen se Mustilli e përhapur u në diplomua kohën e tij në dit nga qyteti i shkëlqyer i Beratit”. Afresket datojnë sone prive di pregiudizi e dotate di lume di cervello (Apolloni ,zbuluar në vitin 1930 në ujërat e Gjirit segue da pagina 13 – pikëpamje të cilën, siç u pa, po e shfrytëzon në rreth vitit 1547. Gjithashtu Onufri ka pikturuar ikonat viceversa si occupassero della “Cosa albanese” tra di dhjetor të vitit 1924, në arkeologjinë klasike, me një tezë përgatiturmënyrë spekulative nën Hammondi, drejtimin – mbi përhapjen e Giulioe muraletë Salerno edhe në dheManastirin busti emadhështor Sepçes në Shkup,të perandorit kishën noi, magari studiando approfonditamente i loro dialetti, popullsisëtradizioni së Lausitzit e toponomastica. në Epir. ËshtëPurtroppo e vërtetë, scontiamo pohon un pe- e “Metamorfozës”Augustus zbuluar në nëmanastirin Fondet nëe Zërzesvitin 1936), etj. Onufri në të Emanuele Rizzo. Zgjedhja e një temeOrigjina të pikturës shqiptare vazo greke, esi dhe predikimet e tij për qeramikën e cilën ai u kthye më vonë me punim më të gjerë.Nga ai, seso gjurmë negativo: mjaft che të siamosigurta popoli të bartësve numericamente të qytetërimit piccoli e përveç pikturave murale ka bërë edhe mjaft ikona të non so quanti in Albania e Sardegna sarebbero disposti lëvizshme,1 dhjetori nga 1938, të cilat menjëherë mund të pasveçojmë martesës ato të me Kishës Anna lashtë dhe përgjithësisht të botës klasikeqyteterimit duket se ne kanë Sardenja origjinën tënga Lausitzit një duken rrjedh në Maqedoni kujtimesh gjatë luginës historike së De Marco në Romë, nga e cila ai nuk kishte fëmijë, Vardaritad approfondire (Aksiosi antik). queste Është sottili gjithashtu relazioni.» e njohur Vangjelistra dhe të Shën Mitrit në kalanë e Beratit. rania e diasporës Shqiptare në Itali aiNë e kompozicioninla postin e tij esi ikonavepasojë ebizantine emërimit Onufri inspektues ruan dhe artistike e Sant’Agata de ‘Goti (Benevento ). Shtëpi stërgjyshorepikëpamja dhe se nga sidomos përzierja e shtegtarëve nga koleksioni të rinj me i Centro Ottico është ndër më të shumtat dhe më kon- banorët «Qualee mëparshëm sarebbe u ilmbrujt suo messaggio qytetërimi per maqedon il lettore mesi fanatizëm profesor traditëni jashtëzakonshëm bizantine dhe (dhe kanonet pastaj e kishës.nga viti stantet që njihen historikisht, duke ni- albanese, e quale sarà l’argomento della sua 1941), arkeologjisë dhe historisë greke dhe Romanemadh i vazove greke vënë së bashku« nëP ruajtje nga një paraardhësi fillimit në tëshekullin epokës së Hekurit. e tetëmbëdhjetë Vendbanimi i Verrias dhe Ikonat e tij paraqesin pasazhe biblike, si “Lindja e sur që nga antikiteti e duke vazhduar deri më prossima opera?» Krishtit”,në Universitetin “Hyrja e Shëne Napolit, Mërisë ku në për Tempull”, një vit ai“Shpër mbajti- sot në ditët tona. Mendoni se kjo lidhje kaq an- buzë«Un Haliakmonit mio desiderio tregon culturale përhapjen sarebbe nga chePerëndimi, si sviluppasse emërimin palethnology. Aktivitetet arsimore tëruajtur me kujdes nga një xhaxha atëror. Student i Shkollës Arkeologjikepohon D. Mustilli italiane në drejtim tëtë AthinësEpirit të këtij (vitet fytyrimi” etj. Onufri ka qenë prift i martuar dhe ka pa- elmar tike dhe prania e sotëme shqiptare në territorin un filone anche aldifuori dell’Albania di rivalutazione surpërditshme, fëmijë, nga tëtë cilët ushtruara vetëm njërinë ështëRomë bërë pas i njohur.vdekjes italian, mund të ndihmojnë në krijimin e një qytetërimidelle antichità maqedon illiriche, të kohës come së Hekurit. è successo Megjithatë, per altre an- Ai sëështë Rizzo, Nikolla, nuk ie cili kanë ka vazhduarpenguar atë,traditën që tëe familjes.vazhdojë 1926-28), •opTome aiT riamori pjesë në hulumtim,klime në vëllazërore ishullin reciproke e midis Lemnos popujve tanë drejtuara deri tichetani aipopolazioni ngulnga këmbë Alessandro indoeuropee se në Epir quasinuk janëdimenticateDella zbuluar Seta.(pen- Këtëpunën e vërteton e tij shkencore një mbishkrim me zjarr që ështëdhe meshkruar të vërtetë nga • •ConOptTaTToolometriaGia dhe gjithashtu shkembimeve të ardhëshme midis gjurmësiamo të popullitalla fortuna të Lausitzit, delle saghe pavarësisht celtiche). seIl miondonjë desiderio vetëka dora ndihmuar e Nikollës për mbi të zgjeruarportën perëndimore fushën.Pas brendavdekjes ki së- Këtu •r ndeshetieduCazione me çështjenVisiVa e vështirë studjuesvetë gërmimev e shkencëtarëve?»e në nekropolinelement e scientificoparë, i këtij èHephaisti sperareqytetërimi di lavorareka depërtuarku a un ka prossimo edhepërgatitur mësaggio in shësPirro së Shën Marconi, Mërisë i ciliVllaherna e kishte në paraprirë Berat. „Piktori atë edhe është në • •oCCCohialintatt dall’economicoologia «Unë uroj që kjo gjë të ndodhë. Fatkeqësisht ndodhemi në jug,cui possanonë krahinat approfondire greke. alcuniPërkundrazi, aspetti disipas ricostruzione D. Nikolla,karrigen biri universitare, i Onufrit, viti Mustilli 7086 sipas ka drejtuar kalendarit në bizanmes -tëdisa të dhëna të dendura informativenë një moment rreth që ashtu ‘etruskëve si në Itali edhe në (‘Sardenjë qytetërimit ka Mustillit,storica përveçse e culturalelokal). në Korkyralasciati Vite inku sordina sundonin më nelle liburnët,vonë, “Origini al-në al firmato banesi della civiltà in Sardegna”, cioè non solo parole, tin vitevedhe 1578 1938 sipas dhe atij 1941, Gregorian”. Misionin Mund arkeologjik të mendojmë italian • Rieducazione visiva patur një farë reagimi ndaj emigrantëve në vetvete (tout prania e ilirëve është vërtetuar edhe nga emri Hylloi, i •oCChiali di marCa court), që nuk merr parasysh cilësitë personale të indi- ma oggetti, tradizioni, correlazioni, simboli. E ora, se se nënë vitinShqipëri.Aktivitet 1756 Onufri nukintensiv jetonte dhe më të dhefrytshme biri i tijnë kujtesën e madhe u shfaq Shkolla Arkeologjik e Athinës dhe të misioneveidentifikuar në vendin italiane e quajtur sot në Chalkiopulos. Lindje Deri ( vitet • a Oprezzicchiali eCC ezionalidall’economico al vidëve,firmato dhe e gjitha kjo për arsye të rendit publik dhe të permettete, vorrei congedarmi da voi usando il tipico Nikollavendin del ballkanik si vazhduesi janë i dëshmiveprës sëjo mjeshtritvetëm për të rezultatetmadh të 1932-1933).Rrugëtimi i tij vijon kështu:krizës aktuale Kthehet ekonomike. nëDuke It arsyetuarali, ai në uaspektin vendos sot, vostropërfundon në verbo Romë, ai, dei nuk saluti: kanë ku dalëfalem, G.E.Rizzo,objekte che secondoarkeologjike il grande i cili ikonografisë.e hulumtimit Gjithashtu të kryer në në Kurjan akropolin të Fierit e Butrintit,në kishën nëe • •ConOTcchialirolli della di ma VisrTaca a prezziantik, eccezionaliegzistencën e një diaspore ilire mund ta shohim që tëEqrem provojnë Çabej praninë deriva e popullitdal latino të Lausitzit,CHALARE, qoftë preservato në Shënzonën Kollit e Zadaritteologu dheTheofan malet Popa Acroceraunians, ka zbuluar edhe sidomos një u zhvendos• GraContTui Tngairolli Napoli, della e vistakishte g favorizuarrtekatuiti “Popujt e detit” (nëntor midis të 1928)cilëve përfshihen me emëriminShar-epokënanche e Bronzit,in sisardo asistent qoftëe in corso, në atë solo tëtë chefillimit përhershëm nelle të dueHekurit. isole si usa në mbishkrimrenditen tjetër,të pasura në të në cilin shkrime biri i Onufritdhe monografi, Nikolla kaqë danat. Populli i Shardanëve, që sipas interpretimeve Gjurmëcol solotë kulturës valore originarioilire gjejmë di edhe“scendere”: në Epir. falare. Mjafton Pertanto pikturuarmerren kishënme tema, duke që pasurlidhen sime ndihmës të kaluarën një ikonografe rajoneve Via Gasperina, 220 të studjuesëve Schachermeyr dhe Bonfante mendohej të thuheta voi tutti:se në faleminderit.» Dodonë nuk mungojnë objekte që tjetërme Joanin.pamje nga „Kur bregu të ngresh lindor duarti Adriatikut. para Perëndisë, o via gasperina, 220. Roma.se ishin Tnjerëzel. me06/7231552 origjinë ilire, të shtyrë nga nevojaprovojnë prejardhjen e tyre nga veriu. meshtar i Perëndisë, më përmend edhe mua mëkatarin roma - Tel. 06/7231552 u spostuan drejt deltës së lumit Nil, për tu drejtuar «Grazie a Lei Dott. Areddu per averci lasciato dhe të paditurin Joanin dhe Nikollën“. më vonë drejt Palestinës. Janë të shumta të dhënat që questa piacevole intervista!» e saj për çlirimin kombëtar. Është fakt i padiskutueshëm se Rusia i shpalli luftë Turqisë pasi u mor vesh me Austrinë, që, pasi ajo të fitonte luftën me Turqinë, t’i njihej pavarësia Greqisë si nga Rusia ashtu edhe nga Storia Austria. Ajo i premtoi Austrisë Anno se nuk 11 do të n.4kërkonte Ottobre asnjë metër 2013 tokë të Perandorisëpagina 4 Osmane pas mbarimit të luftës. Deklarata e Presidentit të shtetit të parë grek, Kapodistrias: Janina është e Shqipërisë Kapodistrias ishte i bindur se Janina ishte shqiptare, prandaj këtë ia bëri të ditur edhe car Nikollës me anë të kontit Neselrod

Nga Prof. Sherif Delvina

apodistrias, burrë shteti, diplomat megaliideist, ish-ministër i carit dhe më vonë president i Kshtetit të parë grek pas shpalljes së pavarësisë, është edhe frymëzuesi i lakmisë për kufirin verior grek deri në Vjosë. Nën petkun e kërkesave greke për çlirimin kombëtar të atdheut, ai i paraqiste Evropës Perëndimore, të pushtuar nga romantizmi, si program maksimal të çlirimit kombëtar, Vjosën si kufi ideal të Greqisë në veri. Luftën për pavarësi të Greqisë Kapodistria e bëri të njohur si ide fetare. Kufijtë e Greqisë i kërkonte sipas parimit greko-fetar: “Kush Nëqytet atë të letërShqipërisë Kapodistrias dhe këtë nuk kërkon kërkonte ou temporrellevetëm interesat de leur e kapitaleveéglise n’importe të tregtarëve le pays të Janinës, por, duke është ortodoks, është grek”. Në këtë luftë për çlirimin kërkuart’ia bëjë ato,të ditur ai nxiste carit. Nëcarin këtë të letërndihmonte quils mëhabitent tej vendinen Turquie.” e tij. Presidenti(Kombi grek i ardhshëm përbëhet i Greqisë në këtë letër e Greqisë morën pjesë shumë elementë heterogjenë. kuptojmë sa pa baza ishin pretendimet prej njerëzve, të cilët mbas pushtimit të Stambollit Është fakt se 9\10 e heronjve të luftës për pavarësi të shkruanteruse që Epiri siç mendonte: i përkiste aiGreqisë. Janinën ee quante kanë ruajtur pjesë tëfenë Shqipërisë. ortodokse, Kapodistrias nuk kanë pushuar ishte i bindur se Janina ishte Greqisë qenë shqiptarë. Këtë rivendikim grek Rusia e carëve së foluri gjuhën e etërve të tyre, pa pyetur se në Nga Petersburgu J. Kapodistrias i shkruan një letër shqiptare,e mbrojti prandajme ngulm këtë në ia bëritë gjitha të ditur ç’vend edhe cartë TurqisëNikollës jetojnë). me anë Sipastë kontit këtij Neselrod. përcaktimi Car Nikolla ishte i bindur kontit Neselrodi, e cila mban datën 27 korrik 1827. konferencat ndërkombëtare ku mori të Kapodistrias ortodoksët shqiptarë i plotësonin Në këtë letër ai i lutet këtij konti që të ndërhyjë pranë sepjesë. kolonitë Për përbërjen e tij si Gjeorgjia, e popullsisë Turkmenistani së kushtet eetj. sipërthëna. ishin joruse, Një pjesë por eato shqiptarëve deklaroheshin kishin nga car Nikolla si toka carit për t’i plotësuar kërkesën e meposhtme: ruse.Janinës Sipas në atëarsyetimit kohë po tëi carreferohemi Nikollës edheruajtur Epiri fenë doortodokse, të zaptohej në shkollat nga Greqia e tyre në mësonin të ardhmen, siç kishte zaptuar “Tregtarët e Janinës me banim në Moskë, në një ushtaraku grek, major Qiriakut, greqisht, siç kishin mësuar etërit e tyre. Po kështu, marrëveshje dhe së bashku me kolegët e tyre të Rusiakonkretisht kolonitë librit etë sajtij “Theatreqë përmendëm de la këta më shqiptarësipër. Sipas ortodoksë logjikës të sëShqipërisë Romanovëve, së Jugut, edhe Jan Kapodistria, që Janinës, kërkonin që shumat e konsiderueshme guerre en Grèce”, Paris, F. G. Levrault ndodheshin nën pushtimin shpirtëror dhe shekullor të interesit të parave që ishin dhënë nga ata për udhëhiqej– editeur, 1829. nga logjika Aty Qiriaku megaliideiste, shprehet besontetë Patrikanës se Epiri së Konstandinopojësishte tokë shqiptare, dhe bënin por qëpjesë do të bëhej në të ardhmen mbajtjen e jetimoreve të Moskës dhe që shkonin kështu për Janinën: “Popullsia e këtij në Perandorinë Osmane. Duke u bazuar në mësimet prej vitesh në llogari të mbajtjes së shkollave greke tokëqyteti greke. përbëhet Ja, singa shprehet 40.000 ai nëvetë. atë kohëe Jan përKapodistrias, Janinën: edhe“Depuis muslimanët plusiuers e Shqipërisë annèes dessë sommes considerables të Janinës dhe të institucioneve publike të atyre avaientShumica ètè e placéestyre janë a fondsmuhamedanë, perdus dansJugut, l’hospice po të konvertoheshin des enfants trouvés në fenë aortodokse, Moscou, si soit dje pour les frères Zosimas, anëve, të shkonin në ndihmë të revolucionit grek, ndërsa popullsia e krishterë e Janinës edhe sot, do të bëheshin ose mund të bëhen vëllezër sepse Janina ishte shkatërruar qysh prej vitit 1820 soitështë par 2000 plusieurs banorë”. autres Pjesa grecs më origineres e me grekët.commes Pra, eux po detë kalonin la ville “ylberin” de Janina shovinist, en Albanie”. ata (Correspondance du në luftën e Ali Pashës kundër turqve. Këto kapitale madhe e popullsisë së Janinës ishte bëheshin automatikisht grekë! (Dimë nga mitologjia të dala nga ky interes kapin shumën e 200.000 Comteshqiptare. J. EdheCapodistrias mbiemrat présidente familjeve dese la , poGrèce, të kalosh comprenant ylberin, mundles lettres të ndërrosh diplomatique, edhe administratives et rublave“. Sipas një studimi të bërë në vitin 1989 të tregtarëve janiniotë, që përmend gjininë.) nga historiani rus Filatov në arkivat e Moskës, del particulieres,Kapodistrias në écrites vëllimin par e parë lui depuis të këtij le 20Në avril Shqipërinë 1827 jusq eu’ Jugut, aus octobre shkolla 1831,greke publiées ka patur par les soins des fréres et se në Moskë ndodhen rreth 500.000 dosje që libri, nuk janë grekë, por patronime deri në Shkumbin vetëm për të krishterët. Shqipëria E. Bitani un des ses secrétaires, Tome premier, Genève, Abraham Cherbuliez et C. Librairie Paris, f 168, flasin për ndihmën që i kishte dhënë Rusia cariste shqiptare si Bubajt, Gargujt, Palajt, Mirashlit etj. e Jugut ndodhej nën pushtetin shpirtëror fetar Epiri ishte tokë shqiptare, por që do të bëhej në të Greqisë në luftën e saj për çlirimin kombëtar. 1. Bubë në1839). mitologji Po ështëjapim një përkthimin qenie fantastike e këtyre të rreshtave: Patrikanës “Qys së hStambollit. prej shumë Sipas vjetësh megaliidesë, fonde të konsiderueshme ishin Është fakt i padiskutueshëm se Rusia i shpalli luftë ardhmen tokë greke. Ja, si shprehet ai në atë kohë që, sipas paragjykimeve, përfytyrohej si përbindësh muslimanët e Shqipërisë së Jugut, që dikur kanë Turqisë pasi u mor vesh me Austrinë, që, pasi ajo për Janinën: “Depuis plusiuers annèes des sommes e gjarpër i madhvendosur me të sicilin fonde trembeshin të pakthyeshme zakonisht përqenë rritjen të krishterëe fëmijëve ortodoksë, të gjetur bënin në Moskë, dhe bëjnë qoftë pjesë nga vëllezërit Zosima, qoftë të fitonte luftën me Turqinë, t’i njihej pavarësia considerables avaient ètè placées a fonds perdus fëmijët e vegjël; gogol, dordolec etj. Kuptimi tjetër në kombin grek, pra, janë grekë! Këto arsyetime Greqisë si nga Rusia ashtu edhe nga Austria. Ajo i dans l’hospice des enfants trouvés a Moscou, i patronimit bubëprej shumëështë vemie grekëve e rritur të tjerë para me se origjinë të që sikurse synojnë ata ndërrimin nga qyteti e detyruari Janinës të në fesë, Shqipëri”. janë në premtoi Austrisë se nuk do të kërkonte asnjë metër soit pour les frères Zosimas, soit par plusieurs shndërrohet në flutur, krimb, zakonisht me push; kundërshtim të drejtpërdrejtë me zbatimin e të tokë të Perandorisë Osmane pas mbarimit të luftës. autres grecs origineres commes eux de la ville de krimbalesh;mendimet krimbPër Kapodistrian dhemëndafshi emocionet në dhengjyrë diplomacinëmë të intimeverdhë, rusetë drejtaveasaj të kohës kohe. të njeriut Janina Këto në ishteGreqi.janë shqiptare. shkruarJa, si shprehet ngaJaninën njëe njëjtakritik Kapodistria dorë nën e quan influencën qytet të e Janina en Albanie”. (Correspondance du Comte J. Në atë letër Kapodistrias nuk kërkonte vetëm rrëshqanorsituatave qëShqipërisë ha më(gjarpër, kontradiktore. dhe zhapi, këtë etj.); kërkon morr Në it’ialetrën vogël; bëjë e të isipërthënë asajditur kohe carit. kur Jan Nëdoli këtë Kapodistrianë dritë letër libri kuptojmë që projekton përmbante sa pa letrat nëbaza mënyrë ishin pretendimet të pavullnetshme ruse interesat e kapitaleve të tregtarëve të Janinës, por, Capodistrias président de la Grèce, comprenant Krahinarizëm – push në rrobat e leshta, : bubat e e Presidentit Kapodistria: “Politika e shteteve nuk les lettres diplomatique, administratives et duke kërkuar ato, ai nxiste carin të ndihmonte më velenxës.hijen eqë vet Epiri mbi i përkisteobjektet Greqisë. që e rrethojnë. Këtë rivendikim kaAi mënë grekkëtëmistere, Rusiletër bollëkua nae carëve thotë i materialeve e qëmbrojti Janina mesot ështëngulmushqen pjesë në të egjitha pandarë konferencat e truallit tej vendin e tij. Presidenti i ardhshëm i Greqisë particulieres, écrites par lui depuis le 20 avril 2. Gargull në mitologji është zog; bregcë; shturë. të vërtetën. Janë kujtimet – dëshmi të së vërtetës 1827 jusqu’ aus octobre 1831, publiées par les në këtë letër shkruante siç mendonte: ai Janinën Gargullshqiptar (ndajfolje) dhe, : deri si nëmegaliideist, buzë; plot e përpërplot; çudi, e nëpër intimitet çdo aktor na të dramësthotë tësë vërtetën,madhe të kombit. të vërtetën Kurse që megaliideistët e kanë e quante pjesë të Shqipërisë. Kapodistrias ishte soins des fréres et E. Bitani un des ses secrétaires, mbushi gargull. dokumentet zyrtare janë shtiza dhe mburoja në i bindur se Janina ishte shqiptare, prandaj këtë Tome premier, Genève, Abraham Cherbuliez 3. Palajarmikun kështu kryesor. thirren pasardhësit e Palit.R duart e luftëtarëve”. Në letrat e Kapodistrias na ia bëri të ditur edhe car Nikollës me anë të kontit et C. Librairie Paris, f 168, 1839). Po japim 4. Mirashli, kështu thirren pasardhësit e Mirashit. jepen mendimet dhe emocionet më intime të asaj Neselrod. Car Nikolla ishte i bindur se kolonitë e përkthimin e këtyre rreshtave: “Qysh prej shumë Kapodistria quan grekë të gjithë ata ish – banorë kohe. Këto janë shkruar nga e njëjta dorë nën tij si Gjeorgjia, Turkmenistani etj. ishin joruse, por vjetësh fonde të konsiderueshme ishin vendosur si të ish – Bizantit që mbajnë fenë ortodokse. Për këtë influencën e situatave më kontradiktore. Në letrën e ato deklaroheshin nga car Nikolla si toka ruse. Sipas fonde të pakthyeshme për rritjen e fëmijëve të gjetur mund t’i referohemi një pasazhi të nxjerrë nga letrat sipërthënë Jan Kapodistria projekton në mënyrë të arsyetimit të car Nikollës edhe Epiri do të zaptohej në Moskë, qoftë nga vëllezërit Zosima, qoftë prej e botuaraKu pase hodhi vdekjes stuhia së tij : Odisenë?“La nation grecque pavullnetshme hijen e vet mbi objektet që e rrethojnë. nga Greqia në të ardhmen, siç kishte zaptuar Rusia shumë grekëve të tjerë me origjinë sikurse ata nga se compose des hommes, qui depuis la conquête Ai në këtë letër na thotë që Janina është pjesë e kolonitë e saj që përmendëm më sipër. Sipas qyteti i Janinës në Shqipëri”. de Constantinopole n’ont pas cessé de proffesser la pandarë e truallit shqiptar dhe, si megaliideist, për logjikës së Romanovëve, edhe Jan Kapodistria, Për Kapodistrian dhe diplomacinë ruse të kohës religion orthodoxe, de parler la langue de leurs péres çudi, në intimitet na thotë të vërtetën, të vërtetën që që udhëhiqej nga logjika megaliideiste, besonte se Janina ishte shqiptare. Janinën Kapodistria e quan et qui sont demeurés sous la juridiction spirituele megaliideistët e kanë armikun kryesor.

Ku e hodhi stuhia Odisenë? Nga Nelson ÇABEJ odissestai (όδύσσεσϑαι) që do të thotë “të zëmërohesh”. Kretschmer-i ka argumentuar se shndërrimi i anasjelltë d>l është i pamundur sepse nuk ozita gjeografike në Ballkanin perëndimor i bëri ilirët që në është karakteristik për greqishten. një numër rastesh të shërbenin si medium përmes të cilit bota Kretschmer-i, ashtu si Helbigu dhe Vilamovici, beson se edhe saga e Pperëndimore u njoh me botën e lashtë greke. Kështu, sipas Odisesë është një sagë epirote dhe ka treguar se në dialektin epirot të arkeologut gjerman Wolfgang Helbig (1839–1915) emri etnik grekë ilirishtes njihet mundësia e shndërrimit d à l (siç ka ndodhur me emrat (graeci) u përhap në botën perëndimore nëpërmjet iliro-epirotëve, të cilët e lashtë ilirë të njerëzve, Dasimos à Lasimos). Këtu duhet kujtuar edhe ishin në kontakt me një fis të vogël të Greqisë së lashtë, të quajtur graikoi se të shumtën e herëve d e ilirishtes ka dhënë dh në shqipe e kjo vihet (γραικοί) dhe e përdorën emrin e atij fisi për të treguar tërë bashkësinë re ende sot në disa nëndialekte në jug (Gjirokastër) e në veri (Shkodër) e fiseve të lashta që kishin të njëjtën gjuhë, prejardhje dhe kulturë. të Shqipërisë ku dh alternohet me ll (p.sh., radhë à rallë dhe dhogë à Helenisti i madh Paul Kretschmer, mendonte se kjo ndodhi në një epokë llogë, etj.). prehistorike, para se ndër ata vetë të gjente përhapje emri “helenë”, që Në eposin homerik ilirët nuk kanë luajtur vetëm rolin e ndërmjetësit ishte gjithashtu emëri i një fisi të lashtë grek. Përhapja e emrit “grekë” për përhapjen dhe njohjen në perëndim të fqinjëve të tyre grekë. qysh në lashtësi ndër romakët lidhet me emigrimin e fiseve iliro-epirote, Fqinjësia e lashtë me grekët ka bërë që ilirët, me sa duket, mund të të njohur me emrin e përgjithshëm “mesapë” në Siujdhesën Apenine, kenë qënë edhe subjekte të atij eposi, siç është vënë në dukje edhe nën presionin e dyndjes egjeane ose dorike rreth shekullit XII ose XI, nga Engjëll Sedaj, kurse qytetet e tyre – kanë qënë sheshe veprimi të p.e.s. Përmes romakëve, më vonë, ky emër u përhap në tërë kryetruallin heroit të munduar e të papërkulur, Odisesë. Pa u ndalur në pikëpamjen (kontinentin) Europian. e shprehur nga një numër studjuesish rreth prejardhjes epirote të vetë Me sa duket, përmes ilirëve, te romakët kaloi edhe emri Ulisses, që heroit, natyra meditative dhe gjakftohtësia e të cilit sipas Karl Shuhardit është forma latine e Odisesë. Por, lind pyetja “Si shqiptonte heroi emrin (Carl Schuchhardt (1859-1943), bën kontrast të theksuar me botën e tij Odiseus apo Ulisses? Odiseus apo Oliseus?”. Latinët e shkruanin heroike të Akilit, Agamemnonit, etj., do të ndalem këtu vetëm në një emrin e tij Ulixes dhe Olixes dhe jo Odyseus sepse ata nuk e morën këtë vrojtim tjetër të Kretschmer-it. Homeri tregon se Odisea shkoi në Skeria emër nga eposi jonian por nëpërmjet mesapëve, fiseve iliro-epirote që (Σχερία) ku banonin phajakët (Φαίακες) [këtu është ë rëndësishme të emigruan nga Iliria jugore në Italinë e jugut. Kretschmer-i mendon se l- mbahet mënd se Φ (phi) në greqishten e lashtë shqiptohej ph (si në quhet Korkira, por më parë quhej Skeria; Kersikrati, megjithatë, i nxori e Ulixes ka dalë “nga një burim joepik”. Në Athinë, Beoti dhe në Korinth anglishten uphill, p.sh.), e jo f, siç u shqiptuaNga ajo më Nelson vonë në ÇABEJgreqishten liburnët që ishin zotër të ujdhesës dhe krijoi aty një koloni”. Nga ky emri i heroit në një sërë mbishkrimesh del si Olysseus (Όλυσσεύς), bizantine dhe greqishten e sotme). Te “Odisea” lexojmë se heroi: njoftim i Strabonit del se, ashtu siç dihet mirë, banorët e Korfuzit në Olyteus (Όλυττεύς), Olyseus (Όλυσεύς) dhe jo Odyseus (Όδυσσεύς). “…në ditën e njëzetë arriti në Skeria, në tokënPozita pjellore gjeografike të pheakasve.” në Ballkaninkohën e luftës perëndimor së Trojës kanë iqenë bëri ilirë ilirët të fisit që iliro-verior në një të numërliburnëve rastesh të shërbenin si Këto të krijojnë përshtypjen, shkruan ai, se Odysseus (Όδυσσεύς) i Është e vërtetë se në kohën e tij historiani grek Straboni (64/63 (Kiepert, H. (1881). A Manual of Ancient Geography. Macmillan and Co. përket vetëm eposit jonik të Homerit dhe ka dalë nga origjinali Olysseus p.e.s.-24) shkruante: “…ai la Kersikratin,medium një komandant përmes i fisit të cilittë London,bota perëndimore p. 174) dhe kolonizimi u njoh grek me i Korfuzit,botën enisi lashtë nga mesi greke. i shekulli Kështu, sipas arkeologut (Όλυσσεύς) nëpërmjet etimologjizimit popullor të fjales greqishte të lashtë Heraklidëve që të zbresë me një pjesë tëgjerman ekspeditës Wolfgangnë atë që tani Helbig VIII, (1839–1915)pikërisht në vitin emri733 p.e.s. etnik nga grekë kolonë (dorianëgraeci )të uqytet-shtetit përhap në botën perëndimore nëpërmjet iliro-epirotëve, të cilët ishin në kontakt me një fis të vogël të Greqisë së lashtë, të quajtur graikoi (γραικοί) dhe e përdorën emrin e atij fisi për të treguar tërë bashkësinë e fiseve të lashta që kishin të njëjtën gjuhë, prejardhje dhe kulturë. Helenisti i madh Paul Kretschmer, mendonte se kjo ndodhi në një epokë prehistorike, para se ndër ata vetë të gjente përhapje emri “helenë”1, që ishte gjithashtu emëri i një fisi të lashtë grek. Përhapja e emrit “grekë” qysh në lashtësi ndër romakët lidhet me emigrimin e fiseve iliro-epirote, të njohur me emrin e përgjithshëm “mesapë” në Siujdhesën Apenine, nën presionin e dyndjes egjeane ose dorike rreth shekullit XII ose XI, p.e.s. Përmes romakëve, më vonë, ky emër u përhap në tërë kryetruallin (kontinentin) Europian.

Me sa duket, përmes ilirëve, te romakët kaloi edhe emri Ulisses, që është forma latine e Odisesë. Por, lind pyetja “Si shqiptonte heroi emrin e tij Odiseus apo Ulisses? Odiseus apo Oliseus?”. Latinët e shkruanin emrin e tij Ulixes dhe Olixes dhe jo Odyseus sepse ata nuk e morën këtë emër nga eposi pagina 5 Anno 11 n.4 Ottobre 2013 Antichità Gli Hittiti sono Troiani e quindi Illiro - Albanesi Durante le mie peregrinazioni, rivolte che quest’ultima regione fu il primo stimava ed ammirava la dottrina e la lingua in tutte le direzioni, alla ricerca di prove a stanziamento dei Pelasgi, nonché il luogo dei barbari, dal momento che questo sostegno della mia tesi sugli Illiri preistorici da cui partirono per invadere l’occidente. filosofo collocava in gran parte la meta e storici – che ho sempre considerato Dedurremo quindi, in termini generali, che dei suoi desideri nel passato, e considerava Gli Hittiti sono Troiani e quindidella Illirostessa -FARË Albanesi (stirpe) ETRUSCA- i Pelasgi non furono altro che i discendenti il vero progresso come un savio ritorno TROIANA-HITTITA - mi capitò fra le noachidi i quali, Pcresciutielasgi secondo in Do rgransa numero all’antichità. Si deduce da ciò che questo mani la voluminosa opera di Marcel Cohén nel luogo del loroÈ riconosci primouto universa stanziamento,lmente che i Pelasgi si fu rono iltermine, popolo più antic ino che siaorigine, apparso nella anzichéstoria significare Durante le mie peregrinazioni, rivolte in tutte le direzion(“La Grandei, alla ricerca Invention di prove de al’Écriture sostegno dellaet son mia tesi sugli Illiri preistorici e storici – che ho dei popoli gentili postdiluviani. Viene accertata la loropopoli presenza rozzinella penisola e incivili,greca verso il 2000indicasse piuttosto spostarono per colonizzarea. C.[1], cioè pressapp quelleoco ai tempicontrade di Abramo . È ormai acclarato che siano originari dell'oriente e evolution”, Imprimerie Nationale Paris che ritrovarono quasiabbiano vadisabitate.gato a lungo, come Passarono avessero avuto l' alta missioni civilie di popolar ede laantichi, terra. Non v'è aidubb io,tempi in di Erodoto sempre considerato della stessa FARË (stirpe) ETRUSCA-TROIANA-HITTITA1958), che, a dispetto delle - mi700 capitò pagine fra deile mani la voluminosa opera di Marcel Cohén (“La perciò in Greciaultimo, e chenelle essi furono regioni i soli, tra i pvicine,opoli gentili , a conservadivenutire delle credbarbari,enze ortodosse. cioè non intelligibili

due volumi e delle 95 tavole illustrative dei quindi si diramarono per agli Elleni. M. Ballanche l’ha Grande Invention de l’Écriture et son evolution”, GliImprimerie Hittiti Na sonotionale Paris Troiani 1958), che, e qu a dispindietto Illirodelle 700 - pagineAlbanesi dei due volumi e delle 95 vari geroglifici, alfabeti, ecc.., lessi e studiai l’Italia. osservato con avvedutezza, e tavole illustrative dei vari geroglifici, alfabeti, ecc..,in lessi pochissimi e studiai ingiorni, pochissimi con l’entusiasmogiorni, con l’entusiasmo del del neofita. Tra i geroglifici hittiti, uno Chiarito ciò, resterebbe da sostiene che la parola barbaro Duranteneofita. le mieTra peregrinazioni, i geroglifici rivolte hittiti, in tutteuno le attirò direzion i, alla ricerca di prove a sostegno della mia tesi sugli Illiri preistorici e storici – che ho determinare il corso di quella sia un’espressione vaga, attirò soprattutto la mia attenzione: il segno della vitasoprattutto immortale, la ilmia (n)ëngj attenzione:, il simbolo dellail segno VITA, identico a quello ricorrente nell’antichissimo famosa emigrazione. Un certo indeterminata per indicare la sempre considerato della stessa FARË (stirpe) ETRUSCA-TROIANA-HITTITA - mi capitò fra le mani la voluminosa opera di Marcel Cohén (“La della vita immortale, il (n)ëngj, il simbolo numero di autori, capitanati dal sorgente oscura delle dottrine, Egitto: Z Grandedella InventionVITA, identicode l’Écriture a etquello son evolution”, ricorrente Imprimerie Nationale Paris 1958), che, a dispetto delle 700 pagine dei due volumi e delle 95 Clavier, sostengono che essa il punto di partenza sconosciuto nell’antichissimo Egitto: Z abbia, in un primo momento, delle tradizioni. Tanto che, tavole illustrative dei vari geroglifici, alfabeti, ecc.., lessi e studiai in pochissimi giorni, con l’entusiasmo del neofita. Tra i geroglifici hittiti, uno Lo riporto in fotocopia dalle tavole del summenzionatoLo Cohén: riporto in fotocopia dalle tavole del toccato l’Argolide, e da lì sia secondo lui, quando Plauto attiròsummenzionato soprattutto la miaCohén: attenzione: il segno della vita immortale, il (n)ëngj, il simbolo della VITA, identico a quello ricorrente nell’antichissimo avanzata nell’Arcadia, poi ad definisce il latino una lingua Atene attraverso la Tessaglia, barbara, intende ciò in modo Egitto: Z Planche 32 per poi proseguire ad occidente assoluto e non nel paragone con altre lingue[8]. A questa nell’Epiro e in Italia, e ad Lo riportoHÈROLGLYPHES in fotocopia dalle tavole HITTITES del summenzionato Cohén: infatti il grande impero hittita si estendeva nella Palestina, nell’Assiria, deviando in oriente nella Tracia fino osservazione del dotto francese Gli Hittiti sono Troiani e quindi Illiro - Albanesi all’Ellesponto e al Bosforo. Frontesspizio del libro unisco 1’altra dell’illustre dall’Anatolia alla Palestina e all’Assiria, Egitto e in Italia i rivi più puri. Io ho trovato Lo Jannelli, il MarshAlla luce d ell'insiemeed altri della attuale documentazione e degli studi effettuati,italiano sono giunto alleCesare seguenti Balbo, il quale N.d.R) Plancheverrà ed 32 ucciderà il suo nemico”. E il “polline” indistruttibile (anche in botanica conclusioni: mancando altre attendibili fonti storiche in relazione al passato più remoto, la sola che CHOIX D’IDÈOGRAMMES Durante le mie peregrinazioni, rivolte in tutte le direzioni, alla ricerca di prove a sostegno della mia tesi sugli Illiri preistorici e storici – che ho viceversa. il polline è indistruttibile) dell’albero sostengono, d’altronde,vive e soddi sfache è la mlaosaica. migrazione Accettando a pr iori quantoafferma racconta, lene conseguestesse che cose le origi nianche dei se in modi popoli siano tutte da ricercare nella terra che si estende fra il Tigri e l'Eufrate, come è altresì sempre considerato della stessa FARË (stirpe) ETRUSCA-TROIANA-HITTITA - mi capitò fra le mani la voluminosa opera di Marcel Cohén (“Laavvenne dall’Ellesponto al Peloponneso, diversi: “A voler ben riflettere” dice “ci si HÈROLGLYPHESFederico A. ArborioHITTITES Mella , ne “L’Egitto gigantesco e robusto illiro-ittita-troiano- confermato dalle tradizioni dell'Europa e dell'Asia Orientale[2]. È certo, inoltre, che le antiche credenze si mantennero più pure nei popoli che, nella dispersione dei tre rami noachidi, si Grandedei InventionFaraoni”, de l’Écriture Mursia et son Editore, evolution”, ImprimerieMilano, Na altionale etrusco,Paris 1958), che,in aTurchia, dispetto delle 700nell’Iran, pagine dei duenell’India, volumi e delle 95da settentrione a mezzogiorno, e che perciò accorgerà che la parola barbari non fu usata stanziarono lungo le due valli del Tigri e dell'Eufrate, come gli Assiri della discendenza di Sem. La riguardo ci fa sapere: oltre che negli altri paesi già menzionati, la Tracia, la Macedonia,Bibbia riporta anche lache leTessaglia, genti semitiche di Aramdai si Grecispinsero ain popolare senso il Ponto contrario e l'Asia a civili: infatti tavoleCHOIX illustrative D’IDÈOGRAMMES dei vari geroglifici, alfabeti, ecc.., lessi e studiai in pochissimi giorni, con l’entusiasmo del neofita. Tra i geroglifici hittiti, uno “È il primo trattato di estradizione; però con i rami più progrediti nella scienza, l’Epiro furono occupateminore[3]; e dprima è indubbi odella che ques Greciat’ultima reg ione fuin il prorigineimo stanzia mnonento dei ebbePelasgi, nonaltroché il significato che luogo da cui partirono per invadere l'occidente. Dedurremo quindi, in termini generali, che i Pelasgi attirò soprattutto la mia attenzione: il segno della vita immortale, il (n)ëngj, il simbolo della VITA, identico a quello ricorrente nell’antichissimo il profugo, una volta rimpatriato, non può nell’arte, nella filosofia e nell’esoterismo, stessa. La ragionenon addotta furono altro che da i d iscendentiquesti n oultimiachidi i qu ali, cresciutiquello in gran della numero nelparola luogo del hostisloro primo presso i Latini, Ai tempi della mia giovinezza visitando il stanziamento, si spostarono per colonizzare quelle contrade che ritrovarono quasi disabitate. Egitto:essere Z punito”. Ciò significa che il codice soprattutto in Italia e in Egitto, da dove è che dall’Asia all’Europa si perviene più cioè un qualcosa di simile ai tre concetti grande Egitto, sui monumenti di Merenptah Passarono perciò in Grecia e nelle regioni vicine, quindi si diramarono per l'Italia. di diritto internazionale degli antichi era Thot ha sparso in tutto il mondo la luce del facilmente per l’Ellesponto che dal mare. con cui noi definiamo ospite, straniero e Ai tempi della mia giovinezza visitando il grande Egitto,e di suiRamsete monumenti III (seppidi Merenptah solo piùe di Ramsetetardi, III (seppi solo più tardi, studiando Manetone Locertamente riporto in fotocopia più dalle evoluto tavole del e summenzionato umano di Cohén: quello sapere, immutabile perché è veramente Non siamo interessati a questo problema nemico, quell’ostile non noi che tutte le studiando Manetone ed altri autori antichi, ed altri autori antichi, che questi sovrani non erano di sangue reale e neppure egiziani, ma ertuschi-troiano-hittiti:dei moderni, zotra i quali (visir) non stranieri, si preoccupano tale. che sembra ad altri tanto importante, ma genti, tutte le nazioni, tutte le religioni che questi sovrani non erano di sangue Planche 32 facciamo presente che il popolo pelasgo espressero in qualche maniera, che gli Ai tempi della mia giovinezza visitando il grande Egitto, suicerto monumenti della disorte Merenptah dell’estradato. e di Ramsete III (seppi solo più tardi,È riferito studiando all’autore Manetone del pezzo e cioè a provenienti dalla casta militare), trovai i nomi: reale e neppure egiziani, ma ertuschi- Lo stesso Abramo (2168 a.C.) lasciando, G. Catapano. si stabilì, dominò e impose il proprio Ebrei chiamano ancora oggi col termine edtroiano-hittiti: altri autori antichi, zotra che questi (visir) sovrani nonstranieri, erano di sangueper reale fame, e neppure UR (Caldea) egiziani, -ma (Ur-i ertuschi-troiano-hittiti: = fame, HÈROLGLYPHESnella zotraTratto (vHITTITESisir) stranieri,dal libro Thot. Tat (VAV) parlava culto nella Tessaglia, nell’Epiro e nella goim, i Maomettani con gìaour, i Cristiani provenienti dalla casta militare), trovai i lingua illirica e nell’albanese) - emigrò ad albanese di Giuseppe Catapano Macedonia, mentre nel mezzogiorno della con gentili”. Inoltre Omero ed altri antichi provenienti dalla casta militare), trovai i nomi: CHOIX D’IDÈOGRAMMES nomi: Hebron, a sud di Gerusalemme, territorio Grecia si fuse e si disperse tra le genti scrittori greci denominano divini i Pelasgi, allora storicamente hittita. Qui morì Sara, Pelasgi secondo Dorsa primitive di quella contrada. Le regioni cioè a dire nobilissimi. Per tutte queste sua moglie, all’età di 187 anni secondo la intorno al Pindo erano anch’esse abitate ragioni, riteniamo fermamente che barbari dal ramo giapetico, il quale si diresse per e Pelasgi, presso i Greci antichi, erano la TURSHA e TURUSHA, che evidente- Bibbia; e qui, dopo averla pianta, decise di È riconosciuto universalmente che i mente sono il corrispondente di Etruria; il seppellirla. E Johannes Lebmann, nel suo Pelasgi furono il popolo più antico che primo in occidente dopo la dispersione; stessa cosa, cioè quei popoli conservatori Tusci latino, con metatesi e protesi di una Aiprestigioso tempi della mia giovinezzatrattato visitando “Gli il Ittiti”grande Egitto, (Garzanti, sui monumenti sia di Merenptah apparso e di Ramsetenella storiaIII (seppi deisolo piùpopoli tardi, studiando gentili Manetone ma il popolo pelasgico, più forte e forse della cultura, delle dottrine e delle lingue più numeroso, lo vinse e, avendolo arcaiche, e che i barbari di Dodona e: E-trusi, Etruria (s e non sh come sarebbe edMilano altri autori 1977),antichi, che questifa acutamente sovrani non erano osservare: di sangue reale e neppurepostdiluviani. egiziani, ma er tuschi-troiano-hittiti:Viene accertata zotra (v isir)la stranieri,loro corretto, poiché trush è l’ablativo ditru (in “Ma siccome la terra non era sua, bensì presenza nella penisola greca verso il assoggettato alle sue leggi, al suo culto, alle furono i veri Pelasgi provenienti dall’Asia. albanese cervello), ed Etruschi significa provenientidegli dallaIttiti, casta militare),si dovette trovai i nomi:contrattare. Il 2000 a. C., cioè pressappoco ai tempi sue tradizioni, si fuse completamente con Abbiamo fin qui parlato dei Pelasgi e appunto, gente di cervello). Troverete Patriarca si presenta umilmente a chiedere di Abramo. È ormai acclarato che siano esso, e lo stampo della nazione divenne della loro presenza a Dodona. Diremo identico riferimento anche nello “Etrusher” di comprare un luogo di sepoltura; gli originari dell’oriente e abbiano vagato a unicamente pelasgico, da cui i Pelasgi non ora che il popolo albanese discende del prof. Körte, in “Real Encyclopädie Ittiti, magnanimi, glielo vogliono regalare, lungo, come avessero avuto l’alta missione misti che Erodoto ritrova e ravvisa in quei direttamente da essi. E potrebbe essere Pauly”, Wissowa, Berlino…. ma egli insiste per pagare con regolare di popolare la terra. Non v’è dubbio, in luoghi. Queste regioni settentrionali furono definito indigeno di quel paese, se questo Questi due sovrani, che governano – contratto”. Si comportò con la mentalità ultimo, che essi furono i soli, tra i popoli meno soggette all’ambizione e alle mire termine, che fino a poco tempo fa indicava sembra con il titolo di LARTHES – l’Egitto ebraica di sempre: pagare a basso costo, gentili, a conservare delle credenze di popolazioni nomadi, e continuarono a una popolazione totalmente originaria del (come l’antenato Seti I, fondatore della XIX ma pagare, per stabilire il regolare diritto ortodosse. conservare nella sua originalità lo stampo luogo da esso abitato, si potesse usare in dinastia ) considerarono sempre fratelli di possesso, come hanno fatto i suoi Alla luce dell’insieme della attuale nazionale. La Grecia stessa, dominata senso più ampio, per indicare anche quella gli Hittiti, e tali si dimostrarono in ogni discendenti, i moderni Israeliani, con le documentazione e degli studi effettuati, dagli Elleni che ripresero il comando sui che, dopo antichissime migrazioni, rimase occasione. Il primo era il figlio del Grande terre degli Arabi. Insisto in queste citazioni sono giunto alle seguenti conclusioni: Pelasgi, ed influenzata da colonizzatori costantemente su quella terra, poiché è Ramsete II; l’altro il nipote, l’ultimo che sono di appoggio alla mia tesi: “GLI mancando altre attendibili fonti storiche provenienti dalla Fenicia e dall’Egitto, provato dalla lingua degli Albanesi che essi veramente grande sovrano d’Egitto HITTITI SONO TROIANI (e quindi Illiro in relazione al passato più remoto, la ha dovuto ondeggiare tra cento governi, abitano l’Europa contemporaneamente ai – emulo del nonno in tutto, che governò - Albanesi, come si evince dallo studio sola che vive e soddisfa è la mosaica. cento tradizioni, cento linguaggi, tanto Greci e ai Celti], ed è noto che in Albania saggiamente eroicamente e gloriosamente attento di Livio e Virgilio, N.d.R.) e i Accettando a priori quanto racconta, ne che non ha potuto conservare che una non vi furono invasioni di barbari tali da l’Egitto. TROIANI SONO ETRUSCHI”. L’origine consegue che le origini dei popoli siano confusa sintesi di tutti questi elementi che distruggere completamente la razza antica Esisteva fra questo grande Paese e di questa nobilissima prosapia dei FIGLI tutte da ricercare nella terra che si estende concorsero a formare la sua nazionalità e sostituirla con una di popoli conquistatori, gli Hittiti un patto di amicizia, stipulato DELL’AQUILA ossia della LUCE, è fra il Tigri e l’Eufrate, come è altresì e la sua civilizzazione. E ciò è così vero con altra lingua, altra religione e nell’anno XXII di Ramsete II il Grande: il remotissima, riportabile, con documenti confermato dalle tradizioni dell’Europa e che Tucidide, Erodoto ed altri autori costumi diversi. Questo sarebbe stato un primo patto storico di non aggressione che si filologici, filosofici, etnografici, almeno ad dell’Asia Orientale. È certo, inoltre, che distinguono senza alcun dubbio gli Epiroti avvenimento epocale che avrebbe destato conosca; siamo nell’anno 1268 a.C. Recita oltre 12.000 anni fa. le antiche credenze si mantennero più dai Greci, e se vogliamo profittare degli l’attenzione della storia, considerando che così: Ed io, quindi ho ben donde quando pure nei popoli che, nella dispersione dei studi di Nicbuhr, diremo con lui che: il si sarebbe trattato della distruzione totale di “Se un nemico assale il grande Sovrano affermo, nella relazione della mia teoria, tre rami noachidi, si stanziarono lungo le seme primo della Macedonia fu un popolo un popolo numeroso, esteso e radicato da d’Egitto e quindi manda a dire al Grande che l’Illiria storica è l’ultima derivazione due valli del Tigri e dell’Eufrate, come particolare da non considerarsi come greco o secoli sul suolo che abita. Ma la storia non Capo di Khatti (= sovrano degli Hittiti): dell’immensa corrente borea-illirica; gli Assiri della discendenza di Sem. come illirico, ma, piuttosto, pelasgi. ne parla; è strana quindi la supposizione “Vieni ad aiutarmi contro di lui”, il Grande corrente impetuosa, salutare, che, nell’età La Bibbia riporta anche che le genti Vorrei ora aggiungere una riflessione: che considera gli Albanesi discendenti Capo di Khatti (Khatti si legge “gjatë” e in della pietra, muovendo dal Caucaso, si semitiche di Aram si spinsero a popolare Omero chiama barbari gli abitanti dei dagli Albani asiatici venuti dalla terra che albanese significa “esteso in lunghezza”; diffuse oltre l’Anatolia, nella Mesopotamia, il Ponto e l’Asia minore; ed è indubbio dintorni di Dodona, e si sa che Platone separa il Caspio dal Mar Nero.

Ku e hodhi stuhia Odisenë? (Vijon nga faqja 4) të lashtë grek, Korinthit, kurse ngjarjet që përshkruhen në “Odisea” jo vetëm nga përputhja gjuhësore e habitshme e emrit të qytetit të lashtë fometikës iliro-shqiptare, ka dalë forma historike ilire Baiake që jepet nga kishin ndodhur 4-5 shekuj para atij kolonizimi, kur Korfuzi ishte ende Baiake me emrin e fshatit Bajkaj të Delvinës, por edhe nga fakti që Hekateu. Evolucioni i formës së lashtë dëshmuar Baiake deri në formën një ujdhesë ilire, që do të nënkuptonte se Odisea zbriti në një ujdhesë ky fshat është ngritur mbi themelet e një vendbanimi prehelenistik. e sotme të toponimit shqiptar Bajkaj, është plotësisht i mundshëm për ilire. Deri sot, përgjithësisht, Phaiaka e Odisesë është identifikuar me Arkeologët shqiptarë kanë zbuluar aty një vendbanim prehistorik të të mos thënë i pashmangshëm: Bhaiake à Baiake à Bajke à Bajkaj (me Korfuzin, por, vëren Kretschmeri, fakti që në epos tregohet se Phaiake epokës së bronxit, d.m.th. që ekzistonte të paktën qysh prej kohës kur prapashtesën karakteristike –aj të shqipes). ndodhej në Skeria (Σχερία), që në greqishten e lashtë do të thotë terë ose mendohet të jenë zhvilluar lufta e Trojës dhe ngjarjet e eposit homerik, Kështu, në bazë të hipotezës se Phaiake (Φαίακες) është forma kontinent, dhe është sinonim i fjalës Epir (Ήπειρος), të bën të mendosh nga fundi i mijëvjeçarit II p.e.s. Më tej akoma, fshati Bajkaj jo vetëm prehistorike (në shekujt XII-XI p.e.s.) homerike e vendbanimit iliro- se Phaiake mund të ndodhej në Epir. Sepse është e pabesueshme që që në atë kohë ishte më pranë detit, por ka pranë edhe një lumë që na epirot Baiake (Βαιάκη), të dëshmuar nga Hekateu ne shekullin VI p.e.s. grekët e lashtë të mos e dinin se Korfuzi ishte ujdhesë. Duhet mbajtur kujton lumin ku Nausikaa me shërbëtorët e saj shkoi me karrocë për të dhe Stefan Bizantini (sipas tij) në fjalorin e tij gjeografik në shekullin VI mënd edhe se në Korfuz nuk gjënden gjurmë të vëndemrit të lashtë larë “te rrymat e bukura të lumit”. ne arrijmë në përfundimin paraprak se Baiake ndodhej po aty ku gjëndet Phaiake (Φαίακε). Duhet mbajtur mënd se forma Φαίακες, që del në eposin homerik sot fshati Bajkaj, në afërsi të Delvinës. Kështu, të dyja format (Phaiake Këto na bëjnë që ta kthejmë vëmëndjen nga një historian më i vjetër shqiptohej sic shkruhet Phaiake (sepse φ në greqishten e lashtë dhe Baiake) që dalin në burimet e lashta greke do të mund të evoluonin i lashtësisë greke, Hekateu (rreth 550 p.e.s.-rreth 476 p.e.s.), i cili na shqiptohej ph dhe jo f). Ne nuk dimë se kur ndodhi shndërrimi i në formën e sotme Bajkaj, në përputhje të plotë me regullat e fonetikës njofton se në Epir gjëndej një vëndbanim ose qytet me po këtë emër, aspirates indoevropiane bh në bashkëtingelloren e thjeshtë b në ilirishte historike të shqipes, si vazhduese e drejtpërdrejtë e ilirishtes. Baiake (Βαιάκη). Hekateu e lokalizon Baiake-n në Epir. Sot pranohet (në greqishten e lashtë ajo dha ph). Në qoftë se kjo nuk kishte ndodhur Nga sa më sipër, mund te arrihet në përfundimet paraprake se: përgjithësisht se vëndbanimi i lashtë me emrin Baiake ka qënë në Epir. ende në kohën e luftës së Trojës, atëhere, në përputhje me rregullat e Së pari, qyteti Phaiake (Φαίακες,), që del në eposin homerik, ndodhej Edhe Stefan Bizantini jep një fakt me vlerë për identifikimin dhe fonologjisë së lashtë ilire, vendbanimi në atë kohë mund të jetë quajtur në kontinent (Σχερία), d.mth. në Epir e jo në ujdhesën e Korfuzit. lokalizimin e qytetit të lashtë. Ai njofton se Baiake (Βαιάκη) ndodhej në Bhaiake. Kjo mund të shpjegojë edhe faktin që ndërsa poeti e quante Se dyti, kudo që të ndodhej Phaiake/Baiake, në Epir apo në Korfuz, territorin e fisit të kaonëve, njoftim që na i ngushton zonën e kërkimit Phaiake, më vonë Hekateu (rreth 550 BC – rreth 476 BC), një historian Homeri na tregon se Odisea zbriti në një teritor jo grek sepse, dihet nga pika më jugore e Republikës së Shqipërisë në krahun perëndimor të që jetoi disa shekuj më vonë, e shkruante emrin e vendbanimit të lashtë me siguri që Korfuzi në kohën e luftës së Trojës ende banohej nga ilirë lumit Vjosa deri në gjirin e Vlorës. Faktet e mësipërme përbëjnë arsye – Baiake (në këtë kohë processi i shndërrimit të bh indoevropiane në b veriorë (liburnët) e jo nga grekë, të cilët, sipas historianëve grekë të të mjaftueshme për t’i kërkuar gjurmët e vëndemrit të lashtë Phaiake në ilirishte mund të kishte përfunduar). Forma Baiake që del te Hekateu lashtë, e kolonizuan ujdhesën e Korfuzit disa shekuj pas luftës së Trojës. brenda këtyre kufijve në Shqipërinë e jugut. Duke shqyrtuar toponiminë është e beuseshme sepse, si historian, ai do të kujdesej më shumë Së treti, se, në dritën e fakteve të mësipërme, teza Kretschmerit, e sotme të kësaj zone, menjëherë të tërheq vëmëndjen emri fshatit të për shqiptimin e drejtë të vëndemrit. Mund të përfytyrohet se forma Wilamowitz-it etj. se saga e Odisesë është një sagë epirote meriton të sotëm Bajkaj, në afërsi të Delvinës. Hipoteza ime duket se konfirmohet prehistorike e toponimit ka qenë *Bhaiake, nga e cila, sipas regullave të rishqyrtohet. Storia Anno 11 n.4 Ottobre 2013 pagina 6 Pellazgët janë vetë Shumerët prej Dheut të Lashtë Nga Anastas Shuke tipologjik e, gjithashtu, për fjalë të ngjashme Studiues – Shumerolog fonetikisht, një krahasim etimologjiko-semantik tregjuhësh ë dokumentet antike, si te Pauzania edhe Në përgjithësi jam i mendimit se për të vendosur te Asiusi i Samosit, Pellazgu hyjnor na nëse një fjalë është e huaj, nuk mjafton që ajo në Nparaqitet si i Lindur nga Dheu, apo Gea dukje të ketë hyrë në fondin e shqipes nga gjuhë (Ki-a) e Lashtë dhe, gjithashtu, si i lindur nga të tjera. Fillimisht duhet zbuluar etimologjia e Toka e Zezë. Por studiuesit e ndryshëm nuk janë mundshme e saj në gjuhën e pretenduar, pastaj marrë me shpjegimin e plotë e të lidhur të këtyre të krahasohet kjo me etimologjinë e mundshme në thënieve për pellazgët, duke e nënvlerësuar kështu Shqip, e mbi bazën e krahasimit të etimologjive saktësinë e atyre përshkrimeve, të cilat e lidhin konkurruese, të vendoset nëse është apo jo në këtë zanafillë jo thjesht me Dheun e Lashtë, por fondin e parë të Shqipes edhe me Dheun/Tokën e Zezë. Unë mendoj se përcaktori “e zezë” nuk na paraqet thjesht një Krahasimi tipologjik tokë pjellore, por cilësinë më të dukshme që ka një Shumerishtja konsiderohet “gjuhë e izoluar”, tokë naftëmbajtëse, me aq shumë naftë sa bulëzon e vdekur prej 2000 pr.k. Ka pasur dy dialekte: në sipërfaqen e tokës, siç na e shpjegon qartë EME.KU (EME.KA) ose EME. GIR (EME.GI/ Zitçini në “Planeti i 12-të”, fq. 34. Ky arsyetim EME.KIR), si dialekti kryesor, dhe EME. SAL na lidhet fare mirë me thëniet e Aleksandrit të (EME.SHAL). S’është përcaktuar etimologjia Madh kur do nisej drejt atyre viseve të Lindjes për të parin por quhet “gjuha e Shumerit”; i dyti së Afërt antike, drejt Kal.de.as = Kall.Dhe.A = “gjuha e grave”, pasi shenja kunjiforme për SAL/ e kallur (n’) dhe’ asht – “ku kanë rrënjët të parët SHAL është përkthyer uterus/vulva dhe ka formën tanë”. Gjithashtu, e mbiquajtura Mesopotami, ku (Halloran/Hayes). Semantikisht shqip: E.Me.Shal. u zhvillua kultura e lartë e Shumer-it apo “Shum. Po kështu mund të kuptohet edhe termi i dialektit ara = tokë e begatë = Tokë apo Ki e nginjur”, na bazë. ka lënë trashëgim shenjën e AN-it apo SHAR-it, Mundësia e vijimësisë historike Shumer-Pellazg- lidhje me të. Shqipja pranohet përgjithësisht se Ergativiteti, Aglutinativiteti, Tipologjia e Zotit kryesor Shumer në heraldikën ilire dhe atë Ilir-Arbër-Shqiptar, do na sugjeronte studimin bën pjesë ndër gjuhët e vjetra IE. Por, problemi Rendit të fjalëve, përbëjnë elementët izolues të të Skënderbeut, siç e përmendëm në shkrimin e krahasues të Shumerishtes e Shqipes. bazë në një studim krahasues do ishin ndryshimet Shumerishtes nga gjuhët e grupit IndoEuropian kaluar. Më në fund, realiteti i njohur i dyndjeve Studimi i gjuhës së paklasifikuar Shumere, është fonologjike, të cilat për rastin e Shqipes janë deri dhe Semitik. Nëpërmjet tyre “Shumerishtja punon Indoeuropiane rreth 2300 – 2000 pr.k., na e “në nivel të paplotë, me çështje themelore ende të më sot të dokumentuara prej shek. 15, pra mjaft ndryshe nga gjuhët e dy grupeve” (J.L.Hayes, mbështet fare mirë përfundimin se Pellazgët janë pazgjidhura” (Hayes, 2000). Arsyet e vështirësive, vonë. Por ato nuk mund të jenë dhe për fat nuk 2000). Deri sot e vetmja gjuhë ergative në Europë vetë Shumerët e shpërngulur nga Toka e Lashtë, e sipas Hayes, përfshijnë: janë e vetmja rrugë studimi. Gjuhësia si shkencë, konsiderohet ajo Baske që “ka Ergativitetin më të gjithashtu, se zanafilla dhe identiteti Shqiptar kalon 1- Nuk janë zbuluar deri më sot lidhje gjenetike nuk përbëhet e nuk studion vetëm ndryshimet gjithanshëm në planet” (R.L.Trask, 1997) nëpër këtë varg segmentesh historike: me ndonjë gjuhë tjetër të njohur. fonologjike, të cilat janë përdorur e vazhdojnë Gjuhët janë të tipit “emërore-kallzore” ose Shumer – Pellazg – Ilir – Arbër – Shqiptar 2- Shkrimi kunjiform s’e paraqet në të përdoren si elementi bllokues i çdo përparimi “ergative”. Në “ergativet” kryefjala (agjenti) për Nëse ky përfundim duket i nxituar, ju ftoj të marrëdhënie një për një, leksikun dhe gramatikën në studimet gjuhësore për historinë e shqipes e folje kalimtare është në rasën “ergative,” dhe jepni ARGUMENTE kundër. e Shumerishtes, duke vështirësuar rindërtimin në përgjithësi të Albanologjisë. Gjithashtu, duhet ndiqet nga kallëzuesi (S-V-O). Në Shumerisht rasa Sidoqoftë, përpjekjet studimore për vërtetimin morfologjik. thënë se në rastin e një studimi krahasues me një ergative shënohet me mbaresën –e të kryefjalës/ e plotë të tij, sikurse u fol më parë, besoj se 3- Transliterimi bazohet në leximin Akadisht gjuhë të tillë kaq të vjetër sa Shumerishtja (4000- agjentit. Vlera e ergativitetit, është një përcaktim janë Zgjedhja më e Zgjuar, më me vlerë për NE të shenjave logografike/rrokjore; fjalori është 2000 pr. k), çdo gjuhë IE do ishte pothuaj në të dyfish, kuptim më i mirë, më intuitiv i rolit veprues shqiptarët, për të na e shqipëruar përfundimisht rindërtuar kryesisht mbi bazën e listave leksikore njëjtat kushte dokumentimi me shqipen. Kujtojmë të agjentit. Të analizojmë shembullin e mëposhtëm lashtësinë që besoj se do jetë mbështetja më Akadisht/Shumerisht. këtu që gjuha Sanskrite (latinishtja indo-iraniane), në Shqip e Anglisht (Hayes,2000): e mirë për një rilindje a rifisnikërim të kombit 4- Mungojnë folësit amtarë; gjithashtu s’ka një edhe pse ka qenë gjuha më e vjetër në grupin IE, “The boy rolled the ball doën the hill” – Djali tonë të shumëvuajtur. Një përpjekje të tillë listë standarde të leximit të shenjave Shumerisht. është dokumentuar vetëm pas 1500 pr. K (Veda). rrokullisi topin tatëpjetë kodrës. gjuhësore kam mendimin se duhet ta ndaj me ju, Ekzistojnë tekste që përshkruajnë fundin e Pokështu, dallimet thelbësore mes Shumerishtes Djali=Agjenti; topi=pacienti. Përkthimi i sepse e mendoj si mjaft të rëndësishme për nga Shumerit klasik në rreth 2300 p.k. si ngjarje tepër dhe gjuhëve të mëvonshme të zonës së LAA, mësipërm është i fjalëpërfjalshëm. Por Shqipja ka përfundimet themelore që dalin. Në dy shkrimet të rëndë. Një tekst titulluar “Vajtim mbi rrënimin e “janë përcaktuar tashmë përfundimisht”, pra mjete të tjera veç lakimit: e mëparshme u paraqitën arsyetime bazuar në të Shumerit” thotë: “Mbi Dhe (Shumer) ra një fatkeqësi janë përjashtuar lidhjet me gjuhët që kanë afri Djali e rrokullisi topin tatëpjetë kodrës. dhëna historiko-epike dhe gjuhësore etimologjike / e panjohur për njeriun / që s’ish parë kurrë më gjeografike. (Hayes, 2000). Trajta e shkurtër “e” jep përcaktim dyfish, për kuptimin e termit Pellazg. Gjithashtu u fol parë /Një stuhi, një Erë e Ligë vërtitej në qiejt… Për problemin e ndryshimeve fonologjike ka kuptim më të mirë, më intuitiv të rolit veprues për vijimësinë e konceptit ZOT nga forma më e / Lumenjtë rridhnin me ujë të hidhur / Njerëzit të edhe studime që tregojnë se në raste të veçanta, të agjentit, siç e sqaron Hayes ergativitetin e thjeshtë, zanafillore e tij te Shumerët e Pellazgët tmerruar mezi merrnin frymë / Era e Ligë i zuri s’u në varësi nga kushtet historike e gjeografike- Shumerishtes. Pra, Shqipja mund të jetë ergative, si Di-ngir, Di-mir, Di-patur apo “i zoti”, dhe më la më asnjë ditë / gojë të mbytura në gjak / fytyra ambientale, ndryshimet fonologjike mund të jenë dhe gjithashtu mund ta ketë krejt të njëjtë atë me pas te grekët e lashtë si Zeusi – Zënësi/Ngjizësi i e zbehtë prej Erës së Ligë / Thëntë Ani, mbreti i tepër të vogla ose të papërfillshme. Për studiuesin Shumerishten, duke përdorur të njëjtën “e” për gjithçkaje. Këto etimologji nxirren me shqipen e zotave,/“Është mjaft”; / Dhëntë Enlili, mbreti i Xhelal Ylli në një projekt të përbashkët në ta realizuar. Por, këtu s’kemi “rasën” ergative sotme, me ndryshime fonologjike fare minimale si vendeve, / një fat të mbarë!” Për vërtetësinë e Universitetin “Erlange”, në Gjermani, rezulton –e, por trajtën e shkurtër. Ndryshimi nga modeli kalimet g – k – q, d – t, rënie zanoresh si “a” ngjarjes dëshmon edhe historiani i njohur babilonas “konservim i gjuhës sllave për mbi 500 vjet”, në Hayes, mund të vijë nga problemet e shkrimit tek asht, etj. Koncepti shumer i Zotit vijon edhe Berossus. Ajo që pasoi duhet të ketë qenë një ndonjë fshat të zonës verilindore të Shqipërisë, kunjiform dhe transliterimit me rregullat Akadisht në latinisht me Deus=De-us, pra Di-asht ose Di-o. dyndje përfundimtare larg qytetit të Urimit, LARG pra në kushte jo aq të favorshme. Përmendim (pika 2;3), që çojnë lehtë në rindërtim morfologjik Edhe në anglisht mund të kemi: God [Gad]=Ga-D Shumerit. Këtu gjejnë lidhje dy momente: gjithashtu rastin e Islandës me një konservim prej të gabuar. (Ky arsyetim pranohet nga sumerologu i (g~k) Ka-D(i) = Ka–Dije, etj. a- Dyndjet Indoeuropiane (ProtoIE) mendohet mbi 1000 vjet, siç më pohon J. A. Halloran, si njohur J.A.Halloran nga USA). Thamë se gjuha është themeli i identitetit, prandaj se ndodhën në rreth 2400-2200 p.k., rreth të edhe qëndrueshmërinë e vetë Shumerishtes prej Profesori Hayes, duke analizuar më pas një krahasim gjuhësor në lidhje me vijimësinë e saj njëjtës periudhë me datimin e rrënimit të Shumerit afër 2000 vjet. Pra, ekziston mundësia që edhe “vargun foljor” Shumer, flet për ekzistencën në këta segmente të identitetit do ishte përpjekja klasik – Urim II. (Sitchin,1976) shqipja të ketë konservuar të paprekur fondin bazë e disa parashtesave dhe prapashtesave (apo më me vlerë për të provuar vërtetësinë e vargut b- Straboni përdor për pellazgët termin të saj për një kohë tepër të gjatë, ndoshta që nga mbaresave) të tij, të cilat kanë funksionet që të mësipërm të identitetit. Një zgjedhje e zgjuar “PeLARGos”, tërë autorët antikë “quanin koha e Shumerëve, siç do përpiqemi të tregojmë. vijojnë: MP- parashtesë e mënyrës që ndoshta do ishte krahasimi i drejtpërdrejtë i Shumerishtes PeLARG-ë banorët Europianë në brigjet krijon lidhoren, kushtoren e ndonjë tjetër; CP- me Shqipen sepse kjo do shmangte nevojën për t’u e Mesdheut apo në Europën Jugore”. (R. METODA Parashtesë e ashtuquajtur e zgjedhimit (rreth 6), marrë me segmentet e tjera. D’Angely, 1998). Sipas Pauzanias (VIII, 1, 2) A – Studimi strukturor i Shumerishtes, një veti misterioze që mund të shprehë afërsinë e Por si mund të bëhet ky krahasim kur shqipja PeLARGosi (heroi eponim Pellazg) është i pari ngjashmëritë me Shqipen: krahasimi tipologjik, folësit me veprimin (mu), marrëdhënie të agjentit është dokumentuar vetëm në shek. 15-të? njeri lindur në Tokë, etnia e të cilit i përket një ergativiteti i Shumerishtes – Trajta e shkurtër e me veprimin, apo ndoshta përfshirjen emocionale/ Është e mundur, sepse këtë rrugë e kanë hapur qytetërimi prehistorik Neolitik….(Sh.M.Ömer, Shqipes. Aglutinativiteti shprehur në zbërthimet mendore të folësit në veprimin që kryhet; DP- studiues të ndryshëm që janë marrë me gjuhët e 2008); gjithashtu Pausania dhe Asiusi i Samos-it etimologjiko-semantike të Shumerishtes nëpërmjet Parashtesë që risjell/regjistron/lidh marrëdhëniet e vjetra, të cilat janë, në fakt, tepër të shkëputura në shkruajnë: “Pelasgu, ai që ngjante me hyjnitë, ka Shqipes. rasave në fjali, në një marrëdhënie të përcaktuar kohë e kështu studiuesit në mungesë të të dhënave për lindur nga toka e zezë, mbi majat e maleve të larta B – Krahasimi etimologjik tregjuhësh saktë një për një, dhe thotë se DP mund të jenë të ndryshime fonologjike na japin rrugë të përgjithshme dhe është fillim i racës së njerëzve.” Shumerisht-Anglisht – shqip i fjalëve, shprehjeve përngjitura 2,3 deri edhe 4 të tilla, por DP e rasës studimi e krahasimi siç do ta shohim më poshtë. Një Dyndjet pas rrënimit të Urim II mund të jenë dhe fjalive të ngjashme fonetikisht mbështetur nga dhanore është gjithnjë e para; PA – Prapashtesë përmbledhje të këtij krahasimi të referuar dhe botuar emërtuar IndoEuropiane nisur nga afërsia e të dhëna historiko-epike, dhe referenca gjuhësore që tregon “mundësi”; Dhe thotë se në Shumerisht në revistën shkencore të Institutit Alb-Shkenca po jua krahasueshme në kohë me gjuhën më të vjetër të Shumerologjike. Krahasimi me anë të “Listës mund të ndryshojë edhe rrënja e foljes sipas paraqes këtu më poshtë. njohur të grupit IE – Saskriten. Këto dyndje mund Sëadesh” është i pamundur e i pasigurt, pasi nuk aspektit, i kryer/i pakryer. të ketë qenë përbërë vetëm nga popullsia Shumere ekzistojnë fjalorë të mirëfilltë e të saktë të gjuhës Pothuaj të gjitha këto parashtesa, prapashtesa Hyrje (Urim-60.000) që kaloi Azinë e Vogël drejt Shumere. apo dhe ndryshimi i rrënjës në të kryerën, janë Në studimet e ndryshme mbi prejardhjen e Ballkanit e Europës, të ardhur Pe-LARG=prej- Parimi bazë i mbajtur parasysh në analizën prezente edhe në Shqip. gjuhës Shqipe, për shkak edhe të dokumentimit larg. Etimologjia e drejtpërdrejtë që propozoj, etimologjike është se terminologjia Shumere, si Rolet e përmendura të MP (nu=nug) dhe relativisht vonë, shqipja konsiderohet apriori s’është rastësi, por mbështetet në analizat dhe e tërë lashtësisë, është përshkruese. Strukturat CP (mu) në Shqip i kryejnë pjesëza apo nyje të si pasardhëse në raport me greqishten e vjetër etimologjiko-semantike të Shumerishtes. Edhe semantike disa fjalëshe apo fjalitë janë tregues me ndryshme apo edhe trajta e shkurtër. Rolin e DP, apo latinishten. Megjithatë, nëse do të donim personazhet e epikës “Muji e Halili” e mbështesin vlerë të mirëfilltë e të plotë krahasuese. sikurse duket, e kryejnë trajtat e shkurtra dhe një përparim të vërtetë në gjuhësinë historike të këtë. Kultura Shumerenisprej Neolitit, dhe ka qenë Megjithatë, mbledhja e krahasimi i drejtpërdrejtë ato të përngjitura. Në rolin e PA mund të jenë Shqipes apo në Albanologji, rruga më e sigurt dhe vendosur në “tokën e zezë” në përputhje me ç’na vetëm nga ana gjuhësore-etimologjike e fjalëve të prapashtesat e mënyrës dëshirore dhe habitore. më e efektshme do të ishin studimet krahasuese me thotë Pauzania. ngjashme të Shumerishtes me shqipen do të ishte Gjithashtu Shqipja ka plot raste kur rrënja e foljes kulturat dhe gjuhët e lashta duke e lënë mënjanë Gjuha shqipe është klasifikuar si degë më një metodë e pasaktë dhe e pambështetur. Prandaj, ndryshon sipas aspektit i pakryer/i kryer psh: bie – njëherë e përgjithmonë paragjykimin, besoj krejt të vete e grupit IE, pa nëndegë të saj, nga Franz është parapëlqyer një nga metodat e njohura që ra; vij – erdha, shikoj – pashë, rri – ndenja, etj. Në gabuar, se Shqipja s’mund të jetë aq e vjetër sa të Bopp-i rreth 160 vjet më parë(1852), kohë kur është përdorimi i një gjuhe ndërmjetëse/ndihmëse Akadisht e kryer / e pakryer = hamtu/maru, që në krahasohet me to. Shumerishtja nuk njihej e nuk u konsiderua ndonjë si p.sh. Anglishtja, duke realizuar një krahasim shqip afron me jam tu/maru (e anasjelltë). Cultura pagina 7 Anno 11 n.4 Ottobre 2013 Attualità Zbulohet një libër në gjuhën shqipe, më i vjetër se “Meshari” Nga Behar Gjoka 1462. Dokumenti i dytë është fjalori i Von Harfit, i vitit 1497. anë përsëri ata, austriakët, të dashuruarit Dokumenti që përmban një numër fjalësh e përjetshëm me shqipen, që këtë radhë na dhe shprehjesh që i duheshin udhëtarit gjerman Jbefasojnë me një tjetër zbulim. Bëhet fjalë për gjatë kalimit të tij në Shqipëri në Durrës dhe në një dokument që mund të hedhë dritë për shkrimin Ulqin. Të së njëjtës rëndësi, gjuhëtarët rendisin më të hershëm të gjuhës shqipe. Profesorët Stefan dhe “Perikopeja e Ungjillit të Pashkës”. Një Schumacher dhe Joachim Matzinger nga Akademia dokument i shkruar në greqisht, që mendohet se e Shkencave Austriake kanë arritur të zbulojnë i përket shekullit XV ose fillimit të shekullit XVI. një dokument që mendohet t’i përkasë shekullit Ky dokument përbëhet nga 2 pjesë të vogla Bible të XIV, ku shkruhet një shqipe me germa latine. në gjuhën shqipe, që u gjetën në një dorëshkrim Studimi ka si qëllim zbulimin e ndikimit të gjuhës greqisht të shekullit XIV. Por si dokumenti më i shqipe në të gjithë gjuhët e rajonit, por edhe në rëndësishëm deri më sot mbahet “Meshari” i Gjon gjuhët e vdekura. Dy profesorët në studimin e tyre Buzukut, i pari libër në gjuhën shqipe. “Meshari” kanë arritur në përfundimin se një pjesë e gjuhëve i përket vitit 1555. Por të gjithë studiuesit janë Porta e qytetërimit të si latinisht, gjermanisht dhe thuajse pjesa më e të një mendimi kur flasin për dokumentet më madhe e gjuhëve të Ballkanit, kanë elementë të të hershme. Këtë e dëshmon dhe Arqipeshkvi rëndësishëm të gjuhës shqipe. Fakti se një pjesë e francez i Tivarit me emrin Brokard, që ka udhëtuar Adriatikut Lindor foljeve kryesore të shqipes gjenden në këto gjuhë, në Shqipëri. Në një relacion latinisht të vitit 1332, e vërteton më së miri këtë gjë. ai shkruan: “Sado që shqiptarët kanë një gjuhë Nga Dorian Koçi Mirëpo, shpërbërja e dhunshme e qytetit shumë Dy profesorët kanë paraqitur fletën e një libri të fare të ndryshme nga gjuha latine, prapë ata kanë shekuj më parë dhe humbja e identitetit kulturor Biblës që dokumenton gjuhën shqipe të shkruar në përdorim edhe në tërë librat e tyre shkronjën do qytet ka historinë e vet. Në të, ashtu sipas disa studiuesve, kishte krijuar probleme që në fillim të shekullit të XVI. Nëse do të vërtetohet latine”. Një gjë mund të thuhet me siguri: Nëse si në një mozaik të çmuar pasqyrohen të fryma kombëtare të mos ishte aq e theksuar aq sa origjinaliteti i këtij dokumenti, atëherë kemi të dokumentet shqipe ekzistojnë, zbulimin e tyre Çgjitha ngjarjet e rëndësishme që shënojnë Ismail Qemali, kur zbarkon në Durrës deklaron bëjmë me një libër më të hershëm se “Meshari” mbetet ta presim gjithmonë nga të huajt. Formula jo vetëm të shkuarën dhe të ardhmen të qytetit, se gjeti një atmosferë të vakët. Këto pretendime i cili daton në mes të shekullit të XVI. Zbulimi e Pagëzimit 1462 Dokumenti i parë i vërtetuar i por në disa raste dhe të vetë vendit. Kështu, duken pak të çuditshme në fakt kur mendon se Nuk dihet nëse kemi të bëjmë me një zbulim të shqipes i përket datës 8 nëntor 1462. themelimi i Durrësit të vjetër dhe shndërrimi në datën 26 nëntor 1912, Durrësi do të shpallte mirëfilltë shkencor apo jo. Dokumenti i tij në një qytet-port të rëndësishëm të gjithë pavarësinë dy ditë më parë se vetë shpallja zyrtare që publikohet në web-in zyrtar të Mesdheut, ndikoi kaq shumë jo vetëm në cilësitë në Vlorë. Pushtimi i Durrësit nga serbët më 28 Akademisë së Shkencave të Austrisë e të qenit i veçantë si qytet i krahasuar me qytetet nëntor 1912 e gjeti qytetin me flamur kombëtar pretendon se bëhet fjalë për shqipe të e tjera të Perandorisë Romake, por edhe pse të ngritur duke treguar qartë ndjenjat kombëtare shkruar rreth shekullit XIV. Përcaktimi ishte një pikë takimi shumë e fortë e kontaktit dhe të qytetit. Simbolika në marrëdhëniet diplomatike më i saktë i datës do të shërbente për të shpërhapjes së kulturës latine në të gjithë territorin luan një rol të rëndësishëm. Serbët u detyruan të vërtetuar nëse “Meshari” i Gjon Buzukut rreth tij. Ekzistenca dhe përhapja e kësaj kulture ulnin flamurin shqiptar, të ngrinin atë turk, ta ulnin është i pari libër i shkuar në shqip apo latine bëri të mundur që territoret shqiptare atë dhe pastaj në vend të tij të ngrinin flamurin më në fund gjuhësia ka arritur të gjejë të kishin një afërsi shpirtërore me Europën që serb. Një përpjekje e partiotëve durrsakë, që në dokumente të tjerë që e vërtetojnë rilindi përmes kulturës antike në shekullin e artë pamje të parë dukej se ishte minore, luajti kështu këtë gjë. Në foto jepet fleta e një libri të Rilindjes Europiane. Kjo afërsi shpirtërore një rol të madh në hapat e parë të shtetformimit fetar, i shkruar në italisht dhe në shqip. dhe mbijetesa e një afrimi politik me Europën, shqiptar. Një vit më vonë më 1913, Durrësi do të “Scala I. Ligierata VI. Si e krijoi 3ot$ne bëri të mundur që 5 shekuj më vonë, Shqipëria ishte kryeqyteti i Principatës shqiptare të njohur Adamne et Evene. Të paretë tanë t’i bashkangjitej klubit të shteteve ballkanike nga Fuqitë e Mëdha. Për shumë vite, madje print”, që kuptohet. “Ligjërta e VI. Si e që kishin shpallur pavarësinë nga Perandoria edhe kur Tirana u shpall kryeqytet, Durrësi do krijoi Zoti Adamin dhe Evën, prindërit Otomane. Mirëpo kjo vazhdimësi latine e qytetit të vazhdonte të njihej si kryeqyteti i Shqipërisë, tanë të parë”. kish qenë e dallueshme dhe rrezatuese deri më aq sa kryeministri britanik Chamberlen më 1939 Në gjurmët e Joklit Dy profesorët austriakë kanë Është shkruar nga Kryepeshkopi i Durrësit, Pal 13 gusht të vitit 1501. Pikërisht në këto vite, kujtonte se ai ishte kryeqytet i Shqipërisë për përdorur materialet dhe dokumentet e themeluesit Ëngjelli, gjatë një vizite në dioqezën e Matit. Duke kur Durrësi me statutet e famshme të tij kishte shkak se gjithë telegramet diplomatike të konsullit të shkencës së Albanologjisë, Norber Jokl. Jokl parë mangësitë në ushtrimin e fesë, Pal Ëngjelli krijuar një fiziomoni të veçantë nga qytetet e tjera Eires në vitet ‘20 vinin nga Durrësi që ai e kishte ka lindur në 25 shkurt 1887 dhe është vrarë nga lëshon një qarkore latinisht, ku lejon që në kohë të Adriatikut lindor, fati historik bëri të binte nën zgjedhur si vendqendrim. Ambasada angleze do nazistët në maj 1942. Edhe pse me një formim lufte fëmijët të pagëzoheshin në shqip. Formula zgjedhën osmane, ku fillon e ndryshon kryekëput i të vinte në Tiranë vetëm në vitet ‘30. Qytetarët juridik, Jokl iu përkushtua gjuhësisë dhe kryesisht është: “Un të pagëzonj pr’emen’t Atit e t’birit e gjithë zhvillimi i qytetit. Qyteti rrudhet e pakësohet, durrsakë dhe përgjithësisht klasa e pasur e tyre studioi gjuhët indo-evropiane, gjuhët sllave dhe t’shpirtit shenjt” shqip . Fjalori i Arnold Fon Harfit porti shkatërrohet nga osmanët për të shmangur do të ishin të parët në Shqipëri që më 1923 me gjuhët romane. Një vëmendje të veçantë i ka (1497) Janë 26 fjalë shqip, 8 shprehje dhe numrat çdo rizgjim interesi nga fuqitë europiane dhe në shpenzimet e tyre do t’i ndërtonin një monument kushtuar gjuhës shqipe. Në moshën 30-vjeçare nga 1 deri 10 dhe 100 e 1000. Fjalori modest i fillim të shekullit XIX-të, do të kishte një numër përkujtimi kolonelit hollandez Thomson, të vrarë mësoi gjuhën shqipe. Është autor i librave udhëtarit Arnold Fon Harfit ka një rëndësi të madhe modest banorësh, rreth 8000. Sëbashku me këto në krye të detyrës për ruajtjen dhe integritetin e “Studime mbi etimologjinë dhe fjalëformimin për gjuhën shqipe, duke qenë është i pari dokument zhvillime, ndodh dhe krijimi i komuniteteve të shtetit shqiptar. Me këtë rast, qytetarët durrsakë e shqipes” dhe “Kërkime gjuhësore - kulturore i shprehjeve dhe numrave. Fjalori është zbuluar ndryshme fetare që pasqyrojnë dhe zhvillimet nuk kryenin një akt mirënjohje përkundrejt qytetit historike nga fusha e shqipes”. Dokumentet e në vitin 1860, Fon Harvi udhëtoi në Durrës dhe kulturore fetare në Shqipëri. Në fillim të shekullit të tyre, por në emër të të gjithë kombit shqiptar. hershme të shqipes Deri më sot tre cilësohen si në Ulqin. “Meshari” i Buzukut 1555 Është i pari të XX-të, Durrësi si asnjë qytet tjetër shqiptar Kështu që parë në këtë kontekst, Durrësi në jetën dokumentet më të hershme të shqipes. Edhe pse libër i gjuhës shqipe që është gjendur deri më sot. banohej nga të tre komunitete fetare kryesore në publike dhe historike të vendit ka një kontribut gjithë gjuhëtarët pranojnë se shqipja duhet të jetë “Meshari” përbëhej nga 110 fletë ose 220 faqe. Shqipëri: muslimanë, ortodoksë dhe katolikë. Kjo të çmuar si dhe të qyteteve të tjera të Shqipërisë shkruar shumë kohë më parë, dokumenti i parë që Origjinali i librit që ka arritur të gjendet përbëhet ishte ndoshta dhe një nga arsyet që Durrësi ishte ndaj rifitimi i statusit të mëparshëm si portë e dëshmon këtë është “Formula e pagëzimit”, e nga 94 fletë. Libri është kishtar dhe është shkruar projektuar nga Fuqitë e Mëdha të interesuara qytetërimi e Adriatikut Lindor, mbetet sfida më shkruar nga kryepeshkopi i Durrësit, Pal Ëngjelli, në gjuhën latine, ka 154 000 fjalë. Është në dialekt për çështjen shqiptare, Austro-Hungaria dhe e madhe e ringjalljes kulturore të rajonit dhe vetë gjatë një vizite në dioqezën e Matit në 8 nëntor verior dhe origjinali gjendet në Arkivat e Vatikanit. Italia, për të qenë kryeqyteti i Shqipërisë së re. qytetit.

Pellazgët janë vetë Shumerët prej Dheut të Lashtë (Vijon nga faqja 6) Rendi i fjalëve në fjalinë Shumere mendohet të pranuar se (ndoshta) Shumerishtja s’e ka fjalën Shuruppak – Tell Fara; Qendër me depot më 2- Afritë nga ana tipologjike janë pothuaj tërësore: jetë (në formën e patheksuar): S-O-V, kryefjalë, “shtëpi.” Kjo formë e gjinores është krejt e njëjtë të mëdha të drithit në zonën e Mesopotamisë Ergativiteti i njëjtë e i përgjithshëm, që realisht kundrinor, kallëzues (Ani neri a(sht)). Edhe në në Shqip, ne përdorim format: “e” këtij/atij, me (arkeol.); ka qenë edhe si qendër mjekësore, është veç një emërtim i ri për trajtën e shkurtër Shqip, pavarësisht rregullit të ngulitur sot, edhe një emër personi, për rastet e shtëpisë, familjes, Shurup.ak = i Shurupit, Shëru + pi; sot Tell Fara “e” të shqipes; Gjithashtu, gjinorja/pronore me prej ndikimit të gjuhësisë, që është S-V-O, mund fisit dhe madje edhe shtëpiakes apo gruas / ≈ drithë/farë, ose Del Fara. “ak”, duket si gjurmë e pakundërshtueshme e të përdorim renditjen SOV pa ndryshuar asgjë në bashkëshortes së dikujt. Shumer-Akad Shumerishtes në Shqipen. kuptim (veç theksit): An-i është njeri = An-i njeri Ki.en.gir – Shumer / Ki.Uri – Akad (përkatësisht 3- Shumerishtja duket se na jep çelësin është. Fjalitë ergative, siç e pamë më lart, e kanë TOPONIME jugu e veriu i Mesopotamisë). Sipas Sitchin, etimologjik për shqipen, e na siguron burimin më rendin SVO të detyrueshëm, si edhe në shqip. Pra, E. RI. DU – Ndoshta qyteti më i vjetër Shumeri kish një tokë ku bujqësia “bëhej vetë”, të lashtë, zanafillor, për dokumentimin e saj edhe tipologjia e rendit të fjalëve nuk përbën për Shumer. Sipas Sitchin, vendi i zgjedhur për të tokë pjellore. Pra është e mundshme etimologjia: 4- Studimi më i plotë e ndërdisiplinor kërkon Shqipen, ndryshim ndarës nga Shumerishtja. ngritur ngulimin e parë; mund të kemi: E.Ri. Ki.e.ngir = Tokë e nginjur ≈ tokë e begatë; krijimin e një bërthame studimore Shqiptare në - Në Shumerisht, Gjinorja/pronore realizohet Du(a)=Shtëpia ku dua të ri; ose A. Ri. Ta=ERDha (kujtojmë se:Urim(ma.ki4) ≈ i uruar, i begatë). Shumerologji, që mund të realizohet vetëm me kryesisht me prapashtesën –ak, (Hayes, 2000), e SIPPAR – Qytet kryesor për veprimtaritë e E kundërta mund të ishte për Akadin verior: mbështetjen e organizmave përkatëse shtetërore. cila në kunjiform paraqitet nga pjesë të dy shenjave, drejtësisë / gjykatave. Edhe pozicioni në hartë Ki.Uri = Tokë e uritur, mbështetur në “Vajtim Meqenëse shumerologjia, sot mbi 100-vjeçare, –a.k– “(m)a. ki4/ke4”, me transkriptimin –a/–ak. kundrejt qyteteve të para Shumere ishte më për rrënimin e Shumerit”, nga e cila del se jugu – është një fushë e re për shqiptarët, fillimisht Po kështu edhe në Shqip kemi përdorimin verior. Pra, mund të gjejë mbështetje etimologjia: Shumeri – ishte hambari bujqësor. studimin e materialeve do të duhej ta bënim e prapashtesës –ak si psh: durrsak, ushtarak, SIPPAR≈Si.(i)Par ose Sipër. tërthorazi nëpërmjet gjuhëve të dyta duke fshatarak, vezake, etj., të cilat semantikisht (Sipas Zitçin: Sippar=Land ëhere “Eagles” nest PËRFUNDIME E REKOMANDIME shfrytëzuar studimet ekzistuese. Por njohuritë e shprehin rasën gjinore: i Durrësit, i ushtrisë, i = Toka ku kanë folenë “Shqiponjat”; Atëhere: 1- Shqipja duket të jetë gjuha me lidhjet më të fituara në këtë rrugë do të ishin gjithnjë gjysmake fshatit, (me formën) e vezës, etj. Pra, përputhja Sippar ≈ Shqipja.ri ≈ Shqipëri) thella, apo gjenetike, me Shumerishten. Me një e shpesh kontradiktore, sikurse janë edhe vetë është e dukshme. Urim – Uri5 – Qytet kryesor apo kryeqytet në studim më të gjerë ndër-disiplinor do të mund përfundimet e Shumerologëve të ndryshëm deri Gjithashtu, Sumerologë të ndryshëm mendojnë disa dinasti Shumere, mbi 800 vjet (UrimII/III) të hidhej dritë përfundimtare për Zanafillën e më sot. Prandaj, ndoshta e vetmja rrugë e sigurt se edhe e2 = shtëpi, tempull, shtëpiake, familje, Urim=Urim (Urim a.ki4) ≈ i uruar, i begatë). Shqipes dhe segmentet Shumer-Pelasg-Ilir-Arbër- drejt suksesit do ishte ajo më e vështira, studimi i fis, paraqet një formë pronore (gjinore), duke Lidhja me shqipen është e drejtpërdrejtë. Shqiptar të historisë sonë. materialeve drejtpërdrejt në kunjiform. Antichità

Cultura Anno 11 n.4 Ottobre 2013 pagina 8

Nga Harillaq Kekezi Ahmet Zogut, ata e vleresuan me rrepte ne krahasim Studiues, anetar i Institutit te Sociologjise, Tirane Kur faktet flasin vetë me disa studiues te vendeve te tjere. Per te vertetuar Rreth librit te Ylli Pollovines“Zog, pse ike?” kete ai sjell si prove deklaraten e ambasadorit base ne rrethana te tjera pyetja perse mbreti hungarez ne Rome, baronit Frigjyes Villany, dhe Ahmet Zogu i Shqiperise e braktisi vendin, kishin zgjedhur jo misionin e mbrojtjes se atdheut, shkrimin e korrespodentit te gazetes “Pesti Hirlap” Mkur Italia fashiste e pushtoi ate me 7 prill por te Zogut, te familjes se tij dhe e klases politike Andras Mihaly, i cili me 1939 shkruante : “Ne rast 1939, nuk do te paraqiste ndonje interes te vecante te lidhur me te. Me te drejte autori Ylli Polovina ne se ky vend e ka nje fjale kyc, kjo eshte hakmarrja... per opinionin publik hungarez, neqoftese pikerisht punimin e tij shtron pyetjen perse mbreti Zog iku? Ahmet Zogu ka qendruar ne pushtet me nje seri te ky mbret te mos ishte i martuar me konteshen e Si duhet vleresuar ikja e tij dhe braktisja e vendit tere hakmarrjesh”. Ne kohen e sotme, albanologu hijshme Geraldina Apponyi me baba hungarez dhe ne nje moment teper kritik per te? A ishte tradhtar hungarez Gyorgy Reti, autor i shkrimit “Geraldina - nene amerikane. Autori i librit “Zog, pse ike” Ylli kombetar apo mbret me merita kombetare? Ai eshte mbreteresha hungareze e fronit shqiptar”, botuar ne Polovina per kete mbretershe me origjine hungareze i mendimit se ne rastin e pushtimit fashist italian revisten e ilustruar historike te Hungarise “Rubikon”, shkruan se miresine e pati te qendisur ne fytyre, ajo Zogu beri nje perllogaritje dinake: synoi te krijonte numer 2, 2011, ka shprehur opinionin se Zogu ishte simboli i Evropes dhe i qyteterimit perendimor, pershtypjen se ishte me shqiptaret dhe iu drejtua me nuk mund te pranonte ultimatumin italian, “por ne mesazh i cilter i tyre. Ne Fjalorin Enciklopedik radio nenshtetasve te vet te luftonin kunder italianeve vend te rezistences zgjodhi ikjen”. Ne pergjigje te nje shqiptar te botuar ne vitin 2009 historianja Fatmira deri ne piken e fundit te gjakut dhe bashke me ta do kerkese te autorit te ketij libri Gyorgy Reti shkruan se Rama per Geraldina Apponyin shkruan: “Mesoi te vishte opingat e do te dilte ne mal per te luftuar. Ai Ahmet Zogu “me duket se nuk ishte nje tradhtar, gjuhen shqipe, respektoi traditat vendase dhe ruajti llogariste gjithashtu te behej aq rezistence sa opinioni por as edhe nje burre shteti e patriot i madh. Ai duhej deri ne fund te jetes dashurine per Shqiperine dhe publik nderkombetar te merrte vesh se Shqiperia u (ose te pakten e kish per detyre) te zoteronte nga njerezit e saj.” Ne qershor 2002 ajo u kthyer ne pushtua dhe se ai e la vendin aspak me deshiren e tij, Roma informacione per agresionin qe po pergatitej Shqiperi bashke me familjen.Vdiq ne Tirane me 22 por i debuar padrejtesisht. Duke u hequr si viktime, dhe keshtu te mund te organiuzonte rezistencen e tetor 2002. ai mbetej keshtu edhe i ligjshem te pretendonte qe ne vendit te vet. Nuk e beri kete gje, zgjodhi ikjen, dhe, Ylli Pollovina, autor i mbi dhjete librave ne nje kohe tjeter, pas luftes, te rikthehej ne Tirane, ne ne rast se eshte e vertete, mori me vete edhe nje pjese shqip dhe i tre librave ne italisht, e botoi ne maj fronin e tij me mbeshtetjen e Anglise, sepse edhe per te madhe te thesarit bankar te Shqiperise. Keshtu ai u te ketij viti kete liber me synimin e shpalosjes se kete jo pa qellim u strehua aty. soll jo si nje burre i vertete shteti dhe ca me pak si nje dinamikes se veprimeve te Ahmet Zogut qe nga casti Perfundimi i dyte i autorit eshte se per monarkun hero, por si nje egoist dhe aventurier, ashtu sic edhe i fillimit te pushtimit ushtarak italian dhe deri ne shpetimi i vetes ishte me me perparesi se ai i atdheut. qe gjithe jeten e tij.” largimin e tij nga Shqiperia. Ai nuk pretendon me Ne kete synim ate e ndihmuan edhe rrethanat. Boshti Ne Shqiperi jo vetem nder historianet e mirefillte, kete liber te paraqitet teresisht historian, por me teper fashist e kishte paracaktuar pushtimin e Ballkanit si por edhe ne radhet e intelektualeve te tjere e te nje piublicist, qe sjell fakte konkrete per t’i dhene objektiv te pare gjeostrategjik te ekspansionit te vet. shtresave te gjera te popullit eshte rrenjosur mundesine lexuesit te nxjerre edhe vete pefundime deshmojne se u be edhe perpjekja per ta vrare apo Ne kete plan autori u referohet edhe mendimeve mendimi se Ahmet Zogu ka qene tradhtar i vendit. dhe te ballafaqoje pikepamjet e tij me ato te autorit helmuar. Zogu ishte mjaft i sigurte se Benito Musolini te disa interpretuesve te veprimit te Zogut, qe kane Per autorin pohimi tjeter se Zogu nuk eshte aspak dhe te intepretuesve te tjere te ngjarjeve, qe lidhen po behej gati te jepte urdherin per pushtimin e theksuar se monarku shqiptar zgjodhi mosperplasjen i tille gjeti perhere e me shume hapesire pas vitit me pushtimin fashist te Shqiperise dhe me sjelljen e Shqiperise. Para kesaj do te provokohej nje trazire ushtarake me ushrine fashiste per shkak te Geraldina 1990, kur shoqeria shqiptare u clirua nga trysnia mbretit Zog ne ato momente historike. Sipas mendimit e cfaredoshme, mi bazen e se ciles do te justifikohej Apponyit, e cila me femije te vogel dy-tri ditesh e propagandes se regjimit komunist totalitar. te autorit, pushtimi i Shqiperise nga Italia fashiste me mberritja e ushtrise dhe gjoja rivendosja e rendit pas nje vit martese, ka qene motivim per te mos Keshtu qe ne Shqiperine e sotme eshte krijuar nje 7 prill 1939 mund te ndodhte edhe sikur ne krye te publik. Kur Hitleri pushtoi Bohemine, Musolini prishur qetesine e jetes se tij familjare. Geraldina dhe polarizim i madh i dy qendrimeve te anasjellta. shtetit te saj te mos ishte Ahmet Zogu, sepse kete vendosi te shpejtonte sulmin ndaj Shqiperise, sepse trashegimtari i Shqiperise se neserme qene tashme Ne kete drejtim ka ndikuar nderhyrja e politikes. fatalitet e permbanin rrethanat nderkombetare te nuk duhej t’i lihej Hitlerit e gjihe hapsira jetike e per te busulla e jetes. Per autorin ne mes shqiptareve Nuk e di se per cfare aresye autori nuk shtjellon kohes. Mirepo kjo nuk e shmang Ahmet Zogun nga Evropes. Per Musolinin Mesdheu i takonte Italise, mbetet perceptimi i pergjithshem se Ahmet Zogu ne kete kuader faktin se ne procesin e festimeve gjykimi i perhershem i ketij momenti. kurse Ballkani as diskutohej. Ai synonte me trysni eshte me shume i mospelqyer se i respektuar. Nje per 100-vjetorin e Pavaresise se Shqiperise u Gjate mbreterimit te tij Zogu tentoi pa nderprerje te arrihej nje marreveshje per kontrollin total te sondazh, qe u be ne fundin e vitit 2012, ne kulmin zhvillua debati rreth raportit te politikes se sotme te destabilizonte marredheniet italo-jugosllave. Ai Shqiperise nga ana e saj. Italia kerkonte te zbarkonte e festimeve te 100-vjetorit te shpalljes se shtetit me historine e historianet, debat, qe u shoqerua frikesohej se mos mbreteria e tij transferohej ne nje aty ushtrine e saj me justifikimin se perballe shqiptar, tregoi se 54% e pjesemarresve mendonin me kerkesa konkrete per te rishikuar vleresimin e protektorat te njerit apo tjetrit shtet. Nga njera ane, penetrimit gjerman ne Ballkan me mire do te ishte se Ahmet Zogu qe hajdut dhe vrases, 15% - ishte disa prej figurave, qe kane luajtur rolin e tyre te per nje kohe iu permbajt marreveshjes se fshehte te per Shqiperine te gezonte mbrojtjen italiane. Nga nje udheheqes sa i mire, aq edhe i keq. Po 15% u madh per shpalljen e Pavaresise apo per ndertimin gushtit 1924, qe nenshkroi me kryeministrin serb fuqite perendimore Italise i ishte lene dore e lire shprehen se ai ishte udheheqes ne kushte te veshtira dhe funksionimin e shtetit shqiptar ne periudhat e Nikolla Pashic ne kembim te ndihmes se serbeve per per Shqiperine, sepse Britania e Madhe, Franca dhe 15 % mendonin se perfaqesonte nje lider te mevonshme. Ne kete menyre u lane ne hije figurat te luftuar qeverine demokratike te Fan Nolit, nga ana dhe SHBA shpresonin keshtu ta veconin shefin e shkelqyer. qendrore me Ismail Qemalin ne krye dhe u glorifikua tjeter, prej vitit 1927 punoi per lidhje me Italine dhe fashisteve italiane nga Adolf Hitleri dhe te pengonin Ylli Pollovina shpreh mendimin se cilesimi Ahmet Zogu, duke i veshur merita qe nuk i pati. mbeshtetja e saj e beri mbret me 1928, por, kur erdhi zgjerimin e boshtit te bashkepunimit te tyre. i Zogut si tradhtar ka qene me i vjeter se dita e Nga Franca u sollen eshtrat e Ahmet Zogut dhe u koha qe te clirohej nga lidhjet me Italine, ajo e pushtoi Ne kete kohe mbreti Zog paraqitet patriot dhe i pushtimit fashist italian. Ky cilesim eshtre bere nga rivarrosen me ceremoni te madhe me 17 nentor me 7 prill 1939. Italia dhe Shqiperia ishin lidhur me deklaron nje dergate britanike se “nuk pranojme Fan Noli qekur Zogu u strehua ne Jugosllavi pas 2012. Ne kete ceremoni Presidenti i Shqiperise nje Traktat te Aleances Mbrojtese te nsnhkruar me prekjen me te vogel te tokes shqiptare, kerkesave Revolucionit Demokratik te qershorit 1924 dhe e Bujar Nishani deklaroi se Zogu eshte figura me e 1927 per nje periudhe 20-vjecare, ndersa para kesaj italiane do t’u pergjigjemi negativisht, sepse ato mori pushtetin ne Tirane pas gjashte muajve, kur rendesishme ne historine njeqindvjecare te shtetit, me 1926 ishte nenshkruar nje traktat, qe garantonte cenonin nderin e atdheut”. Ne te vertete Zogu nuk ishte organizuar ne token jugosllave dhe kishte ndersa ish-Kryeministri Sali Berisha e cilesoi ate si status quone politike, juridike dhe tokesore te shpalli mobilizimin e rezervisteve dhe armatosjen e te nenshkruar marreveshjen e fshehte me Pashicin, njeriun qe e ka jetesuar pavaresine e Shqiperise. Shqiperise, por afati i tij mbaroi me 1931 dhe nuk u gjithe popullit. Madje ne monentin e fundit i dergoi ne baze te se ciles i fali atij token shqiptare te Shen Sikurse shkruan ne librin e tij te fundit “Integrimi perserit me me gjithe presionet e italianeve. Shqiperia pershendetje Musolinit, ndersa me 6 prill kishte nisur Naumit. Pas 7 prillit 1939 eshte Faik Konica, dhe nacionalizmi” Prof. Servet Pellumbi, glorifikimin kishte pranuar hua te medha nga Shoqeria Italiane e Geraldinen me femijen e vogel te porsalindur per te publicist i shquar, Minister Fuqiplote i Zogut ne e Ahmet Zogut Berisha e coi dhe me tutje me Zhvillimit Ekonomik te Shqiperise, si edhe nga shteti kaluar kufirin per Greqi. Zogu po behej gati te ikte SHBA per 13 vite rresht, qe do te deklaronte se ngritjen ne piedestal te shtatores se tij pikerisht me italian, por qysh nga viti 1932 nuk ka mundur te edhe vete me mendimin se shqiptaret do te benin mbreti e tradhtoi vendin, ndersa bashkepunetori 24 dhjetor 2012, diten e permbysjes se Qeverise paguaje kamaten dhe pagesat e vjetra, prandaj u njefare rezistence ne forme proteste, sepse kundrejt shume i ngushte i monarkut Catin Saraci librin e tij Demokratike te Fan Nolit dhe te ardhjes se Zogut ne detyrua t’u jape me koncension shoqerive italiane nje force te madhe dhe te fuqishme ushtarake “Zogu i shqiptareve” e permbyll me deklaraten: “Une fuqi me ndihmen e serbeve dhe te bjellogardisteve miniera dhe pyje. italiane nuk mund te qendronin gjate. Ylli Polovina Catin Saraci te akuzoj ty Ahmet Zogu si tradhtar te ruse. Berisha nuk ngurroi t’i quante patriotet me te Ne dhjetor 1932 Zogu kundershtoi nje kerkese ne punimin e tij u referohet dy alternativave te atdheut, si vrases e hajdut!” Ylli Polovina me librin mire Fan Nolin, Luigj Gurakuqin, Gjergj Fishten, te Italise per bashkim doganor, sepse atehere shprehura ne ate kohe per ikjen e Zogut: E para, te e tij na informon se pikepamja per Zogun si tradhtar Stavro Vinjaun, Shefqet Korcen, Bajram Currin e ai ishte afruar me teper me Jugosllavine. Sipas qendronte me popullin e tij, te godiste pushtuesin i vendit te vet nuk gjendet si opinion mbizoterues ne te tjere ”nje grusht aventurieresh, qe organizuan autorit ne fjale, jugosllavet dhe italianet si dy fuqite nga malet, duke fituar keshtu adhurimin e botes dhe interpretimet e historigrafise perendimore. Vendin e kunder Zogut grushtin e shtetit”! Sjellja e eshtrave fqinje alternonin trysnine per ta vene nen kontroll mirenjohjen e popullit; e dyta, te qendronte ne vend, pare ne kete rast e ze historiografia italiane me ne te ish-mbretit Zog ne Shqiperi shkaktoi nje ndarje Shqiperine. Italia e konsideronte veten vendin me te pranonte zbarkimin paqesor te trupave fashiste krye Prof. Dr. Antonio D’Alesandri. Ne Itali formulimi te udheheqesve shqiptare ne Kosove dhe Shqiperi interesa te posacme ne Shqiperi. Italine e trembte italiane ne portet dhe pikat strategjike te Shqiperise me i perhapur dhe me i pranuar per sjelljen e Ahmet persa i perket vleresimit te mbretit Zog. Ne Shqiperi nje Shqiperi, qe po shkonte perhere e me shume ne dhe te shrytezonte garancite e Musolinit per “ruajtjen Zogut ne 7 prill 1939 eshte “ikja”, ‘braktisja” apo “e ndryshe e vleresojne figuren e Zogut soocialistet, krahun e francezeve dhe te jugosllaveve, sepse kjo e dinjitetit dhe mbrojtjen e sovranit dhe te dinastise la vendin”, “duke mos iu bindur tuteles se Romes”, ndersa ne Kosove Kryeministri Haqshim Thaci, nje do te ishte nje humbje fatale per te. Nders Italia se tij.” Pra, te ndiqte rrugen, qe ndoqi mbreti i sepse ai “frikesohej mos mbreteria e tij transformohej dite para ceremonise se rivarrimit te tij deklaroi shfaqte shenja te nje politike agresive, monarku Danimarkes Christiani X, i cili ne vitet 1944-45 filloi ne nje protektorat.” Nderkohe, Italia mbetet ne Kuvend se Ahmet Zogut nuk ia kane pare fort shqiptar kthehej nga mikesha e vjeter Jugosllavi, lidhi formimin e grupeve klandestine antinaziste, duke edhe vendi, qe ka formuluar per here te pare per hajrin shqiptaret, sikurse nuk ia kane pare Pashicit, madje edhe nje traktat shume te favorshem tregtie u bere simbol i rezistences daneze dhe pas luftes e monarkun e Tiranes fjalen “tradhtar”. Ambasadori Karagjorgjevicit, Titos e te tjereve. Nderkaq, krejt me te. Mirepo edhe Jugosllavia shkoi deri aty sa synoi rifitoi fronin legjtim te tij.Zogu nuk e beri kete, sepse i Romes ne Londer Guido Krola ne takimin qe pati ndryshe u shpreh Presidentja Atifete Jahjaga ne ta likuidonte fizikisht mbretin Zog. Ajo i organizoi e gjykonte kurth per ta shfarosur butesisht. me 8 prill 1939 me Ministrin e Jashtem anglez, fjalimin, qe mbajti ne ceremonine e rivarrimit Ajo atij nje atentat pa sukses, kur po dilte nga salla e Autori sjell prova, qe vertetojne se Zogu e kishte lordin Halifaks, i deklaroi atij se “tradhtia e Zogut tha se mbreti i Shqiperise ka merita te medha per Operes e Vjenes. Sipas planit, vrasja do te pasohej vendosur ikjen para se te shtrengohej realisht prej ndaj popullit shqiptar ishte provuar nga ikja e tij, ndertimin e Shqiperise ligjore, ashtu edhe per nga nje nderhyrje ne token shqiptare e bandave te zbarkimit te trupave fashiste italiane. Ai kreu edhe pse Ducja i ofroi nje marreveshje qe e ruante kosovaret dhe kombet e tjera, qe ishin te rrezikuara armatosura te pergatitutura ne Jugosllavi e Greqi. transferimin e Thesarit nga Banka Kombetare ne duart pavaresine e Shqiperise”. ne kohen e tij. Synimi i Italise per te pushtuar Shqiperine u shfaq e tij. Ai mori andej 183 kg flori dhe ne ikje kishte Ne SHBA Bernd Fischer, profesor i historise se Une bashkohem me mendimin e Prof. Servet qe me 23 qershor 1934, kur pa asnje paralajmerim me vete nje kamion me 18 arka flori.Te dy thesaret, Ballkanit ne Universitetin e Indianas, Fort Wayne, ne Pellumbit se arsyetime dhe veprime te tilla, qe dhe marreveshje paraprake nje flote prej 20 anijesh ate te Kurores Mbreterore dhe Thesarin e Shtetit i librin e tij “Mbreti Zog dhe lufta e tij per stabilitet ne synojne te rishkruajne historine jo mbi baze te lufte, gjashte prej te cilave kryqezore, u shfaq ne perfshiu ne pasurine e tij personale. Zogu nuk e beri Shqiperi” shkruan se “ Zogu ia mbathi ne drejtim dokumenteve, sic bejne historianet, por mbi baze portin e Durresit. Dergimi i ketyre anijeve ishte nje publik vendimin per ikje, sepse kjo do te dekurajonte te Greqise, duke marre me vete thase te medhenj te parapelqimesh subjektive, te interesave krahinaliste presion mbi qeverine shqiptare, e cila kishte kerkuar jo vetem ushtrine e tij dhe popullin e indinjuar nga mbushur me flori dhe mita, qe kishte perftuar prej e te politikes se dites jane te mbarsura me percarje rishikimin e traktateve tregtare dhe nje hua te re prej agresioni, por edhe do te nxiste kunderveprimin Musolinit...Ai u largua nga vendi dhe la nje shije teper te rrezikshme kombetare. Mjafton te permendet 30 milione frangash ari, si edhe pagimin nga pala me te forte te italianeve dhe te kundershtareve te tij te hidhur”. Profesori tjeter i historise dhe politikes pika 12 e marreveshjes se Nikolla Pashicit me italiane te pothuaj gjysmes se buxhetit te saj ushtarak. politike. Kjo do ta veshtiresonte ikjen e tij. Zogu iku moderne Jason Tomes ne librin e tij ”’Mbreti Zog, Ahmet Zogun per te kuptuar dhe vleresuar faktet Nga keto kerkesa Musolini u inatos dhe kerkoi fshehurazi, sepse druhej nga revolta dhe perbuzja e monarku i veteshpallur i Shqiperise” shpreh opinionin objektivisht: ”Qeveria shqiptare do te heqe dore nga qe ndaj Tiranes te mbahej nje qendrim i forte. Ai merituar e njerezve te thjeshte. Zogu iku, por grupe se me 8 prill ““Zogu i madh” kishte fluturuar dhe nje politike ngushtesisht kombetare dhe nuk do te vendosi gjashte kushte te tilla, nga te cilat me i prere patriotesh shqiptare, midis te cileve Mujo Ulqinaku lajmi u perhap me shpejtesi te madhe.”Persa i perket interesohet per elementin shqiptar jashte kufijve te ishte kushti per te vendosur ne fushen e Muzeqese me shoke, bene rezistence aktive dhe nuk ka asgje te qendrimit te historigrafise hungareze Ylli Pollovina veta. Ajo impenjohet vec kesaj qe te mos pranoje (Shqiperia e Mesme) disa mijera kolone italiane. vertete se fashistet hyne ne token shqiptare te pritur ve ne dukje se studiuesit hungareze, ndersa pritej ne token e saj kosovaret dhe elemente te ditur dhe Mbreti shqiptar u be nje pengese reale per me lule. Vete Zogu nuk shperndau arme per masen e prej tyre qe per hir te konteshes Geraldina Aapponyi te dyshimte dhe segmentet e tyre kundershtare te kolonizimin e Shqiperise, prandaj dokumentet protestuesve, por vetem besnikeve te tij personale, qe si bashkekombese te tregoheshin dashamires ndaj politikes jugosllave.” Storia pagina 9 Anno 11 n.4 Ottobre 2013 Etnogeneza Ja si u krijua emri etnik i shqiptarëve Nga Kristo Frashëri ETNOGJENEZA E SHQIPTARËVE VËSHTRIM HISTORIK ur në shek. XI u shfaq emri albanë (αλβαvoι) dhe jë vepër e re studimore e akademikut kristo Frashëri sapo është botuar nën logon e botimeve arvanitë (αρβαvιται) nuk kishte vështrim etnik, NM&B. Monografia “Etnogjeneza e shqiptarëve” është një vështrim historik, që trajton që në hyrje Kpor ishte, sikurse u tha, emri i krahinës Arbëni/ problemin e metodikës dhe metodologjisë që kanë ndjekur deri sot dijetarët e ndryshëm dhe, pasi Arbëri (Arbanon), që shtrihej në Shqipërinë e Mesme me vihen në dukje dobësitë e disave prej tyre, sugjerohen kritere më shkencore në trajtimin e albanologjisë qendër Krujën. Pas shek. XI filloi përhapja e apelativit dhe të ilirologjisë. Pastaj kalohet në trajtimin e mirëfilltë të të dy problemeve. Bëhen përpjekje për të Arbëni, Arbëri, Albani edhe në viset e tjera ku banonin hedhur ndopak dritë mbi popullatat e stërlashta që kanë banuar në kohët parahistorike, në trojet e sotme shqiptarët. Faktori që përcaktoi shtrirjen e emrit ishte shqiptare dhe të gjurmëve që ato kanë lënë në formimin e etnosit shqiptar dhe të gjuhës shqipe. Flitet për po ai që përcaktoi shfaqjen e tij në shek. XI – në fillim popullatat paraindoeuropiane që banonin në këto vise. Trajtohet e ashtuquajtura çështje pellazgjike. Më bashkësia politike dhe fetare dhe më vonë bashkësia tej trajtohet problemi i gjenezës së ilirëve dhe përfundohet me etnogjenezën e shqiptarëve. Monografia politike dhe gjuhësore. Sikurse u tha, emërtimi Arbanon mbyllet me shfaqjen në vitin 1043 në fushën e dokumentacionit historik të emrave Arbër dhe Albani si ishte në origjinë emri i trevës rreth e rrotull Krujës, e apelativa krahinorë dhe shndërrimin e tyre më vonë në emërtime kombëtare. Me rastin e këtij botimi cila deri kohët e vona e ruajti të paktën në Kurbin, emrin historiani Frashëri ka deklaruar se për këtë trajtesë është mbështetur në kronologjinë historike që disa historik Arbëni. Ishte pra, njësoj si emrat e krahinave dijetarë mendojnë se i përshtatet parahistorisë së Europës Juglindore: grupet njerëzore që banonin në të tjera të vendit Polati (Pulti), Kunavia (Martaneshi), Europën Juglindore në Paleolitin e vonë quhen në mënyrë konvencionale popullata të Cro- Magnon-it. Crnika (Çermenika), Trafandena (Mirdita), Matia, Dibra, Popullatat që këtu banonin gjatë Neolitit të hershëm dhe të mesëm (7000–4000 p.e.r.) quhen popullata Skuria, Tamadea, Benda, Mokra, Skrapari, Malakas, paleoballkanike. Ato të Neolitit të vonë, që nga fillimi i mijëvjeçarit të katërt deri në mesin e mijëvjeçarit Mazarek etj. Peshkopata e Krujës e krijuar sipas traditës të tretë p.e.r. (4000–2500 p.e.s), popullata të grupit etnikogjuhësor alarodik ose mesdhetare. Ato të në fillim të shek. VII194, ishte në shek. XII fqinje me epokës eneolitike (2500–2000 p.e.r.), popullata protoindoevropiane, ku bënin pjesë edhe pellazgët. Për peshkopatën e Lisit, që shtrihej në Mat e Mirditë, dhe banorët e epokës së bronzit (e cila mbulon mijëvjeçarin e dytë p.e.r.), nënkuptohet se është fjala për me peshkopatën e Stefaniakës, që përfshinte krahinat popullatat indoeuropiane – grekët, trakët, protoilirët, dorët, ilirët... Nga ky libër me mjaft interes ne e Tamadhesë e të Bendës. Pra, ishte krijuar bashkësia zgjodhëm për lexuesit tanë me lejen e botuesit kapitullin ku trajtohet emri etnik i shqiptarëve. fetare në shkallë krahinore. Më 1166 Arbanoni kishte një prior (Andreas prior Arbanensis) dhe një peshkop gjerë se ajo që pati arritur gjatë “Mbretërisë Anzhuine”. dalin në Epir me emrin e tyre etnik pikërisht në burimet katolik (Lazarus episcopus Arbanensis). Titulli “prior” Nga ana veriore më 1429 Tivari në bregdet, më 1430 historike të kësaj periudhe dhe jo më parë. Me këtë i qeveritarit tregon autonominë e krahinës; mbiemri Lushtica pranë Kotorrit, më 1442 Podgorica, quhen përbërje etnike, emërtimi gjeografik Epir u vesh për i primarit të dioqezës sqaron kufijtë e saj. Të dyja së qytete të Arbërisë, de Albania. Nga ana jugore Vlora shumicën e shkrimtarëve dhe kancelarëve të Mesjetës bashku tregojnë se konsolidimi dhe shtrirja e emrit cilësohet si dhe në kohën anzhuine qytet në Arbëri së mëvonshme, me një vështrim etnik shqiptar. Për Arbanon për territorin dhe arbanit për banorin, erdhi (Valona in Albania). Nga juglindja, sipas një akti raguzan shqiptarët u sanksionuan kështu në shek. XIV–XV dy si pasojë e konsolidimit dhe e shtrirjes së komunitetit të vitit 1390, Kosturi quhej pjesë e Arbërisë, Castoria emërtime etnike: arbër dhe epirotë. Në këto dy emërtime politik e fetar arbanit që ishte formuar në shekullin e Në foto: Kopertina e Librit “Etnogjeneza e de partibus Albaniae. Shtrirja e emërtimit Albanum, nuk u përfshinë viset e banuara nga shqiptarët që mëparshëm. shqipëtarëve” të Kristo Frashërit Albania në këtë hapësirë gjeografike mund të shpjegohet ndodheshin jashtë kufijve të emërtimeve Arbëri dhe Epir. Dinamika e përhapjes në shekujt e mëvonshëm e emrit me po ata faktorë që përcaktuan shtrirjen e dikurshme Është fjala kryesisht për territoret e Kosovës, Rrafshit të Arbanon, Arbanum, Albania është me interes. Kjo duket fetare të ndryshme, nuk mori formë të prerë, siç ndodhi të këtij emërtimi nga kufijtë e ngushtë të mesit të shek. Dukagjinit (Metohisë) dhe të Maqedonisë Perëndimore, sidomos gjatë ekzistencës së Principatës së Arbërisë që te sllavët e jugut, midis kroatit katolik dhe serbit ortodoks. XI në kufijtë e gjerë të fillimit të shek. XIV. Konkretisht, vendbanimet e dikurshme të dardanëve, paionëve dhe shfaqet në burimet historike të fundit të shek. XII. Gjatë Pa dyshim ka luajtur rol, në masën e vet, fakti se në viset mund të shpjegohet me shtetin e Balshave që u formua lunkestëve ilirë. Fakti që shqiptarët nuk përmenden sundimit të arkondit Progon, emërtimi Arbanon u shtri e banuara nga shqiptarët ortodoksë nuk u krijua ndonjë gjatë gjysmës së dytë të shek. XIV. Në fillim, brenda me emrin e tyre etnik si banorë të këtyre viseve ose në veri përtej Matit dhe Trafandenës deri në krahinën komunitet politiko-fetar i veçantë që t’i kundërvihej kufijve të këtij shteti u përfshinë territore shqiptare e përmenden rastësisht në burimet historike mesjetare jo e Pultit. Po ashtu gjatë sundimit të arkondit të madh komunitetit politik-fetar katolik të Arbanonit. Arsyeja sllave. Pra, Balshat mbështetjen kryesore politike e më parë se në shek. XIV, mund të shpjegohet, si dhe Dhimitër Progonatit u shtri nga ana jugore në viset e kryesore duhet kërkuar te toleranca fetare, karakteristikë gjetën te popullsia shqiptare. Më 1369, me kalimin e për pjesët e tjera të Shqipërisë, jo me mosqenien e tyre Kunavisë e të Cernikut deri në luginën e Shkumbinit. e shqiptarëve të të gjitha kohëve. Këtë e ka konstatuar tyre në anën e Kishës Perëndimore, lidhjet me sllavët në ato vise, por me konceptin mbi kombësinë që kishin Shtrirja e këtij emërtimi përtej kufijve të Arbanonit M. Šufflay kur thotë: “në Kohën e Mesme fanatizmit fetar ortodoksë u dobësuan edhe më tepër, kurse komuniteti shkrimtarët dhe kancelarët mesjetarë. Meqenëse këto historik mund të shpjegohet fare mirë me përfshirjen të shqiptarëve mezi i gjenden gjurmët”. Shkurt, folësit e politik e fetar me shqiptarët katolikë u forcua edhe më vise qëndruan në mënyrë të pandërprerë nën sundimin e këtyre krahinave në komunitetin politik e fetar të gjuhës shqipe të krahinave të ndryshme nuk bënin nga tej. Si rrjedhim i këtyre lidhjeve, në vitet ’70 Balshat bizantin, dukljan, serb apo bullgar dhe nuk arritën të shtetit të arbanitëve, i cili u formua nga shkrirja në të e pikëpamja etnike dallim midis bashkatdhetarëve të feve filluan të shtriheshin në jug, drejt krahinave shqiptare, grumbullohen në ndonjë formacion shtetëror shqiptar, katërmbëdhjetë bashkësive krahinore. Ky fenomen vihet të ndryshme. Kjo veçori ndikoi në lindjen e një emërtimi duke arritur më 1372 në vijën Vlorë–Berat–Kostur. Në është e tepërt të pretendohet që ata të shfaqeshin në re edhe gjatë gjysmës së dytë të shek. XIII, kur Karli I të përbashkët për mbarë shqiptarët, pavarësisht nga veri humbën krahinat sllave, duke u tërhequr afërsisht burimet historike me emrin e tyre etnik. Përpjekjet Anzhu i grumbulloi në vitin 1271 territoret e pushtuara ritet e tyre fetare. Shprehësit e parë të këtij emërtimi të në vijën Tivar–Podgoricë–Prizren. Në këtë mënyrë ky që janë bërë për t’i zbuluar shqiptarët e këtyre viseve në Shqipëri në një formacion të vetëm politik – në përbashkët janë përsëri shkrimtarët bizantinë. Megjithatë, komunitet politik fetar mori dalëngadalë karakterin e me anën e toponomastikës dhe onomastikës, as kanë “Mbretërinë e Albanisë” (Regnum Albaniae) me kufij zgjedhja e emrit të përbashkët nuk ishte që në fillim e një komuniteti shqiptar e katolik. Rrjedhimisht, edhe dhënë, as mund të japin rezultat për shkak të tendencës më të gjerë nga ç’kishte principata arbanite në kohën e njëjtë. Te shkrimtari i shek. XIV N. Gregoras, duket se titulli i sundimtarëve Balsha u ndryshua nga sovranë të së theksuar që kanë pasur sllavo-jugorët mesjetarë për arkondit të madh Dhimitër Progonatit. Po në këtë kohë ndikoi tendenca savante arkaizuese mbasi ai shqiptarët Zetës (Dei Gratia dominus Zetae), në sovranë të Arbërisë t’i sllavizuar në masë jo vetëm emrat e vendeve që sovrani anzhuin i detyroi dioqezat kishtare të territoreve pa dallim feje i quajti ilirë. Bashkëkohësi i tij, J. – Gjergj II Balsha “Zot i Arbërisë” (Arbanaskim pushtonin, por edhe emrat e vendeve që pretendonin. të pushtuara të kalonin në katolicizëm. Pavarësisht se Kantakuzeni, i quajti albanë, sepse, sipas tij, pasardhësit Gospodinum), “Princ i Arbërisë” (Princeps Albaniae). Emrin etnik të shqiptarit në trajtën “arbanas” ne do ta “Mbretëria e Albanisë” ishte një pjellë e dhunës së e ilirëve qenë tribalët (serbët). Në shek. XV u quajtën Pra, Albanum, Albania u shtri në veri vetëm në viset ndeshim si banorë të këtyre viseve vetëm atëherë kur armatosur të feudalëve anzhuinë, për shkrimtarët dhe albanë nga Halkokondili, nga Duka, nga Sfrantzes, shqiptare dhe katolike që hynë në shtetin e tyre. Si ai nuk kishte njërin nga të dy komponentet e konceptit kancelarët e shek. XIII ajo formonte një komunitet kurse ilirë, siç është thënë, nga Kritobuli. Megjithatë, përfundim, emërtimi Albanum, Albania, duke filluar mesjetar mbi kombësinë – ose bashkësinë politike ose politik e fetar më vete. Sipas mendësisë mesjetare, koncepti i ri i kombësisë nuk triumfoi plotësisht as nga shek. XI u zgjerua vazhdimisht duke shtyrë më bashkësinë fetare, me serbët ose bullgarët, praktikisht banorët katolikë të këtij komuniteti politik u konsideruan gjatë shek. XV. Duken ende shkrimtarë apo kancelarë, në jug emrat Epir dhe Romania dhe më në veri emrat vetëm po të mos ishte më ortodoks. Nuk është pra e anëtarë të kombësisë arbanite/ albanite. kryesisht nga bota perëndimore, të cilët shkuan pas Dioklea dhe Sklavonia dhe arriti në shek. XV atje ku rastit që “arbanasët” përmenden për të parën herë në Si pasojë, emërtimi Albanum, Albania u shtri në konceptit gjuhësor-fetar. Duke mos u shkëputur dot nga e çoi përçuesi i vet historik – faktori politik shtetëror burimet mesjetare të shek. XIV pikërisht në ato zona (në shek. XIII që nga lumi Drin i bashkuar në veri deri në mendësia tradicionale mesjetare, ata e kishin vështirë shqiptar dhe jo ekspansioni i supozuar i shqiptarëve, siç rrethet e Shkupit e të Prizrenit), ku dihet se u përhap Kaninë në jug, që nga brigjet e Adriatikut në perëndim t’i konsideronin si gjymtyrë të një kombësie të vetme të mendojnë pa të drejtë disa historianë, ndër të cilët J. G. në një masë të kufizuar katolicizmi – si frekuentues në deri në Drinin e Zi në lindje. Banorët jokatolikë të kësaj gjithë banorët që flisnin në të njëjtën gjuhë, që jetonin në von Hahni dhe G.Stadtmülleri. Në lidhje me territoret Pazarin e Manastirit të Shën Gjergjit pranë Shkupit, si mbretërie nuk u përfshinë në gjirin e kombësisë arbanite, të njëjtin territor, por që u takonin dy riteve të ndryshme që shtriheshin në jug, pika më delikate qëndron te barinj, bujq e ushtarë në krahinën e Tetovës, si fshatarë albanite. Pavarësisht nga gjuha amtare, shqiptari fetare. Kështu shpjegohet përse në disa akte të huaja të çështja nëse emërtimi Epir kishte ose jo një përmbajtje në feudet e manastirit të Kryeëngjëjve të Prizrenit, si ortodoks ishte, për shkak të traditës shumëshekullore, shek. XV flitet ende për albanitë dhe epirotë ose për etniko-gjeografike. Sipas mendimit tonë, çështja bujq në analet e manastirit të madh të Deçanit, kurse “romaios” për bizantinët, “graecus” për anzhuinët. Kur makedonë dhe epirotë, si për dy etni të ndryshme. zgjidhet sapo të sqarohet përkatësia etnike e epirotit gjurmët e tyre i gjejmë gjithnjë në shek. XIV dhe jo më Karli I D’Anzhu shkruante: “armiqtë tanë grekë”, e Për shqiptarët, të dyja këto emërtime u veshën me të dhe në vështrim më të gjerë karakteri etnik i Epirit të parë, në Dalmaci, në Bosnjë, Hercegovinë. Fakti që kishte fjalën për bizantinët. Por kur në 1274 shkruante njëjtin kuptim etnik. Ata e identifikonin veten edhe me Vjetër. Me epirot mund të nënkuptohej, të paktën në shënojnë L. Thalloczy, K. Jirečeku dhe M. Šufflay se se Durrësin e kishin rrethuar kryengritësit “albanitë arbanitë, edhe me epirotë. Dëshmitar i parë është vetë shek. XV, shqiptari që banonte në Epir. Për të sqaruar deri në kohët e vona, në sllavët e Dalmacisë e të Malit dhe grekë” (albanenses et greci), ai nënkuptonte me Skënderbeu. Në korrespondencën e vet me kancelaritë përkatësinë etnike të banorit të Epirit të Vjetër, mund të Zi, me “arbanas” kuptohej vetëm shqiptari katolik, këta dy apelativa shqiptarët katolikë e ortodoksë, mbasi e huaja, ai nënshkruante “Zot i Arbërisë” (Dominus t’u referohemi drejtpërdrejt shkrimtarëve dhe kronistëve ndihmon në konkluzionin tonë se shqiptari ortodoks, ekzistenca e fshatarëve të gjuhës greke në zonën e Albaniae), bashkatdhetarët e tij i quan “albanë/ greko-bizantinë që nuk e përdorin fare termin epirot. J. i cili banonte në territoret e përfshira për një kohë Durrësit nuk vërtetohet dokumentarisht. Në fillim të arbër” (albanenses, albanesi). Përkundrazi, në letrën Kantakuzeni gjatë përshkrimit të ngjarjeve që ndodhën relativisht të gjatë brenda kufijve të shteteve serbe ose shek. XIV me arbanit/albanit, kuptohej gjithnjë shqiptari e përmendur që i drejtoi më 31 dhjetor 1460 princit në territorin e Epirit gjatë gjysmës së parë të shek. XIV bullgare, konsiderohej thjesht “serb” ose “bullgar”. Në katolik. Që në shek. XIII në qarqet e njerëzve të ditur të Tarentit, J. A. De Orsinis, ai shkruante: “Në qoftë quan albanë banorët që jetonin në afërsitë e Beratit e të këto rrethana, problemi i përkatësisë etnike të banorëve bizantinë të Perandorisë së Nikesë u shfaqën shenjat e se kronikat tona nuk gënjejnë, ne quhemi epirotë” Kaninës, në krahinat e Devollit e të Kolonave, në rrethet mund të sqarohet vetëm me defterët osmanë të shek. para të një koncepti të ri mbi kombësinë, i përcaktuar (se le nostre croniche non mentino, noy in chiamamo e Pogonianit e të Libisdës, në afërsi të Ohrit dhe gjetkë, XV–XVI që u përkasin sanxhakëve të Kosovës, Metohisë jo si më parë nga komuniteti politik e fetar, por nga ai Epiroti). Dëshmitar i dytë është Marin Barleti. Humanisti të cilët dihet se praktikonin ritin bizantin. Nga “Kronika e Maqedonisë, materiali i të cilëve do të na ndihmojë për gjuhësor e fetar. Si pasojë e këtij koncepti të ri, nga shkodran i përdor të dy emërtimet etnike, pa bërë dallim e Janinës” mësojmë se banorët e trevës së Përmetit ishin të hedhur një vështrim retrospektiv. gjiri i kombësisë “romaios” filloi të shquhej “heleni”, midis tyre. Ai i quan arbër (albanenses) si shqiptarët që mazarakët; të Dropullit e të Delvinës: zenevistët; në Me islamizimin në masë të shqiptarëve në shek. shtetasi bizantin ortodoks greqishtfolës. Me zhvillimin e banonin në Arbëri apo Epir, ashtu dhe ata që kishin rrethin e Janinës: malakasët, të cilët sipas mendimit të XVII, folësit e gjuhës shqipe u ndanë në tre besime mëtejshëm të këtij botëkuptimi të ri, shqiptari ortodoks zënë vend në Peloponez. Njëkohësisht i cilëson epirotë përgjithshëm të historianëve, qenë shqiptarë. fetare – në katolikë, ortodoksë dhe myslimanë. Për filloi të dallohej nga heleni ortodoks, sepse u takonin (epirotes) jo vetëm krutanët e dibranët, por edhe zotërit Që viset bregdetare të Jonit banoheshin nga shqiptarë, konceptin mesjetar, ishte e vështirë që shqiptarët dy komuniteteve gjuhësore të ndryshme. Por, nga ana feudalë të malësive veriore si Lekë Dushmanin e Pjetër na e thotë shkoqur Kritobuli dhe na la të nënkuptojmë myslimanë të quheshin arbër apo epirotë, përderisa tjetër, shqiptari ortodoks mbeti përsëri i dalluar nga Spanin. Vetë Skënderbeun e quan zakonisht epirot, në Halkokondili. Prania e shqiptarëve në krahinat lindore ata nuk qenë as katolikë, as ortodoksë. Qenë vetë shqiptari katolik, sepse bënin pjesë në dy komunitete disa raste e cilëson arbër, por preferon t’i japë titullin të Epirit të Vjetër provohet nga fakti se në vitin 1330 qarqet qeveritare osmane, të cilët u dhanë atyre emrin fetare të veçanta. U krijua kështu terreni për daljen e “Princ i Epirotëve” (Epirotarum Princeps). Nganjëherë ata thyen një çetë të kompanisë së madhe katalane “arnautë”. Por prirja e shqiptarëve për të mos i dhënë një emri të përbashkët për gjithë shqiptarët ortodoksë. M. Barleti flet për arbër dhe epirotë si për dy grupe në Gardhiq të Janinës që kishte kaluar Pindin dhe po rëndësi përkatësisë fetare, e cila sillte diferencimin në Prodhimin e parë të konceptit të ri duket se e ndeshim të ndryshme etnike, por këto raste të rralla duhen parë plaçkiste Epirin. Nga njoftimet që jep Kantakuzeni dhe radhët e tyre, solli si pasojë nevojën për një emërtim te shkrimtari bizantin i shek. XIV. G. Paclymeres, i cili si gjurmë pa jetë të koncepteve të vjetra që jetojnë në nga ato që ndeshen në “Kronikën e Janinës”, mund të të përbashkët etnik për mbarë folësit e gjuhës shqipe. duke folur për banorët e Eprit të Ri përdor në një rast mënyrë të pandërgjegjshme edhe për disa kohë nga nxirret lehtë konkluzioni se banorët e Epirit në shumicën Apelativi i ri lindi nga fjala shqip, të cilën e ndeshim që emrin albanitë (αλβαvoι), në një rast tjetër emrin ilir forca e traditës. Dëshmitar i tretë është Gjon Muzaka, dërrmuese qenë shqiptarë, përderisa siç vinte re me të te Buzuku, nënkuptimin e gjuhës që e kuptonin të gjithë Ιλλυριοί. Më vonë krahas apelativit albanit doli në shesh i cili gjithashtu i përfshin të gjithë shqiptarët pa dallim drejtë J. G. Hahni, fituan në luftë kundër grekëve dhe banorët shqipfolës. Që këtej lindi apelativi “shqiptar”, emri epirot. Në disa raste, kundrejt epirotit që kishte feje, në një emër të përbashkët: i quan albanesi, serbëve. Ne do të shtojmë me këtë rast se formacionet ai që flet shqip, ai që e kupton gjuhën shqipe. Me sa tingull të lashtë historik, emri i albanitit u zëvendësua gjuhën e tyre lingua albanese, kurse emrin epirot nuk shtetërore shqiptare që u krijuan në territoret e Epirit dimë, apelativi shqiptar zëvendësoi për të parën herë me atë të makedonit, gjithashtu me tingull të lashtë e përdor asnjëherë. Mund të thuhet se në shek. XV me gjatë gjysmës së dytë të shek. XIV dhe në mënyrë të në burimet e shkruara historike emrat arbër dhe epirotë historik: për analogji Makedonia u bë emër i dytë i albanë dhe epirotë nënkuptoheshin banorët e hapësirës veçantë ekzistenca për një kohë të gjatë e despotatit në shek. XVIII, kurse emri i vendit Shqipëri në vend të Albanisë (Macedonia sive Albania). Ndikoi në këtë gjuhësore shqipe; se përmbajtja e tyre gjuhësore-fetare shqiptar të Gjin Bua Shpatës, i cili u përmbys vetëm Arbërisë dhe të Epirit u sanksionua në fushën e shkrimit mes fakti se në shekujt e parë të erës sonë provinca e e kishte humbur fuqinë e saj; se për vetë shqiptarët ato nën goditjen e vërshimit osman, na japin në dorë dy në shek. XIX. Si apelativi për banorin shqiptar, ashtu Epirit të Ri me qendër Durrësin, ku bënte pjesë edhe ishin veshur me të njëjtin kuptim etnik; se në shumicën e elemente të rëndësishme në favor të problemit që kemi dhe ai për atdheun Shqipëri, u përhapën në mënyrë të krahina e Arbanonit, u quajt për disa shekuj Provinca rasteve shqiptarët njiheshin edhe jashtë Shqipërisë me një në diskutim. Nga njëra anë, provojnë se shqiptarët, rrufeshme gjatë Rilindjes Kombëtare vetëm në radhët e Maqedonisë së Dytë. Në këtë mënyrë, banorët e emër të vetëm etnik, pavarësisht se ekzistonin ende qarqe të cilët u bënë bartësit etnikë të këtyre formacioneve e shqiptarëve që nga Mitrovica deri në Prevezë. Për hapësirës gjuhësore shqipe u quajtën nga të huajt epirotë të huaja, të cilat e ruanin ende konceptin gjuhësor-fetar shtetërore në luftë kundër pushtetit bizantin dhe serb, qarqet e huaja u përhap apelativi Albanese për banorin dhe albanitë (Epirotes et Albanenses) ose epirotë dhe mbi kombësinë, emërtimi albanitë po fitonte vazhdimisht përbënin masën kryesore të popullsisë së Epirit. Nga ana dhe Albania për vendin, i cili zëvendësoi gjithashtu makedonë (Epirote et Macedones). Por konsakrimi i dy terren. Në shek. XV emërtimi Arbëri (Albanum, tjetër, komuniteti politik-gjuhësor, që u formua nga këto në mënyrë të rrufeshme apelativat historikë arbanitë, emërtimeve të veçanta etnike për shqiptarët e dy riteve Albania) ishte shtrirë në një hapësirë gjeografike më të formacione shtetërore shpjegon arsyen përse shqiptarët epirotë dhe arnautë. Linguistica Anno 11 n.4 Ottobre 2013 pagina 10 Gjuha shqip dhe politika Nga Dorian Koçi

ë perandorinë ish-sovjetike,që ishte një konglomerat popujsh e gjuhësh, kur ndodhej në bisedë qoftë dhe vetëm një rus, të gjithë pjesëmarrësit Nedhe pse mund tu përkisnin kombësive të tjera duhet të flisnin në rusisht. Në momentin kur dikush nuk e respektonte këtë “rregull”, atëherë dëgjohej shprehja”fol në gjuhë normale” që nënkuptonte sërish përdorimin e rusishtes. Natyrisht që ky ishte një mentalitet kolonialist dhe nuk kish të bënte aspak me hierarkinë e gjuhëve apo me pamundësinë e tyre për të shprehur qartë mendimet dhe mesazhet. E njëjta gjë mund të thuhet mbi influencën e anglishtes apo dhe frëngjishtes në gjuhët e kolonive të tyre në botë dhe përtej oqeaneve që ndonëse ndihmonin njerëzit të arrinin të krijonin vlera të përgjithshme për njerëzimin, në anën tjetër influenconin në ushtrimin e pakët të gjuhëve lokale. Sigurisht që qëndrime të tilla janë të papranueshme dhe sjellin gjithmonë kontradikta etnike prej të cilave vuajtën shumë si perandoria britanike, franceze në vitet 50-60’ dhe ajo e ish-Bashkimit Sovjetik në fund të viteve 80’. Shqipëria e kish kaluar më parë këtë situatë konfliktuale gjuhësore kur në përpjekjet e elitës së saj për të krijuar shtetin kombëtar shqiptar i ishte dashur të ndeshej me trysninë e gjuhës osmane dhe gjuhëve të fqinjëve ndaj gjuhës së vet. Duke qenë se shqiptarëve u mungonte komponenti i njëjtë fetar që vendet fqinjë e kishin, gjuha shqipe ishte parë nga rilindësit dhe si mjeti më bashkues ndër shqiptarë ndaj në memorien e kombit, ajo zë një vend të veçantë. Kjo ishte dhe një nga arsyet se përse debatet për përdorimin e gjuhës shqipe standarde apo dialektore lënë pas një shije të hidhur në sytë e opinionit publik. Situata e krijuar me ankesën apo sulmin e vazhdueshëm që i bëhet standardit me argumente jashtë gjuhësorë dashur pa dashur çojnë ujë në mullirin e dasive lokale dhe krijimin e një ndjenje persekutimi të njërës palë mbi tjetrën. Po ç’është duke ndodhur vallë? A ka humbur kaq shumë shprehinë e saj gjuha shqipe vetëm se po përdor standardin? A dëmtohen kaq shumë strukturat e gjuhës shqipe nga përdorimi i dialektit ? Askush nuk mund të mohojë nga studiuesit seriozë të gjuhës dhe kulturës La lingua albanese shqipe se epoka e pas vendosjes së standardit është periudha më e pasur në krijimtarinë artistike të shqiptarëve dhe përpos kësaj standardi ka vepruar si enë komunikuese e suksesshme midis të gjitha komuniteteve shqipfolëse në a lingua albanese è la lingua più (tedesco), naktus (lituano) per le lingue del origine illirica. La radice di molte parole e rajon. Po kështu është pranuar gjerësisht nga të gjithë gjuhëtarët se dialektet antica dell’Europa. Essa deriva gruppo del Nord Europa, ed ancora nox, alcuni nomi sono illirici”. janë një pasuri në gjuhë, të cilat bëjnë të mundur që të përsosen më tej format Ldalla lingua illirica e da quella tracio noctis (latino), nuktos (greco) per le lingue Tuttavia rimane oscura la questione shprehëse të komunikimit. Ne sot ndihemi mirë kur lexojmë veprën e Kadaresë – frigia (che è della stessa famiglia della indoeuropee del gruppo del Sud Europa. della lingua dei Pelasgi: në standard po aq dhe të pasuruar në shprehi në kur lexojmë Camaj. Fundi- lingua etrusca), lingua ereditaria della I rapporti della lingua albanese con le “le regioni che i Greci occuparono fundit çdo autor mund të zgjedhë vet shprehinë e vet të komunikimit dhe antichissima lingua pelasgica, sulla quale lingue del gruppo del Nord Europa sono erano abitate prima del loro arrivo da audiencën që i drejtohet, në varësi të mesazhit që do të përçojë e në varësi i Greci costruirono la loro lingua: il greco stati oggetto di studio di molti filologi, una popolazione di razza sconosciuta, të shijeve të tij estetike. Për më tepër gjuha shqipe dhe dy dialektet kryesore antico. Da questa lingua derivano la lingua fra i quali Pedersen Holger e il famoso che parlava una lingua sconosciuta e che të saj nuk janë p.sh si gjuha italiane në të cilën dikush që flet dialektin jugor ionica e quella arcadico – cipriota. La albanologo Norbert Jokl. I rapporti della conosciamo solo sotto i nomi di Pelasgi, lingua albanese è un ramo completamente lingua albanese con il gruppo del Nord Lelegi, Cari ecc. Secondo i toponimi të Sicilisë e ka të vështirë të kuptojë atë të veriut të Milanos, ndaj nxjerrja separato da quelle che si chiamano lingue sembrano normali perché è noto che arrivati a noi, questi popoli parlavano vazhdimisht në pah e këtij problemi duket se në shumë raste më tepër është indoeuropee, e non deriva da nessun’altra le regioni dell’alto e medio Danubio una lingua non indoeuropea. Secondo bërë çështje karriere për një kategori njerëzish të letrave sesa ka përfituar lingua conosciuta. Noi oggi non abbiamo sono state la culla dei pelasgo – illiri, o gli scrittori antichi la lingua pelasgica seriozitet shkencor të trajtimit të problematikës. Duke u marrë vazhdimisht me tracce della lingua degli Illiri antichi, se per lo meno una delle tappe della loro (nome non molto chiaro che sembra essere të shkuarën dhe mënyrën sesi është vendosur gjuha standarde shpesh herë po non solo alcune epigrafi rare (trascrizioni emigrazione dall’Atlantico fino al Mar stato usato per lingue pre-ellene diverse) harrojmë dhe gabimet që po bëjmë në të tanishmen. fonetiche della lingua illirica tramite le Nero (Caucaso). era ancora in uso nel V secolo a.C. sulla Ne sot jemi dëshmitarë që një dokument i hartuar nga një nëpunës i lettere greche e, successivamente, le John Geipel fra tanti autori moderni costa della Tracia, nella Propontide shtetit shqiptar i mungojnë ç-të dhe ë-të ,sintaksa është në shumë raste lettere latine) che sono composte da nomi nel suo libro “Anthropologie de l’Europe, meridionale, e in alcune isole come Imbro, propri e toponimi tipici illiri. In verità histoire ethnique et linguistique” scrive Lemno, Samothrake fino in Creta”. e pakuptueshme dhe teksti është i mbushur plot me fjalë të huazuara nga i principi Illiri usavano la lingua greca delle verità incontrovertibili: Infine ecco un altro paragrafo tratto gjuhët e fqinjëve dhe gjuha angleze dhe franceze. Në këtë kontekst nisma e e poi quella latina nelle relazioni con il “Nonostante gli attacchi, gli Albanesi da uno studio proposto dallo studioso e Kryeministrit të zgjedhur Rama për punësuar 24 redaktorë të gjuhës shqipe mondo esterno, e nel frattempo il popolo sono rimasti isolati nelle loro montagne filologo Zaharia Majani sugli Etruschi e pranë ministrive dhe kërkesa që çdo dokument i administratës shqiptare të jetë parlava la propria lingua. Proprio questa e non hanno quasi sentito l’impatto con le tribù della stessa stirpe Tracio-Illiriche: i shkruar shumë mirë në shqip duhet përgëzuar si një veprim që nuk synon lingua è una eredità enorme che i pelasgo- gli invasori, anche se un certo numero di “Erodoto, secondo una diffusa ndonjë shfaqje propagandistike imazhi por thjesht synon të sjellë në hullinë e illiri lasciarono ai loro discendenti. parole greche, latine, slave e turche sono tradizione, considerava l’Anatolia come duhur një problem që është kthyer në një gangrenë për kulturën shpirtërore Un monumento vivente, Z. Majani, a rimaste nella loro lingua. L’invasione slava il punto di partenza degli Etruschi per shqiptare. “E para është fjala” thuhet në Bibël, dhe kjo fjalë për shtetasit proposito di questo dice: nei Balcani durante il VI secolo d.C. ha l’Italia. Verso il 1300 a.C. questa regione “La lingua albanese è una lingua portato alla scomparsa dei dialetti albanesi dell’Anatolia era popolata dagli Illiri e dai shqiptarë duhet të vijë në shqipe të pastër e të kulluar nga administrata që meravigliosa dove certe volte basta nelle regioni della Bosnia e Montenegro, Traci venuti dai Balcani. Cosi i Macedoni e paguajnë me taksat e tyre. Ky akt i thjeshtë por shumë simbolik tregon se abbassarsi per terra per trovare pepite ma a dire la verità la lingua slava non diventarono Frigi in Anatolia. I Dardani qeveria e ardhme ka një përqasje kulturore të fortë për të ringjallur të gjitha d’oro… filologiche. In questa lingua certe riuscì mai a mettere radici in Albania. balcanici si sono trasferiti in Troade. Essi vlerat shpirtërore të shqiptarëve sepse për fat të keq ajo që ishte vërejtur deri volte senza la minima fatica scopriamo Nella lingua albanese troviamo la struttura parlavano dialetti illirici , una lingua më tash ka qenë një politizim i panevojshëm i një problemi që nuk eksitonte parole arcadiche che sono contemporanee di un certo numero di parole tracio-frigie, indoeuropea unica, né greca e né latina. por që mendje të sëmura në politikën shqiptare dëshironin shumë ta krijonin. con l’Iliade o Numa Pompilius. lingua quest’ultima che si è estinta nei Ecco perché i latinisti e gli ellenisti non Përdorimi i qëllimshëm i dialektit në të folurin publik dhe më pas strategjia Gli Illiri erano una popolazione Balcani.” hanno potuto fino ad oggi interpretare la e përbaltjes për gjithë punën kërkimore shkencore të një periudhe 40 vjeçare autoctona. Essi hanno continuato a Ecco cosa scrive Norbert Jokl; lingua degli etruschi. Essi cercavano la sviluppare la cultura e i costumi tramandati “In ogni aspetto si osserva che le lingue chiave interpretativa in queste due lingue që nga Kongresi i Drejtshkrimit në 1972, duke e etiketuar me zhargonin e dagli antichi Pelasgi. Oggi questa cultura del patrimonio linguistico, successive alle classiche; ma questa chiave si trova da njerëzve të paditur si “komuniste” dhe“marksiste” ia zbehën rolin e gjuhës e questi costumi li troviamo nei diretti lingue antiche dei Balcani, come la lingua un’altra parte. Solo la lingua illirica ci shqipe si një mjet, kod e simbol të unitetit kombëtar dhe promovuan një rol discendenti degli Illiri: gli Albanesi. illirica e la lingua tracia, sono strettamente permette di avvicinarci all’interpretazione të ri të saj, atë të vetizolimit dhe vetpërcaktimit përçarës. Me deklarata të Anche se non si trovano tracce scritte legate alla lingua albanese”. della lingua etrusca. In fine la nostra fonte papërgjeshme dhe brenda pak minutash, këta politikanë naivë e të paditur për della lingua albanese prima del XIV Il linguista Meje nel suo libro “Le lingue principale rimane la lingua albanese, procesin e formimit të kombit shqiptar u përpoqën të fshijnë gjithë ngrehinën secolo, è irrefutabile il pensiero che gli indoeuropee” non ha potuto determinare l’unica lingua balcanica ancora viva, alla institucionale të bashkimit që rilindësit tanë kanë krijuar duke u mbështetur të odierni Albanesi parlino la stessa lingua la vera origine dei Pelasgi e neanche della base della quale rivive la lingua illirica.” pasuria dhe veçantia e gjuhës shqipe. Konflikti politik u transferua pa të drejtë dei loro bisnonni, indipendentemente loro lingua . Così non ha potuto stabilire In realtà bisogna dire che i primi linguisti dall’evoluzione naturale che una lingua la connessione della lingua pelasgica del periodo compreso tra il XIX secolo si një konflikt kulturor që në fakt bëri më tepër dëm duke fyer e paragjykuar subisce. I primi filologi del XIX secolo con la lingua illirica e tanto meno con e l’inizio del XX secolo hanno basato i në të njëjtën kohë bazën e gjuhës shqipe si mjet komunikimi i ndërsjellë mes come Xylander, Ramus, Shlaicer, e l’albanese, ma ha rilasciato alcune verità loro studi esclusivamente sulle affinità gjithë komuniteteve shqipfolëse në rajon dhe krijoi premisa për debate të kota soprattutto Franz Bopp, hanno dimostrato sorprendenti: di tre lingue: sanscrito, greco e latino . jashtë akademike që përbindshëm na sjellin në mendje ndarjen klasike të che la lingua albanese è chiaramente una “Gli Illiri hanno svolto un ruolo molto Ecco perché questo problema etnico- perceptuar nga të huajt Jug-Veri. lingua indoeuropea, però non ha affinità importante, ma ancora mal definito, nel linguistico è rimasto senza soluzione. Non Parë në këtë vështrim në respekt dhe të detyrës së lartë institucionale që chiare con nessun’altra lingua conosciuta. centro d’Europa e hanno agito in varie è stato tenuto conto del fatto che la lingua politikanët shqiptarë përfaqësojnë është e udhës që në të ardhmen t’i kursejnë Vari filologi e studiosi, collocano la lingua direzioni: verso il mondo germanico, con pelasgica è più antica di quella greca ed Shqipërisë kriza të tilla të karakterit përçarës pasi një e tillë do të ishte fatale albanese nel gruppo indoeuropeo del Nord il quale i rapporti e gli scambi sono stati addirittura di quella sanscrita. Non si è Europa a causa dello sviluppo strutturale. intensi; in Italia dove si trovavano molte tenuto conto neanche dell’ influenza della për të ardhmen. Shqipërisë më shumë se kurrë i duhet ndërgjegje institucionale Nelle lingue indoeuropee del Nord Europa, tribù illiriche (è stato anche ipotizzato che il lingua pelasgica nella formazione di lingue dhe kredo besimi për të bërë të mundur që të kapërcejë sfidat e rëndësishme la lettera o corta è stata cambiata in a, popolo Umbro fosse un ramo illirico); queste più tardive. Oltretutto, va considerata të integrimit që ka përpara. Gjuha e folur dhe gjuha politike duhet të jetë invece nel gruppo indoeuropeo del Sud tribù illiriche devono essersi spostate anche l’influenza che ha avuto la lingua illirica një mjet bashkimi dhe uniteti sesa një gjuhë përçarjeje dhe urrejtjeje. Nëse Europa è stata conservata la lettera o. Ecco nel Sud dei Balcani dove tanti toponimi nelle lingue balcaniche. shqiptarët për një periudhë shumë të gjatë për shkak të diktaturës ishin të perché gli studiosi collocano nel gruppo del ci indicano una colonizzazione illirica Liberamente tratto dal libro, detyruar që të flisnin me gjuhën e Ezopit tashmë ka ardhur koha që ti flasin Nord la lingua albanese. coperta in seguito dalla colonizzazione Albanie ou l’incroyable odyssée njëri-tjetri ballë për ballë dhe drejt në sy dhe mbi të gjitha thjesht, pastër e Ecco un esempio chiaro; la parola ellenica. Anche i Filistei, i quali fondarono d’un peuple préhellénique shqip për gjithë problemet që i shqetësojnë vendin. natë - “notte” in lingua albanese, nacht la Palestina, si devono considerare di dell’autore Mathieu Aref pagina 11 Anno 11 n.4 Ottobre 2013 Cultura

Nga Gani Mehmetaj zbeh asnjë personalitet të sotëm që ra në mbrojtje të atdheu. Madhështia e personaliteteve të antikës a jaku, rrënjët dhe trualli. Shumica e dalmatëve, A janë shqiptarët të mesjetës dëshmon se nuk jemi rrënjëshkulur, se por edhe e kroatëve intelektual, më mburrje jemi populli më i vjetër i Gadishullit, se kemi arsye të Gta thonë se kanë gjak ilirë. Dalmatët e sotëm mburremi më të kaluarën tonë. Lavdinë e të parëve nuk duan ta pranojnë se janë ardhacak në Dalmaci, tanë duhet ta përjetësojmë më monumente-shtatore, por thonë ata, janë vendës, më rrënjë të forta ilirë, të me libra, filma artistik e dokumentar dhe më forma të përzierë ca- më të tjerët. Të gjitha emërtimet e lumenjve, rrënjëshkulur? tjera të shprehjes artistike. qyteteve e të katundeve i nxjerrin me rrënjë ilire. Tezën Gjaku, trualli dhe rrënjët janë fondamenti i kombit e tyre duan ta fuqizojnë me disa analiza laboratorike tonë. të ADN-së, ku ata dolën më përqindje të lartë të gjakut Historinë dymijë vjeçare po e fshijmë nga kujtesa! ilirë. Edhe në “Guidën turistike” (2012) të Dalmacisë Është vështirë të arsyetohet heshtja që u bëhet vihet në pah se fjala Dalmaci rrjedh prej fjalës shqipe personalitete të fuqishme të historisë kombëtare nga delme. antika e deri në mesjetë, është vështirë pse shpërfillen Rrënjët, gjaku dhe trualli kanë shumë rëndësi për bëmat e tyre, ose pse lejohet që bëmat dhe emrat e ta. Shkrimtari nga Mali i Zi Mirash Martinoviq ka tyre të përvetësohen nga serbët apo nga sllavët e qasje dashamirëse për antikën tonë, duke shkruar Maqedonisë. Maqedonasit i ngritën përmendore Lekës me dashuri e respekt për historinë e ilirëve dhe të së Madh, ndërsa ne nuk ia bëmë asnjë bust të vetëm mbretërve ilirë. Mrekullohet me kulturën shpirtërore në Prishtinë, Tetovë apo në Tiranë. Leka ishte i fisit e materiale, më kështjellat të cilat edhe sot e kësaj dite tonë jo vetëm nga nëna (Olimbia), sikurse e paraqesin janë buzë detit, në Kotor, apo në qytetet e tjera deri historianët, por edhe nga babai, sepse maqedonasit në Ulqin. Artisti nuk duket që synon të përvetësojë ishin pjesë e fiseve ilire. Sllavët erdhën më shumë se të kaluarën e të tjerëve, por qëmton në këtë pasuri dhjetë shekuj pas bëmave të Lekës së Madh. materiale e shpirtërore me dashuri e përkushtim. Një Serbia thuhet se dha 100 milion euro për të pjesë jo e pakët e malazezëve të sllavizuar ta thonë financuar filmin për Konstandinin e Madh, ndërsa ne më mburrje se ata u takonin rrënjëve ilire, por gjatë nuk e bënë asnjë film dokumentar shkollor për këtë shekujve ndryshuan kombësi. Edhe ata duan të personalitet të antikës. Serbia vitin 2013 e shpalli vit kërkojnë rrënjët në antikë e jo tek fiset nomade që të Konstandinit të Madh, ndërsa ne e heshtëm fare, erdhën nga Karpatet. Është po ashtu e habitshme sa si të mos kishte qenë. Ç’bëjnë institucionet e shtetit? këmbëngulës janë sllavët e Maqedonisë për të kërkuar Ku janë institucionet e shkencës? Në vend të zgjerojmë të kaluarën e tyre në antikë, tek ilirët, atje ku nuk i gamen e heronjve, në vend të dalin nga dhjetëvjetëshi i kanë rrënjët dhe ku nuk ishin kurrë gjatë historisë. Të fundit, sepse nuk e kemi një histori dhjetëvjeçare, ashtu skandalizon përvetësimi agresiv i kolosit ilir-dardan- sikurse duan të na e imponojnë trushkulurit, sikurse Konstandinit të Madh që ia bënë historiografia serbe, duan të na e imponojnë Lindja e Perëndimi, ne jemi ndërsa ne i kalojmë në heshtje këto përvetësime. Edhe mbyllur në dy-tre emra, duke i rënë vi historisë gati ata duan t’i kërkojnë rrënjët atje ku nuk i kanë, sepse dymijë vjeçare. Dardania antike ishte Kosova e sotme, të qenit fis nomad i vë në siklet. Sllavët e Maqedonisë, por me territor dy-tre herë më të madh, ndërsa ne nuk duan ta përvetësojnë të kaluarën e të tjerëve, për të e përmendim fare, sikur kemi frikë mos na akuzojmë futur rrënjët e tyre në thellësinë e tokës, e cila kurrë për pretendime territoriale ndaj Serbisë së sotme apo më parë nuk qe e tyre. Duke përvetësuar herë një Maqedonisë. Dardania antike kishte heronjtë e vet, kolos, herë një tjetër, përpiqen t’ua përplasin etnisë simbolet dhe traditën, ndërsa ne u heqim vi, sepse shqiptare euforinë e mujsharit. Duke përvetësuar shtatorët, filmat, librat, portretet historike? emrat e kumbueshëm të antikës, nuk e përmendin disa qarqe duan që historia e shqiptarëve të filloj kulturën dhe personalitetet antike, Lekën e Madh, Për ne gjaku, trualli dhe rrënjët sikur s’kanë fare lavdinë e Dardanisë, Konstandinin e Madh, apo nga ata. S’ka gazetë, s’ka televizion apo ueb- faqe që babanë e tij, Filipin, u ngrehin monumente gjigante rëndësi! heronjtë ilirë, i shmangen festave apo traditave antike nuk shkruan me dhjetëra herë për të njëjtët emra të të papara kund tjetër, u këndojnë himne, ua Pse duam t’i shkulim rrënjët? (Darka e Lamës, flamuri i Dardanisë, prodhimet dhjetëvjetëshit të fundit, duke e fshirë me gomë traktori shtrembërojnë të kaluarën dhe përkatësinë, sepse e Ne i kemi rrënjët, e kemi të kaluarën e lavdishme, antike vendëse etj). Ndërkaq, mercenarët antishqiptar gjithë të kaluarën tonë. Jemi popull pa rrënje? Kemi kanë pushtuar tokën e tyre. Duan të bëjnë shtetin, i takojmë gjakut dhe truallit ilirë, por nuk u bëjmë e përqeshin më dashakeqësi të kaluarën, ku e ku të kaluar, kemi të tashme, apo të ardhme? Sepse por mbi gënjeshtra e përvetësime. Ne nuk ua bëmë nderët e duhura paraardhësve tonë, apo figurave të përpiqen ta heshtin fare, sepse atë detyrë kanë- të nëse s’kemi të kaluar, pra, nëse duam ta fshijmë asnjë përmendore Konstandinit të Madh apo Lekës së lavdishme, nuk mburremi më ta, nuk i përjetësojmë shlyejnë historinë dhe të himnizojnë pushtuesit. Të historinë dymijë vjeçare, s’do të kemi as të ardhme. Madh, nuk i kujtuam në asnjë përvjetorë dhe nuk u në vepra kinematografike e letrare, i trajtojmë sikur tretët, ata të frymës ideologjike synojnë ta pronësojnë Sipas qëndrimit politik e institucional, apo sipas asaj kushtuam asnjë vepër artistike (libra, portrete, filma, të ishin të huaj. Përderisa ne jemi shpërfillës ndaj të tashmen për interesa meskine politike, ekonomike që lexojmë nëpër gazeta, që shohim në televizion, ose monumente). Ende më keq, nuk reaguam as kur i të kaluarës, nuk i kërkojmë rrënjët, nuk e përfillim e pushtetore, duke shpërfillur historinë, thua se çdo që na e imponon literatura e pavlerë historiografike, përvetësuan të tjerët. I ndjekin këto përvetësime me gjakun dhe truallin, mercenarët shqipfolës (por që gjë fillon nga viti 1999 ashtu sikurse për partizanët “kosovarët” dolën në skenën historike vetëm në gjakftohtësinë budiste, s’na bëhet vonë as sot dhe as nuk janë shqiptarë, kryesisht janë aziatik të vendosur që çdo gjë fillonte pas vitit 1945. Nga frika se mos mileniumin e tretë! Kjo tezë po përvijohet gjithnjë e më në mot. Pavarësisht neglizhencës sonë të pafalshme, të në trojet shqiptare gjatë okupimit turk ), duan të na ua zënë diellin e lavdisë emrave të luftës së fundit, i shumë. Po shqiptarët e Dardanisë, ku janë? I hëngër bënë nervoz se si edhe serbët rrënjëshkulur, përpiqen i shkulin rrënjët, të na shkëpusin nga e kaluara, t’ua kanë lënë në harresë të tërësishme heronjtë e antikës, ujku! Kujt i duhet kjo gjë? Shteteve që duan tutelë të përvetësojnë Konstandinin e Madh, njërën ndër falin të tjerëve truallin dhe gjakun tonë dhe të na nuk i përmendin as në përvjetor dhe, as në hierarkinë të vazhdueshme mbi ne, atyre që kanë angazhuar figurat më të mëdha të historisë kombëtare, i lindur në shndërrojnë në fise nomade me çadra beduinësh. Kjo e emrave të kumbueshëm. Si do ta plotësojnë mercenarë shkombëtarizues, duke u përpjekur të Iliri, (Nish), qytet shqiptar që para më shumë se 100 dukuri e shëmtuar është e pranishme në Kosovë dhe, boshllëkun dymijë vjeçar? Me zhurmë shurdhuese na imponojnë ideologji të reja lindore, thua se pak e vjetësh ishte okupuar nga serbët. Beogradi organizoi tek shqiptarët etnik në Shkup e Kumanovë. Derisa e tullumbace? Apo në koalicion të heshtur me patën komunizmin. Të gjitha ideologjitë: komuniste e simpozium, financoi projekte të kushtueshme mercenarët antishqiptarë punojnë në koordinim më mercenarët që duan t’ua shkulin rrënjët shqiptarëve? islamike ishin dhe janë thellësisht antishqiptare. Sa më kinematografike për personalitetin më të shquar ilir- armiqtë tanë historik që i përvetësojnë personalitetet Madhështia e mbretit Agron, mbretëreshës Teuta, parë ta kuptojnë këtë gjë elitat politike e pushtetore, dardan, ndërsa në Prishtinë nuk e kujtuam më asgjë. apo historinë tonë, ashtu sikurse e pushtuan truallin Bardhylit, Dhimitër Farit, Batos, Konstandinit të aq më mirë për kombin tonë, ndryshe rrezikojmë të Në Tiranë u mbajt një simpozium, ku mori pjesë edhe tonë, pjesa më e vetëdijshme e kombit-elita është Madh, Lekës së Madh, Gjergj Kastriotit, Lekë rrëshqasim në harresë, të mos jemi, ose të bëhemi kreu i shtetit shqiptar. Por a mjafton më kaq? Ku janë bukur inerte, apatike, nuk shkruajnë as nuk i kujtojnë Dukagjinit, Gjin Bua Shpatës e të tjerëve nuk e territor për pazare ndërkombëtare. Në vazhdimësinë e çimentimit të historisë PELLAZGO-ILIRO-SHQIPTARE Nga Dr. Selman Meziu shqiptar si: Matheu Aref, (2007), Dhimiter Tomopulo (1912), Gustav Meyer (1913), E. Lattes, fshehtë tjetër tronditi dinastite e familjve botërore. Pilika (2005), Musa Tartari ( 2011), Arsim Nermin Vlora Falaschi( 1989), ne morëm për Gjorgj Uashingtoni me origjinë shqiptare. Mos valle ga podiumi i Konferencës së parë të studimeve Spahiu (2006), Rasim Bebo (2007), Muzafer t’iu përgjigjur pyetjes së mësiperme, glotologun, edhe kjo është një vetëtim në qiellin e pa re apo…. albanologjike mbajtur në Nëntor 1962 Korkurti (2003) Nermin Vlora Falaschi filiologun, shkrimtarin e studuesin Arbëresh Gjuzepe Instituti i Biokimisë dhe i Gjenetikës me seli ne Nstudiuesi Spiro N. Konda shprehet: ’’ Ky nuk (1989), Elena Kocaqi (2009), Aristidh P.Kola Skirion. Po të marrim në konsideratë dva in etrusco Shkafhauzen të Zvicrës boton një përmbledhje të është vetëm një gëzim, po edhe plotësimi i një ëndrre (2004) pas më se katër dhjetë vjeçaresh, duke i du ne italisht dy dhe di shqip, dhe me tej: në gjuhen analizave laboratorike të DNA për udhëheqësit e mbarë time shumëvjeçare e shumë të shternjtë, që në ketë shtuar edhe studiuesim Minxhaj kanë konkretizuar etruske dvar ose dvara do të thotë porta, ndërsa në botës. Ku shkruajn se siç e quajn vetë Amerikanët moshë njëshekullore të shpreh haptazi dhe lirisht një me shembuj konkret, nëpërmjet ‘’fosi gjallë le së,, siç Etruskishte dura përdoret në kuptimin familje, fis ’’Babain e Kombit,,Gjergj Uashingtoni asht me origjinë paraqitje të shkurtër të veprës sime të cilën mund ta shprehet Matheu A. gjuhës shqipe, gjetjeve të shumta ndërsa në shqip dera përdoret edhe si porte shtëpie shqiptare. Gjuhëtari amerikan Alberto Myku shkruan mbaroj dhe botoj kohët e fundit. arkeologjike, studimeve etnografike, antropologjike por edhe në kuptimin: familje fis. Rezultati shkëlqen se babain e tij e quanin Agustin Uashingtoni dhe nanën Shekulli i njëzetë sapo numëronte vitet e fundit etj kanë zbuluar shumë të fshehta të botës pellazgjike, vetë. Mari Ball Uashingtoni. Libri autobiografik ‘’Mari Ball të lamtumirës, Studuesi Myrteza Minxhaj lexon një duke e sjellë si një bote reale, materiale, dhe me E vazhdojm arsyetimin tonë: në Lazio, Latinëve iu Uashingtoni,, i shkruar në vitin 1850 nga Virgjinia artikull në gazetën ‘’Bota Shqiptare,, e cila botohet zhvillimet historike e kulturale të popujve e grup thirrnin Lacii e Kolkidëve - Kash e cila përputhet me Kamikael, jep emrin Marie Bala me prindër nga Isniqi në Romë, pikërisht në vitin 1994 me titull ‘’Finiqi popujve në mijera vjeçarët e deri ne ditet tona. Kashas te Kolkideve e gjetur si toponim nga studiues i Deçanit në rretthinat e Pejës së Kosovës. Maria pa dafina,, në të cilën përshkruhej udhëtimi i Eneas Të analizojme origjinën Etruske sipas Herodotit PAIS, një emër Cashia që ndodhet në Sabina (në ka lindur në Lively te Virgjinias më 1708, ndërsa nga Troja e djegur dhe e shkaterruar plotësisht (484-430 p.k.) në volumin e parë të ‘’Historisë,, ai afërsi të Romës S.M.) dhe duke zbuluar një tjetër prindërit kanë udhëtuar nga Raguza (Dobrovniku i në drejtim të Butrintit. Dhe në nje librari blene shkruan: ‘’Ne Lidia( Turqia e sotme) mbreti Manes toponim pranë një lugine të lumit Tever, prane Romes, sotëm S.M.) më 1706. Libri asht hequr nga listat e ‘’Eneiden,, e Publio Virgilio Marones. Kështu lindi e ndau popullin e tijë në dy grupe, njërin e mbajti malin me emrin Kashia. Dhe logjikisht duke ndjekur temave te ndaluara me vendim të Këshillit Kombëtar si në muzgun e një mbrëmje pranverore xixellonja e Atis, tjetrin ia besoi të birit tjetër Tirrenit. Mungesa e të dhënat e mesiperme vazhdojmë arsyetimin: ‘’Malet të Sigurise kombëtare te SH.B.A kohet e fundit. Si frymëzimit historik. Rezultati i një pune shtatëvjeçare, ushqimit dhe semundjet e detyruan grupin e Tirrenit e Kaukazit qe thirren edhe Kaspio ( Strabone, XI,2) përfundim 41 perandorëve Romak me origjinë Ilire, të kërkimeve në të gjitha hapsirat e format e të largohet, duke marre udhën e deteve të nisur nga pra Kasp=skap=skabh=skamb ne indiane - shambha 21 perandorëve të perandorisë Bizantine, tetë papëve marrdhënieve midis njerëzish të ditur, e udhëtarësh të porti Smirneve, dhe zbresin në brigjet prendimore e ne shqip shkambi, shkumb…,, Edhe në kete rast të Selisë së shejte Kristiane në Romë, le ti shtojmë rastësishëm, studimeve të autorëve të shumt, italian, të Italisë duke ngritur së pari një qytet me emrin e gjithëçka asht e qartë. Duke ndjekur vijushmërinë edhe udhëhqësin e shquar dhe presidentin Gjorgj shqiptar, gjerman, austriak, francez, polak, belg etj Tirrenit. Pikpamja e kundërt është e historianit Dionis e studimit të autorit më të ri në botën e pellazgëve Uashingtonin të Shteteve teë Bashkuare të Amerikës për të zbuluar kapilarët e zhvillimit, fijet lidhëse Alicarnaso(60 p.k- 7pas k.) i cili shkruan: ‘’Ai shkoi në dhe Etruskeve ku ai shprehet:’’Romakët duke djegur të shekullit të shtatembëdhjetë. Kjo ashtë historia që kulturore e gjuhësore të një populli të stërlasht të Etruria dhe pyeti disa njerëz se kush ishin. Ato i thane Albalogun dhe duke filluar luftën civile i detyruan nxjerr në pamjen ndriçuese si fanari i Aleksandrise, pergjumur nga tajfunet shkatrrimtare të shekujve të se ishin Razenët pra emri i vendbanimit të tyre, me etruskët të kthehen në Epir, pra Shqiperine e sotme rrënjët ne thellësi te shekujve të treshes PELLAZGE trinomit: PELLAZGO-ILIRO-SHQIPTARE, me librin emërtimin e tanishëm VILANUOVA.,, Një vendbanim nga Shkumbini deri në Preveze, gjirin e Artës, nga – ILIRE - SHQIPTARE me gjeneologjitë e fiseve, ‘’Vitelia gadishulli në perëndim,, i dale nga shtypi në në afërsi të Bolonjës, ku janë gjetur 193 varre, me kishin origjinën. Ka patur shumë anash kalime në popujve, kronikave të ngarjeve historike, ne kohë e dhjetor të vitit 2012. Dhe përseri pionieri shqiptar i zbulimet arkeoligjike të kryera në vitet 1853 - 55, historinë shumëshekullore të popujve pellazg, atyre hapsirë dhe udhëheqësit politik, strategët e luftrave të studimeve pellazgjike Konda do të shprehesh:’’Dihet ku Etruskët kanë jetuar sipas këtyre studimeve në ilirë dhe shqiptarëve të sotëm, deri në zhdukjen qindra vjeçareve duke iu treguar banorëve të Malit e se me ‘’Problemin pellazgjik,, është marrë një numur jo shekullin e nandë dhe të shtatë para krishtit. nga harta evropiane apo në kolonizimin çifut që Sudanit në qendër të Afrikes, Peruanëve e Kilianëve i vogël dijetarësh dhe studiozësh. Por ky problem mbeti Cila asht vallë e vërteta, ajo që shkruan Herodoti superfuqitë evropiane, kërkonin ti bënin shqipërise në Amerikën Jugore, Mongolëve dhe Afganistasve i pazgjidhur, enigmatik, madje është quajtur se është apo ajo që shkruan Dionisi? Përputhjes së gjuhës nga EBREJT në vitet 1930, tanimë të shkruar në Kontinentin Aziatik, dhe popujve të kontinetit një problem fantazie. shqipe me Etrusken i janë përkushtuar disa studiues nëpërmjet dokumenteve të shumta nga studiuesi plak mbi vlerat kulturore historike, madhështin dhe Por tanima Studiuesit me origjinë shqiptare ose si G. Buonamici (1919), Eduard Shneider, Giacomo i shquar dibran Prof. Shaban Sinani. Ndërsa një e mbijetesën në dallgëzimet e qindravjeçarëve. Poesia Anno 11 n.4 Ottobre 2013 pagina 12 Spiro Konda, studiuesi i rrallë që ndriçoi problemin pellazgjik Nga Apostol Bitraku

ë kapitullin e dytë të veprës Konda, duke ndjekur gjurmët e shqiptarëve Ntë vjetër, d. m. th. të pellazgëve, Pellazgët, popull hyjnor, u jep edhe shpjegimin dhe etimologjinë e emrave të perëndive greke që, edhe ato, celës për shpjegimin e tyre kanë gjuhën shqipe.Kështu kryetari i perëndive greke Zeus ka kuptimin – deu – patër = dheu detyrohet i gjithë qytetërimi është babai im. Demetra = dhe mëmë, Posejdoni = zot i ujrave e tj. Edhe zgjidhet përfundimisht vetëm po të janë autoktonë të paktën prej dymijë solli, faktet, dokumentat dhe vërtetimet për emrat e hyjnive të tjera greke si Afërdita, jetë se gjurmuesit shkencorë nisen dhe vjetësh. Këto të vërteta sot nuk mund t’i etimologjinë e fjalëve, në sajë të njohurive Apolloni, Hera, Rea e tj.- zbërthehen dhe mbështeten në gjuhën shqipe. Me fjalë të verë në dyshim askush. Gjithashtu, para të tij të gjëra dhe të punës së madhe shpjegohen vetëm me gjuhën shqipe dhe tjera, ky popull i madh kaq interesant, për Kondës, studiuesi me prejardhje austriake këmbëngulëse, janë bindëse dhe plotësisht kanë qënë fjalë pellazge. Sikurse thotë tyrren ose etrusk, nuk ishte gjë tjetër veç Hutenbah botoi në Vjenë më 1960 veprën të argumentuara. Është e para herë që një Herodoti emrat e këtyre perëndive grekët se pellazg. Dhe pas këtyre konstatimeve, “Pellazgët” ku për herë të parë dhe në studiues shqiptar boton një vepër kaq të i morën nga pellazgët. Dhe jo vetëm kaq, autori, si dhe për raste të tjerë, me plot mënyrë të plotë jepen tërë autorët antikë, madhe për çështjen pellazgjike me tërë ato por pellazgëve u detyrohet tërë qytetërimi argumenta e analiza serioze zbërthen referencat historike për pellazgët, shtrirja dokumente e fakte bindëse. Kjo natyrisht i i mëvonshëm greko – romak. Edhe këtu shumë fjalë etruske me anë të shqipes e tyre gjeografike “perandoria pellazge“, shërbeu lartësimit të emrit të shqiptarëve Konda për etimologjinë, për çdo sqarim si – etrusk – tuskë – toskë, kompania, mitologjia para greke, toponime e glosa si populli më i vjetër në Ballkan dhe ne të këtyre emrave, u referohet dhe citon tërë tyrrenë, albanë, geganë e tj. Më poshtë na pellazge që afrohen e shpjegohen me anë të Evropë. studiuesit dhe historianët e më parshëm jep edhe vendet ku banonin etruskët, ku gjuhës shqipe. Vepra u botua pak vite para që janë marrë me këtë problem. Kështu ishin përhapur ata si në Itali, Siqeli, Greqi, asaj të Kondës pa ditur gjë të dy autorët Pse në veprën e Kondës nuk lexuesi ka mundësi të njihet me mendimet Egjipt, duke konkluduar se që etruskët, për njëri – tjetrin. Pra edhe ky studiues u shënua sigla “Universiteti e studiuesve të tjerë dhe të krahasojë tuskët ose tyrrenët janë pellazgë, vërtetohet është afër ideve të Kondës për problemin Shtetëror i Tiranës”? mendimet dhe variantet e tyre me ato të si më lart me fjalët etruske ose me të dhëna pellazgjik dhe për prejardhjen e shqiptarëve Vepra e Kondës “ Shqiptarët dhe Kondës. Në mjaft raste shpjegimet që jep gramatikore të tjera që ruhen në gjuhën e sipas vijimësisë pellazge – ilire – shqiptare. problemi pellazgjik,” megjithëse bëri Konda për etimilogjinë dhe kuptimin e sotme shqipe dhe “ misteri etrusk”zgjidhet Po kështu, me shumë argumenta, me bujë e u botua edhe në greqisht, u prit në fjalëve, në sajë të argumentave të shumta vetëm me anën e gjuha shqipe. këmbëngulje dhe me patos të veçantë mënyra të ndryshme nga opinioni shkencor. e korrekte që jep, janë më të besueshme e Se sa të drejtë kishte Konda për këte historik, për të parët e shqiptarëve, Në Konferencën e parë albanologjike që më bindëse se variantet e shumë autorëve problem, si dhe për problemin pellazg pellazgët, shprehet edhe studiuesi i kohëve u organizua në Tiranë ne vitin 1962, ku të tjerë. Na duket se është mjaft bindës e në përgjithësi, duket edhe tani kur mjaft të fundit A. Kola në veprën “Arvanitët dhe morën pjesë shumë autoritete shkencore logjik shpjegimi i etimologjisë së emrit të studiues të rinj të kohëve të fundit, para prejardhja e grekëve”. Ai sjell mjaft dëshmi me emër, nga vendi dhe të huaj, Konda hyjneshës Athina. Sipas mitologjisë që na dhe pas Kondës, pranojnë se fjalët etruske që vërtetojnë vjetërsinë e pellazgëve paraqiti tezat e tij. Shumë argumenta, një e jep Hesiodi, Zeusi e lindi Athinanë nga shpjegohen vetëm me shqipen. Shembull dhe rolin e tyre si “popull hyjnor”. Ata, bibliografi të gjërë, refereca historike, koka e tij, kurse bijtë e bijat e tjera i ka për këtë po sjellim Zaharia Majanin me pellazgët, siç thonë autorët e lashtë, ishin fakte, arsyetime të shumta që ndriçonin lindur me gra të vdekëshme dhe hyjnesha historisë së Romës dhe qytetërimi i parë dy veprat e tij të botuara edhe në shqip një popull i madh, paraardhës të fisit helen problemin pellazgjik. Po ndodhi diçka e të pa vdekëshme. Bile Athinaja lindi e romak.. Për etruskët, ashtu si dhe për “ Etruskët filluan të flasin”dhe “ Fundi i dhe futën në teritorin grek përveç gjuhës pa pritur. Pjesëmarrësit e Konferencës, armatosur me mburojë e heshtë. Konda, pellazgët, mendimet e shkencëtarëve janë misterit etrusk” ku shumë fjalë e glosa edhe gërmat, fenë, perënditë, adhurimet vërtet u befasuan nga kjo punë e madhe, nisur nga ky fakt, e lidh këtë etimologji – të ndryshme e kontradiktore. Disa thonë etruske i zbërthen, i shpjegon dhe i sqaron dhe misteret e ndryshme. Edhe qytetërimi voluminoze dhe e thelluar shkencore, po Athina – me fjalën shqipe – e thëna . Pas se ata janë vendas, disa të ardhur nga vetëm me fjalë të shqipes së sotme. Duke trojan me atë akeas kanë paraardhës të nuk u treguan shume entuziastë. Shkaku ndryshimeve fonetike që ka pësuar ajo, Lidia, nga Azia. Etruskët kanë qënë popull iu referuar Tuqiditit (shek.Vp.e.r.) i njohur përbashkët atë pellazg. Akili i lutej “ zotit ishte se problemi që shqyrtohej, argumentat erdhi tek forma – Athenë – që nuk është gazmor e kanë lënë mbi 8 mijë mbishkrime. për paanësinë dhe saktësinë e vet, ai të madh Diellit, dodonas pellazgjik”. Dhe që silleshin ishin të pa njohura për ta dhe gjë tjetër veç se fjala shqipe – e thëna, Gjuha e tyre që u shkrua me alfabet grek, konkludon se etruskët përfaqësojnë një Dodona pa dyshim ishte në Epir e jo në duhej kohë, duhej studiuar i tërë materiali pra arsyeja, mençuria e mishëruar e atit. mbeti e pa deshifruar dhe kjo përbën një dega të trungut pellazg. Për flalët shqipe Mesdheun juglindor. Mali ku gjendej i veprës se nuk mjaftonte ai që u dha në Athinaja që lindi nga koka e Zeusit, ishte nga enigmat më të mëdha gjuhësore. Pra mal, plak, bardha, delme, dardha e tj. ka Dodona quhej Tomar dhe shenjtorët e kufijtë e një kumtese të zakonëshme, pastaj kështu hyji i diturisë, i mençurisë. Dhe problemet që kanë të bëjnë me origjinën e mendimin se ato jetojnë që në Luftën e Dodonës Tomare ose Tomure. Pra mali mund të jepeshin gjykime pro ose kundër. Athena ishte perëndeshë pellazgjike. këtij populli janë të mbuluara nga errësira. Trojës dhe fjala pellazge, ilire, etruske dhe Tomorr pa asnjë dyshim. Pastaj kjo faltore Po koha kaloi dhe këto gjykime nuk u dhanë Të gjitha sa janë thënë për etruskët, dhe shqipe – gur – është edhe më e vjetër. Po e shenjtë u shpërngul në jugë. asnjëherë, as më vonë. Dhe heshtja vazhdoi Misteri etrusk janë thënë shumë, janë supozime dhe kështu ai sjell një numër foljesh etruske që gjatë. Edhe për të botuar librin u desh Në kohën e Kondës dhe më parë e më nuk mbështeten në argumenta të sigurta janë njëlloj me shqipen e sotme si ve, shoh, Vijimësi pellazgo-ilire ndërhyrja e udhëheqjes së asj kohe dhe pas, mjaft dijetarë të vendeve të ndryshme, e për pasojë nuk kanë vlerë historike. Si vras, ha, ik etj. shqiptare libri nuk përmban në kopertinë as siglën janë përqëndruar me një zell të madh edhe përfundim “misteri etrusk“ vazhdoi për një Si përfundim edhe ky autor ka Nga sa u tha më lart del se Spiro Konda Universiteti Shtetëror i Tiranës, as Instituti në një problem tjetër të rëndësishëm që kohë të gjatë. Konda edhe për problemin mendimin se shqiptarët dhe gjuha e tyre me veprën e tij “ Shqiptarët dhe problemi i Historisë, siç bëhej për vepra të tjera të ka të bëjë me gjuhën dhe prejardhjen e etrusk, në veprën e tij ka dhënë mendime është çelës për të zbërthyer, shpjeguar pellazgjik”, dha një kontribut të madh dhe këtij karakteri, po thjesht: Spiro N. Konda tyrrenasve ose etruskëve të lashtë. Misteri me vlerë. Sipas tij, problemi etrusk ka qënë e sqaruar shumë probleme që lidhen me iu afrua një hap së vërtetës për zgjidhjen “Shqiptarët dhe problemi pellazgjik” . Edhe etrusk, nuk është vetëm një kuriozitet i pa zgjidhur se studiuesit e shumtë të tij pellazgët dhe etruskët. Gjithashtu ai arrin e çështjes pellazge dhe prejardhjes së sot e kësaj dite vepra e Kondës është pak e shkencor, as një tentativë shpjegimi i një nuk janë nisur nga një bazë e sigurtë. në përfundimin se etruskët, duke qënë shqiptarëve. Ai e strukturoi tezën se njohur për lexuesit se është lënë në harresë realiteti të largët, po një mister i lindjes Sipas Kondës ”misteri etrusk” mund një popull i ardhur, edhe gjuha e tyre shqiptarët rrjedhun nga pellazgët dhe dhe asgjë serioze nuk është thënë për të. së një qytetërimi shumë të lashtë, i cili të zgjidhet vetëm brenda kuadrit të ka karakter kryesisht indoeuropian. Po vërtetoi se sqarimi dhe zbërthimi i shumë Ndoshta i takon së ardhmes për ta vlerësuar u përhap në gadishullin e Italisë dhe problemit pellazg si pjesë përbërëse e kështu edhe Shqipëria është ish- Iliria emrave dhe glosave pellazge shpjegohen atë denjësisht e për ta ngritur autorin e saj mbi të cilën bazohen vetë themelet e tij. Ai është i bindur se enigma etruske e Jugut. Shqiptarët që banojnë sot këtu vetëm me gjuhën shqipe. Materiali i gjerë që në vendin që i takon. “Shqiptarët e pellazgët janë të një race” Nga Ergest Cenolli ai fillimisht për rrugën e gjatë e të vështirë. Shprehja “ vërtetë për të gjetur fillesën, vjetësinë dhe prejardhjen kontradiktore. Shqiptarët i kanë bërë dalmatë, kroatë, i lindur prej dheut “ kishte rëndësi se në kohët shumë e popullit të tij, të shqiptarëve. Dhe që të merresh me lolanë, skithë, keltë, persë. Disa të tjerë i kanë bërë opulli që banonte në Greqi para helenëve, ishte të lashta parahistorike njerëzit besonin se kur dheu historinë e popullit shqiptar që nga prehistoria dhe deri pellazgë, ilirë, po edhe maqedonas e trakë. Edhe për Ppellazgjik. nuk qe forcuar ende, po ndodhej në gjendje baltike, në kohët e vona, siç thotë vetë përsëri autori, duhet gjuhën shqipe mendimet e historianëve kanë qënë të Në Greqinë parahomerike, përpara se të zbrisnin njerëzit dhe kafshët lindnin prej tij të gjallë. Kur dheu të jesh filolog, helenist, latinist, gjuhëtar, glosolog, ndryshme. Ato mund të grupohen në tre grupe. Disa akejtë, para vitit 1500 p. e r . banonin pellazgë. u forcua nga dielli dhe erërat, atëhere njerëzit dhe indolog dhe gjuhën shqipe ta kesh gjuhë amtare dhe janë të mendimit se shqipja rrjedh nga ilirishtja, disa Homeri Argosin e quante pellazgjik dhe jo akaik. kafshët po lindnin me anë të martesës. Pra “ i lindur ta zotërosh shkencërisht.Dhe këto cilësi i zotëronte në mendojnë se rrjedh nga trakishtja dhe disa të tjerë Herodoti thotë se para tij Greqia quhej Pellazgjia. prej dheut”, do të thotë i vjetër, autokton. atë kohë, si asnjë tjetër , vetëm profesor Spiro Konda. kanë shprehur mendimin se gjuha shqipe është një Straboni dëshmon se pellazgët, popull i vjetër ishin Ai kishte njohuri të gjëra enciklopedike, vecanërisht përzierje e ilirishtes me trakishten. shtrirë në tërë Greqinë. Teza dhe kundërteza në gjuhësi dhe në histori. Zotëronte greqishten e re Ka dhe nga ata që me dashakeqësi dhe me qëllime Pellazgët dhe problemi pellazgjik, një çështje dhe të vjetër dhe, si asnjë tjetër, kishte përvetësuar në e paramendime të caktuara politike, pa argumenta Hapi i parë tepër e vështirë dhe e ngatërruar. Çështja pellazge mënyrë të shkëlqyer sanskritishten, gjuhën e përsosur shkencore, kanë folur keq për shqiptarët duke Sa herë kujtojmë veprën e studiuesit, filologut është trajtuar para rilindasve tanë nga autorë të huaj, të intelektualëve të Hindisë si dhe frëngjishten, thënë se raca barbare shqiptare është mbeturinë e dhe historianit të mirënjohur Spiro Konda, mendja sidomos nga grekët e lashtë. Bibliografia për këtë gjermanishten dhe disa gjuhë ballkanike. Në studimet ndonjë populli që gjeti strehë në malet e Epirit gjatë na shkon menjëherë tek vepra e tij madhore e problem është shumë e gjërë, e pa fund. Janë ngritur dhe kërkimet e tij shumëvjecare, Konda u mbështet te përmbytjeve që sollën emigracionet e huaja, pra voluminoze “Shqiptarët dhe problemi pellazgjik,“ teza e kundër teza, nga një herë të çuditshme e të pa autorët e vjetër grekë e latinë që janë marrë e kanë lënë racë që nuk ka asnjë vlerë e rëndësi. Megjithë këto botuar në vitin 1964. Spiro Konda u mor qysh herët besueshme. Është arritur deri atje sa është vënë në dëshmi të vlefshme për pellazgët dhe në gjuhën shqipe mendime që janë shfaqur, çështja e origjinës së gjuhës me problemin pellazgjik. Që kur ishte student në dyshim edhe egzistenca e tyre. Sipas disave, pellazgët që është çelësi i zgjidhjes së këtyre problemeve. Në shqipe, mbetet ende problem i pa zgjidhur. Konda ju Universitetin e Athinës, ku u diplomua për filologji janë konsideruar si krijim i imagjinatës së logografëve të fillim puna e tij ishte ëndërr, pasion po… pastaj u bë fut kësaj pune të madhe e të vështirë për të provuar klasike, u njoh dhe u miqësua me disa autoritete vjetër, nga disa të tjerë si popull historik që ka egzistuar realitet. Ai me guxim shkeli në “ tokë të ndaluar”dhe e vërtetuar se shqiptarët rrjedhin prej pellazgëve dhe shkencore të atij Universiteti si prof. Haxhillaqis e vepruar para grekëve, nga disa si popull i racës preku temën “ tabu”. Dhe jo pa sukses. janë autoktonë në vendet ku banojnë sot. Teza e tij dhe profesori i arkeologjisë me origjinë shqiptare, ariane, nga të tjerë si i racës semite. Pra, kjo vorbull Me përgatitjen që kishte, me pasion e këmbëngulje, se shqiptarët rrjedhin nga pellazgët dhe glosat e emrat Dhimitër Arvaniti. Këta ishin studiues të njohur, mendimesh, faktesh e dokumentash kontradiktore, me punën e një shkencëtari të vërtetë, skurpuloz, pa pellazge shpjegohen vetëm me shqipen, realizohet me shkencëtarë seriozë dhe shpallën se problemi bëri që për mjaft studiues çështja pellazge të ishte “ zhurmë e pa bujë, aty në dhomën e tij të punës, si “ anën e gjuhëve të krahasuara sanskrite, greqishte e pellazgjik është i lidhur dhe zbërthehet në shuma tokë e ndaluar”, çështje “tabu”. Shumë pak guxonin t’i eremit “i vërtetë, studioi me hollësi gjithë historianët vjetër dhe shqipe. Duke ndjekur fillin e ndryshimeve aspekte vetëm me gjuhën shqipe. Po kjo tezë e hynin asaj për vështirësitë që paraqiste. Megjithëkëtë, e gjuhëtarët e huaj dhe të vendit që janë marrë me fonetike të fjalëve dhe emrave në kohë të ndryshme, tyre, që ata e shpallën në formë manifesti, jo vetëm çështjen pellazge, duke e lidhur me gjuhën shqipe, e historinë e pellazgëve dhe prejardhjen e shqiptarëve shumë fjalë pellazge janë të afërta ose të njëjta dhe nuk u mirëprit, po përkundrazi u anatemua nga ringjallën dhe e publikuan rilindasit tanë të mëdhënj që nga Homeri, Hesiodi, Simonidi, Pindari, Tuqiditi, shpjegohen vetëm me shqipen. Për këtë autori sjell qarqet shoviniste greke që , me dashje dhe qëllime sidomos De Rada, Naim Frashëri, Sami Frashëri në Straboni e mjaft të tjerë të kohëve më të reja. Autorët shumë shembuj, shumë argumenta, shumë fakte, citon të caktuara, ngatërronin shkencën me politikën. enciklopedinë e tij etj. antikë grekë, në shkrimet e tyre, pellazgët i quanin shumë autorë dhe , pasi mban qëndrim kritik ndaj Megjithëkëtë, për të riun Spiro Konda, pellazgët Spiro Konda, siç thotë vetë në veprën e tij, duke u popullin më të vjetër të Ballkanit dhe të Evropës. disave, jep variantin e atij që i duket më i drejtë. mbetën në kujtesë dhe do të përbënin qëllimin e nisur nga mendimi i Aristotelit se fisnikëri është për Ata cilësoheshin si popull jo grek dhe gjuha e tyre jo punës së tij kërkimore shkencore gjatë gjithë jetës një komb kur të parët e tij janë autoktonë ose shumë të greke. Pellazgët shtriheshin në një teritor të gjërë,” Shqipja, çelësi për të zbuluar së tij. Vargjet e eposit homerik:” O mbret Zeus vjetër në vëndin ku banojnë dhe kur nga gjiri i tyre kanë perandoria pellazge,”ku sot banojnë shqiptarët dhe fjalët e vjetra pellazge dodonas pellazgjik” dhe “ popull hyjnor i pjellë dret nxjerrë njerëz që me veprat që kanë lënë, janë për tu grekët modernë. Për prejardhjen e shqiptarëve dhe Është për të theksuar se është karakteristike që në për drejt nga dheu”, do të ishin hapi i parë nga u nis patur zili, i hyri punës me dashamirësi dhe si atdhetar i të gjuhës shqipe, ka pasur mendime të ndryshme

cmyk pagina 13 Anno 11 n.4 Ottobre 2013 Storia me strategun bizantin, Gjon Vranën, mori qytetin e Nga Ilirian Gjika Durrësit. Që këtu nëpërmjet rrugës Egnatia, normanët arritën deri në Selanik, por për shkaqe që dihen u ër normanët, kalorësit që u bënë tmerri tërhoqën përsëri duke mbajtur vetëm Durrësin dhe i Mesdheut ka shkruajtur gjerësisht edhe disa ishuj të Jonit. Pkronistja bizantine Ana Komneni. Në 15 librat Ndërsa Guljelmi i II-të, ishte një sundimtar që u e veprës së saj Aleksiada, të cilën ajo ja kushtoi me shqua edhe si diplomat. Me përpjekjet e tij ai arriti që devocion të atit, perandorit bizantin Aleks Komnenit, pas një shekulli lufte midis normanëve dhe Perandorisë që e adhuronte deri në ekstrem, kjo grua intelektuale Gjermane, të lidhej një aleancë, e cila u “celebrua” i përshkruan gjerësisht ata. me martesën e së bijës, Kostancës, me të birin e Edhe Historia e Shqipërisë, si teksti zyrtar i botuar perandorit gjerman, Frederikut Hohenshtaufen, vite më parë nga Akademia e Skencave, po ashtu edhe Henrikun e VI-të. Në vitin 1189 Guljelmi vdiq dhe shumë tekste të ndryshme të huaja dhe shqiptare, Altavilat të cilët nuk kishin trashëgimtarë të vijës trajtojnë në faqet e tyre edhe historitë mbi pushtimet mashkullore e humbën pushtetin e fituar dikur luftëra normane në vendin tonë, të cilat nisin me fushatën e e sakrifica të panumërta. Trashëgimtarja e tyre nga Robert Guiskardit në vitin 1081, për të vazhduar me linja femërore, Kostanca, bëri, që prej martesës Boemundin në vitet 1107-1108 dhe duke përfunduar së saj kurora e tyre ti kalonte Hohenshtaufenëve me mbretin Guljelm i II-të, në vitin 1185. E veçanta gjermanë. Ky ishte edhe fundi pa lavdi i kësaj është se, shumica e të dhënave dhe fakteve historike familjeje luftëtarësh, për të cilët shkroi dikur edhe që përbajnë këto tekste, janë marrë kryesisht nga Ana Komneni. historiania Ana Komneni dhe “Aleksiada” e saj. Duke Ana Komneni, e vetmja historiane femër në kulturën u bazuar këtu por edhe në botime të tjera të autorëve bizantine, është pa dyshim edhe një emër i njohur në bizantinë dhe perëndimorë, ne, kemi krijuar imazhin Historinë e Shqipërisë. Në veprën e saj, “Aleksiada”, dhe përfytyrimin tonë për normanët dhe fushatat e ajo i kushton faqe të tëra historisë mesjetare të tyre pushtuese përgjatë bregdetit shqiptar. Ndërkohë Shqipërisë. Ndërsa “Historia e Popullit Shqiptar”, i që do të ishte me interes të dinim edhe mbi aktivitetin cili është teksti bazë i historisë sonë zyrtare, e citon atë e gjerë që zhvilluan normanët në bregun përtej, në pesë raste, përkatësisht në faqet: 211, 225, 226, pikërisht në Itali ku ata krijuan një nga shtete më të Normanet dhe Shqipëria 347 dhe 356, ku midis të tjerave jep edhe pasazhe fuqishme të kohës. të shkruara prej saj, për Normanët, për të cilët Fushën Ilirike, Durrësin, Historia asnjeherë nuk ka Shkodrën, qytetet e tjera nguruar së shkruari, ishin të Arbërisë, luftimet një komunitet luftëtarësh normano-bizantine, etj.Në të paepur që dominuan në shekujt XI-XII, në Papën që ta njihte në vitin 1059 me titullin, “Dukë faqen 224, thotë se “pas pushtimit të Barit, Robert librin e tij, Historia e Perandorisë Bizantine, autori historinë e Italisë, Ballkanit dhe Kryqëzatës së parë. i Kalabrisë, i Pulias dhe i Siçilisë”. Ndërkohë që, Guiskardi arriti të bashkojë të gjitha zotërimet e i saj Georg Ostrogorski, një nga bizantologët më të Më ambicjen për të qenë protagonistë të ngjarjeve të Pulia dhe Kalabria kishin qenë zotërime të Bizantit, princave normanë, të Italisë së jugut dhe krijoi me to njohur, na jep edhe një jetëshkrim të shkurtër të saj. kohës që jetuan, ata si pasardhës të drejtëpërdrejtë ndërsa Siçilia ishte nën zotërimin e saraçenëve. një mbretëri të fuqishme, që menjëherë i hodhi sytë Midis të tjerave në ligjëratë të drejtë, Ostrogorski të vikingëve, dëshmuan se ishin luftëtarë të aftë dhe Megjithatë kjo gjë nuk i ndali normanët. Në vitin në anën tjetër të Adriatikut”. shkruan: “Ana Komnena, vajza e zgjuar dhe e ditur e të destinuar për të qenë veçse pushtues. Edhe sot 1061 nën drejtimin e Roxherit, vëllait tjetër Altavila, Ndërsa e vërteta është ndryshe. Robert Guiskardi perandorit Aleks I (1081-1118) në veprën Aleksiada në analet historike gjejmë gjurmët e ekspeditave të nisi fushata ndaj Siçilisë, e cila përfundoi me largimin jo vetëm që nuk krijoi një mbretëri të vetën, por shkruajti hisorinë e të atit që nga fillimi, e deri në dhunshme kundër Bizantit, të cilat janë të lidhura e arabëve nga ishulli, ndërsa për merita të veçanta, gjatë sundimit mbajti titullin “Dukë i Apuljes dhe vdekjen e tij (1069-1118). Princesha që ishte e me emrat e strategëve legjendarë si të Robertit, Papa i dhuroi atij, titullin “Kont i Siçilisë”. Kështu, Kalabrisë”. Ndërkohë që pas vdekjes së tij në vitin shkolluar sipas modeleve klasike dhe që e njihte Roxherit, Boemundit apo Tankredit, për të ardhur Papati u përpoq që ti përdorte normanët si instrument 1085, trashëgimtari që e pasoi ishte i vëllai Roxheri, mirë historiografinë, poezinë e filozofinë e lashtë së fundmi tek Guljelmi i II-të, i fundmit i dinastisë për të vendosur kontrollin politik dhe fetar në Italinë i quajtur ndryshe edhe Roxheri i I-rë, sundimtar i greke, e shkruajti këtë vepër me një stil të kërkuar normane të Italisë, Altavilave. Normanët u shfaqën e Jugut, me qëllimin që të dëbonte që aty bizantinët Italisë së jugut. dhe arkaik: ajo nuk përfaqëson vetëm një moment në Italinë e jugut të ftuar nga Bizanti, i cili fillimisht i ortodoksë dhe arabët myslymanë. Natyrisht që kjo Pas tij erdhi në pushtet i biri, Roxheri i II-të, i cili të rëndësishëm të humanizmit Bizantin, por edhe përdori ata kundër arabëve saraçenë, të cilët në vitet politikë i dha frytet e veta. Në vitin 1071 Robert në vitin 1130 bashkoi zyrtarisht zotërimin e të atit, një burim historografik të dorës së parë. Rrëfimi 827-902, i kishin shkëputur Perandorisë Bizantine, Guiskardi dëboi përfundimisht Bizantin nga Italia e Kontenë e Siçilisë me zotërimet e xhaxhait, Robert i hollësishëm i Anës përbën bazën kryesore të Siçilinë. Grupi i parë mbërriti nga Normandia në Itali jugut, ndërsa 20 vjet më vonë Roxheri bëri këtë gjë Guiskardit, siç ishin dukatet e Pulias dhe Kalabrisë, njohurive tona. Mbi këtë periudhë të rëndësishme, në në vitin 1009, nën drejtimin e Rainulfo Drengot, me arabët. Ndërkohë për tu ndalur si një ngjarje e duke krijuar “Mbretërinë e Dy Siçilive”, me qendër të cilën realizohet restaurimi i Perandorisë Bizantine, për të shtypur revoltën antibizantine të Barit. Për bujshme historike, është pikërisht momenti, kur në Palermon, vendin ku e kurorëzoi një kardinal i takimi i Perëndimit me Bizantin gjatë kryqëzatës së këtë qëllim atij ju premtua si shpërblim një feud i vitin 1071, Robert Guiskardi dëboi nga kjo pjesë dërguar nga Papa.Pra, ky është korigjimi që i duhet parë, luftërat me normanët dhe me popujt e stepave madh, i cili përfshinte qytetin e Aversës që ishte nën e Italisë Bizantin dhe bashkoi të gjitha zotërimet bërë tekstit të mësipërm, duke theksuar se Mbretëria të veriut dhe të lindjes. juridiksionin e Dukës së Napolit. Më pas erdhën me normane të Italisë së jugut. Vetëm pas këtij proçesi Normane e quajtur ndryshe “Mbretëria e Dy Siçilive”, Prirja për panegjirizëm e Aleksiadës dhe kufizime radhë të bijtë e Tankredit të Hautevilit (Hauteville), (1061-1071) Roberti, Roxheri, Boemundi dhe nuk u krijua nga Robert Guiskardi, por nga i nipi, të tjera të saj, ndër të cilat duhet vënë në dukje një fisniku të vogël norman, të cilët këtu morën Tankredi, nisën sulmet ndaj bregdetit shqiptar, për Roxheri i II-të. konfuzioni kronologjik, kompesohet nga gjerësia mbiemrin e italianizuar Altavila. I pari ndër ta ishte të cilat shkruajnë edhe tekstet e mësipërme. Këtu nis Pikërisht ky mbret, Roxheri i II-të, është dhe shumllojshmëria e informacionit, që autorja Vilhelm Krah-hekuri, i cili në vitin 1043 pushtoi edhe një nga gabimet që bën historia e Shqipërisë, konsideruar nga historianët si mbreti më i madh ishte në gjendje të siguronte falë pozitës dhe etjes së Kontenë e Melfit në Pulia. si edhe disa autorë perëndimorë. Kështu, teksti i norman. madhe për dije. Një përpjekje për të shkruar histori Më pas do të zbarkonte i vëllai i tij, Robert Historisë së Popullit Shqiptar, botim i Akademisë Ai jo vetëm mori nga Papa titullin e Mbretit, por bëri edhe burri i anës, Çezari Niqifor Brieni, nipi i Guiskardi, pushtimet e mëdha të të cilit e bindën së Shkencave, botuar në Tiranë në vitin 2002, në themeloi edhe dinastinë mbretërore të Altavilave. Nën atij Niqifor Brienit që ishte ngritur si antiperandor drejtimin e tij, Palermo, u bë kryeqyteti i Mesdheut, kundër Mihal Dukës dhe Niqifor Botaniatit” (Georg ku u zhvilluan tre kultura, si ajo normane, latine Ostrogorski. Historia e Perandorisë Bizantine. Tiranë dhe arabe.Roxheri i II-të u shqua edhe si diplomat, 1997. Fq 252 ). Ndërkohë që te “Aleksiada” (VI.7), veprën e Kondës për etimologjinë e çdo fjale, sillen aq në Maqedoni, Males = katund në Kretë, Malesina ushtarak, ligjvënës dhe administrator i kujdesshëm. ajo e përshkruan në këtë formë momentin kur lindi: argumenta, nga një herë edhe 15 ose 20, aq vërtetime = fshat në Fokidë, Malesiada = fshat në Akarnani. siguronteAi nxiti falëmidis pozitës të tjeravedhe etjes edhe së madhe zhvillimin për dije. eNjë ndërtimeve përpjekje për të “Perandorishkruar histori ibëri shoqëruar edhe burri ngai anës, latinët e kontit Brieni, që Çezari Niqifor Brieni, nipi i atij Niqifor Brienit që ishte ngritur si antiperandor kundër Mihal Dukës dhe Niqifor e fakte , citohen aq autorë sa nuk lihet asnjë shteg për Toponime që kanë për bazë fjalën shqipe – pyll. Peli Botaniatit”të shumta (Georg me karakterOstrogorski. laik Historia dhe efetar, Perandorisë si dhe Bizantine. investoi Tiranëkishte 1997. kaluar Fq 252 në ). Ndërkohëanën e tij,që teu kthye në kryeqytet me dyshime. Dhe vërtetimet janë bindëse. Kështu, duke =fshat në Eube, Pyla = fshat në Qipro, Pylaros = “Aleksiada”për kulturën (VI.7), në ajo mënyrë e përshkruan të veçantë. në këtë formë Por, momentin periudha kur e lindi: dafinat “Perandori e fitores.i shoqëruar Ishte nga datalatinët njëe dhjetor në indiktin e sjellë mjaft fjalë ku shqiptarët “ takohen” me pellazgët, liman në Qefaloni e mjaft fjalë të tjera si dhe emra kontitartë Brieni,e qeverisjes që kishte kaluarsë tij nëpërfundoi anën e tij, unë kthye vitin në kryeqytet1154, kur me dafinatshtatë e fitores. (1083). Ishte dataAi e një gjeti dhjetor perandoreshën në me dhimbjet indiktin e shtatë (1083). Ai e gjeti perandoreshën me dhimbjet e lindjes në dhomën e caktuar kohë më autori arrin në konkluzionin se shqiptarët janë pjestarë njerëzish. Kur toponimet shpjegohen drejt, janë parë….Paraardhësitai vdiq. tanë e quanin atë Porfyra, prej nga vjen emri Porphyrogenitus.e lindjes Nënë mwngjes dhomën (ishte e ditëcaktuar e kohë më parë…. të familjes gjuhësore japetike ose indoeuropiane dhe dëshmuese të vërteta që provojnë se atje ku ndodhen shtunëPas ) atyretij në u lindifronin një vajzë,e “Mbretërisë që i ngjante sëbabait Dy të Siçilive” vetë. Kështu u u thaParaardhësit gjithandej. Kjo tanë foshnje e ishaquanin unë”. atë Porfyra, prej nga shqiptarët e pellazgët janë të një race. Këto takime janë ato, banonte populli me gjuhën e të cilit shpjegohen. Kështungjitën pasazhe me radhë të rëndësishme Guljelmi të Aleksiadësi I-rë dhe në Guljelmigjuhën shqipe i II- janë botuar të përkthyera tek vëllimi tjetër i Akademisë së Shkencave, Burime Tregimtare Bizantine Për Historinë Evjen Shqipërisë, emri botuarPorphyrogenitus. në Tiranë në vitin Në mwngjes (ishte ditë e të shumta. Fjala – dipatyron – siç e quanin pellasgët Toponimet kanë vlerën e zbulimeve arkeologjike që 1975.të.Guljelmi Në pesëdhjetë i I-të e ishtegjashtë jo faqet vetëm e tij (fqmbreti 71-127) i jepetparafundit një biografi eshtunë Ana Komnenit ) atyre dhe u lindingjarjet një historike vajzë, që i ngjante babait të perëndinë, korrespondon me fjalën shqipe – de – nxjerrin në dritë objekte e dokumenta të popujve qëi Altavilave,nisin me kryengritjen por edhe e Proedrit mbreti Niqifor i fundit Brieni, norman Dukë i themës i cili së vetë.Durrësit Kështu kundër uPerandorit tha gjithandej. bizantin, Kjo foshnje isha unë”. patër – patër – de = perëndi. Fjala – demetër = parahistorikë , po toponimet na tregojnë edhe emrin, kryengritja e Dukës tjetër të Durrësit Niqifor Baziliakut, e deri tek luftimet e Aleks Komnenit kundër normanëvendërmori të pushtimeRobert Guiskardit në Shqipëri. dhe Boemundit. Në vitin 1185 ai Kështu pasazhe të rëndësishme të Aleksiadës në dhe – metër, pra dhe – mëmë, me kuptimin – dhe edhe gjuhën që flisnin, pra edhe kombësinë e këtyre zbarkoi në brigjet shqiptare dhe në marrëveshje gjuhën shqipe janë botuar të përkthyera tek vëllimi – dheu = mëma e të gjithëve. Fjala pellazge – brazer popujve. Të dyja këto, gërmimet arkeologjike dhe tjetër i Akademisë së – takohet me shqipen – burazer që ka të njëjtën toponomet , kur kombinohen drejt, formojnë histori Shkencave, Burime kuptim. Etimologjinë e fjalës – pellazg – pas shumë të pa gabuar për popujt. Shkurt, toponimet janë Tregimtare Bizantine gjurmët e popullit që ka banuar atje ku gjenden këto ndryshimesh fonetike, Konda e lidh me fjalën shqipe Për Historinë E – pjell = pra lindur jam prej dheut = i dhelindur. toponime. Shqipërisë, botuar në Këto fjalë dhe të tjera, siç do të theksojmë më poshtë, Fjala – gur – që,siç thamë, është rrënjë e shumë Tiranë në vitin 1975. nuk kanë asnjë kuptim e nuk zbërthehen në asnjë fjalëve të tjera e që grekët e kanë – petra- , është fjalë gjuhë tjetër, përvec shqipes. Ndryshimet fonetike që pellazge, për rrjedhoje shqipja dhe është përdorur Në pesëdhjetë e gjashtë kanë pësuar ato, janë plotesisht të justifikuara e janë nga pellazgët në Greqi para se të instaloheshin këtu faqet e tij (fq 71-127) bërë sipas ligjeve të zhvillimit të brëndshëm të gjuhës helenët. Kur erdhën aty helenët, morën nga pellazgët jepet një biografi e Ana shqipe. shumë fjalë dhe emra perëndish e u dhanë trajtë Komnenit dhe ngjarjet Për të vërtetuar vjetërsinë e shqiptarëve Konda greke. Pra kombësia e parë e fjalës – gur – , është historike që nisin me u drejtohet historianëve të vjetër grekë e latinë që e pellazge. Dhe që në Greqinë parahomerike, përpara kryengritjen e Proedrit kane quajtur vendin ku banojnë sot shqiptarët Iliri dhe se të zbrisnin akejtë, para vitit 1500 p. e r . banonin Niqifor Brieni, Dukë Epir. Pra, a janë shqiptarët pasardhës të ilirëve dhe pellazgë, ka dëshmi historike të shumta. Kështu i themës së Durrësit epirotasve? Autori për këtë sjell shumë fjalë toponime Homeri Argosin e quante pellazgjik dhe jo akaik. kundër Perandorit që, siç thotë ai, janë mjet fort i sigurtë që mbyll gojën Herodoti thotë se para tij Greqia quhej Pellazgjia. bizantin, kryengritja e e çdo kundërshtari. Me një punë tepër të kujdesshme, Straboni dëshmon se pellazgët , popull i vjetër ishin Dukës tjetër të Durrësit duke shfrytëzur shumë burime, ai ka mbledhur e ka shtrirë në tërë Greqinë. Pra, konkludon autori dhe Niqifor Baziliakut, rreshtuar shumë emra vendesh, fshatrash, qytetesh, lexuesi bindet nga këto dëshmi, del se populli që e deri tek luftimet detesh, malesh, shkëmbinjsh, emra burrash, grash që banonte në Greqi para helenëve, ishte pellazgjik. e Aleks Komnenit hasen në shumë vende të Greqisë së sotme e në ishujt e Dhe pellazgë kishte kudo. Pellazgë në Beoti, pellazgë kundër normanëve të Mesdheut, pra ku dikur shtrihej “ perandoria pellazge në Thesali, pellazgë në Thrakë, pellazgë në Mikenë, Robert Guiskardit dhe “dhe që shpjegohen me anën e gjuhës shqipe. Janë pellazgë në Argos, pellazgë në ishujt e Mesdheut, Boemundit. mjaft të përhapura toponimet që kanë për bazë fjalën në Delos, në Hidra, në Kupros, në Pesos, Lemnos, shqipe – gur.Gura = mal në Korinth, Gura = fshat në Kretë, Kios. Dhe – pyllaion = pyll, oros maleianon krahinën e Janinës, Gura = qytet në Eritre. Toponime = mal, junion pelagos = deti jonik, siç shihet kanë (Në foto: Perandori që kanë për bazë fjalën shqipe – mal. Males = vargmal kuptim dhe shpjegohen vetëm me shqipen. bizantin Aleks Komeni) (Në foto: Perandori bizantin Aleks Komeni)

cmyk Albanologia Anno 11 n.4 Ottobre 2013 pagina 14 Nga Eva Brinja

itet e fundit në një mënyrë të një pasnjëshme lexuesi shqiptar është vënë Korifejtë e Albanologjisë Vnë kontakt me botime të pjesëshme apo të plota të studimeve të ndryshme në fushën e albanologjisë. Kemi studime në Petro Zheji, Dhimiter Pilika, Aristidh Kola… dhe qendrimi ndaj tyre fushën e linguistikës, në fushën e etnokulturës së trashëguar në etnografi, në simbolikë, nuk i pranon bota». në këngët-legjendat e mitet popullore, në 2.Që të tre ose i janë në nështruar një fushën e shqyrtimeve të li-teratures së lashtë publiciteti diletant, nga gazetarë jo kopetentë që paraqet përshkrimin e miteve të lashta (të por dashamirës të fushës, që pa dashje njohura si greke) dhe trashëgimia e tyre etj. shtojnë nga vetja duke dizinformuar ose Dhe ndërsa kemi të bëjmë me autorë të huaj nga shkronjës që dinë mirë se çthonë dhe si Edwin Jacques, Robert d’Angely, Mayani shtërmbërojnë qëllimisht e të thënën e bëjnë etj. Vend përfundimtar që vendosin gurët e të pathënë. themeleve në fushën e albanologjisë, dhe jo 3.Që të tre nuk janë sponsorizuar as nga vetëm kaq, janë autorët vendas si Petro Zheji, fonde që vihen në dispozicion nga buxheti i Dhimitër Pilika dhe Aristidh Kola (arvanitas shtetit për këto punime, as nga biznesmenë i Greqisë). Ne përmendëm këtu vetëm shqiptarë që rrahin në vazhdimsi gjoksin për disa nga autorët bashkëkohërë duke lënë patriotizëm. Që të tre ose kanë sakrifikuar mënjanë studjues që vijnë që nga periudha edhe atë pak ekonomi që kanë pasur ose e rilindjes europiane me linguistët gjermanë janë ndihmuar nga dashamirës dhe ndihmës dy shekujt e fundit dhe që vazhdon edhe (mbi gjuhët indoeuropiane dhe lidhja me të tjerë albanologë që për nga pikëpamja sot. Shikoni ”fenomenin e origjinës” sot në pellazgjishten e gjuhëve të sotme- shek.XIX) ekonomike janë «ku thërret qameti” e vendin më të demokratizuar, SHBA. Tendecë apo Rilindasit tanë pasi këta të fundit mund Petro Zheji Aristidh Kola! megjithatë heqin nga buka e fëmijëve, në gjithëpërfshirse për të treguar një origjinë nga të themi se pavarsisht nga vlera për kohën bazuar në vet të Vërtetën e Ekzistencës, vjen janë gjë tjetër veçse fise Ilire apo me origjinë kuptimin real dhe bëjnë të mundur botimin vende që kanë vlera kulturore për historinë e e veprave të tilla me përmasa botërore që njerëzimit. etj. ata pak a shumë kanë ndriçuar drejtimin momenti i dytë që shoqëron në vazhdimsi Pellazgjike të zbritura në trevat e Greqisë së nga duhet të ecet ndërsa autorët shqiptar që kjo Dije të mos shkojë vetëm tek fëmijët e Pra, kudo dhe kurdo vlerave ju bëhet zhvillimin e të parës. Pra, kjo popullsi që lashtë që realizojnë historinë e asaj kohe. Dhe përmendëm kanë vendosur përfundimisht bart Fjalën zhvillon dhe vet Jetën ku e përdor ky fenomen ka ndodhur në vazhdimsi deri në biznesmenëve apo pushtetarëve që rrahin vendi i nderit. Po tek ne?

Gurët e Themelit të një ngrehine që quhet këtë Fjalë. Pra punon (vjel të mirat materiale ditët tona në këtë trevë që quhet Greqi. Ky gjoksin për patriotizëm me xhepin plot por Nga periudha otomane vlen të përmendet historia e shoqë-risë njerëzore e fosilizuar nga natyra), dashurohet dhe martohet është pra edhe thelbi i Arstidh Kolës. tëshkoj dhe të bëhet e pranishme pranë Korifejtefakti se pushtuesit e Albanologjise turq ndalonin rreptësisht në gjuhësi, në mitologji e etnokulturë në me partnerin, lind fëmijë, gëzon, lodron, fëmijëve të të gjithë botës. Që njerëzimi të gërmimet arkelogjike në trevën tonë për të përgjithësi. Secili në drejtimin që ka trajtuar konkuron, lufton e kështu me rradhë, pra jeton Shkurtimisht mësojë dhe të edukohet me faktin se në këtë Petromos Zheji, lejuar Dhimiter zgjimin Pilika, e Aristidh ndërgjegjes Kola… dhe mbi qendrimi vlerat ndaj e tyre është i përveçshëm dhe i padiskutueshëm për Jetën në Shoqërinë Njerëzore duke zhvilluar Bëjmë me dije se në punën e albanologjisë botë ka vend për të gjithë, të dashurohen, të lashta të origjinë sonë. Po ne kemi 100 vjet, rëndësinë që përmbajnë. Ja cili është thelbi i kështu, ngjarje pas ngjarjesh, të rëndësishme së vërtetë, dekadat e fundit kanë dhënë vlera trashëgohen e të gëzohen pa qenë nevoja të ngaqë jemi Eva çliruar Brinja nga ky zaptim. Si është puna? secilit prej tyre. e të parëndësishme, historinë që zë vend në të jashtëzakonshme edhe shumë studjues të bëjnë luftë e vëllavrasje deri në shkatërimin Përse akoma Akademia dhe Institutet kujtesën e brezave si shpjegim i fenomeve që tjerë që rrokin shumë disiplina si: e vet globit apo deri në pamundësisë për të VitetStudimore e fundit përkatëse në një mënyrë brenda të njësaj pasnjëshmenuk janë lexuesi shqiptar është vënë në kontakt me Petro Zheji kanë të bëjë me të Vërtetën e Ekzistencës. Mbi zbulimet hematologjike (F. Nikoleti, jetuar më në të. botimeshprehur të akomapjesëshme mbi apovlerën të eplota këtyre të veprave.studimeve të ndryshme në fushën e albanologjisë. Në fushën e linguistikës sjell Zbulimin që Dhe i gjithë ky proces trashëgohet nëpërmjet L.Benusi, A. Zhuzhuni) mbi shpërndarjen e 4.Kjo është e vërteta me të cilën duhet të KemiSa dekada studime duhet në fushëntë kalojnë e linguistikës,që të tregojnë në fushën e etnokulturës së trashëguar në për dimensionin hapësinor përfshin gjithë Gojëdhanave, Miteve, Le-gjendave, Këngëve, grupeve të gjakut O, A, B, AB, Rho (D), M, çedukohen brezat e vjetër dhe të edukohen etnografi,në mënyrë në shkencoresimbolikë, nëse këngët-legjendatkëto vepra në fakt e mitet popullore, në fushën e shqyrtimeve të gjuhët e globit, për dimensionin kohor nuk Valleve, Veshjeve, Zakoneve e Traditës N, MN. brezat e rinj për ti thënë të keqes NDAL pasi li-teraturesnuk kanë sëvlerë? lashtë A qënuk paraqet ka të drejtëpërshkrimin lexuesi e miteve të lashta (të njohura si greke) dhe mund të quhet as zbulim i dekadës apo i në përgjithësi e cila e ka formatuar tashmë *Antigjeneve A, B, C, D, M, N. Jeta është Krijuar për ta Jetuar. Kjo e vërtetë trashëgimiataksapagues e shqiptar,tyre etj. Dheqë i ndërsablen këto kemi vepra të bëjmë me autorë të huaj si Edwin Jacques, shekullit por i së paku tre mijë viteve të fundit, brenda vetes Të Vërtetën e Ekzistencës që në *Sistemeve A B O. mësohet dhe kuptohet kur njihet pikërisht Robertpër t’u d’Angely, edukuar Mayanie kulturuar etj. vetenVend përfundimtardhe fëmijët që vendosin gurët e themeleve në fushën në dimensionin depërtues është një zbulim Lëmin e Historisë quhet Mitologji. *Rhesus e MNS si dhe faktorin Rho(D) qëi historia e Vërtetëe Ekzistencës së njeriut mbi ee albanologjisë, tij, të dijë në dhese këtojo vetëm punime kaq, kanë janë vërtetë autorët vendas si Petro Zheji, Dhimitër Pilika dhe që bëhet present në të gjitha degët e dijes së Kjo është arsyeja që shqyrtimi i etnokulturës fal kombit shqiptar veçantinë e një primati Tokë. Dhe në këtë edukim detyrën parësore Aristidhvlerë shkencore Kola (arvanitas prej atyre i Greqisë).për të cilën Ne dhe përmendëm këtu vetëm disa nga autorët bashkëkohërë duke lënë mënjanë studjues që vijnë që nga periudha e rilindjes europiane shoqërisë njerëzore. Po cili është ky zbulim? në përgjithsi të çon në pasqyrimin e Europian. e ka bartësi i kësaj, historie, bartësi i asaj Dije i paguan? Përse duhet të persekutohen me linguistët gjermanë (mbi gjuhët indoeuropiane dhe lidhja me pellazgjishten e gjuhëve Fakti i panjohur deri tani se Fjala, që njeriu Mitologjisë së Lashtë në jetën e asaj popullsie *Zbulimet antropologjike, nga antropolog në formë Gjuhësie dhe Mitologjie të parë. studiues që i kushtojnë jetën punimeve i globit tokësor përdor, nuk është produkt i etnokulturën e së cilës merr në shqyrtim. Sa të ndryshëm deri tek ai i shquar grek 5.Këtu merr spunto rëndësia misionare shkencore në një kohë që ne kemi 100 vjet një procesi evoluitiv të zhvillimit të njeriut, më e pasur të jetë kjo etnokulturë aq më pranë Pulianos, ku pohohet se ndërsa Pellazgët përpara shoqërisë njerëzore që ka popullsia që jemi çliruar nga regjimi otoman? por një proces ku njeriu ka marrë gjuhën të Mitologjisë Origjinale është ajo popullsi. Kjo janë brakicefalë ndërsa Grekët e vjetër shqiptare në shpalosjen e Etnokulturës së A duhet që frazën «është tragjedi, tej çdo gatshme në përdorim si mjet i transmetimit të është arsyeja që sigurisht popullsia që bart dolikocefale(E.Pitari) janë të vetmit shqiptarët Vet deri në hollësi si bartësi i vetëm autentik përfytyrimi, që kjo racë e madhe dhe shumë mendimit nga një Dije që vjen shumë e plotë gjuhën e parë bart në etnokulturë Mitologjinë që e trashëgojnë në masën më të madhe i Fillesës. e lashtë të katandisej në këtë gjëndje, e dhe e saktë mbi ekzistencën. Sigurisht ky në formën më të plotë. kafkën brakicefale. 6.Këtu merr shtysë dhe rëndësia misionare cila meriton të quhet skandali i qytetërimit zbulim është tejet tronditës pasi ka të bëjë me Kjo është arsyeja që shqyrtimi i *Në fushën e pasqyrimit te etnokultures që merr Akademia dhe Shteti Shqiptar ndaj europian», e dijetarit dhe politikanit të shquar një formim të tërë njerëzor që së paku prej Etnokulturës Shqiptare të çon drejt vërtetimit – krahinore në treva jo me, shqiptare nga Kulturës Botërore, për ti thënë të vërtetat si amerikan (1914) George Fred Williams tre mijë vitesh vjen krejt i ndryshëm. Është ky të një pasnjëshme të faktit se figurat Gjok Dabaj (Shestani), vepër me përmasa Urtia më e madhe e njerëzimit, që nuk është ta pranojmë si rëndësinë e një fakti për të fakt që gjatë studimit të Petro Zhejit, ndërsa të mitologjike që qytetërimi perëndimor i akademike. marrë deri tani parasysh. treguar se fajtor janë europianët? gjitha nocionet e shtjelluara arrin të kapërdish trashëgon të shkruara nga greqishtja e lashtë *Në fushën e linguistikës një tjetër Nga sa thamë më sipër lind pyetja e Është këtu dhe vetëm këtu tek ne kjo e lehtësisht, të ndjehesh tejet i lodhur nga një mbi letra papirusi, popullsia shqiptare i ka arvanitas i madh Niko Stillo (HISTORIA E thjeshtë: keqe. Nuk kemi pse presim që të organizojnë peshë që quhet tronditje në koshiencë. të mëshiruar në onomastikë (toponime e SHENJTË E ARVANITËVE ). A është normale kjo shfaqje armiqësore fondacione dhe te presim nga institutet e Fjalë të gjuhëve të ndryshme por të të njëjtit antroponime), në zakonet dhe emërtesat e Por, ne jemi përqëndruar tek këta tre e penguese ndaj fenomentit “Albanologjia e huaja Sesione Shkencore mbi Zbulimet e kuptim në familje të ndryshme gjuhësore tyre, në shenjat simbolike të veshjeve, në korifej për ti rënë shkurt se kemi të bëjmëme Vërtetë” ? Petro Zhejit, por duhet të jemi ne që ti ftojmë (latine, sllave, gjermanike etj.) kanë tingëllime ritet e vallet e këngët e legjendat ndër breza një artikull, ndërsa për pjesën tjetër nëse do Për të kuptuar në është normale apo jo dhe të huajt në shtjellimin e tij shkencor, jo thjesht të ndryshme pasi përdorin bashkëtingëllore pa dallim moshe e seksi. Kështu dëgjon si ti hynim një shtjellimi përfundimet do të ishin cila është normalja në se ky fenomen do të për nderin se Petro Zheji është shqiptar, por të ndryshme. Por kur i zbërthen në rrokje pa të keq bariun në mal të Çikës të të thotë po të njëjta. shfaqej në vendet perëndimore po marrim një se kemi të bëjmë në thelb me gjuhën tonë apo edhe në bashkëtingëllore që ju kanë kur shkreptine e bubullinë «ja dhe Zeusi po shembull. Shikoni Gjermaninë në dy shekujt e Shqipen. E të huajt duhet ta nisin së pari humbur zanoret shoqëruese; ja se çfarë bën dashuri me Ledën», pa çka se nuk ja ka Të përbashkëtat fundit (shek. XIX - XX) në lëmin e studimeve nga mësimi i saj. Nuk kemi pse të presim që zbulohet !Secila rrokje merr një funksion të idenë e Mitologjisë së lashtë Greke. Pikërisht Dhe, duke vazhduar shqyrtimin e këtyre etnokulturore (linguistik, arkeologji etj.). studjues të huaj të hedhin dritë mbi vlerat caktuar si emër, mbiemër ose folje. Dhe të pasqyrimit të thellë në jetën e popullit korifejve të albanologjisë në pasqyrimin e 1.Mbas linguistit anglez, Sir William etnokulturore shqiptare si bazamente të asaj gjitha së bashku përbëjnë fjalinë e plotë që shqiptar të Mitologjisë së Lashtë, që njihet si veçantisë të secilit, zbulojmë se kanë edhe të Jones (1786), i cili përcaktoi sanskritishten, europiane në muzikë, kërcime, apo etnografi shpjegon kuptim që bart kjo Fjalë kur është Mitologjia Greke, ia ka kushtuar punën e jetës përbashkëta si: latinishten, greqishten, të dala nga një trung, në përgjithsi pasi sado të konstatojnë dhe të e pazbërthyer. Pikërisht ky zbërthim dhe së tij i madhi Dhimitër Pilika. Në këtë kuadër *.Që të tre i kanë kushtuar jetën. vijnë në vazhdimësi lunguistët gjermanë studjojnë ata gjithmon do të ngelen kontake lexim i këtyre fjalive të ngurtësuar brënda ai ka shpalosur këtë pasqyrim në qindra *.Që të tre jo vetëm nuk janë vlerësuar por që hedhin shumë dritë mbi origjinën që vijnë nga jashtë. Ndërsa ne mund ti japim fjalëvë të gjuhëve të globit arrihet në saj të “albanicat” e tij të hulumtuara nga treva jonë janë persekutuar: indoeuropiane të gjuhëve, lidhjen e tyre në një mënyrë të plotë dhe të sistemuar faktit se këto rrokje në gjuhën shqipe kanë mëmë a po nga arkivat e botës duke e shtrirë Petro Zheji, që para 30 viteve që ka bërë me sanskritishten etj. Në këtë kuadër e këto vlera ashtu siç janë të krijuara brenda kuptim sipas pozicionit që zënë brënda fjalisë në shumë drejtime si: Zbulimin është persekutuar nga kolegë, rëndësishme për ta, ka qenë pozicionimi i rregullave rigorozisht për tu zbatuar nga (si emër, mbiemër apo folje). Është ky fakt që *Në simbolikën pellazgjike dhe bartjen e shoke të afërm deri në kërcënim për jetën. gjuhës gjermane dhe racës së tyre në këtë bartësi, etj. e vendos gjuhën shqipe në bazamantin prej të tyre në veshje e këngët shqiptare. Kjo është arsyeja që ky zbulim njihet nga ne, lashtësi. Jemi ne që duhet të japim përgjigje pse cilave kanë rrjedhur gjuhët e botës. Pra është *Në traditën shqiptare si pasqyrim i vetëm mbas tre dekadave. 2.Ajo që ka pasuar ambjentin shkencor niveli më i lartë i punëve studimore shkencore gjuhë e parë. Nuk do të ndalem këtu për botëkuptimit pellazg. Dhimitër Pilika, pas ardhjes nga dhe kulturor të Gjermanisë ka qenë të Instituteve tona Studimore është mbledhja mekanizmin e vërtetimit të këtij Zbulimi që *Në vulën që përdornin dyert e mëdha Çekosllavakia me 30 arka me “albanica”, ku investimi në të gjitha fushat e hulumtimeve dhe ruajtja sistematike i informacionit që vjen ka ndërtuar Petro Zheji, Algoritmit Simbolik, shqiptare në shekuj me simbole pellazge. pasqyrohej puna shumëvjeçare e bërë prej etnokulturore deri në ekspedita që shkojnë përkatësisht në çdo degë të dijes dhe jo vetem një metodë krejt moderne për shkencat *Me onomastikën (toponime dhe tij në katedrën e albanologjisë, të krijuar po në fund të Indisë për të gjetur rrënjët e tyre analizimi i tyre.Pikërisht analizimi është dhe bashkëkohore, pasi është jashtëzakonisht antroponime ilire). prej tij në universitetin Pragës, mbas disa ariane. Kjo prirje për origjinë me vlerë çoi puna shkencore që duhet të sjelli përfundime pak për një artikull, shtjellimi i një metode *Mite etj. viteve pune në Akademi internohet pa asnjë deri tek lindja e fenomenit nazist që e ktheu të vërtetueshme dhe që i shtrijnë më tej rrugët që mbasi bën vërtetimin e teoremës fillon Ky është dhe thelbi i Dhimitër Pilikës që i shkak në një nga fshatrat e Myzeqesë, ku në kundërvlerë dijen shkencore e cila bart në e dijes. Që do të thotë nëse kemi një mbledhje e të futet në të gjitha degët e Dijes duke i tregon Dijes botërore se Mitologjia e Lashtë jetoi dhe punoi si mësues 8-vjeçareje për 3 thelb vetëm humanizëm. serioze mbi trashëgiminë muzikore në të bërë përfundimisht këto të fundit lehtësisht nuk është as një shpjegim naiv i botës kur vjet dhe nga ku vetëm pas një sëmundjeje 3.Pra, ashtu si në Gjermani në çdo shtet gjitha aspektet e saj, kjo duhet të pasohet me të depërtueshme tek njëra tjetra (fillozofinë, njeriu shihte yjet në qiell e fillonte fantazonte dhe në saj të mbështetjes së miqve të tij u ndesh një përkushtim në shpalosjen e vlerave analizën se nga vjen çdo fenomen i shfaqur teologjinë fizikën, astronominë etj.). dhe as një shpikje në laboratorët e filozofëve kthye në Tiranë ku dhe vazhdoi, i mbyllur etnokulturore si trashgimtare me vlerë. brenda saj dhe shtrirja në kohë e hapësirë. Por le të mjaftohemi duke nxjerrë në pah e shkrimtarve të lashtë të periudhës së në shtëpi, të rishkruaj (pasi dokumentacioni Pavarsisht politizimit të tyre dhe kthimit në Ose nëse kemi gërmime arkeologjike vetëm faktin se ndërsa Dijet e ndryshme shkëlqimit të Greqisësë Lashtë. Jo, Mitologjia i tij studimor ishte sekuestruar si punim i një një motivim të se keqes, vetë këta shkencëtarë masive, kjo duhet të pasohet me analizën e shkencore vazhdojnë rrugën e zbulimeve është vetë Jeta e asaj popullsie që e ka armiku të rrezikshëm) veprën e tij madhore janë mirëpritur si vlera të patjetërsueshme hollësishme e shumëplanëshe të gjetjeve në duke na çuar gjithnjë e më tepër jashtë bartur Botë kutimin Mitologjik dhe Historinë mbi pellazgët që në fakt është një volum prej për kombin e tyre. Meqë i zumë linguistët mënyrë që të përftojmë përfundime që hapin globit tokësor, ajo që gjejnë dhe vërtetojnë që shtjellohet brënda tij. Dhe është po ajo 2600 faqesh. gjermanë me gojë le të japim edhe disa drejtime të tjera për gërmime arkeologjike etj. (mekanika kuantike e matematika moderne) popullsi që bart dhe Gjuhën e Parë. Aristidh Kola, duke qenë se la edhe shëmbuj në lidhje me atë çfarë ata kanë Dhe jo të lejohet deri tek folësi i lajmeve që pra të gjitha përfundimet e tyre janë në mijra profesionin e vet si avokat duke iu perkushtuar përcaktuar për gjuhën shqipe: pasi etiketon, pa të keq Apolloninë greke, të vite tashmë të fosilizuar brënda Fjalës këtij Aristidh Kola rrugës studimore, kërcënohet deri në marrjen -Viti 1850, linguisti Schleicher arriti njofton mbi gjetjet e reja. Si ka mundësi që mjeti të transmetimit të mendimit. Pra në fakt Në po të njëjtën rrugë të Dhimitër Pikikës, e jetës dhe pengohet vazhdimisht në botimet e të vërtetojë se shqipja i takon gjuhëve nuk njihet procesi Analizë shumëplanëshe nuk sjellin gjë tjetër për Krijuesin e Fjalës apo por në një mënyrë tjetër, është edhe një tij shkencore. (Ne fakt ka vdekur ne rrethana indoeuropiane, më e afërta me të është e Argumentit apo e faktit? Kjo ka ardhur se të Gjuhësisë. Ky është thelbi i Petro Zhejit që tjetër korife i albanologjisë, Aristidh Kola. te dyshimta, thuhet i helmuar, Red. imi K.M) greqishtja e lashtë, është degë e pellazgjishtes niveli intelektual i punonjësve të Instituteve nuk ka bërë gjë tjetër veçse i ka dhënë Dijeve Pasi është një njohës i shkëlqyer i literaturës 1.Që të treve veprat nuk janë marrë prej së cilës rrodhën greqishtja dhe latinishtja. nuk i është përgjigjur dot apo nuk është shkencore rrugën e gjetjes së Lindjes dhe së lashtë, qënësia shqiptare e çon drejt në shqyrtim nga Akademia e Shkencave -Viti 1853, Gerg von Hahn, me anë të lejuar që ta bëjë këtë. Le të na i japin vetë Vazhdimsisë së Historis së Jetës së Njeriut shqyrtimit të hollësishëm dhe në përfundimin Shqiptare. Përkundrazi mbasi heshtet shqipes arriti të shpjegojë disa emërtesa me studiuesit e Instituteve këtë përgjigje në këto mbi Tokë. se të gjitha historitë e fiseve të lashta helene publikisht (arma më e mirë kjo për të vrarë origjinë Ilire dhe disa emërtesa nga greqishtja ditë reformimi. Ajo që do të përbënte një lutje që bënë dhe shkruan histori, nuk janë gjë vlerën) pasi nuk bëhet asnjë prononcim qoftë e lashtë, të cilat nuk merrnin shpjegim me për ta, është që puna e kryer deri tani nga Dhimitër Pilika tjetër veçse historitë e lëvizjeve dhe bëmave dhe kritik nga ata që mbajnë gradat dhe emrat greqishten. Shqipja është bija e ilirishtes. Institutet të ruhet si diçka e shenjtë, pasi mbi Tashmë mbas zbulimit të Petro Zhejit të fiseve Ilire, që krijonin histori në trevën në këto lëme të Dijes, përfliten tinzërisht. -Viti 1854, Borr (Vorr), e përcaktoi to nis puna shkencore e vërtetë. puna gjigande e një tjetër korifeu, e Dhimitër gjuhën shqipe si gjuhë indoeuropiane pa Ballkanike. Merr në shqyrtim legjendat e Janë pikërisht këta titullarë dhe mbajtës Shënim: Ky artikull është publikuar nga autorja Pilikës, gjen rëndësinë e vërtetë. Pasi kemi lashta, Merr në shqyrtim shkrimet e lashta gradash shkencorë që nën buzë apo duke për degëzime apo të afërme të saj. Dhe vetvetiu “Eva Brinja” në shtator të vitit 2006 në organet e shtypit mësuar se është një moment e parë ku etj. Pra, ndërsa flitet për fise me emërtesa dredhur buzët të thonë sikur të bëjnë nder se lind pyetja ”po linguistët tanë si i kanë të përditshëm shqipar, por për nga vlerat që mbart, Njeriu i Tokës merr në përdorim mjetin e të ndryshme si Lelejët, Karetë, Eubetjanë ”ju vjen keq por nuk janë të pranueshëm, nuk pasuar ata gjermanë”? Kjo është ajo që informacioni që na sjell dhe rëndsia e veçantë që ka, ky transmetimit të mendimit Fjalën, si një mjet i a Tibet-janë (Thivjanë) a Eolas etj, ato nuk vijnë nga akademia, nuk janë shkencorë apo ka ndodhur në çdo vend të zhvilluar në i takon aktualitetit të të gjithë kohërave. - Kol Marku

“Orlandi i Çmendur”, përkthye shqip nga Prof. Guljelm Deda

Botimi i poemit epik të poetit Italian, Lodoviko Ariosto, (L’Orlando Furioso) “Orlandi i Çmendur”, përkthye shqip nga Prof. Guljelm Deda, e vendos gegnishtën në podiumin e nderit të kultures shqiptare dhe e pasunon letërsinë tonë me një kryevepër të nivelit të naltë. pagina 15 Anno 11 n.4 Ottobre 2013 Cultura “Orlandi i Ngaçmendur” Lek Pervizi Vështrim mbi shqiptarët çamë të Greqisë Nga Robert Elsie 1923 qeveria greke deklaroi se myslimanët EDES-it pushtoi Pargën të nesërmen ku u Përkthyer në shqip nga Prof. Guljelm Deda shqiptarë do të përjashtoheshin nga vranë 52 shqiptarë. Me 23 shtator 1944, amët, të njohur greqisht si Tsamides, shkëmbimi i parashikuar. Në rajon u dërgua fshati i Spatarit të Filatit u plaçkit dhe 157 janë shqiptarë, të cilët banojnë një komision i përzier i Lidhjes së Kombeve, persona u vranë. Shumë gra dhe vajza u Nga Lek Pervizi AqÇ nëma pjesëntepër më kurjugore dihet të trevave se përkthyesipa përfaqësim vinte shqiptar, nga për tëradhët përcaktuar e përdhunuan, dhe u kryen shumë krime të shqipfolëse. Krahina e tyre, Çamëria, është prejardhjen e popullatës myslimane. tjera të llahtarshme. Sipas përllogaritjes së q ma tepër kur dihet se përkthyesi intelektualvenjë zonë malore në ma kufirin të shquemgreko-shqiptar. shkodranë, Detyra e komisionit që diktatura ishte mjaft komuniste i ndërlikuar shoqatës çame të Tiranës gjatë sulmeve të vinte nga radhët e intelektualve ma deshiPjesa më tëe madhe asgjësojë e Çamërisë ndër ndodhet burgje në sepse, e kampe për shkak pune të diskriminimit e internimi. dhe të viteve 1944-1945, u vranë gjithsej 2771 Atë shquem shkodranë, që diktatura rajonin e Epirit grek, i cili përfshin pak përndjekjes zyrtare dhe jozyrtare që kishin civilë shqiptarë. Menjëherë pas këtyre komuniste deshi të asgjësojë ndër burgje e Kujtontea shumë prefekturat regjimi e seThesprotisë keshtu dheia kishtepësuar, shueshumë çamëaftësitë donin tëletrare përfshiheshin dhe ngjarjeve, tërë popullata çame, e pambrojtur kampe pune e internimi. Kujtonte regjimi të Prevezës, por Çamëria përfshin edhe në shkëmbim, të largoheshin pa kusht. Me dhe e tmerruar, mori arratinë dhe iku për se keshtu ia kishte shue aftësitë letrare ditunitëpjesën më ejugore fitueme të Shqipërisë, në një d.m.th. Universitet gjithë deklaratënprestixhoz e qeverisë si ai greke,i Padovës, shumë në Shqipëri për të shpëtuar. Këtu dëshiroj të dhe ditunitë e fitueme në një Universitet zonën e Konispolit. Kur forcat greke morën të tjerë u detyruan të përgatisnin çantat dhe përmend faktin se në vitin 1947, pas Luftës prestixhoz si ai i Padovës, ku, më 1937, ku,Çamërinë më dhe1937, Epirin Guljelm gjatë Luftës Deda,Ballkanike u diplomuetë iknin për në me Turqi. vlerësimin Në tokën e tyrema dhe të së Dytë Botërore, me gjithë përgjegjësinë Guljelm Deda, u diplomue me vlerësimin të vitit 1912, çamët përfunduan papritmas në shtëpitë e tyre u vendosën refugjatët e për krime lufte dhe me gjithë faktin se ishte ma të naltë “Summa cum laude”, me tezën naltënë Greqi, “Summa të shkëputur cumnga pjesa laude”, tjetër e meshumëvuajtur tezën mbigrekë ngagjuhën Anatolia. e Pjetër vetë i dyshuar për bashkëpunim me nazistët, mbi gjuhën e Pjetër Bogdanit të “Cuneus Shqipërisë. Kufiri i ri midis Greqisë në Vitet ’30 panë një përmirësim të Napoleon Zervas u emërua ministër i Rendit Bogdanitzgjerim dhe Shqipërisë të “ Cuneus së sapolindur Profetarum mbeti marrëdhënieve”, italisht, njëmidis liber çamëve 150 shqiptarëfaqesh Publik në qeverinë greke! Spastrimi i çamëve Profetarum”, italisht, një liber 150 faqesh i pacaktuar për një kohë dhe kjo shkaktoi dhe shtetit grek, veçanërisht gjatë viteve myslimanë të Greqisë në fund të Luftës së (edhe kjo një vepër me vlerë), ku shoqërues (edhepaqëndrueshmëri kjo një politike vepër afatgjatë me në vlerë), rajon. kutë fundit shoqërues të administratës kishte së Kryeministritnjë ndër Dytë Botërore shënoi përfundimin e një kishte një ndër profësorët me të shquar te Ngacmime të vogla tradicionale mes të Elefthérios Venizélos (1864-1936), por kapitulli të dhimbshëm të historisë çame dhe Italisë, Karlo Taljavini. (Carlo Tagliavini) profësorëtkrishterëve dhe myslimanëve,me të shquar mes grekëve te Italisë,gjendja u Karlopërkeqësua Taljavini. dukshëm nga(Carlo viti fillimin e një tjetri. Vendi ku arritën çamët Diktatura komuniste nuk i merrte dhe shqiptarëve, u shndërruan në një kërdi 1936 me vendosjen e diktaturës së Ioánnis e rraskapitur dhe të uritur, pra Shqipëria, parasyshë këto cilësi as të Lemit as të Tagliavini)të llahtarshme. Kaosi mbretëroi në jug të Metaksás (1871-1941) kur u morën masa të ishte pushtuar pak kohë para ardhjes së tyre, intelektualve të tjerë shkodranë, një pjesë Shqipërisë dhe në Epir, dhe u derdh shumë hapëta shtypëse. U ndalua përdorimi i gjuhës nga Enver Hoxha (1908-1985) dhe forcat e të mire të të cilëve i pushkatoi dhe ata gjak. Në memorandumin e tij “Çështja e shqipe publikisht dhe privatisht, dhe nuk u tij komuniste. Udhëheqësit e rinj marksistë që shpëtuen i burgosi dhe internoi gjithë DiktaturaEpirit – flijimi komuniste i një populli” nukMid’hat i merrtebej lejuan parasyshë më libra dhe gazetakëto në cilësi gjuhën shqipe.as të nuk u treguan shumë mikpritës apo kohën 45 vjeçare, siç ndodhi me Guljelm Frashëri (1880-1949) denoncoi karakterin Arsimi shqip kishte qenë rreptësisht i ndaluar tërësisht të predispozuar për të ndihmuar Dedën. Jam nje deshmitar qe i kam ndejtun Lemitçnjerëzor as të tësulmeve intelektualve greke mbi juguntë tjerë e nëshkodranë, Çamëri që prej një vitit pjesë 1913. Metë pretekstinmire të bashkatdhetarët e tyre çamë sepse, edhe gjithmon pranë duke ndjekun hap pas hapi tëShqipërisë, cilëve pori pushkatoi sigurisht që udhe kryen ata krime që shpëtuene kërkimit tëi burgosiarmëve, policët dhe internoirregullisht ata i konsideronin si bashkëpunëtorë me punën e tij kambngulese për të përkthye Botimi i poemit epik të poetit të rënda nga të gjitha palët. Mijëra refugjatë bastisën shtëpi shqiptare dhe rrahën banorët, fashistët. Megjithatë, çamëve u dhanë status atë vepër monumentale te letersise italiane, gjithëItalian, kohën Lodoviko 45 Ariosto,vjeçare, siç ndodhishqiptarë me u dyndënGuljel përm nëDedën. Vlorë ku mbetënJam njeshpesh deshmitar duke i arrestuar qe i kampa shkak. ndejtun Edhe si refugjatë dhe u lejuan të qëndronin në qe ai e bani monumetale edhe në letërsinë të pastrehë në kushte të mjerueshme. gjatë periudhave kur situata ishte më e qetë, Shqipëri. Çamët morën ndihmë jo nga (L’Orlando Furioso) “Orlandi i Shumë njerëz vdiqën nga tifoja apo thjesht shqiptarëve të Çamërisë iu dha të kuptohej regjimi i Enver Hoxhës, por nga administrata shqipe. gjithmonÇmendur”, pranë përkthye duke shqip ndjekun nga hap pas hapi punën e tij kambngulese për të përkthye atë vepër Ishte pikërisht në këto kushte që Lemi nga mungesa e ushqimit. Gjatë Konferencës se nuk ishin të mirëpritur në Greqi. Në prill e Kombeve të Bashkuara për Ndihmë dhe monumentaleProf. Guljelm Deda, te letersise e vendos italiane, së qe Ambasadorëve ai e bani monumetalenë Londër në pranverë edhe të në1939, letërsinë forcat italianeshqipe. të diktatorit fashist, Rehabilitim (United Nations Relief and (siç e thërrisnim), i ndaluem me u marrë gegnishtën në podiumin e nderit vitit 1913, përfaqësuesit e Fuqive të Mëdha Benito Mussolini (1883-1945) pushtuan Rehabilitation Administration, UNRRA), me krijimtari të lire, iu vu përkthimit të të kultures shqiptare dhe e (Britania e Madhe, Franca, Gjermania, Shqipërinë dhe, brenda pesë ditësh, morën e cila shpërndau çadra, ushqime dhe ilaçe asaj vepre kolosale prej 40.000 vargjës Ishte pikërisht në këto kushte që Italia,Lemi Austro-Hungaria(siç e thërrisnim), dhe Rusia) i ndaluem nuk tërë me vendin, u marrëduke e detyruar me krijimtari Mbretin Zog të në kampet e mjeruara çame në Vlorë, “Orlandi I Çmendur” të poetit të madh pasunon letërsinë tonë me një arritën të merreshin vesh për çështjen nëse arratisej. Me këtë pushtim, Shqipëria humbi Fier, Durrës, Kavajë, Delvinë dhe Tiranë. Italian, Lodoviko Ariosto. Në ato kushte të lire,kryevepër iu vu tëpërkthimit nivelit të naltë. të asaj vepreEpiri kolosale t’i jepej Shqipërisë prej 40.000 apo Greqisë vargjës dhe, “Orlandipavarësinë eI sajÇmendur”të dhe u përfshi në Perandorinëpoetit të Refugjatët çamë u inkuadruan fillimisht pamundshme ai arriti të bajë të mundshme nëse të ndahej, se ku do të caktohej kufiri. e re Romake të Mussolini-t. Pak kohë pas në të ashtuquajturin Komiteti Antifashist i këtë përkthim, në 17 vjet punë intensive nga madhdyta duhej Italian, zgjidhun Lodoviko ana finaciare, Ariosto. për një NëPër ato këtë kushte arsye, në të gusht pamundshme 1913, Konferenca ai arritikësaj, tëitalianët bajë e tëdrejtuan mundshme vëmendjen këtëndaj Emigrantëve Çamë, krijuar në vitin 1944 si 1958 në Kuç të Kurveleshit, ku ishte izolue përkthim,vepër voluminoze në 17dhe vjetbotuesi punëqë e merrte intensive ngriti nganjë Komision1958 në Ndërkombëtar Kuç të Kurveleshit, Kufiri Greqisë. ku Gjatëishte përgatitjes izolue mesë fushatës një grup për pjesë e Frontit Antifashist Nacionalçlirimtar, me një grup intelektualësh të tjerë, deri më përsipër. Më që kishte dalë një nip i grues së (International Border Commission) i cili u pushtimin e Greqisë, mëkëmbësi italian udhëhequr nga komunistët. Gjatë viteve pas 1975, i internuem në fshatin Nërnenas të intelektualëshLemit, për ta hedhun të në tjerë, kompjutër, deri unëmë e 1975,dërgua i internuemnë rajon në vjeshtë në fshatintë atij viti për Nërnenas të i Shqipërisë, të Fierit, Francesco ku qëndroi Jacomoni 25 di vjetSan Luftës së Dytë Botërore, Komiteti Antifashist Fierit, ku qëndroi 25 vjet nga 1964 deri ngapëzullova 1964 nismën deri time 1989. të botimit Unë në revistën.kam pas ndarë fatin të te Pandashmen. ndigjoj prej Roli tijvendimtar recitimi në e vargjeveSavino (1893-1973), te para përhapite perkthyeme propagandë i Emigrantëve Çamë bëri fushatë për kthimin 1989. Unë kam pas fatin te ndigjoj prej tij Por kaluen vjetët, plot 12 vjet që nuk po caktimin e kufirit duhej të ishte identiteti për keqtrajtimin e pakicës çame dhe la të e çamëve në vendlindjen e tyre. recitimi e vargjeve te para te perkthyeme te televizte poemit, kush. Nipi ku nuk menjeherë bahej gjallë. dallohejShkodra mshetriaetnik i popullsisë, por u morën parasysh kuptohej se, me sundimin italian, gjendja do Duhet theksuar se shumica e tyre nuk poemit, ku menjeherë dallohej mshetria e enuk Lemit po çante ne kokën radhitjen në këtë drejtim.e vargjeve Nuk po shqip,edhe pofaktorë aq tëbukur tjerë. siRezultatet te origjinalit e punës italisht,të ndryshohej, ne mos madje edhe se Çamëria ma bukur. mund të donin të rrinin në Shqipëri, veçanërisht Lemit ne radhitjen e vargjeve shqip, po aq i dilte kush zot as nga familja, as nga fisi, së Komisionit u shpallën në Protokollin e ribashkohej me Shqipërinë. duke marrë parasysh spastrimet e tipit bukur si te origjinalit italisht, ne mos edhe as nga miqtë, as nga bashkëvuejtësit, as nga Firences, të nënshkruar në dhjetor 1913, Zbulimi i trupit pa kokë të prijësit rebel, stalinist që po zhvilloheshin aty. Komiteti ma bukur. i cili e la Çamërinë, me popullatën e saj Daut Hoxha (1895-1940) ishte një pikë mbajti dy kongrese në vitin 1945, një në Njohësvetë shkodranët. i thelluem Atëherë i moragegnishtës inisiativën, letrare shumice , eshqiptare, përktheu në anën vepr grekeën të kufirit.me cilësi kthesë. të naltë.Koka e Hoxhës, Ai arriti e prerë ta siç hedhëthoshin Konispol dhe tjetri në Vlorë. Komiteti hartoi Njohës i thelluem i gegnishtës letrare , e dhe iu drejtova një botuesi me emën, i cili, Protokolli i Firences la gjithashtu një pakicë nga agjentët grekë, qarkulloi nëpër fshatra memorandume dhe dërgoi telegrame në përktheu veprën me cilësi të naltë. Ai meburnisht, shkrim e mori dore përsipër ne katërta botonte vëllime me tëprej dukshme 400 faqëshgreke në. Me anën mirëbesimin shqiptare. të serajonit vepra për tëdo frikësuar të vlerësohej banorët dhe dhepër mbështetjen e qëllimeve të tij. Në vitin 1946, arriti ta hedhë me shkrim dore ne katër shpenzimet e veta. Një sukses i madhe. Qeveria e re shqiptare nuk ishte në gjendje t’i detyruar të largoheshin. Në gusht 1940, përfaqësuesi i Shqipërisë ngriti çështjen vëllime prej 400 faqësh. Me mirëbesimin botohejKjo me 2007 nga në AkademiaTiranë në një kafanee Shkencave, ku për të ku ushtruar e dorëzoi ndikimin dorëshkrimin. e saj në jug të Akademiaministri italian mei Punëve « fjalë të Jashtme, të mira Konte e çame në Konferencën e Paqes të Parisit, por se vepra do të vlerësohej dhe botohej unë i kisha paraqië dorëshkrimin e Lemit vendit dhe, me gjithë Protokollin e Korfuzit Galeazzo Ciano (1903-1944), përdori rastin të gjitha veprimet rezultuan të pafrytshme. nga Akademia e Shkencave, ku e dorëzoi gurëtnë katër në vëllimet strajcë që përmenda», e mbajti ma sipër. atë dorëshkrimtë majit 1914, i cilinë konfirmoinjë sirtar statuskuonë, ku e mbuloie vrasjes pluhunisë Daut Hoxhës i harresës për të krijuar dhe një i Përpjekjet për të internacionalizuar çështjen dorëshkrimin. Akademia me « fjalë të mira Vetëm se duhej do kohë për ta transkiptue kontrollin në pjesën më të madhe të jugut të incident të madh diplomatik midis të dy çame ranë kryesisht në vesh të shurdhër. e gurët në strajcë », e mbajti atë dorëshkrim moskokçarjës,e faqosë. Ai do të vinte për njerëzit një vepër e tij në tëatë tillëShqipërisë të nivelit e kishin të de naltë facto forcat letrar greke, e nëgjuhësor. vendeve Sigurishtdhe për të bindursepse Mussolini-n përkthimi për Për vite më radhë, çamët vazhduan të në një sirtar ku e mbuloi pluhuni i harresës ishtepunë. baNdërkaq në gegnishtën që kishim ra dakord,letrare, sa i sërajonin cilës që tanimëGuljelm quhej DedaVorioepiri. ishte nje nevojënlevrues e pushtimit i petrkryem. italian të Greqisë. Dihej Është se e shpresonin se situata politike do të qetësohej dhe i moskokçarjës, për një vepër të tillë të që u botue edhe nje njoftim ne gazetë nese Pas sulmit të vitit 1913, Çamëria në anën kuptueshme se çamët, pas një çerekshekulli të dhe se ata do të mund të ktheheshin në nivelit të naltë letrar e gjuhësor. Sigurisht mos dilte ndonje familjar ose ilaka që i jugore të kufirit u përfshi drejtpërsëdrejti trajtimit si qytetarë të dorës së dytë në Greqi, Greqi. Por kjo nuk u bë. Edhe sot, në sepse përkthimi ishte ba në gegnishtën dilte zot botimit, për mos me dale si shkelës në shtetin grek. Në verë të vitit 1914, gjatë nuk kishin pse të kundërshtonin përmbysjen shekullin e 21-të, çamët e moshuar që letrare, i së cilës Guljelm Deda ishte nje i të drejtave të anës Lemit. Askush. Kur fillimit të Luftës së Parë Botërore, shteti e regjimit grek. Shumë prej tyre ishin të kërkojnë të hyjnë në Greqi për një vizitë levrues i petrkryem. Dihej se gennishtja rastësiht takohëm me atë nipin, që me thotë i ri shqiptar pushoi së ekzistuari kështu bindur se pushtimi italian do të përmirësonte kthehen në kufi nga zyrtarët kufitarë grekë. ishte anatemue e dënue me vdekje, mos se po kërkon me e botue veprën, ku i kishin që askush nuk mendonte më për kthimin gjendjen e tyre, dhe, në një farë mase, Pasaportat e tyre stampohen me persona non me u përmend ma në Shqipni, bile as në ngel veç nja dy kangë pa hedh në kompjuter. e Çamërisë Shqipërisë. U vendos një dëshira e tyre u realizua. Me pushtimin italian grata ose madje grisen para syve të tyre. Në qendrën historike të saj, në Shkodër. administratë e re greke, për të cilën popullata të Çamërisë dhe të Epirit në fund të tetorit fillim të viteve ’50, çështja çame u konsiderua Bukur fort i thashë. E kam gjet botuesin, ortodokse greke u gëzua shumë. Por që prej 1940, situata ndryshoi përsëri për ortodoksët e mbyllur. Qeveria shqiptare u dha çamëve Pas shëmbjës së komunizmit lindën falas. Nipit nuk i erdhi mire, se ai botuesi fillimit, veprimet e saj armiqësuan banorët grekë të rajonit, të cilët iu nënshtruan nënshtetësinë e detyruar shqiptare dhe e shpresa të reja, dhe Guljelm Deda doli paskej qene komunist . Por prap se prap e shqiptarë myslimanë, mbase qëllimisht. autoritetit, kontrollit dhe persekutimit çam. shpërndau komitetin. Në vitet 1953 dhe në Itali, me shpresë se vepra e tij do të pranoi me që ai “komunisti” i kishte dale Gradualisht u bë e qartë se synimi ishte Në verë të vitit 1942, administrata civile çame 1954, qeveria greke miratoi ligje sipas të vlerësohej. Por ç’ndodhi? Ai i drejtohet zot botimit me shpenzimet e veta. Prit gomar asimilimi i shqiptarëve ortodoksë dhe me këshillat e saj vendorë kishte zëvendësuar cilëve, prona çame konsiderohej e braktisur Profesori arbëresh Guzetta, në Universitetin kur del bar, dhe kur botuesi me lajmeron dëbimi i shqiptarëve myslimanë. Gjatë pothuajse tërësisht strukturat e mëparshme dhe kështu ligjërisht e konfiskuar. Nuk kishte e Palermos, me shpresë se këtë kryevepër se e ka vu në program ta botojë më 2010, viteve në vijim, përfshirë periudhën e greke. Për të mbajtur pushtetin në rajon, për të pasur kthim. Që prej ngjarjeve tragjike të përkthyeme shqip, do t’ia botonin. Por veç ai nipi të ia çonte materialin komplet Luftës së Parë Botërore dhe menjëherë autoritetet italiane në Çamëri, dhe gjermanët të Luftës së Dytë Botërore kanë kaluar shumë sigurisht se dorëshkrimi duhej transkiptue e (siç kishte premtue). Dakord. Por nipi nuk pas asaj, u ushtrua presion në mënyra të që pasuan në shtator 1943, bënë çmos për dhjetëvjeçarë. Megjithatë, ndër çamët mbetet daktilografue. Siduket ishte një punë tepër ishte i atij mendimi, dhe nuk luejti vendit, ndryshme, si i padukshëm, po ashtu edhe të theksuar dhe për të përforcuar armiqësitë një ndjenjë padrejtësie dhe viktimizimi. Me e lodhshme me shtyp e redaktue 40.000 deri me 2012, pa dhanë njoftim per asgja. i dhunshëm, për të inkurajuar, edhe madje tradicionale etnike midis shqiptarëve, grekëve gjithë marrëdhëniet shumë të mira midis vargje. Guzetta nuk pati as mirësjelljë me u Me gjithë se, i nxitun prej meje, më njoftoi për të detyruar shqiptarët myslimanë të dhe vllehëve. Shqiptarët dhe vllehët, më parë Greqisë dhe Shqipërisë dhe me të gjitha përgjigjë, e jo ma me e vu ujin në zjarr për se do të shkonte me e takue vetë botuesin largoheshin nga Çamëria. Çeta paramilitare, të nënshtruar dhe kokulur, u ngritën, dhe u marrëdhëniet përgjithësisht miqësore midis botimin e kësaj vepre. E njejta gje ndodhi dhe me ia dorëzue veprën, nuk e bani atë si ajo e Deli Janakis, sulmuan fshatra krijuan njësi policore çame për të sunduar popullit grek dhe popullit shqiptar, është me Prof. Engjëll Sedaj në Kosovë, të cilit punë. Nga ana tjetër ai nuk kishte arrit te shqiptare, frikësuan banorët dhe qindra mbi popullatën greke. Gjatë pushtimit pikërisht kjo, arsyeja pse çështja çame nuk Lemi iu drejtue edhe atij me shpresë se do gjeje botues as me pagesë as pa pagesë, të rinj u dëbuan për në kampet në ishujt gjerman, erdhi fshehurazi një mision zhduket. Sot nuk ka pretendime serioze për të gjente mbështetje. As Sedaj nuk denjoi të as pranë Ministrisë Kulturës e gjetke. Në e Detit Egje. Treva të mëdha u konfiskuan ushtarak britanik për të bindur udhëheqësit ndryshimin e kufirit apo për kthimin e rajonit përgjigjej. Pra Lemi po vazhdonte të denohej me pretekst të një reforme agrare dhe ish- çamë të luftonin kundër Gjermanisë, por çam Shqipërisë. Pas një shekulli, kufiri i verën 2012 unë jam në Tiranë dhe takoj Z. pronarëve, kryesisht familjeve të pasura çamët refuzuan, jo pse donin Gjermaninë sotëm është botërisht i pranuar si realitet. se si kishte guxue të përkthente Arioston në Agron Tufa, i cili sa e mori vesh se si një shqiptare myslimane iu pagua shumë pak naziste, por thjesht, sepse e vetmja gjë që Atëherë, çfarë duan çamët? Pas Luftës së burg, duke iu kundërvue kështu sistemit ish i burgosun, Profesori shkodran Guljelm ose aspak kompensim, të cilat nuk shihnin u ofronin britanikët ishte kthimi i sundimit Dytë Botërore, çamëve iu mohua kolektivisht totalitar që e kishte denue me ba burg por jo Deda kishte përkthye një kryevepët të tillë, mundësi tjetër përveç emigrimit. Në janar grek. Me tërheqjen e forcave gjermane në nënshtetësia greke. Humbën pronën dhe me u marrë me një të tillë përkthim. menjëherë më kërkon telefonin e nipit që 1917, trupa italiane pushtuan për një verë dhe në fillim të vjeshtës të vitit 1944, u dëbuan nga vendlindja e tyre. Atë që Kuptohet fare lehtë se si shqiptarët të merrej vesh me të, sepse atë vepër do ta kohë Konicën, Delvinakin dhe Sajadën Greqia ndodhej në fazën e parë të një lufte të kërkojnë është njohja e padrejtësisë së kryer. vetë ua mohojnë të drejtat dhe aftësitë botone Instituti tij. Fatmirsisht nipi ia kishte dhe zëvendësuan administratën greke me përgjakshme civile. Për të siguruar bregdetin Ata duan gjithashtu kthimin e pronës apo të bashkombsave të tyne, edhe atyne te çue traskiptimin, dhe ja në këto dit vepra e një administratë vendore shqiptare. Pas jonian për furnizimet e tyre ushtarake, forcat paktën një kompensim për humbjet, dhe shkallës së naltë kulturore. Ky asht mjerimi Lemit u botue dhe u promovue paraprakisht viteve të shtypjes, situata u përmbys, dhe britanike lejuan që njësitë e një komandanti shumë prej tyre duan të kthehen në atdheun me i madh i shqiptarve. në Ministrinë e Kulturës. Lajmi mori dhenë, shqiptarët morën hak mbi fshatra greke, të vendas grek, gjenerali Napoleon Zervas e tyre çam, pra kthimin e nënshtetësisë Kjo vepër po mbetej e harrueme dhe dhe fillojnë kontaktet edhe me mue për cilat u plaçkitën dhe u dërrmuan. Pas Luftës (1891-1957), të pushtonin rajonin. Zervasi, greke. Pengesa kryesore në arritjen e këtyre i rroftë Lemit mundimi i stërmadh e me pas informata për Lemin, si mik e së Parë Botërore erdhi lufta greko-turke e themeluesi dhe udhëheqësi i Lidhjes qëllimeve modeste mbetet ligji grek i luftës me njëmijë mungesa e vështirësi. Unë bashkëvuejtës me të, sikur ky paskej qenë i viteve 1919-1922, po aq e përgjakshme, Kombëtare Republikane Greke (Ethnikós i vitit 1940, i cili faktikisht është ende në përsonalisht, që e kisha ndjekun këtë çështje panjohun fare se ekziston mbi ketë tokë ! Ma rezultati i të cilës ishte një shkëmbin i madh Demokratikós Ellenikós Sýndesmos – EDES) fuqi. Për dhjetëvjeçarë me radhë, autoritetet nga fillimi deri në fund me entuziazëm, , e bukura asht se ne artikujt dhe fjalimet per popullate. Sipas Konventës për shkëmbimin u bë i njohur për spastrimin brutal etnik të greke kanë futur kokën si struci në rërë duke ia ditë vlerën e madhe, isha i pari që kete botim, ndersa permenden mjaft emna, e popullsive greke dhe turke, nënshkruar shqiptarëve të Çamërisë nga qershori 1944 dhe kanë refuzuar të diskutonin problemet. në revistën time themelue e botue në tetor emni i Lek Pervizit miku ma i afert i Lem në Lozanë më 30 janar 1923, të krishterët deri në mars 1945. Ata thjesht mohojnë ekzistencën e çështjes 1993, qysh në Nr. 1, ia botova kangën e ortodoksë në Turqi, më shumë se një milion Njerëzit e tij i shikonin çamët si çame, madje edhe ekzistencën e një pakice Dedës nuk permendej gjekundi, sepakut sish, duhej të rivendoseshin/dëboheshin për bashkëpunëtorë të italianëve dhe të shqiptare në Greqi. parë, dhe vazhdova kështu deri në shtatë sa me la gojen. Si duket mosmirenjohja në Greqi, kursi myslimanët me banim në gjermanëve, dhe kërkonin të merrnin hak. Në një perspektivë afatgjatë, Europa duhet kangë. Kur Prof. Arshi Pipa e mori revistën ndër shqiptarët asht ne rendin e dites. Greqi duhej të rivendoseshin/dëboheshin en Gjatë sulmeve të tyre, gjetën vdekjen disa të kontribuojë në gjetjen e një zgjidhjeje të u shpreh: sikur asgja tjetër mos te kishe Dhamë në vijë të përgjithshme historikun masse për në Turqi. Përjashtime u lejuan mijëra burra, gra dhe fëmijë në Çamëri. çështjes çame. Shpresoj se në të ardhmen, paraqitë në revistë, mjafto përkthimi i Lem e përkthimit shqip nga Prof. Guljelm Deda, vetëm për banorët grekë të Stambollit dhe Më 27 qershor 1944, forcat e Zervasit sipas shembullit të Europës Perëndimore, Dedës, një kryevepër letrare dhe e gjuhës të poemit epik të poetit të shquem italian, për turqit e Trakisë perëndimore. Popullata hynë në qytetin e Paramithisë dhe vranë kufiri midis Greqisë dhe Shqipërisë do të shqipe.» Lodoviko Ariosto, «Orlandi i Çmendur» myslimane shqiptare e Çamërisë dhe të rreth 600 çamë myslimanë – burra, gra, fshihet dhe bëhet i padukshëm dhe se popujt Vjen pyetja, pse u vonue botimi i kësaj (L’Orlando Furioso), dhe se si u ba e Epirit nuk u përmend fare në Konventë. dhe fëmijë – në një kërdi të paparë. Shumë e të dyja vendeve do të mund të vijnë dhe vepre madhore? Kryesisht, së pari se mundshme qe ma ne fund te botohej. Kjo e Në Çamëri u përhapën shumë shpejt viktima u përdhunuan dhe u torturuan të shkojnë si duan, duke lënë pas hijet e së duhej transkiptue e redaktue mirë. E gjitha. Faleminderit. thashetheme dhe frikë derisa më 19 janar para se të thereshin. Një batalion tjetër i shkuarës. Storia Anno 11 n.4 Ottobre 2013 pagina 16 Nadin zbulon Flamurin e Skënderbeut në afresket e një kishe në Venecia

nga VJOLLCA LISI Nadin zbulon Flamurin e Skënderbeut në afresket e një kishe në Venecia Nga VJOLLCA LISI prej shkencëtareje dhe, për ata që e Rikthimi njohin, si unë prej më se 20 vjetësh, të Në nëntor, qytetarja veneciane lamuri i kuq me shqiponjë, pikturuar japë njërin rast pas tjetrit, edhe për ta shkodrane, Lucia Nadin, erdhi në Tiranë nga Veronese, është shquar në admiruar për pasionin me të cilin studion, me një tjetër dhuratë për shqiptarët: një FKishën e Shën Sebastianit. mbledh të dhëna rreth temash me një libër me dokumente të jashtëzakonshme të Kush ka pasur rastin të vizitojë Venecian rëndësi dhe interes të pazakontë. Jo thjesht shek. XVI në vijim të gjetjeve të dëshmive dhe mrekullitë e saj të artit dhe të kulturës si studiuese dhe qytetare e Venecias, madhore për Shqipërinë e dinjitetin e saj, me famë botërore, dhe i ka rastisur të jo vetëm sepse tashmë është bërë një jo vetëm kulturor. Gjeti rastin të flasë edhe vizitojë Kishën e Shën Sebastianit, -sipas “vizitore” e përhershme e bibliotekave, për zbulimin në Kishën e Shën Sebastianit, sugjerimit të ndonjë miku italian, njohës i muzeve, arkivave të institucioneve të për të cilin po punon… Artikulli i botuar në veprave monumentale të Rilindjes Italiane, panumërta të qytetit të saj, në kërkim “Ateneo Veneto” përbën një parathënie, një zor se ka vërejtur një gjë të rrallë, tejet të vazhdueshëm të gjurmëve, provave, tezë, vërtet “shumë të madhe për të qenë e emocionuese: flamuri që valëvitet në një dëshmive që lidhin qytetin e saj me vërtetë”, shumë të rëndësishme dhe po aq nga tri hapësirat ovale të tavanit të kësaj kulturat, qytetërimet, historinë e zonave domethënëse për shqiptarët, për t’u lënë kishe,- që tregojnë historitë biblike të Esterit e vendeve përreth, në mënyrë të veçantë në një heshtje bezdisëse, të pamoralshme, dhe të Mardokut-paraqet një shqiponjë të me Shqipërinë e Mesjetës. të pamerituar. Nadin trondit një botë zezë në një sfond të kuq; në ditët tona, Për më se 20 vjet, Nadin e njeh nga të tërë arti, kritike, tradite, venedikase deri para pak muajsh, ky flamur është afër Shqipërinë, në mënyrë të veçantë e veneciane e më tej, me sugjerimin konsideruar si flmur i Asburgëve. Në fakt, Shkodrën, ka punuar dhe jetuar në këtë dhe studimin e saj të jashtëzakonshëm; flamuri asburgas nuk dëshmohet të ketë vend, ka zbuluar mjaft dokumente e ajo që na intereson si shqiptarë është se pasur kurrë një sfond të kuq, por të çelur. prova të një qytetërimi të lashtë, dëshmi Nadin me dinjitet e disiplinë shkencore i Themi deri para pak muajsh, kur Lucia të rrënjëve mesdhetare dhe europiane të kthen Shqipërisë lavdinë e Heroit të saj Nadin dha “lajmin” e madh dhe tronditës; artit, kulturës, fesë, traditave shqiptare Kombëtar, tashmë edhe si “Miles Kristi” jo vetëm për historinë dhe kritikën e artit në jetën kulturore dhe materiale, etike mbrojtës i krishterimit perëndimor, venencian, por dhe për lidhjen e tyre me Një nga afresket e kishës së Shën Sebastianit në Venecia, ku një nga personazhet (i rrethuar me dhe shpirtërore -të mbetura në harresën flamurit të tij, privilegjin e simbolit të historinë, kulturën, me jetën spirituale të Një nga afresket e kishës së Shën Sebastianit në Venecia, ku një nga personazhet (i rrethuar me të kuqe) është i veshur me një flamur e shekujve, por për fat, jo krejtësisht të betejave e të sakrificave biblike në luftë për me shqiponjën dy krenare.të kuqe) është i veshur me një flamur me shqiponjën dy krenare. Shqipërisë, në bregun përballë, me të cilat humbura- nga njëra anë dhe nga ana liri kundër çdo tiranie. Mendoj se, përpara ka dhënë e marrë në shekuj… Flamuritë ketë ipasur kuq mendonjëherë shqiponjë, sfond pikturuar të kuq, nga porVeronese martirizimit, është shquar të Kishës në Kishën së Shqipërisë; e Shën Sebastianit. më tej, tjetër, të lidhjeve të shumta që kanë se të ndjehemi krenarë -si gjëja më e parë Kushnë ngjyrë ka pasur të rastin çelur. të vizitojëNadin, Venecian në tezën dhe e mrekullisaj nëtë e figurën saj të artit e njëdhe personazhitë kulturës me të famë veçantë, botërore, që ekzistuar që në kohë të hershme midis dy dhe më e “lehtë” edhe pse e natyrshme- Studimi dhesugjeruese i ka rastisur dhe të sugjestionuese vizitojë Kishën e rrethShën Sebastianit,Kishës mban-sipas sugjerimitnjë veshje të mendonjë shqiponjë miku italian, dykrenore, njohës i brigjeve të Adriatikut. E gjithë kjo botë e akoma më përpara se të duam të dimë se Revista e njohur shkencore, letrare dhe vepravesë Shën monumentale Sebastianit tëdhe Rilindjes të flamurit Italiane, të kuqzor se kaajo vërejtur gjen personifikimin një gjë të rrallë, e familjestejet emocionuese: Engjëlli, jashtëzakonshme zbulimesh e gjetjesh të kur do ta përfundojë studimin e plotë të artistike “Ateneo Veneto”, në numrin e saj flamurime shqiponjën që valëvitet enë zezë-një nga niset tri hapësirat nga fakti ovale i të tavanitsë cilës të kësajPapa kishe,- i Romës që tregojnë i njohu historitë pikërisht biblike në provuara e të konfirmuara nga historia këtij zbulimi “bombë” Lucia Nadin, apo CXCVIII, seria e tretë 10/II (2011), botoi tëprovuar Esterit dhe se aitë Mardokut-paraqetflamur i përket Skënderbeut, një shqiponjë të zezëfillim në një të sfondshekullit të kuq; XVI, në ditët Urdhrin tona, deriKalorësiak para pak është pasqyruar në botimet e shumta të se si do ta presë bota kritike e artit dhe një tjetër artikull të studiueses veneciane muajsh,Kastriotëve, ky flamur i përshkruar është konsideruar nga Marin si flamur Barleti i Asburgëve. të Shën Në fakt, Gjergjit. flamuri Ishteasburgas fjala nuk pra dëshmohet për një të Nadin-it në Venecia, në Itali e gjetkë dhe jo vetëm e artit këtë zbulim fantazmagorik, Lucia Nadin. Lajmin e pazakontë, me ketëqë pasuratë kohë; kurrë njëmë sfond pas, të faktikuq, pormbështetet të çelur. Themifamilje deri tëpara përkushtuar pak muajsh, në kur gjetjen Lucia e Nadinmbajtjen dha në Shqipëri, në formë artikujsh studimorë, opinioni shqiptar në përgjithësi, autoritetet emocionin dhe modestinë që e karakterizon, “lajmin”dhe nga e madhKonica, dhe trondinë 1908-ntës; jo vetëm e sërish, për historinë me dhegjallë kritikën të kujtesës e artit venencian, historike por të dhe Shqipërisë për lidhjen librash e analizash të specializuara, në qeveritare, shkencore, akademike, Nadin e dha sërish në Shqipëri, këtë eshpalljen tyre me historinë, e pavarësisë kulturën, së me Shqipërisë, jetën spirituale në të Shqipërisë,dhe të nëshqiptarëve bregun përballë, të kohës.me të cilat Ky ka dhënëështë botime, revista prestigjioze me emër dhe kulturore, institucionet që punojnë për herë në Tiranë, kur erdhi- në kuadrin e e1912-n: marrë në shekuj…shqiponja e zezë me dy krerë, thelbi i zbulimit dhe i sugjerimit tejet të reputacion ndërkombëtar. Për t’i bërë të njohjen e Shqipërisë në Europë, për 100-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë- të në sfond të kuq. Nadin, me intuitën e guximshëm, që Lucia Nadin i bën botës së gjitha këto-pa pohuar asnjëherë se tashmë integrimin e saj të plotë e të vërtetë në përurojë një tjetër libër të saj, “Shqipëria studiueses së mprehtë interpreton në historisë së artit e të kulturës, venedikase i ka shterur burimet studimore, se e ka shtetet e Europës së Bashkuar, të kuptojnë e rigjetur. Zbulime të pranisë shqiptare mënyrë metaforike ngjarjet e bëmat e dhe ndërkombëtare, lidhur me praninë kryer misionin e saj, se i ka gjetur disa vlerën dhe peshën e një zbulimi me në kulturën dhe artin e viteve 1500 të Mardokut, që lufton për ngritjen e popullit shqiptare në Kishën e Shën Sebastianit. gjëra të mëdha, se ka shkruar mjaft për to, përmasa madhore, të organizohen në një Veneto-s”. Sërish në edicionin dygjuhësh, të tij hebraik, ngjarje të cilat paralelizohen sërish nga “Onufri” (2012). Artikulli me ato të Gjergj Kastriotit. Nën këtë mban titullin kuptimplotë: “Sugjerim për këndvështrim, Nadin analizon të gjithë një interpretim të ri të pikturave të Paolo ciklin e festimeve të Shën Sebastianit, Veronese-s në Kishën e Shën Sebastianit i cili në një mënyrë të padëgjuar e të në Venecia: Skënderbeg, Miles Christi panjohur më parë nga tradita e kritikës dhe Kisha e Shqipërisë”. Sipas autores së së specializuar të artit, paraqitet jo si njohur tashmë edhe në rrethet studimore një shenjtor mrekullibërës, por si Miles e kërkimore veneciane, për qëmtimin e Christi (luftëtar i Krishtit, shën.V.L.), që temës shqiptare në institucionet e famshme përballet me perandorin Dioklecian, të arkivore dhe bibliotekare venedikase, njohur si persekutues i të krishterëve; artikulli në fjalë përbën vetëm një ai është i vendosur të sakrifikohet e të ekstrakt, një lloj “parathënieje” analizash martirizohet, për triumfin e fesë. Edhe nën e kërkimesh më të thella, në proces, që këtë këndvështrim, Shën Sebastianit, Miles synojnë t’i kthejnë Shqipërisë një seli arti Christi, i përngjitet në një paralelizëm me vlera të jashtëzakonshme në Venecia: metaforik, figura e Gjergj Kastriotit Kishën e Shën Sebastianit, e famshme si Skënderbeut, i thirrur vazhdimisht nga vepër monumentale kishtare “autori”. disa papë, si Miles Christi, mbrojtës i Në të vërtetë, ajo përbën një shembull të krishterimit perëndimor. rrallë në llojin e saj: një kishë në të cilën të gjitha zbukurimet mbajnë nënshkrimin e Shën Sebastiani një artisti të vetëm: Paolo Caliari, i njohur Përgjatë murit të lartë të navatës së si “Il Veronese” -një nga përfaqësuesit kishës, shihet një kokë dhie: simbol i më të shquar të pikturës venedikase të vështrimit të mprehtë të saj ndër kafshët viteve ‘500, pra të shekullit XVI. Është e Mesjetës, madje, simbol i largpamësisë fjala për një vend simbol- një monument së Krishtit. Është pikërisht koka e dhisë të veçantë të Rilindjes italiane, me famë që do të nderonte kurorën e Skënderbeut, ndërkombëtare, i njohur si ‘tempulli” i përkrenaren e tij, kur u shpall mbret artistit të madh, ku deshi dhe të prehet pas e prijës i popullit të vet, në vijim të vdekjes. Për fat të keq, një sërë afreskesh, kryqëzatës së dëshiruar nga Papa Pio II me kalimin e viteve, u dëmtuan rëndë apo dhe që përfundoi tragjikisht, me vdekjen u shkatërruan krejtësisht. e Papës në Ankona. Pra, dhe një “relikte” Kritika e specializuar pret analizën e plotë do të mençura, të vërteta dhe, se shumica impenjim përfshirës, serioz, dinjitoz dhe e shenjë tjetër, simbol i pamohueshëm i të studimit të saj; por edhe kjo “hyrje” e zbulimeve të saj janë rreth temës qytetar; të mundësojnë krijimin e një grupi Zbulimi Skënderbeut, një shenjë e sigurt e “pranisë mjafton, edhe për një profan në fushën shqiptare -duhej një pasion e përkushtim i studiuesish të rinj, të pasionuar, të aftë Pikturat e Veronese-s, nga tavani i shqiptare” në Kishën e Shën Sebastianit! e studimeve jetëgjata dhe asnjëherë pazakontë kundrejt trashëgimisë me vlera për të bashkëpunuar e bashkëstudiuar me sakrestisë, në atë të navatës qendrore, Në martirizimin e tij, të paraqitur në pikturat përfundimtare, për të kuptuar një të vërtetë kolosale të kulturës italiane e veneciane Nadinin, për t’u njohur me këto zbulime si dhe në zonën e rezervuar për murgjit masive në Presbiter, Nadin sheh simbolin e të madhe, emocionuese: sërish Venediku, dhe- pa asnjë interes apo motiv të posaçëm- dhe për t’i bërë ato pjesë të një detyrimi në kuvendin ngjitur me kishën, deri sërish Venecia, sërish një qytetare e edhe kundrejt kulturës shqiptare. Tashmë shkollor, universitar dhe pasuniversitar, në pikturat me përmasa madhore të shquar e saj, me këtë studim të paraqitur edhe në qarqet studimore të Universitetit studimesh e kërkimesh të specializuara, në presbiterit, u punuan në një kohë në artikullin e botuar në “Ateneo Veneto”, të Venecias dhe të publicistikës, kritikës kuadrin e përgatitjes qytetare të të rinjve dhjetëvjeçare, midis viteve 1555 e 1565. Shqipërisë dhe shqiptarëve u kthejnë një së artit e kulturës, Nadin njihet dhe tanë, në integrimin në familjen europiane Në të gjithë ciklin festohet triumfi i fesë, faqe tjetër, tejet të rëndësishme dhe me si specialiste e historisë së Shqipërisë dhe atë globale. Jo vetëm Europa ka nevojë i kishës, i Virgjëreshës Maria, përmes një vlera të pazëvendësueshme, për historinë mesjetare dhe e një pranie shumplanëshe të njihet me prova të pakundërshtueshme rrëfimi të rrallë të njërit prej martirëve të e tyre si dhe një seli të jashtëzakonshme veneciane në jetën shoqërore, kulturore, (edhe kur këto vinë nga Venecia, Italia saj: Shën Sebastianit. të artit, akoma më autentike dhe e artistike dhe shpirtërore shqiptare, fqinjë, e nga studiues të kalibrit të Nadin- Deri më sot, kritika mbizotëruese e artit paçmuar, sepse lidhet me veprën e njërit kryesisht të Shkodrës. it veneciane dhe shkodrane njëherësh), që e ka njësuar ciklin e pikturave në fjalë, prej piktorëve më të mëdhenj të të gjitha Në mënyrë të veçantë, Nadin ka meritën dëshmojnë se Shqipëria ka qenë europiane me festime në funksion antiprotestant, të kohërave: Paolo Veronese. Meqë ra fjala, e zbulimit të disa fakteve madhore që i në rrënjët e saj, në agimet e qytetërimit, lidhura me ngjarjet e fillimit të shekullit Veronese e ka për zemër temën shqiptare takojnë historisë dhe kulturës shqiptare, artit, kulturës, fesë, në një marrje-dhënie të XVI: shpërthimin e protestës luteriane edhe në piktura të tjera të tij të kohës: të ruajtura me rreptësinë dhe saktësinë e ndërsjellë, të vazhdueshme, dinjitoze, me kundër Kishës Katolike dhe luftërave Nadin na tregon në “Statutet e Shkodrës” certifikuar tashmë, në arkivat venedikase kulturat, qytetërimet e historinë e vendeve fetare përkatëse. Një flamur që valëvitet se rrethimi i parë i qytetit u fiksua në apo dhe në veprat monumentale të artit, fqinje. Këtë nevojë, madje imediate, e në një nga tri hapësirat ovale të tavanit kuadrin e njohur të Veronese-s, i vendosur të famshme në të gjithë botën, siç janë kanë shqiptarët: të njohin rrënjët e tyre, të kishës, në të cilën rrëfehen përmes në sallën e Këshillit të Madh në Pallatin pikturat e Veronese-s. Nadin u vlerësua të dinë nga vinë e kush janë, të edukohen pikturave të famshme, histori biblike Dukal të Venedikut; të dyja rrethimet nga Shkodra e saj si “Qytetare Nderi” në e të kuptojnë se rritja, lartimi i tyre në të Esterit dhe të Mardokut, paraqet një janë të pranishme edhe në skulpturën që 2011-n, me botimin në Tiranë, në një kulturë, dije, shoqëri, në të qenit qytetar shqiponjë të zezë në një sfond të kuq; zbukuron fasadën e shkollës së shqiptarëve edicion të dytë, dy gjuhësh shqip dhe të rinj të kontinentit plak, të botës së lirë, deri më sot, ai ishte konsideruar nga në San Maurizio, po në Venedik. italisht (edicioni i parë “Viella” 2000, ndodh si me pemët: ngjiten më lart ato që kritika e specializuar veneciane dhe ishte italian, vetëm në italisht) të librit i kanë rrënjët më të thella. Dhe rrënjët ndërkombëtare, si flamur asburgas, i Kërkimi “Statutet e Shkodrës” të shekullit XV, janë e veçanta, e qenësishmja, ADN-ja e lidhur me ngjarjet e sipërpërmendura. Në Afresk në kishën e Shën Sebastianit, ku Kësisoj, Lucia Nadin vazhdon të ngjallë një dokument i cilësuar si monument i çdo kombi; duke njohur rrënjët tona, veten të vërtetë, flamuri asburgas nuk provohet shquhet flamuri i Kastriotëve kureshtje për impenjimin e saj të veçantë Shqipërisë mesjetare… tonë, respektojmë të tjerët. pagina 17 Anno 11 n.4 Ottobre 2013 Documenti “Dominus” Merkur Bua, pinjolli i Gjin Bua Shpatës nga Luan Rama duke i kapur robër të gjithë. Proveditori Tashmë Bua nuk ishte më në moshë të “Kalorës i Shën Markut” në një ceremoni i përgjithshëm i Venedikut Domenico përdorte shpatën si dikur. Ai u tërhoq të veçantë dhe bashkë me proveditorin ë historinë evropiane Mërkur Cantarini, (pra Komandanti Ushtarak në Trevizo për të kaluar vitet e fundit të Bernardo Cantarini, u dallua në betejën Bua njihej si një nga stratiotët më i Vendedikut), e lëvdoi atë në mënyrë jetës së tij. Kur vdiq, trupi i tij u varros gjatë rrethimit të Novarës, ku ishte dhe Ntë famshëm, i cili do të merrte publike. Në dhjetor,stratiotë të shumtë i në kishën e Santa Maria Maggiore, ku Domenik Buziki, por një vit më vonë, më gradën «gjeneral» të kavalerisë franceze të vijnë nga Nafplio. Janë bashkëpatriotët më vonë skulptori italian Agostino Busti 1496, në Troia të Puljes papritur ai vdiq mbretit Louis XII. Madje në dokumentet e tij. Por shumë shpejt lufta e thërret në ndërtoi një ansambël skulptural për nder nga ethet. Reposh Buzikin, stratiotin tjetër venedikase, ai cilësohej «magnifico conte Bergamo. Në vitin 1515, ai u kthye në të tij bashkë me mbishkrimin, ku jepeshin të famshëm dhe pinjoll të kësaj familje, në Mercuri Bua» apo «Dominus Mercurio Venecie. D’Alviano mbështeti kërkesën shërbimet e tij ndaj Venedikut, mbretit vitin 1495 e gjejmë në rrethimin e Novarës Bua». Nga të parët kronistë të vjetër, është e tij drejtuar Senatit që të gjithë stratiotët të Francës, perandorit të Gjermanisë, etj: bashkë me Domenik Buzikin. Ai u shpall italiani Marino Sanudo ai që na përshkruan e ushtrisë venedikase të viheshin nën “MERCVRIOBVA COMITI E PRINCIBYS kalorës nga duka i Milanos, Ludovico prestigjin e këtij luftëtari, edhe pse i vjen komandën e tij. Por kjo ishte e vështirë PELOPONESI, EPIROTARYM EQVITVM Sforza dhe luftoigjatë kësaj periudhe keq që ai ishte angazhuar tek një prej për bashkëpatriotët e tij që ishin jo pak DVCTORI QUI GALUS INARAGONEOS kundër fiorentinasve në rrethinat e Pizës. armiqve të betuar të Republikës së «Shën të lavdishëm. Gjergj Buziki, Petro(Pjetër) DOMICANTIB…», duke vazhduar me Por ngjarjet e rënda në Moré e thirrën për Markut». Megjithatë ai e di lidhjen e llojit Reneshi dhe kapitenë të tjerë, e lanë shërbimet e tij ndaj pizianëve,Ludovico të luftuar kundër osmanëve: së pari në apo të gjakut që i bashkonte shqiptarët, Padovën dhe shkuan pranë «Collegio» Sforza-s, Papës, perandorit Maximilian, mbrojtjen e Nafplios e pastaj në pushtimin pavarësisht se ç’mund të ndodhte. Pra ata të Venedikut për të mos e pranuar atë mbretit francez François I në betejën e e kështjellës Tremisi, të cilin e mbanin nuk e luftonin asnjëherë njëri-tjetrin edhe si komandant të tyre, por që të kishin si Marignane-s, etj. Nga lavdia e Mërkur turqit. Një betejë e rëndësishme në Moré Merkur Bua nga Lorenzo Lotto po të ishin në ushtri kundërshtare. Pas Merkur Bua nga Lorenzo Lotto prijës më mirë një proveditor venecian. Bua-s na ka mbetur dhe piktura e famshme ishte ajo e vitit 1502, kur në krah ai ka dhe fitores venedikase të vitit 1513, Mercurio Ndërkohë, Bua u printe 400 kalorësve e piktorit italian Lorenzo Lotto, i cili Domenik Bizikin, Stin Buxi-n dhe stratiotin Bua pranoi tu shërbejë venedikasve dhe u Në prill të vitit 1506, ai shkoi në ndihmë dhe morri pjesë në betejën e Malegnano-s, kishte pikturuar dhe dozhin Loredan. Një tjetër shqiptar Domenik Manasi. Në vitin propozoi të tërheqë me vete dhe shqiptarët të monegaskëve,(Monaco), duke luftuar ku u plagos në mjekër. Por megjithatë ai i tablo e mrekullueshme ,që mban titullin 1504, kur hynë në Venecie, ata u pritën që i kishin mbetur besnikë perandorit. kundër 200 këmbësorëve gjenovezë; në përndoqi zviceranët dhe milanezët, duke u “Fisniku”, (“Gentiluomo”) dhe ku sipas si triumfatorë. Madje dozhi Leonardo Sanudo përshkruan pritjen e organizuar për maj, bashkë me mbretin francez Louis II, kapur katër topa artilerie dhe dy flamuj. Në ekspertit të artititalian Ricciardi, bëhet fjalë Loredan i priti në mënyrë të veçantë. Në nder të këtij stratioti në pallatin dukal, kur hyri në qytetin e Milanos; në korrik, po Cremona, ku ka burgosur ca të rrebeluar për “kondotierin” Mercurio Bua. Qyteti vitin 1508, Reposhi shkoi të bashkohet ai është i veshur me rroba të bukura dhe në Milano,morri pjesë në garat kalorsiake kundër mbretit të Francës, «kondotieri» në sfondtë kësaj figure është vetë Trevizo me Bartolomeo d’Aviano në Friuli. Por po tepër të çmuara. Kronikanët venecianë, që organizoheshin atje dhe është në krye Trivulzio ishte gati ta pagonte shtrenjtë që dhe në rrethinat e qytetit tregohet “Shën atë vit, ai vdiq papritur në Candia, (Kreta). milanezë, etj, shkruajnë për ndihmën të 400 stratiotëve. Në vitin 1508, luftoi ai t’i lironte ata, por Bua i liroi pa i kërkuar Gjergji” duke luftuar, një simbol mbrojtës i Senativenecian i dha të birit një pension e madhe që ai i dha princit Malatesta në Flandre të Belgjikës, kundër trupave shpërblim. Në krah të tij,qëndronte tashmë grekëve dhe shqiptarëve. Lotto na e paraqet prej 25 dukatesh. Baglioni në luftën kundër spanjollëve, duke të dukës Gheldria dhe pastaj u sul drejt dhe nipi i tij Marcantonio, i cili e ndoqi heroin e vet në këmbë, me një beretë të Betejat e këtij heroi kanë qënë të lidhura marshuar së bashku drejt Veronës, për ta Gjermanisë, ku morri pjesë në një betejë ngado nëpër beteja. Më 1516, ai luftoi zezë, me dorën e djathtë mbi një tavolinë, ngushtë me ato të Domenik Buzikit, i cili çliruar atë. «Shpesh, Mercurio Bua quhej të Bavarisë. Asgjë nuk e përmban vrullin përsëri në Cremona, Bergamo, Verona, ku duket një kafkë e vockël rrethuar nga në citimet ushtarake rreth stratiotëve është dhe Maurizio,- shkruan historiani i sotëm dhe guximin e tij. Një vit më vonë, kronistët Adige. Italinë e veriut tashmë e njihte me petale trëndafili e jasmini (simbol i vdekjes cilësuar “Capitano valoroso”, “capitano di francez Doumerc. - «Ai ishte me origjinë shkruajnë për luftrat e tij në kranihën e soma autorita” dhe“capitano favosissimo”. nga Nafplio dhe babai i tij quhej Alessio. Venetos, ku plagoset nga bashkëpatrioti Pasi luftoi nëpër Italinë e ndarë në disa Ai e kishte lënë Shqipërinë në moshën i tij stratioti Domenik Buziki, (Domenico dukate e mbretëri, në vitin 1519, ai u nis 14 vjeçare, kur vendi i tij u pushtua nga Busicchio). Më 1510, morri pjesë në nga Nafplio për në Zante dhe që andej osmanët dhe menjëherë u angazhua në rrethimin e Padovës dhe pastaj u kthye me drejt Venedikut, ku erdhi të merrte pjesë ushtrinë venedikase. Por ai bëri gabimin shpejtësi në Friuli. Ishte koha kur otomanët dhe në kurorëzimin e Mesa Grebesit, që i shërbeu zotit të Milanos, Ludovico po përparonin me shpejtësi drejt Italisë së bashkëpatriotit të tij, si “Kalorës i Shën Sforza (Il Moro), edhe pse kjo u ndalohej veriut. Ata duheshin ndalur. Në betejën Markut” nga dozhi Loredan. Kronikat stratiotëve. Pas fitoreve, ai u cilësua «comte kundër tyre, ku morrën pjesë dhe trupa shkruajnë se ai vdiq po këtë vit në Cassiano de Rocasseca» dhe i priu një ekspedite të tjera stratiotësh shqiptarë e grekë, nga dhe funeralet u zhvilluan në kishën San kundër Gjenovës dhe më pas u vu nën kompania e tij u vranë vetëm 7 stratiotë, Biagio. urdhërat e perandorit kundër Venedikut». kokat e të cilëve turqit i prenë dhe i morrën Gjergj Buziki citohet së pari kur ai Në moshën 40 vjeçare, ai u martua me me vete si trofe. Në korrik të po atij viti, Bua shpallet “Kalorës i Shën Markut” në Maria Boccali, (Bokali), vajzën e Catarina luftoi kundër kalorësve kroatë dhe kapi rob Venecie. Pas kësaj ngjarje, bashkë me Arianiti, një nga krushkat e Skënderbeut. një komandant të tyre që çuditërisht ishte proveditorin venecian Bernardo Cantarini, Por më vonë u martua me një patrice të kushëriri i tij, të cilin e kishte armik, pasi ai shkoi drejt Napolit, që të mbështeste re, vajzën e italianit të pasur Alvise Balbi ai kishte dashur ta shmangte nga titujt e aragonezët. Më pas u kthye në Veneto dhe nga San Julian, duke u instaluar më vonë trashëgimisë. Më kot venecianët kërkuan luftoi gjithashtu në Padova. Në vitin 1514, në Treviso, ku dhe vdiq në vitin 1542. që ta shkëmbenin atë për 6000 dukate si në krye të 43 stratiotëve, atë e gjejmë në Por kush ishte në të vërtetë ky stratiot dhe 6 kuaj turq. Bua ishte burrë i fjalës. Brentelle,bashkë me Mërkur Bua-n dhe legjendar? Në fakt, Mërkuri quhej më parë Madje i ndodhte t’i falte robërit kur i jepnin Malatesta Baglioni, duke luftuar kësaj Morik dhe ai vinte nga Nafplio e Moresë, fjalën e besës. Kështu kishte ndodhur me rradhe kundërspanjollëve. Në nëntor të atij apo Napoli di Romania, siç quhej në atë veronezin Giaccomo Mamalucco. Por Gjin Maneshi viti, bashkë me bashkëpatriotin e tij Teodor kohë ky vend i njohur historik dhe ku meqë ai nuk e mbajti fjalën, në një betejë pëllëmbë. Më 1517, «condotta» e tij paguhej së gruas së parë, Bokali). Në dorën tjetër, Reneshi, luftojnë në Breschia kundër kishte një pjesë të familjes. Atje buzë detit, tjetër, kur i doli përpara, ai e vrau atë. Më shumë shtrenjtë nga Senati venecian: ka vendosur një unazë në gishtin e vogël, spanjollëve. Teodori vritet gjatë luftimeve ishin ngritur fortesat veniciane. Përballë, 1513, në Verona, ai u printe 400 kalorësve 4000 dukatë në vit. Eshtë interesant (pra unaza për gruan e tij të vdekur),dhe të vitit 1515, pranë Zogianos dhe Gjergji lart shkëmbinjve të frikshëm, ngrihej dhe 3000 këmbësorëve. Me vete kishte fakti që në dokumentet veneciane, kur në gishtin tregues, duket unaza e martesës për të shpaguar vdekjen e shokut të tij, fortesa e Palamedës, ndërsa poshtë, tashmë dhe tetë topa të vegjël artilerie. shkruhet për kthimin e tij në Venecie me së dytë që do të bëhej me njëfisnike bëri një reprezalje të tmerrshme kundër pingul, në një rënie marramëndëse, mund Në Frassine luftoi kundër spanjollëve dhe rastin e «pagëzimit të djalit të tij në kishën veneciane. Nga stratiotët e tjerë të familjes Zagianos. Për këtë, Bartolomeo d’Aviano të shohësh sot një plazh gati të virgjër që mes robërve kapi dhe komandantin e tyre e Santa Maria Formosa», i biri i tij quhej së madhe Bua, kronistët mesjetarë, e qortoi rëndë. Në shtator të atij viti, në banorët e Nafplios e quajnë ende «plazhi i Alfonso Carvajal. Pas kësaj, kur shkoi në Pirro, çka tregonte se Mërkur Bua kishte veçanërisht ata të epokës së “Luftrave të krye të 100 stratiotëve, Gjergj Buziki luftoi arvanitasve». Kur i vdiq i ati, Petro, atëherë Venecie, ai u prit plot nderime nga dozhi si idhull Pirron e Epirit të lashtë. Madje Italisë”, përmendin dhe Alessio Bua-n në krah të Mërkur Bua-s në Valeggio. Në ai erdhi në Venecie dhe ndryshoi emrin në Leonardo Loredan, i cili i dhuroi 200 atëkohë, në Venecie, ai morri pjesë në një apo stratiotin tjetër Pradano Bua, nipi i vet vitin 1520, Gjergjin e thirrën për ndihmë Mercurio. Eksperiencën e parë ushtarake dukate. Ishte koha kur Bua lidhi miqësi mbledhje të Senatit, çka ishte një privilegj Mërkur Bua-s. Alessio apo Aleksi, kishte në Udine. Një vit më vonë, gjatë luftimeve jashtë Moresë, ai e provoi në luftrat e dukës lufte me “kondotierin” tjetër të famshëm i madh. Më 1520, tregohet se Bua është ardhur nga Nafplio e Moresë në Venedik në Reggio Emilia, ai u bllokua në një bolonjez Baglione dhe më pas nën flamurin të Italisë,Bartolomeo d’Alviano. Bashkë pritur nga dozhi venedikas; se«Këshilli i në vitin 1509 dhe më vonë kishte luftuar kënetë bashkë me 14 kalorës që i kishte e Venedikut, Republikës së Shën Markut, me të luftoi në Padova, ku morri dy plagë të Dhjetëve» («Consiglio des Dieci») i ka në Veneto, në krye të 30 stratiotëve më kapur robër, por kësaj rradhe ra rob edhe apo të «Serenissime»-s. Madje ai ishte në trup; pastaj luftoi në Creazzo, ku theu pranuar të gjitha kërkesat e tij dhe se në 1510 apo në Mestre, në krye të 130 ai vetë. Megjithatë, disa ditë më vonë, dhe në betejën e famshme të Fornova-s sulmin e 4000 këmbësorëve spanjollë dhe korrik të atij viti, ai ka filluar dhe ndërtimin stratiotëve, etj. Në Veneto, gjatë një beteje ai arriti të arratisej dhe të bashkohej me kundër francezëve, që tërhiqeshin drejt shpëtoi nga vdekja proveditorin Niccolo e një shtëpie në Treviso. Në shtator, merr në vitin1511, ai u kap rob, por shumë kampin venecian. Pas kësaj ngjarje, atë jugut të Francës. Por në fillimet e tij, Vendrammi. Bartolomeo d’Alviano e lëvdoi pjesë në Këshillin e Luftës, ku diskutohet shpejt u shkëmbye me robin kundërshtar e gjejmë tashmë në Kroaci, ku luftoi në në krye të një trupe stratiotësh, ai do të atë në mënyrë publike. Ndërkohë Bua shkoi për pushtimin e Parmës që e mbajnë ende Francesco Maldonaldo. Alessio morri pjesë rrethinat e Zaras kundër osmanëve. Më shquhej gjithashtu dhe në Toskanë, kundër në Venecie. Ai kërkoi nga Senati të marrë spanjollët. Dhe ai u nis. Asgjë nukmund t’i në mbrojtjen e Veneto-s në vitin 1514 dhe 1527,kronikat shënojnë se ai është duke ushtarëve të Pizës. Më vonë do ta gjejmë titullin e fisnikut venecian, pra të bëhej rezistonte vrullit të tij. Por ja që në gjithë vdiq në vitin 1526. Lidhur me Prodano luftuar në Bologna, ku u kap rob, meqë në shërbim të Federico Sforza-s, dukës «Gentiluomo venezziano»; të ketë një rrogë ato beteja, nuk kishte vetëm fitore. Kur Bua-n, thuhet se ai shërbeu në fillim në kali i tij refuzoi të kapërcente një gropë së Milanos. Madje ai e shoqëroi atë gjatë mujore prej 100 dukatesh, një shtëpi në ishte në mbrojtje të Milanos, ai ra nga kali, ushtrinë e Federico Gonzaga dhe më pas para tij. Por princi Orange e liroi atë. arratisjes së tij në Insbruck, kur u përndoq Nafplio të Moresë, si dhe të ketë një trupë, çka më së fundi kjo u bë shkak që ai u u bashkua me trupën e Mërkur Bua-s. Pikërisht në këtë mjedis shkruhet dhe për nga francezët. Më 1500, Mërkurin e gjejmë («condotta»), prej 200 kalorësish stratiotë kap rob. Federico Gonzaga e dërgoi atë në Në fillim ai i printe një skuadre prej 15 luftëtarin Ferrante Kastrioti, i cili luftonte në krye të 300 stratiotëve duke luftuar në dhe 100 këmbësorësh. Në vitin 1514, Mantova, por në sajë të famës së tij, më pas stratiotësh, por në Crema, e gjejmë në krye krahas Teodor Bokalit. Gjergj Buziki vdiq Mortava, në Pavia dhe më pas në Vigevano Bua ishte bërë ndërkohë mjaft i njohur e liroi, pa kërkuar ndonjë shkëmbim. Në të gjashtëdhjetë stratiotëve. Morri pjesë në gjatë një beteje të po atij viti, në afërsi të si dhe më vonë në Piemont, në mbrojtje në luftrat e Italisë. Bashkë me Bartolomeo korrik të vitit 1523, Bua u prit përsëri nga luftën për pushtimin e Pavias në vitin 1528 Napolit. Viero (Vittore) Buziki, ishte djali i të Novaras. Në vitin 1503, ai u bashkua d’Alviano-n ai u prit nga «Consiglio dei dozhi venedikas Gritti dhe një vit më vonë, dhe vdiq në vitin 1540. Gjergjit dhe me vdekjen e të atit, atij iu dha me francezët, duke mbështetur gjeneralin Savi» dhe kërcënoi të largohej nëse kushtet stratiotepo në Venecie, ne lufte i vdes e siper gruaja e tij, vajza e Ndër emrat e stratiotëve shumë të një “condotta” (e drejta për të udhëhequr La Tremouille në betejën e Rocassecca-s, e tij nuk pranoheshin. Në maj të atij viti, bashkëpatriotit të tij Niko Bokali, e cila u lavdishëm rradhitet dhe familja Buziki apo njëtrupë), prej 30 stratiotësh. Në korrik ku bashkë me një kapiten francez thyen kronistët shkruajnë se ai “është në krah varros në kishën e San Biagio-s. Vite më familja tjetër Albanese. Nga familja Buziki të atij viti, ne e gjejmë atë në mbrojtje sulmin e 300 kalorësve spanjollë. Prandaj të dozhit të Venedikut në disa mesha e vonë, Mërkur Bua do të vazhdonte luftën (Busicchio) shquhen Reposhi, Pjetri, të Trani-t, por shpejt ai u kthye në Moré dhe mbreti francez e nderoi metitullin ceremoni publike”. Në korrik, Këshilli kundër spanjollëve, madje dhe kundër Domeniku, Gjergji dhe Viero Buziki. Në për të luftuar në mbrojtje të Nafplios, i «kont i Aquinos dhe Rocasseccas». Në venecian vendos t’ia plotësojë të gjitha gjermanëve apo trupave të Brunswick. vitin 1473, pak kohë pas vdekjes së cili kërcënohej parreshtur nga turqit. Nga dhjetor të vitit 1503, atë e gjejmë në beteja kërkesat, ku «150 stratiotë do t’i vijnë nga Më1529, «Consiglio des Savi» e emëroi Skënderbeut, Pjetër (Piero) Buziki mori Nafplio, ai u nis drejt Argos, jo larg qytezës të ndryshme si në Lazio, Garigliano, (në Levante», pra nga Nafplio. atë guvernator të Rovena-s. Pas disa pjesë në luftën për rrethimin e Micra-s në së tyre, e cila mbahej nga një kështjellë në mbrojtje të një ure strategjike), etj. Po në Jeta e Mërkur Bua-s ishte tashmë një viteve të paqta, më 1537, me tërheqjen Licia. Kronistët e kësaj kohe shkruajnë majë shkëmbenjsh. Pasi vrau atje 150 turq shërbim të Francës, ai luftoi me stratiotët sinonim betejash, sulmesh e pritash: e trupave osmane nga Korfuzi, ai i kërkoi se kur Isa Bej, që erdhi në ndihmë të të ai u kthye në Nafplio bashkë me 30 koka të e tij në Bentivoglio, duke mbështetur kur hyri në Rivigo, ai i sulmoi papritur Senatit venecian të ndërmerrte operacione rrethuarve u shfaq në betejë përballë prera. Por sulmet turke ndaj Nafplios nuk njëkohësisht dhe Vatikanin. Me këtë rast, spanjollët, duke kapur prijësin e tyre; në luftarake në Moré, por Senati nuk donte të Pjetrit, ky e vrau kapitenin turk me një rreshtën. Ajo ishte pika kyçe që mbante Papa Giuglio II, i dhuroi 1000 fiorini. Camisano Vicentino, sulmoi këmbësorët largoheshin trupat e tyre aq larg. goditje të shpatës. Pas kësaj ngjarje, Morenë. Të rrethuar prej shumë kohësh Historianët tregojnë dhe se gjatë një beteje spanjollë, i vrau të gjithë dhe kapi robër Një nga takimet interesante dhe të stratiotët u kthyen bashkë me kapitenin dhe duke ndjerë nevojën e ujit, bashkë ai kishte vrarë kapitenin Faccendino, i cili 100 kalorës; në Montagnana, burgosi fundit të Mërkur Bua-s, ishte dhe ajo e e përgjithshëm venecian Piero Mocenigo me 60 kalorës dhe 300 këmbësorë, ai doli e kishte fyer më parë gjatë një dyeli midis ca kalorës gjermanë; morri pjesë në vitit 1541, kur ai priti dhe përcolli drejt duke marrë si trofe 115 koka të prera për të kërkuar ujë në puset përreth, por dy «kondotierëve» italianë. Nga viti në vit, «Battaglia Treme»; në Conselve, në krye Francës ambasadorin francez, që vinte dhe 64 robër turq. Dy vjet më vonë, Mërkur Bua krijoi figurën e tij legjendare. të 200 stratiotëve shpartalloi spanjollët, nga Stambolli, fisnikun Antoine Rincon. Pjetri u shfaq në Venecie. Atje aiu shpall (Vijon nga faqen 18) Storia Anno 11 n.4 Ottobre 2013 pagina 18 Anastasi! Durrsaku që u bë Perandor i Bizantit Nga Ilirjan Gjika Në vijim të kësaj politike ai riorganizoi II. Tiranë 1985. Ffq.15). edhe sistemin e mbledhjes së taksave Në kohën e tij u ndaluan ndeshjet e “ ota” Iliro-Arbërore bashkëjetoi që fuqizoi financat shtetërore. Tashmë gladiatorëve dhe u ndërtuan një pjese e rreth 800 vjet me ‘’Qytetërimin në province ato do të mblidheshin nga mureve rrethuese të Kostandinopolisit ( BBizantin’’, pothuajse gjatë gjithë nëpunës financiarë që emëroheshin nga Tajar Zavalani. Histori e Shqipnis, Phoenix mesjetës. Bizanti, jo vetëm ushtroi një prefektet pretorianë (Tajar Zavalani. e Shtëpia e Librit. Tirane 1998. Fq 63- ndikim të jashtëzakonshëm, si vazhdim i Histori e Shqipnis, Phoenix e Shtëpia e 64). Ndoshta që nga kjo kohë doli jashtë qytetërimit romak, por pati aftësinë që të Librit. Tirane 1998. Fq 63-64 ). funksionit dhe u përdor për qëllime të “thithte” dhe të përfshinte në “kozmosin” Në fund të qeverisjes së tij Anastasi, i la tjera edhe amfiteatri i Durrësit, një nga e tij edhe vlerat më të arrira, që vinin arkës së shtetit një shumë prej 320 000 monumentet më të rëndësishme të këtij nga provincat dhe themat perëndimore librash ari (G. Ostrogorski, Po aty. Fq. qyteti, ndërtuar gjatë periudhës romake, Iliro-Arbërore. Ndërkohë që Perandoria 40). Ndërkohë sundimi i Perandorit me diku në shekullin e-II të, në kohën e e Bizantit si pjesë e një prej qytetërimeve origjinë Ilire u shoqërua me revolta dhe sundimit të perandorit Adrian (Vangjel të mëdha botërore veçohet për arritjet luftëra civile, të cilat nxiteshin nga partia Toçi. Amfiteatri i Dyrrahit. Revista e saj në aspektet politike, diplomatike, e të kaltërve në vitin 521. Vetë perandori Monumentet. II. Tiranë 1971. Fq 37-40 ushtarake, ekonomike dhe kulturore. ishte përkrahës i partisë të së gjelbërve, ). Interesant është fakti se, Anastasi kishte Pikërisht në këtë realitet kozmopolit një armike deri në vdekje e partisë tjetër të edhe një portret të çuditshëm. Ai gjysmën rol të rëndësishëm kanë luajtur edhe kostandinopojës, të kaltërtve. Po kështu e kokës e kishte me flokë të verdhë dhe paraardhësit e Shqiptarëve të sotëm. I Anastasi ishte përkrahës i rrymës kristiane gjysmën gështenjë, ndërsa njërin sy e kishte pari midis këtyr të shumtëve ishte edhe të Monofizizmit, e cila I kundërvihej bojëqielli dhe tjetrin të zi. (Aristidh Kola, Anastasi, perandori, që bashkëqytetarët rrumës tjetër të Ortodoksisëë. Të tilla ishin Arvanitasit dhe Prejardhja e Grekëve. SH. e tij nuk e donin, sepse e lidhi qytetin e revoltat e grupeve të ndryshme kristiane B. ‘’55’’. Tiranë 2002. Fq.209). tyre, Durrësin, me Kostandinopolisin dhe kundërshtarë të ideologjisë së tij ose revolta Perandori Anastas vdiq në 1 korrik të Lindjen. e Vitalianit kryekomandantit të Trakës, i vitit 518 dhe u zëvendësua nga Justini, një Pikërisht Durrësi, qendra e provincës cili e rrethoi tre herë Kostandinopolisin ( tjetër bashkëkombas i tij. Ky perandor Ilir Romako-Bizantine të Epirit të Ri, ishte porti Po aty. Fq 41 ). Po kështu edhe grupi i nga Dardania u pasua në vitin 527 nga i kryesor i Bizantit në kufijte perendimorë të fuqishëm i Izaurëve të Azisë së Vogël, që nipi, perandori Justinian. Gjatë sundimit tij. i quajtur edhe ‘’Taverna e Adriatikut, kishte qernë në pushtet me Leonin e II dhe të Justinianit, në vitin 532, kur kundër apo ‘’Metropoli i Ilirikut’’, ai shërbente Zenonin, u luftua nga Anastasi (Po aty. Fq sundimit të Justinianit shpërtheu kryengritja fillim i rrugës Egnatia, arteries që lidhte 40). e njohur ‘’Nika-Fitore’’, në të morën pjesë Perëndimin me Lindjen, por edhe si bazë Ashtu si paraardhësit e tij, Anastasi, edhe dy nipërit e Anastasit; Pompeu dhe kryesore e Flotës Perandorake. Nga ky konsiderojet si ‘’Burrë Shteti’’, sepse Ipati. Ata u ftuan nga partia e të gjelbërtve, qytet, Perandorise Bizantine do ti vinin riorganizimi i ushtrisë dhe reformimi i përkrahës i së cilës kishte qenë dikur të gjitha rreziqet nga Perëndimi, siç ishin administratës ishin masa të rëndësishme Anastasi. Qëllimi i tyre ishte për të marrë sulmet normane, kryqtare apo anzhuine, të vazhdimësisë s ë Perandorisë Bizantine pushtetin që u takonte si trashëgimtarë te si dhe pretendentët e shumtë që synonin ( Ferdinant Schevill. Histori e Ballkanit. perandorit me origjinë nga Durrësi. Me fronin. Ndërkohë që nga ‘’gjiri’’ i elitës SH. B. ‘’Uegen’’. Tiranë 2002. Fq 52 të drejtë, Ferdinant Schevill, thekson se politike, ushtarake dhe kishtare të tij, dolën ). Reformat e tij, nënvizon historiani “Kjo revoltë përbënte një përpjekje për të mjaft personalitete të fuqishme, midis tëe Ferdinant Schevill: ‘’Sollën ndryshime në larguar perandorin Justinian nga froni’’ ( cilëve edhe Anastasi, i pari perandor i fushën ekonomike dhe financiare. Duke F. Schevill. Ballkani…fq 55 ). Megjithëse Bizantit. ulur taksat mbi tregtinë, ai e gjallëroi atë ata arritën deri në prag të suksesit, sepse Anastasi i cili sundoi në vitet 491- duke reduktuar kështu difiçitin, si rezultat i Justiniani mendoi se gjendja e tij ishte e Jacques. Shqiptarët. Kartë e Pendë. perandorit të vdekur Zenon (A. Cameron. 518, ishte i shtati perandor bizantin, pas parë i reformës. Përveç kësaj, ai ndërmori pashpresë dhe u bë gati te largohej nga Tiranë 1995. Fq 172). Ndoshta kjo vjen Bizantinët fq. 55). Arkadit, Teodosit II, Marcianit, Leonit I, reformat ë rëndësishme administrative, të Kostandinopolisi. Por do të ishte Teodora, se ai ishte përkrahës i rrymës lindore të Ndërkohë që për këtë figurë historike Leonit II dhe Zenonit ( Georg Ostrogorski. bazuara në vjeljen e rregullt të taksave dhe e shoqja që e pengoi në momentin e fundit. kristianizmit monofizist, e cila lindi dhe i si Anastasi i I-rë, historografia e vendeve Historia e Perandorisë Bizantine. SH. B. nëmoskorruptimin e personave përgjegjës Kështu perandori vendosi të qëndronte kishte përkrahësit në Siri dhe Egjipt ( Ogyst fqinje do të bënte çmos që ta bënte pjesë Dituria. Tiranë 1997. Fq 38 ). Ai lindi për to. Me reformat inteligjente, Anastasi jo dhe dihet tashmë fati i keq i kryengritjes, Baji. Perandorija e Bizantit. SH. B. Arbri. të sajin, tekstet tona, si ato akademike por në Durrës rreth vitit 430, në një familje vetëm që shpëtoi vendin nga borxhet, por e cila u shtyp nga strategu i Justinianit, Fq 28 ). Kështu edhe orientimi i Anastasit edhe ato shkollore flasin fare pak. Gjithsesi të varfër ( Zhan Klod Faverial. Historia e krijoi një thesar me qindra mijëra dukatë Belizari, i cili i masakroi kryengritësit në ishte krejt i kundërt me ‘’durrskaët’’ të për Anastasin, disa tekste shkollore Shqipërisë. Plejad. Tiranë 2004. Fq 99 ). ari. Një ushtri e armatosur mirë dhe një hipodrom. Ky fat pasoi edhe dy nipërit cilët siç duket ushqenin ndjenja të forta përmbajnën vetëm disa rreshta. Kështu Pasi u bë nëpunës oborri ai u prezantua financë të sigurtë…’’ (Po aty. Fq 53). Si e perandorit Anastas. Kështu Pompeu ndaj Romës. Ndërkohë të gjithë autorët që nga katër të tillë që kishte për të teksti i si një administrator energjik ai u zgjodh si durrsak, Anastasi, tregoi kujdes të veçantë dhe Ipati u vranë dhe trupat e masakruar kanë shkruar rreth tij e përmendin si një klasës së XII, të gjimnazit në vitin 2010, perandor në vitin 491, duke zëvendësuar për qytetin e tij të lindjes. Ai rindërtoi te tyre u hodhën në detin Marmara. Një administrator të mirë që ripërtëriu finamcat me reformën arsimore, ai i vitit 2011 e paraardhësin e tij, perandorin Zenon, sistemin mbrojtës të Durrësit, gjatësia e luftë e denjë brenda llojit, ku anëtarët e dy dhe nëpërmjet tyre forcoi ushtrinë dhe bëri në vazhdim është reduktuar vetëm në dy pasi u martua me të venë e tij Ariadnën mureve te te cilit arrinte gjatësinë 4400 familjeve Ilire luftuan në Kostandinopojë fortifikime. Të tillë mund të përmendim rreshta. Ndëra perandori Justin, themeluesi (Georg Ostrogorski. Historia….fq.39). m. Ato kishin gjerësi prej 3.5 m dhe ishin për fronin e Bizantit. me radhe Edëin Jacques, Ogust Bajin, i dinastisë ilire të Bizantit nuk përmendet Anastasi qeverisi për 20 vjet dhe u tregua të larta 12 m dhe u ndërtuan me tulla të Duhet theksuar se qytetarët e tij Averil Cameron, Ferdinant Schevill, etj. fare. Kurse për Justinianin, perandorin e një administrator dhe shtetar i zoti. Ndër kuqe ashtu siç i shohin dhe sot (A. Meksi, Durrsakë nuk e donin Anastasin. ‘’Populli Ndërkohë që Faveriali e akuzon Anastasin shquar që konsiderohet ‘’I fundit perandor reformat e para të tij ishte riorganizimi i Arkitektura Mesjetare në Shqipëri. SH. B. I Durrësit, thotë Edëin Jacques, e përbuzi se dogji aktet e njërit prej koncileve më të i Romës dhe i pari i Bizantin’’, është i sistemit financiar të Perandorisë Bizantine, ‘’8 Nëntori’’. Titanë 1983. Fq.13). Përveç atë. Kjo erdhi për shkak se ai e shkëputi rëndësishëm kishtarë, atë të Kalcedonit mjaftueshëm vetëm një rresht. Si duket ku paraja fiksoi një kurs stabël. Ai emetoi tyre Anastasi ndërtoi edhe kështjellën dhe Durrësin nga Perëndimi dhe e lidhi me (Zh. K. Faverial. Historia…fq 99), ndërsa na duhet për të mësuar historinë tonë të monedhat e reja prej bronzi, në vend të hipodromin, si dhe një kishë, atë të Shën Lindjen. Ekzistojnë arkefakte të gjetura Cameron, thekson se Anastasi erdhi në pasur, të cilën fqinjët dhe të tjerët na e atyre prej bakri që qarkullonin më parë. Anargjireve (A.Meksi. Revista Monumente në Durrrës me fjalë fyese ndaj tij (Edëin fron si rezultat I zgjedhjes së së vesë së kanë zili.

“Dominus” Merkur Bua, pinjolli i Gjin Bua Shpatës Gjin Maneshi (Vijon nga faqja 17) kishte ardhur prej kohësh në Venedik në e Peloponezit”. Me interes është dhe një papritur u sulmua nga osmanët dhe në krye të 50 stratiotëve.Meqë Duma sapo dokument i 6 shtatorit të vitit 1496, ku tërheqje e sipër u godit në qafë. Disa ditë ka vdekur, tani është biri i tij 22 vjeçar, Venediku urdhëron lëvizjen e stratiotëve më vonë, në kështjellën e rrethuar, ai vdiq. që i paraqitej Këshillit, po aq i aftë në shqiptarë për tu vendosur në Dalmaci, të Arkivi i Venedikut ka dokumente të mjeshtërinë stratiote. cilëtmë parë kishin qënë në shërbimin e shumta rreth këtyre stratiotëve, të cilëve Ai kërkonte të udhëhiqte stratiotët e të mbretit të Napolit si, “Dhimitër Lascari me u lidheshin pensione apo sistemoheshin atit bashkë me Reposh Buzukin, xhaxhain e 20 kuaj, i caktuar të shkojë në Zara; Alexio me familjet e tyre në rrethinat e Venecies tij. “Të merret vendim që t’i jepen Nikollës Gambura, Camin Frossina dhe Zorzi apo në zotërimet e Venedikut si në ishujt 12 dukate në muaj, të cilat do të paguhen Pagameno, po me nga 20 kuaj të vendosen e Greqisë, Zante, (ku u jepnin toka për tu nga Dhoma e Kretës, sikundër paguhej gjithashtu në Zara; Nikolo Bokali me 50 vendosur dhe për t’i kultivuar), etj. Në një dhe i ati. Të vendoset që për martesën e kuaj në Shebenik dhe Zorzi Malakaso nga këto dokumente të datës 22 shtator motrës së tij, të jepet një ndihmë prej 100 me40 kuaj në Tran, (Trogir)…” të vitit 1480, Senati vendos “një pension dukatesh, që ajo të shkojë tek burri i saj”. Në librin e tij Rrugët e mërgimit, (Les për familjen e të ndjerit Dhimitër Bokali”, Në 17 tetor 1493, Senati vendos “për chemins de l’exil), bizantologu francez i cili “ka lënë në varfëri gruan dhe një vajzë sistemimin e familjes së të ndjerit stratiot Alain Ducellier, pohon se «në Venedik, 7 vjeçe” dhe që ishte një prej krerëve të Pjetër Reneshi, (Piero Renesi): Leka, në vitin 1447, ishin së parishqiptarët stratiotëve të dërguar në Durrës bashkë me gruaja dhe tri bijat e tij”. dhe stratiotët, të cilët fituan të drejtën të 300 stratiotë për të ndihmuar Krujën. “T’i Më 23 shkurt 1493, “Këshilli i të organizohen në një ndërtesë që i takonte jepen gruas së tij 3 dukatë në muaj dhe Dhjetëve” i Republikës së Venedikut, komunitetit, pas një regjistrimi pranë San vajzës 150 dukatë për prikën e saj.” Më 7 vendos “të rekrutojë si stratiot Gjergj Maurizio». Kështu në qëndër të Venecies, qershor të vitit 1487, vendoset nga Senati Golemin nga Drishti dhe Progan u krijua ajo që do të quhej “Scuola “të shpërblehen dy vëllezërit stratiotë Bazlakun,dhe ky nga Drishti, të cilët që deglialbanesi” dhe ku do të linte gjurmët Manesi”(Mandi dhe Demetrio), dy bijtë të dy kanë qënë në ekspeditën turke drejt e artit të tij të madh Vittorio Carpacciome e Marin Manesit, i cili në kohën e luftës Himarës, por më pas kanë dezertuar… pikturat e tij të famshme të viteve 1504- së Peloponezit, ishte rrjepur mizorisht Janë burra të ndershëm e besnikë”. Ndërsa 1508, apo ciklin e quajtur Historiae nga turqit”. Me vendime të posaçme janë një vit më parë, po Senati kishte vendosur Virgjëreshës, të cilat hynë në historinë e trajtuar stratiotë si Miko Golemi, Saraçin stratiote ne lufte e siper “të marrë në shërbim të vet Komini dhe artit. Ishin gjashtë skena të jetës së Shën Mazi, Dhimitër Staçi, Andrea Kuçi, Neri Karapsa, Llazar Kalenxhi, etj. Më 24 vdekur Miço Zamblaku,(Zamblaco)”. Në Theodori, dy bijtë e stratiotit besnik Pjetër Marisë, ku spikasnin veçanërisht Lindja e Klementi, Barbi Manashi, Ilia Zanga, shkurt 1489, shkruhet se “Venediku i jep një dokument tjetër tregohet për stratiotin Frashina, (Piero Frassina), i cili kishte Virgjëreshës, Martesa e Virgjëreshës dhe Kosta Kuçi, Gjin Skuri, Nikolla Bua,Gjin rrogë Anton Zamblakut, birit të stratiotit të e famshëm Duma Buzukio (Buzuki), i cili qënë guvernator i stratiotëve në ekspeditën Lajmërimi. niset nga momenti aktual për të risjellë në kujtesë të shkuarën por të kundërtën e tij, parashikimin në një kohë të ardhme. Kësaj qasje do t’i shkonte ai mjeti teknologjik i kohëve moderne i sajuar i “makinës së kohës” që kur shtyp butonat, i sjell përdoruesit pamje apo ndoshta edhe video të së shkuarës dhe së ardhmes. Këtë fiksion apo trillim, njerëzit kanë dëshirë ta praktikojnë në pamundësi për të sfiduar kohën e pandalshme, të paktën fiksojnë në kujtesë momente të së tashmes që bëhet përnjëherë e shkuar dhe përfytyrojnë apo e perceptojnë atë në të ardhmen. Kjo poezi ndër më të bukurat e poetit të njohur Azem Shkreli, sjell te lexuesi “pengjet” e jetës që pagina 19 Anno 11 n.4 Ottobreçdo njeri 2013 ka pasur apo do të ketë dheCultura sidomos ato për dashuritë e jetuara që në fund mbeten në pjesën më të bukur të filmit të jetës. “Para Elegjisë” mund të merret jo si para pasqyrës ku kanë Koment për poezinëshumë dëshirë “të Pqëndrojnëara vajzat e bukura por pas saj aty ku është teatri i vërtetë ku ndeshen Elegjisë” të Azemfatet njerëzore. Shkrelit

Nga Kujtim MORINA dashur bija ime... Nje dite, une do te plakem... Kur jithnjë më ka bërë përshtypje të Eajo dite te vije, e une te behem veçantë poezia e Azem Shkrelit pis kur te ha, ki durim. Kujto kohen G“Para Elegjisë”. Jo vetëm për qe kam kaluar duke te ardhur prapa vargun brilant që citohet aq shpesh me pjate ne dore... Nese kur flas me “Ruaju, moj se vashat më të bukura i ty perseris gjithmone te njejtat fjale, vret bukuria e vet” i cili duket se e sintetizon këtë poezi por për mënyrën mos me nderprit. Degjome, sepse kur e ndërtimit në tërësi të poezisë, për ti ishe e vogel une duhej te te tregoja as lot në sy të qeshësh ngrohtë, imazhin e lëvizshëm në kohë dhe cdo nate te njejten perralle qe te flije. të qajsh rrejshëm dhe t'i mahnitësh djelmoshat. Kur nuk dua te lahem, mos me bertit. transformimin e objektit të poezisë nga e tashmja në të ardhmen. Kujto kohen kur te ndiqja nga pas Objekti i poezisë së Shkrelit duket dhe sajoja 100 histori sepse nuk doje Një ditë do t'i hash buzët tua, se është një femër e bukur që meriton te laheshe... Kur te vesh re mosdijen gjurmët tua do t'i pështysh vlerësimet sipërore për momentin, një time mbi teknologjine e re, ki durim bukuri e mahnitshme, një ‘perri”, fjala dhe me ndihmo... Mos me shih me dhe secilin muzg do ta pagëzosh në shqip që duket se tregon shkallën ate buzeqeshje ironike, por kujto se sa me nga një pendim që dhemb më të lartë të bukurisë. Por autori sheh kohe m’u desh te te mesoja A,B,C... e s'do të kesh më as sy deti, larg dhe kjo është veçantia e poezisë. Nese ne nje moment nuk arrij te Sado e bukur qoftë kjo mbaj mend, me jep kohe dhe mos u as hap të hedhur sorkadhe femër, me “flokë ere”, nervozo, por thjesht kujto se sa qindra “shikim ylberi”, me të shohësh si t'përqeshin gonxhet “zjarr në buzë”, “sy pyetjeve te tua kureshtare duhet t’i dhe të ikësh prej hijes sate. deti”, “hap të hedhur pergjigjesha kur ishe e vogel... Kur sorkadhe”, do të vijë kembet e mia te mos me sherbejne një ditë që ajo do ta Para Elegjisë me, mos me trajto sikur te isha nje Ruaju, moj se vashat më të bukura humbasë këtë bukuri, barre per ty, me ndihmo njesoj sic une itime vret nuk bukuria jetohet, e por vet. mbijetohet. Me jep ne paqe... Ne kembim, une do te te thotë poeti dhe “secilin e bera kur ti ishe e vogel. Kur them pak kohe, me jep pak durim, me jep nje jap nje buzeqeshje dhe dashurine e muzg do ta pagëzojë me Një ditë do t'i marrësh në gji qe dua te vdes, mos u merzit... Nje shpatull ne te cilen une te qaj, ashtu si pafund qe gjithnje kam pasur per një pendim që dhemb”. dite do e kuptosh cfare me shtynte ti e ke bere shume here. Me ndihmo te ty. Te dua shume dhe do te lutem Sado “racë e fortë” dhe gjethet e rëna të stinëve të tua ta thoja. Do e kuptosh qe ne moshen eci, me ndihmo te mbaroj ditet e mia gjithmone per ty... e qëndrueshme qoftë kjo femër që ka poeti dhe do kërkosh kot veten SHPIRTI POETIK I ILIRJANA SULKUQIT, PËRMES NJË DOKUMENTARI… përpara në imazhin e shtigjeve të harruara të një moshe tij, sado makiazh të mirë Shpirti poetik i Ilirjana Sulkuqit, të bëjë, sado trajtim të e nuk do të kesh më as flokë ere Nga Prof.Murat Gecaj mirë t’i bëjë trupit të vet, do të vijë një kohë as shikim ylberi ta matësh fillin përmes publicistnjë e studiues-Tiranëdokumentari… që kjo bukuri e saj do të vyshket si gjethet e dhe fundin e mashtrimit tënd të shkurtë.Nga Prof. Murat Gecaj pemës në vjeshtë dhe do publicist e studiues-Tiranë të mbetet vetëm trungu Një ditë do t'i shpalosh vjetët tua i saj që do të shkojë si pajën e nuses së vdekur emi mësuar që, në mjediset e Muzeut edhe ai drejt venitjes. JHistorik Kombëtar, në kryeqytetin Efekti kohë është i e do të numrosh fluturat e shkuaraTiranë, të marrim pjesë në veprimtari pashmangshëm, është përuruese për libra ose ekspozita pikture. t'agsholeve t'prenduara Po, kësaj here, ishte diçka tjetër, e veçantë. i pamëshirshëm. Sado Vërtet të ftuarit do të mblidheshin në një të zgjasë kjo bukuri e s'do të kesh më as zjarr në buzë,veprimtari për krijimtarinë poetike të femërore, do të vijë një koleges e mikes, Ilirjana Sulkuqi, me kohë, me siguri pas disa banim në Amerikë, por organizimi ishte dhjetëvjecarëve që ajo i një natyre jo të zakonshme. Kur salla do të bjerë dhe atëhere veprimtarikryesore ishte për mbushur krijimtarinë plot me tëpoetike ftuar, të koleges e mikes, Ilirjana Sulkuqi, me banim për këtë femër do të poetë, shkrimtarë, publicistë e studiues, vijë koha e nostalgjisë, nëpunonjës Amerikë, të arsimit por e kulturës,organizimi nga media ishte e i një natyre jo të zakonshme. Kur salla kryesore e kujtimeve, e pendesës ishteshkruar mbushur dhe ajo elektronike, plot me tëpërpara ftuar, dolën poetë, shkrimtarë, publicistë e studiues, punonjës të për ato që s’ka bërë dhe arsimitnjë grup ekolegësh. kulturës, Ata ngaishin media organizatorët e shkruar dhe ajo elektronike, përpara dolën një grup sidomos ato që ka bërë dhe realizuesit e një dokumentari të bukur, gabim. Dhe këtu hyjnë marrëdhëniet i bën apel të mendojë për të ardhmen, ta kolegësh.me titullin Atae zgjedhur ishin organizatorët“Lirikë shpirti”, dhe realizuesit e një dokumentari të bukur, me që ajo ka pasur me meshkujt, me shijojë të tashmen që mos të ketë shumë titullinkushtuar ejetës zgjedhur dhe krijimtarisë “Lirikë së shpirti”,gjerë e kushtuar jetës dhe krijimtarisë së gjerë e të gjysmën tjetër të qënieve njerëzore pa pendime, të shikojë edhe poshtë nga të bukur poetike të Ilirjana Sulkuqit. bukurNuk zgjatipoetike shumë të sallaIlirjana ra heshtje. Sulkuqit. I pari të cilët jeta nuk do të ekzistonte. Këtu Olimpi ku e ka ngjitur bukuria e saj sepse e çeli veprimtarinë regjisori i dokumentarit, nënës, Kosovës, mërgimit etj. Konica etj. nuk është fjala vetëm për marrëdhëniet aty është e përkohshme, të mendojë mirë NukKolec Traboini.zgjati shumëPas atij, sigurishtsalla ra shkurt, heshtje. JemiPasi I mësuartëpari pranishmit e që,çeli nëveprimtarinëe mjedisetduartrokitën eregjisori MuzeutNdoshta, i Historiknuk është eKombëtar, nevojshme të në kryeqytetin Tiranë, të e riprodhimit por për dashurinë për të gjitha ofertat dhe refuzimet sepse folën publicisti Albert Zholi, skenaristja nxehtësisht këtë dokumentar, për ata u ndalemi këtu gjerësisht në jetën dhe njerëzore mes mashkullit dhe femrës ndoshta nuk përsëdyten më. Nuk është dokumentarit,Angjelina Xhara Kolecdhe kameramani Traboini. IliaPas marrimdhanëatij, sinëgurisht ekran pjesë pjesëshkurt, në filmike, veprimtari folën kushtuar publicisti përuruesekrijimtarinë Albert letrare për libratë Ilirjana ose Sulkuqit. ekspozita pikture. Po, kësaj që krahas lindjes dhe vdekjes përbëjnë e lehtë dhe as e këndshme që, kur je Zholi,Terpini-“Mjeshtër skenaristja i Madh”. Angjelina Ndërsa vetëXhara jetës dhe e krijimtarisëkameramani së poetes Ilia së persekutuarTerpini-“Mjeshtër E them këtëi gjë, pasi atë e gjejmë të tre nga momentet më të rëndësishme në “kulm”, në “majë”, të mendosh për Iliirjana i falënderoi nga zemra realizuesit here,dhe tanimë ishte të ndjerë, diçka Zhaneta tjetër, Ogranaja, e veçantë.pasqyruar në Vërtet disa qendra të ftuaritInterneti e donë të mblidheshin në një të jetës njerëzore. “fundin”, që sido që ta menaxhosh jetën, Madh”.e këtij dokumentari Ndërsa vetëdhe pjesëmarrësitIliirjana i falënderoi në si dhe nga ato zemrame temë: realizuesit “Migjeni, si e Krisht”,këtij dokumentari shtyp, për atë flet skedari i Bibliotekës Pra, pas disa dhjetëra vjetësh, poeti do të vijë një ditë. Autori nuk përdor dhekëtë veprimtari.pjesëmarrësit Të pranishmit në këtë e ndoqënveprimtari realizuar. Të ngapranishmit K.Traboini. e ndoqën me kurreshtjeKombëtare etj. Megjithatë, dëshiroj të parasheh se kjo femër që tani është e digresionin që niset nga momenti aktual me kurreshtje dokumtarin, i cili nisi të Por, në mbyllje, interesin e veçantë të rikujtoj se kjo bijë e njohur e Elbasanit, pas adhuruar nga të gjithë, do të kthehet për të risjellë në kujtesë të shkuarën por dokumtarin,shfaqej në ekran. i cili Ai nisipërmbante të shfaqej filmime në ekran.të pranishmëve Ai përmbante e tërhoqi filmime dokumentari nga jeta mbarimiute Ilirjana të studimeve për gjuhë-letërsi, në “elegji”. Dihet se më e keqja është të kundërtën e tij, parashikimin në një Sulkuqitnga jeta e dheIlirjana recitime Sulkuqit tëdhe disa recitime poezive kushtuar më të zgjdhurahistorikut tëtë saj,krijimit nga aktorjadhe punoie njohur ca kohë gazetare në Tiranë dhe që të disa poezive më të zgjdhura të saj, veprimtarisë atdhetare të Shoqërisë nga viti 2004, është vendosur familjarisht kur këndohet elegji në të gjallë të njeriut kohë të ardhme. Kësaj qasje do t’i shkonte Margarita Xhepa.Tematika e tyre ishte e larmishme dhe i kushtoheshin mallit për sesa në të vdekur sepse atëhere njerëzit ai mjeti teknologjik i kohëve moderne i nga aktorja e njohur Margarita Xhepa. “Vatra”, me organin e saj “Dielli”, në në Nju Jork. flasin si për një fenomen të shkuar dhe sajuar i “makinës së kohës” që kur shtyp vendlindjen,Tematika e tyre nënës, ishte eKo larmishmesovës, mërgimit dhe Boston etj. të Amerikës dhe sidomos për Krijimtarinë e ka filluar që në bankat e butonat, i sjell përdoruesit pamje apo i kushtoheshin mallit për vendlindjen, ndihmesën e dhënë nga Fan Noli, Faik shkollës. Fryt i kësaj pune janë mbi 10 libra jo të tanishëm ndërsa e ardhmja as që poetikë të botuar, duke nisur që nga viti mund të përfytyrohet. Atëhere vjen koha ndoshta edhe video të së shkuarës dhe së 1974. Ndër ta, dëshiroj të përmendi këtu e meditimeve sidomos për objektin dhe ardhmes. Këtë fiksion apo trillim, njerëzit dy vëllime me shumë autorë, të përgatitur subjektin e shumëpërfolur. Pra, atëhere, kanë dëshirë ta praktikojnë në pamundësi nga Ilirjana, kushtuar nënave, me titullin kur të tjerët ndoshta do ta kenë harruar, për të sfiduar kohën e pandalshme, të “Karvan dashurie”. Për disa nga libra e ajo do të fillojë të mendojë më shumë paktën fiksojnë në kujtesë momente të saj, është nderuar me çmime kombëtare e dhe më gjatë me veten. Si është sjellë me së tashmes që bëhet përnjëherë e shkuar ndërkombëtare dhe disa libra të saj janë njerëzit e seksit tjetër, me “djelmoshat”, dhe përfytyrojnë apo e perceptojnë atë përkthyer në gjuhë të huaja. Bën pjesë në sa i ka dashur, sa i ka mashtruar!? Ata në të ardhmen. disa shoqata të ndryshme të shkrimtarëve tashmë do të jenë duke menduar, shikuar Kjo poezi ndër më të bukurat e poetit e publicistëve dhe drejton revistën dhe ndoshta edhe ngacmuar femra të të njohur Azem Shkreli, sjell te lexuesi letrare-artistike “Pelgrini”, me shkrime tjera të bukura që janë në kohën e tyre “pengjet” e jetës që çdo njeri ka pasur kryesisht të emigrantëve shqiptarë.… më të mirë ndërsa ajo tani po bën një apo do të ketë dhe sidomos ato për Rikthimin përmes një dokumentari të bilanc të jetës së saj në marrëdhënien e dashuritë e jetuara që në fund mbeten veçantë, e Ilirjana Sulkuqit, kësaj poetje në pjesën më të bukur të filmit të jetës. të dashurisë e dhimbjes njerëzore. në dashurisë që është më e rëndësishmja, mjediset e krijuesve kryeqytetas, ajo e më hyjnorja dhe më e pazbërthyeshmja “Para Elegjisë” mund të merret jo si meriton plotësisht. Njëkohësisht, ishte dhe e jetës. para pasqyrës ku kanë shumë dëshirë të diçka emocionuese, si për atë vetë dhe Sidoqoftë, për momentin, femra qëndrojnë vajzat e bukura por pas saj aty pjesëmarrësit e shumtë në veprimtarinë, objekt i kësaj poezie është në ditët e saj ku është teatri i vërtetë ku ndeshen fatet që përmendëm më lart. më të mira, në formën më të mirë. Poeti njerëzore.

Storia Anno 11 n.4 Ottobre 2013 pagina 20 Heroi shqiptar i Kretës Në përvjetorin e rënies së heroit shqiptar Haxhi Daliani Nga Namik Selmani

istoria deri tani nuk ka më asnjë mëdyshje. Këtë e kanë pranuar dhe vërtetuar jo vetëm Hhistorianët e biografët shqiptarë, por edhe ata grekë. Shqiptarët kanë dhënë një ndihmesë të madhe në Revolucionin grek të fillimit të shekullit XIX që çoi më tej edhe në formimin e shtetit grek . Në qendër të Kretës në Greqi është ngritur prej shumë vitesh një bust i veçantë i një luftëtari të shquar në të cilin është shkruar në gjuhën greke: “Strategu Haxhi Daliani nga Delvinaqi (Epiru) rënë në maj 1828”. Është një foto monumentale si është edhe lufta e tij që e dërgoi në sakrificën supreme bashkë me 600 shqiptarë të tjerë me veshje karakteristike të shqiptarit që sot mund ta shohësh në një variant edhe para parlamentit grek Përpara kishin një pushtues osman që kishte pushtuar tokat e iu kishte rrëmbyer lirinë Për të shkrimtarja greke Kleopatra Priftis shkruan: “Pemët gjigande si Haxhi Mihali qëndrojnë të forta se i kanë rrënjët e thella në tokën e vet e se Haxhi Mihali doli kundër pushtuesve otomanë pa marrë leje tek Porta e Lartë. Ai lejen dhe bekimin e mori te vendi i vet-Shqipëria, e mori tek populli i vet trim dhe bujar, fisnik dhe krenar. qenë luftëtar edhe në Liban më 1826 kundër forcave Mik i vërtetë i popullit grek”. Më tej me një respekt të osmane në krye të 800 luftëtarëve dhe të tre anijeve veçantë për heroizmin e tij, ajo shkruan në librin e saj luftarake. Kjo luftë u përjetësua edhe në folklorin të njohur “ Dhrosuliotët” Është një dramë që ajo ia ka e këtij vendi. Për të u shkruan libra të shumtë dhe kushtuar heroizmit të tij Ndër të tjera ajo shkruan : “Një këngët u përcollën gojë më gojë në breza deri edhe pemë gjigande ka dërguar në ishullin e Kretës Shqipëria në gojëdhëna të shumta. Ishte prova e parë e forcës për të ndihmuar tërë ishullin e Kretës. Ai e ngriti dhe udhëheqëse të Haxhi Dalianit që doli me shumë e mbajti mbi supet e tij ishullin si një hero legjendar rezulatat. Këngët u përcollën gojë më gojë tek të gjithë i botës Atlas. A e kuptoni tani se çfarë i detyrohet atij shqiptarët që jetonin në atë kohë në vendet arabe e që ishulli i Kretës?Mendohet se të ketë lindur më 1775 nuk ishin të pakët dhe në kohën kur u përball me vdekjen e tij heroike në Shkrimtari dhe studiuesi Nasho Jorgaqi e vlerëson Kretë ai ishte vetëm 53 vjeç. Mes disa burimeve gati ndjeshëm këtë figurë të shquar. “Në marrëdhëniet kontradiktore burimi më i besueshëm për origjinën e shqiptaro-greke figura e Haxhi Dalianit ka qenë një nga tij mbetet ai i vetë studiuesve grekë që e quajnë atë të figurat më protogoniste. Udhëheqës i shquar popullor, ardhur nga Konispoli ku ka patur edhe një aktivitet trim dhe i mençur, i përkushtuar për kauzën e shenjtë të shquar patriotik. Duke kapur edhe simbolikën e të lirisë ai la një emër të nderuar në analet e historisë luftës së tij na ndihmon edhe përcaktimi që i bën kësaj AliALI P PASHAIashai DHE SHËNdhe KOZMAI S hën Kozmai greke.Emri i tij i takon plejadës së ndritur të heronjve lufte shkrimtari dhe poeti i madh revolucionar francez të Revolucionit grek…Daliani përfaqëson jo vetëm Nga Andrea Llukani, Tiranë edhe Ibrahim Arapit t`ju ndihmojë në çdo kohë e në Viktor Hygoi. Ai shkruan se “kryengritja e madhe luftën e arvanitasve për një akuzë të drejtë liridashëse, Nga Andrea Llukani, Tiranë çdo punë. Të bëni si ju shkruaj. Ju përshëndes. Në greke për pavarësi ishte lufta e një populli, por ajo i por edhe mirënjohjen dhe besnikërinë e tyre ndaj ëto ditë nëpër stendat e librarive të kryeqytetit Janinë më 12 shtator 1814”. Manastiri është ngritur kapërcente kufinjtë e një vendi dhe fitorja antiosmane atdheut të ri që e pranoi dhe i shërbeu bujarisht. libri më i pëlqyer është “Luani i Epirit, Ali në shekullin XVIII dhe ka qenë në gjendje të mirë e popujve të Ballkanit do të ishte e shpejtë.” Ndoshta Prandaj lufta e heroit arvanitas është e shpjegueshme KpashaKëto dhe ditëSuli”, nëpër i akademikut stendat grek e librariveSpiro ekonomike, të kryeqytetit në të ka libripasur mëshkollë i pëlqyer dhe bibliotekë. ky përfytërim i saktë që jepet për heroin na e jep dhe e motivuar pskiologjikisht dhe historikisht.” Po Mela, përkthyerështë me “Luani mjeshtëri i Epirit,nga Kristo Ali Pulla. pasha Ky dheKisha Suli”, e manastirit i akademikut të Shën Kozmait grek ështëSpiro ndërtuar pikërisht edhe poeti i shquar anglez Bajroni në veprën kaq interesante është dhe fizionomia e tij e veçantë. libër i shtohetMela, serisë përkthyer së botimeve me rreth mjeshtëri jetës dhe ngagjatë Kristo viteve Pulla.1813-1815 Ky libërme porosi i shtohet të Ali pashë e tij “Çajld Harold” kur flet poetikisht për shqiptarët Për këtë studiuesi Hotova shkruan: “Balli i tij ishte me bëmave të “Luanit të Epirit”, Ali pashë Tepelenës. Tepelenës. dhe bën portretin e tyre. Në shumë pika të këtyre brazda të thella. Në pamje ishte i gjallë, i fortë nga Autori gjatëserisë punës së studimore botimeve është rreth përpjekur jetës tëdhe bëmave të “Luanit të Epirit”, Ali portreteve dhe të figurave të tij letrare që përdor në kujtesa dhe i mprehtë nga mendja. S’para fliste shumë, paraqesi njëp ashëkëndvështrimin Tepelenës. sa më Autoriobjektiv dhegjatë real punësLi psstudimoreani dhe sështëhërbes përpjekura e she ntëjtit këtë poemë ai na sjell të gjallë edhe këtë portret të por çdo gjë që thoshte kuptohej se e kishte burimin tek të ngjarjeve,paraqesi duke shmangur një këndvështrimin nuancat emocionale. sa më objektiv dhe real të ngjarjeve, vërtetë të këtij luftëtar me sy të mprehtë, me një ballë dija e madhe, te përvoja e pasur, te karakteri i fortë Gjithashtu u ka dhënë lexuesve një qasje të përkorë Shën Kozmai u martirizua më 24 gusht të vitit të gjërë e me një trup të fuqishëm. dhe te arsyetimi i thellë. Edhe kur flinte, ai ëndërronte e të ekuilibruarduke shmangurtë jetës dhe nuancattë bëmave emocionale. të Ali 1779 Gjithashtu në Kolkondas u tëka Myzeqesë. dhënë lexuesve Lipsani dhe koka Studiuesi i njohur Myslim Hotova që ka botuar Tek ai gjumi afronte ditën e betejës së madhe.” pashë Tepelenës.një qasje Mendoj të sepërkorë ky libër doe të jetëekuilibruar një e Shën të Kozmait jetës udhe varrosën të bëmave në dy kisha të të Alindryshme. për të edhe një libër -monografi të titulluar “ Haxhi Pjesa më e bukur e kujtesës popullore dhe ndihmesë tëp ashëvyer për Tepelenës. lexuesin shqiptar Mendoj me shestimin se ky libërNë lipsanindo të jetëqë gjendetnjë ndihmesë në kishën të e vyerKolkondasit Mihal Daliani–pema gjigande e Shqipërisë në Kretë”, kombëtare për këtë luftëtar të papërkulur ka qenë dhe e një lëndep informative,ër lexuesin me realiziminshqiptar e njëme aspekti shestimin mungonte e një koka lënde e shenjtit, informative, pasi atë e kishin me varrosur ndërmjet të tjerash për fundin e tij të lavdishëm në mbetet një libër interesant që nipi i tij Pajtim Dalani të ndjeshëm vlerësues për individualitetet, profilet, në qimitirin e kishës së fshatit Mujalli. Me urdhër të muajin maj të vitit 1828: “Para betejës me turqit në nga Konispoli (sot me banim në Austri që prej shumë si dhe për realiziminveçoritë dalluese e një të zërave aspekti që përmban. të ndjeshëm Ali pashë vlerësues Tepelenës për lipsanit individualitetet, që gjendej në Kolkondas kështjellën Frangokastelo gjetën strehim mbrojtjeje vitesh) ka gjetur i shkruar nga një turist gjerman që flet Përkthyesi i talentuar Kristo Pulla na ka dhuruar iu vendos një kokë e florinjtë. Ali pashai e porositi një mori njerëzish nga Kreta si të sëmurë, të uritur, për Kretën në përkthimin e tij shkruhet për xhaminë kënaqësinë e të lexuarit të një libri të përkorë me në Venecia kokën e florinjtë, e cila u punua prej pleq, gra e fëmijë të pafajshëm. Situata ishte shumë që edhe sot e kësaj dite mban emrin e Haxhi Mihal anën e një gjuhe të pastër dhe të kulluar shqipe. mjeshtrit Nicholas Clykys. Lipsani i plotë i shenjtit kritike. Para kësaj gjendjeje në prani të rrethit të tij Dalianit, për nder të trimërisë që ai tregoi në luftën Më ka pëlqyer i gjithë libri, të cilin e lexova me një u vendos në arkën e posaçme. Në vitin 1918 një ushtarak Haxhi Mihali deklaroi: “Ne na duhet bukë, kundër pushtuesve otomanë. Xhamia jeniçere, ose frymë, por më shumë përshtypje më ka bërë miqësia arkeolog austriak e përvetësoi kokën e florinjtë, për na duhen armë. E vetmja pasuri që kemi është urrejtja Xhamia e Vogël e ngritur që më 1645 është pranë ndërmjet Ali pashait dhe shën Kozmait, prandaj ta shpënë në Vienë. shekullore kundër robërisë” Brofi në këmbë. Për ku? portit venecian. Minarja e turke “Haxhi Mihal Daliani” vendosa të shpreh disa mendime modeste. Arka me lipsanin e shenjtit u ruajt e paprekur deri Iu rënduan shpatullat sikur po mbante tërë peshën e gjendet në tregun e mbuluar” Nga interpretimi i kësaj Sipas gojëdhënës murgu Kozma i kishte në vitin 1984, kur u vizitua prej një turisti grek, të kështjellës Frangokastelo. Tani ai nuk kishte vetëm të dhëne mund të thuhet se Xhamia në Kretë është parashikuar të ardhmen Ali pashë Tepelenës: “Se quajtur Taqis Kristopulos. Ky i fundit pasi fotografoi përgjegjësinë e betejës antiosmane që ishte në pragun ngritur që të bënin ceremonitë fetare jeniçerët turq. Në do të bëhej shumë i dëgjuar, një pasha i madh dhe lipsanin pa kokë të shenjtit e bëri problem qeveritar. e saj. Jo, kishte përgjegjësinë edhe tërë pleqtë, për mbarim të vdekjes heroike të 18 majit të vitit 1828, do të sundote gjithë Shqipërinë, do të nënshtronte Ky incident detyroi Institutin e Monumenteve që gratë e fëmijët, kishte përgjegjësi edhe për sedrën e kësaj minareje në Tregun e Mbuluar të Hanjasë që Prevezën, Pargën, Sulin, Delvinën, Kardhiqin etj. Në lipsanet e Shën Kozmait të vendoseshin në një nderin e kombit që përfaqësonte. Ai qe i pajisur me është e padëmtuar edhe në ditët tona, iu dha emri i fund do të shkonte deri në Stamboll, por me mjekrër arkë të re. Dora e djathtë u vu në një enë qelqi në mirësi dhe besnikëri, me mençuri e fuqi, me dinjitet Haxhi Dalianit si sfidë për pushtuesin otoman. të kuqe”. Pas disa vitesh, kur Ali pashai po shihte formë katrore. Gjithashtu kur u mësua se më 1987 e krenari, Kishte ndjesi të thellë shpirtërore, sedër Ndonëse burimet bibliografike të tij janë të shumta, që profecitë e murgut Kozma po realizoheshin, lidhi do të vinte një delegacion grek, kisha u pastrua nga që lëndohej lehtë.” Në këtë kështjellë të ndërtuar që ka një mendim të përbashkët të të gjithë atyre që miqësi me të. Por pashai nuk e pati kuptuar frazën ferrat dhe u shtrua rruga. Delegacioni kryesohej nga në kohën veneciane beteja ishte shumë e ashpër. Ai kanë shkruar për të, në Greqi, Shqipëri e në Turqi, e fundit: “Me mjekrën e kuqe në Stamboll”, e cila Karolos Papulias, në atë kohë ministër i Jashtëm, qëndroi heroikisht deri në momentin e fundit, gati i Gjermani etj. Për të mund të shkruhet edhe shumë parashikonte fundin e tij tragjik. Ai nuk mundi ta Melina Mërkuri, ministre e Kulturës dhe dy ministra vetëm. I propozuan që të dorëzohej me kusht që t’ia më tepër. Që prej vitit 1828 që ai ka patur rënien kuptonte që turqit do ta vrisnin dhe kokën e prerë të tjerë. Melina ishte shtrirë barkas që nga dera e falnin jetën , por ai nuk pranoi. Lëvizja çlirimtare greke e tij heroike janë shkruar drama, poezi, studime, me mjekrën e gjakosur do t`ia shpinin Sulltanit. kishës deri tek arka me lipsanin e shenjtit, duke e kështu veç arvanitasve të shquar si Marko Boçari, studime në gjuhën greke, frënge, gjermane, italiane, Për miqësinë e Ali pashait me murgun Kozma ka puthur me shpresëtari. Pas vizitës gazetarët grekë Bubulina, Andra Miuli kishte edhe kontributin e tij. turke e në gjuhë të tjera. Madje janë bërë edhe dy letra, të cilat janë botuar nga Mitropoliti i Beratit pyetën ish-ministrin e Jashtëm të Shqipërisë Reiz Heroizmi i Marko Boçarit dhe përkushtimi i tij ndaj këngë popullore. Shkrimtari grek Nikos Kazanzaqis e Anthim Aleksudhi. Letra e parë: “Ju rumë të nahijes Malilen: -Përse mungon koka e shenjtit? Reizi si gjuhës shqip ka qenë një model i gjallë i patriotizmit ka përdorur figurën e tij si një simbol të spikatur të së Beratit, myzeqarë dhe vllehë grabovarë, katunde ateist që ishte u shtang nga pyetja, por Papuliasi tek Haxhi Daliani. Po të përcaktonin të përbashkëtën atdhetarizmit tek Haxhi Daliani. Gjithmonë “ajsbergu” dhe çifligje, ju lajmëroj se ja ku vura një epitrop që e nxori nga situata duke thënë: “Koka prehet atje e tyre do të citonim historianin francez Rene Pinonit i informacionit tek Haxhi Daliani mbetet shumë i të ndreqë manastirin e plakut Kozma; ndihmova ku duhet të prehet”. Pas prishjes së kishave më që ka thënë se “Shqipëria nuk i ka dhënë botës dukshëm në përfytërimin e brezave të ardhshëm të edhe unë me aspra e të ndihmoni edhe ju si t`iu 1967 arkën me lipsanet e Shën Kozmait i shpunë shenjtorë dhe dëshmorë të asnjë feje, por burra shteti këtij heroi Në këtë kujtesë kanë ndihmuar edhe arte thotë dhespoti, me qëllim që të ndreqet ky manastir. në Muzeun e Fierit. Sipas Robert Elsie kujdestari i dhe gjeneralë të mëdhenj.” Ai refren i paharruar i të tjera Për të është bërë edhe një pikturë e arrirë që Për ata që nuk do të japin ndihmën e tyre do të më muzeut i ka shitur lipsanet e shenjtit. Gjithashtu pjesë këngës kushtuar Marko Boçarit dhe trimave të tjera e sjell të gjallë atë, një skulptor i shquar ka bërë edhe mbetet hatëri dhe pastaj do t`i paguajnë dyfish. nga lipsanet e Shën Kozmait gjenden në Mitropolinë arvaniatas që lufutuan për lirinë e Greqisë duket se një statujë prej bronnxi që është një vepër e mirëfilltë Sikundër ju urdhëroj ashtu të bëni pas këtij vendimi. e Athinës. Pjesa e mbetur nga lipsanet e Shën i shkon për shtat edhe jetës dhe veprës së Haxhi arti. Për të dhëna të tjera për këtë figurë po punon Gjirokastër, më 12 shtator 1813”. Kozmait sot gjendet në kishëzën e Kryepiskopatës Mihal Dalianit Ja si thuhet në të: “Ngrehu, more gati që prej 10 vjetësh edhe Pajtim Dalani që është Letra e dytë: “Hair duvaxhitë e mi Mitropolit i së Hirshme. Në raste festash ose agripnish ato u Marko Sulioti/Ti Xhavellë e Kundrujoti/O ju trimat një prej pinjollëve të këtij heroi. Ai sot jeton në Austri Beratit Kolë Mitro dhe Haxhi Janko. Ju përshëndes serviren besimtarëve për t’u falur. Shën Kozmai u e Shqipërisë /që lirinë ia dhatë Greqisë Gjuhëtari i e në një kohë tjetër jo të largët me materialet e tij të dhe ju kallëzoj se i mora vesh sa më shkruani dhe nderua si shenjt në shpirtin e popullit. Ai u përmend shquar i shekullit Jani Vreto shkruan se “Haxhi Daliani grumbulluara mund të t’i shfrytëzojë ato si një burim u informova me anë të igumenit. U gëzova shumë nëpër sinaksarët e kishës si shenjt, ndonëse akti është një personalitet i shquar krahas Marko Boçarit për një libër të ri. që u kujdesët për plakun Kozma. Ja tek po vinë aty zyrtar i shenjtërimit të tij u nënshkrua shumë vonë, dhe Ali Pashë Tepelenës” Historiani Myslim Hotova Haxhi Mihal Dalaini mbetet një Urë e fortë mes igumeni dhe Nikolla bashkë me kryemjeshtrin dhe të më 20 prill 1961 me anën e vendimit Sinodik të në studimin e tij shumë të gjatë e të plotë shkruan se kombeve. Mbetet i gjallë me mesazhin dhe forcën e vini të ndreqni edhe kullat e manastirit, i cili të bëhet Patriarkanës Ekumenike. Shërbesa e Shën Kozmait janë të shumta burimet bibliografike greke kushtuar dashurisë për liri. Të një jete pa pushtues ku të gjithë më i mirë nga të gjitha manastiret. Me ardhjen time u përkthye në vitin 1931 nga Kryepiskop Kristofor orgjinës shqiptare dhe heroizmit të tij në shërbim të kombet duhet të ngrejnë vetë ngrehinën e shtetit të tyre aty dëshiroj ta gjej të mbaruar. Pra, të kujdeseni të Kisi “Jetëshkrimi dhe akolluthia e dëshmorit të ri lirisë së popujve. Burimi më i rëndësishëm mbetet të lirë. Kjo nuk është pak për kohët moderne ku po gjithë që ta ndreqni dhe të gjithë rumët e Beratit, të dhe isapostullit Shën Kozma” dhe u ribotua në vitin “Enciklopedia greke e viti 1931” ku thuhet se ai ka jetojmë, ku po kërkojmë të tjera shtigje bashkëjetese. mëdhenj dhe të vegjël, të ndihmojnë. Po i shkruaj 2013 nga artikullshkruesi. pagina 21 Anno 11 n.4 Ottobre 2013 Cultura Si mundet një sistem i E vërteta e ndarjes së madhe fetare nga Arbër në Shqiptarë efikas llogarie të shpëtojë Nga Piro Prifti `Dhe Drit`e Diturisë, Përpara do na shpjerë`— N.Frashëri ër të zbardhur historinë e ndërlikuar të të ardhmen e Amerikës shqipatrëve, e ashtuquajtur Kutia e Pandorës Joseph DioGuardi Pështë hapur tashmë për të mos u mbyllur Independent Public Policy Professional më derisa të zbulohet e vërteta. Që nga pushtimi i Shqipërisë nga perandoria turke më 1478 dhe deri ur në Amerikë rreth viteve 1660-1703, përveç pushtimit ushtarak të drejtat afat- dhe politik filloi të ravijezohen disa shtresa të reja në K popullatën e atëhershme, shtresa popullate që flisnin gjata dhe detyrimet shqip ose shqipfolës, sepse ishin kolonë të ardhur nga e pensioneve janë viset e perandorisë turke por myslimanë, vëndas të llogaritur siç duhet konvertuar në islam me pozita ushtarako-politike dhe (ekzaktësisht), borxhi pas tyre u konvertuan në masë dhe bujkrobërit, por kombëtar i qeverisë mbetën dhe vëndas shumica me fe ortodokse qoftë federale i tejkalon $ në veri të trojeve shqiptare qoftë në trojet e mesme, 70,000,000,000,0000 e qoftë në jug. Kështu, nën presionin turk, i cili zbatoi (që është një kapital strategjinë e posaçme anti-arbëresho-epirote, në fund prej 70 trilion “T” ) ! të shek XVII- fillim shek të XVIII, ndodhi dhe ndarja Kjo barrë e borxhit jo tragjike shpirtërore e fetare e popullsisë që fliste shqip vetëm që bëhet përgjegjësi e kombit tonë për me të gjitha pasojat që ndihen e dhe sot për shkak të tu paguar përsëri, por ajo do të jetë një barrë dyzimit fetar dhe tradiconal. Pra, problem i bashkimit e madhe edhe mbi fëmijët tanë dhe brezat e të trojeve shqiptare dhe në përgjithësi i popullit ardhshëm të amerikanëve, të cilëve iu lëmë shqiptar nuk është aq i lehtë, por në rradhë të parë keshtu pasojat për të paguar të faturave që ne kërkon disa parkushte dhe zbardhje e së vërtetës kemi grumbulluar. Me një përgjegjësi morale sado e rëndë apo e lehtë të duket. Ky fakt mund të spjegohet edhe me frazën e Faik Konicës që tregonte; për të mos i mbajtur “ peng” fëmijët tanë, nipërit …’ Kur nisa luftën për clirimin e Shqipërisë njëzet dhe mbesat e ardhëshme, pa pëlqimin e tyre, ne e pesë vjet më parë, kujtoja sis hum’ i ri që isha se duhet të pyesim veten, se si nuk kemi mundur të problem ish vetëm një problem kombëse, d.m.th., se fillojnë për të rregulluar varësinë e Amerikës mbi pot ë arrinte të zgohej plotësisht ndjenja e kombësisë shpenzimin e parave që ne nuk i kemi ! në zemër të shqipëtarëve, themelimi i një Shqipërie Së pari, më lejoni të them se kriza fiskale që të lirë, ish një punë e mbaruar posa të vinte rasti…. Papa Jovanoviq- Shkau Arvanitas ne lufte Amerika përballet aktualisht është kryesisht Kur mu poq mëndja më tepër , që pesëmbëdhjetë vjet mos u dorëzuar dhe u konvertuar- ikën të pasurit e të Për kazatë e Pejës dhe të Gjakovës ,deri në luftën për shkak të faktit se; qeveria jonë Federale e tëhu, kuptova se problem i Shqipërisë më tepër se mesmit), +nëpërmjet konvertimit në islam (për favore e Krimesë ,sipas Myllerit dhe Bues,konstatohej se në ka dështuar në një llogari të duhur (efikase) kombëtar ish një problem moral.. Në fjalë të tjera ky dhe pushtet, e kështu edhe një survivancë me efekte rrethinat e këtyre qyteteve ka mbizotërua element ii për shpenzimin e tepërt. Aktualisht, qeveria popull që të shpëtojë, ka nevojë më parë se cdo gjë negative), +nëpërmjet ruajtjes së fesë duke kërkuar krishterë ortodoks (shkijet f.xh.) e më pak Shqiptarë amerikane operon sipas një sistemi të bazuar tjetër, t’i stërvitet e t’i lartësohet karakteri, t’i zbutet e mbështetje tek Kishat Ortodokse që kishin lejen e katolik, Latin. të parasë së gatshme me buxhetim. Megjithatë t’i cpastrohet zemra..’ Turqisë por që shkaktoi humbjen e gjuhës, ose tek Ndarja shpirtërore krahas atyre të trojeve në standardet e profesionit të kontabilitetit SHBA, Shumëkush sidomos ata të tipit Koço Danaj apo të Kisha Katolike e cila gjithashtu pati të njëjtin efekt tek sanxhaqe ndodhi nën presionin osman i cili nga njëra Komisionit të Letrave me Vlerë dhe Exchange AK shqiptare, ose të Vetvendosja kosovare, radikalistë popullata që kërkoi strehim e mbështetje). anë bëri gjithçka për të mbajtur të pushtuar Ballkanin (SEC) kërkohet që kompanitë të operojnë privat që kërkojnë me pathos e mllef kthimin e të kaluarës - Strategjia turke e islamizimit për trojet dhe ku popullata më rebele ishte ajo e arbërvedhe të përfshihen në sektorin publik privat që janë të ‘Jasha Padishah’, e kërkojnë bashkimin e trojeve popullatën shqiptare që nuk emigroi mund të paraqitet epirotëve. Kjo ndarje shpirtërore-fetare, ndodhi kur shqiptare sikur ajo të ishte thjesht një copë kristali quajtur llogaritë “ rrjedhëse “ të kontabilitetit . nëpërmjet gjashtë taktikave: vrasje për ata që nuk u krijua një komunitet i madh arbërish të islamizuar Ndërsa, në bazë të shënimeve të transaksioneve e thyer që mund të ngjitet lehtësisht. Asnjëherë kthehen, pengje për ata që janë të lëkundur, taksa të të cilët së bashku me grupe të ardhur nga Anadolli të kontabilitetit dhe të transaksioneve financiare nuk mund të ndodhë ky fenomen nëpëmjet ngritjes rënda për komunitetin jo-islam, prishje e kështjellave, ishin të përhapur së bashku me shqiptarët e krishterë artificiale të nacionalizmit, apo nëpërmjet sheriatit largim i banorëve dhe ndërtim i fshatrave e qytetevenë ortodoksë kryesisht, por dhe ata katolikë në veri, në të parasë, kur të ardhurat janë pranuar të qe të kujton Kahrarnamenë e Lidhjes së Prizrenit e vënde pa mbrojtje, dhe prurje popullate tjetër për qëndër, dhe jug të trojeve shqiptare. Shumica e tyre mirëqena dhe shpenzimet janë paguar,baza cila çoi përfundimisht në ndarjen e trojeve shqiptare të populluar fushat e kodrinat e trojeve shqiptaretë ishin të privilegjuar dhe drejtonin administratën dhe rrjedhëse “akruale” e kontabilitetit njeh për ndërmjet fqinjëve. Nuk duhet harrur që në këtë ndarje braktisura, kryesisht nga Anadolli, Persia, Abhazia, ushtrinë, por flisnin gjuhën arbërisht. Popullata e të ardhura atë çfarë qeveria ka fituar ose ka të të trojeve, pas 1878 muarën pjesë dhe shqiptarët jo- dhënia e shpërblimeve dhe posteve ushtarako- krishterë në veri të vëndit ashtu në jug e ndikuar, e drejtë të marrë, madje edhe sa para pagesë është myslimanë pra të krishterët që kishin gjetur strehë administrative për të konvertuarit. nënështruar, e keqtrajtuar nga pushtuesi, u armiqësua pranuar . Përveç kësaj, kontabiliteti “akrual” dhe mbështetje tek kishat përkatëse sllave siç ishin Hakmarrja turke –osmanllie ra shumë rëndë mbi edhe me popullatën e islamizuar aq sa duke e ndjerë njeh si shpenzim atë që qeveria është e detyruar shqiptarët ortodoksë të trojeve shqiptare të veriut ose shqitarët dhe trojet e tyre pikërisht për tu hakmarrë vehten e pambrojtur, ose u largua fare në itali të veriut të paguajë, kur ka faturuar ose përgjegjësitë shkiet, dhe shqiptarët ortodoksë të trojeve të jugut ndaj shqiptareve kokeforte te krishtere sepse vete vete Venedik ose në Jug në Kalabri. Tjetra kërkoi stehim kontraktuale, edhe para se të bëhet pagesa (për ose arvanitasit. Arsyea? Arsyea sipas tyre qëndronte sultan Mehmeti II ( ai qe pushtoi Konstandinopojën më dhe ngushëllim tek Kisha Sllave dhe Greke për shkak shembull, sigurimet shoqërore ose Medicare, se Arbëria dhe Epiri tashmë nuk mund të bëhen 1453) tha per shqiptaret (Arber-epirotet e atehershem të raprezaljeve, duke mbijetuar, por duke sakrifikuar pagesat që janë premtuar). Në përgjithësi, shtet më vehte sepse janë të pushtuar nga turqit dhe ): nuk do le gur mbi gur ne Arberi... Dhe ashtu beri, gjuhën me kalimin e kohës për shkak gjithashtu kontabiliteti “akrual” është konsideruar (nga se shqiptarët e fesë islame nuk janë shqiptarë…?! shkaterroI të gjitha kalatë. Madje dhe varrin e Gjergj të presionit edhe të strehuesve (pas 1878). Ndarja Këtu kanë ndikuar dhe kishat përkatëse, koha e gjatë kontabilistët profesionistë) si e vetmja mënyrë për Kastriotit-Skënderbeu e prishi, e dëmtoi, duke ja filloi nga armiqësimi për shkak të humbjes së trojeve, të matur gjendjen financiare në njësitë e mëdha nën pushtim, Mundësia e artë e fituar pas humbjes rrezikut të humbjes së fesë. Ata u quajtën nga arbërit marrë edhe kockat – ‘për hajmali’(M.Barletti ‘Gjergj e komplekse e rezultatet e funksionimit të saj, së Turqisë më 1878 nga rusët. Po përse ndodhi kjo Catrioti-Skanderbeg, Princ i Epirit). (rabanët) e islamizuar si shkie apo shqa që tradhtuan ndarje kaq e fortë ndërmjet shqiptarëve e të dy feve Në shkrimin tim të disa ditëve më parë ‘ Shkijet dhe trojet dhe gjuhën, kurse shqiet apo shqatë, i quajtën jo vetëm në aspektin financiar, por edhe në një kryesore, sepse të dy komunitetet ishin të sunduara shkipëtarët- ose Zanafilla e fjalës shqip dhe Shqipëri’, arbërit e islamizuar si shqeptare (qe janë larguar nga kuptim ekonomik. nga turqit osmanllinj? Historia e është e dhimbëshme problemi se ku u zhdukën shqiptarët ortodoksë (dhe feja). Kështu u krijuan pas vitit 1703 shqiptarët që Megjithatë, për shkak se qeveria e SHBA dhe nëse duhet zbuluar e vërteta ajo nuk duhet të na më pak ata katolikë) ishte një problem edhe ‘tabu’ flisnin shqip por që ishin me besim islamik, dhe u nuk përdor standardet sipas parimit “akrual” kushtzojë për të ardhmën e popullatës shqiptare dhe të edhe pak misterioz, sepse në fakt ka patur të bëjë quajtën kështu në gjithë trojet dhe gjuha nga arbërisht të kontabilitetit për buxhetimin dhe raportimin trojeve shqiptare, por thjesht për të gjetur zgjidhjen më edhe me kalimin në një etapë të re të gjuhës së folur në shqip, në jug, arbërit e krishterë quheshin arvanitas financiar të tij, politikanët në Uashington të mirë të mundëshme në këtë realitet të ri ballkanik shqipe e sigurisht edhe në ndërrimin emrave dhe ashtu si dhe vëllezërit e tyre e tyre arbëreshë në Itali; vazhdojnë të kalojnë legjislacionin që fiton dhe Europian, sigurisht nëpërmjet integrimit. Me tre emërtimve për shkak të dyzimit religjioz dhe prishjes kurse ndodhi që shqiptarët e krishterë ortodoksë mbështetjen e votuesve të sotëm në kurriz të rreshta (që në fakt kërkojnë qindra faqe spjegime), së shtetit shqiptar për gati 500 vite. Shqiptaret ne kufi që zbritën me kalimin e viteve pas 1878 u quajtën taksapaguesve të së nesërmes . Si rezultat, problemet kryesore në trojet shqiptare dhe popullatën me sllavet nuk emigruan por zgjodhën një alternative shqiptarë njëlloj si vëllezërit e tyre myslimanë. borxhi ynë kombëtar vazhdon të rritet, ndërsa shqiptare të cilat kanë shkaktuar ndarjen jo vetëm të tjetwr të pathënë më pare nga historianët tanë: u Pavarësisht nga urdhrat zyrtarë që shqiptarët sistemi ynë i kontabilitetit dhe raportet financiare trojeve shqiptare por një ndikim edhe të popullatës afruan pas Kishes sllave orthodokse sepse ajo kishte myslimanë të quheshin turq si brënda ashtu dhe vazhdojnë të vulgarisht të thellojme “tavanin” e shqiptare qoftë ajo myslimane ashtu dhe ajo e imumitet; kjo i shpetoi ata nga raprezaljet. E ketu jashtë vendit, në fakt si pasojë e dhunës dhe presionit, borxhit që ne po i kalojme brezit të ardhshëm. krishterë, qëndron kështu: fillon transformmimi. Nga arber ne shqiptare. Arberit shqiptarët e krishterë ortodoksë të jugut quheshin - Pushtimi turk dëmtoi formimin e një shteti shqiptar Muajin e kaluar kam botuar një artikull në Roll orthodokse te mbrojtur nga Kisha sllave - i quajten grekë, dhe shqiptarët ortodoksë në veri që i u bashkuan Call titulluar “Si një sistem i drejtë i kontabilitetit të mirëfilltë i cili nëse historia do të ishte ndryshe nuk arberit e konvertuar myslimane si Shqep-tarë, kurse kishës sllave u quajtën shqa, shqie. Kështu vazhdoi të mund shpëtojë të ardhmen e Amerikës”. do të quhej Shqipëri por Arbëri dhe Epir, sepse në arberit myslimanë quajtën arberit orthodokse si Shqije- mbijetojë gjuha e folur shqipe që nga lashtësia e deri rradhë të parë dëmtoi binomin Fe+ Atdhe= Shtet, Shqja-nga shizma (që do të thotë shkep, ndaj,). Fjala në ditët e sotme por në grupe dhe popullata njerëzish Shenim i autorit: duke dëmtuar fenë. Disa mund të thonë se.. po para shqiptar u ngeli arbërve dhe epirotëve te konvertuar me fe të ndryshme, përplasja midis të cilave nxitej nga I nderuari Profesor Bajram Doka. Many thanks pushtimit turk? Gjasat ishin për të formuar një shtet ne myslimane; arberit ortodoksë që u bashkuan nga pushtuesi turk, - në fakt shkatërroi kulturën e këtij Arbëror të fortë që do të dominonte në Ballkan. halli me sllavët u quajten shkije; epirotët ortodokse populli të lashtë. Lufta për liri, nxorri në dritë më 28 (faleminderit shumë!) për kohën që i kushtuat - Arsyet se përse sundimi turk pati pasoja më u quajten arvanitas; ortodokset qe flisnin shqip ne nëntor 1912 një shtet të cunguar dhe plot probleme përkthimit në gjuhën Shqipe të mesazhit tim të rënda në trojet shqiptare se sa në trojet e tjera trojet shqiptare u quajten shqiptare kaurre. Sipas me vehten , pra Shqipëria dukej si një i sëmurë që a shumë të rëndësishëm për të shpëtuar “ëndrën ballkanike janë: Kokëfortësia e krerëve shqiptare F.Xharra), Viti 1637, për Gjakovën sipas misionarit jetuar në një spital psikiatrik, që doli në një realiteti të Amerikane”, atë që solli babain tim në 1929 në (arbërorë dhe epirotë) për të mos u nënështruar; fra Bonaventura da Palacula ,nga 500 shtëpitë e kësaj ri pa mundur të orientohet dhe pa e kuptuar se kush qytetin e New Yorkut, të larguar prej një depresioni Resurse njerezore dhe ekonomike me të pakta se kasabaje vetëm 20 ishin katolike të tjerat “ il resto tutti është. ekonomik, prej një fshati historik fermë që quhesh Perandoria turke, Ndihma europianë e vogël Turche et Scismatici”(të tjerët shqiptarë musliman dhe Ç’mund të bëjmë për popullatën me origjinë GRECI, në afërsi të Napolit, në një moshë 15 - Arsyet se përse turqit shkatërruan totalisht shqiptarë shkije ). Dhe mandej vashdon:” Per andare shqiptare ortodokse që jeton edhe ajo në trojet e vjeçare dhe pa shkollimin paraprak. Por prej punës principatat arbërore, trojet, kështjellat, dhe dëbuan dalla parte del Settentrione sopra Jacova incominciano veta por nën shtete të tjerë fqinjë?bPopullata me këmbëngulëse e të pandërprerë dhe me shpirtin njerëzit ishin: pengesa e ashpër dhe e armatosur me li Scismatici” –duke u ngjitur nga Gjakova në Deçan origjinë shqiptare ose shkjajtë e veriut që jetojnë si Shqiptar të tij, unë gjatë tetë vjetëve mora një armë, që i bënë shqiptarët kundër përhapjes së islamit, ,nëveriun e Gjakovës nëpër fshtra të gjithë fashtarët serbë, si malazezë, dhe si maqedonas nën kushtet edukim nga prijësit Jezuitë në Fordam, në Bronx mos pranimi i vasalitetit për një kohë të gjatë, nxitja “shkizmatik” Në marsin e vitit 1683 dëshmitë e fra e reja të demokracisë, integrimit dhe të globaizmit, (New –York, SH B A, – ku edhe kam lindur më perëndimore, Kerubinit e japin pamjen demografike-statistike të kanë mundësinë të vendosin vetë se nga duhet të 1940), kështu mu krijua mundësia për sukses në - Arsyet se përse turqit muarën shumë shqiptarë rrethit të Gjakovës si “ që nga Gjakova e deri në Deçan rrinë, por të paktën të mos përfshihen në radikalizmin biznes dhe në Uashington DC. Kështu, unë e ndjej të atëhershëm dhe i vunë në poste egzekutive dhe ishin të gjithë shkizmatik dhe Manastiri i Deçanit . Pra ortodoks sllav, por të përpiqen të ri-gjejnë rrënjët e veten moralisht të përgjegjshëm të vazhdoj më tej të ushtarake, ishte se raca arbërore dhe epirote një frati Kerubini që nga Gjakova në Deçan i hasi “fshatrat tyre. E njëjta gjë mund të thuhet dhe për arvanitasit. punoje për popullin Shqiptar dhe Amerikën, si ish racë e lashtë, e bukur, trime, dhe e zgjuar, përbënte shkizmatik” („molte ville di Scismatici”.) Ata për shkak të kushteve, e bënë zgjedhjen e tyre Kongresmen dhe si djalë i një babai shqipfolës që në fakt edhe strategjinë turke; pushto dhe lufto me Shembull i pranisë të shqiptarëve ortodoks është para 280 viteve, por sidoqoftë, e kanë ruajtur gjuhën vjen nga një Fshat Historik Arbëresh i themeluar e komandantë dhe ushtarë jeniçerë (jo turq, por pengje edhe ky, ku për Hasin (ndër bjeshkët e Pashtrikut ,në qoftë dhe pjesërisht. Duhet qe shqiptaret ortodokse banuar nga ushtarët Shqiptarë të Gjergj Kastriotit, të konvertuar), lugine e Lumit Drin, në jug të Gjakovës), shkruhet te Maqedonise (thuhet të jenë 300.000) por edhe ne Skënderbeut në 1461. (Ju mundet ndosha ta - Argumenti se përse popullata shqiptare nuk u (1837): i tërë rajoni është i banuar me serbë të Serbi (?) te emancipohen. Per tu emancipuar- duhen dini që Greci ishte i pari “katund” i banuar nga asimilua tërësisht me gjithë presionin e dhunën ishte: albanizuar dhe me Shqiptarë „..(.tout le districkt mbeshtetur. Arbëreshët e Shqipërisë, ndodhet në Italinë e jugut). survivanca e popullatës nëpërmjet emigrimit (për të habite par des Serbes allbanises et des Albanais.) (Vijon numrin e ardhshëm) Gjithë të mirat, Joe. (Joe DioGuardi). Cultura Anno 11 n.4 Ottobre 2013 pagina 22 Shndërrimi i Lumit në Perëndi dhe Muzë Lexim tjetër i poezisë së Ali Podrimjes Nga Faruk Myrtaj

ërpara një njezete e më shumë vjetësh, kur shfaqeshin në Tiranë Ppoetët e shkrimtarët e Kosovës, ishim dënuar t’i ndiqnim vetëm me sy, dhe vetëm nga larg: Ah, ata janë! Por edhe ata, vetëm na larg na shihnin! Kufiri nuk ishte atje ku ishte, kufiri ishte atje ku ndjehej.... Kanë shkuar tashme vite dhe hyjmë e dalim te njeri tjetri si tek vetja. Bie fjala, Moikom Zeqo “Ofelia me mjekër” poeti Ali Podrimja bëri përmbledhjen e poetit Fatos Arapi dhe studiuesi i matur - letërsia si ankth i modernitetit Bashkim Kuçuku qëmtoi e përgatiti Nga prof.dr. ANTON PAPLEKA për të bërë sinteza. Zeqo thotë se Google-i poezinë e Ali Podrimjes në “Litari i është një informacion pa inventar dhe ankthit”. Madje secili e vështron tjetrin ibri “Ofelia me mjekër”, i shkrimtarit shterp. sipas vetes, sipas njohjes, sipas syrit dhe të njohur Moikom Zeqo, publikuar Aftësia për të bërë sinteza është ndjenjës. Vetëm kështu plotërohemi. Lnga Shtëpia botuese “Morava”, mrekullia e intelektit pra e shkrimntarit, e Por se-për-se kam shtysën që Ali Tiranë, 2013, është një vepër që bën pjesë mendimtarit, e krijuesit. Podrimjen ta lexoj disi më ndryshe. në kolanën ku përfshihen librat “Refuzimi Libri “Ofelia me mjekër” ka një Jo thjesht si poet të etnisë kombëtare, i shkrimit”,( Dituria, 2010 )dhe “Vetullat substancë shqiptare dhe universale. por si poet të ndjenjës, të dhimbjes hyjnore”,( Bota shqiptare, 2012.) Në librat Të bëjnë përshtypje shkrimet për Gjon njerëzore, thjesht individuale. Joshem të e lartpërmendur ka proza të shkurtra që i Buzukun dhe Migjenin, Konicën dhe mos e lemë në heshtje edhe këtë pamjen përkasin eseistikës dhe trillimit letrar. Kjo shumë subjekte shqiptare të mesjetës, Fillova ta hap. E pamundur. Guaskë pas tij mes tyre. Alia Podrimja e pati këtë gjë përbën një veçori origjinale të prozës ku ka zbulime të reja dhe këndvështrime tjetër. Më besohet se njeri prej leximeve së M.Zeqos, një risi të spikatur, me të befasuese. të Tij është edhe të lexuarit e tërë guaske zbuloja fatkeqësitë e dherave të “fat”. Në të vërtetë, pas atij çmimi që Arbërisë...” pagoi për këtë lidhje me qiejt, pas cilën e pasuron prozën shqiptare, sidomos Libri ka ankthin e modernitetit, poezisë së Podrimjes si Poet i Lumit. atë që thyen kufijtë e tradicionalizmit e të subjektete i nderthurr, i shndron ne nje Ose si Lumë të Poezisë së tij. Si Poet Pra, përsëri dolëm tek etnija kësaj këmbimi ambasadash (më jep një provincializmit. subjekt te vetem, sipas nje kontrapukti të Jetës së Pakryer. Që mund të merret kombëtare! Po unë e pranova dështimin frymë, të të jap një shpirt) nuk pushon Libri “Ofelia me mjekër” ka si te stilit elegant dhe tejet zdervjelles, edhe në inversin e saj: si Jetë të Kryer qysh në krye: të gjitha nisin e përfundojnë së përdoruri këtë të fundit në funksionin nëntitull “Proza të të jetuarit së prapthi”. ku informacioni farfurin plot befasira te në Poezi. Kam rrekjen pra, se kështu tek etnia e madhe, kombëtare. Por ja që tonë, të lexuesve të tij, të miqve të Konkretisht, në këtë libër, ai ka cuditeshme. Duke aktivizuar mendimin mund të hidhet dritë mbi një profil s’mund të mos ndjej edhe atë dhimbjen tij. Jemi skajshmërisht të sigurt që ai sintetizuar shqetësimet e tij të mëdha kriticist dhe kerkues. tjetër të Tij. Edhe pse fundi do të jetë po tjetër që është në gjenje të pjellë perëndi. vetë s’e shkon ndërmend këtë. “Lum për bashkëkohësinë dhe ekzistencën Në pamje të parë, tregimi “Ofelia me njerëzore, të rrezikuar nga tjetërsimet mjekër” duket shumë i ndërlikuar. Ofelia ai: Ali Podrimja është Ai, Poeti. Ndër Ali Podrimja lind e thinjet brenda vetes: Podrimja vdiq më 29 shtator 1982 / Por ti po deshe lexoje, hyrë brenda tij dhe unë nuk mund ta nënshkruaj vdekjen e pafundme. Pse tjetersimi na ben te si personazh shekspirian është një ikonë e të Mëdhenjtë. Nuk i ndodh aq dendur jetojme seprapthi?A mundet te vazhdohet letërsisë botërore, tashmë klasike. njeriut, madje as edhe poetëve, të lindin ai të ndihë që ta shuash deri në fund tënde/ Varrëmihësit le ta qesin emrin etjen e nevojën tënde: “ngujohuni në / ose bardhësia le të më mbulojë edhe perjetesisht keshtu? Boshti konceptual i Tek Ofelia, Zeqo ndërthur e koncentron prej asaj që kanë lindur ata vetë. Ashtu librit qëndron te raporti kontradiktor dhe shumë simbolika dhe bën një teori të siç i ndodh jetës të fitojë përjetësinë brendi/deri palaçot të lozin zotat.” mua / të tërin” “Zëri i parë është zëri që paradoksal midis reales dhe virtuales. personazhit në përgjithësi. Tek Ofelia është pikërisht prej vdekjes. (“Në kohë kaosi”). Ai të ofron po atë poeti i flet vetvetes - ose askujt”, citojmë Bota sa vjen dhe bëhet më virtuale. Bota dhe mjekra e Krishtit dhe e Gjergj Kastriot Ali Podrimjes i ra për Fat që kthente që ka zgjedhur për veten. Gjithnjë i T.S.Eliotin kësaj radhe. Kush mund të e internetit dhe e kibernetikës po klonojne Skënderbeut, është sakrifica e Teutës ilire, në muzë të tij poetike Lumin. Madje vërtetë dhe i drejtëpërdrejtë në ndjenjë: citohet tjetër në kësolloj rastesh? Tjetër qenie të kufizuara në rrafshin virtual, duke por edhe Ajnshtajni. jo thjesht “muzë”. Poeti kishte qenë te “Nganjëherë dua të jem lumë/të rrjedh se Podrimja shkon nga vete dhe kthehet iu larguar esencës humaniste. Ky qytetërim Kjo do të thotë se një personazh mund Podrimja, mbase qysh me lindjen e tij, nëpër damarët e tu”.(“Dua të jem”). Për e rikthehet tek përmasa tjetër: “Të duan teknologjik rrezikon identitetin e njeriut të krijojë afërsi dhe simbolikë me të gjitha dhe ngjan si një apokalips i vërtetë. Jo personazhet, sepse njeriu dhe njerëzimi padyshim njëherësh me prindin tek ai. shkak të leximit, objekti “ngatërrohet”, Lumi / Kur ti hesht / Kur ti nuk kërkon alternohet me subjektin, por edhe me asgjë / Dhe të duartrokasin / Kur ti më kot, Zeqo i referohet filozofit francez është vetë Ofelia me mjekër dhe pa mjekër. Por ja që dikur, bie fjala më 29 shtator Jean Baudriallare dhe tezës së tij se Pra, esenca e librit qëndron te çështja 1982, hynë në mes një akt i dhimbshëm, lexuesin. Të perëndishmit, Lumi, Poeti humb / Lumi”. Etnia kombëtare në të dhe tokësori, lexuesi, kërkojnë të jenë postmoderniteti e ka shndërruar botën në se a është e ardhmja e njeriut realizimi i tij një ndëshkim i skajshëm dhe, si trill vërtetë është gjithësesi e pranishme në një Simulacrum (kopie e kopieve). Si do të si njeri, apo degradimi i tij, apokalipsi i tij aspak i zakonshëm, në atë gjendje kur e të mbeten te njeri-tjetri. Lumi i Ali poezine e Podrimjes. E përthyer prej jetë e ardhmja? moral, biologjik e shoqëror. jeta humb kuptimin e vazhdimiësisë, Podrimjes është gjithandej, siç ndodh sferës së dhimbjes së Lumit, ajo bëhet A do të kemi një njerëzim të vërtetë apo Për këto arsye, mendoj se libri “Ofelia një Zot e di, si ngushëllim qiellor për zaten me perënditë. Merret vesh, i edhe më e vërtetë, më e përjetshme: një njerëzim të klonuar? me mjekër”përfaqëson një risi në atë që faj perëndish ishte, të ofron një si padukshëm. Si perënditë, si gjërat e “Evropës së përgjumur s’do t’i përulemi Libri i Zeqos përpiqet t’u japë përgjigje krijimtarinë e Zeqos dhe të letrave shqipe perëndi të posaçme. Një Perëndi thjesht kthyera në perëndi, pra. Tek “E klith / As perëndive të krisura / Ma jep besën këtyre pyetjeve ekzistenciale. dhe si i tillë meriton të përkthehet në gjuhët Libri ka një erudicion të madh që nuk e popujve fqinjë dhe të Europës.Sepse e vetiake. në ëndërr”, Podrimja shkruan: “I Lum Lumi / Se nuk do ta harrojmë bukur vetë Zoti / Ku tërë kjo hijeshi / vendlindjen”.Një miku im poet, që është një qëllim në vetvete, por premisë meriton. Ali Podrimja e ktheu Lumin Ku tërë kjo frikë / Në sytë e tu Lumi.../ kthehej prej Kalabrisë, tregon se të

Edhe Zotit ia shkove / Të panjohurës i afërm të De Radës në Maki përsërisnin

∑ në Perëndi të tij ∑ afrohesh / Unë mbyllem në dhimbje / E shpesh për të vajturit nga Shqipëria se er scoprire le radici e zbuloshe rrenjet dell’albero gene- e trungut gjinetik klith në ëndërr / Dëgjon vogëlush?” “Ai kishte shitur pronat e tyre për të P alogico bisogna T patjeter duhet te Përpara tij falet, bie në gjunjë, për essere muniti di conoscenza jesh i paisur me dituri e ku- e coraggio, cose che a noi rajo, te cilat ne shqiptareve albanesi non mancano. nuk na mungojne. Mungesa është, ndjehet, dhimbshëm, bërë Shqipërinë”. Të gjithë e dimë ku «Le stelle non si vergogna- «Yjet nuk e kane per turp te shkak të tij mbetet, mbetet gjallë, mbetet no di sembrare lucciole, ma duken si xixellonja,por dhe paçka se njerëzishëm. Është, edhe si anche le lucciole si onorano xixellonjat e kane per nder i pagjumë, në një ëndërr të përjetshme, ka shkuar pasuria e vërtetë e De Radës. di sembrare stelle». te duken si yjet». ∑ ∑ dhe, në ëndërr e sipër, ashtu siç ndodhi mungesë, qiellore, edhe pse ne besojmë Edhe Jetën e Ali Podrimjes e shohim . Anno 8 . Distribuzione gratuita in: se, si-do-si, plotësohet perëndishëm. se si është Kryer. Duke u shndërruar . Mensile di attualità e cultura italo-albanese . Albania, Australia, të shkruhen librat e shenjtë, atij i ka rënë . numero 2 Mensile di attualità e cultura italo-albanese Belgio, Canada, Germania, . Direttore editoriale: Hasan Aliaj Grecia, Francia, Italia, për hise të shkruajë poezitë për Lumin e Poeti mbetet sidoqoftë rob, por vetëm i në perëndi. Në trajtë të dyfishtë: Giugno 2010 Anno 11 = Numero 4 = Ottobre 2013 Stati Uniti e Svizzera tij. Për Perëndinë e Tij. Pa e ditur, por gjërave që enden qiejve ose janë shkruar “Ai që do kujdeset për ditët e mia të Giorgio Castriota Gjergj Kastrioti Gjergj Kastrioti gurëve: “Në bregun tim nuk dukesh / mbrame/Për ëndërrat e mia e qetësinë Scanderbeg Skenderbeu Scanderbeg jo pa e dëshiruar, e ka kthyer Lumin në Direttoredi Rembrandt editoriale: Hasani Rembrendit Aliaj by Rembrandt As nuk lag më / Valë e Lumit tim”. Në je Ti/Asgjë mos rrit asgjë mos krijo l nostro “Scanderbeg” di Rembrandt van Rijn esi- nga Fotaq Andrea France ur Scanderbeg painted by the prominent paint- Perëndi edhe për ne të tjerët. Është si ste. Si trova lì, nei ricchi fondi del Museo delle Bel- er Rembrandt Harmenszoon van Rijn (1606 - ISedele Arti di Nancy, operativa capitale dei duchi di Lorena.presso Si : Hasankënderbeu” ynë i Rijn Aliaj Rembrandit ekziston. O 1669) exists. It is over there in the rich inven- trova lì, ancora fresco, con la sua sensibile acquaforte, “ Është atje, në fondet e pasura të Muzeut të tory of the Museum of Fine Arts in Nancy, France, the një Etni tjetër, edhe kjo, fare e vërtetë, poezinë e titulluar “Unë nuk jam ai”, me dhunë/ Dhe si të duash Ti Lumi/ con le tracce della planchette da cui fu ricavato ancora S Arteve të Bukura të Nansisë, kryeqendrës center of the Duchy of Lorraine. It is there, still fresh visibili. E noi lo toccammo come per salutarlo, lo os- së dukëve të Lorrenës. Është atje, ende i freskët, me with its sensitive etching, with still visible footprints servammovia a Filippolungo, sodisfammo la nostra C sete,oridoni lo ammi- ravijëzimet 23, e veta gravurore 00046 të ndjeshme, me gjurmët of the planchette from which it was made. And us, we padyshim ndër më të vetëtishmet në Kryesorja: Jetën ta jetosh pa e vrarë/ rammo pieni di cenni d’affermazione silenziosi dei capi, ende të dukshme të planshetës nga është nxjerrë. touched it with our own hands as if greeting him, we aspak më e vogël, po aq e shtrenjtë dhe alla presenza della conservatrice del Museo, la sig.ra Dhe ne, e prekëm me dorë si për ta përshëndetur, looked at him for long moments, we tasted it with thirsty GrottaferrataSophie Harent. Per di più,(R questooma) ritratto di Scanderbeg Tel. e këqyrëm +39/3335912236 çaste të gjatë, e shijuam me sy të etur, e eyes, we admired him noding in aprovement in the pres- non risulta sconosciuto agli amanti dell’arte albanesi. admiruam gjithë lëvizje pohuese e të heshtura të ence of the keeper of the museum Sophie Harent. This po aq e shenjtë, sa ajo që studiuesi në shkëlqimin e kësaj dhimbjeje, vizatohet Dhe pa të mbetur në këmbë ndonjë Eppure, è sorprendente sapere che la storiografia al- kryeve, në prani të konservatores së Muzeut, Zonjës portret of Scanderbeg is not uknown to the Albanian banese ha definito questo ritratto del nostro Eroe sem- Sophie Harent. Për më tepër, ky portret i Skënderbeut artlovers. However, the big surprise is that the Albanian plicemente come un’[email protected] anonima, di fantasia, prove- nuk është se është i panjohur për artdashësin shqiptar. histography has described this portrait of our hero as nëna që kërkon në turmë birin, vëllai therrë e saj e zezë/Bashkudhëtari im/Ta niente dalle profondità dei tempi non identificata, senza Mirëpo, çudia këtu është se historiografia shqiptare e only an anonymous portrait, as a fantasy, that has come parathënien e përmbledhjes, ka marrë che i misteri in essa contenuti fossero decifrati, seppur ka cilësuar këtë portret të Heroit tonë thjesht si vepër from the depths of an unidentified time period, undecif- [email protected] ovunque, ieri e oggi, perfino sulle cartoline anonime, fantaziste, ardhur nga thellësitë e kohërave ered from the mysteries that it carries on, even though o i poster, ultimamente anche a colori. e paidentifikuar, e padeshifruar nga misteret që ka it was published time after time, even it was made into përsipër t’ia artikulojë me tërë seriozitet. që përmallshëm luan në fyell, motra që provojmë vetveten derisa kemi frymë” In verità, il primo segnale utile all’identificazione mbartur, ndonëse e botuar lart e poshtë, dje dhe sot, greeting cards and posters recently in colour. di queso ritratto come uno dei disegni di Rembrandt lo madje edhe kartolinë e poster, dhe kohët e fundit edhe In fact, the first sign for helping to identify this [email protected] nel Catalogo regionale “Dei libri d’arte me ngjyra. portrait as one of the drawings of Rembrandt was përpara pasqyrës shkurton flokët dhe, Shpresoj se nuk jam vetëm, tek bëj ta d’antichita posseduti dal conte Cicognara” del 1821, Në fakt, sinjalin e parë për identifikimin e kësaj found in the regional catalogue “From the antique art Nga kjo dhimbje prindi, për shkak të dove al numero 2132, il nome del ritratto “Scanderbec” gravure si vizatim nga Rembrandi e hasëm në Katalogun books in possesion of count Cicognara” [Dei libri d’arte Hanno collaborato: risulta elencato tra i “trentaquattro persoaggi storici rajonal “Dei libri d’arte d’antichita posseduti dal conte d’antichita posseduti dal conte Cicognara] of the year Giovannied eroici stampati da F.L.D. Armillotta, Ciartres”. Notammo nella Cicognara Maria” (katalogu i veprave Teresa të artit antik, në zotërim C arnevalli1821, with the serial number P 2132,isani, where the name of shndërrimit në Perëndi të Lumit të Tij, më në fund lexojmë: “Lum Lumi / Unë lexoj poezinë e Podrimjes në mënyrën serie di questi personaggi – che in realtà sono trenta- të kontit Cicognara) të vitit 1821, ku në numrin rendor the portrait “Scanderbec” is found listed between “34 sei, secondo gli studi -, nomi famosi che hanno lasciato 2132, emri i portretit “Scanderbec” figuron i radhitur historical and heroic figures stamped from the F. L. D Stefanimpronte Kume, nella storia mondiale, S qualiaimir Attila, Barbaros Lojla,- mes “tridhjetë eMoikom katër personazheve historikë Zeqo,e heroikë Ciatres”. jam ai që derën hap.” Dhimbja është. më të dhimbshme për të. Por edhe ai sa, Timur Leng, Dioniso, Atabaliba re del Perù, Archi- stampuar nga F.L.D. Ciartres. “Vërejmë në serinë e këtyre It is observed in the series of these characters – Ali Podrimja ka arritur “tu bëj vend mede, Pitagora, Diogene, Platone, Socrate, Sulejman, personazheve - që në faktjanë tridhjetë e gjashtë, në which from the reasech there are in fact, - all famous Thomas More, Gaston de Foix, Scanderbeg, Cadamosto, bazë të studimeve -, emra të njohur që kanë lënë gjurmë names that have left their marks in the history of the DorianAristotele, Koçi, Nogai il Grande Gezim di Persia, Nangasaki, Llojdia, l’im- në historinë botërore, Andrea si Atila, Barbarosa, LlukaniTimurlengu, world, like Attila, Barbarossa, Timur the Lame, Dionis, disa poezive të tij atje ku është zor të As që bëhet përpjekje për ta fshehur. vetë, prej kësaj dhimbjeje e ka shkruar, peratore del Giappone, Empedocle, Faust, Saladino ecc Dionisi, Atabalipa mbreti i Perusë, Arkimedi, Pitagora, Atabalipa the king of Peru, Archimedes, Pythagoras, ecc. È vero che la maggior parte di questi personaggi Diogjeni, Platoni, Sokrati, Sulejmani, Tomas Mori, Diogenes, Plato, Socrates, Suleiman, Thomas More, (21 ritratti)Traduttrice: sono disegni di Claude Vignon (1593-1670),Besiana Gaston dë PFua,olovina Scanderbec, Kadamosti, Aristoteli, Gaston de Foix, Scanderbeg, Cadamosto, Aristotle, The Zemra dhe loti i njeriut kanë përmasën vetë na ka bërë shenjë të ndjejmë, të uno dei pittori francesi esponente dello stile barocco, il Nogai i madh i Persisë, Nangasaki, mbreti i Japonisë, great Nogai of Persia, Suleiman, Nangasaki the king of hiqen qafe”. Na u desh të citonim più famoso all’epoca di Luigi XIII. Empedokli, Fausti, Saladini, etj. etj. Japan, Empedocles, Faust, Saladin etc. Robert Frostin me këtë rast. Dhjetë vjet e vetë Njeriut, njeriu vetë ka përmasat e gëzojmë e të vuajmë bashkë me të. Se... Direttoresegue responsabile: a pagina 17 Massimosegue a paginaMarciano 17 segue a pagina 18 më vonë formësimit përgjithnjë të kësaj Botës. Atdheu është diku aty, një pikë Ali Podrimja eshte. Eshte diku, eshte ProprietarioL’Albania e ed editore:Shqiperia Università PopolareAlbania dei Castelli Romani il Direzione,movimento redazione dhe e amministrazione: levizja and via the Cavour free n. 21, 00044'Albanët me Perëndie Vetiake, i ndodhur në Vlorë, në këtë glob. Sado i shenjtë, kaq është. tërëkund, ne Prishtine, Tirane, Paris, libero e lire e movement Famë A. Podrimja shkruan: “Dikur ishte Një pikë e aq. Etnia e birit të ikur, nuk Shkup, Çameri, kudo ku ndjehet shqipja e senzaFrascati visto (Roma). paTel. viza 0689012752,without fax 0662276721, visas në e Mijëvjeçarë' norevole Presidente della Commissione humë i nderuari President i Komisionit reatly honored president of the Europe- Europea, gentile José Manuel Barroso,-mail [email protected], i dashur José Manuel Barroso. an commission, dear Jose Manuel Bar- pagina 2 është më pak e shenjtë. “Ishte verë / dhe rilindjet e shqiptareve. Pas lajmit O vi saluto amichevolmente da Valona e S Unë ju përshëndes miqësisht nga Vlora G roso I greet you from Valona and wish shfaqur Shkretëtira dhe kisha dëgjuar vi faccio i miei migliori auguri. dhe ju uroj gjithë të mirat. you all the best. Ringraziandovi per l’appoggio a noi dato Registrazionedesidero informarvi che sta per compiersi del un TribunaleDuke ju falenderuar civile për mbështetjen di e VelletriBy thanking n. you for11/2003 the support you have del 25/6/2003 vajin e Burrit të Dheut. Isha nisur pas Mbi kokë dielli / Hije ti rreth Evrope”. dikur, per humbjen e Birit te tij, Lumit, anno dalla felice inaugurazione del mio proget- dhënë du t’ju informoje se po mbushet gati një given, I would like to inform you that it is has to “100 passi verso l’Europa” avvenuto a Pogra- vit nga inaugurimi i suksesshëm i projektit tim been almost a year since the successful in- dec, sul lago di Ohr, un progetto che ha conqui- „100 hapa drejt Europës“ zbatuar në Pogradec, auguration of my project, “100 steps towards Il contributo Përkujdesja grafike:në liqeninBujar e Ohrit-- njëKaroshi projekt ky që fitoi jo (M&B - Botime dhe Studio Grafike) Poeti i plotë nuk mund t’i besojë dot nuk degjojme dot per Ikje tjeter. per stato non solo i cuori e le menti dei residenti e Europe”, implemented in Pogradec, a project zërit të Fyellit. Uji i Madh kishte nxjerrë dell’intera regione, ma anche dei nostri grandi vetëm zemrat dhe mendjet e banorëve të qytetit that won not only the hearts and minds of the amici europei quali Vaclav Havel, Imre Ker- e të gjithë rajonit, por edhe të miqve tanë të habitants of the city and the whole region, but degli albanesi al tezs, Heinz Fischer, Werner Faymann,Tel. Benita 00355mëdhenj europian 4 22 si Vaclav 33 Havel, Imre283 Ker- / 00355also those of our most69 important 20 friends 68 in Eu - 603 një guaskë nga fundi i mistershëm. perënditë, kur nuk ka të dërguarin e vdekje jo dhe jo... Ferrero Waldner, Michael Spindelegger, Peter tezs, Heinz Fischer, Werner Faymann, Benita rope such as Vaclav Havel, Imre Kertezs, Heinz risorgimento italiano Balatzs, Doris Pack e Hannes Swoboda ecc... Ferrero Waldner, Michael Spindelegger, Peter Fischer, Werner Faymann, Benita Ferrero che classificarono l’evento come il migliore Balatzs, Doris Pack e Hannes Swoboda etj... të Waldner, Michael Spindelegger, Peter Balatzs, dei mezzi per il raggiungimento dell’obiettivo cilët e klasifikuan atë si mjetin më të shkëlq- Doris Pack and Hannes Swoboda etc, who clas- pagina 4 proposto dallo slogan “Riuniamo l’Europa at- yer në përmbushjen e slloganit „T’a bashkojmë sified it as the best way to fulfill our slogan “To traverso la cultura”. La realizzazione di questo europën nëpërmjet kulturës“. unite Europe through culture”. progetto ha fatto in modo che venisse proposta Për këtë projekt unë tashmë jam propozuar For this project I have been nominated to la mia candidatura per il premio “European për marrjen e cmimit „European Citizen Prize“, receive the “European citizen prize” award, an Citizen Prize”, consegnato dal presidente del cmim ky që e jep presidenti i EU Parlament në award given out by the president of the EU Par- parlamento europeo a Bruxelles. Bruxelles. liament in Brussels. Kujtese dhe Nel quadro dell’inaugurazione del progetto Në kaudër të inaugurimit të këtij projekti Within the inauguration of this project I ho avuto il piacere e l’onore di ricevere una let- unë pata kënaqësinë dhe nderin të marrë dhe had the pleasure and honor to receive a letter tera da voi in cui Lei, gentile amico, assieme al një letër nga ana juaj në të cilën ju i dashuri from your part in which, you my beloved friend, mirenjohje gradimento delle mie idee e dei miei concetti Mik bashkë me kënaqësinë qe ju sollën idetë together with the pleasure that these ideas and mi scriveva alcune delle sue idee sull’identità dhe konceptet e mia më derguat edhe disa ide concepts brought to you, send me some of your për Nenen e l’unione dell’Europa. tuajat mbi identitetin dhe bashkimin europian. own ideas about the identity and the EU. segue a pagina 19 segue a pagina 19 segue a pagina 19 pagina 9 pagina 23 Anno 11 n.4 Ottobre 2013 Cultura

Nga Dr. Laurant Bica Faro di Ventotene e të ndalemi posaçërisht në figurën e ndritur të Profesor Hasan Tahsinit, Lnjë personalitet që, siç thamë në numrin paraardhës, krijoi Universitetin e parë Osman, dhe u emërua Rektor i Universitetit të Stambollit. Vitin që shkoi botova monografinë “Profesor Hasan Tahsini”, në tri vëllime (Tiranë, 2009), që është botimi më i gjerë që është bërë deri tani për Hasan Tahsinin.Për të përgatitur veprën trivëllimshe “Profesor Hasan Tahsin”, për të hedhur dritë mbi këtë figurë të madhe, së pari më është dashur, të kërkoj shumë e të gjej pak, të Për romanin “Rikthim në Ventotene” të Laureta Petoshatit rrëmoj në dhjetëra e qindra libra, duke filluar nga Biblioteka Kombëtare, Tiranë e duke përfunduar tek Biblioteka e Bashkisë së Stambollit, bibliotekat e rretheve në Historia përmes Shqipëri, arkivat etj. etj. Volumi i punës së përballuar ka qenë i stërmadh… Së dyti, vështirësitë e gjuhëve për të lexuar veprat e tij që janë osmanishte (turqishte e vjetër dhe mbi të, në gjuhë nga më të ndryshmet. fantazisë letrare Dominon turqishtja, të cilën e mësova në Nga Novruz XH.SHEHU komunist), Stavro Skëndi, (i vdekur larg Stamboll, ku jetova 12 vjet. Osmanisht atdheut – profesor në Sh.B.A, ( Selman mora mësim dy vjet por s’munda ta aureta është një intelektuale e Riza, (- dënuar e përndjekur nga regjimi përfundoj. Së treti, Hasan Tahsini më futi guximshme, antikonformiste, komunist) , Isuf Luzaj,- profesor në ShBA në Rilindjen shqiptare, atë turke, arabe, pjesë e trashëgimit rebel të genit ku vdiq larg atdheut, Safet Butka, vetëvrarë ballkanike, të shteteve fqinje; më detyroi të L vlonjate, publiciste e shkathët, zhbiruese për të mos rënë në duar të komunistëve, Izet mësoja disa gjuhë, më futi në iluminizmin pakompromis e realitetit në të cilin jeton. Bebeziqi - i përndjekur dhe burgosur nga frëng, në mesjetën arabe etj. Së katërti, më Ka shkruar e botuar që në shkollën e komunistët, Abaz Ermenji –i përndjekur, detyroi të shpenzoj shumë kohë dhe pata, mesme dhe megjithëse ka kryer studimet Ndue Pali - i pushkatuar, Myzafer Pipa - kontakte me njerëzit, të hyj në folklor etj. Së e larta për inxhinieri, ka dhënë kontribut i pushkatuar, Sinan Gjoni – i pushkatuar, pesti, më detyroi të njoh rilindësit e tjerë e të shquar në fushën e letrave. Mbas viteve Gani Kryeziu – torturuar e vdekur burgjeve personalitete nga më të ndryshmit që s’ma 1990, boton vazhdimisht në Illyria në ShBA titiste, Hasan Kryeziu – pushkatuar, Said merrte mendja, të vendit dhe të huaj; më dhe në “Jeta Arbëreshe” në Itali , si dhe Kryeziu – përndjekur jashtë atdheut, Zef bëri në një kuptim enciklopedist siç qe vetë në organet kombëtare. Ka botuar në sërë Mala – vdekur burgjeve, Mandi Koçi – ai. Së gjashti, Hasani më futi kokë e këmbë studimesh ku janë fokusuar personalitete burgosur e përndjekur gjer në vdekje në Rilindje, si të thuash më bëri në një farë të shquara të kombit: Ismail Qemali, i vetmuar, Abdurrahman Kreshpani – mënyre rilindës, të jetoj me shqetësimet Petro Marko, Ali Asllani, Kudret Kokoshi, burgosur, Abdul Këllezi -pushkatuar, etj.... dhe idealet e tyre, që ende sot nuk janë etj. Në Vlorë ka qenë kryeredaktore e Çfarë shkruan, çfarë menduan, çfarë krimi të realizuara. Së shtati, Profesor Hasani gazetës me emrin “Vlora” si dhe gazetare kryen që mbas internimit fashist të Italisë, në një farë mënyre më bëri të privohem e Vlora Channel... Me krijimtari të gjerë të merrnin dënimin total nga komunistët e nga shumë probleme të jetës, ashtu siç Hasan Tahsini, Profesori publicistike, letrare, studimore është Shqipërisë?! Ata duhet të masakroheshin, më ka dhënë pas kaq e kaq vjetësh pune vlerësuar nga Shoqata 2Ismail Qemal- mohoheshin, të zhdukeshin nga kujtesa me të si kryerilinda, të ndjej një kënaqësi Vlora” me titullin “Personalitet i Shquar kombëtare që të mbeteshin në kujtesë e satisfaksion të jashtëzakonshëm. Unë i ndritur që shpëtoi i Kulturës Mbarëkombëtare.” Si njohëse vetëm komunistët dhe partia e tyre, të do t’i mbetëm për jetë atij mirënjohës si e katër gjuhëve ka përkthyer poezi të mund të justifikohej pushteti dhe masakra për kënaqësitë ashtu dhe shqetësimet e rreth tetë autorëve të huaj. Gjatë botimit totale... Vetë Shqipëria u shndërrua në panumërta që më solli. Çamërinë për 35 vjet të krijimtarisë është vlerësuar me tre një ishull si Ventotene dhe këtë di ta japë Në libër, në hyrje, unë tregoj peripecitë çmime kombëtare. Mbas vëllimit me poezi me guxim Laureta Petoshati. Përqasja e jetës që kam kaluar deri sa mbarova jetonin në Perandorinë Osmane dhe, së medresetë më të dëgjuara të Stambollit “Perëndesha e Parajsës” (1997), me dhe bashkimi i mendimit të intelektualëve disertacionin e pas tij libri në tre vëllime dyti një përpjekje e tij për divulgimin e tyre me afat katërvjeçar. Duke parë zgjuarsinë vullnet e punë, me përmasa të pazakonta italianë me ata shqiptarë për bashkimin është dhe një përgjigje pas kaq e kaq vitesh d m th paraqitjen e tyre sa më thjeshtë e e Hasan Tahsinit dhe përfundimin me ka arritur të botojë romanin “Rikthim në e komunitetit evropian është një mënyrë për ata që më kanë vënë gurrë në rrota në kuptueshëm për masat. Brezat e kohës së shumë sukses të shkollës, e zgjodhën që Ventotene” rreth 600 faqe, vetëm para pak e bashkimit të idealit të tërë komunitetit rrugën time të jetës e të studimeve. Tani tij dhe gjeneratat që erdhën më pas nuk ta dërgojnë në Universitetin e Sorbonës, muajsh. intelektual të kontinentit tonë mbushur nga lartësitë e viteve ndjej se koha më do të harrojnë kurrë Hoxha Tahsinin, ku do të studiojë për shkencat ekzakte. me dallgë e stuhi, ku nazizmi, fashizmi, dha të drejtë. Një punë ngulmuese mund Profesor Tahsinin, “Meshur Tahsin”-in Udhëtimin e dytë për në kryeqytetin francez Kush është Ventotene!? komunizmi përfshinë e mbushën me gjithçka. Ka plot vështirësi të tjera, por (“Të famshmin Tahsin”) për atë që bëri e bëri në vitin 1857, jo më si student, pasi tufane tsunami shekullin XX. Llazar s’dua të zgjatëm. Përmenda disa nga më për ta, për zgjimin e tyre. S’qe puna vetëm kishte mbaruar me rezultate të shkëlqyera Jo shumë e dinë në Shqipëri dhe jo Fundo, Isuf Luzaj, Izet Bebeziqi janë tre të rëndësishmet e kryesoret. Studimeve për hartimin e një alfabeti (H. Tahsin e bëri Fakultetin e Shkencave të Natyrës, por rastësisht nuk e kanë pohuar. Mbulesa nga personazhet më kryesorë që vendosen për Hasan Tahsinin do t’ja u di për një të tillë origjinal. Siç më thotë miku im, i atashuar si imam i ambasadës turke në me harresë është vepër e atyre që duan në qender të teminit të Lauretës, e që rreth faleminderit që më mprehën aparatin albanologu Niko Stillo, a i njihte me rrënjë Paris. Qëndrimi në Paris për një kohë patjetër të harrojnë, por Laureta bën të tyre vërtiten satelitët e dhjetëra motiveve kërkimor shkencor timin si njeri dhe më alfabetet e ndryshme që nga lashtësia shumë të gjatë bëri që ai të njihte jo vetëm qartë se është një nga ishujt e Italisë, ku dramatike në periudhën e Luftës së dytë bënë një studiues serioz… por edhe pajisjen e popullit me arritjet personalitete të ndryshme, por të njihej fashizmi internoi intelektualë nga më të Botërore e më vonë në komunizëm.. bashkëkohore në lëmin e shkencave. edhe me zhvillimet në fushën filozofike të shquar të kombit shqiptar, në Luftën e Mentori dhe Rexhina janë Milosao dhe Ndihmesa e Hasan Tahsinit Francës së asaj kohe.U kthye nga Parisi në Dytë Botërore. Krahas tij janë ishujt Shën Rina në një shekull tjetër, mbas një shkurtin e vitit 1869. në fushën e filozofisë, Kontributi i Hasan Tahsinit Stefan dhe Ustika. Pa pasur librin e Petro tërmeti të madh njerëzor, të mbijetuar Rrjedhja e ngjarjeve fillimisht shkoi në psikologjisë, letërsisë, rreth çështjes çame Markos “Nata e Ustikës”, vështirë se do të nga Dashuria, kjo magji universale që di Për çështjen çame mund të them se favor të H.Tahsinit, pasi emri i tij ishte gjuhësisë dhe shumë na kishte mbetur në mend Ustika. Vetëm të përballojë përplasjen e dallgëve në tërë kontributi i tij është rrënjësor, thelbësor, i bërë i njohur si njeri i përgatitur dhe fushave të tjera kur ngjarjet, ndjesitë, pasojat apo rrezatimi mizorinë e çmendurisë satanike të një Ndihmesa e Hoxha Tahsinit është e pallogaritshëm. Mund të themi shkurt se në opinioni kërkonte njerëz me dije, prandaj në kohë, vendosen në magjinë e shkronjës, paranoje, të një sistemi satanik. Letra e Isuf madhe si për kombin shqiptar dhe atë saje të tij, dhe të çamit tjetër të Prevezës, u zgjodh rektor i Universitetit të Stambollit, turk, si për rilindjen shqiptare ashtu dhe rilindësit Abedin Dino, Çamëria – Epiri universitet i porsahapur (1870). Por lavdia e shndërrohen përjetësisht në monumentin Luzaj-t dhe testamenti i Mentorit janë një atë osmane. Ai është një ideologu nga shpëtoi; dhe për 35 vjet të tjera mbeti nën tij nuk zgjati shumë, pasi programi shkencor e memories ... Tani që para lexuesit është përmbledhje, ose më saktë epilogu poetik më kryesorët, mos them më tepër, si shtetin Osman në dorë të shqiptarëve. E i paraqitur nga Hasan Tahsini shkaktoi libri “Rikthim në Ventotene”, i Petoshatit, e historik i veprës “Rikthim në Ventotene”. për Shqipërinë, ashtu edhe Perandorinë pësoi vetëm Thesalia dhe qyteti i Artës, që indinjatë dhe revoltë te një pjesë e dëgjuesve mbetet jo pak e fiksuar me rrezatimin Motivet e dashurisë së çifteve apo të Osmane. Së pari, si njohës i mirëfilltë i ju bënë kurban Greqisë që më 1880-1881. që përfaqësonin një klan të prapambeturish, monumental ky ishull paksa i çuditshëm, vëllait me motrën, të kujtojnë legjendat filozofisë dhe historisë së saj në përgjithësi. por që kishin peshë në piramidën qeveritare. që ashtu si Hygoi shkroi domosdoshmërinë shqiptare të përsëritura në një mënyrë të Së dyti, si njohës i aftë dhe i thellë i Rilindasi që hartoi një Këto bënë që shumë shpejt H.Tahsinin e Bashkimit të Kontinentit Europian, re e të ringritura në një arkitekturë të re filozofisë arabe, evropianoperëndimore Fjalor të Shqipes ta shkarkonin nga detyra e rektorit (11 intelektualët shqiptarë rrezatuan mendimin artistike ku dualizojnë vërtetësia e faktit me dhe veçanërisht i iluminizmit francez dhe Hasan Tahsini u lind në Ninat të dhjetor 1870) dhe universiteti të mbyllet. e tyre intelektual duke u bërë pjesë e debatit imazhin e mesazhin artistik të autores. Pse personaliteteve më të shquara të fushës së Konispolit, më 1811, 200 vjet më parë, Hasan Tahsini mbeti pa punë, por shpejt në përpilimin e Manifestit të Ventotenes, thotë “Rikthim në Ventotene”? Autorja ka filozofisë. Së treti, i pari në Perandorinë ndonëse ka edhe versione të tjera për adoptoi një ndërtesë të vjetër, ku sipas Sami të cilin e përfunduan dhe e bënë realitet parasysh ëndrrën evropiane të shqiptarëve, Osmane e në Shqipëri që futi shkencën e lindjen një ose dy vjet më vonë. Fëmijërinë Frashërit, ”Jetën e tij e kaloi midis librave intelektualët italianë Altiero Spinelli, etj... mërgimin shekullor drejt perëndimit dhe filozofisë, të psikologjisë, atëherë kur ajo e tij e kaloi në Shqipëri, duke ndjekur të të shumtë dhe instrumenteve shkencore, Çfarë është ky manifest?.. Pse u vendos ëndrrën për mendësinë e qytetërimit ishte në fillimet e saj edhe në Perëndim. atin nga Janina në Shkodër, pranë Mustafa duke studiuar dhe dhënë mësim”. Në vitin të merrej pjesë nën klithmën e leopardit demokratik, dramat shekspiriane të Së katërti, në revistën “Mexhmua-i Ulum” Pashë Bushatit, ku qe mësues i fëmijëve të 1874 Hasan Tahsini ndodhej në Shqipëri. fashist, në skërmitjen e dhëmbëve të tij nga shqiptarëve që ngrihen si Anteu duke (“Dituria”) janë botuar edhe vepra të tjera tij. Ndjekja dhe zbulimi i dokumenteve për Veprimtaria politike dhe arsimore e H. intelektualët shqiptarë ... Autorja shfletoi prekur dashurinë dhe thirrjen e atdheut. me karakter filozofik që do të hedhin dritë punën që ka bërë i ati në këto pashallëqe Tahsinit dhe e K.Kristoforidhit ra në sy rreth 100 libra të autorëve italianë e Laureta ka ditur të arrijë mesazhin në të re për këtë mendimtar. Rëndësi ka që do të ishte me shumë vlerë për të vërejtur edhe të konsullit francez në Janinë, August shqiptarë, Arkivat në Itali, arkivat familjare trembëdhjetë vjetët e shekullit XXI, duke u të sillen në shqip sa më parë dhe veprat ndikimin që kanë pasur këto lëvizje nga Dozonit, sipas të cilit, ata “po përpiqeshin të Isuf Luzaj e Reiz Begaj në Amerikë, të bërë thirrje politikanëve aktualë, të kthejnë e Hoxha Tahsinit. Atë e kemi nga të Jugu në Veri, pasi duhet të ketë qenë të përpunonin gjuhën shqipe deri në nivelin Bebeziqit, Petro Markos, Kudret Kokoshit, sytë nga Ventotene, nga Llazar Fundo, rrallët personalitete që u kushtohet të dy një njeri me influencë dhe duhet të ketë e një gjuhe të shkruar dhe të përhapnin Vangjel Karbunarës, Ibrahim Shytit, Isuf Luzaj, Izet Bebeziqi e intelektualë fushave: dhe atyre të skemave shoqërore pasur ndonjë status të veçantë. Të dhënat gjithashtu arsimin në gjuhën amtare, duke familjes Risilia, Ibrahim Kushtës, Jusepina të shquar që kanë vendosur jetën dhe po sidomos atyre natyrore: ai është edhe e sotme janë më shumë opinione se sa i ngritur një barrikadë helenizmit”. Deri më Kemal, intervistime të shumë personazheve veprën në rrënjët e kombit... Rexhina dhe fizikan dhe kimist dhe astronom etj. etj., të dokumentuara. Lëvizi nga Shkodra në sot nuk kemi ndonjë të dhënë tjetër nëse bashkëkohës që kanë ruajtur në kujtesë Mentori janë një motiv interesant që të bën por dhe gjuhëtar, filozof, psikolog etj. etj. Berat në detyrën e myftiut, ku mori me është marrë me të vërtetë dhe çfarë pune Ventotene-n, murgeshat e Kishës Katolike të gulçosh jo pak herë. Natyrisht që duhej Profesor Hasan Tahsini ishte në nivelin e vete edhe fëmijët e tij. Pas vdekjes së të ka bërë për hartimin e një gramatike dhe të Vlorës, etj. Një pinë pasiononte, e pasur më shumë përqendrim artistik, shkencave të kohës, për shembull dhe të atit, H.Tahsini kthehet në vendlindje, por fjalori të shqipes, që kanë qenë ëndrra të përgjegjshme mbi pesëmbëdhjetë vjet latim të fjalës në interpretimin e ngjarjeve. psikologjisë. Ai ishte pionier i përhapjes tashmë me bindjen për të lënë Ninatin. rilindësve tanë. H.Tahsini më pas udhëtoi shpuri në librin “Rikthim në Ventotene”. Ndoshta do ta shtonin rrezatimin, por së të rejave më të fundit në shkencat e S’kaloi shumë kohë dhe do të vendoset në përsëri për në Stamboll, ku kaloi çastet e Pikërisht, rikthim në kërkesën e autorja është përqendruar te realiteti ndryshme dhe i lindjes së shkencave të reja Stamboll dhe shumë shpejt do të shquhet fundit të jetës së tij. shqiptarëve për t’u integruar në Bashkësinë historik. Mendoj se duhej sqaruar nga në Perandorinë Osmane. Merita e tij duhet si veprimtar i shquar i lëvizjes sonë Vdiq në vitin 1881, në moshën Europiane. Ventotene, ishulli ku provuan autorja në një faqe të veçantë, hulumtimi parë në dy aspekte: së pari, në synimin kombëtare. Në kryeqytetin e perandorisë 70-vjeçare, në Eren-Qoj, një nga fshatrat internimin dhe shpirtërisht fluturuan nëpër i saj që lexuesi i thjeshtë të ketë më të e tij iluminist për t’ja dhënë këto dije të osmane shkoi për t’u arsimuar dhe për të më të bukura të Stambollit nga ana e kontinent e në shekullin pasardhës: Llazar qartë se ku nis historia e ku shkrihet me të reja popullit të tij dhe popujve të tjerë që fituar dije, prandaj fillimisht ndoqi një nga Ysqydarit. Fundo, (pushkatuar më vonë nga regjimi fantazia letrare. Art Anno 11 n.4 Ottobre 2013 pagina 24 to ditë qyteti dukej i zbrazët; buzëqeshja e Vargut të gjatë të njerëzve duke ecur drejt vijës tij çdo ditë vinte duke iu shuar. Rrugët ishin ndarrëse të kufirit që ishte e rrafshuar e gjitha Apothuajse të shkreta. Shëtitjet e përnatshme iu bashkua edhe Dimi. Nuk ishte e lehtë të ecje të njerëzve në bulevardin kryesor të qytetit ishin më nëpër male, ishte tepër e vështirë. Pasi zbritën të shkurtra. Përpara televizorit, njerëzit prisnin të Kafeja një tatëpjetë, sapo mbërritën poshtë në bregun e dëgjonin lajmet e reja të ndodhura gjatë ditës. Ato një përroi që rridhte pak ujë, duhet të ngjiteshin lajme nuk ishin dëgjuar kurrë. Nga Pierre-Pandeli Simsia përsëri lart në mal nëpër një rrugë dhish. Në biseda Kishte ditë që folësja e televizionit njoftonte të ndryshme dëgjoheshin edhe fjalët: “Duhet të për qarkullim zërash të rremë në hapjen e kufirit cilëve ishte edhe Ai vetë. Përpara syve i doli e kokën pas, si për t’i dhënë lamtumirën asaj shtëpie shpejtojmë, të ecim sa pa na zënë nata në këto shtetëror me shtetin fqinj dhe se kalimi i kufirit nga ëma, siç kishte qenë gjithë jetën e saj dhe para se që u lind dhe kaloi 30-të vitet e jetës së tij. Në dorë udhë të shkreta e të vështira mes maleve...” qytetarët mund të sillte pasoja të rënda për jetën... të vdiste; e gjatë dhe e shëndetshme, ashtu, siç e mbante një çantë sporti të zezë. As tridhjetë hapa Askush nuk e dinte se sa rrugë të gjatë dhe Ishte hera e parë në jetën e njerëzve që dëgjoheshin kishte parë për të fundit herë, në ditën e gjëmës nuk kishte ecur, kur befas përpara i del i ati. U të lodhshme kishin ecur dhe, vargu i njerëzve u ato lajme tronditëse. Ndryshe ishte realiteti i të së madhe, tek flinte në gjumin e saj të përjetshëm përshëndetën të dy. - Baba, të të përqafoj pak? shpërbë. Më të rinjtë ecnin me të shpejtë, ndërsa më ikurve; sapo mbërrinin në tokën e huaj, të larguarit në arkën mortore. Herë i çfaqej fytyrëqeshur dhe - I ati nuk foli; e kuptoi ç’donte të thoshte i biri të moshuarit e ndjenin shumë lodhjen. Dalëngadalë lajmëronin familjarët në atdhe për mbërritjen e që kujtohej me respekt nga ata që e kishin njohur me ato fjalë, madje edhe vendimin e tij që kishte muzgu po fillonte të nderrej mbi atë grykë mali. tyre shëndoshë e mirë në shtetin e huaj. Ajo situatë edhe pse kishin kaluar dhjetë vjetë që kur ishte marrë. Vetë i ati, e dëshironte edhe ai, që i biri t’i - Hë hë, nuk po mundem dot të ecë; nuk më e krijuar, izolimi i plotë i Shqipërisë me botën e ndarë nga kjo jetë, duke i dhënë bekimin: “Të qoftë bashkohej atyre grupe njerëzve që po shkëputeshin mbajnë më gjunjët” - tha një burrë dhe u ul. jashtëme, varfëria e madhe që po kalonte populli udha e mbarë bir, dritë t’u bëftë udha dhe mbarësi nga atdheu i tyre duke kaluar kufirin, si e vetmja - Po vazhdove kështu ti, s’kemi për të mbërritur shqiptar, urrejtja e popullit ndaj sistemit psëdhjetë të kesh përherë ngado që të shkosh” Ishin ato të shpresë mbijetese, kur çdo gjë në atdheun e tyre kurrë ne me ty në gjithë atë rrugë që kemi për të vjeçar diktatorial, rrënia përtokë e ekonomisë, njëjtat fjalë urimi, që e ëma i kishte thënë shpesh po shkonte drejt shkatërrimit. I hodhi një shikim të bërë - i tha një tjetër, pothuajse moshatar me të. mungesa e theksuar e artikujve ushqimorë, shpresa gjatë kohës së sëmundjes, veçanërisht, gjatë javëve birit. Ishte vetë i ati ai, i pari, që hapi krahët për ta - Nuk e mendoja kaq të vështirë e të lodhshme e humbur për një të ardhme të mirë në vend, kishte të fundit të jetës së saj. përqafuar. At e bir të përqafuar ndjenë nxehtësinë këtë rrugë, - tha përsëri burri. ndikuar, që njerëzit të kishin një dëshirë të vetme, Pastaj ajo nënë e dashur iu çfaq pak e mërzitur. dhe lagështinë e lotëve të njeri tjetrit. Nuk folën, - Edhe unë nuk po mundem dot të eci - tha një të largoheshin sa më parë nga atdheu, një ëndërr e Pse iu dukën atij sytë e nënës të përlotur? “Ik bir ndejtën pak çaste të përqafuar; Atë çast, heshtja e grua, pak më e re në moshë se ata. vjetër kjo, për të parë edhe botën e jashtëme me sy. edhe ti, si shumica e njërëzve që po ikin këto ditë, të dyve dhe sytë e tyre të përlotur folën më shumë - Juve gratë, për havale’ j’u kemi ne burrat - tha - Po unë, ç’pres, pse rri akoma këtu? - mendoi por... do të më marrë malli për ty, nuk do të shohë se ç’duhet të flisnin ata të dy. Ai u largua, ndërsa një tjetër. Dimi, ndërsa rrinte i vetmuar në qendrën e qytetit më nëna” “Shiheshin” shpesh me njëri tjetrin. Ai i ati qendroi, duke e shoqëruar me sy nga prapa. - Për havale’, thua ti, po... s’bëni dot pa ne gratë të tij, atje ku mblidheshin zakonisht grupshokë shkonte tek varri i saj për t’i vendosur buqetën me “Nëse je për udhë, të qoftë udha e mbarë bir. Paç ju, - u hodh e foli një grua tjetër. mbrëmjeve. lule; e puthte pllakën e ftohtë të mermertë ku ishte bekimin tim gjithë jetën, por... a do të shoh vallë - Nuk është çasti për të bërë shaka, po hë, të Njerëzve që largoheshin çdo ditë në shtetin fqinj fotografia me emrin e saj, viti i lindjes dhe viti i babai përsëri?!” - uroi ai me gjithë shpirt nën vete, shpejtojmë hapat pa na zënë nata në këto shkrepa. i ishin bashkuar pothuajse të gjithë shokët e tij. - vdekjes, e prekte me duar dhe i dukej sikur prekte me sy të përlotur. I faleminderit Zotit që pushoi shiu së rrëni. Është Pse duhet të rri edhe unë akoma këtu? Mendime trupin, flokët e saja. Edhe ajo e “shihte”, duke u më mirë të na zërë nata atje, lart në mal, sesa në të shumta i kaluan menjëherë në mendje si për të ndjerë e lumtur për rritjen e djalit të saj, që ishte * * * këtë grykë këtu, - tha një burrë tjetër. Nga prapa u aprovuar vendimin që donte të merrte. - Djalë beqar më i vogli ndër katër fëmijët. Në qytetin e fundit bregdetar shiu kishte dëgjua një zë, qarje fëmije. Pastaj ai zë u shtua; u jam, pa preokupime familiare... Do iki... Mendoi Të njëjtin veprim bëri edhe atë ditë që e vendosi pushuar; autobuzi kaloi mespërmes qytetit për të dëgjuan disa zëra të tjerë fëmijësh. Tre burra ulën edhe njëherë për të atin, i cili kishte disa vite që për t’u larguar; shkoi në varreza, pranë varrit të shkuar në afërsi të fshatit kufitar. Edhe vetë natyra fëmijtë e tyre që po i mbanin në krahë. Lodhja e ishte burrë i ve, pastaj mendimi tjetër e bindi: I ati nënës së tij me një buqetë lule në duar, ndezi një me ngjyrën e saj të hirtë dukej se ishte përlotur madhe u lexohej pastër në fytyrat e skuqura dhe do vazhdonte të jetonte me djalin tjetër, vëllanë e qiri, u përshëndet dhe... i përlotur u largua. Iu duk dhe e ndjente dëshpërimin për ikjen masive të frymëmarja e shpejtë e tyre oshëtinte si erë çjerrëse tij më të madh.Por një mendim tjetër që e fshiku se morri bekimin e nënës; u lehtësua shpirtërisht. njerëzve nga atdheu. Mbasditja sapo kishte kaluar në atë shteg të ngushtë dhish ku po i ngjiteshin asaj atë çast mendjen e tij, sikur ia sprapsi vendimin kur mbërritën në fshatin e fundit kufitar. Vendi pjese mali. e porsa marrë; ishte një pengesë, sikur e mbante * * * përreth dukej si një shesh i madh fushimi. Burra, Dimi ktheu kokën dhe eci disa hapa prapa; ndjeu të shtrënguar për të mos vendosur të largohej nga Një shi i imët po rigonte atë ditë fillim pranverë, gra, djem, vajza, fëmijë të moshave të ndryshme, të lëndim të thekshëm. Iu drejtuar një burri rreth të atdheu, nga qyteti, nga shtëpia e tij qindravjeçare si për t’i prishur buzëqeshjen lulëzimit të natyrës. gjithë kishin ardhur për një qellim. Të kalojnë në 44-ave. ku ishin lindur parardhësit e tij, trashëgimtar i të Dimi qendroi te pragu i portës, ktheu edhe njëherë shtetin fqinj. (Vijon numrin e ardhshëm)

VLORE - ITALI - VLORE Kompania Hermes Lines garanton shërbime cilësore për VLORE‐ITALI‐VLORE pasagjerë e grupe turistësh, çdo ditë të javës duke përjashtuar Kompania Hermes Lines garanton shërbime cilësore për pasagjerë e ditën e diel. grupe turistësh, çdo ditë të javës duke përjashtuar ditën e diel. Ja disa prej qyteteve kryesore në Itali dhe stacionet ku autobusi Ja disa prej qyteteve kryesore në Itali dhe stacionet ku autobusi jonë qëndron. jonë qëndron.

BRINDISI BRINDISI BRINDISI BRINDISI BARI (AUTOGRILE) BARI (AUTOGRILE) BARI (AUTOGRILE) BARI (AUTOGRILE) BENEVENTO (AUTOGRILE) PESKARA(AUTOGRILE) BENEVENTO (AUTOGRILE) PESKARA(AUTOGRILE) ROME(ANANJINA) ANCONA(AUTOGRILE) ROME(ANANJINA) ANCONA(AUTOGRILE) FROSINONE(AUTOGRILE) RIMINI(AUTOGRILE) FROSINONE(AUTOGRILE) RIMINI(AUTOGRILE) AREZZO(AUTOGRILE) BOLOGNA(STACION TRENI) AREZZO(AUTOGRILE) BOLOGNA(STACION TRENI) PRATO(AUTOGRILE) MILANO(CHASHINAGOBA) PRATO(AUTOGRILE) MILANO(CHASHINAGOBA) PERUGGIA(PIAZZA PARTIZANI) TORINO(PALLATI I DREJTESISE) FIRENZE(SITA STACION TR) BERGAMO(DALMINE)

Numrat e shoferëve të ndarë sipas linjave, të cilët në çdo kohë dhe moment do t’ju përgjigjen me përgjegjësi. Ata janë në shërbimin tuaj:

TANI: 3272833785 ILIR: 3881715651 ALBANO: 3293092492 VANGJEL: 3498396384 ZYRA:0035533233300 Edi: 3207921904

Kompania Hermes Line ju uron udhëtim të këndshëm!

cmyk