GAZETELERDE YERALAN POLISE Yonntix HABERLERDETI SOYLEMSEL BOYUTLAR: Gaffar Okkan Suikasn )Rnek Olayt

Turkish Journalof Police Sludies Vol:4 (1-2)

GAZETELERDE YERALAN POLISE YONNTiX HABERLERDETI SOYLEMSEL BOYUTLAR: Gaffar Okkan Suikasn )rnek Olayt

DIMENSIONS OF DISCOURSE IN NEWS RELATED POLICE ON NEWSPAPERS: A Case Study on Murder of Gaffar Okkan

Nesrin KULA *

s\Ns\vnrrt

this stutly I lnve ainted give 1n to an opirtiott to the reuder.s about the stereotypes of potice Itlrut have been ttsed in tlrc metlia especially in newspapers.l have analysed the news by trsing van Dijk's discourse analysis nrcdel to .show the perspe<:tive of nrcdia when looking al the everts about police.l lwv'e clrcsen the murder of Gaffar Okkan andJive policemen lty terrorists .frtr this case study to anctlyse by critical approach with criticctl discourse analysis ntelhod. At the end of this study, I hav,e found, it was found that news about police reproduced the hcgemttttic discourse. Heacllitrcs, tittles and spots present a sutnmary of the news. Although such news infornrc a positive approach, it cqn legalise the general crtnsideratictns aboLtt police.This canbe unclerstood only by reading the news critically. Key Words: Ideology, discourse, critical discourse analysis, pol.ice and media.

gi.llst.

pu galtstnada okuyuculara, medT,ada -dzellikle de gaTetelerde-kullanilan polis I-l stereoripleri hakkutela bilgi vernrcyi amagladmt. Medyantn polis ile itgili olaylarrlaki bakts aEtstttt ortave gtkrtrnnk igitt van Dijk'ut sdylem analizi modelini kullanarak haberleri inceledint. Diyttrbahr Emniyet Mildiirii Gaffar Okkan ve beS polis ntem4runun dleliiriilnrcsini, eleEtirel si)ylem analizi metoduyla gc)ziimlentek iizere r)rnek olay olarak segtitn. Sonug olarak, haberlerin polis ile ilgili egenten sdylenti yeniclen iiretti{i grkarsantasrrttt varildt. ManSetler, basl*lar ve spotlar olayt dzetlentektedir. Haberler, polis hqkkmela olumlu bir beths agtstna sahip gibi gc)riindiiklerinde ctahi, polis ile ilgili genel )'arglart do(allasnrtp meSruLasttrabilntektedir. Biitiln bu sonuglara ulasabilmek, haberleri e I e ct I S ti r e I a r ak o kuntukl a m iin * ii n o lob i li r . Anahtar Kelirneler: ideoloji, sdylem, eleEtirel sdl,lem analizi, polis, nedya

Ege Universitesi sosyat Bilimler Enstitiisi) Raayo rercrizioMi GiriE

Bu Ealrgrnacla haber dili ve soylem arasrndaki iligki aragtrnlacaktrr. Haberler elerstircl bir bakrg agrsryla okunursa, iginde banndrrdr[r ideolojik ve hiyerargik yaptlar, iinyargllar, stereotipler, cinsiyete ve rrka baflr imajlar g6zi.imlenebilir. Haberler gcnellikle:' gazete sahiplerinin, editorlerin, muhabirlerin ve fotomuha- birlerinin ideolojilerini yansrtmaktadrr. Krsacasr haber mutlak bir ideolojinin ma- nipulasyotr alanlntn stizgecinden gegmektedir ve bunu ortaya grkarmak igin elegtirel s6ylern analizi ydnteminin kullanrlmasr gereklidir. Elegtirel Qahqmalann kokeni ingiliz Ktilttirel Qahgmalar ekoliine dayanmak- tadrr. ingiliz KiiltUrel Qahgmalanna damgaslnl vuran Hall; Baktin, Saussure, Vo- losinov, Althusser ve Gramsci'nin kuramlarrndan etkilenmiqtir. KUlttirel Qahg- malara verilen onem 1990'larda niteliksel gahgmalann artmaslna paralel olarak artmtqttr. Postmodern/postyaprsalcr yaklagrmlar, eleqtirel sdylem analizi gahgma- lart tizerinde etkili olmugtur. Aragtrrmanrn kapsamrnr gereksiz gekilde geniglet- memek igin postmodernizm/postyaprsalcrhk tartrqmalarrna girilmeyecektir. Onemli olan konu; postyaplsalcrhkla birlikte ballamrn ve metinlerarasrh[rn ga- lrgmalara eklenmesidir. Aynca ozne onplana gtkmrgtrr. Ozneye cinem vermesiyle Lacan yaprsalcrhk ile postyaprsalcrhk arasrnda gegi$ sallamaktadrr.

Haberde Dil ve Siiylem Haberlerde yer alan igaretler ve ctimleler, elegtirel bir yontemle okunursa igindeki ideolojik yaptlar, sosyal temsiller ve qemalar gdztimlenebilir. Basrndaki tekellegme ve haber yazmak igin kullanrlan kahplar tek tip haberlerin ortaya grk- masrna neden olmaktadrr. GtinUmUzde yerel, ulusal ve ktiresel medyada gapraz, yatay ve dikey tekellegmeler ortaya grkmaktadrr. DUnyanrn girdiIi neoliberalist politikalar sonucu kamusal medyanrn da igerik olarak ticari medyaya yaklagma- st, haber metaforunun olugmasrna neden olmaktadrr. Oluqturulan bu haber meta- foru, gerge[i yansrtmak yerine kurgulamaktadrr. Haberler yazrlrrken genellikle okuyucunun, olaylann arka planrnr, yani toplumsal ballamrnr bildiEi farz edile- rek haber yeniden kurgulanmaktadrr. Haberin ideolojisi, iqte bu sunulmayan, an- latrlmayan yada bilingli olarak gizlenen bciltimtin igerisinde sakhdrr. ideoloji en temel anlamryla, insanlann dtinyayr anlamlandrrmada kullandrk- larr gemalardtr. ideolojiler gi.intimtizde, pargalanmr; ve her yana yayrlmrgtrr.Oy- le ki, giindelik pratiklerimize kadar iglemigtir. Elegtirel Sdylem gdztimlemesinde var olan soylemlerin nasrl yeniden tiretildiIi, meqrulaqtrrrldrlr ve tarihsellegtiril- digi ortaya konmaya gahgrlrr. Elegtirel soylem gciziimlemesi, sdylemin; sosyal kimlikleri, sosyal iliqkileri ve bilgi yada inang sistemlerini olugturma yoluyla il- gilenmektedir (Ozer,1999: 128). Dolayrsryla, elegtirel sdylem gdztimlemesi ya- prlrrken, egitsizligin ve egemenlilin, s6ylemin tiretimindeki hayati rolUne inilme- ye gahgrlmaktadrrlar. Gazetelerde Yeralan Polise Ydnelik Haberlerdeki Sdylemsel Boyutlar | 189

Pozitivizmin etkisiyle geligen ve niceliksel olarak agrklanabilen, tantmlanabi- len di.inya gdrtigti gtintimtizde yerini, niteliksel Eahqmalara brrakmrgtrr. Niteliksel Eahqmalar "dil"e ddnUgti gerektirmiqtir. Qtinkii insanlartn varolan sosyal temsil- leri, toplumsal sistemi ve kurallan anlamasr ancak dil ile miimktind{.ir. Bunu; La- can simgesel dUzeye geEi$ olarak adlandrrmaktadrr.' Qocuk dili dgrenclili zaman, kendini toplumsal sistemin igerisinde ideolojik ozne olarak konumlandrrmaya baglamaktadrr. Sosyal diinyaya iligkin ideolojiler ve tavrr ahglar "dil" aracrlrlryla olugturul- makta, paylagrlmakta ve insanlar ve gruplar arasr etkilegim yoluyla siirekli yeniden biEinilenmektedir (Goregenli,2002:79-80). Dilbilim gahqmalarrnrn dayandr- !r ternelleri oluqturan Fransrz dilbilimci Saussure'dur. Saussure'un dil (langue) ve sdz (parole) aynml gogu dilbilim Ealrgmasrna rgrk tutmugtur. Dil herkes igin kullanrn-rr aynr olan belli gramer kurallarrnr igeren bir sistemclir; Ttirkge. ingiliz- ce gibi. Sciz (parole) ise; dilin bireysel ve 6znel kullanrmrdrr; aynr olayr iki kiqi- nin farklr sozctiklerle ve farklr ci.imlelerle anlatmasr gibi. Roland Barthes ise;"gcisterge ozti gereli, otekini igerir", demektedir ve yaptr!r diizanlam/yanan- lam aynmr ile dil galrqmalarrnda bir slgrama yaratmrgtrr. Yani; dil EdzUmlemele- rine toplumsal olgulan katmrqtrr. Dil, ideoloji ve anlam arasrndaki iliqkileri ilk aErklamaya galrqan, gostergebi- linisel ideoloji kuramrnrn kurucusu olan, Volosinov'dur. Voloshinov'a gcire; anlamr belirleyen qey antagonistik toplumsal srnrflann grkarlan arasrndaki mlicade- lenin gostergelerin anlamlan tizerine yiiri.iyen devamrdrr (Uqtir, 1991 93). Volos- hinov'un galrgmalan bizlere yeni bir ideoloji tanrmr kazandrrmrq oldu; karqrt toplumsal grkarlann gcistergeler di.izeyindeki mi.icadelesi. Voloshinov, toplumsal ik- tidarrn dilin kendisi iEindeki roliinti dikkate alan ve gtintimtizde soylem analizi olarak anrlan gdztimleme tarzrnrn babasrdrr. Volosinov'u izleyen Althusserci Fransrz Dilbilimci Pdcheux ise; izleyenleri ile birlikte, ideolojik mticadelenin bir aracr olarak soylemsel pratiklerin kuramrnr geliqtirmigtir (Dursun,200l 49). Pbcheux, sdylemin anlamr oluqturma mekaniz- maslnl iki temel kavramla agrklar: Sdylemsel formasyon ve sdylemsel siireg. Bu iki kavrarnla Pdcheux, Saussure'un language(dil dizgesi) ve parole(sdz) aynmr- nrn otesine geEmeye Ealrqrr. Btittin sdylemsel silreEler aynr dili kullanrrlar, sdylemsel formasyon gok sayrda sdylemsel sUregten oluqur. Qok sayrda soylemsel formasyon ise, Pdcheux'un ideolojik formasyon adrnr verdigi yapr tarafindan sar- malantr. ideolojik formasyon, Althusser'in ideolojik aygrtlanna benzer ve srnrfsal konumlardan etkilenir. Boylece sdylemsel formasyon, iEinde dilsel oleleri bulundururken, ayil zamanda ideolojik formasyona gondermeler yaparak, ideoloji ile iligkilendirilebilecek sdylemsel bir semantik kullanrr.

' Lacan; imgesel di)zey, simgesel ditzey ve gergek dizey olmak ilzere i.lglu bi aynm yapar. Gergek dilzeyin, gogu kigi farktnda deiildir. imgeset dAzeyde yagayan bebekterdir, ancak onlar da dili \Qrenmekte birlikte simgesel diizeye geEerler, Ayrrnttlr bitgi igin; Saff et Murat Tura, Freud'dan Lacan'a Psikanaliz, Aynntr Yay., istanbut, | 996 ve Jacques Lacan, Fallus'un Anlamt, Afa Yay., istanbul, 1994. Ernesto Laclau, Althusser'in Lacan'dan etkilenerek geliqtirdiIi ideolojilerin "cjzneleri ga!rrma ve adlandrrma" iglevini sadece srnrfsal ba!lamda di.igtinemeye- celimizi ileri sUrdU. Toplumsal kimli[in belirlenigi sonsuz sayrda anlamsal fark- hhklar arastnda bir sabitleme oyunudur, yani soylemin kurulugudur (Laclau, 199I:24-25). Laclau ve Mouffe'a g6re toplumsal oznenin oluqumu soylemin sa- bitfedili anlamtn bigimlenigine balhdrr (Uqi.ir, 1997 57). Krsacasr, btitUn toplumsal iligki ve geligkiler ve toplumsal ozneler soylemin iginde olugur. Gramsci'nin "hegemonyanln stirekli mticadele ile Usttinltik kazanmasr" fikri- ni temel alan Stuart Hall; anlamr belirleyen qeyin, anlamlar arasrndaki egemenlik sava$r oldulunu s6yler. Hall, ideolojinin kokenlerini bulmaktan ziyade, somut et- kilerini belirlemeye gahgrr. Hall'e gore ideoloji, Uretim tarzrnrn saf bir yanslma- sr de[ildir; cinsiyete ve rrka iligkin pratikler en az ekonomik pratikler kadar temel niteliklidir (Gi.ighan, 1999: 167). Hall s6ylem goztimlemelerinde elegtirel para- digmayr bigimlendiren geyin, ideolojinin yeniden kegfi oldulunu sdyler ve ide- olojiyi bir stireg ve toplumsal pratikler olarak ele alrr. Ozetle, Hall'Un yaptrlr gey, ideolojinin gonderme yaptrlr tahakkiim iligkilerini unutmadan, soylemsel olanrn olumsalhlrna iligkin bir model geligtirmektir. Hall'un medyanrn ideolojik iglevini gozi.imlemek igin geligtirdi$i elegtirel araqtrrma bigimi onemlidir. S. Hall'un goztimlemesi izleyiciler agrsrndan tig tip agtmlamayt tantmlar: Egemen (Baqat) , kargrt (muhalifl, tartrgmacr (mi.izakereli). "7973 yrlrnda kaleme aldr[r Encoding/Dekoding adh makalesinde" (Hall, 1999: 57-61) izleyiciyi hem altcr hem de kaynak olarak goriir. Egemen okuma; do[al ve kagrnrlmaz olarak hegemonik bakrg aglslna uygun diiger. KarSfi okuma; kodlayan kiginin istedi$i anlama, tamamen ntbir gekilde mesajrn anlamrnrn yorumlanma- stdtr. Tarttsmact okunm; egemen anlamlarrn krsmen benimsemesi ile birlikte, ya- ganllan ayrrcahkh bir durum, 6rne[in, yerel kogullar nedeniyle daha mtizakereli bir gekilde yorum yapmayl izleyicinin kendine saklamasrdrr. Hall, Voloshinov'nun igaret ettiklerini benimserken, Baktin'in gokanlamhlrk, metinlerarasrhk terimlerini kabul etmektedir. Medya gahgmalarrnrn psikanaliz ve dilbilimden etkilenmesine neden olan Hall, lzneyi,dil ve s6ylem iginde bir si.ireg olarak ele alrrken, Barthes, Althusser ve Lacan'dan etkilenmektedir. Teun A. Van Dijk'a gore, soylem analizi; dil gahgmalannda afrrhlr tek tek sozciiklerin, deyimlerin ya da ctimlelerin incelenmesinden, yaprlann ve iglevlerin gdzi.imlemesine, yani soyleme kaydrran bir yaklagrmdrr. Soylem analizi bazen cUmlenin ifadesindeki dilin analizi olarak tanrmlanmaktadrr. Van Dijk'a gore biligsel denetim stratejilerinin temel soylem tiretim araglarr- na ulagma olanaklannda bir egitsizlik vardrr. Soylemin i.iretimi, eklemlenmesi, dalrtrmr; ktilttirel sermaye sahipleri, yazarlar, yonetmenler, akademisyenler, ga- zeteciler gibi, kendilerini s6ylemin denetim stratejilerine balrmh krlan, elitler ta- raftndan denetlenir. Van Dijk'in simgesel sermaye temelinde, simgesel segkinler Gazetelerde Yeralan Polise Yonelik Haberlerdeki Soylemsel Boyutlar olduklannr belirttigi bu grup, kamusal tartrgma gtindemlerini oluqturabilir, enfor- masyonunun miktanna ve tipine, ozellikle hangi miktarda tahrif edileceline iligkin dtizenlemeleri yapabilir, hangi baqh$rn anlamh olduluna karar verebilirler. Bu gruplar, kamusal bilginin, inanglarrn, tutumlann, normlann, de$erlerin, ahla- krn ve ideolojilerin imalatgrlandrr. Bu gruplann simgesel iktidan aynr zamanda ideolojik iktidardrr. Van Dijk'a gore elegtirel s6ylem analizi iginde medya sciylemlerine baktrlr- mrzda, kitle iletigim araglannln sunumunda stereotiplegtirme, dnyargr, cinsiyetEi yada rrkgr imajlar, metinlerde, fotolraflarda ve gdriintiilerde ortaya Erkmaktadrr. Van Dijk'rn sdylemsel iktidar EozUmlemesi, bu iktidarr kuran ve tagryan 'sdylem bigimlerinin' agr[a gtkarrlmasrna dayanrr. Van Dijk'rn goztimlemeleri, srnrfsal, etnik, trka ve cinsiyete dayah btittin toplumsal farkhhklann nasrl soylem iginde farklar ve hiyerargiler olarak kuruldu[unu cirneklerle bize gosterir. Van Dijk, haberi bir soylem olarak ele alrr, gi.inkU haberin iginde yeniden iire- tildigi toplumsal formasyon ve soylemsel formasyonun sorgulanmasr gerekir. Soylem analizi, igerik anahzi gibi incelenen metni toplumsal ba$lamdan yahta- maz. Haberi soylem olarak ele almak ve gdzUmlemek, haberi hazrrlandrlr sUreg- lerden ve toplumsal yapr iginde olugan giig/iktidar iliqkilerinden koparmadan in- celemek demektir. Soylem gdziimlemesi metinlerin olugtulu baflama yonelik bir inceleme bigimidir. Bir haberi "haber" yapan, onu hazrrlayanlarrn dtinya gdrtigleridir. Muhabir ve editorler, hayallerindeki "ideal" veya "model okur"a hitap ederler, zira bu okurla aynr dtinya gortigUnU paylagtrklarrnr dUgUntirler. Tutumlar, haberlerin hazrrlan- masl ve algrlanmastnda gok onemli unsurlardrr. Qtinki.i insanlar sahip olduklan bilgilere, de[er yargrlanna, inanglanna ve tutumlanna uyumlu bilgileri seEerler ve bunlan daha iyi hatrrlarlar. Gazeteler egemen ideoloji iiretmede onemli bir fonksiyon tistlenmektedirler. Medya Althusser'in belirttifi DiA'lardant biridir ve insanlara neyin iyi, neyin kotti, neyin do[ru, neyin yanhg oldu[u hakkrnda bilgi verir. Gazetelerin diler kitle iletigim araElarrndan farkr; yazl/rr olmasr, satrn ahnmasr, tekrar okunabilme ozel- ligine sahip olmasr ve belge nitelifii tagrmasrdrr.

Araqtrrmanrn Yiintem ve Teknifi Bu gahgmada haber dili-sciylem iliqkisi, bir ornek olay kapsamrnda incelene- cektir. Ornek olay olarak24 Ocak2001 tarihinde saat 11 ,45'te qehit edilen Diyar- bakrr Emniyet Mtidtirti Gaffar Okkan ve beq polis memuru ile ilgili haberlerin ba- stnda verilme gekli segilmiqtir. Segilen cjrnek olayda, gazetelerin, polise bakrg agr-

' Marks'n devlet aygftt olarak kabul ettiSi; hilk1met, yonetim, polis, ordu, mahkemeler, hapishaneter vb. Atthusser'e gore, devletin basfu aygtlandr ve kamu alannda yer alrlar. Yine Althusse/e gore devletin ideolojik aygttlart (DiA); kiliseter, egitim sistemi, aile, sendikalar, siyasipartiler, hukuk, kitle iletigim araglarrvb.dir ve Marks'n devtetin (baskt) aygfttkavramma gore daha gok ozel alanda yer ahrlar. Devlet aygilr "bask kullanarak" igler, oysa DiA'lar 'ideoloji kullanarak" igter. Ayrtntth bilgi igin, Althusser,Louis, ideoloii ve Devletin ideotojik aygftlan, gev: Y. Alp/M. Oztgrk iletigim Yaytnlart, istanbut, 1994 sr ve haber sciylemlerinde polisin ne gekilde yeraldr[r irdelenecektir. Olayln gazetelerde yer aldrlr ilk giin olan 25 Ocak 2001 tarihinden itibaren bir hafta siire ile I $ubat2001 dahil olmak izere Cumhuriyet, HtiriyetveZaman gazeteleri ar- qivlerden taranrp incelenmigtir. Zaman ve Cumhuriyet sa! ve sol basrnrn temsil- cileri olarak segilmigtir. Ana akrma ait gazeteler olan Sabah, Milliyet ve Htiriyet arastndan seEim yaparken ise trajr daha yiiksek olan Hiiniyet tercih edilmiqtir. Qahqmam:zda A. van Dijk'rn soylem Eoziimlernesi modeli kullanrlacaktrr. Bunun nedeni, egemen ideolojinin haberin soylemindeki etkisini irdelemede ya- rarlantlacak 6nemli bir model olmasrdrr. Haberlerin analizini yaparken kullanrla- cak olan, elegtirel soylem gdzi.imlemesi yonteminin, temel amacr metin igine yer- legtirilmiq ideolojik yaprlan goziimlernektir. Elegtirel soylem analizi, retorik k6- kenli, dil ve dilsel felsefedeki geligmelerden etkilenen, hermeneuitik metodoloji- nin srnrrlarrnda gahgan sosyolinguistik bir analizdir (Sozen, 1999;102). Van Dijk, eleqtirel soylem analizini, soylem analitik teorinin bir bigimi olarak adlandlrlr ve gahqma alanrnr, sosyal ve politik Eevrelerdeki konugma ve metinlerin iginde, sosyal gUctin kotiiye kullanrlmasr, i.istUnltik kurma ve eqitsizlilin ortaya grkarrlmasr, kopyalanmasl ve buna kargr durulmasr olarak belirler. Bu Eahqmada Van Dijk'rn belirttigi gibi, haberi soylem olarak ele almak cinemlidir, gtinki.i haberin hazrrlandrIr soylemsel formasyolt ve toplumsal formasyonun da Eoztimlenmesi gerekmektedir. Yaprlan gahgnrada haberi bir soylem olarak ele almanrn gerefini vurgularken, haber metinlerinin oluqumunun dort temel unsura dayandr[r gortiqiindeyiz : l. Haberin sdylemi gtinltik gazetecili[in pratikleri iginde olugur. 2. Haberin sdylemi ga'zetectlerin profesyonel ideolojileri iEinde olugur. 3. Haberin soylemi haber metinlerinin tiretildi[i somut tarihsel kogullar ve tiretim anr ile belirlenir. 4. Haberin soylemi medyanrn ekonomi politikasr iginde yaprlanrr. (inal, 1996 9s-96)

Metin dilbilimi bulgulanna dayanarak gazete haberlerini sistematik bir bigim- de ilk olarak van Dijk incelemigtir. Burada haber metinleri biligsel bir modele oturtularak sosyal bir baglamda dtiqtintilmtigttir. Van Dijk'rn sciylem goziimleme- si modeli iki boltimden olugmaktadrr: "Makro yapl ve mikro yapt" (Van Dijk, 1983; 37) Makro yapr goztimlemesi tematik yapr ve gematik yapr olmak Uzere kendi iginde ikiye aynlmaktadrr. $ematik yapr incelenirken; baqhklar, haber girigleri, ana olay ... gibi haberin hikaye ediliq tarzrve haber metni incelenmekte- dir. Tematik yaprda, haber kaynaklan, ardalan ve ballam bilgisi, olay taraflannln olaylan de[erlendirebilmesi gibi haber metnine kadar olan unsurlar ele ahnmak- tadrr. Mikro yapr E6ztimlemesinde ise, sentaktik (sozdizimsel) goztimleme, kelime seEimleri Eoztimlemesi, retorik goztimlemeleri ve bolgesel uyum gozUmleme- Gazetelerde Y eralan Polise Y 1nelik Haberlerdeki Sdylemsel Boyutlar si yaprlmaktadrr. Kelime segimleri ise ideolojik yaprlanma agrslndan oldukga onemlidir.

Makro ve Mikro Modele Giire 6rnek Haber Qiiziimlemeleri Makro yapr goziimlemesini olugturan, tematik ve gematik gcizi.imleme birbi- rinden kesin srnrrlarla ayriamaz. Gazetecilerin haber yazmak iEin kullandrklan belli qablonlar vardrr. Bu gablonlar; baghk, iist baqhk-alt baqhk, spotlar, ters pira- mit geklinde haberin yazrhgr .... vb. haberin hikaye edilig tarzrm belirler. Haberin bu yazrm gekli metnin kapah olmasr, yani bagka anlamlara gelmemesi sonucunu do!urur. Baglrklar ve spotlar aynr zamanda haberi ozetler ve okuyucunun dikkatini haber iizerine toplar, ancak bu agamadan sonra okuyucu istekli ise ve vakti varsa, haberin tamamtnt okumaktadrr. Bu sebeple tematik gozUmleme yapabilmek igin de baghklar ve alt baghklar Onemlidir.

Baghklar Gaffar Okkan ve beq polis memurunun qehit edilmesi ile ilgili olarak, gazetelerin kullandr[r, baqhklar (alt ve tist baghklar) goyledir: BaSl* : Algaklar (25 Ocak 2001, hman) Ust BaSltk : Teroristler Diyarbaktr Emniyet Miidiirii Gaffar Okkan ve 5 polisi Sehit ettiler (25 Ocak 2001, Zaman) Alt BaSltk : Huzuru yakalayan Diyarbaktr kanh saldtrt ile sarsildt. Tilrkiye yasta. (25 Ocak 2001, Zaman) BaSl* : Hizbullah'm hedefiydi. (25 Ocak 2001, Cumhuriyet) Ast BaSlrk : Diyarbaktr Emniyet Miidiirti Gaffar Okkan, {oforil ve 4 korumast Qapraz ateEle Eehit edildi. (25 Ocak 2001, Cumhuriyet) BaSl* : Yauk Qok Yaak (25 Ocak 2001, Hiirciyet) Alt BaSl* : Diyarbaktr Emniyet Miidiirii Gaffar Okkan,4 korumast ve Eoftril kalasnikoflarla gapraz ate{e tutularak Sehit edildi. (25 Ocak 2001, Hiirriyet)

25 Ocak tarihli gazetelerde; konu, baghklar ile gdrtildU[ii gibi iyi 6zetlen- migtir. Zaman gazetesi etken cUmle kullanrrken, Htirriyet ve Cumhuriyet gazeteleri edilgen ctimle yaplslnr tercih etmigtir. Bunda cinayetleri iqleyenlerin bilinme- mesinin de payr olabilir. Di[er baqhklar ise goyledir; BaSl* : Diyarbaktr Ayada Kalkn (26 Ocak 2001, Zaman) Alt BaSl* : 30 bin Diyarbaktrh, sevip saydtklan Gaffar Okkan ve 5 polisin cenazesine katilarak terdre lanet okudu. (26 Ocak 2001, Zaman) BaSl* : Halkm Sevgisi (26 Ocak 2001, Cumhuriyet) Ust Basltk : U{ur Mumcu'yu aruna etkinliklerine giderken olcliiriilen Entniyet Miidiiril Gaffar Okkan'tn ceneze tdreninde onbinler terdre lanet ya{drdr. (26 Ocak 2001 , Cunthuriyet) BaSltk : Dedisen Kent Diyarbakr (26 Ocak 20A1, Cumhuriyet) Ust BaSltk : Halk ilk kez, PKK ve Hizbullah'tn miidahalesi olnmdan bir polise sahip g*mak igin kepenk indirdi. (26 Ocak 2001, Cumhuriyet) BaSltk : Halk Trireni (26 Ocak 2001 , Hilrriyet) Ust BaSltk : Diyarbahr Eehitlerine adlah. (26 Ocak 2001, Hiirriyet) Alt BaEl* : Halka devleti sevdiren Emniyet Miidlirti okkan ve beE polisin katli, halkt sokada ddktil. Hizbullah kesinlesti. Kariller en oz I6 kiEi. (26 Ocak 2001, Hilrriyet)

26 Ocak tarihli gazetelerde; cenaze toreni baghklardaki hakim temadrr. Ce- naze torenine katllanlar ile ilgili olarak biitun gazetelerde etken cUmleler kullanrl- mrqtrr. BaSltk : Yiiredintize gdmdiik (27 Ocak 2001, Zaman) Alt BaSl* : Diyarbakr'da katledilen 6 Sehidimiz gdzyaElart arasmda topra{a verildi. Onbinlerce insan terorii lanetledi. (27 Ocak 2001, Zaman) BaSl* : Camide giTlendiler (27 Ocak 2001, Cumhuriyet) Alt BaElk : Okkan ve korunnlarma saldranlann lideri Almanya'da. (27 Ocak 2001, Cumhuriyet) BaSl* : Di_v"arbaktr'cla terdre hayr (27 Ocak 2001, Cumhuriyet) BaSltk : Sakalh ve Salvarltydilar (27 Ocak 2001, Hiirriyet) Ust BaSlft : Yarah polisler anlatfi (27 Ocak 2001, Hiirriyet) Alt BaSl* : Diyarbakr'daki hain pusuda, terr)ristlerle gatryry yaralanan polisler ve dider gdrgii tan*lan dehset dakikalanru anlathlar. (27 Ocak 2001, Hi,irriyet) BaSltk : Hakkuntz helal olsun (27 Ocak 2001, Hiirriy,el) Alt BaEl* : iyi ve yidit adamLan onbinler udurlafu. (27 ocak 2001, Hilrriyet)

27 Ocak tarihli gazetelerde; baghklarda duygusalhk hakimdir, terori.in lanet- lenmesi, olen kigilerin ardrndan duyulan htizi.in baqhklarda gcirtilebilir. Bu ttir baghklarrn kullanrlmastnda temel amag sansasyonel baghklarla okuyucunun ilgi- sini gekmektir. Olumsuzluk, tehlike, giddet gibi haber deleri ta$ryan konulara baghklarda rastlanmaktadrr. BaEl* : Devlet seferber (28 Ocak 2001, Zaman) Alt BaSIrk : Gaffar Okkan suikastini gdzmek igin bc)lgeye yerleSen emniyet istihbaratmm yamsrra Basbakan Biilent Ecevit' in talimatryla mif ekiAt de Diyarbaktr'a gini. (2B Ocak 2001, Zaman) BaSl* : Siillmddin Ahk: Suikasti gr)7ecek adam Gazetelerde Yeralan Polise Yonelik Haberlerdeki

(28 Ocak 2001, Cumhuriyet) 28 Ocak 2001 Htirriyet gazetesinde ilk sayfada konumuz ile ilgili haber yer al- mamakta, 20. sayfada ise "Sr[rnaklara operasyon" baqhkh haber yer almaktadrr.

28 Ocak tarihli gazetelerde; cenaze t6renlerinin ardrndan suikastin gdztil- mesi ile ilgili olaylar basrnda yer almaya baqlamrqilr.Magazin alrrhkh olan Hi.irriyet gazetesinde ise konu gtindemden dtigmUg arka sayfalara kaymaya baglamrq- trr. BaSltk : Sanal alentde ya{ryor (29 Ocak2001, Zaman) Ust BaSltk : gaffarokkan. com internet sitesine Tiyaretgi aktnt (29 Ocak200l, Zaman) Alt baSI* : Diyarbaktr'da Sehit edilen Emniyet Miidiirii A. Gaffar Okkan adma agilan internet sitesini iki giinde 34 bin kiEi ziyaret etti. (29 Ocak200l, Zaman) BaSltk : Hizbullah sthEryor (29 Ocak200l, Cumhuriyet) Ust BaSltk : Gaffar Okkan ve arkadaslannt Eehit eden 4 tetikginin y akaland t fi d ne s iir i.ildii . ( 2 9 O c ak2 00 l, C umhur iy e t ) 29 Ocak 2001 tarihli Htiniyet gazetesinde konuyla ilgili haber yer almamaktadrr.

29 Ocak tarihli gazetelerde; konu artrk sanal aleme tagrnmlg ve rivayete dayah haberler, edilgen ciimlelerle somut gergeklerin yerine gegmeye baglamrgtrr. BaSltk : Gaffar Okkan suikasti (30 Ocak 2001 , Zaman) Alt Basltk : 120 giipheli poliste sorgulanryor. (30 ocak 2001, zaman) BaSl* : Genel Kurmay Baskant Kwrtko{lu: Hizbullah saldrty bekliyorduk (30 Ocak 2001, Cumhuriyet) 30 Ocak 2001 tarihli Htiniyet gazetesinde birinci sayfada konuyla ilgili haber yer almamaktadrr. 19. sayfada ise "Tantan Ecevit'e bilgi verdi" baghkh krsa bir haber yer almaktadrr.

30 Ocak tarihli gazetelerde; cinayetler sonrasrnda stirdtirtilen aragtrrmalar ile ilgili haberlere rastlanmaktadrr. Ancak konuya olan ilginin azaldr[r gortilmektedir.

31 ocak tarihli gazetelerde; konuyla ilgili haber yer almamaktadrr. BaSlft : Kazmt Abanoz: Katilleri biliyorua (l $ubat 2001, Cumhuriyet) I $ubat 2001 tarihliZaman ve HUrriyet gazetelerinde incelenen konuyla ilgili haber yer almamaktadrr.

I $ubat tarihli gazetelerde; sadece Cumhuriyet gazetesinin konu ile ilgili habere rastl anmaktadrr. 31 Ocak ve I $ubat'ta htzla deligen Ttirkiye gtindeminde konu ile ilgili haberler azalmtg, Mecliste grkan kavgada kalp krizi gegirerek cilen DYP $anhurfa milletvekili Fevzi $rhanho$u ile ilgili haberler ilk sayfadan verilmigtir, ancak Hizbullah ile ilgili haberler yer almaya devam etmigtir. Konumuz medyanrn polise bakrg agrsr gergevesinde ornek olay olarak segilen Gaffar Okkan suikastr oldu!undan, Hizbullah ile ilgili haberler aragtrrmaya dahil edilmemigtir.

Temalar Van Dijk'a gcire haber anlatrlan makro cinermelerden olugmaktadrr, bunlar golunlukla temalardrr. Bir soylem birden fazlatemadan olugabilir ve bunlar soylem iginde yaprlandrrtlmrqlardrr. incelenen gazetelerde yer alan hakim temalar gunlardrr; bu temalar bazen haber metninden bazen de spot baghklardan grkarrl- ml$tlr.

25 Ocak tarihli gazetelerde yer alan temalar j Zor yetigtiriyoruz, kolay kaybediyoruz. - 2,5 yrldrr Diyarbakrr'daydr. b O, katillerin, katiller onun pegindeydi. a O, hep halkrn arasrndaydr. b Liderler krnadr b $ehitlik semtinde qehit oldular. * AEann bi.iytik iiztinttisti * Emniyet Mtidtirlti[iine 500 metre uzakta $ Makam aracr zrrhh de[ildi. $ Terore lanet yaldr * Ugtincti qehit kendisi oldu $ Devlet tam kadro cenazede * $ehit koruma, Sa$rk Bakanr Osman Durmug'un yefeni

Temalan incelenen Ug gazetede de 25 Ocak 2001 tarihinde ortak olarak yer alrrken; * Diyarbakrr Emniyet Mtidtirii Okkan 49 yagrndaydr. Temasr sadece Cumhuriyet Gazetesinde yer almrgtrr.

$ PKK mr, Hizbullah mr? r Hizbullah da olsa tageron Temalanna ise; Zaman gazetesinde yer verilmiqtir, Hi.irriyet ve Cumhuriyet gazeteleri Hizbullah'rn sorumlu oldu[unu sorgulamasrz kabul etmiqtir. Gazetelerde Yeralan Polise Yonelik Haberlerdeki Sdylemsel Boyutlar | 197 I

26 Ocak tarihli gazetelerde yer alan temalar + KUrtge alrt yaktrlar. + Katiller en az 16 kiqi $ 4 suikastgi belirlendi. * Otomobilde 44 kurgun delili var. r Kepenkler agrlmadr. 1 Krzr ABD'den geldi. * Silahlar Hizbullah'rn D Evlat acrslna yiirek dayanmaz. > 22 yrl sonra yine polis mtidtiri.i b Terdrti spor ile yenmek istiyordu. Temalartna incelenen 26 Ocak 2001 tarihli gazetelerin i.igtinde de rastlanmrg- tl r.

* U[ur Mumcu etkinliklerine giderken oldtiri.ildii. Konusuna ise yalnrzca Cumhuriyet gazetesinde yer verilmiqtir.

27 Ocak tarihli gazetelerde yer alan temalar $ Camide saklanmrglar b E$ acrsl, Babaya selam $ Kentte sessizlik $ En az 25 kigiydiler b 430 bog kovan bulundu + $iddete kargr yurttag direnci 2l Ocak 2001 tarihinde incelenen gazetelerde yer alan temalardrr.

28 Ocak tarihli gazetelerde yer alan temalar + l5 Kalaqnikof,5 tabanca kullanrldr. > 521 adet bog kovan bulundu. b Hareketlilik neden hissedilmedi? 28Ocak 2001 tarihrndeZaman ve Cumhuriyet gazetelerinde yer alan temalardrr. Qtinkti Htirriyet gazetesinde konu artrk onemini kaybetmigtir.

29 Ocak tarihli gazetelerde yer alan temalar + Polis kamerastnrn g6ri.intUlerini basrna srzdrran 2 polis memuru agrla ahndr. + Gaffar Okkan adrna internet sitesi agrldr. b 2001'deki suikastlerde ilging rastlantr: Kara Qargamba > 632 zrrhh araE var. 29 Ocak 2001 tarihliZaman gazetesinde yer alan konulardrr. Cumhuriyet gazetesinde ise 2 polis memurunun agr[a ahnmasr ile ilgili habere yer verilmigtir. 30-31 Ocak ve I $ubat tarihli gazetelerde yer alan temalar * Teror gtindem defiqtirdi. * 120 gi.ipheli poliste sorgulanryor. * Hizbullah saldrnsrnr bekliyorduk. * Emniyetin gaycrsr goz altrnda * www.gaffarokkan.com'a saldrrdrlar. $ Suikasti yapanlarrn kimli[ini biliyoruz. $ Eller Gaffar Okkan igin agrldr. $ Polis,500 eve baskrn yaptr.

30 Ocak,31 Ocak ve I $ubat 2001 tarihinde CumhuriyetveZaman gazetelerinde ele altnan diler temalardrr. Olayrn hemen ardrndan olugturulan www.gaffarokkan.com internet sitesi ise qu an aErlmamaktadrr. incelenen gazetelerd,eki ana temalarla ilgili ikili bir ayrrm vardrr. Birincisi bdyle bir saldrnnrn bilindi[i, beklendi$i ile ilgili konular ve neden onlem ahnma- drlr ile ilgili tartrgmalarla srnrrlanmaktadrr. Gaffar Okkan'rn kigisel ozellikleri ve ailesi ile ilgili haberler ise ele ahnan konunun di[er boyutunu olugturmaktadrr. Bu ikili aynm haber metinlerine bakrldr!rnda daha iyi anlagrlmaktadrr, olayrn gazetelerde yer aldrlr ilk gtin olan25 Ocak tarihinde haber girigleri daha gok eleq- tireldir. Diyarbakrr'da dtizenlenen torenlerin ve Hendek'te dUzenlenen cenaze td- renlerinin gazetelere tagrndr[r giinlerde ise konular Gaffar Okkan'rn kigisel ozel- liklerine ve ailesinin actlanna kaymrqtrr. Daha sonraki gi.inlerde ise, araqtrrmala- nn gidiqatr ile ilgili haberler gazetelerde yer almrgtrr.

Ardalan Bilgisi ve Baflam Haberin ba$amr ve ardalan bilgisi; Hizbullah'rn igkence ve 6lUm evlerine yaprlan baskrnlar ve bulunan cesetlerle birlikte OrgUttin gUndeme gelen eylemleri- dir. 17 Ocak 2000 tarihli Beykoz Operasyonu,26 Hizbullah tetikgisinin isminin agrklanmast ve ardtndan yaprlan Kavacrk operasyonu olayrn ardalan bilgileridir. 3 Ocak 2001'de $igli ilge Emniyet Mtidi.irltilUne yaprlan bombah saldrrr ve 10 Ocak 2001'de $irinevler'de polis araclna yaprlan saldrn bu olayrn toplumsal ba!- lamrnr oluqturmaktadrr.

Haber Kaynaklarr Haberlerde daha gok birinci el kaynaklara bagvurulmu$tur. Ozellikle Cumhu- riyet gazetesi, ismi belli olan haber kaynaklarrna aynntrh olarak yer vermigtir. Cumhurbagkanr Ahmet Necdet Sezer, Bagbakan Biilent Ecevit, igigleri Bakanr Sadettin Tantan, igigleri eski bakanr Mehmet A!ar, Diyarbakrr Valisi Cemil Ser- hadlr, Genel Kurmay Bagkanr Orgeneral Htiseyin Krvrrkollu, istanbul Emniyet Mtidtirti Kaztm Abanoz, Parti Genel Baqkanlan, Yarah Polisler, gorgti tanrklan, Gazetelerde Yeralan Polise Ydnelik Haberlerdeki S1ylemsel Boyutlar olayrn gegtili yerin gevresindeki esnaf (Kasap, Kuafor ... vb.) btitiin gazeteler iEin ortak haber kaynaklarr olmuglardrr. Cumhuriyet gazetesinde farkh olarak; DISK Genel Baqkanr Stileyman Qele- bi, Ttirkiye insan Haklarr Derneli (TIHAK) adrna Nevzat Helvacr, ADD Genel Bqk. Halil ibrahim $ahin, TOBB Ydnetim Kurulu Bgk. Fuat Miras, Ttirk-iq Yo- netim Kurulu, Sivil Toplum Orgtitleri Birligi (STKB), Qaldag Yagamr Destekle- me Derneli Genel Bagkanr Ti.irkan Saylan, i.U. Ret

Olayrn Taraflarr Olayrn taraflanna toplumsal aktdrler ismi verilmektedir. incelenen haberlerdeki toplumsal aktorler; qehit edilen polisler, aileleri, Diyarbakrr halkr, devlet yet- kilileri ve teroristlerdir.

Kelime Segimleri Kelimelerin segimi btz ve onlar gatrqmasrnda kigilerin kendilerini nerede ko- numlandrrdrklan ile ilgili onemli bilgiler verir. Bu konudaki meghur ornek; aynr kigilerin bazrlanna gore dzgiirltik savaggrsr, bazrlarrna g6re ise terorist olarak ad- landrrrlmasrdrr. Zaman gazetesinin cinayetleri igleyen kiqiler igin kullandr!r srfatlar qunlardrr: Algaklar, Terciristler, Caniler, Huzura gdlge dtigtirmek isteyenler, Huzur ve Bang dUgmanlan, karanhk gtiEler, saldrrganlar, failler, Katiller, Terorist HizbullahEr,

Tetikgi, S uikast Zanhsr. Zaman gazetesi tarafrndan saldrrryr betimlerken, kullanrlan sozci.ikler ise; Kanh saldrn, alEakEa saldrn, Hain saldrrrdrr. Cumhuriyet gazetesi ise; $eriatgr Orgtit, Profesyonel suikast timleri, Hain saldrn, Hizbullah tetik- gileri, drgiit mensubu tamlamalarrnr olayr gergekleqtiren taraf igin kullanmaktadrr. HUrriyetin soylemi ise; Katiller, teroristler, saldrrganlar geklindedir. Gaffar Okkan igin ise kullanrlan srfatlar gdyledir; Zaman gazetesi, Gaffar Ba- ba, Emniyet teqkilatrnrn yilit evladr, Gaffar Amca, Yardrmsever, Comert kelime- lerini kullanmrqtrr. G6rUlece[i tizere onu aileden biri yapmaya yardrm edecek srfatlar kullanrlmrgtrr. Cumhuriyet gazetesinde; Dtilmeye basan adam, Sporcu em- niyetgi , Beyaz ath prens tamlamalan ile Gaffar Okkan tanrmlanmrgtrr. Hi.irriyet gazetesinin kullandrEr tanlmlamalar ise daha sansasyoneldir; Diyarbakrr halkrnrn bi.iytik sempati besledi[i, Hedef haline gelen, yifit, baba, kardeg, evlat, arkadag, srradrgr, sevgi adamr, frnncrnrn oflu, en cesur, en iyi, en nitelikli emniyet mi.idti- rti geklindedir. Polis medya sdylemlerinde genellikle oteki olarak yer alrr, fakat; gehit edilme olayr, polisin bizden biri -a[abey, o[ul, baba, eq, kardeq, arkadaq ... gibi, mesleki kimlili drqrndaki kimlikleri- oldulunu medya editorlerine hatrrlat- mrgtrr. Srfatlar tanrmlama yaptrklarr igin 6nemlidir. incelenen haberlerde, kullanrlan srfatlann Gaffar Okkan'rn mesleki kimli[inden gok bireysel cizelliklerine gonderme yaptr[r gortilmektedir. Medya; rtigvet alma, adam kayrrma, kotti muamele ... vb. olumsuz olaylarda, kdti.i ozellikler igeren srfatlan, ttim polislere kolayhkla ge- nellemektedir. Bu haberlerde ise aksine; iyi ve giizel olan dzellikler igeren srfatlar, Gaffar Okkan'rn kimli$inde kigisellegtirilmiq, ttim polislere genellegtirilerek verilmemigtir. Mesai kavramr olmamasr , Qok az uyumasl, geg saatlere kadar ga- hqmasr gibi cizellikler ttim emniyet mensuplanna genellenebilecekken, kiqisel atrflarda bulunulmugtur. Oliimtin ardrndan, hele bir de qehit olmuqsa, olen kigiyi yUceltme insan psikolojisinde yer alrr. Ancak bu polisler hakkrndaki medyada yer alan kalrpyargrlann defigti[i anlamrna gelmemektedir. Orne[in, Ali Sirmen 28 Ocak 2001 tarihli Cumhuiyet gazetesinde yer alan yazrsrnda "Gaffar Okkan Yeralan Polise Yonelik Haberlerdeki

2001 Tilrkiye'sinde bile polisin de sevilebilece[ini kendi drne[iyle gdzler ontine sermiqtir" demektedir. Polisin halk tarafindan sevihnediIine iliqkin yaygrn kanaate g6nderrne yapmaktadrr. Yine yazrlan metinlerde Gaffar Okkan'rn srradrgr ve baqka oldufiu cjzellikle vurgulanmrqtrr.26 Ocak 2001 tarihhZaman gazetesinde Mustafa Unal yazrsrnda Gaffar Okkanlarrn artmasr gerekti[ini ve Dolunun siirgtin yeri olarak g6ri.il- mesinden vazgeEilmesi gerektilini vurgulamaktadrr. $ehit edilen polis rnemur- lartntn cenaze tcirenleri ile ilgili haberlere ise sadece 2l Ocak 2001 tarihli HUr- riyet gazetesinin I 4. sayfasrnda rastlanmrgtrr. 26 Ocak 2001 tarihli Hiirriyet gazetesinde, sayfa 18 de yeralan, "04.00'te iq- bagtnda" baghkh haberde "Sabah'rn 04.00'tinde makamrnda bulmak mtimktindti. Ktigtik ollu Can, babastnr gormek igin, gece makamrna gelirdi. Diyarbakrr hal- krna ayrrdrlt zamanr ailesine aylramlyordu." ctimleleri yer almaktadrr. Olmasr gereken olarak verilen ve yticeltilen bu ciimleler, aile ideolojisinin bakrg aErsryla karqrt okuma yaparsak kiginin ailesini ihmal etmesi anlamrna gelir ki, aile ideolojisini toplumun en ki.igtik birimi olan aile kurunrunun hergeyin Usttinde tutulmast gerektifini belirtir. Tartrqma konumuz neyin dolru oldu[una karar ver- mek de!il, farkh gergevelerden bakarak Stuart Hall'Un belirttigi karqrt okumalarr yapabilmektir. incelenen gazetelerdeki, haber metinlerinde olayrn arka planrna ve baflamrna iliqkin yeteri kadar bilginin bulunmamasr, 5N lK kurahna uyulmayarak okuyucuya yeterli bilgi verilmemesi, okuyucuyu belli tip okuma yapmaya yonelt- mektedir. Hall'un deyimiyle bu ballamsrz gi.incellik, haber medyasrnrn sunum bigiminin bir sonucudur. Haberlerdeki ideolojik unsurlann aEr[a grkanlmasr bakrmtndan elegtirel sdylem analizinin cinemi biiytiktiir. Qtinkti ancak; elegtirel okumalar yaparak medyantn yeniden iiretti$i egemen soylemleri goziim- leyebiliriz.

Sonug

Tercjrle mi.icadele ve gehit edilme sozkonusu oldulu zaman,medyada yer alan polis ile ilgili haberlerde daha olumlu bir polis imajr gizilmektedir. Ancak satrr aralart iyi okundu$unda, iyi polis imajrnrn, sadece gehit edilen kigiye ait 6zellik- lere vurgu yaptrlr gorUlecektir. Orne$in; "Emniyet tegkilatrnrn en cesur, en iyi, en nitelikli emniyer mtidtirii (27 ocak20or,Hi.irriyer)', nde oldulu gibi. Elbette ki; Okkan'tn ozel yonleri vardrr, Diyarbakrr halkr tarafrndan ne kadar sevildili cenaze tcirenine katrlan yolun kalabahktan bellidir. Elegtirilen nokta medyada yeralan polis imajtna her hangi bir katkr geririp getirmedili ile ilgilidir. Qiinkti, yaprlan attflar, gayr gok sevmesi, gtircii oldulu igin halkla kolay kaynag- masr, Diyarbakrrspor'un birinci lige grkmasrnr istemesi gibi hep kiqisel ozellikleri ile ilgilidir. Bu tavlr aynl zamanda, haberin sansasyonellegtirilmesine ve insanlann. olayrn toplumsal ve siyasi ballamrndan gok duygusal yontinti dtigi.inmesrne neden olmaktadrr. Boylece haber srradanlagrp gehit edihne gibi onemli bir olay de!erini yitirmektedir. Her tig gazetenin de olumlu bir polis imgesi ortaya koymasr, insanlar i.izerin- de iyi polislerin de olabileceline iligkin bir bakrg agrsrnrn oluqmasrna neden olabilmektedir. Kitle iletiqim araglarr insanlann sosyalizasyon sUrecinde zihinsel gemalan olugturmalannda, aile ve egitim kurumlan kadar onemli bir rol Ustlenir. Medyada yeralan imgeler, insanlann zihninde toplumsal gergeklilin yeniden kur- gulanmasrna ve bu kurgulanan gerEekli[in reel gergeklik gibi algrlanmasrna neden olmaktadrr. Bu da medyanrn, haber verme, ellendirme, kamuoyu olugturma gibi iqlevlerinin yanrnda en dnemli iglevi olan ideolojik iglevinin bir sonucudur. S6ylem anahzi bu ideolojik unsurlan ortaya grkarmaya gahgan bir analizdir. Bu anlamda van Dijk'rn belirttili gibi sosyokognitif bir analizdir. Kir le iletigim araglannrn ideolojik roli.i, iyi-kcitti, normal-anormal tanrmlamalartnt yapabilmesinden geEmektedir. insanlann zihninde kadrna, erke[e, polise, olret- mene iligkin stereotipler bu yolla yeniden tiretilir. Ayrrca Gaffar Okkan'r betimlerken olumlu bir polis imajr Eizilmekle birlikte, uzun siire aynr yerde kalmanrn, tedbiri elden brrakmak gibi bir sonug do[ur- duluna iliqkin elegtirel bir sdylemde vardrr. Eleqtiriler, daha gok; zrrhh arag kul- lanmama, istihbarat boglulu ("Hareketlilik hissedilmedi mi? Elinde Kalagnikof- lar olan 25 kiginin hareketlili[i nasrl hissedilmez?"...vb.) ve Okkan'tn Emniyet Mi.idi.irltiliinden grkrg saatinin polis telsizlerinden anons edilmesi ... gibi tedbir- sizlik ve ihmalkarhk konularrna atrflarda bulunmaktadrr. Krsacasr; gazetelerin kullandrlr haber dili, var olan ideolojik soylemlerin yeniden tiretilmesini sallamaktadrr. Hain saldrrr, hain pusu, gehit, terdrist gibi sozcUklerle haber dili kligelegtirilmektedir. Baqhklarrn ana temayr yansrtmast, girigte konunun cjzetlenmesi gibi haber yazma teknikleri haberi paketlegtirmek- tedir. incelenen tiE gazetede (Htirriyet,Zaman,Cumhuriyet), Diyarbaklr Emniyet Miidtirti Gaffar Okkan ve beg polis memurunun oldtiriilmesi haberinin veriligi aErsrndan, btiyiik bir farkhhla rastlanmamrgtrr. Cumhuriyet gazetesi geriatgr or- giit tanrmlamasrnr yaparken, Zaman gazetesi aynl cirgi.it iEin Hizbuvahget nitelemesini kullanmaktadrr. Htirriyet gazetesinin dili ise daha sansasyoneldir. "Yazrk Eok yazrk" gibi duygusal baghklar kullanmaktadrr. Baglrklar ana temayt yansrtmaktadtr, ancak; enformasyon eksiltimi yaprlmaktadrr. Yer, ddnem, zaman, hatta kim oldu[una iligkin bilgiler baghklarda yer almamaktadrr. Gazetelerde Yeralan Polise Ydnelik Haberlerdeki Soylemsel Boyutlar

Kaynakqa:

Dursun, Qiler. (2001),TV Haberlerinde ideolctji, Ankara: imge Kitabevi. Goregenli, Melek. (2002), "Bir Protesto Eylemine itigtin Gazete Soyleminin Sosyal Psikolojik Yaklagrmla Qoziimlenmesi", Semiramis Yafcro$u (Der.), 1990 Sonrctst Laik-Antilaik Qatrymasutdo Farkh Sdylentler, izmir: Dokuz Ey- Itil Yayrnlarr.

GUghan, GUlseren. (1999), Tiir S inenrus t Gori,intii v e i de ol oj i,Eski gehir: Anaclolu Universitesi Yayrnlan. Hall. Stuart. (1999), Encoding / Decoding, Media Studies, P. Momis & S. Thorn- ham (Edt.), Edinburg: Endinburg University Press. inal, Ayge. (1996). Haberi Okuntak,istanbul: TemuEin Yayrnlan. Laclau, Ernesto. ( 1991), "The Imposibility of Society" ,lcleology and Power, New World Pers pect ive, Montreal. 6zer,Omer. (1999),"TUrk-Yunan iligkilerine Ydnelik Haberlerin Ttirk Basrnrn- da Sunum:u", Go7,i Universitesi iletiSirtt Fakiiltesi Akademik Dergisi, Ankara: G. U. iletigim Faktiltesi Basrmevi. S6zen, Edibe. (1999) , Sdylent, istanbul: Paradigrna yayrnlan. Uqtir, Serpil Sancar. (1991), ideotojinin Seriiveni, Ankara: imge Kitabevi. Van Dijk, Teun A. ( 1983), "Discourse Analisis: Its Development and Application to the Structure of News", Journctl of Conununicatiort, Vol.33, No.2, pp.20- +).A1 25 Ocak-l $ubat 2001 tarihleri arasrnda yeralan bir haftalrk Cumhuriyet,Zaman ve Hiirriyet Gazeteleri