Handtekeningactie Voor Villaparken
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Kees Floor Handtekeningenactie voor villaparkengemeente Een gemeente met rustige wijken vol In het begin van de twintigste eeuw kreeg schitterende villa’s, bewoond door ver- de gemeente Utrecht steeds meer behoefte aan grond waarop ze de voor de groei van de mogende of op z’n minst tot de gegoe- stad benodigde nieuwbouw kon realiseren. de burgerij behorende gezinnen, wie Door de aanwezigheid van de Nieuwe Hol- zou daar niet willen wonen? Liever landse Waterlinie aan de oostzijde van de dan na een dreigende opdeling van De stad werd die groei richting De Bilt echter Bilt bij Zeist gevoegd te worden, wil- ernstig belemmerd. Er golden rond de verde- digingswerken namelijk verbodsbepalingen den bewoners van Bilthoven in 1925 voor het bouwen in steen, het aanleggen van een nieuwe gemeente vormen samen wegen en het veranderen van waterlopen met de nabijgelegen buurtschappen (1). Het stadsbestuur probeerde hier onder- Bosch en Duin, Den Dolder en Huis uit te komen, maar het Ministerie van Oorlog ging daar niet in mee. ter Heide, maar zonder de rest van Een andere, tegelijkertijd uitgevoerde Zeist. Utrechtse strategie was erop gericht zo ver naar het oosten uit te breiden dat de aanwe- zigheid van onbebouwde gebieden tussen Utrecht en De Bilt voor lief genomen kon worden. Zo was er onder andere een plan van het gemeentebestuur van Utrecht uit 1924 om De Bilt (groen aangegeven in figuur 1) te annexeren en Bilthoven (rood) aan zijn lot over te laten of bij Zeist te voegen. 104 NaamHandtekeningenactie van artikel voor villaparkengemeente 868 handtekeningen Den Dolder, Bosch en Duin en Huis ter Heide. De communicatie over de uitbreidings- en Het verzoek was ondertekend door 868 van annexatieplannen liet destijds te wensen de ongeveer duizend gezinshoofden uit Bilt- over. De besprekingen waren vaak geheim, hoven (figuur 2), in het totaal twintig A4’tjes! vooral als defensie erbij betrokken was en de (6, 7). In Bosch en Duin tekenden volgens het bouwverboden rond de verdedigingswerken Utrechts Nieuwsblad (8) de meeste bewoners ter sprake kwamen. Toch hadden inwoners een vergelijkbaar rekest en met ’Den Dolder van Den Dolder, Bosch en Duin en Huis ter Vooruit’ was overleg opgestart om gezamen- Heide er lucht van gekregen; dat kwam mede lijk op te trekken. doordat het Utrechts Nieuwblad af en toe Op een bij het Bilthovense verzoek gevoegd over de plannen schreef, bijvoorbeeld als ze kaartje (figuur 1) werden de gebieden waar besproken werden in de gemeenteraad van het om ging nog eens aangegeven: het van Utrecht (2-5). Daarom richtten ze een schrij- De Bilt door Utrecht te annexeren gebied in ven aan Gedeputeerde Staten van Utrecht groen, Bilthoven in rood en Bosch en Duin, waarin ze vroegen de mogelijkheid na te Den Dolder en Huis ter Heide ten noorden gaan van een samenvoeging van hun buurt- van de Amersfoortseweg in geel. De nieuw te schappen met Bilthoven, na een eventuele vormen gemeente zou dus het rode en gele annexatie van het zuidelijk deel van De Bilt gebied moeten omvatten. door Utrecht (6). De briefschrijvers voerden aan dat Bilthoven wat aard, samenstelling en Reactie Zeist belangen betreft veel overeenstemming ver- Nadat Gedeputeerde Staten de schrijvens toont met de andere buurtschappen, terwijl hadden ontvangen, gaven ze de gemeen- deze onder Zeist vallende villaparken zeer tebesturen van De Bilt en Zeist elk de ge- heterogene eigenschappen vertonen ten legenheid hun zegje te doen over het door opzichte van de rest van die gemeente. de eigen inwoners ingediende verzoek. De Een dergelijke samenvoeging leek ook de gemeente Zeist reageerde als door een wesp inwoners van Bilthoven wel een goed idee. gestoken. Ze voelde er absoluut niets voor De ‘vereeniging “Plaatselijke Belangen” Bilt- de genoemde villaparken af te staan aan een hoven’ stelde in juni een verder uitgewerkt nieuw te vormen gemeente (6). Ze had dat en onderbouwd verzoek op en richtte dat in 1923 ook al op niet mis te verstane wijze eveneens aan het College van Gedeputeerde te kennen gegeven, nadat de suggestie van Staten der Provincie Utrecht (6, 7, 8). Daarin opdeling van Zeist in de Tweede Kamer te vroeg zij in het geval van een annexatie van berde was gebracht en de Minister van Bin- het zuidelijk gedeelte van De Bilt serieus te nenlandse Zaken en Landbouw er aan Ge- overwegen Bilthoven samen te voegen met deputeerde Staten van Utrecht advies over De Biltse Grift december 2016 105 Plan tot samenvoeging van Bilthoven (rood), Den Dolder, Bosch en Duin en Huis ter Heide ten noorden van de Amersfoortseweg (geel) voor het geval dat het zuidelijk gedeelte van de Bilt (groen) zou worden geannexeerd door Utrecht. Bijlage bij het door de ‘vereeniging “Plaatselijke Belangen” Bilthoven’ opgesteld en door 868 gezinshoofden ondertekende schrijven aan gedeputeerde Staten van Utrecht. Bron: Het Utrechts Archief (6). 106 NaamHandtekeningenactie van artikel voor villaparkengemeente had gevraagd. Ook sprak Zeist zijn twijfels uit Staten vonden het niet meer nodig Zeist erop over het draagvlak van de opstellers van de te laten reageren, omdat die gemeente haar brief van de eigen inwoners. Bij de onderte- afwijzende standpunt in reactie op de brief kenaars zat niemand, laat staan een gezins- van de eigen inwoners voldoende duidelijk hoofd, uit Den Dolder en de belangenvereni- uiteen had gezet en er geen reden was om gingen ‘Bosch en Duin e.o.’ en ‘Den Dolder aan te nemen dat ze haar standpunt had Vooruit’, waar de gemeente wel zaken mee gewijzigd. deed, waren toen nog niet in het initiatief Burgemeester en Wethouders van De Bilt be- gekend. De bewoordingen in de brief vond nadrukten dat het verzoek van de Bilthove- de gemeente vaag en de bedoelingen van de naren betrekking had op een situatie die zich opstellers kwamen onvoldoende uit de verf. eventueel zou kunnen voordoen, namelijk in Verder hadden de bewoners van het onder het voor de Gemeente De Bilt onacceptabele Zeist vallende gebied volgens de gemeente geval van een annexatie van het zuidelijk niet te klagen. Ze werden niet stiefmoederlijk deel van De Bilt door de gemeente Utrecht. bedeeld, want de wegen werden behoorlijk In de argumenten die in het verzoekschrift onderhouden en voorzien van straatverlich- werden aangevoerd kon men zich wel vin- ting, het huisvuil werd opgehaald, er was den; men achtte het echter prematuur en politietoezicht, water en elektriciteit, de adviseerde Gedeputeerde Staten de inhoud brandweer functioneerde goed, er was een ervan voor kennisgeving aan te nemen, om school gebouwd en men had medewerking er te zijner tijd indien nodig rekening mee te toegezegd bij het aanleggen van een gasnet. houden (6). Of die toegezegde medewerking veel inhield, Toch konden B&W de verleiding niet weer- valt overigens te betwijfelen. Op een voor- staan om eraan toe te voegen dat ze de lichtingsbijeenkomst over de gasaansluitin- uitbreiding van Bilthoven met Den Dolder, gen in Den Dolder die in februari 1925 had Bosch en Duin en Huis ter Heide ten noorden plaatsgevonden, had de burgemeester van van de Amersfoortseweg een idee vonden Zeist zich namelijk laten ontvallen dat het de dat zeker de moeite van het overwegen eigen keuze was van de bewoners van die waard was. Zeist was er immers nog steeds buurtschap om zich in the middle of nowhere niet in geslaagd de gasvoorziening te regelen, te vestigen (9). terwijl het doortrekken van de Bilthovense gasleiding naar Den Dolder een fluitje van Reactie De Bilt een cent was. Verder kon de Biltse politie Later volgde een reactie van het gemeen- de surveillance van de naburige villawijken tebestuur van De Bilt op het verzoekschrift er gemakkelijk bij doen. Ook had De Bilt zijn met de 868 handtekeningen. Gedeputeerde onderwijsvoorzieningen goed op orde. De Biltse Grift december 2016 107 plannen tot grenswijzi- ging moesten daarmee dus rekening houden. Utrecht reageerde door in 1930 een nog verdere uitbreiding in oostelijke richting voor te stellen. Daarbij zou niet alleen De Bilt, maar ook Biltho- ven, Den Dolder, Bosch en Duin en Huis ter Heide ten noorden van de Amersfoortseweg bij Utrecht getrokken Bericht uit het Utrechts Nieuwsblad van 27 juni 1925, p. 6. worden. Plannen van Gedeputeerde Staten Reactie Gedeputeerde Staten van Utrecht lieten de gemeente De Bilt Gezien de afwijzende reacties van de betrok- echter geheel (1932) of grotendeels (1933) ken gemeentebesturen en het premature ka- onaangetast. rakter van de verzoekschriften, wilden Gede- Uiteindelijk hakte de Minister van Binnen- puteerde Staten niet te veel woorden aan de landse Zaken in 1934 de knoop door: voorlo- zaak vuil maken. De opstellers van de brieven pig moesten alle voorstellen tot gebiedsuit- kregen in augustus een ontvangstbevestiging breiding van Utrecht als definitief afgewezen met het verzoek de andere ondertekenaars worden beschouwd (13). De Bilt haalde niet daarvan in kennis te stellen. Dat was alles. alleen opgelucht adem, maar vierde ook Naderhand is er van de plannen weinig uitbundig feest (14, 15, 16). De plannen voor meer vernomen. Ze waren alleen relevant samenvoeging van Bilthoven, Den Dolder, als de annexatie van het zuidelijk deel van Bosch en Duin en Huis ter Heide konden, nu de gemeente De Bilt definitief doorgang de annexatie van het zuiden van de Bilt van zou vinden. De besluitvorming rond de uit- de baan was, de prullenbak in. breidingsplannen van Utrecht sleepte zich echter jaren voort (6, 10, 11, 12). Eind jaren twintig werd duidelijk dat het Ministerie van Defensie vasthield aan het bouwverbod van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Latere 108 NaamHandtekeningenactie van artikel voor villaparkengemeente Verwijzingen 14. De Bilt wordt niet geannexeerd. 1. Leijten, F., De Nieuwe Hollandse Utrechts Nieuwsblad 15 maart 1934 Waterlinie en de gemeente Utrecht, p. 13. UvA, Amsterdam, 2009. 15. Nu de annexatie verworpen is, 2. Stadsnieuws, de grenswijziging, Biltsche en Bilthovense Courant 16 Utrechts Nieuwsblad 5 augustus maart 1934.