(PROJEKT)

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

DLA GMINY JÓZEFÓW

NA LATA 2011-2014 z PERSPEKTYW Ą DO 2018 R

( aktualizacja 2011 r )

powiat: biłgorajski

województwo: lubelskie

Józefów, czerwiec 2011 r.

Spis tre ści

Wprowadzenie ...... 4 I . UWARUNKOWANIA, DIAGNOZA I PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 6 1. Wst ęp 6 2. Główne cele i powi ązania z innymi dokumentami projektu „Programu ochrony środowiska dla Gminy Józefów ” 8 2.1. Główne cele Programu ochrony środowiska dla Gminy Józefów...... 8 2.2. Powi ązania Programu z innymi dokumentami ...... 8 2.2.1. Uwarunkowania zewn ętrzne ...... 8 2.3. Uwarunkowania wewn ętrzne ...... 15 3. Metodyka pracy nad programem 16 II. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY ...... 17 1. Poło żenie fizjograficzne 17 2. Klimat 17 3. Warunki wodne 18 4. Surowce mineralne 20 5. Środowisko rolnicze 21 6. Przemysł i inne jednostki organizacyjne 22 7. Obszary prawnie chronione – na podstawie ustawy o ochronie przyrody 22 III. AKTUALNY STAN ŚRODOWISKA GMINY ...... 26 1. Stan czysto ści wód powierzchniowych 26 2. Stan czysto ści wód podziemnych 28 3. Stan gospodarki ściekowej 28 4. Stan zanieczyszczenia powietrza 29 5. Stan środowiska akustycznego 30 5.1. Hałas komunikacyjny – drogowy i kolejowy ...... 30 5.2. Hałas przemysłowy ...... 31 6. Stan gospodarki odpadami 31 IV. DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA ...... 32 1. Mocne strony - (potencjał) 36 2. Słabe strony - (słabo ści) 36 3. Zagro żenia 37 4. Szanse 37 V. CELE EKOLOGICZNE DLA GMINY JÓZEFÓW ORAZ KRÓTKOTERMINOWA STRATEGIA DZIAŁANIA NA LATA 2011-2014...... 38 1. Gospodarka wodno - ściekowa 38 2. Ochrona gleb 39 3. Ochrona przyrody i krajobrazu 39 4. Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów 40 5. Ochrona powietrza 41 6. Gospodarka odpadami 41 7. Ochrona środowiska zwi ązana z działalno ści ą wydobywcz ą surowców mineralnych 42

1 8. Edukacja ekologiczna 43 VI. PRIORYTETY EKOLOGICZNE-STRATEGIA EKOLOGICZNA- kierunkowa do 2018r...... 43 Wst ęp 43 1. Rolnictwo 44 1.1. Zmiany strukturalne w rolnictwie ...... 45 1.2. Zachowanie specyfiki wsi ...... 45 1.3. Metody prowadzenia gospodarstw rolnych i kierunki rozwojowe ...... 45 2. Leśnictwo 46 2.1. Wprowadzenie ...... 46 2.2. Zrównowa żone zasady gospodarki le śnej ...... 46 2.3. Główne zasady doskonalenia gospodarki le śnej ...... 47 3. Przemysł wraz z usługami i jednostkami obsługi gminy 47 3.1. Kontynuacja działalno ści istniej ącej ...... 47 3.2. Wprowadzenie systemów oszcz ędzania wody, materiałów i energii ...... 48 3.3. Zmniejszenie ilo ści „produkowanych” odpadów ...... 48 3.4. Rozwój sektora usług ...... 48 4. Turystyka i rekreacja 49 4.1. Wst ęp ...... 49 4.2. Mo żliwo ści rozwojowe turystyki ...... 49 5. Urbanizacja obszarów wiejskich 50 5.1. Zachowanie aktywnej ekologicznie struktury przestrzennej ...... 50 5.2. Oszcz ędne gospodarowanie terenami ...... 50 6. Ruch drogowy i kolejowy - transport 51 6.1. Wst ęp ...... 51 6. 2. Infrastruktura drogowa i kolejowa ...... 51 7. Energetyka 52 7.1. Ograniczanie emisji niskiej zanieczyszcze ń ...... 52 7.2. Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii ...... 52 7.3. Program energetyczny ...... 52 8. Środowisko przyrodnicze 52 8.1. Gospodarka wodna ...... 52 8.2. Ochrona przyrody i krajobrazu ...... 54 8.3. Ochrona powietrza atmosferycznego oraz ochrona przed hałasem 54 8.3.1. Ochrona powietrza atmosferycznego ...... 54 8.3.2. Ochrona przed hałasem ...... 54 8.4. Gospodarka odpadami ...... 55 8.5. Edukacja ekologiczna...... 55 VII. RODZAJE I HARMONOGRAM DZIAŁA Ń PROEKOLOGICZNYCH ORAZ ŚRODKÓW NIEZB ĘDNYCH DO OSI ĄGNI ĘCIA CELÓW ...... 55 VIII. ORGANIZACJA ZARZ ĄDZANIA OCHRON Ą ŚRODOWISKA W GMINIE ...... 59 1. Wst ęp 59 2. Współpraca wewn ętrzna 59 3. Współpraca zewn ętrzna 59 4. Instrumenty prawne realizacji programu 60

2 5. Stopie ń, w jakim Program ochrony środowiska ustala ramy pó źniejszych przedsi ęwzi ęć , w odniesieniu do usytuowania, rodzaju i skali tych przedsi ęwzi ęć . 63 IX. FINANSOWANIE ZADA Ń OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 64 1. Główne źródła finansowania inwestycji w ochronie środowiska 64 2. Instytucje finansuj ące działania w ochronie środowiska 64 X. OCENA REALIZACJI PROGRAMU - MIERNIKI STANU ŚRODOWISKA I ZMIAN PRESJI NA ŚRODOWISKO ...... 67 1. Zakres monitoringu programu 67 2. Wska źniki monitorowania efektywno ści programu 68 3. Wska źniki stanu środowiska i zmian presji na środowisko 68 4. Harmonogram wdro żenia programu 69 5. Współpraca 69 XI. Podstawy prawne realizacji Programu w postaci aktów prawnych...... 69

3 Wprowadzenie

Potrzeba opracowania i aktualizacji Programu ochrony środowiska wynika z celów Nowej Polityki Ekologicznej Pa ństwa, która z kolei wynika z Konstytucji RP (art. 5 i art. 74) oraz przepisów art. 13-16 Prawa ochrony środowiska (PO Ś). Głównym celem tej polityki jest zapewnienie bezpiecze ństwa ekologicznego kraju (mieszka ńców, infrastruktury społecznej i zasobów przyrodniczych), przy zało żeniu zrównowa żonego rozwoju kraju. Podstawowym zało żeniem zasady zrównowa żonego rozwoju jest takie stymulowanie procesów gospodarczych i społecznych, aby zachowa ć zasoby i walory środowiska w stanie zapewniaj ącym trwałe mo żliwo ści korzystania z nich zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenie. Opiera si ę na integracji planowania i polityki społeczno-gospodarczej z polityk ą ekologiczn ą. Aktualizowany Program został przyj ęty . Nr XX/76/2004 Rady Miejskiej w Józefowie w dniu 28.09.2004r. i obejmuje całokształt działa ń słu żą cych powstrzymaniu niekorzystnych dla środowiska procesów i stałej poprawie stanu środowiska uwzgl ędniaj ąc przy tym rozwój społeczno-gospodarczy oraz zmiany prawne i faktyczne, jakie nast ępuj ą w dziedzinie ochrony środowiska.

Opracowanie Programu ochrony środowiska jest realizacj ą wymogu art.17 Prawa ochrony środowiska (PO Ś). Programy ochrony środowiska tworzone s ą przez administracj ę samorz ądow ą na szczeblu województwa, powiatu i gminy. Dokumenty te musz ą by ć zgodne z Polityk ą Ekologiczn ą Pa ństwa, uchwalon ą przez Sejm na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska. Zgodnie z art.14 PO Ś polityka ekologiczna ma okre śla ć: - cele ekologiczne, - priorytety ekologiczne, - rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, - środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów. Podobnie jak polityka ekologiczna pa ństwa, programy ochrony środowiska nie stanowi ą aktów prawa, o których mowa w art.87 ust.2 Konstytucji RP. Uznanie uchwały za taki akt mo żliwe jest wtedy, gdy ustawa wyra źnie tak stanowi (jak to ma miejsce w przypadku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego). Analiza niektórych przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o odpadach wskazuje jednak, że w pewnych sytuacjach programy ochrony środowiska wywołuj ą skutki prawne poza strukturami administracji. Art. 186 pkt.4 PO Ś stanowi mianowicie, że organ administracji nie mo że wyda ć pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, je żeli byłoby to niezgodne z programem ochrony środowiska. Inaczej mówi ąc niezgodno ść z programem jest przesłank ą do wydania decyzji odmownej. Analogiczne rozwi ązanie zawiera ustawa o odpadach - mo żliwo ść wydania pozwole ń, do których zobowi ązani s ą posiadacze odpadów uzale żniona jest od zgodno ści z planem gospodarki odpadami. Sytuacje te powoduj ą, że programy ochrony środowiska– mimo, że nie s ą źródłami powszechnie obowi ązuj ącego prawa wpływaj ą na sytuacj ę prawn ą podmiotów b ędących poza administracj ą.

4 Przygotowany przez gmin ę projekt aktualizacji Programu ochrony środowiska podlega zaopiniowaniu przez organ wykonawczy powiatu. (art.17. ust.2 pkt.3 ustawy z dnia 27. 04.2001 r. Prawo ochrony środowiska – t.j. Dz.U. Nr 25, poz. 150 z 2008 r.). Ochrona Środowiska - zgodnie z postanowieniami Konstytucji RP - jest obowi ązkiem władz publicznych, na których spoczywa obowi ązek prowadzenia polityki ekologicznej w Pa ństwie (art. 5). Polityka ta ma zapewni ć bezpiecze ństwo ekologiczne jak te ż zapobiega ć negatywnym skutkom degradacji środowiska, przy jego gospodarczym wykorzystaniu bez ujemnych oddziaływa ń na życie i zdrowie ludzi. Gmina Józefów nale ży do jednej z najmniej zanieczyszczonych ekologicznie, co nie oznacza, że jest to obszar wolny od zagro żeń i nie ma w nim problemów ekologicznych do sukcesywnego rozwi ązywania. Utrzymanie tych walorów w dotychczasowym stanie dla dalszych pokole ń wymaga zintegrowanego podej ścia nie tylko władz samorz ądowych, ale i całej społeczno ści gminnej.

5

I . UWARUNKOWANIA, DIAGNOZA I PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

1. Wst ęp

Cele polityki ekologicznej na ka żdym szczeblu, w tym gminy, musz ą by ć wyznaczone w oparciu o rozpoznanie potrzeb, oraz kryteria efektywno ści ekologicznej i ekonomicznej. Bezpiecze ństwo ekologiczne społecze ństwa i gospodarki wymaga wprowadzenia zabezpiecze ń przed niekorzystnym oddziaływaniem prowadzonej działalno ści bytowej i gospodarczej ( ścieki, odpady, emisje pyłów i gazów, emisja hałasu), a tak że zabezpieczenia odpowiednich zasobów dyspozycyjnych wody (potrzeby ilo ściowe i jako ściowe), przyrody, zachowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej o po żą danych parametrach. Pod poj ęciem bezpiecze ństwa ekologicznego człowieka nale ży rozumie ć nie tylko czyste powietrze, zdrow ą wod ę i bezpieczn ą dla zdrowia żywno ść , ale tak że mo żliwo ść rekreacji i wypoczynku oraz wyst ępowanie wszystkich dziko żyj ących gatunków. Potrzeba oparcia dalszego rozwoju społeczno - gospodarczego gminy na zasadzie rozwoju zrównowa żonego wynika z zasad przyj ętych przez Sejm RP „Polityki ekologicznej pa ństwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014”, oraz dokumentu zaakceptowanego przez Rząd w dniu 26 lipca 2000 roku: „Polska 2025 - długookresowa strategia trwałego i zrównowa żonego rozwoju”. Gminny program ochrony środowiska inwentaryzuje obecny stan środowiska i ma za zadanie wyznaczy ć cele i priorytety, a tak że przeciwdziała ć zagro żeniom, które mog ą pojawi ć si ę w przyszło ści oraz okre śli ć środki i mechanizmy niezb ędne do osi ągnięcia celów. Rol ę tego programu nale ży widzie ć w świetle przyj ętych i obowi ązuj ących dokumentów wytyczaj ących cele i zasoby polityki ekologicznej pa ństwa. Realizacja zawartych w nim zasad, a szczególnie wiod ącej zasady zrównowa żonego rozwoju jest równe traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, co oznacza konieczno ść integrowania zagadnie ń ochrony środowiska z politykami w poszczególnych gał ęziach gospodarki. Zasada wiod ąca zrównowa żonego rozwoju uzupełniona jest szeregiem zasad pomocniczych: 1). Zasady równego dost ępu do środowiska przyrodniczego traktowana jest w kategoriach: • zaspokajania potrzeb obecnego pokolenia z równoczesnym tworzeniem warunków do zaspokajania potrzeb przyszłych pokole ń, • sprawiedliwego dost ępu do ograniczonych zasobów i walorów środowiska wraz gał ęziach równoprawnym traktowaniem potrzeb ogólnospołecznych z potrzebami społeczno ści lokalnych, • równowa żenie szans pomi ędzy człowiekiem a przyrod ą.

6 2). Zasada uspołecznienia polityki ekologicznej - udział obywateli, grup społecznych i organizacji pozarz ądowych w procesie kształtowania modelu wynikaj ącego z ekorozwoju przy jednoczesnym rozwoju edukacji ekologicznej, wzbudzaniu świadomo ści i wra żliwo ści ekologicznej oraz kształtowaniu etyki zachowa ń wobec środowiska. 3). Zasada „zanieczyszczaj ący płaci " - oznacza zło żenie odpowiedzialno ści w tym materialnej za skutki zanieczyszczenia i stwarzania uci ąż liwo ści oraz zagro żeń dla środowiska na podmiot go stwarzaj ący poprzez stosowanie instrumentów wymuszaj ących realizacj ę. 4). Zasada prewencji - likwidacji zanieczyszcze ń, uci ąż liwo ści. Oznacza to, że przy wyborze środków zapobiegawczych oraz likwidacji skutków okre ślonych procesów lub zdarze ń, a tak że podziale środków na ochron ę środowiska preferencj ę b ędą uzyskiwały działania usytuowane w nast ępuj ącym porz ądku hierarchicznym: • zapobieganie powstawaniu zanieczyszcze ń i innych uci ąż liwo ści tj. działanie na rzecz przebudowy modelu produkcji i konsumpcji - poprzez stosowanie tzw. najlepszych dost ępnych technik (BAT), • recykling, tj. - zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk energii, wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania, • zintegrowane podej ście do ograniczania i likwidacji zanieczyszcze ń i zagro żeń - IPPC (oczyszczanie ścieków i gazów odlotowych, spalanie bądź składowanie odpadów, budowa ekranów akustycznych, przeciwdziałanie przechodzeniu zanieczyszcze ń w inn ą posta ć oraz ich przemieszczaniu si ę do innych elementów środowiska). 5). Zasada przezorno ści - przewiduje rozwi ązywanie pojawiaj ących si ę problemów ju ż wtedy, gdy pojawia si ę uzasadnione prawdopodobie ństwo ich powstania, a nie wówczas, gdy istnieje pełne tego naukowe potwierdzenie. Pozwala to unika ć czasochłonnych bada ń, braku środków lub zachowawczego działania odpowiedzialnych podmiotów. 6). Zasada działania u źródła – eliminowanie uci ąż liwych emisji, minimalizacja odpadów u źródła. 7). Zasada stosowania najlepszych dost ępnych technik (BAT) w tym najlepszych z punktu widzenia technologii i uzasadnionych ekonomicznie. 8). Zasada subsydialno ści - oznacza decentralizacj ę decyzji dotycz ących ochrony środowiska, które powinny by ć podejmowane na szczeblu „jak najbli ższym obywateli", co wi ąż e si ę z przekazywaniem cz ęś ci kompetencji i uprawnie ń władczych ze szczebla centralnego na szczebel regionalny lub lokalny (wojewódzki, powiatowy, gminny). 9). Zasada skuteczno ści ekologicznej i ekonomicznej - oznacza w praktyce potrzeb ę minimalizacji nakładów na jednostk ę uzyskanego efektu.

7 2. Główne cele i powi ązania z innymi dokumentami projektu „Programu ochrony środowiska dla Gminy Józefów ”

2.1. Główne cele Programu ochrony środowiska dla Gminy Józefów.

Celem nadrz ędnym Programu ochrony środowiska dla Gminy Józefów jest zapewnienie bezpiecze ństwa ekologicznego gminy (mieszka ńców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) oraz harmonizacja rozwoju gospodarczego i społecznego z ochron ą walorów środowiskowych.

Cel nadrz ędny będzie realizowany poprzez cele realizacyjne, którymi s ą: - ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, - zrównowa żone wykorzystanie materiałów, wody i energii, - dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego, - doskonalenie systemu zarz ądzania środowiskiem.

2.2. Powi ązania Programu z innymi dokumentami

2.2.1. Uwarunkowania zewn ętrzne

Program ochrony środowiska dla Gminy Józefów winien by ć zgodny przede wszystkim: z ustaleniami i rekomendacjami wynikaj ącymi z:

- „Polityki ekologicznej pa ństwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014”,

- Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007-2015,

- Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013 ,

Programu ochrony środowiska dla Województwa Lubelskiego na lata 2008-2011 z perspektyw ą do roku 2015

- Programu ochrony środowiska dla Powiatu Biłgorajskiego -2009.

Polityka ekologiczna pa ństwa

Zasady polityki ekologicznej Polityka ekologiczna pa ństwa, a wi ęc i polityka gminy, oparte s ą na konstytucyjnej zasadzie zrównowa żonego rozwoju. Oznacza to konieczno ść uwzgl ędniania tej zasady we wszystkich dokumentach strategicznych oraz programach, przygotowywanych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. W praktyce zasada zrównowa żonego rozwoju powinna by ć stosowana wraz z wieloma zasadami pomocniczymi i konkretyzuj ącymi, w śród których nale ży wymieni ć: • Zasad ę prewencji. Zasad ę „zanieczyszczaj ący płaci” Zasad ę integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi, Zasad ę skuteczno ści ekologicznej i efektywno ści ekonomicznej.

8 Realizacja celów polityki ekologicznej Cele polityki ekologicznej pa ństwa w powi ązaniu z celami województwa nakre ślaj ą konkretne wyzwania dla „Programu ochrony środowiska dla Gminy Józefów”. Są to przede wszystkim:

1. W zakresie dalszej poprawy jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego: - osi ągni ęcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych poprzez uporz ądkowanie gospodarki ściekami komunalnymi oraz zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń pochodz ących ze źródeł rozproszonych, trafiaj ących do wód wraz ze spływami powierzchniowymi, -spełnienie wymaga ń prawnych w zakresie jako ści powietrza, -zmniejszenie zagro żenia mieszka ńców ponadnormatywnym hałasem, zwłaszcza emitowanym przez środki transportu, - wprowadzenie kompleksowego, nowoczesnego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, - zmniejszanie ryzyka wyst ąpienia powa żnej awarii oraz ograniczenie skutków powa żnych awarii.

2. W zakresie zrównowa żonego wykorzystania materiałów, wody i energii: - eliminacja nieuzasadnionego wykorzystywania wód podziemnych na cele przemysłowe, - wprowadzanie nowoczesnych technologii w przemy śle i energetyce w celu zmniejszenia wodochłonno ści, materiałochłonno ści, energochłonno ści i odpadowo ści produkcji oraz redukcji emisji zanieczyszcze ń do środowiska (BAT), wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, efektywna ochrona przed powodzi ą i skutkami suszy.

3. W zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego: - zachowanie ró żnorodno ści biologicznej, - wspieranie programów rolniczych zapewniaj ących zrównowa żone korzystanie z gleb (rolnictwo ekologiczne i zrównowa żone, programy rolno środowiskowe) - kontynuacja prac zmierzaj ących do zwi ększenia lesisto ści województwa, poprawa stanu ekologicznego lasów i wzrost pozaprodukcyjnej roli lasów, - ograniczenie negatywnego oddziaływania procesów gospodarczych na środowisko glebowe, - rekultywacja terenów zdegradowanych, - optymalizacja wykorzystania i zrównowa żone u żytkowanie zasobów kopalin podstawowych i pospolitych oraz zminimalizowanie niekorzystnych skutków eksploatacji,

4. W zakresie zada ń systemowych: - zapewnienie wł ączenia celów ochrony środowiska do ustale ń zawartych we wszystkich dokumentach strategicznych i przeprowadzenia oceny skutków ekologicznych ich realizacji przed ich zatwierdzeniem, - upowszechnienie idei Systemów Zarz ądzania Środowiskowego (SZ Ś) i wdra żanie tych systemów w gał ęziach przemysłu o znacz ącym oddziaływaniu na środowisko, - doskonalenie struktur zarz ądzania środowiskiem,

9 -kształtowanie proekologicznych wzorców konsumpcji i zachowa ń mieszka ńców w duchu zasady zrównowa żonego rozwoju, zagwarantowanie szerokiego dost ępu do informacji o środowisku i jego ochronie, - dalszy rozwój współpracy z pozarz ądowymi organizacjami ekologicznymi,

Strategia Rozwoju Kraju

Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 (SRK) jest podstawowym dokumentem strategicznym okre ślaj ącym cele i priorytety w obszarze rozwoju społeczno- gospodarczego Polski oraz warunki, które powinny ten rozwój zapewni ć. Kładzie du ży nacisk na wzrost gospodarczy i zatrudnienie oraz aspekty zrównowa żonego rozwoju. Głównym celem strategii jest podniesienie poziomu i jako ści życia mieszka ńców Polski poprzez: - wzrost konkurencyjno ści i innowacyjno ści gospodarki, - popraw ę stanu infrastruktury technicznej i społecznej, wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jako ści, - budow ę zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa, - rozwój obszarów wiejskich, - rozwój regionalny i podniesienie spójno ści terytorialnej.

Programy operacyjne w ramach „Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007-2013”

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007-2013 s ą wdra żane poprzez 6 Programów Operacyjnych (PO) zarz ądzanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego oraz poprzez Regionalne Programy Operacyjne (RPO), zarz ądzane przez Samorz ądy poszczególnych województw.

Z sze ściu Programów Operacyjnych - trzy maj ą istotne znaczenie dla niniejszego programu ochrony środowiska. S ą to: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej.

Głównym celem Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko jest podniesienie atrakcyjno ści inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu to żsamo ści kulturowej i rozwijaniu spójno ści terytorialnej. PO Infrastruktura i Środowisko realizuje zasad ę zrównowa żonego rozwoju poprzez wspieranie inwestycji zwi ązanych bezpo średnio oraz po średnio z ochron ą środowiska: - Działania zwi ązane bezpo średnio z ochron ą środowiska: projekty z zakresu gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami i rekultywacji, działania zwi ązane ze zwi ększeniem bezpiecze ństwa ekologicznego, działania maj ące na celu dostosowanie polskich przedsi ębiorstw do wymogów ochrony środowiska, działania zwi ązane z ochron ą ró żnorodno ści biologicznej, obszarami chronionymi, kształtowaniem postaw społecznych sprzyjaj ących ochronie środowiska, itd., - Działania zwi ązane po średnio z ochron ą środowiska: wspieranie działa ń oraz projektów zwi ązanych z tzw. transportem przyjaznym środowisku, finansowanie

10 projektów w sektorze energetyki z zakresu zwi ększenia wykorzystania energii i obni żenia energochłonno ści, wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich ujmuje 4 osie w ramach priorytetowych kierunków wsparcia obszarów wiejskich UE. Dla potrzeb programu ochrony środowiska najwa żniejsze znaczenie ma O ś 2: Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich. Z instrumentów wsparcia mog ą korzysta ć zarówno silne i dobrze zorganizowane gospodarstwa, jak równie ż mniejsze, funkcjonuj ące w sposób tradycyjny, tj. przy du żych nakładach pracy własnej i niewielkiej presji na środowisko. W ramach realizacji tego programu w latach 2007-2013 przykładowo realizowane s ą nast ępuj ące działania: - Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW). - Płatno ści dla obszarów Natura 2000 oraz zwi ązanych z wdra żaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej. - Programy rolno środowiskowe (poprawa środowiska przyrodniczego i obszarów wiejskich). - Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych ni ż rolne. - Odtwarzanie potencjału produkcji le śnej zniszczonego przez katastrofy i wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych.

Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej obejmie m.in. województwo lubelskie. Obecnie regiony Polski Wschodniej charakteryzują si ę: słabo rozwini ętą i niewła ściwie ukierunkowan ą infrastruktur ą komunikacyjn ą, nieprzystosowaniem terenów pod inwestycje, niskim poziomem innowacyjności firm oraz słabo rozwini ętym sektorem wysokich technologii. Dlatego opracowanie i wdro żenie tego Programu jest wa żne z punktu widzenia zrównowa żonego rozwoju kraju. W ramach PORPW, w latach 2007 - 2013, realizowane s ą inwestycje z zakresu: - Nowoczesnej gospodarki, w tym równie ż te, które maj ą wpływ na jako ść środowiska naturalnego (np. innowacje, systemy miejskiego transportu zbiorowego), - Dróg wojewódzkich poprawiaj ących wewn ętrzne powi ązania komunikacyjne województw Polski Wschodniej, Pomocy Technicznej.

Głównym celem Regionalnych Programów Operacyjnych jest podnoszenie konkurencyjno ści poszczególnych regionów i promowanie zrównowa żonego rozwoju. .

Program ochrony środowiska województwa lubelskiego na lata 2008-2011 z perspektyw ą do roku 2015.

Celem strategicznym polityki ekologicznej województwa lubelskiego, podobnie jak polityki ekologicznej pa ństwa, jest zapewnienie bezpiecze ństwa ekologicznego województwa (mieszka ńców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) oraz harmonizacja rozwoju gospodarczego i społecznego z ochron ą walorów środowiskowych. Cel ten b ędzie realizowany poprzez cele realizacyjne, którymi s ą: - ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, - zrównowa żone wykorzystanie materiałów, wody i energii, - dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego, - doskonalenie systemu zarz ądzania środowiskiem.

11 Wymienione cele zgodne s ą z „Polityk ą ekologiczn ą pa ństwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014”. W ten sposób realizacja polityki ekologicznej województwa lubelskiego wpisuje si ę w osi ąganie celów polityki pa ństwa.

Priorytety ekologiczne wynikaj ące z celów Programu ochrony środowiska dla Województwa Lubelskiego. a/ Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody - ochrona istniej ących obszarów i obiektów prawnie chronionych, - wzmocnienie systemu obszarów chronionych województwa poprzez tworzenie nowych obszarów, - ochrona zasobów i walorów przyrodniczych i krajobrazowych poza obszarami prawnie chronionymi, - ochrona obszarów wodno-błotnych (torfowiska, mokradła, bagna), - odtworzenie zniszczonych ekosystemów i siedlisk, odbudowa zagro żonych gatunków ro ślin i zwierz ąt, - zwi ększenie lesisto ści województwa, - zwi ększenie powierzchni lasów ochronnych w obr ębie lasów prywatnych, - ochrona gleb o najlepszej przydatno ści rolniczej, - rekultywacja gruntów zdegradowanych, - racjonalne korzystanie z zasobów kopalin. b/ Zrównowa żone wykorzystanie materiałów, wody i energii - zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii (wdro żenie „Programu Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego” ), - prowadzenie działa ń energooszcz ędnych w mieszkalnictwie i budownictwie poprzez stosowanie energooszcz ędnych materiałów budowlanych oraz wykonywanie termomodernizacji, szczególnie w obiektach u żyteczno ści publicznej, - wdra żanie programów efektywnego wykorzystania wody w przemy śle, w tym zamkni ętych jej obiegów, - ochrona przed powodzi ą i susz ą (budowa, rozbudowa i modernizacja zbiorników retencyjnych uj ętych w „Programie gospodarki wodnej województwa lubelskiego” i w „Programie małej retencji dla województwa lubelskiego” oraz odbudowa melioracji podstawowych i szczegółowych). c/ Dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego

Jako ść wód - uporz ądkowanie gospodarki ściekowej w aglomeracjach uj ętych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPO ŚK), - uporz ądkowanie gospodarki ściekowej w utworzonych na terenie województwa aglomeracjach powy żej 2000 RLM (nie uwzgl ędnionych w KPO ŚK), - budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, gdzie uwarunkowania techniczne lub ekonomiczne wskazuj ą na nieefektywno ść rozwi ąza ń w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków, - uporz ądkowanie gospodarki ściekami opadowymi poprzez budow ę, rozbudow ę i modernizacj ę kanalizacji deszczowej oraz urz ądze ń podczyszczaj ących,

12 - aktywizacja w rozwi ązywanie problemów gospodarki wodno-ściekowej, - ochrona wód powierzchniowych i podziemnych.

Jako ść powietrza atmosferycznego - wdra żanie programów ochrony powietrza w strefach klasy C, - redukcja emisji zanieczyszcze ń do powietrza, w tym emisji gazów cieplarnianych ze wszystkich sektorów gospodarki, a zwłaszcza z zakładów energetycznego spalania paliw (poprzez modernizacje istniej ących technologii i wprowadzanie nowych, nowoczesnych urz ądze ń), a tak że z indywidualnego ogrzewania mieszka ń (poprzez korzystanie z ekologicznych no śników energii i podł ączanie obiektów do scentralizowanych źródeł ciepła), - ograniczanie emisji ze środków transportu poprzez modernizacje taboru, wykorzystywanie paliwa gazowego w miejsce oleju napędowego i benzyny oraz zwi ększanie płynno ści ruchu samochodowego.

Gospodarka odpadami - ograniczenie wytwarzania odpadów, - rozwój systemów odzysku odpadów, - ograniczanie unieszkodliwiania odpadów poprzez składowanie, - rozwój systemów zorganizowanego odbierania i zbierania odpadów komunalnych, w tym segregacji odpadów, - edukacja ekologiczna mieszka ńców, - tworzenie Rejonowych Zakładów Gospodarki Odpadami (RZGO), - zamykanie, rekultywacja i dostosowanie składowisk odpadów do wymaga ń prawnych, - tworzenie GPZON (Gminne Punkty Zbierania Odpadów Niebezpiecznych). Oddziaływanie hałasu - zmniejszenie negatywnego oddziaływania hałasu na zdrowie człowieka i środowisko, zwłaszcza w obszarze miasta Lublina i pozostałych miast grodzkich, na terenach uzdrowiskowych i turystyczno-rekreacyjnych.

Oddziaływanie pól elektromagnetycznych - monitoring pól elektromagnetycznych, - edukacja ekologiczna nt. rzeczywistej skali zagrożenia emisj ą pól.

Powa żne awarie - działania zapobiegaj ące powstawaniu powa żnych awarii w zakładach oraz w trakcie przewozu materiałów niebezpiecznych, - szybkie usuwanie skutków powa żnych awarii. d/ Doskonalenie systemu zarz ądzania ochron ą środowiska poprzez: - prowadzenie edukacji na rzecz zrównowa żonego rozwoju, dotycz ącej wszystkich elementów środowiska oraz promocja przyjaznych środowisku postaw konsumenckich, - wspieranie podmiotów gospodarczych wdra żaj ących / posiadaj ących systemy zarz ądzania środowiskowego, - zapewnienie integracji celów ochrony środowiska ze strategiami rozwoju ró żnych sektorów gospodarczych,

13 - uwzgl ędnianie aspektów ekologicznych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, - intensyfikacj ę współpracy ponadregionalnej i mi ędzynarodowej w zakresie ochrony środowiska. Powy ższe priorytety ekologiczne s ą wyznacznikiem zarówno dla strategii ochrony środowiska, jak i konkretnych przedsi ęwzi ęć zmierzaj ących do dalszej poprawy jako ści środowiska i zachowania cennych zasobów przyrody .

Program ochrony środowiska Powiatu Biłgorajskiego 2009

Cele polityki ekologicznej powiatu s ą w ścisłej relacji z celami polityki województwa, nale żą do nich:

W zakresie gospodarki wodno-ściekowej : • ochrona wód podziemnych i powierzchniowych, • poprawa jako ści wód powierzchniowych, • wyznaczenie kierunków działa ń w zakresie gospodarki wodno - ściekowej.

W zakresie ochrony gleb . - użytkowanie gleb zgodnie z zasadami zrównowa żonego rozwoju oraz wła ściwe wykorzystanie ich naturalnego potencjału produkcyjnego, - wyłączanie do celów budowlanych terenów o ni ższych klasach bonitacyjnych.

W zakresie ochrony powietrza : - ograniczenie emisji zanieczyszcze ń pochodz ących z tzw. „niskiej emisji” - ograniczenie emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych

Ochrona przyrody i krajobrazu - ochrona obiektów i obszarów przyrodniczych prawnie chronionych, - wzmacnianie i wzbogacanie systemu przyrodniczego.

Ochrona obszarów le śnych. - ochrona i zrównowa żony rozwój lasów

W zakresie gospodarki odpadami: - zapobieganie i minimalizacja powstawania odpadów, - ograniczenie negatywnego oddziaływania odpadów na środowisko.

Edukacja ekologiczna - kształtowanie postaw i zachowa ń zgodnych z zasadami ekorozwoju i wykorzystanie wiedzy ekologicznej.

W zakresie racjonalnego u żytkowania zasobów naturalnych: - wprowadzenie nowoczesnych technologii w celu zmniejszenia wodochłonno ści, materiałochłonno ści, energochłonno ści i odpadowo ści produkcji oraz zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń do środowiska, - wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, - ochrona ekosystemów le śnych oraz zalesienie gruntów nie przydatnych rolniczo w powi ązaniu z rozwojem korytarzy ekologicznych, - zwi ększenie skali rekultywacji obszarów zdegradowanych,

14 - ochrona gatunków dzikiej flory i fauny, - ochrona najbardziej zagro żonych ekosystemów oraz gatunków i ich siedlisk ,

2.3. Uwarunkowania wewn ętrzne

Program ochrony środowiska powinien by ć zgodny ze: - Strategi ą rozwoju Gminy Józefów na lata 2007-2015,

Głównym celem Strategii rozwoju Gminy Józefów w zakresie ochrony środowiska jest: - Ochrona i poprawa stanu środowiska naturalnego.

Cel ten realizowany b ędzie poprzez: - zwi ększenie świadomo ści mieszka ńców gminy , -wspieranie procesu ró żnicowania działalno ści gospodarstw rolnych tj. agroturystyka, produkcja surowców energetycznych, zalesianie gruntów, - rozwój rolnictwa ekologicznego, - zalesianie nieu żytków i gruntów niskich klas,

Program ochrony środowiska opracowany został przy wykorzystaniu obowi ązuj ących aktualnie dokumentów ustalaj ących strategi ę i polityk ę ekologiczn ą w skali kraju, województwa i powiatu:

Program ochrony środowiska dla gminy Józefów opracowany jest na okres do 2014 r z perspektyw ą do roku 2018 Przygotowanie programu z okre śleniem zada ń - działa ń operacyjnych i zaakceptowanie ich przez władze gminy, ma znaczenie, gdy ż pozwoli: 1). jasno okre śli ć kierunki proekologiczne rozwojowe w ramach przyj ętej polityki (pa ństwa, regionu, powiatu); 2). nakre śli zadania do wykonania w ramach ustalonych priorytetów; 3). ułatwi ubieganie si ę o środki pomocowe pozabud żetowe; 4). przyczyni si ę do stworzenia warunków do podejmowania działalno ści rozwojowych na przygotowanym terenie.

Opracowanego programu nie nale ży traktowa ć jako dokumentu sko ńczonego a wr ęcz przeciwnie, musi on mie ć charakter otwarty dla zmian wynikaj ących z przyj ętej polityki pa ństwa, województwa i powiatu, a tak że transponuj ącego główne zasady - przepisy UE do naszego porz ądku prawnego - ekologicznego.

Wśród metod realizacji polityk ekologicznych przewiduje si ę zwrócenie uwagi w gminie na stosowanie tzw. dobrych praktyk gospodarowania, które pozwalaj ą kojarzy ć efekty gospodarcze z efektami ekologicznymi w ró żnych sektorach gospodarki, a w szczególno ści: • w rolnictwie - stosowanie dobrych praktyk rolniczych wi ąż e si ę z wykorzystaniem potencjału biologicznego gleb przy zmniejszeniu oddziaływania na środowisko stosowanych nawozów i środków ochrony ro ślin oraz

15 zachowaniu ró żnorodno ści biologicznej (wprowadzanie rolnictwa ekologicznego na obszarach walorach szczególnych walorach przyrodniczych), • w le śnictwie - wzrostu lesisto ści, zachowaniu obszarów wodno - błotnych i obiektów cennych przyrodniczo przy uzyskaniu efektów ekonomicznych wzrostu zapasu i przyrostu masy drzewnej, • w gospodarce komunalnej i budownictwie - unowocze śnienie systemów grzewczych z wykorzystaniem zasobów energii odnawialnej zmniejszenie strat wody w sieciach, ocieplanie budynków, segregacja odpadów i odzysk surowców itp., • w zagospodarowaniu przestrzennym - zabezpieczenie warto ści przyrodniczych, krajobrazowych, kulturowych przy uwzgl ędnieniu warunków ich zachowania w planach, programach, studiach i decyzjach, • w handlu - o konieczno ści odzysku opakowa ń.

Przyj ęty przez Rad ę Miasta program ochrony środowiska musi by ć konsekwentnie realizowany i w miar ę potrzeb modyfikowany. Kierunki w nim zawarte powinny by ć opracowywane wg szczegółowych rozwi ąza ń i hierarchii potrzeb, co pozwoli na działania eliminuj ące uci ąż liwo ści b ądź pojawiaj ące si ę zagro żenia.

3. Metodyka pracy nad programem

Cele i działania zawarte w Programie s ą kontynuacj ą polityki ekologicznej gminy realizowanej na podstawie Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Józefów przyj ętego Uchwał ą Nr XX/76/2004 Rady Miejskiej w Józefowie w dniu 28.09.2004r. Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Józefów na lata 2011-2014 z perspektyw ą do 2018 dokonano w oparciu o aktualny stan środowiska w gminie, obowi ązuj ących aktów prawnych oraz dokumentów planistycznych o znaczeniu krajowym, a tak że tych dotycz ących województwa i powiatu.

Głównym źródłami danych charakteryzuj ących aktualny stan środowiska s ą:

Program Ochrony Środowiska Województwa Lubelskiego na lata 2008-2011 z Perspektyw ą do roku 2015.
Raport o stanie środowiska w województwie w 2009r – WIO Ś Lublin.
Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu biłgorajskiego za rok 2010. – WIO Ś Lublin.
Strategia rozwoju gminy.
Miejscowy plan zagospodarowania gminy Józefów. Zebrane materiały i informacje poddane analizie umożliwiły okre ślenie diagnozy stanu środowiska w gminie, słabych i mocnych jego stron, a tak że zdefiniowanie priorytetów ochrony środowiska, w tym zada ń niezb ędnych do realizacji w ró żnych okresach czasowych.

16 II. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY

1. Poło żenie fizjograficzne

Teren gminy Józefów poło żony jest w południowo-wschodniej cz ęś ci powiatu biłgorajskiego na granicy dwóch krain geograficznych: „Równiny Biłgorajskiej”, wchodz ącej w skład makroregionu „Kotlina Sandomierska” – cz ęść południowa gminy oraz „Roztocza Środkowego” tomaszowskiego (makroregion Roztocze) – cz ęść północna. Te dwie krainy oddzielone s ą od siebie wysok ą Kraw ędzi ą Roztocza. Obszar gminy jest zró żnicowany hipsometrycznie – od 200 do 350 m npm. Gmina s ąsiaduje : od północy z gmin ą Zwierzyniec i Krasnobród, od wschodu z gmin ą Susiec, od zachodu z gmin ą Terespol i Aleksandrów, od południa z gmin ą Łukowa. Powierzchnia gminy wynosi 124,72 km 2. Liczba mieszka ńców gminy spadła z 7530 osób na koniec 2007 r, do 7330 osób na koniec 2010 r.

Na terenie gminy znajduje si ę 1 miasto (Józefów) i 14 sołectw, a mianowicie: 1) Józefów - miasto 2) Borowina 3) Brzeziny (w tym Górecko Ko ścielne) 4) Czarny Las 5) Długi K ąt 6) Samsonówka (w tym Długi K ąt Prefabet i Długi K ąt Stacja) 7) Górecko Stare 8) Górniki (w tym Pastuszki Kolonia) 9) Hamernia 10) Majdan Kasztela ński (w tym Józefów Roztocza ński) 11) Majdan Nepryski 12) Siedliska (w tym Tartak Długi K ąt) 13) Tarnowola 14) Stanisławów 15) Szopowe

2. Klimat Klimat tego rejonu (region klimatyczny lubelsko - wy żynny) mo żna scharakteryzowa ć jako przej ściowy, kształtowany poprzez zmienny w swym zasi ęgu masyw powietrza morskiego (z zachodu) i kontynentalnego (ze wschodu) przy przewadze wpływów kontynentalnych. Średnia temperatura roczna wynosi + 7,4 – 7,8 °C. Średnia temperatura najzimniejszego miesi ąca – 3,8 °C (stycze ń), a najcieplejszego +18,7 °C (lipiec). Przeci ętna suma opadów waha si ę w granicach 630 - 710 mm. Najobfitsze opady wyst ępuj ą w miesi ącach lipcu i sierpniu – średnia miesi ęczna 82 mm, minimum

17 opadów notuje si ę w styczniu – 35 mm. Liczba dni z szat ą śnie żną – 55 - 65 dni (najwi ęcej w styczniu i lutym). Najmniejsze zachmurzenie ma miesi ąc luty. Średnia roczna wilgotno ść wynosi 82 %. W obszarze gminy przewa żaj ą wiatry zachodnie – 33 % ogólnej sumy wszystkich kierunków. Przewa żaj ące powierzchnie w gminie zajmuj ą obszary o bardzo dobrych warunkach klimatycznych. Przejawia si ę to bardzo dobrymi warunkami usłonecznienia, przeciętnymi warunkami nasłonecznienia, bardzo dobrymi warunkami termicznymi, dobrymi warunkami wilgotno ściowymi i opadowymi, bardzo dobrymi warunkami nawietrzania, najwi ększym okresem zalegania pokrywy śnie żnej. Obszary te posiadaj ą dobre warunki dla upraw rolniczych, sadowniczych i warzywniczych. Niekorzystny klimat obserwuje si ę w dolinach rzek, dolinkach bocznych i zagł ębieniach terenu. Doliny s ą rynnami grawitacyjnego spływu chłodnego powietrza, zgodnie ze spadkami terenu. Przestrzenne zró żnicowanie warunków klimatycznych jest małe. Obszary zalesione zajmuj ące 56 % ogólnej powierzchni gminy wpływaj ą modyfikuj ąco na poszczególne elementy meteorologiczne: osłabiaj ą nat ęż enie promieniowania słonecznego, łagodz ą dobowe wahania temperatury, daj ą wzrost wilgotno ści wzgl ędnej powietrza, utrudniaj ą rozpraszanie zanieczyszcze ń, osłabiaj ą pr ędko ść wiatru oraz powoduj ą obecno ść olejków eterycznych wpływaj ących regeneruj ąco na organizm. Tereny poło żone w pobli żu du żych zespołów le śnych wskazane s ą m.in. do lokalizacji ró żnych form wypoczynku stałego i okresowego.

3. Warunki wodne

Obszar gminy Józefów le ży w obr ębie zlewni 4 rzek: Szumu, Sopotu (dopływy Tanwi), Nepryszki (dopływ Szumu) oraz bezimiennego cieku (dopływ Wieprza). Granice mi ędzy zlewniami rzek s ą bardzo słabo zaznaczone. Wody powierzchniowe odznaczaj ą si ę nisk ą zasobno ści ą a ich podstawowa funkcja to funkcja ekologiczna – doliny rzek s ą ci ągami ł ącznikowymi mi ędzy obszarami w ęzłowymi w systemie przyrodniczym regionalnym i lokalnym. Ze wzgl ędu na rolniczy charakter gminy brak jest powa żniejszych źródeł zanieczyszcze ń. Źródłem zanieczyszcze ń s ą przede wszystkim zanieczyszczenia bytowo – rolnicze, które tworz ą wypływy z gnojowników gospodarstw indywidualnych oraz z pól nawo żonych i chronionych środkami ochrony ro ślin. System rzeczny gminy Józefów obejmuje: • rzek ę Szum ze zbiornikiem i mał ą elektrowni ą w Górecku Ko ścielnym, lewostronny dopływ Tanwi, obejmuj ący ok. 30 % powierzchni gminy; zlewnia rzeki obejmuje tereny Górecka Starego, Górecka Ko ścielnego, Brzezin, Tarnowoli, Majdanu Kasztela ńskiego i cz ęś ciowo Szopowego. Do zlewni Szumu wpada strumie ń Krupiec, do którego wpływa prawostronny dopływ Świerz.

18 • rzek ę Nepryszk ę z dwoma zalewami w Józefowie o ł ącznej powierzchni 5 ha, najdłu ższy dopływ rzeki Szum, którego źródła bior ą swój pocz ątek w Józefowie-Morgach. Zlewnia rzeki obejmuje tereny miasta Józefowa, Borowiny, Majdanu Nepryskiego i zachodni ą cz ęść Długiego K ątu.

• rzek ę Sopot - lewostronny dopływ Tanwi; zlewnia Sopotu obejmuje cz ęść Hamerni, Czarnego Lasu i wschodni ą cz ęść Długiego K ątu. W cz ęś ci gminy znajduj ącej si ę w mezoregionie Równiny Biłgorajskiej rzeki płyn ą w rozległych i szerokich obni żeniach terenowych, bez wyra źnie wykształconych form dolinnych. Tereny gminy znajduj ące si ę w obr ębie Roztocza Środkowego charakteryzuj ą si ę wyst ępowaniem wyra źnie wykształconych i do ść gł ęboko wci ętych form dolinnych urozmaiconych progami skalnymi tworzącymi małe wodospady. Na terenie gminy Józefów wyst ępuj ą liczne (17) źródła szczelinowe, które znajduj ą si ę w strefie kraw ędziowej Roztocza i wyst ępuj ą głównie w okolicach Józefowa. W Górecku Ko ścielnym na rzece Szum i w Józefowie na rzece Nepryszka znajduj ą si ę sztuczne zbiorniki wodne o ł ącznej powierzchni około 6 ha. Natomiast w miejscowo ści Majdan Kasztela ński s ą 2 prywatne stawy rybne o ł ącznej powierzchni 1 ha. Ponadto w miejscowo ści Długi K ąt istnieje oczko wodne po byłej kopalni piasku. Zbiorniki te pełni ą funkcj ę retencyjno – rekreacyjn ą a w Górecku Ko ścielnym dodatkowo funkcj ę małej elektrowni wodnej.

Wody podziemne użytkowe zwi ązane s ą ze skałami wapiennymi wieku kredowego. Gł ęboko ść ich wyst ępowania osi ąga 80 m ppt. S ą to wody szczelinowe lub szczelinowo-warstwowe, głównie o swobodnym zwierciadle wody. Gmina poło żona jest w obr ębie hydrologicznych regionów: Przedkarpackiego (Podregion Sandomiersko – Biłgorajski) oraz Lubelsko – Radomskiego (Podregion Roztocza ński), zwi ązanych z wyst ępowaniem wód podziemnych w utworach czwartorz ędu i trzeciorz ędu. Wody czwartorz ędowe zawieraj ą nadmierne ilo ści żelaza i magnezu, charakteryzuj ą si ę du żą m ętno ści ą, cz ęsto s ą ska żone bakteriologicznie, podobnie jak wody trzeciorzędowe, które dodatkowo charakteryzuj ą si ę podniesion ą mineralizacj ą. Warunki hydrologiczne obszaru gminy s ą niekorzystne – słaba przepuszczalno ść wyst ępuj ących tu iłów krakowieckich powoduje, że wi ększa cz ęść wód opadowych spływa powierzchniowo, a tylko bardzo mała cz ęść opadów zasila wody podziemne. Lepsze warunki s ą w dolinach, gorsze na wysoczy źnie. W terenie płaskim Równiny Biłgorajskiej wody gruntowe zalegaj ą płytko, w terenie falistym Roztocza – gł ęboko.

Zaopatrzenie ludno ści gminy w wod ę W gminie Józefów s ą 2 systemy zaopatrzenia w wod ę: dominuj ący grupowy i uzupełniaj ący lokalny. Funkcjonuje tu 8 wodoci ągów grupowych, zasilanych z uj ęć

19 gminnych (w Józefowie, Brzezinach, Górecku Starym, Górnikach, Hamerni, Majdanie Nepryskim, Stanisławowie i Szopowem). System sieci wodoci ągowej obejmuje wszystkie miejscowo ści gminy. Ł ączna długo ść sieci wodoci ągowej rozdzielczej w gminie Józefów wynosi 51,6 km, długo ść przył ączy: 50,7 km, ilo ść przył ączy: 1908 sztuk, 153 czynnych zdroi. (stan w 2004 r.). Stacje uzdatniania wody zlokalizowane s ą w miejscowo ściach: Hamernia, Górniki Nowe i Brzeziny.

4. Surowce mineralne Surowce mineralne na terenie Gminy Józefów zwi ązane s ą z utworami trzeciorz ędu i czwartorz ędu. Z trzeciorz ędem zwi ązane s ą utwory w ęglanowe, które s ą wykorzystywane jako kamienie drogowe i budowlane, surowce ilaste – iły krakowieckie, piaski szklarskie. Surowce mineralne wyst ępuj ące na terenie gminy to: 1) kamienie budowlane i drogowe, 2) piaski kwarcowe do produkcji betonów komórkowych. W grupie kamieni budowlanych i drogowych rozpoznano 5 złó ż, z tego pełne udokumentowanie maj ą 2 zło ża – Babia Dolina i Tarnowola, dla pozostałych opracowano karty rejestracyjne. Zło ża te, to wapienie trzeciorz ędowe. Zło ża Długi K ąt i Józefów zapewniaj ą surowiec do produkcji betonów komórkowych na skal ę wielkoprzemysłow ą (PREFABET w Długim K ącie). Eksploatacja tych surowców i ró żnej gł ęboko ści wyrobiska powoduj ą odkształcenie powierzchni ziemi. Konieczne s ą rekultywacje wyrobisk z wykorzystaniem najcz ęś ciej zalesie ń po zako ńczeniu eksploatacji.

Tab. Wykaz udokumentowanych złó ż surowców mineralnych na terenie Gminy Józefów.

Lokalizacja zło ża Wielko ść Stan Koncesja zasobów ty ś Mg użytkowy

Babia Dolina 3952 E Marszałek woj.

Józefów 595 R

Borsuki 146 R

Szopowe II 351 R

Tarnowola 4850 R

Górniki II 74 E Starosta powiatu

Górniki III 163 E Starosta powiatu

Górniki IV 147 E Starosta powiatu

20 Hamernia-Nowiny 1363 R

Długi K ąt 509 R

Futymówka 9486 R

Józefów 1024 E Marszałek woj

Pardysówka 797 R

E- eksploatowane, R- rozpoznane,

5. Środowisko rolnicze

Gmina ma charakter rolniczy. Powierzchnia u żytków rolnych w gminie wynosi 4797 ha, co stanowi 38,4 % ogólnej powierzchni gminy. Liczba gospodarstw w gminie ogółem wynosi 1250. Przewa żaj ą gospodarstwa o powierzchni do 5 ha, niewielki procent stanowi ą gospodarstwa powy żej 15 ha. Działalno ść rolnicza jest podstawowym źródłem utrzymania dla wi ększo ści mieszka ńców gminy. Rozwój produkcji rolniczej na terenie gminy ograniczaj ą słabe klasy gleb. W produkcji ro ślinnej dominuje uprawa zbó ż, ziemniaków, tytoniu. W produkcji zwierz ęcej zdecydowanie przewa ża chów trzody chlewnej i bydła. Gleby dobre zajmuj ą w gminie 51,1 % powierzchni gruntów ornych, w tym klasa III stanowi 4,3 % areału gruntów ornych, klasa IV – 46 %. Znaczny odsetek gruntów stanowi ą słabe V i VI klasy niekorzystne i mało korzystne dla gminy. Najlepsze gleby wyst ępuj ą na gruntach miejscowo ści Majdan Nepryski i Stanisławów, najsłabsze w miejscowo ściach: Tarnowola, Brzeziny, Szopowe. Gmina posiada niezbyt korzystne warunki do produkcji rolnej – teren jest do ść trudny do uprawy ze wzgl ędu na urozmaicon ą rze źbę. Gleby, które wyst ępuj ą na terenie gminy Józefów s ą glebami słabymi. Głównie s ą to gleby kompleksu żytnio buraczanego. Przydatno ść rolnicza gleb wynosi 41,4 punktu w skali 30-90. W gminie brak zupełnie gleb klas I-IIIa. Dominuj ą grunty w klasie IIIb do IVb. Najwi ęcej gleb gminy nale ży do klasy VI. S ą to gleby bardzo słabe, które kwalifikuj ą si ę pod zalesianie. Lasy zajmuj ą znaczn ą część obszaru gminy i stanowi ą 56 % jej powierzchni. Głównym źródłem zanieczyszczenia gleb na terenie gminy jest chemizacja rolnictwa i zanieczyszczenia komunikacyjne. Ska żenia gleby wskutek chemizacji rolnictwa nie stanowi ą obecnie zagro żenia, z uwagi na zmniejszone stosowanie nawozów mineralnych. Ni ższe jest równie ż stosowanie środków ochrony ro ślin w przeliczeniu na jeden hektar u żytków rolnych, przewa ża stosowanie środków III i IV klasy toksyczno ści. Zagro żenia dla gleb i ro ślin rosn ących w pobli żu traktów komunikacyjnych, mo że stanowi ć nasilaj ący si ę ruch samochodowy. Przeprowadzone badania nie wykazały jednak wi ększego zagro żenia metalami ci ęż kimi.

21 Podstawowym zagro żeniem powierzchni ziemi na terenie gminy s ą procesy erozyjne wyst ępuj ące na obszarze do 20 % gruntów ornych, powoduj ące degradacj ę gleby i zmiany rze źby terenu. Erozj ę tych gleb mo że nasila ć du ży opad roczny (ponad 700 mm), pionowa rze źba terenu, wadliwy układ pól uprawnych, który przebiega na ogół zgodnie z nachyleniem terenu oraz liczne drogi gruntowe o du żym spadku.

6. Przemysł i inne jednostki organizacyjne

Wi ększo ść z po śród podmiotów gospodarczych działaj ących na terenie gminy zajmuje si ę handlem i usługami. Zakłady usługowe i rzemie ślnicze świadcz ą usługi w zakresie produkcji rolniczej i potrzeb bytowych mieszka ńców gminy. Handel i usługi skoncentrowane s ą w sektorze prywatnym. Sklepy wielobran żowe i inne usługi społeczne zlokalizowane s ą głównie w Józefowie i Długim K ącie. Na terenie gminy działalno ść przemysłowa zwi ązana jest z wydobyciem wapiennego obróbk ą kamienia wapiennego oraz pozyskiwania i przerobu drewna. W gminie zlokalizowanych jest kilkana ście tartaków oraz 3 stacje paliw (2 w Józefowie i 1 w Długim K ącie). Do wa żniejszych firm działaj ących na terenie gminy nale żą :

• Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Budowlane "PREFABET" w Długim K ącie, • Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe "D ĄB" w Józefowie, • Spółdzielczy Zakład Gospodarczy w Józefowie, • Aldrew - Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe, Janusz Rybak, • Zakład Kamienia Budowlanego "WALD-BUD" w Józefowie, • Przedsi ębiorstwo "FOKA" z Lublina.

7. Obszary i obiekty prawnie chronione – na podstawie ustawy o ochronie przyrody

Gmina Józefów posiada wyj ątkowe walory przyrodniczo-krajobrazowe. Cz ęś ci obszaru gminy znajduj ą si ę w obr ębie Roztocza ńskiego Parku Narodowego (niewielki skrawek), Otuliny Roztocza ńskiego Parku Narodowego, Parku Krajobrazowego Puszczy Solskiej oraz Krasnobrodzkiego Parku Krajobrazowego. Obszar gminy znajduje si ę w klasyfikacji Europejskiej Sieci Ekologicznej ECONET . Krajowa sie ć ekologiczna ECONET-POLSKA jest wielkoprzestrzennym systemem obszarów w ęzłowych najlepiej zachowanych pod wzgl ędem przyrodniczym i reprezentatywnych dla ró żnych regionów przyrodniczych kraju, wzajemnie ze sob ą powi ązanych korytarzami ekologicznymi, które zapewniaj ą ci ągło ść wi ęzi przyrodniczych w obr ębie tego systemu."

Sie ć ECONET-POLSKA pokrywa 46% kraju. Składa si ę ona z obszarów w ęzłowych i łącz ących je korytarzy ekologicznych, wyznaczonych na podstawie takich kryteriów, jak naturalno ść , ró żnorodno ść , reprezentatywno ść , rzadko ść i wielko ść .

22 NATURA 2000

Europejska Sie ć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagro żonych składników ró żnorodno ści biologicznej kontynentu europejskiego, wdra żanym od 1992 r. w sposób spójny pod wzgl ędem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich pa ństw członkowskich Unii Europejskiej.

Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagro żonych wygini ęciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt w skali Europy, ale te ż typowych, wci ąż jeszcze powszechnie wyst ępuj ących siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla 9 regionów biogeograficznych (tj. alpejskiego, atlantyckiego, borealnego, kontynentalnego, pano ńskiego, makaronezyjskiego, śródziemnomorskiego, stepowego i czarnomorskiego). W Polsce wyst ępuj ą 2 regiony: kontynentalny (96 % powierzchni kraju) i alpejski (4 % powierzchni kraju). Podstaw ą prawn ą tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które zostały transponowane do polskiego prawa, głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.

Sie ć Natura 2000 tworz ą dwa typy obszarów: - obszary specjalnej ochrony ptaków OSO , - specjalne obszary ochrony siedlisk SOO .

Podstaw ą wyznaczania obszarów Natura 2000 s ą jedynie kryteria naukowe.

Dyrektywa Siedliskowa nie okre śla sposobów ochrony poszczególnych siedlisk i gatunków, ale nakazuje zachowanie tzw. wła ściwego stanu ich ochrony. W odniesieniu do siedliska przyrodniczego oznacza to, że: - naturalny jego zasi ęg nie zmniejsza si ę; - zachowuje ono specyficzn ą struktur ę i swoje funkcje ekologiczne; - stan zachowania typowych dla niego gatunków jest wła ściwy. W odniesieniu do gatunków wła ściwy stan ochrony oznacza natomiast, że: - zachowana zostaje liczebno ść populacji, gwarantuj ąca jej utrzymanie si ę w biocenozie przez dłu ższy czas; - naturalny zasi ęg gatunku nie zmniejsza si ę; - pozostaje zachowana wystarczaj ąco du ża powierzchnia siedliska gatunku.

Najwa żniejszymi instrumentami realizacji celów sieci Natura 2000 s ą oceny oddziaływania na środowisko oraz plany ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których utworzono obszar Natura 2000. Działania ochronne winny uwzgl ędnia ć wymogi gospodarcze, społeczne i kulturowe oraz cechy regionalne i lokalne danego obszaru Natura 2000.

Na terenie gminy Józefów zlokalizowane s ą nast ępuj ące obszary NATURA 2000.

Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków NATURA 2000 –PLB060008 Puszcza Solska obszar obejmuje 79.349,1 ha,w tym, na terenie gmin: Biłgoraj gmina wiejska (17829,3 ha), Biłgoraj gmina miejska (259,4ha), gmina Aleksandrów (5428,3 ha),

23 gmina Frampol (3247,7 ha), gmina Józefów (3811,3ha) , gmina Ksi ęż pol (3945,8 ha) gmina Łukowa (9942,2 ha), gmina Obsza (3338,4 ha)gmina Tereszpol (10706,9 ha). Jest to rozległy kompleks le śny poło żony w strefie kontaktu Roztocza i Kotliny Sandomierskiej, przeci ęty licznymi dolinami rzecznymi. Przełamuj ące si ę przez kraw ędź Roztocza rzeki tworzą systemy niewielkich wodospadów, zwanych szumami,o du żej atrakcyjno ści krajobrazowej. Dominuj ą bory sosnowe: od boru suchego i świe żego poprzez wilgotny do bagiennego. Znaczna cz ęść drzewostanów to stosunkowo młode monokultury sosnowe. Bardzo liczne tereny bagienno- torfowiskowe w południowej i zachodniej cz ęś ci ostoi decyduj ą o du żej warto ści przyrodniczej tego obszaru. Ostoja obejmuje ponadto kompleks stawów rybnych w rejonie Rudy Ró żanieckiej. Osobliwo ści ą w skali kraju jest południowo-zachodnia kraw ędź Roztocza. Jest to kilkukilometrowa strefa składaj ąca si ę z kraw ędzi wewn ętrznej, pasa obni żeń wysłanych piaskami, silnie zalesionych i podmokłych wzgórz zewn ętrznych zbudowanych ze skał trzeciorz ędowych, maj ących charakter osta ńców. Jest to jedyny w Polsce, wyra źnie zaznaczony w rze źbie terenu, fragment granicy geologicznej mi ędzy fałdow ą Europ ą Zachodni ą, a płytow ą Wschodni ą. Warto ść przyrodnicza obszaru - Jest to ostoja ptasia o randze europejskiej E 74. Wyst ępuje co najmniej 30 gatunków ptaków z zał ącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG,13 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). Wyst ępuje tu 135 gatunków l ęgowych ptaków; jedno z nielicznych w Polsce stanowisk l ęgowych gado żera. W okresie l ęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej nast ępuj ących gatunków ptaków: bocian czarny, gado żer , głuszec , orlik krzykliwy , puchacz , trzmielojad i lelek; w stosunkowo wysokim zag ęszczeniu wyst ępuje bielik, cietrzew , żuraw, derkacz i zimorodek. Bardzo wa żna w skali regionu ostoja puszcza ńskiej fauny kręgowców, z licznymi zagro żonymi i rzadkimi gatunkami; jedyne znane w Polsce stanowisko pluskwiaka Nobis major (= Anaptus major ). Zagro żenia - Obni żenie poziomu wód gruntowych, wycinanie starych drzewostanów, niekontrolowana penetracja terenu przez ludzi, kłusownictwo. Status ochrony - Wyst ępuj ą nast ępuj ące formy ochrony: Rezerwat Przyrody: Czartowe Pole (63,7 ha), Nad Tanwi ą (41,3 ha), Szum (17,0 ha), Bukowy Las (86,3 ha), Obary (82,3ha) Przecinka (31,9 ha), Park Krajobrazowy: Puszczy Solskiej (28980,0 ha), Szczebrzeszy ński (20209,0 ha), Obszar Chronionego Krajobrazu: Roztocza ński

Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków NATURA 2000 –PLB060012 Roztocze obejmuje obszar 103503,3 ha. Jest to rozległy obszar obejmuj ący Lasy Zwierzyniecko - Kosobudzkie oraz całe Roztocze Środkowe i Południowe. Roztocze to pas łagodnych wzniesie ń ci ągn ących si ę z północnego-zachodu a południowy - wschód. Na terenie gminy Józefów zajmuje powierzchni ę 8842,5 ha. Około 70% powierzchni stanowi ą lasy, mi ędzy którymi wyst ępuj ą wąskie pasy pól uprawnych oraz wsie i niewielkie miasta. Znaczna cz ęść lasów ma charakter zbli żony do naturalnego. Dominuj ą bory sosnowe, ale te ż spory udział maj ą mieszane bory jodłowe i buczyna karpacka. Sie ć wód powierzchniowych jest do ść uboga. Główn ą rzek ą jest Wieprz. Ponadto z południowych stoków Roztocza spływaj ą w kierunku Kotliny Sandomierskiej Tanew, Sopot i Szum. W ostoi wyst ępuje co najmniej 27 gatunków ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej, 4 gatunki z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). W okresie l ęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C6) nast ępuj ących gatunków ptaków: dzi ęcioł białogrzbiety , dzi ęcioł zielonosiwy, puchacz , puszczyk uralski , trzmielojad; w

24 stosunkowo wysokim zag ęszczeniu wyst ępuje bocian biały i orlik krzykliwy, a tak że przepiórka (c. 1% populacji krajowej). Zagro żenia : Wypalanie ro ślinno ści, intensyfikacja gospodarki stawowej, zalesianie łąk, pastwisk, bagien, wycinanie drzew, penetrowanie siedlisk, płoszenie, niszczenie gniazd, zmiana użytkowania ziemi, silna presja turystyczno- rekreacyjna.

• Obszar Specjalnej Ochrony Siedlisk- NATURA 2000- PLH060034 Uroczyska Puszczy Solskiej - w strefie kontaktu Roztocza i Kotliny Sandomierskiej z przełomami rzek spływaj ących z Roztocza. Ostoja stanowi znacz ącą cz ęść jednego z najwi ększych kompleksów le śnych w Polsce. Stwierdzono tu wyst ępowanie 16 typów siedlisk przyrodniczych z Zał. I DS, zagro żonych w skali europejskiej, które zajmuj ą ł ącznie 14200 ha. Wi ększo ść siedlisk zwi ązanych jest z lasami sosnowymi, wśród których wyró żniają si ę piaszczyste wydmy, u podnó ża których wytworzyły si ę w bezodpływowych zagł ębieniach torfowiska oraz naturalne zbiorniki wodne. Najwa żniejszymi siedliskami w obszarze s ą: bory bagienne (lasy sosnowe z typow ą ro ślinno ści ą: bagnem zwyczajnym oraz borówk ą łochyni ą, zwan ą równie ż pijanic ą), torfowiska wysokie i przej ściowe (wyró żnia je obecno ść charakterystycznych mchów - torfowców, a tak że rosiczek, turzyc - wszystko rosn ące w nasi ąkni ętym niczym g ąbka gruncie) oraz bory jodłowe. Obowi ązuje utrzymanie ich siedlisk w niepogorszonym stanie. Zgodnie z art. 33. 1. ustawy o ochronie przyrody zabrania si ę w w/w obszarze podejmowania działa ń mog ących, osobno lub w poł ączeniu z innymi działaniami, znacz ąco negatywnie oddziaływa ć na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególno ści: pogorszy ć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków ro ślin i zwierz ąt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 lub wpłyn ąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub pogorszy ć integralno ść obszaru Natura 2000 lub jego powi ązania z innymi obszarami.

Szczególne walory terenów i obszarów chronionych to: 1) Otulina Roztocza ńskiego Parku Narodowego - obok roli ochronnej otulina parku ma wyj ątkowe walory przyrodniczo-krajobrazowe. Na terenie otuliny wzdłu ż rzeki Szum ci ągnie si ę rezerwat Szum. 2) Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej - park obejmuje ochron ą rezerwaty: "Czartowe Pole", "Nad Sopotem" i "Bukowy Las" oraz zwarte bory sosnowe, kraw ędź południowo-zachodni ą Roztocza, kompleks wydm śródl ądowych, licznych małych wodospadów na rzekach Sopot, Tanew, Jele ń zwanych "szumami", stanowiska i skupiska chronionych ro ślin oraz ostoi rzadkich ptaków i zwierz ąt. 3) Krasnobrodzki Park Krajobrazowy - obejmuje tereny cenne przyrodniczo i krajobrazowo oraz obszary o walorach kulturowo-historycznych.
rezerwaty: a) rezerwat krajobrazowy ścisły/cz ęś ciowy „Czartowe Pole " - utworzony w celu ochrony przełomowego odcinka rzeki Sopot, z przepi ęknymi, nieregularnymi wodospadami. W rezerwacie wyst ępuj ą rzadkie gatunki flory i fauny, b) rezerwat cz ęś ciowy krajobrazowo le śny „Szum " - w celu ochrony krajobrazu przełomowego odcinka rzeki Szum. Wyst ępuj ą tu rzadkie gatunki ro ślin chronionych. Wdro żona została procedura powi ększenia obszaru rezerwatu.

25
pomniki przyrody – w rejestrze : a) wzgórze „Kamie ń” – poło żone w s ąsiedztwie Stanisławowa, o wysoko ści 340 m npm., z najpi ękniejsz ą ze skałek osta ńcowych o nazwie „Diabelski Kamie ń”; b) w Hamerni - lipa drobnolistna o obwodzie na wysoko ści 1,3 m – 535 cm; c) w Stanisławowie - 2 lipy drobnolistne, grab pospolity; d) w Górecku Ko ścielnym – grupa 6 d ębów szypułkowych + 1 d ąb szypułkowy w odległo ści od grupy 6 d ębów; e) w Górecku Starym – źródlisko o powierzchni 0,44 ha; f) w Józefowie – 6 lip drobnolistnych; g) drobnolistnych Józefowie – źródlisko o powierzchni 7,05 ha; h) w Majdanie Nepryskim (na terenie parku dworskiego) – 55 lip drobnolistnych, 6 klonów pospolitych, 3 świerki pospolite, 2 robinie akacjowe; Rol ą pomników przyrody jest zapewnienie trwało ści i odnawialno ści, a tak że wła ściwego u żytkowania o żywionych i nieo żywionych składników przyrody. Gmina Józefów posiada nieska żone środowisko naturalne. Pod wzgl ędem stanu czysto ści środowiska naturalnego zajmuje jedn ą z najwy ższych pozycji w skali całego kraju. Na obszarze gminy Józefów nie wyst ępuj ą obiekty szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi.

potencjalne obszary ochrony przyrody (postulowane: - Wzgórze „Krzy żowa Góra ” znajduj ące si ę w pobli żu Hamerni i Nowin o wysoko ści 250 m npm., b ędący pi ęknym miejscem widokowym na Roztoczę i Puszcz ę Solsk ą - Wzgórze „Wysoka Góra " o wysoko ści 321 m npm. i „Brzezi ńska Góra " o wysoko ści 285 m n.p.m.

- Kompleks torfowiskowy „Jęzior " - 5 gatunków gadów, 8 gatunków płazów i kilkadziesi ąt gatunków ptaków oraz wiele rzadkich okazów ro ślin.

III. AKTUALNY STAN ŚRODOWISKA GMINY

1. Stan czysto ści wód powierzchniowych

Obszar gminy jest ubogi w zasoby wodne, wi ększe cieki rzeczne czy naturalne zbiorniki wodne. W ci ągu ostatnich 30 lat zaznaczyły si ę wyra źnie tendencje zanikania źródeł, górnych tym samym górnych odcinków rzek. Tendencje te wskazuj ą na wyra źne kurczenie si ę sieci hydrologicznej. Przyczyny tego zjawiska to m.in. gospodarka polegaj ąca na wycinaniu lasów i zadrzewie ń, przeprowadzanie melioracji odwadniaj ących, powstawanie lejów depresyjnych wokół uj ęć wód podziemnych. Pewn ą rol ę odgrywa zaznaczaj ące si ę w ci ągu ostatnich lat ocieplenie klimatu. Przeciwdziałaniem tej tendencji jest podejmowany w ostatnich latach

26 program budowy małych zbiorników retencyjnych. Zmienia si ę równie ż podej ście do melioracji – rozpatruje si ę ró żne aspekty jej skutków.

Głównym źródłem zanieczyszcze ń rzek s ą ścieki komunalne odprowadzane bez oczyszczenia b ądź „wylewane” w sposób przypadkowy oraz zanieczyszczenia obszarowe wykorzystywanych terenów wykorzystywanych rolniczo, szczególnie zwi ązki biogenne. W roku 2010 badania wód powierzchniowych płyn ących przez teren gminy Józefów prowadził WIO Ś w Lublinie, Delegatura w Zamo ściu na rzece Szum i Sopot.

Rzeka Szum - klasyfikacji stanu ekologicznego dokonano na podstawie bada ń fitobentosu. Fitobentosowy wska źnik okrzemkowy osi ągn ął III klas ę jako ści wód. Wi ększo ść badanych wska źników fizykochemicznych była w I i II klasie jako ści. Parametrem, który osi ągn ął warto ść poni żej stanu dobrego był ogólny w ęgiel organiczny co wskazuje na zanieczyszczenie cieku zwi ązkami organicznymi. W badanym punkcie stwierdzono III klas ę jako ści – stan ekologiczny umiarkowany. W stosunku do roku 2009 wody w badanym przekroju uległy pogorszeniu. Wody rzeki Szum były równie ż oceniane pod k ątem przydatno ści wód przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych. Stwierdzono, że jako ść wód w tym punkcie nie spełnia wymaga ń normy. O negatywnej ocenie zadecydowały azotyny. Pozostałe badane parametry nie przekraczały warto ści granicznych okre ślonych rozporz ądzeniem Rzeka Sopot - badana była w przekroju pomiarowym w miejscowo ści Osuchy w ramach monitoringu operacyjnego oraz w ramach monitoringu operacyjnego ,,celowego’’ na obszarach chronionych i na wodach przeznaczonych do bytowania w warunkach naturalnych. Na podstawie wyników uzyskanych z bada ń elementów biologicznych i fizykochemicznych dokonano klasyfikacji stanu ekologicznego. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych, wspieraj ących element biologiczny utrzymywała si ę w I i II klasie jako ści. W badanym punkcie stwierdzono umiarkowany stan wód o czym zadecydował fitobentosowy wska źnik okrzemkowy. Wody w badanym punkcie w stosunku do roku 2009 uległy pogorszeniu. W badanym punkcie przeprowadzono równie ż ocen ę przydatno ści wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych. Badania wykazały, że wody obj ęte monitoringiem nie spełniały wymaga ń okre ślonych dla bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych. Wska źnikiem decyduj ącym o ocenie przydatno ści wód były azotyny. Pozostałe badane parametry nie przekraczały warto ści granicznych okre ślonych rozporz ądzeniem. O jako ści wód w głównej mierze decyduj ą zanieczyszczenia z miasta Józefowa (Nepryszka), Aleksandrowa, Górecka Ko ścielnego (Szum) oraz wody dopływu rzeki Kalinka odbieraj ącej ścieki z terenu Długiego K ąta i Samsonówki (Sopot), co wskazuje na konieczno ść ścisłej kontroli zanieczyszcze ń wiejskich, jakie dostaj ą si ę do rzeki.

27 2. Stan czysto ści wód podziemnych

Wody podziemne nale żą do zasobów odnawialnych. Stanowi ą podstawowe źródło zaopatrzenia ludno ści w wod ę z wodoci ągów zbiorowych, grupowych i indywidualnych. Poprawa jako ści zanieczyszczanych wód jest mo żliwa dopiero po bardzo długim okresie czasu albo w ogóle niemo żliwa. Wody gruntowe płytkie s ą chronione głównie przez stref ę aeracji (strefa sucha nad poziomem wód gruntowych). Mi ąż szo ść tej strefy wynosi kilka metrów. Ocen ę jako ści wód podziemnych bada si ę odnosz ąc j ą do norm - st ąd oceniane s ą zawsze skutki a nie przyczyny. Wody podziemne nale żą do zasobów odnawialnych. Stanowi ą podstawowe źródło zaopatrzenia ludno ści w wod ę z wodoci ągów zbiorowych, grupowych i indywidualnych. Wody podziemne posiadaj ą podstawowe znaczenie dla życia i zdrowia ludzi a potrzeba ich ochrony nie jest w pełni doceniana, co wynika z prze świadczenia, że wody te wyst ępuj ą pod powierzchni ą ziemi i s ą chronione w sposób naturalny przed zanieczyszczeniami. Poprawa jako ści zanieczyszczanych wód jest mo żliwa dopiero po b. długim okresie czasu albo w ogóle niemo żliwa. Wody gruntowe płytkie s ą chronione głównie przez stref ę aeracji (strefa sucha nad poziomem wód gruntowych). Mi ąż szo ść tej strefy wynosi kilka metrów. W świetle bada ń prowadzonych przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny w ramach monitoringu wód podziemnych stan wód obszaru w ogólnej ocenie przedstawia si ę korzystnie. Kryterium dobrej jako ści wody spełnia ponad 30% monitorowanych punktów, pozostała wi ększo ść (ok.60%) została zaliczona do wód ni ższej klasy jako ści ze wzgl ędu na zawarto ści naturalnych składników chemicznych, a tylko niecałe 10% ze względu na obecno ść wska źników zanieczyszczenia. Na podkre ślenie zasługuje fakt, że w 2006-9 r. prawie 60% wód 3 podziemnych wykazało poziom azotanów poni żej 1 mg NO 3/dm przy warto ści dopuszczalnej 3 wynosz ącej 10 mg NO 3/dm dla pierwszej klasy jako ści. Ponad 95% badanych wód ze wzgl ędu 3 na okre ślony poziom azotanów spełniało norm ę wynosz ącą 50 mg NO 3/dm dla wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.

3. Stan gospodarki ściekowej

Łączna długo ść sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Józefów wynosi 7,86 km, ilo ść przył ączy wynosi 310. Z kanalizacji sanitarnej korzysta obecnie 1460 mieszka ńców gminy. W gminie Józefów funkcjonuj ą dwie oczyszczalnia ścieków: oczyszczalnia typu BIOBLOK zlokalizowana w miejscowo ści Siedliska o ł ącznej przepustowo ści 200 m 3/dob ę. Do oczyszczalni odprowadzane s ą ścieki z zakładów PREFABET, osiedla Długi K ąt, Samsonówka, SP Majdan Nepryski, oraz dowo żone z istniej ących zbiorników bezodpływowych oraz w Józefowie oczyszczalnia ścieków typu "BIOPAK" o wydajno ści 200 m 3/dob ę (docelowo 400 m 3/dob ę). Brak dostatecznie rozbudowanej sieci kanalizacyjnej powoduje pozbywanie si ę ścieków przez mieszka ńców gminy w sposób niezorganizowany. Naruszenia w tym zakresie mog ą mie ć struktur ę wszechstronn ą i si ęga ć do skrajnych rozwi ąza ń polegaj ących na odprowadzaniu ścieków do wód powierzchniowych, gruntu.

28 4. Stan zanieczyszczenia powietrza

W gminie Józefów jest 64 km sieci gazu ziemnego a liczba przył ączy – 1142. Liczba mieszka ńców korzystaj ących z sieci wynosi 6320, tj. 82 %. Na terenie gminy nie ma przemysłu uci ąż liwego. Głównymi czynnikami zanieczyszcze ń powietrza s ą źródła oparte o proces spalania węgla w kotłowniach lokalnych. Wymiana kotłów w ęglowych na gazowe we wszystkich obiektach samorz ądowych pozwoliła zredukowa ć ilo ść zanieczyszcze ń emitowanych do powietrza. Oprócz tego na zmniejszenie zanieczyszcze ń powietrza ma równie ż wpływ mały ruch samochodowy. Dla oceny stanu powietrza posłu żono si ę danymi stacji pomiarowych WIO Ś, WSSE, IMGW oraz badaniami mobilnego laboratorium WIO Ś. Warto ści okre ślono na podstawie przekroju danych z terenu Biłgoraja, Tomaszowa, Białego Słupa. ( 2009). Dwutlenek siarki osi ąga wielko ści do 16 % warto ści dopuszczalnej, dwutlenek azotu zawiera si ę w przedziale 74 % warto ści dopuszczalnej, tlenek w ęgla nie przekracza 20 % warto ści dopuszczalnej, pył zawieszony mie ści si ę w granicach 50 % warto ści dopuszczalnych (do 90 % na terenach miejskich w sezonie grzewczym). Charakterystyczn ą cech ą rozkładu st ęż eń dwutlenku siarki jest wyra źna ró żnica pomi ędzy warto ściami wyznaczonymi dla sezonu grzewczego i okresu poza grzewczego. Wielko ści średnie w sezonie grzewczym s ą o ok.80% wy ższe ni ż w okresie poza grzewczy. W przypadku dwutlenku azotu nie jest wyra źnie zauwa żalna sezonowo ść . Ró żnice sezonu grzewczego i okresu poza sezonem s ą nieznaczne. Warto ści średnio roczne utrzymuj ą si ę na niskim poziomie i na przestrzeni ostatnich lat widoczny jest spadek warto ści.

Zanieczyszczenia komunikacyjne powietrza Zanieczyszczenia komunikacyjne stanowi ą około 25 % ogólnej emisji zanieczyszcze ń powietrza. Zanieczyszczenia te pochodz ą ze spalania paliw płynnych w pojazdach mechanicznych. Głównymi składnikami spalin są: tlenki azotu, tlenki w ęgla, węglowodory, pyły oraz toksyczne pierwiastki a w śród nich ołów. Emisja tych zanieczyszcze ń zale ży od długo ści dróg, nat ęż enia ruchu, stanu technicznego pojazdów i jako ści paliwa. Dopuszczalna zawarto ść tlenku w ęgla w spalinach mo że wynosi ć do 4,5%. Wg bada ń kontrolnych dopuszczaln ą warto ść przekraczało ponad 32 % pojazdów badanych.

Źródłem zanieczyszcze ń komunikacyjnych w obszarze gminy s ą odcinki dróg wojewódzkich: • nr 849 Zamo ść – Jacnia – Józefów - Wola Obsza ńska. Nat ęż enie ruchu drogowego na tej drodze na terenie gminy w 2005 r. (ostatni Generalny Pomiar Ruchu - GPR,) wynosiło: 1203 pojazdów/dob ę – w kierunku na Zamo ść , 770 poj./dob ę w kierunku na Łukow ą i uległo zmniejszeniu w stosunku do ostatniego GPR;

29 • nr 853 Nowy Majdan - Józefów - Tomaszów Lub. Nat ęż enie ruchu drogowego na tej drodze na terenie gminy w . wynosiło 2017 pojazdów/dob ę – w kierunku na Tomaszów Lubelski, oraz 3813 pojazdy/dob ę na kierunku do Nowego Majdanu (Aleksandrowa) .

Wielko ści nat ęż enia ruchu na obu drogach wojewódzkich nie s ą znacz ące w porównaniu z innymi drogami tej kategorii, gdzie ruch pojazdów przekracza 5000 poj./dob ę, a na niektórych trasach nawet 10000 poj./dob ę. Oznacza to niezbyt du żą uci ąż liwo ść spowodowan ą ruchem drogowym na drogach wojewódzkich w gminie Józefów. Źródłem zanieczyszcze ń komunikacyjnych s ą te ż niektóre wa żniejsze drogi powiatowe, które stanowi ą uzupełnienie sieci powi ąza ń zewn ętrznych gminy: 2919L Gorajec – Tereszpol Zaorenda – Górecko Stare - Tarnowola; 2946L Sigła – Górecko Stare - Józefów Roztocza ński; 2949L Krasnobród – Długi K ąt; 2952L Długi K ąt – Hamernia – Oseredek - Susiec.

5. Stan środowiska akustycznego

Hałas jest szkodliwym i uci ąż liwym zanieczyszczeniem środowiska. Szkodliwo ść i uci ąż liwo ść hałasu ujemnie oddziaływuje na nastrój i stan zdrowia człowieka. Hałas o poziomie od 90 – 130 dB jest przyczyn ą zaburze ń pracy układów kr ąż enia i oddechowego.

Skala uci ąż liwo ści hałasu komunikacyjnego: • mała uci ąż liwo ść - LAeq < 52dB • średnia uci ąż liwo ść - 52 < LAeq < r'TelB • du ża uci ąż liwo ść - 63 < LAeq < 70dB • b. du ża uci ąż liwo ść - LAeq > 70dB. W zale żno ści od źródeł i miejsca jego wyst ępowania wyró żnia si ę hałas przemysłowy, komunikacyjny, drogowy oraz komunalny. Poniewa ż hałas nie jest stały w czasie jego jako ść okre śla si ę za pomoc ą wska źnika - poziomu równowa żnego (ekwiwalentnego) d źwi ęku (LAeq). Poziom wyra ża si ę w decybelach (dB) dla pory dziennej i nocnej.

5.1. Hałas komunikacyjny – drogowy i kolejowy

Poszczególne rodzaje pojazdów emituj ą nast ępuj ące poziomy hałasu: • samochody ci ęż arowe - 85 - 93dB • maszyny drogowe i budowlane - 75 - 85dB • samochody osobowe - 75 - 84dB • autobusy i ci ągniki - 85 - 92dB • pojazdy jedno śladowe - 79 - 87dB Głównym źródłem zakłóce ń klimatu akustycznego jest hałas drogowy.

30 Za wysoki poziom hałasu odpowiedzialne s ą głównie pojazdy ci ęż arowe w tym TIR-y i autobusy. Najwy ższy poziom hałasu drogowego notuje si ę w rejonie dróg wojewódzkich nr 849 i 853 oraz dróg powiatowych stanowi ących uzupełnienie systemu zewn ętrznych komunikacyjnych powi ąza ń gminy: 2919L , 2946L , 2949L , 2952L . W latach 2009 -2010 nie prowadzono pomiarów hałasu na terenie gminy Józefów. Badania takie przeprowadzono w Krasnobrodzie, w miejscowo ści o porównywalnym nat ęż eniu ruchu do Józefowa. Przyjmuj ąc kryterium uzdrowiskowe dla którego dopuszczalny poziom hałasu jest ni ższy o 5 dB, warto ści dopuszczalne na trasach ruchliwych zostały przekroczone od 0,2-6,1 dB. Przenosz ąc te warto ści na teren Józefowa mog ą wyst ąpi ć okresowe niewielkie przekroczenia nat ęż enia hałasu. Uwzgl ędniaj ąc coraz wi ększe nat ęż enia ruch oraz znaczny udział pojazdów ci ęż kich, si ęgaj ący 30% hałas staje si ę coraz wi ększym problemem stanowi ącym uci ąż liwo ści dla mieszka ńców. Dlatego te ż podejmowane działania zagospodarowania przestrzennego powinny uwzgl ędnia ć lokalizacj ę nowych osiedli mieszkaniowych poza lini ą uci ąż liwo ści komunikacyjnej.

5.2. Hałas przemysłowy Hałas przemysłowy kształtowany jest przez zakłady produkcyjne, przemysłowe, rzemie ślnicze, usługowe, w mniejszym stopniu obiekty handlowe oraz rozrywkowe i sportowe. Stopie ń uci ąż liwo ści zale żny jest od rodzaju prowadzonej działalno ści, rozmieszczenia maszyn i urz ądze ń, stosowanych technologii i organizacji pracy. Przyczyn ą uci ąż liwo ści mog ą by ć maszyny - wentylatory pracuj ące bez zabezpiecze ń oraz ich niekiedy niewła ściwa lokalizacja na terenie lub w bezpo średnim sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej. Przyczyn ę tych hałasów mo że wyeliminowa ć Burmistrz, który posiada w tym zakresie kompetencje, wynikaj ące z prawa ochrony środowiska (ograniczenie godzin pracy urz ądze ń). Na terenie gminy Józefów nie wyst ępowały dotychczas problemy uci ąż liwo ści w zakresie hałasu przemysłowego. Istniej ące zakłady zwi ązane z wydobyciem i obróbk ą kamienia wapiennego, zakłady drzewne, transportowe mog ą lokalnie powodowa ć takie uci ąż liwo ści. Przestrzeganie zasad lokalizowania zakładów o uci ąż liwo ściach hałasowych jest podstawowym elementem prewencyjnym.

6. Stan gospodarki odpadami

Gospodarka odpadami komunalnymi nale ży do zada ń własnych gminy i jest jednym z najwa żniejszych problemów, które posiada gmina do rozwi ązania. Na terenie gminy Józefów istnieje jedno składowisko odpadów komunalnych o powierzchni 2,5 ha zlokalizowane w Józefowie, a tzw. „dzikie wysypiska śmieci” istniej ące wcze śniej w obszarze gminy zostały zlikwidowane. Gospodarka odpadami zorganizowana jest w formie ich zbiórki do kontenerów ulokowanych we wszystkich

31 miejscowo ściach gminnych oraz selektywnej zbiórki i segregacji odpadów z terenu całej gminy. Wprowadzenie poj ęcia „gospodarowania odpadami” w znaczeniu wymogów stawianych przez obecne przepisy jest naczelnym celem w tej dziedzinie. Gospodarowanie odpadami to proces organizacji i zarz ądzania t ą dziedzin ą gospodarki maj ący na celu: - minimalizacj ę wytwarzanych odpadów, - odzysk surowców wtórnych, - wła ściw ą gospodark ę odpadami niebezpiecznymi i problemowymi. Szczegółowy stan gospodarki odpadami jest przedmiotem Planu gospodarki odpadami dla gminy Józefów.

IV. DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA Diagnoza stanu środowiska jest sposobem uporz ądkowania uci ąż liwo ści i zagro żeń środowiska wynikaj ących z jego aktualnego stanu. Stanowi ć b ędzie podstaw ę do sformułowania priorytetów działania. Diagnoza zawiera podział na cztery wydzielone uwarunkowania: 1). Mocne strony - to uwarunkowania wewn ętrzne maj ące charakter pozytywny z punktu widzenia przyszłego rozwoju gminy. 2). Słabe strony - to uwarunkowania negatywne wewn ętrzne i zewn ętrzne charakteryzuj ące gmin ę. 3). Zagro żenia - to uwarunkowania wewn ętrzne i zewn ętrzne negatywne. 4). Szanse - to uwarunkowania wewn ętrzne i zewn ętrzne o charakterze pozytywnym.

Zestawienie aspektów analizy SWOT w gminie Józefów w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej przedstawiono w tabeli 1.2.

Analiza SWOT dziedziny ochrony środowiska i gospodarki wodnej

Tabela 1.2. Mocne i słabe strony dziedziny ochrony środowiska i gospodarki wodnej w gminie Józefów oraz szanse i zagro żenia. MOCNE STRONY SZANSE ISTNIEJ ĄCE I DO WYKORZYSTANIA Gleby i rolnictwo Gleby i rolnictwo - wysoka warto ść agrotechniczna gleb, - produkcja dobrej jako ści żywno ści, - niski stopie ń zanieczyszcze ń antropogenicznych, Ochrona powietrza Ochrona powietrza - mała emisja zanieczyszcze ń, - dalsza gazyfikacja gminy, - gazyfikacja gminy, - wprowadzanie alternatywnych źródeł - brak du żego przemysłu i energetyki, energii, - odzysk biomasy do produkcji energii,

32 Ochrona wód i gospodarka wodna Ochrona wód i gospodarka wodna - wysoka jako ść wód podziemnych - budowa oczyszczalni ścieków i - zbiorowe zaopatrzenie ludno ści w kanalizacji w ramach aglomeracji, wod ę, - usprawnienie zarz ądzania gospodark ą - ochrona uj ęć wody, wodno- ściekow ą, - porz ądkowanie gospodarki ściekowej - działania prewencyjne na etapie poprzez utworzenie aglomeracji planowania przestrzennego, ściekowej, - porz ądkowanie gospodarki odpadami, - zrównowa żony rozwój produkcji rolnej - usprawnienie zarz ądzania gospodark ą na skal ę przemysłow ą, wodn ą, - stymulowanie nadmiernej koncentracji - budowa zbiorników małej retencji i produkcji zwierz ęcej, urz ądze ń melioracyjnych, - koordynacja zabiegów agrotechnicznych Gospodarka odpadami Gospodarka odpadami - realizacja zasad gospodarowania - ogra niczanie ilo ści wytwarzanych odpadami komunalnymi wyn ikaj ących odpadów z uchwały RM Józefów, - edukacja w zakresie gospodarki - selektywna zbiórka odpadów odpadami, komunalnych, - wspieranie działa ń na podmiotów - wykorzystanie bioodpadów, zajmuj ących si ę gospodarowaniem - wprowadzanie edukacji i informacji w odpadami, zakresie racjonalnego - wspieranie rozwoju gminnego zakładu gospodarowania odpadami komunalnego, komunalnymi, - selekcja odpadów niebezpiecznych i - realizacja Programu usuwania wielkogabarytowych, azbestu - urz ądzenie gminnego punktu gromadzenia odpadów, - działania w zakresie likwidacji składowisk, - wł ączenie gminy w zintegrowany system gospodarki odpadami, - współdziałanie z podmiotami gospodarczymi w zakresie racjonalnego gospodarowania odpadami w tym z odpadami z hodowli zwierz ąt, - organizowanie konkursów w zakresie czystej posesji i gospodarki odpadami, Ochrona przed hałasem Ochrona przed hałasem - małe zagro żenie ze strony hałasu - działania prewencyjne na etapie komunikacyjnego i przemysłowego, planowania przestrzennego, - du że mo żliwo ści lokalizacji obiektów „hała śliwych” poza obszarem stref chronionych akustycznie, - utrzymanie obszarów o potencjalnych walorach przyrodniczo-turystycznych w stanie eliminuj ącym zagro żenie hałasem,

33 Le śnictwo Le śnictwo - du ża lesisto ść – 56 % pow. gminy, - utrzymanie i zwi ększanie lesisto ści, - efektywny nadzór nad lasami, - racjonalna gospodarka le śna, - realizacja programu zalesiania, - realizacja programu zalesie ń, - Ochrona przyrody i ró żnorodno ści Ochrona przyrody i ró żnorodno ści przyrodniczej przyrodniczej - dbało ść o ró żnorodno ść przyrodnicz ą, - utrzymanie ró żnorodno ść i odr ębno ści - odr ębno ść i specyfika terenu, przyrodniczej, - zachowanie i tworzenie obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych, - dbało ść o zachowanie gatunkowe przyrody o żywionej i nieo żywionej, - prawne sankcjonowanie obiektów przyrodniczych, Atrakcyjno ść przyrodniczo – Atrakcyjno ść przyrodniczo – turystyczna turystyczna

- dbało ść o zasoby przyrodnicze, mało - rozwój turystyki zorganizowane, zanieczyszczone środowisko, - rozwój agroturystyki, - bogata ró żnorodno ść flory i fauny, - wykorzystanie walorów i warto ści przyrodniczych i cennych zasobów wód podziemnych, - uwzgl ędnienie warto ści przyrodniczo- turystycznych w planowaniu przestrzennym, Integracja zasad zrównowa żonego Integracja zasad zrównowa żonego rozwoju w gospodarce rozwoju w gospodarce - utrzymanie dbało ści o walory - dbało ść o zachowanie naturalnych przyrodnicze gminy, obszarów przyrodniczych, - wspieranie technologii o małym - sprawne funkcjonowanie ochrony obci ąż eniu środowiska, środowiska w administracji samorz ądu - wdra żanie programu ochrony gminnego, środowiska w społeczno ści gminnej, - uwzgl ędnianie aspektów ochrony - dost ęp społecze ństwa do informacji o środowiska w planowaniu środowisku, przestrzennym, - pomoc w pozyskiwaniu środków na - kompleksowe podej ście do zagadnie ń cele ochrony środowiska i technologie ochrony środowiska, proekologiczne, - edukacja ekologiczna społecze ństwa, - rozwój i doskonalenie kadr ochrony środowiska w gminie i społecze ństwie lokalnym, - dzi ałania proekologiczne na rzecz realizacji celów okre ślonych w dokumentach ponadgminnych np. rozwój sektora energii odnawialne, odzysk biomasy itp. SŁABE STRONY ZAGRO ŻENIA

34 Gleby Gleby - lokalne koncentracje hodowli - mo żliwo ść miejscowych zwierz ęcej, zanieczyszcze ń gleby i wód - wysoki poziom wód gruntowych na podziemnych wynikaj ąca z obszarach intensywnie nawo żonych, koncentracji produkcji zwierz ęcej,

Ochrona powietrza Ochrona powietrza - du ży udział źródeł energii opalanych - zbyt du ża tzw. emisja niska, węglem, - okresowe uci ąż liwo ści wynikaj ące ze - spalanie odpadów w paleniskach spalania odpadów, domowych, - spalanie odpadów na powierzchni ziemi,

Ochrona wód i gospodarka wodna Ochrona wód i gospodarka wodna - niewystarczaj ący stopie ń - zagro żenie z tytułu niewła ściwej wyposa żenia w urz ądzenia w zakresie gospodarki ściekowej, gospodarki ściekowej, - zagro żenia z intensywnej gospodarki - mała zdolno ść retencji, rolne przy stosowaniu odchodów - niedoskonało ść systemu gospodarki zwierz ęcych, odpadami, - mo żliwo ść zaniecz yszcze ń z nieprawidłowej gospodarki odpadami, Gospodarka odpadami Gospodarka odpadami - niewystarczaj ący stopie ń zbierania - zanieczyszczenia terenu odpadami odpadów komunalnych, komunalnymi, - niewystarczaj ący odzysk surowców - obci ąż enie środowiska z tytułu jako ści wtórnych, składowanych na składowisku - brak zorganizowanego zbierania odpadów, odpadów niebezpiecznych i - zanieczyszczenie powietrza z tytułu wielkogabarytowych, spalania odpadów domowych (folia, - niski poziom finansowania gospodarki opakowania plastikowe itp.) odpadami,

Le śnictwo Le śnictwo - zbyt du ża eksploatacja w gospodarce - zmniejszenie stopnia lesisto ści, le śnej, - nadmierne pozyskiwanie drewna, - niewystarczaj ące środki na realizacj ę programu zalesie ń,

Turystyka Turystyka - brak dobrze zorganizowanego - niskie wykorzystanie walorów i zaplecza turystycznego, mo żliwo ści działania sektora - małe środki na rozwój i promocj ę turystycznego, turystyki, - małe dochody ludno ści z sektora turystycznego,

Integracja zasad zrównowa żonego Integracja zasad zrównowa żonego rozwoju rozwoju -słaby rozwój sektora go spodarczego - niemo żliwo ść wykorzystania szans w

35 zwi ązanego z działaniami dziedzinie działalno ści proekologicznymi, proekologicznej, - mało rozwini ęta edukacja w zakresie - mo żliwo ść konfliktu z przepisami działalno ści i działa ń proekologicznych, prawa przy podejmowaniu działalno ści

Podsumowanie analizy SWOT

1. Mocne strony - (potencjał)

2). Do ść dobrze rozwini ęta sie ć drogowa (odcinki dróg wojewódzkich nr 849 i 853 o znaczeniu regionalnym, sie ć dróg powiatowych – wszystkie twarde - i gminnych, z których 73 % to drogi twarde). 3). Obecno ść linii kolejowej Rejowiec – Hrebenne, le żą cej w ci ągu poł ączenia Warszawa – Rawa Ruska (Lwów). 4). Wyst ępowanie obszarów przestrzennych, które z racji swoich walorów przyrodniczych w naturalny sposób predysponuje do wykorzystania turystycznego i rekreacyjnego (z formami ochrony przyrody i kompleksami le śnymi) oraz lokaliacja cennych obiektów i miejsc dziedzictwa kulturowego. 5). Dobrze zachowane i nie zdegradowane środowisko naturalne umo żliwiaj ące prowadzenie rolnictwa ekologicznego. 6). Lasy pa ństwowe i niepa ństwowe stanowi ą istotne systemy ekologiczne o du żej ró żnorodno ści biologicznej. 7). Do ść dobrze rozwini ęte zaopatrzenie w wod ę. 8). Porz ądkowanie gospodarki ściekowej poprzez utworzenie aglomeracji ściekowej Józefów, 9). Dobrze urz ądzone składowisko odpadów komunalnych w komunalnych w Józefowie daj ące mo żliwo ść unieszkodliwiania odpadów. 10). Dobrze rozwini ęty system selektywnego zbierania odpadów. 11). Wdra żanie Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest – pomoc finansowa ze strony gminy dla osób usuwaj ących wyroby azbestowe.

2. Słabe strony - (słabo ści)

1). Peryferyjne poło żenie, tzw. ściana wschodnia. 2). Sie ć hydrograficzna (rzeki) przepływaj ące przez gmin ę charakteryzuj ą stosunkowo małe przepływy oraz niedostateczny poziom ich czysto ści. 3). Niekorzystne relacje długo ści sieci kanalizacyjnej do wodoci ągowej. 4). Brak docelowych rozwi ąza ń w zakresie gospodarki ściekowej poza obszarem aglomeracji Józefów. 5). Niewielki udział przedsi ęwzi ęć w zakresie wykorzystania alternatywnych źródeł energii. 6). Brak zapewnionego zbytu na produkty rolne oraz bazy do ich przetworzenia. 7). Wysokie bezrobocie.

36 8). Słaba infrastruktura turystyczna i rekreacyjna oraz brak do świadcze ń w zakresie tworzenia rynku agroturystycznego. 9). Niewystarczaj ąca świadomo ść ekologiczna społecze ństwa.

3. Zagro żenia

1) Jako ść wód gruntowych, podziemnych i powierzchniowych na obszarach wiejskich spowodowana brakiem kanalizacji, nieszczelno ści ą zbiorników na ścieki, niewła ściwym magazynowaniem obornika, gnojowicy i gnojówki oraz ich nieodpowiednim wykorzystaniem rolniczym. 2) Zanieczyszczeniami lokalnych tzw. obszarowych systemów melioracyjnych (rowów) oraz cieków i kanałów w wyniku podejmowania działa ń nie przyjaznych środowisku (nieodpowiednie stosowanie nawozów naturalnych i mineralnych oraz środków ochrony ro ślin).

4. Szanse

1). Przekształcenie cz ęś ci gospodarstw rolnych na gospodarstwa produkuj ące ekologicznie „zdrow ą żywno ść ", 2). Rozwój agroturystyki jako dodatkowego źródła dochodów pozarolniczych w terenach atrakcyjnych przyrodniczo, 3). Tworzenie bazy turystyczno-rekreacyjnej na terenach atrakcyjnych. 4). Wykorzystanie naturalnych źródeł energii (biomasa - ogrzewanie słom ą oraz produkcja biogazu w gospodarstwach rolnych o produkcji intensywnej), 5). Przyspieszenie tempa usuwania wyrobów zawieraj ących azbest poprzez ustalenie pomocy przez gmin ę. 6). Rozwi ązanie problemu gospodarowania odpadami w ramach współdziałania gmin (zwi ązku b ądź stowarzyszenia) oraz współdziałania z organami samorz ądu powiatowego lub województwa, 7). Rozwój handlu i współpracy gospodarczej z rynkiem wschodnim, 8). Zaanga żowanie podmiotów gospodarczych i społecze ństwa w budow ę infrastruktury technicznej z uwzgl ędnieniem mo żliwo ści obsługi turystyki, 9). Rozwi ązywanie problemów ochrony środowiska i gospodarki wodnej w układzie zlewniowym w ramach współdziałania mi ędzygminnego, 10). Współpraca z samorz ądem powiatowym i wojewódzkim w realizacji zasad przyj ętych w gminnym programie ochrony środowiska i planie gospodarowania odpadami a tak że zwi ększonej dost ępno ści do środków z ró żnych źródeł, w tym szczególnie pomocowych UE.

37 V. CELE EKOLOGICZNE DLA GMINY JÓZEFÓW ORAZ KRÓTKOTERMINOWA STRATEGIA DZIAŁANIA NA LATA 2011-2014.

Cele ekologiczne gminy Józefów s ą w ścisłym zwi ązku z celami polityki ekologicznej pa ństwa oraz polityki ekologicznej i specyfiki województwa, powiatu

Do celów tych nale żą w szczególno ści:

1. Gospodarka wodno - ściekowa

Główne zagro żeniami dla wód : • niski stopie ń zorganizowanej gospodarki ściekowej (zbiorczych systemów kanalizacji), • zanieczyszczenia pochodz ące z rolnictwa (niewła ściwie stosowane nawozy sztuczne i środki ochrony ro ślin), • zanieczyszczenia pochodz ące z gospodarstw domowych (np.: odchodów zwierz ęcych, gnojówki i gnojowicy), maj ące negatywny wpływ na jako ść wód powierzchniowych i podziemnych.

Cele: • ochrona wód podziemnych i powierzchniowych, • poprawa jako ści wód powierzchniowych,

Strategia działania: • realizacja zapisów Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych • budowa i rozbudowa systemów odprowadzania ścieków komunalnych, • wspieranie realizacji przydomowych oczyszczalni ścieków w zabudowie rozproszonej, gdzie kanalizacja zbiorcza jest ekonomicznie i technicznie nieuzasadniona, • wspieranie działa ń realizuj ących rozbudow ę sieci kanalizacyjnych, • ograniczanie spływu zanieczyszcze ń powierzchniowych z rolnictwa. • rozbudowa i modernizacja sieci wodoci ągowych, uj ęć wodnych, stacji uzdatniania wody w celu dostosowania jako ści wody pitnej do standardów unijnych; • likwidacja nieczynnych uj ęć wody; • ochrona wód przed eutrofizacj ą; • realizacja zada ń z zakresu małej retencji. Aby zapewni ć ochron ę wód powierzchniowych i podziemnych nale ż d ąż yć do obj ęcia kanalizacj ę zbiorcz ą lub indywidualnymi oczyszczalniami wszystkich ścieków komunalnych. Równolegle z rozbudow ą kanalizacji nale ży likwidowa ć nieszczelne szamba, które s ą źródłem bezpo średniego zanieczyszczenia wód podziemnych. Rozwi ązaniem problemu gospodarki ściekowej na terenie gminy oraz ochrony wód powierzchniowych i podziemnych będzie rozbudowa kanalizacji ścieków w m. Józefów wg przyj ętych rozwi ąza ń szczegółowych zawartych w wyznaczonej Zarz ądzeniem Wojewody Lubelskiego z dnia 22 marca 2007 r aglomeracji ściekowej Józefów i budowa oczyszczalni oraz kanalizacji obejmuj ących pozostałe miejscowo ści gminy.

38 2. Ochrona gleb

Główne zadania gminy dotycz ące ochrony gleb zwi ązane s ą z działalno ści ą rolnicz ą. Cele: - użytkowanie gleb zgodnie z zasadami zrównowa żonego rozwoju oraz wła ściwe wykorzystanie ich naturalnego potencjału produkcyjnego,

Strategia działania: - wyłączanie do celów budowlanych terenów o ni ższych klasach bonitacyjnych. - wprowadzenie do rolnictwa zasad oraz sposobów produkcji propagowanych w Kodeksie Dobrej Praktyki Rolniczej oraz zgodnych z ustaw ą o rolnictwie ekologicznym, - zwi ększenie świadomo ści ekologicznej u żytkowników gleb w zakresie racjonalnej eksploatacji, - identyfikacja zagro żeń i w przypadku degradacji prowadzenie prac rekultywacyjnych, - ochronie gleb najwy ższej jako ści (klasy I-IVa) przed wykorzystaniem na cele nierolne, - eliminowanie nowej zabudowy na gruntach ornych wy ższych klas bonitacyjnych, - utrzymanie miedz, wysepek le śnych, wzbogacaniu zadrzewie ń i zakrzywie ń śródpolnych, - obligatoryjne wprowadzenie agrotechniki przeciwerozyjnej na obszarach zagro żonych erozj ą, - przeznaczenie gleb nieprzydatnych dla rolnictwa (V i VI kl. oraz okresowo zalewanych) na cele nierolnicze, tj. u żytki ekologiczne, zalesianie, - polepszanie kultury rolnej oraz lepsze wykorzystanie nawozów, zmianowanie upraw, - ekologiczne zagospodarowywanie nieu żytków i terenów zdegradowanych, np. przez zalesienie, - unikanie rozproszenia zabudowy, - wprowadzanie pasów ro ślinno ści wzdłu ż pól uprawnych, które stanowi ochron ę biologiczn ą rzek oraz przeciwdziałaj ą erozji wodnej gleb, - ograniczanie przeznaczania gruntów le śnych na cele niele śne lub nierolnicze, - zalesienie stoków o nachyleniu powy żej 15 %,

3. Ochrona przyrody i krajobrazu

Oddziaływanie człowieka powoduje negatywne zjawiska w środowisku naturalnym w wyniku: - braku dostatecznej infrastruktury turystycznej, - „dzikie zagospodarowanie” pod k ątem turystycznym obszarów cennych przyrodniczo, - niszczenie obszarów cennych przyrodniczo w wyniku niezorganizowanej turystyki, - przekształcenie terenu w wyniku eksploatacji złó ż naturalnych, - przekształcenie naturalnych zbiorowisk ro ślinnych (lasów, ł ąk) na grunty orne wykorzystywane w produkcji rolnej, - przekształcenie dolin cieków wodnych powoduj ące zmiany w stosunkach glebowo – wodnych i osuszanie terenów a tym samym obni żanie poziomu wód podziemnych, - zanieczyszczenie środowiska, a zwłaszcza wód odprowadzaniem nie oczyszczonych

39 ścieków, - zanieczyszczenie środowiska, a szczególnie lasów i nieu żytków odpadami (tzw. dzikie wysypiska śmieci).

Cele: • ochrona obiektów i obszarów przyrodniczych prawnie chronionych, • wzmacnianie i wzbogacanie systemu przyrodniczego poza terenami prawnie chronionymi,

Strategia działania:

- kompleksowe planowanie przestrzenne uwzgl ędniaj ące racjonalne gospodarowanie w obszarach o szczególnych walorach przyrodniczych, - kompleksowa koncepcja eksploatacji kopalin naturalnych i zagospodarowania terenów powydobywczych, - zapewnienie warunków w zakresie infrastruktury w obszarach wzmo żonego ruchu turystycznego, - wła ściwe kształtowanie granic polno-le śnych (zalesianie terenów o spadkach > 15 % i nieu żytków), - podnoszeniu odporno ści ekosystemów le śnych z uwzgl ędnieniem wymogów obowi ązuj ących w lasach ochronnych, - wykorzystanie kompensacji przyrodniczej jako narz ędzia niezb ędnego do równowa żenia rozwoju gospodarczego i ochrony obszarów Natura 2000, - ochrona gatunkowa ro ślin i zwierz ąt oraz siedlisk, które s ą chronione lub zagro żone wygini ęciem, - zabezpieczenie cennych przyrodniczo obszarów, - piel ęgnacja i konserwacja pomników przyrody, - utrzymanie ró żnorodno ści siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków , - wzmocnienie znaczenia ochrony ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazowej w planowaniu przestrzennym, - prowadzenie szkole ń i edukacji (formalnej i nieformalnej) w zakresie ochrony przyrody i ró żnorodno ści biologicznej.

4. Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów

Cele : • ochrona lasów szczególnie cenne ze wzgl ędu na zachowanie ró żnorodno ści przyrodniczej, • dąż enie do wzrostu lesisto ści zgodnie z Programem Zwi ększania Lesisto ści Polski, •  utrzymywanie i wzmacnianie społeczno – ekonomicznej funkcji lasów, • zapewnienie lasom i zadrzewieniem wła ściwe znaczenie w planowaniu przestrzennym i zagospodarowaniu gminy, w tym utrzymanie i kształtowanie granicy polno –le śnej.

Strategia działania : • sukcesywna odnowa lub odbudowa drzewostanu, • zalesianie gruntów wył ączonych z u żytkowania rolniczego, • zalesianie nieu żytków rolnych,

40 • wzmocnienie nadzoru i doradztwa fachowego w stosunku do lasów niepa ństwowych, prowadzeniu szkole ń i przygotowywaniu materiałów informacyjnych, • wprowadzanie bezpiecznych technik i technologii prac le śnych, • doskonalenie metod aktywnego przeciwdziałania zagro żeniu po żarowemu, • podnoszenie świadomo ści i wiedzy ekologicznej społecze ństwa.

5. Ochrona powietrza

Cele: Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń pochodz ących z tzw. „niskiej emisji” Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych Ograniczenie emisji hałasu.

Strategia działania. Priorytetem w działaniach na rzecz poprawy stanu powietrza atmosferycznego będą: - zmiana no śników energii na bardziej ekologiczne, takie jak: gaz, olej opałowy, alternatywne źródła energii np: energia słoneczna, energia biomasy (m.in. wykorzystanie odpadów po rolniczych, odpadów z terenów le śnych, własnych plantacji ro ślin energetycznych - w formie zr ębek, brykietów, odpadów z terenów zielonych i ogrodów), - wprowadzanie programu oszcz ędno ści energii poprzez termomodernizacj ę budynków u żyteczno ści publicznej i budynków mieszkalnych, - stosowanie surowców i technologii zgodnie z zasad ą korzystania z najlepszych dost ępnych technik i metod, - wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. - modernizacja dróg , - wprowadzenie do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zapisów dotycz ących ochrony przed hałasem z wyznaczeniem obszarów ograniczonego użytkowania pojazdów przekraczaj ących ustalone normy i poziomy hałasu, - stosowanie barier ro ślinnych, oddzielaj ących zabudowania mieszkalne od dróg o du żym nat ęż eniu ruchu, - budowa systemu ście żek rowerowych, - promocja i usprawnienie transportu grupowego, szczególnie w okresie wakacyjnym pomi ędzy miejscowo ściami rekreacyjnymi tego obszaru, - wzrost poziomu świadomo ści ekologicznej społecze ństwa w tej dziedzinie.

6. Gospodarka odpadami

Cele: - zapobieganie i minimalizacja powstawania odpadów, - ograniczenie negatywnego oddziaływania odpadów na środowisko.

Strategia działania: - zapobieganie powstawania odpadów, przy rozwi ązywaniu problemu odpadów „u źródła”, - wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów „u źródła”, - inwentaryzacja i likwidacja dzikich wysypisk śmieci, - odzysk i recykling odpadów opakowaniowych, wielkogabarytowych, budowlanych

41 i niebezpiecznych, - opracowanie systemowych rozwi ąza ń w gospodarce odpadami niebezpiecznymi - edukacja ekologiczna.

7. Ochrona środowiska zwi ązana z działalno ści ą wydobywcz ą surowców mineralnych

Na terenie Gminy Józefów znajduj ą si ę bogate zło ża surowców mineralnych, których cz ęść złó ż jest eksploatowana. Działalno ść wydobywcza w ró żnym stopniu wpływa niekorzystnie na wszystkie komponenty środowiska naturalnego tj: zmiany krajobrazu, zmiany stosunków wodnych, degradacj ę gleb, emisj ę zanieczyszcze ń do powietrza, emisj ę hałasu. W analizach dotycz ących przekształcenia środowiska w wyniku tej działalno ści stosuje si ę powszechnie schemat oparty na trzech elementach : presja-stan-reakcja. Presja charakteryzuje zagro żenia środowiska, w szczególno ści identyfikuje źródła presji i jej przedmiot, dynamik ę i zasi ęg przestrzenny. Reakcja opisuje działania podejmowane dla unikni ęcia lub powstrzymania negatywnych skutków presji. Reakcja powinna by ć działaniem celowym, prowadz ącym do osi ągni ęcia stanu środowiska w odniesieniu do ustalonych standardów i norm, które s ą podstawowymi instrumentami ochrony środowiska. Ocena stanu środowiska i działania naprawcze nale ży prowadzi ć w trakcie trwania działalno ści poprzez monitoring i bie żą ce działania naprawcze. Kompleksowa koncepcja eksploatacji i zagospodarowania terenów wydobywczych powinna by ć opracowana na etapie rozpocz ęcia eksploatacji zło ża, okre ślaj ąc kierunek wykorzystania terenów poeksploatacyjnych ju ż na etapie projektowania zagospodarowania zło ża . Zagospodarowanie terenu poeksploatacyjnego mo że by ć prowadzone w dwóch kierunkach: - denaturalizacji – przywrócenie stanu sprzed rozpocz ęcia eksploatacji, ( zasypanie w celu rozwoju naturalnej sukcesji ro ślinnej), - nowy sposób zagospodarowania terenu,- le śny, rolny, rekreacyjny, a tak że przekształcenie terenu w obiekt chroniony ( rezerwat, pomnik przyrody nieo żywionej, stanowisko dokumentacyjne) lub obiekt geoturyustyczny.

Cele. - zapobieganie degradacji środowiska poprzez racjonaln ą gospodark ę wydobywcz ą, - ograniczenie uci ąż liwo ści dla środowiska wynikaj ących z funkcjonowania terenów wydobywczych,

Strategia działania. - uwzgl ędnianie w planach zagospodarowania przestrzennego obszarów wył ączonych z eksploatacji surowców mineralnych, - przestrzeganie procedur ocen oddziaływania na środowisko dla obiektów mog ących powodowa ć znacz ące oddziaływanie na środowisko, - planowanie optymalnej eksploatacji zło ża, przy uwzgl ędnieniu budowy geologicznej, - ustalenie przyszłego kierunku i koncepcji zagospodarowania terenu , jako elementu gospodarki przestrzennej i zarz ądzania środowiskiem,

42 8. Edukacja ekologiczna

Realizacja zada ń zrównowa żonego rozwoju jest niemo żliwa bez zrozumienia zagadnie ń ochrony środowiska, a tak że bez współpracy organów administracyjnych obszaru powiatu z jej mieszka ńcami. Dlatego te ż edukacja ekologiczna, kształtowanie postaw i zachowa ń zgodnych z zasadami ekorozwoju i wykorzystanie wiedzy ekologicznej w procesie zarz ądzania s ą niezb ędnymi działaniami do wprowadzania w życie zapisów Programu Ochrony Środowiska.

Cele: - kształtowanie postaw i zachowa ń zgodnych z zasadami ekorozwoju, - wykorzystanie wiedzy ekologicznej jako wa żnego czynnika w procesie zarz ądzania, - tworzenie ekologicznych podstaw kształtowania to żsamo ści regionalnej i lokalnej, - wykształcenie w społecze ństwie nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia odpowiedzialno ści za stan i ochron ę środowiska.

Strategia działania: - prowadzenie działa ń na rzecz proekologicznej edukacji radnych i pracowników samorz ądowych oraz lokalnych społeczno ści, - wspieranie stowarzysze ń działaj ących na rzecz ochrony środowiska i krajobrazu kulturowego, - prowadzenie organizacji szkolnych i konkursów o tematyce ekologicznej, - organizacj ę wyjazdów dzieci i młodzie ży do tzw. „zielonych szkół”

VI. PRIORYTETY EKOLOGICZNE-STRATEGIA EKOLOGICZNA- kierunkowa do 2018r.

Wst ęp

Główne zasady polityki ekologicznej prowadzone na szczeblu gminy wynikaj ą z zasad zrównowa żonego rozwoju. Przyj ęte one zostały na Konferencji Narodów Zjednoczonych w Rio de Janeiro w czerwcu 1992 r. Globalny Program działa ń zwany „AGEND Ą 21” przedstawia porozumienie osi ągni ęte przez 180 pa ństw, w tym Polsk ę i jest rodzajem wytycznych w sprawie wymaga ń zdrowego środowiska i zdrowej gospodarki. Zasady zrównowa żonego rozwoju zostały przetransponowane do naszego prawodawstwa i znajduj ą si ę w aktach prawnych dotycz ących ochrony środowiska i zdrowia ludzi, co zwi ązane jest z d ąż eniem do: 1). Zachowania mo żliwo ści odtwarzania si ę zasobów naturalnych, 2). Racjonalnego gospodarowania zasobami nieodnawialnymi zast ępowania ich substytutami, 3). Ograniczenie uci ąż liwo ści dla środowiska i nie przekraczania progów wyznaczanych jego odporno ści ą, 4). Zachowania ró żnorodno ści biologicznej, 5). Zapewnienie obywatelowi bezpiecze ństwa ekologicznego,

43 6). Tworzenie podmiotom gospodarczym warunków do uczciwej konkurencji w dost ępie do ograniczonych zasobów i mo żliwo ści odprowadzania zanieczyszcze ń, 7). Zast ępowanie stałych źródeł energii (w ęgla) na rzecz paliw ekologicznych (gaz i olej opałowy) oraz niekonwencjonalnych źródeł energii - biomasa, wiatr, sło ńce, woda, 8). Utrzymania i ochrony lasu jako głównego składnika zachowania równowagi biosfery i zachowania zasobów przyrody, 9). Pobudzania i wzmacniania aktywno ści społecznej grup środowiskowych, 10). Tworzenie w miar ę konieczności obszarów ograniczonego u żytkowania ekologicznego.

Polskie prawo stosuje cały szereg instrumentów o charakterze nakazowym i władczym do osi ągni ęcia celów ochrony środowiska.

Kierunki realizacji programu Główne kierunki działa ń w okresie realizacji programu b ędą nast ępuj ące:

1). Likwidacja aktualnych nieprawidłowo ści, 2). Oszcz ędne korzystanie z zasobów środowiska, 3). Wykorzystanie mechanizmów i instrumentów polityki ekologicznej prowadz ącej do zrównowa żonego rozwoju. Wymienione kierunki b ędą realizowane przy stosowaniu podstawowych zasad polityki ekologicznej i przyj ętych mechanizmów i instrumentów w tym tak że w oparciu o programy ochrony środowiska województwa lubelskiego i powiatu biłgorajskiego. Polityka ekologiczna gminy b ędzie prowadzona w kierunkach rozwojowych przyj ętych w tych programach i obejmuje swoim zakresem: 1). Rolnictwo 2). Le śnictwo 3). Przemysł - wraz z usługami i jednostkami obsługuj ącymi gmin ę 4). Turystyk ę i rekreacj ę 5). Urbanizacj ę obszarów wiejskich 6). Ruch drogowy i transport 7). Energetyk ę 8). Środowisko przyrodnicze 9). Gospodark ę wodn ą 10). Gospodark ę ściekow ą 11). Gospodark ę odpadami.

1. Rolnictwo

Cel - optymalne wykorzystanie istniej ącego i zmieniaj ącego si ę potencjału przy zrównowa żonym korzystaniu z zasobów środowiska i ochronie jako ści gleby, wody i

44 powietrza (biosfery), zachowaniu specyfiki kulturowej i krajobrazowej wsi, forsowaniu wielofunkcyjnego rozwoju rolnictwa dla osi ągni ęcia głównego celu zmierzaj ącego do stałego poziomu jako ści życia mieszka ńców. Ochrona gleb opiera ć si ę b ędzie na utrzymaniu obecnej jako ści gleb użytkowanych rolniczo poprzez racjonaln ą gospodark ę roln ą, ochron ę gleb najwy ższej jako ści, obligatoryjne wdra żanie agrotechnik przeciwerozyjnych. Gleby nieprzydatne rolniczo powinny by ć przede wszystkim zagospodarowywane na cele zwi ększania lesisto ści gminy. Wa żne, zarówno dla ochrony gleb, jak i dla zachowania bioró żnorodno ści jest utrzymanie miedz, wysepek le śnych, zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych.

1.1. Zmiany strukturalne w rolnictwie

Zachodzi ć b ędą dalsze zmiany w zakresie restrukturyzacji wsi i rolnictwa. Istotnym b ędzie doło żenie stara ń, aby zmiany struktury obszarowej i agrarnej gospodarstw wiejskich nie spowodowały znacznych zmian w krajobrazie. Zmiany w systemie organizacji produkcji rolnej musz ą by ć wprowadzane w zgodzie z zasadami dobrej polityki rolniczej i wymogami ochrony środowiska. Tempo zmian strukturalnych w rolnictwie b ędzie zale żało od wielu czynników, w tym w szczególno ści od: • pomocy w zabezpieczeniu kredytów dla obszarów wiejskich, • rozwoju infrastruktury technicznej przetwórczej płodów rolnych, w tym usług pozarolniczych - celem likwidacji bezrobocia, • zaanga żowania społeczno ści lokalnych do przebudowy rynku rolnego i przeobra żeń w rolnictwie w wyniku doskonalenia edukacyjnego i instrumentów polityki ekologicznej.

1.2. Zachowanie specyfiki wsi

Zachowanie specyfiki kulturowej i krajobrazowej wsi jest zadaniem bardzo wa żnym i nale ży je kultywowa ć. Pozostawienie przestrzeni krajobrazowej, w tym produkcyjnej nale ży pozostawi ć bez zmian z zachowaniem naturalnych zadrzewie ń śródpolnych, mokradeł, bagienek, oczek wodnych, torfowisk oraz miedz mi ędzypolnych. Likwidacja ich uniemo żliwi rozwój po żytecznych organizmów, utrudni przemieszczanie si ę zwierz ętom, spowoduje zubo żenie ró żnorodno ści biologicznej i pogorszy klimat. Koniecznym działaniem jest wła ściwe urz ądzanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej, zapewniaj ącej realizacj ę celów produkcyjnych i ró żnorodno ści krajobrazu w ramach przyj ętych zasad ekologizacji w planie zagospodarowania przestrzennego.

1.3. Metody prowadzenia gospodarstw rolnych i kierunki rozwojowe

Stosowanie nawozów i środków ochrony ro ślin musi by ć realizowane w sposób przyjazny dla środowiska (progi nawo żenia i bezpieczne stosowanie pestycydów).

45 Zintegrowana produkcja, atestacja sprz ętu ochrony ro ślin oraz kontrola stosowania pestycydów (karencja, prewencja) musz ą by ć w zgodzie ze zrównowa żonym rozwojem środowiska. Przedsi ęwzi ęcia inwestycyjne w rolnictwie zaliczane do mog ących znacz ąco pogorszy ć stan środowiska musz ą przej ść wymagan ą procedur ę w post ępowaniu w sprawie ocen oddziaływania na środowisko z opracowaniem raportów i uzyskaniem niezb ędnych pozwole ń wodnoprawnych na rolnicze wykorzystanie ścieków w rozumieniu ustawy o nawo żeniu (odchody płynne zwierz ęce - gnojowica i gnojówka ).W jednostkach obsługi rolnictwa i przetwórstwa płodów rolnych zachodzi ć będzie konieczno ść stosowania energooszcz ędnych i małoodpadowych technologii, jak te ż wtórne wykorzystanie i zagospodarowanie odpadów (recykling).

2. Leśnictwo

Cel - wzbogacanie i racjonalna eksploatacja zasobów le śnych z zachowaniem funkcji: ekologicznej, produkcyjnej i społecznej w ramach prowadzenia zrównowa żonej gospodarki le śnej.

2.1. Wprowadzenie Lasy pa ństwowe i niepa ństwowe stanowi ą wa żny element infrastruktury gminy w wymiarze ekonomicznym i ekologicznym. Stanowi ą niezb ędny, je śli nie główny czynnik równowagi ekologicznej i siedlisko wi ększo ści dzikich gatunków ro ślin i zwierz ąt oraz stanowi ąc ró żnorodno ści biologicznej gminy. Lasy spełniaj ą funkcje: • ekologiczne (ochronne) i maj ą istotne znaczenie gospodarcze i społeczne, powoduj ą retencj ę i stabilizacj ę warunków wodnych, zmniejszaj ą zagro żenie powodziowe, łagodz ą okresowe niedobory wód, reguluj ą klimat oraz poprawiaj ą warunki zdrowotne społecze ństwa poprzez redukcję zanieczyszcze ń powietrza, • produkcyjne - są odnawialnym surowcem ekologicznym (produkcja drewna), warunkuj ą rozwój wielu bran ż gospodarki i maj ą wpływ na popraw ę efektu cieplarnianego (akumulacja w ęgla atmosferycznego), • funkcje społeczne - zapewniaj ą miejsca pracy w sektorze le śnym i poza nim, stanowi ą teren wypoczynku, turystyki i rekreacji zdrowia człowieka a tak że słu żą rozwojowi kultury i edukacji ekologicznej.

2.2. Zrównowa żone zasady gospodarki le śnej

Polityka le śna (zrównowa żona) zakłada odej ście od surowcowego modelu gospodarowania w kierunku rozwijania zrównowa żonej wielofunkcyjnej gospodarki le śnej, której podstawowym elementem jest tak że ochrona ró żnorodno ści biologicznej w lasach i wytycza cele: 1). Kształtowanie lasu wielofunkcyjnego - poprawa funkcji wodochronnej, klimatowórczej i glebochronnej,

46 2). Zachowanie zdrowotno ści i żywotno ści ekosystemów le śnych, 3). Ochrona i powi ększanie biologicznej ró żnorodno ści lasów na poziomie genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym, 4). Zapewnienie lasom i zadrzewieniem właściwego znaczenia w planowaniu przestrzennym gminy, w tym kształtowaniu granicy polno - le śnej i w ochronie krajobrazu, 5). Utrzymywania funkcji lasów, 6). Poprawa stanu i produkcyjno ści lasów prywatnych, 7). Użytkowania lasów zgodnie z zasadami przyrody (drewno, runo le śne, zwierzyna oraz techniki i technologii prac le śnych), 8). Wdra żanie monitoringu stanu lasów wzmacnianie funkcji lasów (komunikacja społeczna i edukacja).

2.3. Główne zasady doskonalenia gospodarki le śnej

Główne zasady doskonalenia gospodarki le śnej oparte na podstawach ekologicznych zalecaj ą działania na rzecz:

1) Wprowadzania gatunków i wzbogacania przestrzennej struktury drzewostanów w dostosowaniu do miejscowych warunków glebowo - wodnych i klimatycznych, 2) Ograniczanie wielko ści zr ębów zupełnych, 3) Preferowanie naturalnych metod ochrony lasów, 3) Uzupełnianie funkcji lasów poprzez prowadzenie zadrzewie ń ci ągów komunikacyjnych, obiektów i urz ądze ń celem tworzenia naturalnych stref ochrony w tym wiatrochronnych, 4) Prowadzenie edukacji ekologicznej społecze ństwa oraz w śród wła ścicieli lasów prywatnych, 5) Utrzymywanie w stałej aktualno ści planów urz ądzeniowych lasów (obr ębów) dla prowadzenia planowej gospodarki w lasach prywatnych, 6) Sprawowanie nadzoru nad gospodark ą le śną wła ścicieli prywatnych w ramach wypracowanego systemu.

3. Przemysł wraz z usługami i jednostkami obsługi gminy

Cel - kontynuacja działalno ści istniej ących zakładów, tworzenie nowych oraz rozbudowa usług w obszarze rolnictwa przy zachowaniu zasad zrównowa żonego rozwoju środowiska, gdzie emisje zanieczyszcze ń nie b ędą uci ąż liwo ści ą i zagro żeniem dla życia i zdrowia ludzi a rozwój tego sektora będzie miał miejsce tylko na ści śle wyznaczonych terenach w planie zagospodarowania przestrzennego.

3.1. Kontynuacja działalno ści istniej ącej Na terenie gminy funkcjonuj ą podmioty korzystaj ące ze środowiska. S ą to: zakłady zwi ązane z wydobyciem i obróbk ą kamienia wapiennego, zakłady drzewne:

47 tartaki, zakłady przetwórstwa drzewnego - produkuj ące słupy, palety, stolark ę okienn ą, elementy mebli, zakłady transportu i naprawy pojazdów, sie ć sklepów handlowych, 3 stacje paliw oraz najwi ększy na terenie gminy zakład – PREFABET produkuj ący betony komórkowe na skal ę przemysłow ą. Nie s ą to du że zakłady przemysłowe, które mogłyby znacz ąco oddziaływa ć na środowisko.

3.2. Wprowadzenie systemów oszcz ędzania wody, materiałów i energii

Zakłady zach ęcane b ędą poprzez stosowanie mechanizmów ekonomiczno - rynkowych do dobrego zarz ądzania polegaj ącego na: • zmniejszeniu zu życia energii i przechodzenie na wykorzystanie energii przyjaznej w środowisku, • wprowadzeniu oszcz ędnej gospodarki wodnej lub wprowadzenie recyklingu materiałów i surowców oraz zamkni ętych obiegów wody, • minimalizacji odpadów i ich gospodarczego wykorzystania, • integracji świadomo ści ekologicznej z organizacj ą produkcji.

3.3. Zmniejszenie ilo ści „produkowanych” odpadów Racjonalne gospodarowanie odpadami (wszystkimi) to odzysk surowców i materiałów, wykorzystanie energii, st ąd jest to temat priorytetowy wymagaj ący rozwi ązania od zaraz, gdy ż odpady stanowi ą źródło zanieczyszczenia wszystkich elementów środowiska (wody powierzchniowe i podziemne, gleby i grunty, powietrze). Żadna inna dziedzina ochrony środowiska nie daje takich mo żliwo ści tworzenia rynku surowcowo - materiałowego, lecz równie ż żadna inna nie wymaga tak wielkich nakładów inwestycyjnych i zmian organizacyjnych oraz mentalno ści społecze ństwa. Główne kierunki działa ń dla okresu kierunkowego to: 1). wdro żenie systemów selektywnej zbiórki odpadów, odzysku surowców wtórnych i ich recyklingu, 2). wdro żenie systemu pełnej i wiarygodnej ewidencji odpadów komunalnych, 3). wykorzystanie nowych instrumentów i mechanizmów rynkowych w prowadzeniu gospodarki odpadami w tym odpadów opakowaniowych.

3.4. Rozwój sektora usług

Tworzenie małych centrów usługowych w obecnych warunkach jest nieuniknione, co powoduje, że w jednym miejscu mo żliwe jest skoncentrowanie podstawowych usług (sklepy, punkty żywienia, noclegi, pralnia, fryzjer itp.). Centra te nie będą oboj ętne dla środowiska, wi ęc promowa ć nale ży tylko te rozwi ązania, które umo żliwi ą dostaw ę mediów i zagospodarowanie odpadów w ramach przyj ętego przyjaznego systemu przyjaznego dla środowiska. Zasady minimalizowania wpływu tych przedsi ęwzi ęć (obiektów, instalacji) na środowisko okre ślane musz ą by ć na etapie sporz ądzania planów zagospodarowania przestrzennego oraz wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania

48 terenu w oparciu o przyj ęty (uchwalony) plan zagospodarowania przestrzennego uwzgl ędniaj ący zasady ekorozwoju.

4. Turystyka i rekreacja Cel: wzmocnienie zaplecza turystycznego i rekreacyjnego w zgodzie z zasadami zrównowa żonego rozwoju, w tym ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych, d ąż enie do zachowania ró żnorodno ści biologicznej oraz do osi ągni ęcia głównego celu - zapewnienia dodatkowych miejsc pracy oraz poprawy warunków przebywania ludzi w środowisku i ich zdrowotno ści.

4.1. Wst ęp Gmina jest interesuj ąca ze wzgl ędu na swoje poło żenie – Roztocze, Kotlina Sandomierska – odznacza si ę wysokimi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi, dlatego posiada dobre warunki dla rozwoju turystyki i rekreacji. Potencjalnym terenem rekreacji s ą zwarte kompleksy le śne na siedliskach świe żych. Dla rekreacji lokalnej mog ą by ć wykorzystane sztuczne zbiorniki wodne w Józefowie oraz oczko wodne w Długim K ącie, poło żone w s ąsiedztwie lasu. Rozwój turystyki na terenach chronionych wymusza konieczno ść podejmowania ró żnych przedsi ęwzi ęć i inwestowania w infrastruktur ę techniczn ą, chroni ącą środowisko przyrodnicze (kanalizacj ę i budow ę oczyszczalni ścieków, p o r z ą dkowanie i organizowanie systemu wła ściwej gospodarki odpadami, estetyczne kształtowanie krajobrazu, rozwi ązywanie problemów transportowych i komunikacyjnych itp.).

4.2. Mo żliwo ści rozwojowe turystyki

Na terenach gminy s ą szans ę rozwoju nast ępuj ących rodzajów turystyki:

- turystyki kwalifikowanej - formy aktywne — piesza, kajakowa, rowerowa, narciarska i konna itp., uprawiana jest cały rok [piesza i konna], pozostałe za ś w okresie letnim i zimowym. Wymaga to bazy w postaci pól namiotowych, schronisk z baz ą noclegowo - gastronomiczn ą, wypo życzalni sprz ętu, organizacji przejazdów bryczkami lub w zimie - kuligów. - turystyki przyrodniczej - cel zwiedzanie najciekawszych terenów. To turystyka kameralna, uprawiana indywidualnie lub w niewielkich grupach - minimalnie szkodzi środowisku i ma znaczenie poznawcze i edukacyjne. Wymaga organizacji ście żek dydaktyczno - przyrodniczych, ich oznakowania i opracowania przewodników. Turystyka przyrodnicza - jest atrakcyjna dla turystów zagranicznych; wymagania - jak turystyka kwalifikowana. - turystyka kulturowa - cel zwiedzanie obiektów dziedzictwa kulturowego (zabytków kultury, m.in. pozostało ści zespołów dworskich, o środków kultu religijnego, zespołów budownictwa wiejskiego, o środków sztuki ludowej itp.). Atrakcj ą mog ą by ć zabytki zwi ązane z kultur ą religijn ą - kapliczki, ko ścioły, stare cmentarze, które funkcjonuj ą na tym terenie. Do formy tej turystyki zalicza si ę

49 uczestnictwo w uroczysto ściach religijnych, festiwalach folklorystycznych, przegl ądach piosenki itp. Wymaga bazy pobytowej i usługowej. - agroturystyka - forma polegaj ąca na pobycie u rodziny wiejskiej. Ta forma ma najwi ększe mo żliwo ści uzyskania zysków przez mieszka ńców w rejonach obszarów chronionych oraz zbiorników wodnych, zyski - z kwater, sprzeda ży zdrowej żywno ści, wyrobów artystycznych, organizowania atrakcji: kuligi, przeja żdżki konne, wędkarstwo, ogniska itp. Agroturystyka ma charakter kameralny, nie szkodzi środowisku, podnosi świadomo ść ekologiczn ą obu stron (go ści i gospodarzy). Atrakcj ę stanowi nowocze śnie urz ądzony nowy dom, autentycznie stara chata wymaga rozpowszechniania i promocji. Wa żnym działaniem dla rozwoju turystyki b ędzie zagospodarowanie planowanego do powi ększenia do około 4,45 ha obszaru zbiornika retencyjnego w Józefowie (po zako ńczeniu eksploatacji kopalni piasku). Nowy zbiornik b ędzie miał atrakcyjn ą piaszczyst ą pla żę , co mo że przyczyni ć si ę do powstania atrakcyjnego ośrodka turystycznego.

5. Urbanizacja obszarów wiejskich

Cel - prowadzi ć nale ży proekologiczne nierozł ączne planowania przestrzeni ą przyrodnicz ą i urbanizacyjn ą obszarów wiejskich zapewniaj ącą funkcjonowanie ekosystemów przyrodniczych, których celem jest zachowanie bioró żnorodno ści oraz harmonii i estetyki krajobrazowej otoczenia środowiskowego dla zachowania warunków zdrowotnych ludzi i wypoczynku.

5.1. Zachowanie aktywnej ekologicznie struktury przestrzennej

Urbanizacja obszarów wiejskich jest jednym z elementów gospodarki przestrzennej, która jest kluczowym instrumentem realizacji zało żeń zrównowa żonego rozwoju (ekorozwoju). Wszystkie działania powinny by ć skupione na zapewnieniu ładu przestrzennego prawidłow ą i oszcz ędn ą gospodark ą terenami obszarów planowaniem przyrody obszarów zurbanizowanych oraz ochron ę liniowych i punktowych składników systemów ekologicznych gminy (korytarze ekologiczne, ci ągi zadrzewie ń przydro żnych i śródpolnych, rezerwaty i u żytki ekologiczne).

5.2. Oszcz ędne gospodarowanie terenami

Przewidywane zmiany urbanizacyjne nie b ędą oboj ętne dla środowiska i spowoduj ą konieczno ść rozwi ązania problemów odprowadzania ścieków, gospodarki odpadami komunalnymi, nat ęż enia poziomu hałasu, zanieczyszczenia powietrza. Wa żnym jest teraz i b ędzie w przyszło ści, aby na terenie całej gminy nie dopu ści ć do wkraczania rozproszonej zabudowy. Zabudowa wiejska i małomiasteczkowa powinna by ć skoncentrowana na mo żliwie niewielkich obszarach.

50 Ułatwi to funkcjonowanie samych miejscowo ści, obni ży koszty budowy i obsługi infrastruktury technicznej, a tak że pozwoli na zachowanie rozległych terenów o charakterze wzgl ędnie naturalnym, niezb ędnym dla prawidłowego funkcjonowania przyrody posiadaj ącej szczególne walory wa żne dla zdrowotnych warunków życia i wypoczynku mieszka ńców gminy. Zapobiec nale ży obrotem ziemi w terenie atrakcyjnym krajobrazowo, prowadz ącym do powszechnej urbanizacji krajobrazów naturalnych oraz do rozdrobnienia i osłabienia układów ekologicznych. Niezb ędne jest wi ęc wyznaczenie w planach zagospodarowania przestrzennego mo żliwie rozległych terenów wył ączonych z zabudowy o zasadniczym znaczeniu dla funkcjonowania przyrody. Temat urbanizacji ści śle wi ąż e si ę z rozwojem sektora usług przygranicznych.

6. Ruch drogowy i kolejowy - transport

Cel - dąż yć nale ży do rozwoju transportu i komunikacji w układzie transgranicznym tranzytowym - oraz transportu lokalnego zmierzaj ącego w kierunku zabezpieczenia dost ępno ści do terenów atrakcyjnych przyrodniczo w ramach prowadzenia bezpiecznej ekologicznie turystyki i rekreacji.

6.1. Wst ęp

Trasy lokalne musz ą zabezpieczy ć dojazd do miejsc posiadaj ących walory przyrodnicze dla rozwoju turystyki, zapewniaj ąc zminimalizowane oddziaływanie ujemne na środowisko.

6. 2. Infrastruktura drogowa i kolejowa

Obszar gminy przecinaj ą szlaki komunikacyjne drogowe o znaczeniu: regionalnym - drogi wojewódzkie: nr 849 Zamo ść – Jacnia – Józefów – Wola Obszańska; nr 853 Nowy Majdan – Józefów – Tomaszów Lubelski oraz lokalnym (mi ędzypowiatowym). Poł ączenia mi ędzygminne i gminne zapewniaj ą drogi powiatowe i gminne. Poza tym przez teren gminy przebiega linia kolejowa normalnotorowa nr 69 Rejowiec – Hrebenne ze stacjami w Długim K ącie i Józefowie Roztocza ńskim. Nast ąpi ć musi poprawa infrastruktury towarzysz ącej sieci drogowej i kolejowej, zmierzaj ącej do zmniejszenia presji na środowisko przez: - unikanie kolizji ze strukturami ekologicznymi, - stosowanie czynnych i biernych sposobów ochrony środowiska przy planowaniu (projektowaniu) i realizacji inwestycji w zakresie infrastruktury transportowej.

51 7. Energetyka

7.1. Ograniczanie emisji niskiej zanieczyszcze ń Zmiany zachodz ące w ostatnich latach spowodowały wzmo żone zainteresowanie dostawami energii na cele grzewcze w ramach preferowanych systemów oszcz ędno ściowych dostosowanych do wymogów ka żdego specyfiki ka żdego użytkownika. Gospodarstwa rolne - zbiorowe systemy mieszkalnictwa zainteresowane s ą oszcz ędnym gospodarowaniem energi ą, jak te ż zabezpieczeniem i ochron ą powietrza. Są to przesłanki do wydatnego zmniejszenia emisji niskiej.

7.2. Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii

W gminie aktualnie istniej ą mo żliwo ści zast ąpienia paliwa stałego (w ęgla) innymi alternatywnymi źródłami energii, pochodz ących z biomasy - głównie dotyczy to słomy, wykorzystania energii sło ńca i wiatru.

7.3. Program energetyczny

Wykorzystanie źródeł alternatywnych energii oraz prowadzenie oszczędnej gospodarki energetycznej przy wzmożonym nacisku społecznym do rozwi ązania tych problemów powoduje potrzeb ę stworzenia „programu energetycznego gminy". Program powinien zawiera ć: • Strategi ę rozwoju dostarczania energii z ró żnych źródeł z uwzgl ędnieniem: - rachunku ekonomicznego, - zasad i systemów prowadzenia oszcz ędnej gospodarki energetyczno - cieplnej. Realizacja programu pozwoli na mo żliwo ść pozyskania środków pozabud żetowych.

8. Środowisko przyrodnicze

Cel - zachowanie i wzmocnienie istniej ącej struktury ekologicznej obszarów chronionych - oraz ochrona i wzrost ró żnorodno ści biologicznej przy prowadzeniu przyjaznej środowisku polityki w zakresie rozwoju ró żnych form turystyki, głównie kulturowej i przyrodniczej.

8.1. Gospodarka wodna

Ochron ę jako ści wód realizuje si ę przez racjonalny pobór ilo ści, cz ęsto bowiem przy ograniczeniu poboru wody do ści śle okre ślonych wielko ści zanieczyszczenie nie zagra ża, b ądź jest minimalne, a po ich przekroczeniu jako ść wody ulega pogorszeniu.

52 Dzieje si ę tak dlatego, że przy nadmiernej eksploatacji uj ęcia wody wytwarzaj ący si ę du ży i stały lej depresyjny jak gdyby zasysa zanieczyszczenia znajduj ące si ę w strefie oddziaływania leja. W celu zapewnienia warunków dla zachowania przez ujmowan ą wod ę po żą danego poziomu czysto ści ustanawia si ę dla danych zasobów maksymalne ilo ści wydobywanej wody w jednostce czasu oraz strefy ochrony sanitarnej eksploatowanych uj ęć . Mimo stworzenia prawnych podstaw ochrony uj ęć odnotowuje si ę liczne wypadki wyst ępowania zanieczyszcze ń typu antropogennego w studniach zaopatruj ących ludno ść w wod ę. Dotyczy to – cho ć rzadziej – studni ujmuj ących wody z gł ębszych horyzontów wodono śnych, ale na szerok ą skal ę ma miejsce w studniach indywidualnych. Brak świadomo ści ekologicznej, a w wi ększym stopniu brak dyscypliny sanitarnej przejawia si ę na terenach wiejskich post ępuj ącym zanieczyszczeniem gleby i wód. Bezpo średnim zagro żeniem dla zdrowia ludno ści stanowi ą przede wszystkim wody ze studni przydomowych. Stwierdza si ę przypadki sytuowania w pobli żu studni gro źnych źródeł zanieczyszczenia (gnojowniki, kiszonki paszowe, szamba bez uszczelnionego dna), a tak że wprowadzanie do gruntu w obr ębie depresji zwierciadła wody gruntowej ścieków. Ten stan rzeczy wyst ępuje równie ż na terenie gminy Józefów, a zmieni ć to mo żna jedynie poprzez: - świadomo ść ekologiczn ą, - konsekwencj ę organów gminy w egzekwowaniu przepisów, - zaopatrzenie wszystkich mieszka ńców w wod ę o wła ściwych parametrach jako ściowych. Prawna ochrona wód podziemnych W Polsce podstawowym aktem prawnym, który obejmuje ochron ę wód jest Prawo wodne z dnia 18.07.2001 r. (tekst jednolity: Dz.U. Nr 239 poz. 2019 z 2005 r.z pó źn zm). W my śl prawa wodnego zasoby wód podziemnych s ą przeznaczone przede wszystkim dla zaspokojenia potrzeb ludno ści. Szczególne korzystanie z wód, a wi ęc wykraczaj ące poza powszechne (dla zaspokojenia potrzeb osobistych i gospodarstwa domowego lub rolnego, do wypoczynku, uprawiania turystyki, sportów wodnych i w ędkarstwa) i poza zwykłe (u żytkowanie wód stanowi ących własno ść wła ściciela gruntu i wody podziemnej w jego gruncie na potrzeby własne) wymaga pozwolenia wodnoprawnego. Źródła oraz uj ęcia wód mog ą by ć chronione przez ustanowienie stref ochronnych. Konsekwentna realizacja systemów gospodarki wodno – ściekowej opartych zarówno na budowie lokalnych oczyszczalni z sieciami kanalizacyjnymi na terenie całej gminy,( w ramach aglomeracji ściekowej Józefów) jak i na realizacji przydomowych oczyszczalni ścieków b ędzie wymagało znacznych środków finansowych. Rozwi ązania indywidualnego oczyszczania ścieków, korzystniejsze w przypadku gospodarstw poło żonych w znacznej odległo ści od głównych sieci kanalizacyjnych będzie promowane (premiowane) ze strony gminy.

53 Wprowadzenie grupowego systemu gospodarki wodno – ściekowej b ędzie wymagało współpracy władz gminy z władzami powiatowymi i wojewódzkimi. W zakresie zaopatrzenia w wod ę niezb ędna b ędzie systematyczna kontrola stanu technicznego urz ądze ń wchodz ących w skład systemów zaopatrzenia w wod ę (przewody przesyłowe, sie ć rozdzielcza, zbiorniki wyrównawcze itp.) oraz ilo ści dostarczanej wody do sieci w celu ograniczenia strat wody.

8.2. Ochrona przyrody i krajobrazu

Ciekawy krajobraz i walory środowiska przyrodniczego s ą atutem Gminy Józefów , a poprzez to pozytywnie wpływaj ą na jego rozwój. W zwi ązku z tym, że teren gminy jest bogaty w liczne formy ochrony przyrody, nale ży promowa ć wszelkie działania maj ące na celu ochron ę środowiska tych terenów. Czysto ść środowiska i urozmaicenie krajobrazu wpływaj ą na ró żnorodno ść gatunkow ą. Im ró żnorodno ść jest wi ększa tym środowisko ma wi ększ ą odporno ść na zanieczyszczenia i jest lepszym środowiskiem życia tak że dla ludzi.

8.3. Ochrona powietrza atmosferycznego oraz ochrona przed hałasem

8.3.1. Ochrona powietrza atmosferycznego

Pomimo dobrej jako ści powietrza atmosferycznego nale ży wprowadza ć rozwi ązania maj ące na celu zmniejszenie emisji takich zwi ązków jak: pyły, SO 2, NO X, CO 2 i inne. Musz ą by ć kontynuowane działania na rzecz zmniejszenia emisji pochodz ącej z indywidualnych źródeł ciepła. Działania te powinny polega ć na rozbudowie sieci gazowniczych oraz budowie nowych źródeł ciepła na terenie gminy zasilanych paliwami gazowymi i alternatywnymi. Oszcz ędzanie energii, głównie poprzez termomodernizacje powinna by ć realizowane na wszystkich poziomach gospodarki oraz przez prywatnych u żytkowników.

8.3.2. Ochrona przed hałasem

Niezb ędne jest utrzymanie hałasu na terenie Józefowa oraz w obszarze zabudowy do poziomu równowa żnego nie przekraczaj ącego w porze nocnej 45 dB;poprzez racjonalna lokalizacja przedsi ęwzi ęć uci ąż liwych ze wzgl ędu na hałas, Nowe inwestycje drogowe powinny by ć budowane w sposób pozwalaj ący na maksymalne ograniczenie wpływu na otaczaj ące środowisko naturalne, zarówno pod wzgl ędem emisji hałasu, jak i zanieczyszczenia wód oraz gleb. Podczas projektowania takich inwestycji nale ży wróci ć szczególn ą uwag ę na to, aby nie wyst ępowały kolizje ze strukturami przyrodniczymi. W celu jak najwi ększego ograniczenia wpływu szlaków komunikacyjnych na środowisko powinny by ć stosowane urz ądzenia pozwalaj ące zmniejszy ć uci ąż liwo ść transportu dla mieszka ńców miejscowo ści poło żonych w śród wi ększych tras, m.in. pasy zieleni. W celu przeciwdziałania tworzeniu barier w ci ągło ści terenów zielonych nale ży projektowa ć specjalne, bezkolizyjne przej ścia dla zwierz ąt, utrzyma ć istniej ące korytarze i w ęzły ekologiczne. Aby odci ąż yć istniej ące ci ągi komunikacyjne nale ży promowa ć komunikacj ę zbiorow ą. Trzeba poło żyć nacisk na rozwój zarówno sieci komunikacji zbiorowej, jak i jej stanu

54 technicznego tak, aby komunikacja ta stała si ę konkurencyjna w stosunku do komunikacji indywidualnej.

8.4. Gospodarka odpadami

Rozwi ązywania w gospodarce odpadami wprowadzane s ą stopniowo, ich realizacja rozkładana jest na wiele lat. Du ży problem stanowi ą odpady powstaj ące zarówno w gospodarstwach domowych, jak i odpady z produkcji. Wa żnej jest to, żeby stworzy ć na terenie gminy na tyle sprawny system gospodarki odpadami, żeby osi ągn ąć wymagane poziomy odzysku poszczególnych rodzajów odpadów. W chwili obecnej bardzo du ża cz ęść odpadów powstaj ących w gospodarstwach indywidualnych jest spalana. Dlatego te ż nale ży wprowadzi ć system edukacji ekologicznej, maj ący na celu u świadomienie społecze ństwu negatywnych konsekwencji wynikaj ących z tego typu działa ń i promowanie postaw ekologicznych.

8.5. Edukacja ekologiczna.

Edukacja ekologiczna jest elementem i warunkiem powodzenia realizacji Programu ochrony środowiska. Edukacja powinna przybiera ć ró żne formy i odbywa ć si ę na ró żnych szczeblach społecze ństwa ( dzieci, młodzie ż , doro śli). Kształtowanie wzorców zachowa ń mieszka ńców zgodnie z zasad ą zrównowa żonego rozwoju oraz zapewnienie mieszka ńcom gminy dost ępu do informacji o środowisku jest niezb ędnym i integralnym elementem powodzenia realizacji Programu.

VII. RODZAJE I HARMONOGRAM DZIAŁA Ń PROEKOLOGICZNYCH ORAZ ŚRODKÓW NIEZB ĘDNYCH DO OSI ĄGNI ĘCIA CELÓW

Tabele., .Harmonogram rzeczowo –finansowy realizacji strategicznych działa ń proekologicznych , z okre śleniem lat realizacji i źródeł pozyskania środków finansowych zwi ązanych z realizacj ą Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Józefów.

Obszar strategiczny I

Racjonalna gospodarka wodno – ściekowa

Źródła Lata Cele Działania Odpowiedzialny nakłady finansowania realizacji 1.Realizacja zało żeń i 2014- 1.Racjonalizacja celów Krajowego 2018 Gmina Józefów Środki gospodarki wodno - Programu Oczyszczania b.d. ZWiK pomocowe ściekowej Ścieków Komunalnych na lata 2011 - 2018 a) Modernizacja i rozbudowa istniej ącej Gmina Józefów Środki

oczyszczalni ścieków w ZWiK pomocowe Józefowie

55 b) Budowa kanalizacji Gmina Józefów 5 700 Bud żet gminy sanitarnej ZWiK tys. zł PROW 2. Konserwacja i monitoring urz ądze ń Gmina Józefów WFO ŚiGW oczyszczaj ących na ZWiK Bud żet gminy kolektorach ścieków opadowych 3. Budowa indywidualnych oczyszczalni ścieków na obszarach o Wła ściciele i zabudowie rozproszonej zarz ądcy gdzie budowa sieci nieruchomo ści kanalizacji sanitarnej jest nieopłacalna z przyczyn ekonomicznych, b ądź technicznych 4. Monitoring i likwidacja nielegalnych Gmina Józefów

odprowadze ń ścieków do ZWiK cieków wodnych 2.Zagospodarowanie 1. Budowa zbiorników na 2011- gnojówki, gnojowicy i gnojowic ę i płyt Rolnicy 2018 obornika obornikowych 3. Mała retencja i 1. Zagospodarowanie do r.2014 melioracje obszaru Nepryszki szczegółowe wraz ze zbiornikiem RZGW b.d. retencyjnym na niej utworzonym

Obszar strategiczny II

Racjonalna gospodarka energetyczna i ochrona atmosfery

Źródła Lata Cele Działania Odpowiedzialny nakłady finansowania realizacji 1. Przeprowadzenie inwentaryzacji 2012 Gmina Józefów 1. Zmniejszenie presji źródeł energii cieplnej w 10 ty ś Bud żet gminy na powietrze poprzez gospodarstwach domowych optymalizacj ę systemu 2. Przeprowadzenie akcji promocyjnej 2012- energetyki cieplnej na (akcja ulotkowa i plakatowa) z zakresu 2014 terenie Gminy negatywnych konsekwencji środowiskowych spalania odpadów w Gmina Józefów paleniskach domowych oraz 5 ty ś Bud żet gminy

mo żliwo ści wykorzystania i efektów ekologiczno - ekonomicznych stosowania alternatywnych źródeł energii 3. Monitoring stanu powietrza: 2012- przeprowadzenie w okre ślonych 2018 WIO Ś, odst ępach czasu pomiarów wielko ści - - przedsi ębiorcy imisji głównych zanieczyszcze ń CO 2, SO 2, NO X, pyły na Bud żet gminy 2. Ograniczenie presji 1. Utrzymanie infrastruktury drogowej Gmina Józefów 410 tys. bie żą co Środki na powietrze ze źródeł w dobrym stanie technicznym zł pomocowe mobilnych

56 2. Przebudowa i rozbudowa dróg i 2011- nawierzchni w Gminie Józefów 2012 Budowa drogi w Długim K ącie, Gmina Józefów Środki Górnikach, Budowa ulicy Nowej, zarz ądcy dróg pomocowe Modernizacja drogi w Majdanie Nepryskim, Wykonanie podbudowy tłuczniowej w Stanisławowie Fundusz 2012- 3. Termomodernizacja budynków Gmina Józefów Szwajcarski 2014 komunalnych i o światowych wraz Bud żet gminy z przebudow ą źródeł ciepła

Fundusz 2012- 4. Budowa hali sportowej z Szwajcarski 2014 zastosowaniem kolektorów Gmina Józefów b.d. Bud żet gminy słonecznych

5. Zach ęcanie podmiotów 2012- gospodarczych do samokontroli Gmina Józefów 2018 poprzez wprowadzanie systemów podmioty zarz ądzania środowiskiem (ISO gospodarcze 14000) w obr ębie przedsi ębiorstw Gmina Józefów, 2012- 3. Intensyfikacja ruchu Józefowska 2014 1. Tworzenie nowych ście żek WFO ŚiGW, rowerowego w Gminie Kawaleria rowerowych 50 tys. Bud żet gminy Rowerowa zł

2. Utworzenie nowych miejsc Gmina Józefów WFO ŚiGW, 2012- postojowych dla rowerów Bud żet gminy 2014 Gmina Józefów 2012- 3. Budowa i modernizacja o świetlenia Oświetlenie WFO ŚiGW 2014

ulicznego (energooszcz ędnego) uliczne i NFO ŚiGW drogowe 2012- 1. Integrowanie planów 4 Ograniczenie emisji 2018 zagospodarowania przestrzennego z Gmina Józefów 30 ty ś Bud żet gminy hałasu i pola problemami zagro żenia hałasem elektromagnetycznego

Obszar strategiczny III

Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne u żytkowanie zasobów przyrody

Źródła Lata Cele Działania Odpowiedzialny Nakłady finansowania realizacji 1. Aktualizacja inwentaryzacji Bud żet gminy 2013 Gmina Józefów 10 tys.zł 1. Poznanie przyrodniczejna terenie gminy Józefów i ochrona 2. Opracowanie listy obszarów i obiektów 2012 walorów szczególnie cennych pod wzgl ędem Gmina Józefów 10 ty ś Bud żet gminy i zasobów przyrodniczym, nara żonych na przyrodniczych oddziaływanie człowieka i gospodarki. Gminy Józefów 3. Obj ęcie ochron ą konserwatorsk ą 2012- nowych obiektów (pomniki przyrody, 2018 użytki ekologiczne) wskazanych Gmina Józefów b.d. WFO ŚiGW w inwentaryzacji i ochrona istniej ących pomników przyrody 4. Konserwacja istniej ących i budowa Gmina Józefów 2012- nowych szlaków turystycznych, stowarzyszenia 2014 20 tys WFO ŚiGW rowerowych oraz ich odpowiednie ekologiczne, oznakowanie powiat

57 6. Propagowanie walorów przyrodniczych 2012- Gmina Józefów, rejonu. podczas imprez plenerowych np. 20 tys WFO ŚiGW 2018 szkoły minimaraton, rajdy rowerowe, 7. Tworzenie i powi ększanie spójnych 2012- nadle śnictwa, kompleksów le śnych w celu wzmocnienia 2018 wła ściciele tych kompleksów 2012- 8. Uwzgl ędnienie w planach 2018 zagospodarowania przestrzennego Gmina Józefów selektywnego dost ępu do terenów wyj ątkowych cennych przyrodniczo

1. Przeciwdziałanie wypalaniu ł ąk, 2012- Gmina Józefów 5 tys Bud żet gminy 2. Ograniczenie ściernisk i przydro ży - akcja informacyjna 2018 antropopresji 2.Modernizacja terenów zielonych, 2012- Gmina Józefów WFO ŚiGW parków, ziele ńców Józefów skwerów 2018 3. Zagospodarowanie terenu Parku Gmina Józefów 2012- WFO ŚiGW podworskiego w Samsonówce na cele 50 tys 2014

turystyczno sportowe i rekreacyjne

Obszar strategiczny IV

Świadomo ść ekologiczna mieszka ńców i edukacja ekologiczna

Poniesione Źródła Lata Cele Działania Odpowiedzialny nakłady finansowania realizacji 1. Bie żą ca aktualizacja wykazu 2012 1. Pełen dost ęp danych o dokumentach zawieraj ących W ramach społecze ństwa informacj ę o środowisku i jego Gmina Józefów działalno ści do danych w ochronie w wydziale inwestycyjnym UM zakresie ochrony oraz na stronach internetowych Józefów środowiska Urz ędu Miejskiego w Gminie 2. Utworzenie forum internetowego 22012 W ramach Józefów na stronie Urz ędu, gdzie mieszka ńcy Gmina Józefów działalno ści będą mogli kierowa ć swoje uwagi, UM spostrze żenia i sugestie dotycz ące Józefów stanu i ochrony środowiska w Gminie 3. Przeprowadzenie akcji 2011- W ramach informacyjnej w śród społeczno ści 2014 Gmina Józefów działalno ści lokalnej dotycz ącej mo żliwo ści UM dost ępu do danych w zakresie stanu i Józefów ochrony środowiska 1.Opracowanie i przeprowadzenie Gmina Józefów 2011- 2. Działania cyklu kampanii plakatowych o organizacje 5 ty ś WFO ŚiGW 2014 wspieraj ące tematyce proekologicznej pozarz ądowe edukacj ę 2. Cykl publikacji w prasie lokalnej 2011- ekologiczn ą dotycz ącej ochrony przyrody, Gmina Józefów 2014 wśród oszcz ędno ści energii, prawa ochrony media lokalne mieszka ńców środowiska 1. Organizowanie corocznego 2012- W ramach 3. Poprawa konkursu dla dzieci i młodzie ży z Szkoły, 2020 działalno ści świadomo ści zakresu wiedzy o ekologii organizacje UM ekologicznej i środowisku przyrodniczym Gminy pozarz ądowe Józefów dzieci i młodzie ży Józefów 2. Organizowanie corocznego 2012- konkursu fotograficznego i Szkoły, 2018 plastycznego dla dzieci i młodzie ży z organizacje 5 ty ś WFO ŚiGW zakresu ekologii i środowiska pozarz ądowe „Przyroda Gminy Józefów”

58 3. Opracowanie i realizacja, przy 2012 udziale miejscowych nauczycieli, Szkoły, programu fakultatywnych zaj ęć dla organizacje dzieci i młodzie ży „Przyroda mojej pozarz ądowe okolicy” 5. Zorganizowanie dla dzieci i 2011- młodzie ży szkolnej cyklu wyjazdów do 2018 Szkoły, instytucji i obiektów ochrony organizacje 5 ty ś WFO ŚiGW środowiska (oczyszczalnia ścieków, pozarz ądowe wysypisko odpadów, park krajobrazowy, itp.) Szkoły, Gmina 2013 6. Opracowanie i urz ądzenie ście żek Józefów dydaktycznych na obszarach cennych 8 tys WFO ŚiGW organizacje przyrodniczo pozarz ądowe 7. Popularyzacja i czynny udział 2011- urz ędu w 2018 ogólno światowych akcjach typu: Gmina Józefów 4 tys WFO ŚiGW Dzie ń Ziemi, Sprz ątanie Świata itp. szkoły oraz ogólnokrajowych jak Dni Recyklingu 8. Festiwal piosenki ekologicznej Bud żetr 2011- Gmina Józefów organizowany corocznie w miesi ącu 70 tys gminy 2018 MOK sierpniu WFO ŚiGW 9 Organizowanie coroczne konkursu 2011- Gmina Józefów na najładniejszy ogródek w gminie w 5 tys WFO ŚiGW 2018

celu poprawienia estetyki posesji

VIII. ORGANIZACJA ZARZ ĄDZANIA OCHRON Ą ŚRODOWISKA W GMINIE

1. Wst ęp Wdro żenie programu ochrony środowiska w gminie wymaga szerokiej współpracy na poziomie gminnym i mi ędzygminnym, a w szczególno ści z gminami s ąsiednimi, z samorz ądem powiatu i województwa. Ponadto niezb ędna jest współpraca z jednostkami i organizacjami działaj ącymi na terenie gminy (szkoły, zrzeszenia) oraz dialog ze wszystkimi mieszka ńcami gminy.

2. Współpraca wewn ętrzna Narastaj ące wymogi i obowi ązki w zakresie ochrony środowiska skłaniaj ą do utworzenia na szczeblu gminy stanowiska wył ącznie do spraw ochrony środowiska, którego zadaniem byłaby koordynacja wdra żania programu. Wiedza na tematy zawarte w Programie ochrony środowiska powinna by ć przekazana w dowolny sposób wszystkim pracownikom gminy oraz radnym gminy. Realizacja zada ń zale ży od współpracy pomi ędzy poszczególnymi stanowiskami na szczeblu gminy. Powszechnie znane zagadnienia programu i współpraca poszczególnych stanowisk pozwol ą na bie żą cą analiz ę wdra żania programu i jego monitorowanie i ewentualne dokonywanie korekt.

3. Współpraca zewn ętrzna Realizacja Programu na szczeblu gminy zale ży w du żym stopniu od współpracy zewn ętrznej, a w szczególno ści:

59 a) z samorz ądami gmin s ąsiednich, - realizacja zada ń i inwestycji wspólnych, łatwiejszy dost ęp do funduszy, b) z samorz ądem powiatu,- rozwi ązywanie problemów gminnych i ponadgminnych, c) z samorz ądem województwa,- ustalenia w zakresie polityki i strategii województwa, pomoc w pozyskiwaniu funduszy, udost ępnienie opracowa ń i programów, baza danych o środowisku, d) z Wojewod ą – realizacja zada ń zleconych, rozwi ązywanie problemów zagro żeń dla środowiska, współpraca w zakresie monitoringu środowiska, współpraca w zakresie likwidacji powa żnych awarii, e) Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej- współpraca w zakresie gospodarki wodnej i ograniczenia zanieczyszcze ń wód, f) Regionalna Dyrekcja Lasów Pa ństwowych – ochrona lasów i zalesienia gruntów, g) Wojewódzki Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych – współpraca w zakresie urz ądze ń melioracji wodnych, h) Wojewódzki O środek Doradztwa Rolniczego – współpraca w zakresie doradztwa rolniczego i wdra żania gospodarstw ekologicznych, g) Pozarz ądowe Organizacje Ekologiczne - Liga Ochrony Przyrody, Polski Zwi ązek Wędkarski, Polski Klub Ekologiczny, Polski Zwi ązek Łowiecki – wymiana do świadcze ń, edukacja.

4. Instrumenty prawne realizacji programu

Organy samorz ądu terytorialnego s ą cz ęś ci ą struktur wykonuj ących władz ę publiczn ą. Samorz ąd jest to bowiem wyodr ębniony w strukturze pa ństwa, powstały z mocy prawa i posiadaj ący osobowo ść prawn ą jako zwi ązek lokalnego społecze ństwa, powołany do samodzielnego powoływania administracji publicznej i wyposa żony w materialne i prawne środki umo żliwiaj ące realizacj ę nało żonych na niego zada ń. W rozdziale VII Konstytucji po świ ęconym ustrojowi samorz ądowemu okre ślone zostały najwa żniejsze zasady sprawowania przez samorz ąd władzy publicznej odnosz ące si ę równie ż do obowi ązku ochrony środowiska. Pierwsz ą z nich jest przyj ęcie domniemania, że samorz ąd wykonuje wszelkie zadania publiczne, o ile prawo nie wskazuje na organy innych władz publicznych. Druga zasada wyra źnie wskazuje gmin ę jako podstawow ą jednostk ę samorz ądu terytorialnego wykonuj ącą wszystkie zadana samorz ądu. Zgodnie z trzeci ą zasad ą wszystkie jednostki samorz ądu terytorialnego maj ą zagwarantowan ą konstytucyjnie osobowo ść prawn ą oraz s ądow ą ochron ę samodzielno ści. Czwarta zasada rozgranicza zadania samorz ądu według kryterium samodzielno ści ich wykonywania na zadania własne, słu żą ce zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorz ądowej i zlecone przez pa ństwo. Pi ątą konstytucyjn ą zasad ą jest okre ślenie legalno ści jako jedynego kryterium nadzoru sprawowanego nad działalno ści ą samorz ądu. Wszystkie podmioty prawa w tym równie ż organy samorz ądu terytorialnego przy podejmowaniu działa ń w zakresie ochrony środowiska s ą zobowi ązane do przestrzegania dwóch zasad. Pierwsz ą z nich okre ślon ą zarówno w Konstytucji (art. 5) jak równie ż w Prawie ochrony środowiska (np. preambuła do ustawy) jest zasada zrównowa żonego rozwoju. Konsekwencj ą jej wprowadzenia do prawa ochrony środowiska jest zobligowanie organów administracji publicznej do zapewnienia

60 warunków niezb ędnych do realizacji tej zasady poprzez opracowywanie programów zrównowa żonego rozwoju oraz ochrony środowiska , wykonywanie konkretnych czynno ści prawnych, sprawowanie funkcji nadzorczych nad stosowaniem prawa (art. 90 ust.1 u.i. ś.). Szczególne znaczenie maj ą w tym wzgl ędzie organy uchwałodawcze gmin, powiatów i województw, które zostały zobowi ązane przez ustawodawc ę do opracowania tych programów zgodnie z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa okre ślon ą przez Sejm i sprecyzowan ą przez Rad ę Ministrów.

Drug ą zasad ą jest zasada pomocniczo ści (subsydiarno ści), która przeniesiona na teren organizacji ustroju pa ństwa oznacza, że wy ższe struktury władzy publicznej s ą „nadbudowane” i działaj ą tam, gdzie struktury mniejsze i usytuowane bli żej obywatela s ą niezdolne do wykonywania bardziej zło żonych zada ń. Pomocniczo ść pa ństwa w aspekcie negatywnym oznacza, że władza pa ństwowa nie powinna przeszkadza ć w indywidualnej i lokalnej aktywno ści społecznej a w znaczeniu pozytywnym powinna pobudza ć, podtrzymywa ć i uzupełnia ć wysiłki pozostałych podmiotów, w tym zwłaszcza samorz ądu terytorialnego. Trójszczeblowy samorz ąd w Polsce istniej ący od 1999 roku jest realizowany przez władze regionalne na szczeblu województwa i przez organy lokalne w gminie i w powiecie i powoduje konieczno ść stosowania zasady subsydiarno ści równie ż w relacjach mi ędzy jego strukturami, co wskazuje na priorytet kompetencji szczebla gminnego. Organami ochrony środowiska w rozumieniu art. 376 ustawy Prawo ochrony środowiska s ą: - wójt, burmistrz lub prezydent miasta, - starosta, - wojewoda, - minister wła ściwy do spraw środowiska. Ustawa o samorz ądzie gminnym w art. 6 ust.1 stwierdza, że do zakresu działania gminy nale żą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrze żone ustawami na rzecz innych podmiotów. Artykuł 7 z kolei podaje przykładowe („w szczególno ści”) wyliczenie zada ń własnych gminy. Wśród wielu płaszczyzn zada ń własnych gminy ustawodawca odwołuje si ę do szeroko rozumianej ochrony środowiska parokrotnie. Zadania gminy w materii ekologicznej s ą dwojakiego rodzaju, tzn. zadania prewencyjne, kształtuj ące środowisko we współdziałaniu z ładem przestrzennym i gospodark ą terenami oraz działania zabezpieczaj ące środowisko przed uci ąż liwo ściami, polegaj ące na usuwaniu i oczyszczaniu ścieków komunalnych, utrzymywaniu czysto ści i porz ądku na terenie gminy, zapewnianiu wła ściwego standardu urz ądze ń sanitarnych i wysypisk, unieszkodliwianiu odpadów komunalnych oraz utrzymywaniu zieleni komunalnej i zadrzewie ń. Tre ść artykułu 7 ustawy o samorz ądzie gminnym realizowana jest przez podejmowanie działa ń zobowi ązuj ących, reglamentacyjnych i kontrolnych, a w niektórych wypadkach tak że kreatywne (ochrona przed uci ąż liwo ściami i utrzymanie

61 zieleni). Ze wzgl ędu na ogólny charakter artykułu 7 konkretne kompetencje prawnej realizacji zada ń samorz ądowych okre ślone zostały w Prawie ochrony środowiska oraz w innych ustawach, z których najwa żniejsze to ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, ustawa o utrzymaniu porz ądku i czysto ści w gminach, ustawa o ochronie zwierz ąt, ustawa o ochronie przyrody, ustawa o ochronie gruntów rolnych i le śnych, ustawa - prawo wodne, ustawa o odpadach. Podstawowym, prewencyjnym instrumentem ochrony środowiska w gminie jest będący aktem prawa gminnego miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, w którym uwzgl ędni ć nale ży potrzeby ochrony środowiska i zasad ę zrównowa żonego rozwoju. Tre ść planu jest dodatkow ą podstaw ą prawn ą (obok norm prawa materialnego) przy podejmowaniu rozstrzygni ęć bezpo średnio zwi ązanych z ochron ą walorów naturalnych lub maj ących wpływ na zachowanie równowagi ekologicznej. Decyzje administracyjne sprzeczne z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego s ą niewa żne z mocy prawa (art. 7 ustawy kompleksowej). Kolejnym wa żnym instrumentem ochrony jest stanowienie prawa gminnego, którego normy kształtuj ą stan środowiska w gminie. W drodze uchwał tworzone s ą obszary chronionego krajobrazu i formy ochrony indywidualnej przyrody (pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, u żytki ekologiczne i zespoły przyrodniczo - krajobrazowe) oraz precyzowane statuty gmin uzdrowiskowych. Organy gminy s ą ponadto uprawnione do wydawania decyzji administracyjnych o charakterze prewencyjnym, finansowym lub restrykcyjnym. Przykładami najwa żniejszych rozstrzygni ęć indywidualnych s ą zezwolenia na usuni ęcie drzew lub krzewów, zezwolenie na podj ęcie działalno ści polegaj ącej na usuwaniu, wykorzystywaniu i unieszkodliwianiu odpadów komunalnych, naliczenie opłat i kar pieni ęż nych oraz nakaz unieruchomienia maszyny lub urz ądzenia technicznego ze wzgl ędu na jego uci ąż liwo ść dla środowiska. W sferze uprawnie ń gminy pozostaje ponadto du ża ró żnorodno ść niewładnych form działania o charakterze społeczno - organizatorskim (propagowanie świadomo ści ekologicznej, organizowanie selektywnego gromadzenia odpadów komunalnych) oraz liczne czynno ści materialno techniczne (np. uczestnictwo w monitorowaniu stanu środowiska). Gminy maj ą mo żliwo ść dobrowolnego ł ączenia si ę w wi ększe struktury, które mog ą mie ć równie ż proekologiczny charakter. Zawieranie porozumie ń gminnych pozwala na sprawniejsze wykonywanie inwestycji przyjaznej środowisku np. regulacji koryta rzecznego. Stowarzyszenia gmin s ą wła ściw ą form ą do propagowania idei ekorozwoju, rolnictwa ekologicznego lub agroturystyki. Zwi ązki mi ędzygminne mog ą by ć tworzone w celu wspólnego wykonywania zada ń publicznych przekraczaj ących mo żliwo ści jednej gminy, np. budowa oczyszczalni ścieków.

62 5. Stopie ń, w jakim Program ochrony środowiska ustala ramy pó źniejszych przedsi ęwzi ęć , w odniesieniu do usytuowania, rodzaju i skali tych przedsi ęwzi ęć .

Projekt „Programu..” przewiduje przedsi ęwzi ęcia i działania mające na celu poprawę stanu środowiska i utrzymaniu walorów przyrodniczych . Okre śla zakres działa ń w sferze ochrony środowiska przy uwzgl ędnieniu zrównowa żonego rozwoju gminy, zmniejszenia zagro żenia dla zdrowia ludzi i środowiska, zapewnienia edukacji i udziału społecze ństwa w ochronie środowiska. Projekt Programu okre śla ramy i instrumenty prawne ogólne dla przedsi ęwzi ęć mogących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko. Głównymi instrumentami prawnymi wyznaczaj ącymi ramy realizacji wszelkich przedsi ęwzi ęć s ą: - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy, - strategia rozwoju gminy , oraz przepisy ustawy Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o udost ępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko. W my śl przepisów ustawy z dnia 3 .10.2008 r o udost ępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsi ęwzi ęcia na środowisko wymaga realizacja planowanych przedsi ęwzi ęć : a) mog ących zawsze znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, b) mog ących potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, je żeli obowi ązek przeprowadzenia oceny został stwierdzony przez organ wła ściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsi ęwzi ęcia. Wykaz przedsi ęwzi ęć mog ących zawsze znacz ąco oddziaływa ć na środowisko lub mog ących potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko zawarty jest w rozporz ądzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r ( Dz.U.Nr 213, poz. 213). Organem wła ściwym do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsi ęwzi ęć jest: 1) regionalny dyrektor ochrony środowiska – w przypadku : a) będących przedsi ęwzi ęciami mog ącymi zawsze znacz ąco odziaływuj ących na środowisko: - dróg, - linii kolejowych, - napowietrznych linii elektroenergetycznych, - instalacji do przesyłu ropy naftowej, produktów naftowych, substancji chemicznych lub gazu, b) przedsi ęwzi ęć realizowanych na obszarach morskich, c) zmiany lasu, nie stanowi ącego własno ści Skarbu Pa ństwa, na u żytek rolny,

63 2) starosta – w przypadku scalania, wymiany lub podziału gruntów, 3) dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Pa ństwowych – w przypadku zmiany lasu, stanowi ącego własno ść Skarbu Pa ństwa, na u żytek rolny, 4) wójt, burmistrz , prezydent miasta- w przypadku pozostałych przedsi ęwzi ęć .

IX. FINANSOWANIE ZADA Ń OCHRONY ŚRODOWISKA

Wdra żanie przyj ętej strategii rozwoju gminy w dziedzinie ochrony środowiska jest mo żliwe tylko przy zaanga żowaniu środków własnych - bud żetowych, jak i pozabud żetowych. Posiadanie programów, planów oraz koncepcji kierunkowych tematów pilnych do rozwi ązania jest jednym z niezb ędnych elementów przy ubieganiu si ę o środki pomocowe z Unii Europejskiej.

1. Główne źródła finansowania inwestycji w ochronie środowiska
Fundusze ekologiczne (narodowy, wojewódzki, Kapitał własny inwestora i kredyty komercyjne.
Bud żet własny, nadwy żki bud żetowe.
Bud żet powiatowy, wojewódzki, centralny.
Fundacje i pomoc zagraniczna - fundusze dost ępne po akcesji do UE.

2. Instytucje finansuj ące działania w ochronie środowiska

Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej W kraju funkcjonuj ą fundusze: narodowy, wojewódzkie. Fundusze Narodowy i wojewódzkie maj ą osobowo ść prawn ą i s ą funduszami celowymi. Prowadz ą samodzieln ą gospodark ę finansow ą pokrywaj ąc z posiadanych środków i uzyskanych wpływów wydatki na funkcjonowanie działa ń. Przychodami fundacji s ą wpływy z tytułu: - opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieni ęż nych za pobór wody, odprowadzanie ścieków, składowanie odpadów, wprowadzanie zanieczyszcze ń do powietrza, za usuwanie drzew i krzewów), - opłat produktowych i depozytowych, - opłat i kar ustalanych na podstawie ustawy prawo geologiczne i górnicze, - dobrowolne wpłaty, zapisy, darowizny itp.

.Fundusz wojewódzki - WFOS i GW Fundusz wojewódzki mo że finansowa ć wspomaga ć działalno ść w zakresach przypisanych gminnym na rzecz ochrony przyrody, zwiększenia lesisto ści, likwidacji powa żnych awarii, post ępu technicznego, oszcz ędno ści energii, wykorzystania paliw, opracowania planów i programów. Fundusz udziela po życzek i dotacji na zasadach podobnych jak Fundusz Narodowy.

Fundusz Narodowy - NFOSiGW Udziela po życzek i dotacji po udokumentowaniu pełnego pokrycia planowanych kosztów przedsi ęwzi ęcia na podstawie zawartej umowy z wnioskodawc ą. Przy

64 udzielaniu po życzek stosuje oprocentowanie ustalane w odniesieniu do stopy redyskontowej weksli /s.r.w./ w stosunku rocznym. Udzielone dofinansowanie w formie po życzki lub po życzki i dotacji nie mo że przekroczy ć 70% kosztów przedsi ęwzi ęcia. Okres kredytowania przy udzielaniu po życzek do 15 lat przy karencji nie dłu ższej ni ż 12 m-cy. Udzielona po życzka mo że by ć cz ęś ciowo umorzona na wniosek po życzkobiorcy w wysoko ści do 15% udzielonej po życzki przy spłacie 50% po życzki osi ągni ęcia zało żonych efektów. Udzielane mog ą by ć tak że dotacje w wysoko ści do 30% kosztów przedsi ęwzi ęcia dla samorz ądów terytorialnych, ich zwi ązków i stowarzysze ń oraz spółki wodne. Samorz ądy mog ą uzyska ć na to samo przedsi ęwzi ęcie dotacj ę w wysoko ści do 30% kosztów zadania dla zbilansowania środków. Programy do sfinansowania przez NFOSiGW to m.in.: - realizacja mi ędzygminnych programów gospodarowania odpadami, - ochrona wód przed zanieczyszczeniem /wód granicznych i transgranicznych, - wspieranie realizacji programów małej retencji wód, - ochrona powietrzna, ziemi, przyrody i krajobrazu.

Kapitał własny inwestora i kredyty komercyjne

Kapitał własny inwestorów - to środki własne samorz ądów /bud żetowe/ lub podmiotów gospodarczych realizuj ących przedsi ęwzi ęcie ekologiczne. Kredyty komercyjne s ą mo żliwe do zaci ągni ęcia w bankach, np. w Banku Ochrony Środowiska SA (BO Ś SA) - wymaga 50% środków własnych i kieruje si ę kryteriami podobnymi do NFOSiGW /kredyty mog ą by ć „ta ńsze" w wyniku dopłat do niektórych transz z NFOSiGW/. Kryteria to efektywno ść ekologiczna i zgodno ść przedsi ęwzi ęcia z polityk ą ekologiczn ą.

Środki UE ♦ Fundusz Spójno ści (program zbli żony do przedakcesyjnego ISPA, którego Polska przestała by ć beneficjentem z dniem wst ąpienia do UE) - sektor ochrony środowiska oraz transportu. Tematy finansowania to: oczyszczanie ścieków, zaopatrzenie w wod ę, jako ść powietrza, gospodarka odpadami. Projekty musz ą mie ć znacz ący wpływ na środowisko. Kryteria dla projektów: - wielko ść inwestycji min. 10 mln EURO, - podmiot publiczny - inwestor do 75% kosztów, - wymagaj ą spełnienia dyrektyw obowi ązuj ących w danym kierunku - element ochrony środowiska, - zgodno ść programów lokalnych z regionalnym, - przeprowadzanie post ępowania w sprawie ocen oddziaływania na środowisko.

Fundusze Strukturalne • Są to instrumenty finansowego wsparcia Europejskiej Polityki Regionalnej dost ępne dla pa ństw członkowskich Wspólnoty. Środki Funduszy Strukturalnych s ą rozdzielane i wydatkowane w kilkuletnich okresach zwanych "okresami programowania". W obecnym okresie programowania (od pocz ątku roku 2000 do ko ńca roku 2006) obowi ązuj ą trzy cele Funduszy Strukturalnych, Cel.1. Wspieranie rozwoju i strukturalnego dostosowania regionów opó źnionych w rozwoju. Kryterium zaliczenia regionu do obj ęcia pomoc ą w ramach Celu 1 jest

65 warto ść PKB na mieszka ńca ni ższa ni ż 75% średniej unijnej. Po wej ściu do Unii Europejskiej Polska jako cało ść b ędzie kwalifikowała si ę do obj ęcia Celem 1. Cel 2: Wspieranie gospodarczej i społecznej konwersji obszarów przemysłowych, wiejskich, miejskich oraz zale żnych od rybołówstwa stoj ących w obliczu problemów strukturalnych. Cel 3: Dostosowanie i unowocze śnianie systemów o światy, szkolenia i zatrudnienia.

Funduszami Strukturalnymi s ą: ♦ Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF) - finansuje przede wszystkim rozwój regionalny i lokalny poprzez wsparcie - inwestycji infrastrukturalnych (transport, energetyka, telekomunikacja, infrastruktura ochrony środowiska , inwestycje w infrastruktur ę edukacji i ochrony zdrowia) , - małych i średnich przedsi ębiorstw (inwestycje w przedsi ębiorstwa produkcyjne, w sferze usług otoczenia przedsi ębiorczo ści, w zakresie bada ń, transferu technologii itp.). ♦ Europejski Fundusz Społeczny (ESF) - promuje wykształcenie oraz mobilno ść geograficzn ą i zawodow ą pracowników, wspiera powrót na rynek pracy osób bezrobotnych i grup zagro żonych wykluczeniem społecznym. ♦ Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (Sekcja Orientacji) (EAGGF) - finansuje działania w maj ące na celu rozwój obszarów wiejskich w zakresie: - podwy ższania produktywno ści i wprowadzania post ępu technicznego, - racjonalnego rozwoju produkcji rolnej, - finansowanie infrastruktury podstawowej na obszarach wiejskich, - dywersyfikacji (zró żnicowania) produkcji, - ochrony środowiska, - rozwoju agroturystyki i modernizacji gospodarstw rolnych.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2007-2013 Środowisko i czysta energia » Działanie 6.1. Ochrona i kształtowanie środowiska » Działanie 6.2. Energia przyjazna środowisku Oś priorytetowa VI: Środowisko i czysta energia Celem priorytetu jest poprawa stanu, zachowanie bioró żnorodno ści oraz zapobieganie degradacji środowiska naturalnego. Realizacja działa ń w ramach Osi priorytetowej VI doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, maj ącego wpływ na jako ść życia mieszka ńców województwa, b ędącego jednocze śnie elementem jego atrakcyjno ści gospodarczej. Czyste, mało przekształcone przyrodniczo obszary przekładaj ą si ę na atrakcyjno ść turystyczna regionu, za ś odpowiednia infrastruktura wodnokanalizacyjna oraz gospodarka odpadami umo żliwi a prowadzenie działalno ści gospodarczej bez generowania znacz ących kosztów środowiskowych. W ramach priorytetu wspierane będą głównie projekty dotycz ące wymiany lub zast ępowania standardowych źródeł ciepła (takich jak np. kotłownie w ęglowe) na zasilane źródłami alternatywnymi (np. biomasa) w obiektach u żyteczno ści publicznej, gdzie beneficjentem jest jednostka samorz ądu terytorialnego, a wybudowana infrastruktura nie jest przeznaczona do produkcji energii na rynek. Projekty realizowane b ędą zgodnie z Wojewódzkim Programem Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego,

66 ze szczególnym uwzgl ędnieniem terenów gdzie wyst ępuj ą niedobory energii oraz gdzie wyst ępują naturalne zasoby OZE.

Inne jednostki finansuj ące inwestycje ekologiczne

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) gospodaruje funduszami Unii Europejskiej i innymi funduszami pochodz ącymi z pomocy zagranicznej dla inwestycji ekologicznych realizowanych na terenach wiejskich.
Pomoc - to dotacja nawet do 50% warto ści przedsi ęwzi ęcia - budowy oczyszczalni i zaopatrzenia w wod ę.
Ekofundusz - zarz ądza środkami pochodz ącymi z ekokonwersji polskiego długu. Pomoc w formie dotacji do 30% kosztów przedsi ęwzi ęcia głównie z zakresu ochrony atmosfery w tym wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii: biomasy, sło ńca i wiatru.
Fundacja - Wspomagaj ąca Zaopatrzenie Wsi w Wod ę zwana „Fundacj ą Prymasowsk ą" lub „Ko ścieln ą".
Pomoc w zakresie budowy wodoci ągów, oczyszczalni ścieków w tym przydomowych oraz rozwoju działalno ści agroturystycznych.
Fundacja na Rzecz Rozwoju Wsi Polskiej - udziela kredytów na budow ę oczyszczalni ścieków, jako ści powierzchni ziemi i popraw ę jako ści wody do picia.
Fundacja Partnerska dla Środowiska (FP Ś) - wspiera finansowo inwestycje w zakresie energetyki odnawialnej w formie dotacji.
Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) - wsparcie w formie dotacji dla inwestycji w energetyce odnawialnej.
Program Partnerstwa dla Samorz ądu Terytorialnego (EGPP/USAID) - wsparcie energetyki odnawialnej - dotacje.
Agencja Techniki i Technologii (ATT) - udziela kredytów na zadania w energetyce odnawialnej.
Agencja Rozwoju Regionalnego w Lublinie.

X. OCENA REALIZACJI PROGRAMU - MIERNIKI STANU ŚRODOWISKA I ZMIAN PRESJI NA ŚRODOWISKO

1. Zakres monitoringu programu

Wdra żanie Programu Ochrony Środowiska b ędzie polegało na regularnej ocenie w zakresie:
Okre ślania stopnia wykonania przedsi ęwzi ęć / działa ń
Okre ślania stopnia realizacji przyj ętych celów
Oceny rozbie żno ści pomi ędzy przyj ętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem
Analizy przyczyn tych rozbie żno ści. Burmistrz Miasta poprzez słu żby ochrony środowiska b ędzie oceniał co dwa lata stopie ń wdra żania Programu. Ocena ta b ędzie podstaw ą przygotowania raportu z wykonania Programu. W pocz ątkowym okresie wdra żania Programu równie ż co dwa lata b ędzie weryfikowana lista przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w najbli ższych czterech latach.

67 W cyklu czteroletnim b ędzie oceniany stopie ń realizacji celów średniookresowych. Ocena ta b ędzie baz ą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymaga ń zapisanych w ustawie „Prawo Ochrony Środowiska”, a dotycz ących okresu, na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska. Raporty b ędą wykonywane w nast ępuj ącym cyklu i zakresie: • ocena post ępów we wdra żaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie raportu (co dwa lata), • opracowanie listy przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w kolejnych czterech latach (co dwa lata), • aktualizacja celów ekologicznych i kierunków działań (co cztery lata).

2. Wska źniki monitorowania efektywno ści programu

Podstaw ą wła ściwego systemu oceny realizacji Programu jest dobry system sprawozdawczo ści, oparty na wska źnikach (miernikach) stanu środowiska. W nawiasach podano stan wyj ściowy dla roku 2010.

1) Udział wód pozaklasowych w ogólnej długo ści rzek w km. (0) 2) Udział wód o bardzo dobrej i dobrej jako ści w ogólnej długo ści rzek w km.(0) 3) Stopie ń zwodoci ągowania Gminy w %.(95) 4) Stopie ń skanalizowania Gminy -2200m -( 5%). 5) Ścieki przemysłowe i komunalne wymagaj ące oczyszczenia odprowadzane do wód powierzchniowych lub do ziemi w m 3 ( 25.000) 6) Stosunek długo ści sieci kanalizacyjnej do sieci wodoci ągowej w %.(5) 7) Produkcja energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych - w MW/rok,(0) 8) Produkcja energii cieplnej ze źródeł odnawialnych – w kJ/rok(0) 9) Lesisto ść gminy w %.(56,0) 10) Ilo ść wytworzonych odpadów komunalnych w roku.w Mg (2392) 11) Ilo ść odpadów komunalnych zebranych w roku w Mg (568,8) 12) Wielko ść składowanych odpadów komunalnych na składowiskach w Mg.(393) 13) Ilo ść odpadów zebrana selektywnie w Mg/rok ( 176,2) 14) Odzysk odpadów ulegaj ących biodegradacji w Mg ( 0) 15) Udział terenów obj ętych ochron ą prawn ą w km 2. 16) Nakłady inwestycyjne na ochron ę środowiska. 17) Ilo ść interwencji i wniosków składanych przez mieszka ńców(1) 18) Liczba, kampanii edukacyjnych(2)

3. Wska źniki stanu środowiska i zmian presji na środowisko

- zmniejszanie ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanych do wód płyn ących, zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń do powietrza oraz popraw ę jako ści powietrza, - poprawa jako ści wód podziemnych, - zmniejszenie ilo ści wytwarzanych i składowanych odpadów, - wzrost lesisto ści gminy, - stan utrzymania obszarach chronionych,

68 4. Harmonogram wdro żenia programu Harmonogram wdra żania programu jest jego integraln ą cz ęś ci ą. Program operacyjny obejmowa ć b ędzie lata 2011-2018. Zadania przyj ęte do realizacji w strategii długoterminowej, b ędą kontrolowane, co 4 lata. Podstaw ą weryfikacji b ędzie przeprowadzana, co 2 lata, ocena realizacji wdra żania zada ń finansowo-rzeczowych oraz osi ągni ętych efektów. Głównymi działaniami podejmowanymi w zakresie monitoringu polityki ochrony środowiska b ędą: - aktualizacja strategii krótkoterminowej i systematyczne przygotowanie programów działa ń na rzecz ochrony poszczególnych komponentów środowiska, tj.: gleb, wody, powietrza, - aktualizacja długoterminowej polityki ochrony środowiska.

5. Współpraca

Współpraca wielu partnerów włączonych w zagadnienia ochrony środowiska jest warunkiem koniecznym, aby ten program był wdro żony z sukcesem. Współpraca jest niezb ędnym elementem dobrej organizacji procesu wdra żania programu. W ramach realizacji niniejszego programu szczególn ą uwag ę należy zwróci ć na: - współprac ę wójta z władzami administracyjnymi ró żnych poziomów: Lubelskim Urz ędem Wojewódzkim, Urz ędem Marszałkowskim w Lublinie, WIO Ś, władzami powiatu oraz władzami s ąsiednich gmin, - współprac ę z reprezentantami poszczególnych grup społecznych, gospodarki oraz przemysłu, w celu wdra żania polityki zdefiniowanej w programie, a tak że dostosowania jej do przyszłych wymaga ń. Bardzo wa żna b ędzie współpraca z grupami reprezentuj ącymi mieszka ńców gminy (np. młodzie żą szkoln ą, Radami Sołeckimi, pozarz ądowymi organizacjami ekologicznymi), w celu uzyskania akceptacji podejmowanych działa ń oraz zaanga żowania mieszka ńców (np. selektywna zbiórka odpadów), - współprac ę z instytucjami finansowymi w celu zorganizowania funduszy na realizacj ę wybranych projektów.

XI. Podstawy prawne realizacji Programu w postaci aktów prawnych.

- Ustawa z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz.U. Nr 25, poz. 150 z 2008 r. z pó źn. zm.), - Ustawa z dnia 3.10.2008 r. o udost ępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska…( Dz.U.Nr 199,poz1227) - Ustawa z dnia 27.04.2001 r. o odpadach (tekst jednolity: Dz.U. Nr 185, poz. 1243 z 2010 r.), - Ustawa z dn. 27.03.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80 poz. 717 z pó źn. zm), - Ustawa z dnia 18.07.2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity: Dz.U. Nr 239 poz. 2019 z 2005 r. z pó źn. zm.),

69 - Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz U. Nr 92 poz. 880 z pó źn. zm.), - Ustawa z dnia 4.02.1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jednolity: Dz.U. Nr 228 poz. 1947 z 2005 r. z pó źn. zm.), - Ustawa z dnia 3.02.1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz.U. Nr 16, poz.78 z pó źn. zm.), - Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162 poz. 1568 z 2003 r. z pó źn. zm. ).

70 GMINA JÓZEFÓW ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE - GRANICE RPN, PARKÓW KRJOBRAZ. REZERWATY PRZYRODY - SKALA 1:100000

ROZTOCZAÑSKI PARK NARODOWY

KRASNOBRODZKI PARK KRAJOBRAZOWY

OTULINA ROZTOCZAÑSKIEGO SZUM PARKU NARODOWEGO

849

e

853 853

JÓZEFÓWÓ

PARK KRAJOBRAZOWY 849 PUSZCZY SOLSKIEJ

CZARTOWE POLE

LEGENDA

GRANICA PARKU KRAJOBRAZOWEGO PUSZCZY SOLSKIEJ GRANICA KRASNOBRODZKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO GRANICA ROZTOCZAÑSKIEGO PARKU NARODOWEGO

GRANICA OTULINY ROZTOCZAÑSKIEGO PARKU NARODOWEGO REZERWATY PRZYRODY (PROJEKT)

PLAN GOSPODARKI ODPADAMI

DLA GMINY JÓZEFÓW

( aktualizacja 2011 r )

powiat: biłgorajski

województwo: lubelskie

Opracowanie: in ż. Witold Mielniczuk z Zespólem

Józefów, czerwiec 2011 r.

1

SPIS TRE ŚCI 1.1. Informacje ogólne – stan prawny ...... 4 1.2. Stosowana terminologia ...... 6 1.3. Cel i zakres opracowania ...... 8 1.4. Zasady gospodarki odpadami ...... 9 1.5. Zakres rzeczowy planu ...... 11 2.1. Poło żenie ...... 12 2.3. Gospodarka ...... 12 3.1. Rodzaj, ilo ść i źródła powstawania wszystkich odpadów, w szczególno ści odpadów komunalnych ...... 13 3.2. Bilans odpadów komunalnych wytworzonych na terenie Gminy Józefów w latach 2007 – 2010 ...... 13 3.3 Rodzaje i ilo ści odpadów komunalnych poddawanych procesom odzysku...... 15 3.3.1. Odpady ulegaj ące biodegradacji ...... 15 3.3.2.Odpady opakowaniowe ...... 16 3.3.3. Odpady wielkogabarytowe ...... 16 3.4. Rodzaj i ilo ść odpadów komunalnych poddawanych procesom unieszkodliwiania ...... 17 3.4.1. Odpady niebezpieczne zawarte w strumieniu odpadów komunalnych ...... 17 3.5. Istniej ące systemy zbierania odpadów komunalnych na terenie Gminy Józefów...... 18 3.6. Wykaz podmiotów prowadz ących działalno ść w zakresie zbierania, odbierania, transportu, odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów na terenie Gminy Józefów ...... 19 3.8. Identyfikacja problemów w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie Gminy Józefów...... 20 4.1. Uwagi ogólne ...... 20 4.2. Prognoza zmian demograficznych na terenie Gminy Józefów ...... 20 4.3. Prognoza zmian wytwarzania odpadów komunalnych...... 21 4.3.1. Odpady komunalne ...... 21 4.3.2. Prognoza odzysku odpadów wielkogabarytowych ...... 25 4.3.3. Prognoza odzysku odpadów niebezpiecznych ...... 25 4.3.4. Prognoza odzysku odpadów opakowaniowych ...... 27 4.3.5.Prognoza odzysku odpadów ulegaj ących biodegradacji...... 29 4.3.6. Prognoza zbierania odpadów komunalnych do odzysku i unieszkodliwiania ...... 31 4.4. Komunalne osady ściekowe ...... 33 Charakterystyka gospodarki ściekowej ...... 33 5. CELE W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI DLA GMINY JÓZEFÓW ...... 33 5.1. Współpraca mi ędzygminna - funkcjonowanie ZZO o zasi ęgu ponadgminnym ...... 36 6.1. Działania uj ęte w ustawie o odpadach ...... 37 6.2. Działania uj ęte w planach wy ższego szczebla ...... 37 6.3. Działania kształtuj ące postawy konsumentów ...... 38 2

6.4. Działania zmierzaj ące do ograniczenia ilo ści odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko ...... 38 6.4.1. Działania krótkookresowe do ko ńca roku 2014 ...... 38 6.4.2. Działania długookresowe 2015 - 2018 ...... 39 6.5. Działania wspomagaj ące prawidłowe post ępowania z odpadami w zakresie zbiórki, transportu oraz odzysku i unieszkodliwiania, w szczególno ści odpadów innych ni ż niebezpieczne ...... 39 6.6. Działania zmierzaj ące do redukcji ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych do składowania i zmniejszenia zagro żenia dla środowiska ...... 41 6.7. Działania zmierzaj ące do osi ągni ęcia celów w zakresie odzysku odpadów ulegaj ących biodegradacji...... 41 6.7.1 Kompostowanie substancji organicznej – mo żliwo ści wykorzystania substancji odpadowych z procesów kompostowania ...... 41 6.8. Sposób realizacji planu zamykania składowisk ...... 42 7.1. Przyj ęty system zbiórki, transport i unieszkodliwianie odpadów komunalnych ...... 45 7.2. Przyj ęty system gromadzenia i zbiórki selektywnej odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji ...... 46 7.3. Przyj ęty system gromadzenia i zbiórki odpadów komunalnych wielkogabarytowych ...... 46 7.4. Przyj ęty system zbiórki odpadów komunalnych budowlanych ...... 47 7.5 Przyj ęty system zbiórki odpadów opakowaniowych i pou żytkowych ...... 47 7.6. Przyj ęty system zbiórki odpadów komunalnych niebezpiecznych ...... 48 7.7. Szczegółowe zasady gospodarowania niektórymi odpadami wytwarzanymi w gospodarstwach domowych ...... 48 7.8. Plan działa ń w sprawie komunalnych osadów ściekowych ...... 51 7.9 Zasady usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest znajduj ących si ę na terenie gminy Józefów ...... 53 Specyfika szkodliwo ści azbestu dla zdrowia ludzkiego...... 53 8.1. Zadania strategiczne długoterminowe na lata 2011-2018 ...... 57 8.2. Harmonogram realizacji przedsi ęwzi ęć na lata 2011-2014 ...... 58 9.1. Promocja programu i edukacja ekologiczna ...... 61 9.2. Szkolenia pracowników samorz ądowych ...... 62 9.3. Program edukacyjno - informacyjny...... 63 9.4. Edukacja w szkole ...... 64 9.5. Edukacja dorosłych...... 64 9.6. Polityka informacyjna ...... 65 9.7. Podstawowe informacje o segregacji odpadów dla mieszka ńców ...... 66 10.1. Główne źródła finansowania inwestycji w ochronie środowiska ...... 67 10.2. Instytucje finansuj ące działania w ochronie środowiska ...... 67 10.2.1. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ...... 67 10.2.2. Kapitał własny inwestora i kredyty komercyjne ...... 68 10.2.3. Środki UE ...... 68 10.2.4. Fundusze Strukturalne ...... 68 10.2.5. Inne jednostki finansuj ące inwestycje ekologiczne ...... 70 3

12. WNIOSKI Z ANALIZY ODDZIAŁYWANIA PROJEKTU PLANU NA ŚRODOWISKO ...... 72

SPIS RYSUNKÓW

RYSUNEK 1. GRUPY ODPADÓW KOMUNALNYCH WYTWORZONYCH W WOJ. LUBELSKIM W LATACH 2004-2006 ...... 21 RYSUNEK 2. ŚREDNI SKŁAD MORFOLOGICZNY NIESEGREGOWANYCH (ZMIESZANYCH) ODPADÓW KOMUNALNYCH W WOJ. LUBELSKIM W ROKU 2006 ...... 22 RYSUNEK 3. PROGNOZA ZBIERANIA DO ODZYSKU I UNIESZKODLIWIANIA ODPADÓW WIELKOGABARYTOWYCH I NIEBEZPIECZNYCH NA TERENIE GMINY JÓZEFÓW W LATACH 2011 - 2018 ...... 27 RYSUNEK 4. PROGNOZA RECYKLINGU ODPADÓW OPAKOWANIOWYCH W GMINIE JÓZEFÓW ...... 28 RYSUNEK 5 . PROGNOZA ILO ŚCI ODPADÓW ULEGAJ ĄCYCH BIODEGRADACJI DO ODZYSKU ...... 31 RYSUNEK 6 . PROGNOZA ILO ŚCI ODPADÓW KOMUNALNYCH ZEBRANYCH DO ODZYSKU I SKŁADOWANIA W LATACH 2011-2018 NA TERENIE GMINY JÓZEFÓW ...... 32 RYSUNEK 7. PRZEWIDYWANE ZMIANY W STRUKTURZE ODZYSKU I UNIESZKODLIWIANIA OSADÓW Z KOMUNALNYCH OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W PERSPEKTYWIE DO 2018 R. 36 RYSUNEK 8. SCHEMAT: DOCELOWY MODEL SYSTEMU GOSPODARKI W GMINIE JÓZEFÓW 57

4

1. WST ĘP

1.1. Informacje ogólne – stan prawny Opracowanie niniejszej aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami wynika z art. 14 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach ( Dz. U z 2010 Nr 185, poz. 1243 z pó źn. zm) - nakładaj ącego na gmin ę obowi ązek posiadania w/w planu i jego aktualizacji nie rzadziej ni ż co 4 lata. Gmina Józefów posiada Plan gospodarki odpadami dla Gminy Józefów przyj ęty Uchwał ą nr XX/76/2004 RG Józefów z dnia 28.09.2004 r Plan niniejszy jest aktualizacj ą posiadanego dotychczas planu i dostosowaniem dokumentu do obowi ązuj ących aktów prawnych z zakresu gospodarki odpadami oraz planów wy ższego szczebla, w tym z Krajowego planu gospodarki odpadami 2010 , uchwalonego przez Rad ę Ministrów Uchwał ą Nr 233 z dnia 29 grudnia 2006 r. (M.P. Nr 90, poz. 946) , Planu gospodarki odpadami dla województwa lubelskiego – 2011. Plan uwzgl ędnia podstawowe wymogi gospodarowania odpadami zawarte w ustawie o odpadach oraz w przepisach wykonawczych, tj. rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r w sprawie sporz ądzania planów gospodarki odpadami (Dz.U.66, poz 620) , zmienione rozporz ądzeniem M Ś z dnia 13.03.2006 r. (Dz.U. Nr 46, poz.333) , a w szczególno ści w zakresie: 1) zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczenia ilo ści odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, 2) zapewnienia zgodnego z zasadami ochrony środowiska odzysku, je żeli nie udało si ę zapobiec ich powstaniu, 3) zapewnienia zgodnego z zasadami ochrony środowiska unieszkodliwiania odpadów, których powstaniu nie udało si ę zapobiec lub których nie udało si ę odzyska ć. Wła ściwa gospodarka odpadami na terenie gminy jest jednym z najwa żniejszych elementów ochrony środowiska. Powinna zapewni ć odpowiedni poziom czysto ści, a stosowane sposoby gospodarowania odpadami nie mogą stwarza ć zagro żenia dla środowiska. Wynika z tego, że składowiska nie mog ą by ć jedyn ą, a nawet dominuj ącą metod ą unieszkodliwiania odpadów w systemie gospodarki odpadami. Podejmowane działania musz ą wi ęc d ąż yć do tworzenia systemu zapewniaj ącego kompleksowe zagospodarowanie odpadów. System powinien by ć przede wszystkim oparty na procesie minimalizacji powstawania odpadów, a z drugiej strony na maksymalizacji wykorzystania odpadów. Jak wynika z tego z jednej strony mamy do czynienia z zagadnieniem socjologicznym – co zrobi ć, aby ka żdy z nas produkował coraz mniej odpadów, a z drugiej strony to zagadnienie techniczne, organizacyjne, a tak że ekonomiczne zmierzaj ące do maksymalnego wykorzystania odpadów. Wynika z tego, że jednym z podstawowych elementów systemu powinna by ć edukacja ekologiczna przyczyniaj ąca si ę do wzrostu świadomo ści społecznej. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach w rozdziale 2 okre śla znan ą zarówno prawu UE (dyrektywa ramowa 75/442/EWG), jak i ustawodawstwu polskiemu hierarchi ę post ępowania z odpadami: w pierwszej kolejno ści nale ży zapobiega ć powstawaniu odpadów (prewencja); gdy jednak odpady ju ż powstan ą nale ży najpierw stara ć si ę zapewni ć ich odzysk (w tym recykling), a dopiero gdy jest 5 to niemo żliwe, mo żna poddawa ć je unieszkodliwianiu. W rozumieniu przepisów składowanie na składowiskach jest równie ż unieszkodliwianiem. Przepisy te oznaczaj ą, że w stosunku do ka żdego powstałego odpadu trzeba najpierw zastanowi ć si ę czy nie da si ę podda ć jego odzyskowi - zanim b ędzie podany unieszkodliwieniu. Priorytety te znajduj ą odzwierciedlenie w tre ści niniejszego Planu gospodarki odpadami. Ustawa o odpadach reguluje dziedzin ę gospodarowania odpadami mi ędzy innymi wprowadzaj ąc instytucj ę planów gospodarki odpadami. • Plany te traktowa ć nale ży jako tzw. planistyczny instrument prawny gospodarki odpadami. Ustawa przewiduje opracowanie planów gospodarki odpadami na szczeblach: - krajowym - opracowany przez wła ściwego ministra ds. środowiska, a uchwalonego przez Rad ę Ministrów, - wojewódzkim - opracowanego przez zarz ąd województwa, a uchwalonego przez sejmik województwa, - powiatowym – opracowanym przez zarz ąd powiatu, a uchwalonego przez rad ę powiatu - gminnym - opracowanego przez wójta gminy ( burmistrza), a uchwalonego przez Rad ę Gminy . Plan szczebla gminnego musi by ć zgodny z planami wy ższego szczebla. Sprawozdanie z realizacji planu Burmistrz, składa co dwa lata Radzie Miasta i Zarz ądowi Powiatu. • Niniejszy Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Józefów obejmuje całokształt działa ń słu żą cych zapobieganiu niekorzystnym dla środowiska procesom wynikaj ącym z wytwarzania odpadów oraz stałej poprawie stanu środowiska wynikaj ącego z koniecznej obecno ści odpadów w środowisku, uwzgl ędniaj ąc przy tym rozwój społeczno-gospodarczy. Gospodarka odpadami jest integraln ą cz ęś ci ą elementów ochrony środowiska, a jej nieprawidłowo ści s ą efektem obni żenia warto ści ekologicznych pozostałych komponentów, tj. wody, powietrza, gleby. Zobligowanie pa ństwa do ochrony środowiska skonkretyzowane zostało w art. 74 Konstytucji, który wskazuje władze publiczne jako podmioty odpowiedzialne za stan środowiska i bezpiecze ństwo ekologiczne. Zgodnie z tym zapisem ochrona środowiska jest obowi ązkiem władz publicznych, które prowadz ą w tym celu polityk ę zapewniaj ącą bezpiecze ństwo ekologiczne. Nakaz perspektywicznego spojrzenia na problemy środowiska zobowi ązuje władze publiczne do podejmowania działalno ści kształtuj ących, prewencyjnych i reglamentacyjnych. Istotnym konstytucyjnym obowi ązkiem władz publicznych jest wspieranie działa ń obywateli na rzecz ochrony środowiska i poprawy jego stanu (art. 74 ust. 4 Konstytucji ). Z zapisu tego wnioskowa ć nale ży konieczno ść preferowania i wspierania organizacji społecznych o proekologicznych celach statutowych, fundacji finansuj ących przyjazne środowisku technologie, wspieranie działa ń podmiotów gospodaruj ących na rzecz ochrony środowiska oraz popularyzacj ę wiedzy i świadomo ści ekologicznej. Ponadto plany ni ższego szczebla musz ą by ć zgodne z planami wy ższego szczebla. Cele i priorytety okre ślone w planach wy ższego szczebla odpowiednio wykorzystano w aktualizacji niniejszego Planu .

6

1.2. Stosowana terminologia

ODPADY - to ka żda substancja lub przedmiot nale żą cy do jednej z kategorii, których posiadacz pozbywa si ę, zamierza si ę pozby ć lub do ich pozbycia jest zobowi ązany. WYTWÓRCA ODPADÓW – rozumie si ę przez to ka żdego, którego działalno ść lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów; kto przeprowadza wst ępne przetwarzanie, mieszanie lub inne działania powodujące zmian ę charakteru lub składu tych odpadów; wytwórc ą odpadów powstaj ących w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urz ądze ń oraz sprz ątania, konserwacji i napraw, wykonywanych na terenie użytkowanym przez podmiot, POSIADACZ ODPADÓW - to ka żdy, kto faktycznie włada odpadami (wytwórc ą odpadów, inn ą osob ę fizyczn ą, osob ę prawn ą lub jednostk ę organizacyjn ą z wył ączeniem prowadz ącego działalno ść w zakresie transportu odpadów); domniemywa si ę, że wła ściciel nieruchomo ści jest posiadaczem odpadów znajduj ących si ę na nieruchomo ści; GOSPODAROWANIE ODPADAMI – rozumie si ę przez to zbieranie, transport, odzysk, i unieszkodliwianie odpadów, w tym równie ż nadzór nad takim działaniem oraz nad miejscami unieszkodliwiania odpadów. ZBIERANIE ODPADÓW – rozumie si ę przez to ka żde działanie, w szczególno ści umieszczanie w pojemnikach, segregowanie i magazynowanie odpadów, które ma na celu przygotowanie ich do transportu do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania. MAGAZYNOWANIE ODPADÓW – rozumie si ę przez to czasowe przetrzymywanie lub gromadzenie odpadów przed ich transportem, odzyskiem lub unieszkodliwianiem ODZYSK - to wszelkie działania nie stwarzaj ące zagro żenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska, prowadz ące do wykorzystania odpadów w cało ści lub w cz ęś ci, lub do odzyskania z odpadów substancji, materiałów b ądź energii i ich wykorzystania; UNIESZKODLIWIANIE ODPADOW - polega na poddaniu odpadów procesom przekształce ń biologicznych, fizycznych lub chemicznych w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagro żeń dla życia lub zdrowia ludzi oraz dla środowiska (np. kompostowanie, spalanie itd.); wg Ustawy o odpadach unieszkodliwianiem odpadów jest tak że składowanie odpadów; RECYKLING - to powtórne przeznaczenie substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu, z wyj ątkiem odzysku energii; KOMPOSTOWANIE - system przetwarzania odpadów organicznych na nawóz oraz materiał glebotwórczy; ODPADY KOMUNALNE – rozumie si ę przez to odpady powstaj ące w gospodarstwach domowych, z wył ączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a tak że odpady nie zawieraj ące odpadów niebezpiecznych pochodz ące od innych wytwórców odpadów, które ze wzgl ędu na swój charakter lub skład s ą podobne do odpadów powstaj ących w gospodarstwach domowych. ODPADY MEDYCZNE - są to odpady powstaj ące w zwi ązku z udzielaniem świadcze ń zdrowotnych oraz prowadzenia bada ń i do świadcze ń naukowych w zakresie medycyny. ODPADY OBOJ ĘTNE - są to odpady, które w warunkach składowania nie podlegaj ą przemianom fizycznym, chemicznym lub biologicznym, nie ulegaj ą biodegradacji, 7

nie powoduj ą zagro żenia dla środowiska, w tym ich odcieki nie pogarszaj ą jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, gleby i ziemi. ODPADY ULEGAJACE BIODEGRADACJI - są to odpady, które podlegaj ą rozkładowi tlenowemu lub beztlenowemu przy udziale mikroorganizmów; ODPADY WIELKOGABARYTOWE (inaczej blokuj ące) - odpady takie jak stare meble, sprz ęt gospodarstwa domowego, cz ęś ci maszyn rolniczych lub całe maszyny ju ż nie u żywane w gospodarstwach rolnych, itp., których nie mo żna zbiera ć w ramach normalnego systemu zbiórki odpadów komunalnych z powodu ich rozmiaru, do nich zalicza si ę równie ż wraki pojazdów mechanicznych; ODPADY ULICZNE odpady ze sprz ątania i oczyszczania placów i ulic oraz z opró żniania koszy ulicznych; ODPADY Z PIEL ĘGNACJI TERENÓW ZIELONYCH (ODPADY OGRODOWE, PARKOWE) - trawa li ście, zwi ędni ęte kwiaty i gał ęzie pochodz ące z piel ęgnacji porz ądkowania trawników, przydomowych ogródków, terenów ogródków działkowych, rekreacyjnych oraz parków, cmentarzy, przydro żnych drzew itp. ODPADY NIEBEZPIECZNE – to odpady nale żą ce do kategorii lub rodzajów odpadów okre ślonych na li ście A lub B zał ącznika nr 2 ustawy o odpadach i posiadaj ące co najmniej jedn ą z wła ściwo ści wymienionych w zał ącznikach - wg klasyfikacji odpadów do odpadów niebezpiecznych zaliczamy: farby, kleje, lepiszcze, żywice, rozpuszczalniki, odczynniki fotograficzne, pestycydy, herbicydy, insektycydy oraz lampy fluorescencyjne i inne odpady zawieraj ące rt ęć ; KPGO- Krajowy Plan Gospodarki Odpadami WPGO - Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami. PPGO - Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami. GPGO - Gminny Plan Gospodarki Odpadami. ZZO - Zakład Zagospodarowania Odpadów. PZON- Punkt Zbierania Odpadów Niebezpiecznych.

Stosowane jednostki Mg - megagram (tona) kg/Mr - jednostkowe wagowe nagromadzenie odpadów - ilo ść kilogramów przypadaj ących na jednego mieszka ńca na rok. m3/Mr - jednostkowe obj ęto ściowe nagromadzenie odpadów - ilo ść metrów sze ściennych przypadaj ących na jednego mieszka ńca na rok. kg/m 3 - ci ęż ar obj ęto ściowy odpadów (g ęsto ść ); wielko ść najcz ęś ciej u żywana przy opisie parametrów odpadów gromadzonych w pojemnikach. Zag ęszczanie odpadów przy u życiu sprz ętu - np. spychacza, kompaktora, naturalne osiadanie, reakcje rozkładu biochemicznego odpadów) prowadz ą do wzrostu g ęsto ści, co oznacza redukcj ę zajmowanej obj ęto ści.

8

1.3. Cel i zakres opracowania

Celem aktualizacji Planu jest okre ślenie kierunków rozwoju gospodarki odpadami – jako elementu ekorozwoju Gminy Józefów oraz dostosowanie kierunków działa ń na najbli ższe lata w tym zakresie do obowi ązuj ących wymogów. Zakres rzeczowy gminnego planu gospodarki odpadami okre śla § 4 rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 13.03.2006 r., zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie sporz ądzania planów gospodarki odpadami, który mówi: „Gminny plan gospodarki odpadami obejmuje wszystkie rodzaje odpadów komunalnych, a w szczególno ści odpady komunalne ulegaj ące biodegradacji, odpady opakowaniowe oraz odpady niebezpieczne zawarte w odpadach komunalnych”. Niniejszy Plan gospodarki odpadami obejmuje zadania gminy w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi oraz okre śla sposób ich realizacji. Ustawowy zakres zada ń gminy w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi okre śla ustawa o odpadach w rozdziale 3a, art. 16a, a mianowicie:
zapewnienie obj ęcia wszystkich mieszka ńców gminy zorganizowanym systemem odbierania wszystkich rodzajów odpadów komunalnych;
zapewnienie warunków funkcjonowania systemu selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych, aby było mo żliwe: - ograniczenie składowania odpadów ulegaj ących biodegradacji, - wydzielenie odpadów niebezpiecznych z odpadów komunalnych, - osi ągni ęcie poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych;
zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami lub przedsi ębiorstwami instalacji i urz ądze ń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, albo zapewnienia warunków do budowy, utrzymania i eksploatacji instalacji i urz ądze ń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych przez przedsi ębiorców;
zapewnienie warunków ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych do składowania: - do 31.12.2010 r. - nie wi ęcej ni ż 75% wagowo całkowitej masy tych odpadów, - do 31.12.2013 r. - nie wi ęcej ni ż 50%, - do 31.12.2020 r. - nie wi ęcej ni ż 35%. Wska źniki te nale ży okre śla ć w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Plan gminny uwzgl ędnia zapisy zawarte w Polityce Ekologicznej Pa ństwa i rozwi ązania zawarte w planach wy ższego szczebla. Celem Planu gospodarki odpadami dla Gminy Józefów jest nakre ślenie działa ń w kierunku zminimalizowania ilo ści wytwarzanych odpadów oraz wdro żenie nowoczesnego systemu ich zbierania, segregacji, odzysku i unieszkodliwiania. Realizacja tych celów w istotny sposób ma wpłyn ąć na zmniejszenie obci ąż enia środowiska wynikaj ącego z emisji jako ściowej odpadów i zmniejszenie masy odpadów kierowanych na składowiska. Plan przewiduje wł ączenie Gminy Józefów do ponadgminnego systemu gospodarowania odpadami w ramach Regionu Korczów-Wincentów, ZZO Korczów. Wdro żenie zintegrowanego systemu gospodarowania odpadami pozwoli na kompleksowe gospodarowanie wszystkimi rodzajami odpadów wytwarzanych na terenie gminy w sposób spełniaj ący wymagane obecnie standardy. 9

1.4. Zasady gospodarki odpadami Gospodarowanie odpadami traktowane jest jako dziedzina ochrony środowiska. Działania w ochronie środowiska przed zagro żeniami powodowanym przez odpady dotycz ą: - zapobiegania powstawaniu odpadów, - redukcji ich ilo ści oraz maksymalnego odzysku, - zgodnego z zasadami, ochrony środowiska unieszkodliwiania odpadów, których wytworzeniu nie udało si ę zapobiec i nie udało si ę ich zagospodarowa ć (odzyska ć). Pierwsz ą zasad ą gospodarki odpadowej pozostaje wci ąż zapobieganie ich powstawaniu. Wyra ża si ę to d ąż eniem do stosowania niskoodpadowych technologii produkcji, czystych w odniesieniu do środowiska oraz zapewniaj ących gospodarcze wykorzystanie wszystkich składników przerabianych surowców.

Priorytetowymi celami w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi w świetle Ekologicznej Polityki Pa ństwa do roku 2015 są: - pełne wprowadzenie w życie regulacji prawnych zawartych w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach oraz rozporz ądzeniach wykonawczych do tej ustawy, zgodnie z przyj ętym harmonogramem, - stworzenie podstaw dla nowoczesnego gospodarowania odpadami komunalnymi, zapewniaj ącej wzrost odzysku zmniejszaj ącego ich mas ę unieszkodliwian ą przez składowanie. Obowi ązuj ące przepisy ochrony środowiska wprowadzaj ą zasady ogólne, które powinny by ć przestrzegane w gospodarce odpadami, a mianowicie:

zasad ę zintegrowanego podej ścia do ochrony środowiska jako cało ści (ochrona jednego lub kilku elementów przyrodniczych powinna by ć realizowana z uwzgl ędnieniem ochrony pozostałych elementów),
zasad ę zapobiegania (ten, kto podejmuje działalno ść mog ącą negatywnie oddziaływa ć na środowisko, jest obowi ązany do zapobiegania temu oddziaływaniu),
zasad ę przezorno ści (ten, kto podejmuje działalno ść , której negatywne oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze w pełni rozpoznane, jest obowi ązany, kieruj ąc si ę przezorno ści ą, podj ąć wszelkie mo żliwe środki zapobiegawcze),
zasad ę „zanieczyszczaj ący płaci” (ten, kto powoduje szkod ę w środowisku, w szczególno ści przez jego zanieczyszczenie, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia oraz ten, kto mo że spowodowa ć szkod ę w środowisku, w szczególno ści przez jego zanieczyszczenie, ponosi koszty zapobiegania temu zanieczyszczeniu),
zasad ę dost ępu obywateli do informacji o środowisku i jego ochronie na warunkach okre ślonych w ustawie z 3.10.2008 o udost ępnieniu informacji o środowisku…( Dz.U.Nr199,poz 1227 z pó źn.zm)
zasad ę uwzgl ędniania wymaga ń ochrony środowiska i zrównowa żonego rozwoju przy opracowywaniu polityk, strategii, planów i programów,
prawo obywateli do uczestniczenia w post ępowaniu w sprawie wydania decyzji z zakresu ochrony środowiska lub przyj ęcia projektu polityki, strategii, planu lub programu, w tym dotycz ących gospodarki odpadami, w przypadkach okre ślonych w w/w ustawie z 3.10.2008 ( Dz.U.Nr 199,poz.1227 z pó źn.zm) 10

zasad ę, że podmioty korzystaj ące ze środowiska oraz organy ochrony środowiska s ą zobowi ązane do stosowania metodyk referencyjnych, je żeli metodyki takie zostały okre ślone na podstawie ustaw, przy czym je żeli na podstawie ustaw wprowadzono obowi ązek korzystania z metodyki referencyjnej, dopuszczalne jest stosowanie innej metodyki pod warunkiem udowodnienia pełnej równowa żno ści uzyskiwanych wyników.

W ustawie o odpadach (rozdział 2) sformułowano nast ępuj ące zasady:
zasad ę przestrzegania wła ściwej hierarchii post ępowania z odpadami (najbardziej preferowanym działaniem jest zapobieganie powstawaniu odpadów, nast ępnie ograniczanie ilo ści i uci ąż liwo ści (szkodliwo ści) odpadów, odzysk (wykorzystanie odpadów), unieszkodliwianie odpadów, z wył ączeniem składowania, a najmniej preferowanym składowanie odpadów),
zasad ę blisko ści (odpady powinny by ć w pierwszej kolejno ści poddawane odzyskowi lub unieszkodliwiane w miejscu ich powstawania; je żeli nie jest to mo żliwe, to uwzgl ędniaj ąc najlepsz ą dost ępn ą technik ę lub technologi ę, powinny by ć przekazywane do najbli żej poło żonych miejsc, w których mog ą zosta ć poddane odzyskowi lub unieszkodliwione),
zasad ę rozszerzonej odpowiedzialno ści producenta (producent jest nie tylko odpowiedzialny za powstaj ące w procesie produkcyjnym odpady, ale równie ż za odpady powstaj ące w trakcie u żytkowania, jak i po zu życiu wytworzonych przez niego produktów odpowiednie projektowanie produktów). W prawodawstwie zostały sformułowane ponadto szczegółowe zasady post ępowania z niektórymi rodzajami odpadów tj.: - PCB, - olejami odpadowymi, - urz ądzeniami zawieraj ącymi substancje zubo żaj ące warstw ę ozonow ą, - bateriami i akumulatorami, - odpadami medycznymi i weterynaryjnymi, - komunalnymi osadami ściekowymi, - odpadami opakowaniowymi, - azbestem, - zu żytymi pojazdami, - oponami, - urz ądzeniami elektrycznymi i elektronicznymi. Szczegółowe wymagania zostały równie ż okre ślone w odniesieniu do budowy i eksploatacji instalacji do termicznego przekształcania odpadów oraz składowania odpadów (rozdział. 6 i 7 ustawy o odpadach – w powiązaniu z ustaw ą o zagospodarowaniu przestrzennym i ustaw ą - Prawo budowlane). W ustawie o odpadach zawarto wymóg, aby stworzyć i utrzyma ć w kraju zintegrowan ą i wystarczaj ącą sie ć instalacji i urz ądze ń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów, spełniaj ących wymagania okre ślone w przepisach o ochronie środowiska. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami okre śla przedsi ęwzi ęcia priorytetowe o charakterze ponadwojewódzkim, niezb ędne do utworzenia i utrzymania w kraju zintegrowanej i wystarczaj ącej sieci instalacji i urz ądze ń do unieszkodliwiania odpadów.

11

1.5. Zakres rzeczowy planu Zakresem rzeczowym przedmiotowego planu s ą w szczególno ści zagadnienia wynikaj ące z rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 9.04.2003 w sprawie sporz ądzania planów gospodarki odpadami (Dz.U. Nr 66, poz.620) oraz z dnia 13 marca 2006 r ., zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie sporz ądzania planów gospodarki odpadami (Dz. U. Nr 46, poz.333) oraz planów wy ższego szczebla według poni ższych zagadnie ń: 1) Wst ęp 2) Aktualny stan gospodarki odpadami: - rodzaje, ilo ści i źródła powstawania odpadów, - rodzaje i ilo ści odpadów poddawanych procesom odzysku, - rodzaje i ilo ści odpadów poddawanych procesom unieszkodliwiania, - istniej ące systemy zbierania odpadów, - rodzaje, rozmieszczenie oraz moc przerobowa istniej ących instalacji i urz ądze ń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, - wykaz podmiotów prowadz ących działalno ść w zakresie odbierania, zbierania, transportu, odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów komunalnych, - identyfikacja problemów w zakresie gospodarowania odpadami na terenie gminy uwzgl ędniaj ące podstawowe informacje charakteryzuj ące z punktu widzenia gospodarki odpadami teren gminy z uwzgl ędnieniem poło żenia geograficznego, sytuacji demograficznej, sytuacji gospodarczej, warunków glebowych hydrogeologicznych, hydrologicznych mog ących mie ć wpływ na lokalizacj ę instalacji gospodarki odpadami. 3) Prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami w gminie w tym równie ż wynikaj ące z ze zmian demograficznych i gospodarczych. 4) Cele w zakresie gospodarki odpadami z podaniem terminów ich osi ągania. 5) Działania zmierzaj ące do poprawy sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami, w tym: - zmierzaj ące do zapobiegania powstawania odpadów, - ograniczenia ich ilo ści i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, - działania wspomagaj ące prawidłowe post ępowanie z odpadami w zakresie zbiórki, transportu oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów. 6) Projektowany system gospodarowania odpadami, w szczególno ści odpadami komunalnymi i opakowaniowymi uwzgl ędniaj ący ich zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie ze wskazaniem miejsc unieszkodliwiania odpadów: - wybór wariantu gospodarowania odpadami dla Gminy Józefów, - rozmieszczenie planowanych urz ądze ń i instalacji do gospodarowania odpadami (punkty zbierania odpadów). 7) Rodzaj i harmonogram realizacji przedsi ęwzi ęć oraz instytucje odpowiedzialne za ich realizacj ę. 8) Sposób finansowania Planu w tym instrumenty finansowe słu żą ce realizacji celów z uwzgl ędnieniem harmonogramu uruchamiania środków i ich źródła. 9) System monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów w zakresie wdra żania Planu pozwalaj ący na okre ślenie sposobu i stopnia realizacji celów i zada ń z uwzgl ędnieniem jako ści i ilo ści. 10) Edukacja ekologiczna. 11) Wnioski z analizy oddziaływania projektu planu na środowisko. 12) Streszczenie w j ęzyku niespecjalistycznym. 12

2. PODSTAWOWE INFORMACJE CHARAKTERYZUJ ĄCE GMIN Ę JÓZEFÓW

2.1. Poło żenie Teren gminy Józefów poło żony jest w południowo-wschodniej cz ęś ci powiatu biłgorajskiego na granicy dwóch krain geograficznych: „Równiny Biłgorajskiej”, wchodz ącej w skład makroregionu „Kotlina Sandomierska” – cz ęść południowa gminy oraz „Roztocza Środkowego” tomaszowskiego (makroregion Roztocze) – cz ęść północna. Te dwie krainy oddzielone s ą od siebie wysok ą Kraw ędzi ą Roztocza. Obszar gminy jest zró żnicowany hipsometrycznie – od 200 do 350 m npm. Gmina s ąsiaduje : od północy z gmin ą Zwierzyniec i Krasnobród, od wschodu z gmin ą Susiec, od zachodu z gmin ą Tereszpol i Aleksandrów, od południa z gmin ą Łukowa. Powierzchnia gminy wynosi 124,72 km 2.

.2. 2. Demografia • Prognoza zmian demograficznych jest istotnym elementem planowania gospodarki odpadami. Plan gospodarki odpadami z roku 2004 przyjmował 0,80% spadek demograficzny. W okresie od 2004 r liczba mieszka ńców gminy spadła z 7698 osób do 7530 osób na koniec 2007 r, oraz 7330 osób na koniec 2010 r czyli o 0,81% rocznie. Szacuje si ę obecnie , że spadek w latach 2011-2018 będzie mniejszy i b ędzie si ę utrzymywał na poziomie -0,5% rocznie.

2.3. Gospodarka

Struktura powierzchni gminy oraz jako ść gleb nie sprzyja rozwojowi rolnictwa wysokotowarowego.

• użytki rolne stanowi ą : 38% powierzchni gminy, • użytki le śne stanowi ą: 56% powierzchni gminy,

Główne podmioty gospodarcze na terenie gminy to: - „PREFABET” w Długim K ącie, - P.P.H.U. „D ąb” Wiesław Gmyz, Józefów, - Józefowskie Kopalnie Kamienia Budowlanego „Wald-bud” – Biszczanik Waldemar, Józefów, - „TRANSKRUSZ” - Zakład Handlowo-Usługowy, Misiowiec Stanisława, Józefów, - Tartak Usługowy - Bara ński Lucjan, Majdan Kasztela ński, - Tartak usługowy - kupno drewna - przerób, sprzedaż tarcicy, Holko Zenon, Szopowe, - PPHU „TRANSDREW” – produkcja i handel tarcic ą, Kozyra Stanisław, Józefów, - „DOM HANDLOWY /MADA/”, Momot Stanisław, Józefów, - P-two Wielobran żowe „Aldrew” Eksport – Import, Rybak Janusz, Józefów, - Firma Handlowa „ANMAR”, Dzida Zbigniew, Józefów

13

W sferze pozaprodukcyjnej istotne znaczenie w aspekcie wytwarzanych odpadów maj ą jednostki u żyteczno ści publicznej, w których powstaj ące odpady w wi ększo ści zaliczy ć nale ży do odpadów komunalnych. Do tych jednostek zaliczyć nale ży urz ędy administracji terenowej, instytucje o światy i kultury, słu żby zdrowia. Obiekty u żyteczno ści publicznej, w tym: - szkoły , - placówki kultury , - Przychodnia zdrowia , - Urz ąd Miasta,

3. ANALIZA AKTUALNEGO STANU GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI NA TERENIE GMINY JÓZEFÓW

3.1. Rodzaj, ilo ść i źródła powstawania wszystkich odpadów, w szczególno ści odpadów komunalnych Zgodnie z tre ści ą art. 3 ustawy o odpadach, odpady komunalne s ą to odpady powstaj ące w gospodarstwach domowych, z wył ączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a tak że odpady nie zawieraj ące odpadów niebezpiecznych pochodz ące od innych wytwórców, które ze wzgl ędu na swój charakter lub skład s ą podobne do odpadów powstaj ących w gospodarstwach domowych. Odpady komunalne powstaj ą w gospodarstwach domowych, obiektach infrastruktury, takich jak: handel, usługi, szkolnictwo, obiekty działalno ści gospodarczej i wytwórczej. Dla potrzeb konstrukcji niniejszego planu zgodnie z konstrukcj ą planów wy ższego szczebla ( Plan gospodarki odpadami dla województwa lubelskiego 2011 ) dokonano podziału odpadów komunalnych na grupy:
odpady komunalne od ludno ści i obiektów infrastruktury społecznej, w tym: - odpady komunalne segregowane i zbierane selektywnie, - niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne, - odpady z ogrodów i parków, - odpady z targowisk, - odpady z czyszczenia ulic i placów, - odpady wielkogabarytowe. Ponadto w planie uwzgl ędniono:
osady ściekowe,
odpady zawieraj ące azbest,
inne odpady powstaj ące w gospodarstwach domowych.

3.2. Bilans odpadów komunalnych wytworzonych na terenie Gminy Józefów w latach 2007 – 2010 Liczba mieszka ńców gminy: Rok 2007- 7530 Rok 2008-7450 Rok 2009- 7386 Rok 2010 - 7330 14

W oparciu o wska źniki wytwarzania odpadów zawarte w Planie gospodarki odpadami dla woj. lubelskiego 2011 (314 kg.M/rok dla roku 2006*) ilo ść poszczególnych strumieni wytworzonych odpadów komunalnych przedstawia si ę wg poni ższych tabeli

Tabela.1. Ilo ść poszczególnych strumieni odpadów komunalnych wytworzona w roku 2006 na terenie Gminy Józefów ( wg.WPGO-2011)

STRUMIE Ń W wska źnik NIESEGREGOWANYCH L.P. (ZMIESZANYCH) ODPADÓW [kg/M/rok] KOMUNALNYCH I. Niesegregowane odpady komunalne, w tym: 1. papier i tektura 54,15 2. szkło 25,65 3. tworzywa sztuczne 42,75 4. metale 14,25 5. opakowania 22,80 wielomateriałowe 6. tekstylia 5,70 7. Odpady niebezpieczne 1,62 8. Odpady kuchenne ulegaj ące 66,77 biodegradacji 9. Odpady zielone 5,70 10. drewno 2,85 11. Odpady mineralne w tym 42,75 frakcja popiołowa RAZEM 285,0

Ws wska źnik STRUMIE Ń INNYCH L.P. ODPADÓW KOMUNALNYCH [kg/M/rok] II. Inne odpady komunalne, w tym: 12 Odpady z ogrodów i parków 5,8 13 Odpady z targowisk 2,9 14. Odpad y z czyszczenia ulic 5,8 i placów 15 Odpady wielkogabarytowe 11,6 16. Odpady komunalne 2,9 segregowane i zbierane selektywnie RAZEM 29,0 OGÓŁEM 314 15

*Wska źniki ustalono w oparciu o KPGO oraz Plan gospodarki odpadami dla woj. Lubelskiego 2011, tab. 2.1-1. Dla roku 2006 przyj ęto 314 Mg/M/rok, w kolejnych latach 1% wzrostu.

Ilo ść odpadów komunalnych wytwarzana w latach 2007-2010 wg. powy ższych wsa źników na terenie gminy Józefów wynosiła ( Mg/rok)

Lata 2007 2008 2009 2010 Ilo ść odpadów 2387 2388 2388 2392

Pomimo wzrostu wska źnika wytwarzania odpadów o 1% rocznie wzrost ilo ści odpadów jest niewielki ze wzgl ędu na spadek liczby mieszka ńców.

3.3 Rodzaje i ilo ści odpadów komunalnych poddawanych procesom odzysku.

Na terenie gminy Józefów nie ma instalacji do odzysku odpadów komunalnych. Cz ęść odpadów ulegaj ących biodegradacji odzyskiwana jest w gospodarstwach domowych poprzez kompostowanie w kompostowniach domowych lub skarmiane przez zwierzyn ę.

3.3.1. Odpady ulegaj ące biodegradacji Jako odpady ulegaj ące biodegradacji traktowane s ą: - odpady ulegaj ące biodegradacji wchodz ące w strumie ń niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych, - odpady z ogrodów i parków, - papier i tektura zebrane selektywnie, - tekstylia naturalne, - odpady z targowisk (cz ęść ulegaj ąca biodegradacji).

Tabela 2. Udział poszczególnych rodzajów odpadów w masie odpadów ulegaj ących biodegradacji znajduj ących si ę w odpadach komunalnych (źródło – WPGO-2011)

Lp. Nazwa strumienia odpadów Zawarto ść [%] 1. Odpady ulegaj ące biodegradacji wchodz ące 93,4 w strumie ń zmieszanych odpadów komunalnych 2. Odpady z ogrodów i parków 3,9 3. Papier i tektura zebrane selektywnie 1,7 4. Tekstylia naturalne 0,1 5. Odpady z targowisk 0,9

16

Tabela 3.Ilo ści i rodzaje wytworzonych odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji w latach 2007 - 2010r. (wg wska źnika 157,9 kg/M/rok*- co stanowi 50,3% ogółu odpadów komunalnych) – przy uwzgl ędnieniu 1% rocznego wska źnika wzrostu .

Lp Strumie ń odpadów ulegaj ących 2010 2007 2008 2009 biodergadacji 1 Odpady ulegaj ące biodegradacji 1121,4 1121,9 1121,9 1123,8 wchodz ące w strumie ń zmieszanych odpadów komunalnych 2 Odpady z ogrodów i parków 46,8 46,8 46,8 46,9 3 Papier i tektura zebrane selektywnie 20,4 20,4 20,4 22,2 4 Tekstylia naturalne 1,2 1,2 1,2 1,2 5. Odpady z targowisk 10,8 10,9 10,9 10,8 Razem 1200,6 1201,2 1201,2 1204,9 * dane WPGO 2011

Odpady ulegaj ące biodegradacji domowe s ą zagospodarowana przez mieszka ńców gminy we własnym zakresie w przydomowych kompostowniach lub do skarmiania przez zwierz ęta domowe. Okre ślono na podstawie rozpoznania i szacunku, że przy kompostowaniu przydomowym ok. 70% odpadów ulegaj ących biodegradacji jest zagospodarowywana na terenie posesji.

3.3.2.Odpady opakowaniowe Na terenie gminy prowadzona jest selektywna zbiórka strumieni odpadów komunalnych w celu ich przeznaczenia do odzysku i recyklingu. Proces ten zgodnie z ustaw ą o odpadach – zał ącznik nr 5 nale ży zakwalifikowa ć do odzysku – oznaczony jako R15. W roku 2010 przekazano do odzysku 186,5Mg Mg odpadów pochodz ących ze zbiórki selektywnej, natomiast w roku 2009 – 137,3Mg.

Tabela 1 Rodzaje i ilo ści odpadów opakowaniowych oraz sprz ętu elektronicznego zebrane do odzysku i recyklingu w latach 2009 - 2010 [Mg/rok]

Tworzywa Metale Sprz ęt Rok Papier Szkło sztuczne elektryczny 2009 17,57 40,37 61,55 3,84 3,92

2010 21,78 45,39 93,87 11,37 3,83

Ponadto w latach 2009-2010 zebrano zu żyte opony w ilo ści odpowiednio: 10,03 Mg i 10,23Mg. Odpady powy ższe przekazano firmom zajmuj ącym si ę odbiorem tego typu odpadów do recyklingu.

3.3.3. Odpady wielkogabarytowe Odpady wielkogabarytowe to odpady z gospodarstw domowych, które ze wzgl ędu na du że wymiary nie mieszcz ą si ę w standardowych pojemnikach 17 i wymagaj ą odr ębnego sposobu zbierania. S ą to meble, sprz ęt gospodarstwa domowego, opakowania przestrzenne itp. Zgodnie z pierwotnym planem zakładano odzysk odpadów wielkogabarytowych, w roku 2008- 40%, natomiast w roku 2015 - 70%. W latach 2007-2010 r. nie wyst ąpiły istotne problemy z odpadami wielkogabarytowymi znajduj ącymi si ę w strumieniu odpadów komunalnych. Szacuje si ę, że ok.70% tych odpadów odzyskiwana jest w gospodarstwach, poprzez ich demonta ż oraz: spalanie elementów z drewna, sprzeda ż cz ęś ci metalowych jako złom. Obecnie wdra żany system odbierania odpadów uwzgl ędnia odbiór tych odpadów jako usług ę na żą danie.

3.4. Rodzaj i ilo ść odpadów komunalnych poddawanych procesom unieszkodliwiania Unieszkodliwianie odpadów komunalnych zmieszanych zebranych na terenie gminy odbywa si ę metod ą składowania na składowisku w Józefów. Nale ży doda ć, że nie cała ilo ść wytwarzanych odpadów komunalnych na analizowanym terenie trafia w sposób kontrolowany na składowiska odpadów. Znacz ąca cz ęść zostaje unieszkodliwiona lub zagospodarowana w sposób niekontrolowany, jak równie ż wykorzystywana w gospodarstwach (kompostowanie, spalanie, skarmianie).

Tabela 4. Ilo ść zmieszanych odpadów komunalnych zebranych na terenie gminy Józefów w latach 2009-2010 z przeznaczeniem do unieszkodliwiania Lata 2009 2010 Ilo ść odpadów komuna lnych unieszkodliwionych 268,5 392,6 poprzez składowanie [Mg/rok]

Z przedstawionych danych wynika, że ilo ść odpadów zmieszanych jak i selektywnie zebranych posiada tendencje wzrostow ą, lecz jest jeszcze zbyt mała w stosunku do wska źnikowej ilo ści wytworzonych odpadów. Ilo ści ta niew ątpliwie wynika z niedoskonałej dotychczas ewidencji odpadów ( dopiero w roku 2010 zainstalowano pomiar masy odpadów dowo żonych na składowisko), jak równie ż faktu, że znaczna cz ęść odpadów zagospodarowywana jest w gospodarstwach domowych poprzez kompostowanie, skarmianie przez zwierz ęta. Mog ą równie ż wyst ępowa ć przypadki porzucania odpadów na tzw. „dzikich wysypiskach”, jednak nie ma danych o funkcjonowaniu takich wysypisk.

3.4.1. Odpady niebezpieczne zawarte w strumieniu odpadów komunalnych

Wska źnikowe maksymalne ilo ści poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych znajduj ących si ę w odpadach komunalnych, przedstawione w poni ższej tabeli, zostały oparte na procentowej zawarto ści danego odpadu niebezpiecznego w strumieniu odpadów komunalnych dla województwa, przy zało żonym udziale odpadów niebezpiecznych 1,62 kg/M/rok w strumieniu odpadów komunalnych, co daje ogółem 12,2300 Mg/rok odpadów niebezpiecznych.

18

Tabela 5. Maksymalne ilo ści poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych mo żliwych do wysegregowania ze strumienia odpadów komunalnych (2006 rok) dla gminy Józefów Kod Rodzaj odpadu Procentowa Szacunkowa odpadu zawarto ść ilo ść danego odpadów odpadu niebezpiecznego w strumieniu odpadów niebezpiecznych [Mg] [%] 20 01 1 3* Rozpuszczalniki 3 0,3669 20 01 14* Kwasy - alkalia 1 0,1223 20 01 17* Odczynniki fotograficzne 2 0,2446 20 01 19* Środki ochrony ro ślin I i II klasy 5 0,6115 toksyczno ści (pestycydy, herbicydy i insektycydy) 20 01 21* Lampy fluorescencyjne i inne 5 0,6115 odpady zaw. rt ęć 20 01 23* Urz ądzenia zawieraj ące freony 3 0,3669 20 01 26* Oleje i tłuszcze inne ni ż 10 1,2230 wymienione w 20 01 25 20 01 27* Farby, tusze, farby drukarskie, 35 4,2805 kleje, lepiszcza i żywice zawieraj ące substancje niebezpieczne 20 01 29* Detergenty zawieraj ące substancje 5 0,6115 niebezpieczne 20 01 31* Leki cytotoksyczne i cytostatyczne 4 0,4892 20 01 33* Baterie i akumulatory ł ącznie z 12 1,4676 bateriami i akumulatorami wymienionymi w 16 06 01, 16 06 02 lub 16 06 03 oraz niesortowane baterie i akumulatory zawieraj ące te baterie 20 01 35* Zu żyte urz ądzenia elektryczne 10 1,2230 i elektroniczne 20 01 37* Drewno zawieraj ące substancje 5 0,6115 niebezpieczne Razem: 100 12,2300 * - źródło wska źników – Plan gospodarki odpadami dla woj. Lubelskiego 2011

3.5. Istniej ące systemy zbierania odpadów komunalnych na terenie Gminy Józefów. System gospodarki odpadami na terenie Gminy Józefów regulowany jest zarówno ogólnie obowi ązuj ącymi przepisami w w/w. zakresie (m.in. Ustawa 19 z 13.09.1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach /Dz.U. z.2005r Nr 236, poz. 2008 z pó źn. zm.), jak równie ż miejscowymi aktami prawnymi wydanymi na ich podstawie, tj. Uchwała nr XLIII/213/2005 RM Józefów z dnia 29.12.2005 w sprawie szczegółowych zasad utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy Józefów, Uchwała nr XX/76/2004 RM Józefów z dnia 28.09.2004 r. w sprawie przyj ęcia Plan gospodarki odpadami dla Gminy Józefów. Sposób zbierania odpadów w gminie jest typowy dla warunków województwa lubelskiego oraz kraju i nie odbiega pod wzgl ędem technicznym (stosowanych pojemników, samochodów) od standardów przyj ętych w krajach Unii Europejskiej. Na terenie gminy Józefów usługi w zakresie odbierania odpadów komunalnych wymieszanych od wła ścicieli wykonuje: Spółdzielczy Zakład Gospodarczy ul. Armii Krajowej 13, 23-460 Józefów Odpady z selektywnej zbiórki „ u źródła” odbiera Miejski Zakład Komunalny Sp. z o.o w Le żajsku ul. Żwirki i Wigury 3, 37-300 Le żajsk

Wła ściciele posesji s ą wyposa żeni w pojemniki o pojemno ści 110 l, natomiast do selektywnej zbiórki odpadów stosowane s ą worki. Odpady w jednostkach gminnych u żyteczno ści publicznej zbierane s ą do pojemników i kontenerów KP-7. Zarówno odpady komunalne wymieszane jak i odpady wysegregowane odbierane s ą od mieszka ńców zgodnie z harmonogramem wywozu odpadów – raz w miesi ącu (z mo żliwo ści ą odbioru cz ęś ciej wg. indywidualnych uzgodnie ń. Odpady segregowane zbierane s ą przez mieszka ńców „u źródła” do kolorowych worków o pojemno ści 110 litrów, odbierane s ą raz w kwartale. Zbiórk ą obj ęte s ą opakowania z tworzyw sztucznych, szkła i metali, papier i tektura. Worki do selektywnego gromadzenia odpadów dostarczane s ą przez podmiot świadcz ący usługi wywozu odpadów komunalnych. Wła ściciele i u żytkownicy nieruchomo ści gromadz ą odpady na terenie posesji i nast ępnie w terminie okre ślonym w harmonogramie wystawiaj ą przed posesj ę. Selektywn ą zbiórk ą odpadów rozpocz ęto w 2004 r, Obecnie zbiórk ą odpadów zmieszanych jak i selektywn ą zbiórk ą obj ętych jest 83% mieszka ńców gminy. Odpady selektywnie zebrane po zebraniu od mieszka ńców przekazywane s ą podmiotom zajmuj ącym si ę odzyskiem i recyklingiem odpadów. Plan zbiórki odpadów przewiduje raz w roku zbiórk ę odpadów wielkogabarytowych, elektronicznych i niebezpiecznych. Termin zbiórki tych odpadów umieszczony jest w harmonogramie odbioru odpadów komunalnych, który dostarczany jest do mieszka ńców gminy. W dniu zbiórki istnieje mo żliwo ść wystawienia przed posesj ę mebli, zu żytego sprz ętu gospodarstwa domowego, AGD oraz innych odpadów komunalnych .

3.6. Wykaz podmiotów prowadz ących działalno ść w zakresie zbierania, odbierania, transportu, odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów na terenie Gminy Józefów Na terenie Gminy Józefów działalno ść w zakresie gospodarowania odpadami prowadzia: - Miejski Zakład Komunalny Sp. z o.o w Le żajsku ul. Żwirki i Wigury 3, 37-300 Le żajsk 20

Prowadzi on odbiór odpadów wysegregowanych.

Spółdzielczy Zakład Gospodarczy ul. Armii Krajowej 13 23-460 Józefów Prowadzi wywóz odpadów tzw. resztkowych na składowisko odpadów.

Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji w Józefowie 23-460 Józefów Zakład zajmuje si ę unieszkodliwianiem odpadów na składowisku w Józefowie.

3.8. Identyfikacja problemów w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie Gminy Józefów.

Główne problemy w zakresie gospodarowania odpadami niekorzystnie wpływaj ące na realizacj ę zada ń własnych gminy to: - mała świadomo ść cz ęś ci społecze ństwa w zakresie wdra żania segregacji odpadów „u źródła”, - spalanie odpadów ró żnych w paleniskach domowych, - mała stabilno ść rynku potencjalnych odbiorców odpadów wysegregowanych, - brak przekonania do odzysku odpadów ulegaj ących biodegradacji poprzez kompostowanie, - sk ąpe środki własne gminy na pokrywanie kosztów gospodarowania odpadami, - małe zainteresowanie drobnych podmiotów w tworzeniu systemu gospodarowania odpadami.

4. PROGNOZA ZMIAN W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI NA LATA 2011 – 2018

4.1. Uwagi ogólne Prognoz ę zmian wska źników emisji odpadów wykonano w oparciu o dane zamieszczone w Planie Gospodarki Odpadami dla woj. Lubelskiego 2011 .

4.2. Prognoza zmian demograficznych na terenie Gminy Józefów Prognoza zmian demograficznych jest istotnym elementem planowania gospodarki odpadami. W Gminie Józefów wska źnik demograficzny na przestrzeni ostatnich kilku lat wynosił -0,80%. Obecnie do planu przyj ęto wska źnik -0,5%. Prognoza zmian demograficznych do roku 2018 przyj ęta do konstrukcji niniejszego Planu na terenie gminy jest nast ępuj ąca. Tabela 6. Prognoza zmian demograficznych w Gminie Józefów

Lata 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Liczba 7294 7258 7222 7186 7150 7114 7078 7042 ludno ści 21

4.3. Prognoza zmian wytwarzania odpadów komunalnych.

4.3.1. Odpady komunalne Na ilo ść odpadów komunalnych wpływa liczba mieszka ńców oraz zmiany jednostkowych wska źników emisji odpadów, których trendy wynikaj ą głównie z przesłanek rozwoju gospodarczo – społecznego. Prognoz ę zmian wska źników emisji odpadów wykonano w oparciu o d ane zamieszczone w Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Lubelskiego 2011, który okre śla wska źnik wytwarzania odpadów na terenie woj. lubelskiego 314 kg/M/rok dla roku 2006 z 1% wzrostem w skali roku wobec tego wska źnik ten dla roku 2011 wyniesie 330 kg/M/rok Plan okre śla wska źnik wytwarzania odpadów komunalnych bez uwzgl ędnienia terenów wiejskich i terenów miejskich. Wska źniki wytwarzania strumieni odpadów komunalnych określono na podstawie strumieni ilo ści odpadów zawartych w WPGO 2011 przeliczaj ąc warto ści na przyj ęty wska źnik wytwarzania dla Gminy 330 kg/M/rok dla roku 2011. Wska źniki stanowi ą bazę do wyliczania poszczególnych strumieni odpadów.

Rysunek 1. Grupy odpadów komunalnych wytworzonych w woj. Lubelskim w latach 2004-2006

22

Rysunek 2. Średni skład morfologiczny niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych w woj. Lubelskim w roku 2006 Powy ższe dane zawarte na wykresach Planu Gospodarki odpadami dla woj. Lubelskiego - 2011 przyj ęto dla Gminy Józefów

Tabela 7. Wska źniki wytwarzania odpadów komunalnych w gminie Józefów (kg/M/rok). STRUMIE Ń L.P. ODPADÓW KOMUNALNYCH [kg/M/rok] I. Niesegregowane odpady komunalne, 299,5 w tym: 1. papier i tektura 56,86 2. szkło 26,94 3. tworzywa sztuczne 44,94 4. metale 14,97 5. opakowania wielomateriałowe 23,96 6. tekstylia 6,00 7. Odpady niebezpieczne 1,71 8. Odpady kuchenne ulegaj ące biodegradacji 70,18 9. Odpady zielone 6,00 10. drewno 3,0 11. Odpady mineralne w tym frakcja popiołowa 44,94 II. Inne odpady komunalne, w tym: 30,50 12 Odpady z ogrodów i parków 6,10 13 Odpady z targowisk 3,05 14. Odpady z czyszczenia ulic i placów 6,10 15 Odpady wielkogabarytowe 12,20 16. Odpady komunalne segregowane i zbierane 3,05 selektywnie RAZEM 330,0 23

Powy ższe wska źniki ustalono w oparciu o KPGO 2010 oraz Plan gospodarki odpadami dla woj. Lubelskiego 2011, tab. 2.1-1. (warto ści dla roku 2006 – 314 i wzrost 1% w roku).

Tabela 8. Prognoza zmian wska źników emisji odpadów komunalnych w latach 2011-2018.

L.p Rodzaje odpadów Lata

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Niesegregowane odpady I komunalne w tym 299,50 302,5 305,5 308,6 311,7 314,8 317,9 321,09

1 56,86 57,43 58,00 58,58 59,17 59,76 60,36 60,96 papier i tektura

2 26,94 27,21 27,48 27,76 28,03 28,31 28,60 28,88 szkło 3 tworzywa sztuczne 44,94 45,39 45,84 46,30 46,76 47,23 47,70 48,18 4 metale 14,97 15,12 15,27 15,42 15,58 15,73 15,89 16,05 opakowania 5 23,96 24,20 24,44 24,69 24,93 25,18 25,43 25,69 wielomateriałowe 6 tekstylia 6 6,06 6,12 6,18 6,24 6,31 6,37 6,43 7 odpady niebezpieczne 1,71 1,73 1,74 1,76 1,78 1,80 1,82 1,83 odpady kuchenne ulegaj ące 8 70,18 70,88 71,59 72,31 73,03 73,76 74,50 75,24 biodegradacji 9 odpady zielone 6 6,06 6,12 6,18 6,24 6,31 6,37 6,43 10 drewno 3 3,03 3,06 3,09 3,12 3,15 3,18 3,22 odpady mineralne w tym 11 44,94 45,39 45,84 46,30 46,76 47,23 47,70 48,18 frakcja popiołowa Inne odpady komunalne II 30,50 30,80 31,11 31,41 31,74 32,06 32,40 32,70 w tym: 12 odpady z ogrodów i parków 6,1 6,16 6,22 6,28 6,35 6,41 6,48 6,54 13 odpady z targowisk 3,05 3,08 3,11 3,14 3,17 3,21 3,24 3,27 odpady z czyszczenia ulic i 14 6,1 6,16 6,22 6,28 6,35 6,41 6,48 6,54 placów 15 odpady wielkogabarytowe 12,2 12,32 12,45 12,57 12,70 12,82 12,95 13,08 16 odpady segregowane i 3,05 3,08 3,11 3,14 3,17 3,21 3,24 3,27 zbierane selektywnie ź Wska nik w latach 330,0 333,3 336,6 340,0 343,4 346,8 350,3 353,8 ogółem

24

Przy obliczaniu masy strumieni odpadów wytwarzanych w poszczególnych latach uwzgl ędniono wzrost wska źnika masy odpadów o 1% rocznie. W prognozie przyj ęto zało żenie, że nie b ędzie nast ępowała zmiana składu morfologicznego odpadów.

Tabela 9. Dane dotycz ące prognozowanej masy strumieni odpadów komunalnych dla Gminy Józefów do roku 2018 [Mg/rok]

Strumien odpadów Lata L.p komunalnych 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 414,7 416,8 418,9 421,0 423,1 425,1 427,2 429,3 1 papier i tektura 196,5 197,5 198,5 199,5 200,4 201,4 202,4 203,4 2 szkło 327,8 329,4 331,1 332,7 334,3 336,0 337,6 339,3 3 tworzywa sztuczne 109,2 109,7 110,3 110,8 111,4 111,9 112,5 113,0 4 metale opakowania 5 174,8 175,6 176,5 177,4 178,2 179,1 180,0 180,9 wielomateriałowe 43,8 44,0 44,2 44,4 44,6 44,9 45,1 45,3 6 tekstylia 7 odpady niebezpieczne 12,5 12,6 12,6 12,6 12,7 12,8 12,9 12,9 odpady kuchenne 8 ulegaj ące biodegradacji 511,9 514,4 517,0 519,6 522,2 524,7 527,3 529,8 43,8 44,0 44,2 44,4 44,6 44,9 45,1 45,3 9 odpady zielone 21,9 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 22,5 22,7 10 drewno odpady mineralne w tym 11 327,8 329,4 331,1 332,7 334,3 336,0 337,6 339,3 frakcja popiołowa odpady z ogrodów i 12 44,5 44,7 44,9 45,1 45,4 45,6 45,9 46,1 parków 22,2 22,4 22,5 22,6 22,7 22,8 22,9 23,0 13 odpady z targowisk odpady z czyszczenia ulic 14 44,5 44,7 44,9 45,1 45,4 45,6 45,9 46,1 i placów odpady 15 89,0 89,4 89,9 90,3 90,8 91,2 91,7 92,1 wielkogabarytowe odpady segregowane i 16 22,2 22,4 22,5 22,6 22,7 22,8 22,9 23,0 zbierane selektywnie

2407,0 2419,1 2430,9 2443,2 2455,3 2467,1 2479,4 2491,5 Razem

Ze wska źników generowania odpadów wynika, że ogółem na terenie Gminy Józefów w roku 2011 powstanie 2407Mg( ton) odpadów, z czego około 50% Mg to odpady ulegaj ące biodegradacji. Ogólna ilo ść wytwarzanych odpadów w kolejnych latach uzyskuje tendencj ę nieco rosn ącą ze wzgl ędu na przyj ęty spadek demograficzny 0,5% w skali roku, natomiast wska źnik wzrostu odpadów przyj ęto 1% rocznie.

25

4.3.2. Prognoza odzysku odpadów wielkogabarytowych

Odpady wielkogabarytowe to odpady z gospodarstw domowych, które ze wzgl ędu na du że wymiary nie mieszcz ą si ę w standardowych pojemnikach i wymagaj ą odr ębnego sposobu zbierania. S ą to meble, zu żyty sprz ęt gospodarstwa domowego, opakowania przestrzenne itp. Odpady te w cało ści traktowane s ą jako odpady komunalne, jednak zawieraj ą one cz ęsto substancje i materiały lub podzespoły zaliczane do grupy niebezpiecznych (oleje, rt ęć , freon), które przed procesem odzysku lub unieszkodliwiania nale ży oddzieli ć. Odpady wielkogabarytowe s ą źródłem potencjalnych surowców wtórnych, które przed ich demonta żem i odzyskiem nale ży posegregowa ć. Według GPGO-2006 przyj ęto, że odzysk i recykling odpadów wielkogabarytowych w gminie Józefów w roku 2011 wyniesie 55%, natomiast w roku 2018 - 80%.

Tabela 10. Zakładany poziom odzysku odpadów wielkogabarytowych w Gminie Józefów w latach 2011 – 2018

[%] w stosunku do wytworzonych Rok w danym roku 2011 55 2015 70 2018 80

Tabela 11. Prognoza recykling odpadów wielkogabarytowych w Gminie Józefów [Mg/rok] w latach 2011-2018

Masa odpadów % recyklingu Masa odpadów wytworzonych w stosunku do Rok do recyklingu [Mg/rok] wytworzonych [Mg/rok] w danym roku

2011 89,0 55 48,9 2012 89,4 58 51,8 2013 89,9 62 55,7 2014 90,3 66 59,6 2015 90,8 70 63,6 2016 91,2 74 67,5 2017 91,7 77 70,6 2018 92,1 80 73,7

4.3.3. Prognoza odzysku odpadów niebezpiecznych

Szacunkowe ilo ści poszczególnych odpadów niebezpiecznych znajduj ące si ę w strumienia odpadów komunalnych, przedstawione w poni ższej tabeli, zostały one 26 oparte na procentowej zawarto ści danego odpadu niebezpiecznego w strumieniu odpadów komunalnych dla województwa, przy zało żonym udziale odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych - 1,71 kg/M/rok (dla roku 2011) Są to głównie: oleje, farby i lakiery, świetlówki, odpady środków ochrony ro ślin, farmaceutyki, elementy niebezpieczne ze sprz ętu gospodarstwa domowego. Według celów planów wy ższego szczebla przyj ęto wska źniki zbierania tych odpadów w Gminy Józefów , w roku 2011 - 55%, w roku 2014 - 80%, w roku 2018- 90%.

Tabela 12. Planowane poziomy zbierania do odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych z ogólnej masy odpadów komunalnych na terenie Gminy Józefów [Mg/rok]

Rok % w stosunku do masy odpadów w danym roku 2011 55 2014 80 2018 90

Tabela 13. Prognoza ilo ści zbieranych odpadów niebezpiecznych z odpadów komunalnych na terenie Gminy Józefów [Mg/rok]

Masa Masa do odzysku i % w stosunku do masy Rok wytworzona unieszkodliwiania ogólnej w danym roku w Mg/rok [Mg/rok] 2011 12,5 55 6,8 2012 12,6 60 7,5 2013 12,6 70 8,8 2014 12,6 80 10,0 2015 12,7 83 10,5 2016 12,8 86 11,0 2017 12,9 88 11,3 2018 12,9 90 11,6

27

Rysunek 3. Prognoza zbierania do odzysku i unieszkodliwiania odpadów wielkogabarytowych i niebezpiecznych na terenie Gminy Józefów w latach 2011 - 2018

Planowany odzysk odpadów komunalnych wielkogabarytowych i niebezpiecznych [Mg/rok] 80 73,7 70,6 70 67,5 63,6

60 59,6 55,7 51,8

50 48,9

40

30

20 11 11,3 11,6 10,5 10

10 8,8 7,5 6,8

0 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Planowany odzysk odpadów wielkogabarytowych

Planowany odzysk odpadów niebezpiecznych

4.3.4. Prognoza odzysku odpadów opakowaniowych Niezb ędny poziom odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych jest elementem minimalizacji składowania odpadów i wynika z celów zało żonych w planach wy ższego szczebla. Do prognozy przyj ęto, że w poszczególnych strumieniach odpadów komunalnych znajduj ą si ę nast ępuj ące zawarto ści odpadów opakowaniowych: - papier i tektura – 60% opakowa ń, - tworzywa sztuczne- 60% opakowa ń, - szkło – 80% opakowa ń, - stal – 80 %opakowa ń Według planów wy ższego szczebla oraz rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 14.06.2007 r w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i pou żytkowych (Dz.U. Nr 109, poz.752 z pó źn. zm.) zało żono osi ągni ęcie limitów odzysku i recyklingu poszczególnych odpadów opakowaniowych zawartych w odpadach komunalnych w sposób nast ępuj ący: do roku 2011 2014 2018 - opakowania z papieru i tektury - 54% 57% 60% - opakowania ze szkła - 49% 55% 60% - opakowania z tworzyw sztucznych - 18% 20% 22,5% - opakowania z aluminium - 45% 48% 50% - opakowania ze stali - 35% 42% 50% 28

Tabela 14. Planowana masa odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych w Gminie Józefów w latach 2010 - 2018 [Mg/rok]

Rodzaj 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 opakowania

Papier i tektura 134,3 137,5 140,7 143,9 147,2 150,4 152,5 154,5

Opakowania 77,0 80,5 84,2 87,7 88,7 93,4 95,5 97,3 ze szkła

Tworzywa 35,3 37,5 38,7 39,9 42,1 43,3 44,5 45,8 sztuczne

Opakowania ze stali i 34,9 35,9 36,2 38,0 41,8 42,9 44,0 45,2 aluminium

Ogółem 281,5 291,4 299,8 309,5 319,8 330,0 336,5 342,8

Rysunek 4. Prognoza recyklingu odpadów opakowaniowych w Gminie Józefów

Planowany recykling odpadów komunalnych opakowaniowych [Mg/rok]

350

300

250

200

150

100

50

0 2011 2014 2018

29

4.3.5.Prognoza odzysku odpadów ulegaj ących biodegradacji.

W Planie zało żono poziomy odzysku odpadów ulegaj ących biodegradacji zgodnie z Planem Powiatowym, który opiera si ę o Plan Wojewódzki i Krajowy, a te z kolei o zapisy Dyrektywy Unii Europejskiej z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów (1999/31/WE) Wska źniki ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji unieszkodliwianych przez składowanie okre ślone w planach wy ższego szczebla dopuszczaj ą do składowania nast ępuj ące ilo ści odpadów ulegaj ących biodegradacji: - w 2010 r. - nie wi ęcej ni ż 75%, - w 2013 r. - nie wi ęcej ni ż 50%, - w 2020 r. - nie wi ęcej ni ż 35%. Wska źniki te odnosz ą si ę w stosunku do ilo ści odpadów wytworzonych w 1995 r. Dla gminy Józefów ilo ść odpadów ulegaj ących biodegradacji w roku 1995 przy wska źniku 47 kg/M/r - teren wiejski (85% mieszka ńców), 155kg/M/r– teren miejski – (15% mieszka ńców), ( liczba ludno ści 7630) wynosiła 480 Mg.

Poni ższa tabela przedstawia rodzaje odpadów zaliczanych do ulegaj ących biodegradacji oraz udział poszczególnych rodzajów odpadów w masie odpadów ulegaj ących biodegradacji znajduj ących si ę w odpadach komunalnych. (źródło – WPGO-2011).

Tabela 15. Rodzaje odpadów zaliczanych do ulegaj ących biodegradacji oraz udział poszczególnych rodzajów odpadów w masie odpadów ulegaj ących biodegradacji znajduj ących si ę w odpadach komunalnych - wg. WPGO-2011

Lp. Nazwa strumienia odpadów Zawarto ść [%] 1. Odpady ulegaj ące biodegradacji wchodz ące 93,4 w strumie ń zmieszanych odpadów komunalnych* 2. Odpady z ogrodów i parków 3,9 3. Papier i tektura zebrane selektywnie 1,7 4. Tekstylia naturalne 0,1 5. Odpady z targowisk 0,9 * Do odpadów ulegaj ących biodegradacji wchodz ących w strumie ń niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych zliczamy: - odpady kuchenne ulegaj ące biodegradacji, - odpady z piel ęgnacji zieleni, - papier i tektura, - tekstylia naturalne, - drewno. Według Wojewódzkiego planu gospodarki odpadami 2011 wska źnik wytwarzania odpadów ulegaj ących biodegradacji w roku 2006 wynosił 157,9 kg/M/rok, co stanowi 50,3% masy wytwarzanych odpadów komunalnych. 30

W Planie… zało żono, że odpady organiczne jak i odpady zielone w posesjach zagrodowych b ędą zagospodarowywane we własnym zakresie w poszczególnych gospodarstwach poprzez skarmianie i kompostowanie. Natomiast odpady z zabudowy wielorodzinnej i piel ęgnacji terenów zielonych b ędą zbierane selektywnie do pojemników i przekazywane do kompostowni przy ZZO Korczów, która jest na etapie realizacji. Ilo ść odpadów ulegaj ących biodegradacji kierowana do składowania nie powinna przekroczy ć w poszczególnych latach nast ępuj ących wska źników:
2011 - 70%,
2012 - 60%
2013 - 50%,
2015 - 45%.
2018- 40% Warto ści te nale ży okre śla ć w stosunku do ilo ści tych odpadów wytworzonych w roku 1995. Na podstawie wielko ści wytwarzanych odpadów przyj ęto warto ść bazow ą wytwarzanych odpadów ulegaj ących biodegradacji w Gminie Józefów 1995 w wielko ści 480Mg Poni ższa tabela przedstawia planowane wielko ści odpadów ulegaj ących biodegradacji w Gminie Józefów przeznaczonych do odzysku oraz dopuszczalne wielko ści tych odpadów do składowania.

Tabela 16. Planowane ilo ści odpadów ulegaj ących biodegradacji kierowanych do odzysku i składowania w stosunku do wytworzonych w 1995 r. (baza 480 Mg)

Masa odpadów Masa odpadów Masa ulegaj ących ulegaj ących odpadów biodegradacji % masy odpadów biodegradacji ulegaj ących konieczna ulegaj ących do składowania Rok biodegradacji do biodegradacji do w stosunku do wytworzona zagospodarowa składowania wytworzonych Mg/rok nia w 1995 r. [Mg/rok] [Mg/rok]

2011 1210 70 336 874 2012 1217 60 288 929 2013 1223 50 240 983 2014 1229 45 216 1013 2015 1235 43 206 1029 2016 1241 42 202 1039 2017 1247 41 197 1050 2018 1253 40 192 1061 31

Obecny poziomy gospodarowania odpadami ulegaj ącymi biodegradacji nie zapewnia wła ściwej gospodarki tymi odpadami zgodnie z zało żeniami ustawy o odpadach. W tej sytuacji trzeba wdra żać bardziej zorganizowane kompostowanie w kompostownikach przydomowych zabudowy jednorodzinnej. Aby zwi ększy ć stopie ń kompostowania komunalnych odpadów ulegaj ących biodegradacji w zabudowie jednorodzinnej, oprócz nakładów rzeczowych, nale żałoby równocze śnie opracowa ć i przeprowadzi ć szereg akcji edukacyjno-promocyjnych zwi ązanych z wyrobieniem wśród mieszka ńców nawyku oddzielania frakcji biodegradowalnej ze wymieszanych odpadów komunalnych z zamiarem poddania jej procesom kompostowania. Nale ży równie ż podejmowa ć działania w kierunku zwi ększania zorganizowanej zbiórki odpadów ulegaj ących biodegradacji i ich odzysku.

Rysunek 5 . Prognoza ilo ści odpadów ulegaj ących biodegradacji do odzysku Prognoza ilo ści odpadów biodegradowalnych do odzysku i składowania [Mg/rok]

1200

1000

800

600

400

200

0 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Masa odpadów biodegradowalnych do składowania Masa odpadów biodegradowalnych do odzysku

4.3.6. Prognoza zbierania odpadów komunalnych do odzysku i unieszkodliwiania

Cele Planu Gospodarki Odpadami dla woj. Lubelskiego2011 okre ślaj ą wska źniki unieszkodliwiania odpadów komunalnych na składowiskach:
do roku 2014 – deponowanie na składowiskach nie więcej ni ż 85% wytworzonych odpadów komunalnych, Na podstawie przeprowadzonych w powy ższych rozdziałach bilansów okre ślono ilo ść tzw. odpadów resztkowych, czyli odpadów, które nale ży unieszkodliwi ć przez składowanie - ilo ść t ę podano w tabeli poni żej.

32

Tabela 17. Planowana masa odpadów komunalnych do odzysku i unieszkodliwiania w latach 2011 - 2018 w Gminie Józefów [Mg]

% odpadów do Masa odpadów do Odzysk lub Rok Razem unieszkodliwiania unieszkodliwiania unieszkodliwia wytworzonych poprzez poprzez nie poza składowanie składowanie składowaniem 2011 2407,0 88 2118,2 288,8 2012 2419,1 87 2104,6 314,5 2013 2430,9 86 2090,5 340,4 2014 2443,2 85 2076,7 366,5 2015 2455,3 83 2037,8 417,5 2016 2467,1 81 1998,3 468,8 2017 2479,4 79 1958,7 520,3 2018 2491,5 77 1918,4 573,1

Prognoza ilo ści odpadów komunalnych do odzysku i składowania [Mg/rok]

2500

2000

1500

1000

500

0 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Masa odpadów komunalnych do składowania Masa odpadów komunalnych do odzysku

Rysunek 6 . Prognoza ilo ści odpadów komunalnych zebranych do odzysku i składowania w latach 2011-2018 na terenie gminy Józefów 33

4.4. Komunalne osady ściekowe

Charakterystyka gospodarki ściekowej Gospodarka ściekowa na terenie Gminy Józefów porz ądkowana b ędzie w oparciu o istniej ącą oczyszczalnie i wyznaczoną Rozporz ądzeniem nr 9 z dnia 22.03.2007 r. Wojewody Lubelskiego aglomeracj ę. Aglomeracja Józefów obejmuje obszar miejscowo ści Józefów, Borowina, Majdan Nepryski, Długi K ąt, Samsonówka i Siedliska. Aktualnie w granicach aglomeracji z sieci kanalizacyjnej o długo ści 7,86 km korzysta 1460 mieszka ńców. Odprowadzane ścieki oczyszczane s ą na mechaniczno-biologicznej oczyszczalni o przepustowo ści 200 m 3/dob ę zlokalizowanej w m. Józefów. W ramach aglomeracji planowana jest rozbudowa tej oczyszczalni do 400m 3/dob ę. Dla aglomeracji planowana jest budowa sieci kanalizacyjnej o długo ści 20,5 km, co umo żliwi pozostałym mieszka ńcom aglomeracji w liczbie 3586 odprowadzenie ścieków.

Obecnie wska źnik mieszka ńców korzystaj ących z kanalizacji gminnej wynosi 20%. Nale ży spodziewa ć si ę, że do 2015 r. procent skanalizowania gminy wyniesie do ok. 70%, w ramach realizacji aglomeracji, co przeło ży si ę bezpo średnio na wzrost wytwarzanych komunalnych osadów ściekowych w oczyszczalniach ścieków. Do oblicze ń ilo ści osadów przyj ęto wska źnik 0,247 kg s.m.o/m 3oczyszczonych ścieków (wg Krajowego Programu Budowy Oczyszczalni Ścieków ).

Tabela 18. Prognozowana ilo ść komunalnych osadów ściekowych w Gminie Józefów w latach 2011 - 2018 w przeliczeniu na suchą mas ę [Mg s.m.]

Ilo ść osadów % kanalizacji Rok ( Mg/rok) 2011 7,2 20 2015 24,9 70 2018 28,9 80

Do oblicze ń przyj ęto 20 m 3 ścieków na osob ę na rok.

5. CELE W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI DLA GMINY JÓZEFÓW Celem dalekosi ęż nym tworzenia planów gospodarki odpadami jest uzyskanie systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasad ą zrównowa żonego rozwoju, w którym w pełni realizowane s ą zasady gospodarki odpadami, w szczególno ści zasada post ępowania z odpadami zgodnie z hierarchi ą gospodarki odpadami. Oznacza to po pierwsze zapobieganie i minimalizacj ę ilo ści wytwarzanych odpadów oraz ograniczanie ich wła ściwo ści niebezpiecznych, a po wtóre wykorzystanie wła ściwo ści materiałowych i energetycznych odpadów, a w przypadku, gdy odpadów nie mo żna podda ć procesom odzysku – ich unieszkodliwienie, przy czym składowanie generalnie traktowane jest jako najmniej po żą dany sposób post ępowania z odpadami. W zwi ązku z powy ższym, zgodnie z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa przyj ęto nast ępuj ące cele główne za Krajowym planem gospodarki odpadami 2010: 34

utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilo ści wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyra żonego w PKB,
zwi ększenie udziału odzysku, w tym w szczególno ści odzysku energii z odpadów zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska,
zmniejszenie ilo ści wszystkich odpadów kierowanych na składowiska,
wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów,

Dla poszczególnych grup odpadów (tj. odpadów komunalnych, odpadów niebezpiecznych i pozostałych odpadów) sformułowano szczegółowe cele dla gminy Józefów.

W gospodarce odpadami komunalnymi przyj ęto nast ępuj ące cele:

Cele krótkookresowe do ko ńca roku 2014, 1) Kształtowanie pro środowiskowych postaw mieszka ńców gminy. 2) Obj ęcie zorganizowan ą zbiórk ą odpadów komunalnych wszystkich mieszka ńców gminy - do ko ńca roku 2011. 3) Doskonalenie i dalszy rozwój selektywnej zbiórki odpadów na terenie całej gminy z uwzgl ędnieniem wszystkich odpadów.- do ko ńca 2011r 4) Kierowanie w roku 2013 na składowisko do 50% (wagowo w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.) odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji. 5) Osi ągni ęcie w roku 2011 limitów odzysku i recyklingu odpadów: - opakowania z papieru i tektury: 52%, - opakowania ze szkła: 43%, - opakowania z tworzyw sztucznych: 18% , - opakowania stalowe: 33%, - opakowania z aluminium- 45% - odpady wielkogabarytowe: 50% , - odpady niebezpieczne (zawarte w komunalnych): 50%. 6) Deponowanie na składowisku wi ęcej roku 2014 nie wi ęcej ni ż 85% wytworzonych odpadów komunalnych. 7) Wyeliminowanie praktyk nielegalnego składowania odpadów. 8) Osi ągni ęcie poziomu zbierania sprz ętu elektrycznego i elektronicznego – 4 kg/M/rok – od 1 stycznia 2012 r. 9) Tworzenie warunków w zakresie zbierania zwłok padłych zwierz ąt i ich cz ęś ci – do ko ńca 2011 r.

Cele na lata 2015 – 2018

1) Zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji, kierowanych na składowiska odpadów tak, by nie było składowanych: • w 2015 r. wi ęcej ni ż 45%, • w 2018 r. wi ęcej ni ż 40% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., 2. Zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 70% wytworzonych odpadów do ko ńca 2018 r. 3. Podniesienie świadomo ści ekologicznej w zakresie gospodarowania odpadami poprzez działania edukacyjno-informacyjne. 35

4. Osi ągni ęcie do roku 2018 limitów odzysku i recyklingu odpadów: a. opakowania z papieru i tektury: 60%, b. opakowania ze szkła: 60%, c. opakowania z tworzyw: 22,5%, d. opakowania stalowe: 50%, e. opakowania z aluminium-50%, f. odpady wielkogabarytowe: 80%, g. odpady niebezpieczne zawarte w komunalnych: 90%. h.

• Cele sektora gospodarczego na lata 2011 – 2018

1) Wł ączanie do gminnego systemu zbiórki odpadów nowych, małych podmiotach gospodarczych i usługowych. 2) Działania organizatorskie w zakresie unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest, w szczególno ści pokrycia dachowe (eternit).- stale. 3) Promowanie i popieranie działalno ści gospodarczej zwi ązanej z gospodarowaniem odpadami - stale.

Dla osi ągni ęcia zało żonych celów konieczne jest podj ęcie w szczególno ści nast ępuj ących działa ń:

1) Wprowadzenie systemowej gospodarki odpadami z wykorzystaniem potencjału własnego z dostosowaniem jej elementów do układu ponad gminnego. 2) Podnoszenie świadomo ści społecze ństwa w zakresie minimalizacji wytwarzania odpadów i sposobu gospodarowania odpadami. 3) Podniesienie skuteczno ści selektywnej zbiórki odpadów komunalnych z uwzgl ędnieniem odpadów ulegaj ących biodegradacji oraz odpadów niebezpiecznych. 4) Wdro żenie selektywnej zbiórki odpadów budowlanych i wielkogabarytowych.

Komunalne osady ściekowe W perspektywie do 2018 r. podstawowe cele w gospodarce komunalnymi osadami ściekowymi s ą nast ępuj ące: - ograniczenie składowania osadów ściekowych, - zwi ększenie ilo ści komunalnych osadów ściekowych przetwarzanych przed wprowadzeniem do środowiska przez kompostowanie, - maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotycz ących bezpiecze ństwa sanitarnego i chemicznego zgodnie z celami przedstawionymi na poni ższym schemacie.

Planowane od roku 2012 kompostowanie osadów ściekowych odbywa ć si ę b ędzie na realizowanej ju ż kompostowni odpadów w m Korczów. Zako ńczenie budowy planowane jest w br.

36

Rysunek 7. Przewidywane zmiany w strukturze odzysku i unieszkodliwiania osadów z komunalnych oczyszczalni ścieków w perspektywie do 2018 r.

5.1. Współpraca mi ędzygminna - funkcjonowanie ZZO o zasi ęgu ponadgminnym Przepisy krajowe, w ostatnich latach nało żyły ostrzejsze wymagania w dziedzinie gospodarki odpadami. Nale ży si ę spodziewa ć dalszych, jeszcze ostrzejszych wymaga ń. St ąd nale ży oczekiwa ć wzrostu kosztów funkcjonowania gospodarki odpadami. Światowe do świadczenia wskazuj ą, że zaostrzone wymagania będą bardzo kosztowne dla pojedynczych gmin, które nie b ędą zaanga żowane w szersz ą współprac ę. W ramach zada ń ponadgminnych realizowane powinny by ć nowoczesne rozwi ązania w zakresie gospodarowania odpadami, które s ą kosztowne, a ich funkcjonowanie pomniejsza koszty jednostkowe przy optymalnie du żym obci ąż eniu. Współpraca mi ędzygminna w dziedzinie gospodarki odpadami jest sprawdzonym sposobem obni żenia kosztów usług zwi ązanych z odpadami, dotyczy to zarówno odpadów niebezpiecznych, wielkogabarytowych, jak równie ż składowania odpadów resztkowych. Obowi ązki gmin w dziedzinie gospodarki odpadami, zgodnie z polskimi przepisami, s ą rozległe i zło żone, a potrzeby inwestycyjne w zakresie nowoczesnych urz ądze ń gospodarowania odpadami, spełniaj ących wymagania UE, b ędą znacznie przewy ższały typowy poziom inwestycji w gminach. Małe systemy s ą o wiele bardziej kosztowne, a koszty te ponosz ą podatnicy. W celu optymalizacji rozmiarów urz ądze ń i utrzymania stosunkowo niskiej ceny przypadaj ącej na jednostk ę odpadów, urz ądzenia do przetwarzania odpadów powinny by ć odpowiednio du że. Ich rozmiary wymaga ć b ędą odbioru odpowiedniej ilo ści odpadów, a co za tym idzie obsługiwania kilku gmin. Z punktu widzenia efektywno ści kosztowej, wyra źnie wida ć, że zakłady gospodarowania odpadami winny obsługiwa ć co najmniej kilku gmin. Niniejszy plan przewiduje współprac ę Gminy Józefów w ramach Regionu Korczów- Wincentów, zarówno w zakresie składowania odpadów resztkowych, jak i zakresu obj ętego odbiorem odpadów wysegregowanych (w tym odpadów niebezpiecznych).

37

6 DZIAŁANIA ZMIERZAJ ĄCE DO POPRAWY SYTUACJI W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI NA LATA 2011-2018

6.1. Działania uj ęte w ustawie o odpadach Art. 5. Kto podejmuje działania powoduj ące lub mog ące powodowa ć powstawanie odpadów, powinien takie działania planowa ć, projektowa ć i prowadzi ć, tak aby: 1) zapobiega ć powstawaniu odpadów lub ogranicza ć ilo ść odpadów i ich negatywne oddziaływanie na środowisko przy wytwarzaniu produktów, podczas i po zako ńczeniu ich u żytkowania, 2) zapewnia ć zgodny z zasadami ochrony środowiska odzysk, je żeli nie udało si ę zapobiec powstawaniu odpadów, 3) zapewnia ć zgodne z zasadami ochrony środowiska unieszkodliwianie odpadów, których powstaniu nie udało si ę zapobiec lub których nie udało si ę podda ć odzyskowi. Art. 6. Wytwórca odpadów jest obowi ązany do stosowania takich sposobów produkcji lub form usług oraz surowców i materiałów, które zapobiegaj ą powstawaniu odpadów lub pozwalaj ą utrzyma ć na mo żliwie najni ższym poziomie ich ilo ść , a tak że ograniczaj ą negatywne oddziaływanie na środowisko lub zagro żenie życia lub zdrowia ludzi. Art. 7. 1. Posiadacz odpadów jest obowi ązany do post ępowania z odpadami w sposób zgodny z zasadami gospodarowania odpadami, wymaganiami ochrony środowiska oraz planami gospodarki odpadami. 2. Posiadacz odpadów jest obowi ązany w pierwszej kolejno ści do poddania ich odzyskowi, a je żeli z przyczyn technologicznych jest on niemo żliwy lub nie jest uzasadniony z przyczyn ekologicznych lub ekonomicznych, to odpady te nale ży unieszkodliwia ć w sposób zgodny z wymaganiami ochrony środowiska oraz planami gospodarki odpadami. 3. Odpady, których nie udało si ę podda ć odzyskowi, powinny by ć tak unieszkodliwiane, aby składowane były wył ącznie te odpady, których unieszkodliwienie w inny sposób było niemo żliwe z przyczyn technologicznych lub nieuzasadnione z przyczyn ekologicznych lub ekonomicznych . Art. 9. 1. Odpady powinny by ć w pierwszej kolejno ści poddawane odzyskowi lub unieszkodliwiane w miejscu ich powstawania. 2. Odpady, które nie mog ą by ć poddane odzyskowi lub unieszkodliwiane w miejscu ich powstawania, powinny by ć, uwzgl ędniaj ąc najlepsz ą dost ępn ą technik ę lub technologi ę, o której mowa w art. 143 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska , przekazywane do najbli żej poło żonych miejsc, w których mog ą by ć poddane odzyskowi lub unieszkodliwione. Art. 10. Odpady powinny by ć zbierane w sposób selektywny.

6.2. Działania uj ęte w planach wy ższego szczebla

• Przeciwdziałanie i minimalizacja produkcji odpadów jest priorytetem w hierarchii polityki odpadowej Unii Europejskiej jako najbardziej po żą dana opcja 38 post ępowania z odpadami. Wiele ró żnych metod mo żna zastosowa ć w celu zach ęty do redukowania ilo ści produkowanych odpadów. Działania obejmuj ą mi ędzy innymi: - edukacji społecznej prowadzon ą w celu zach ęcania społecze ństwa do ograniczania wytwarzanych odpadów, - kompostowanie przydomowe frakcji odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji, - zastosowanie instrumentów finansowych celem zach ęcania wytwórców do ograniczania ilo ści odpadów.

6.3. Działania kształtuj ące postawy konsumentów W celu zach ęty konsumentów do redukowania ilo ści produkowanych odpadów stosowa ć nale ży działania edukacyjne poprzez: - system nauczania, pocz ąwszy od zaj ęć w przedszkolach, szkołach podstawowych, średnich. - za pomoc ą środków masowego przekazu (lokalna prasa, radio i telewizja), - za pomoc ą ulotek, akcji plakatowej itp. Działania powinny mie ć charakter informacyjno – edukacyjny. Poza przekazywaniem tre ści edukacyjnych (np. jak zmniejszy ć ilo ść odpadów) nale ży informowa ć np. o ilo ści zebranych odpadów niebezpiecznych, miejscach i sposobach zbiórki selektywnej odpadów, terminów odbioru, oznakowa ń umieszczanych na opakowaniach. W ramach prowadzonej edukacji nale ży np. zach ęca ć konsumentów do kupowania towarów w opakowaniach wielokrotnego u żytku oraz w opakowaniach ulegaj ących biodegradacji, rezygnacji z przedmiotów jednokrotnego u żytku, wykorzystywania mniej toksycznych produktów (np. farb i lakierów) itp.

6.4. Działania zmierzaj ące do ograniczenia ilo ści odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko

6.4.1. Działania krótkookresowe do ko ńca roku 2014 • Dla osi ągni ęcia celów odno śnie ograniczenia ilo ści odpadów oraz ich negatywnego oddziaływania na środowisko, konieczne jest podj ęcie nast ępuj ących kierunków działa ń w zakresie gospodarki odpadami: - podnoszenie świadomo ści społecznej obywateli, - intensyfikacja działa ń edukacyjno-informacyjnych promuj ących wła ściwe post ępowanie z odpadami, - promowanie wykorzystywania produktów wytwarzanych z materiałów odpadowych, - promowanie opakowa ń wielokrotnego u żytku i opakowa ń ekologicznych (ulegaj ących biodegradacji). - promowanie wykorzystania odpadów ulegaj ących biodegradacji, - intensyfikacja działa ń w zakresie likwidacji za śmiecenia, - działania w kierunku eliminowania „dzikich składowisk”.

39

6.4.2. Działania długookresowe 2015 - 2018

Dla osi ągni ęcia celów odno śnie ograniczenia ilo ści odpadów oraz ich negatywnego oddziaływania na środowisko, konieczne jest podj ęcie nast ępuj ących kierunków działa ń w zakresie gospodarki odpadami: - kontynuacja i intensyfikacja akcji szkole ń i podnoszenia świadomo ści społecznej, - tworzenie dogodnych warunków do rywalizacji w zakresie ograniczenia ilo ści wytwarzanych odpadów, - działania w kierunku eliminowania „dzikich składowisk”.

6.5. Działania wspomagaj ące prawidłowe post ępowania z odpadami w zakresie zbiórki, transportu oraz odzysku i unieszkodliwiania, w szczególno ści odpadów innych ni ż niebezpieczne

Działania wspomagaj ące prawidłowe post ępowanie z odpadami nale żą do zada ń własnych gminy i dotycz ą one w szczególno ści: • Wzmocnienie kontroli podmiotów prowadz ących działalno ść w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów. • Zapewnienie przepływu strumieni odpadów zgodnie z uchwalonym planem gospodarki odpadami. • Kontrolowanie przez gmin ę stanu zawieranych umów przez wła ścicieli nieruchomo ści z podmiotami prowadz ącymi działalno ść w zakresie odbierania odpadów komunalnych oraz egzekwowanie od tych podmiotów rzetelnych informacji o rodzajach zebranych odpadów i sposobach gospodarowania nimi ( art.9a ustawy o utrzymaniu czysto ści w gminach) • Zach ęcanie inwestorów publicznych i prywatnych do udziału w realizacji inwestycji strategicznych zgodnie z planem gospodarki odpadami. • Kontrolowanie zgodno ści ustale ń zawartych w wydanych zezwoleniach podmiotom prowadz ącym działalno ść w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów. • Opracowanie programu rozwoju selektywnego zbierania odpadów na poziomie gminy. • Zgodnie z KPGO 2010 prowadzenie selektywnego zbierania i odbierania co najmniej nast ępuj ących frakcji odpadów komunalnych: − odpady z piel ęgnacji ogrodów i parków (tzw. odpady zielone), − papier i tektura (w tym opakowania, gazety, czasopisma, itd.), − odpady opakowaniowe ze szkła w podziale na szkło bezbarwne i kolorowe, − tworzywa sztuczne, − metale, − zu żyte baterie i akumulatory, − zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny, − przeterminowane leki, − chemikalia (farby, rozpuszczalniki, oleje odpadowe, itd.), − meble i inne odpady wielkogabarytowe, − odpady budowlane remontowe. 40

Pozostałe frakcje odpadów komunalnych b ędą zbierane ł ącznie jako zmieszane odpady komunalne. • Współpraca gminy z organizacjami odzysku i przemysłem w celu stymulowania rozwoju rynku surowców wtórnych i produktów zawieraj ących surowce wtórne. • Ograniczenie składowania odpadów ulegaj ących biodegradacji poprzez promowanie kompostowania przydomowego oraz selektywne zbieranie tych odpadów do odzysku systemów instalacjach kompostowania, • Tworzenie systemów gospodarowania odpadami uwzgl ędniaj ącego wszystkie niezb ędne elementy gospodarki oraz dostosowanych do warunków lokalnych. - wspieranie inicjatyw na rzecz działalno ści w zakresie gospodarki odpadami, - tworzenia warunków organizacyjno – technicznych do wykonywania prac zwi ązanych z utrzymaniem czysto ści i porz ądku na terenie gminy poprzez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych, - zapewnienia korzystania z instalacji lub obiektów do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, - zapewnienia korzystania z urz ądze ń do zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok zwierz ęcych lub ich cz ęś ci, - organizowania selektywnej zbiórki, segregacji oraz magazynowania odpadów w tym odpadów niebezpiecznych mog ących znajdowa ć si ę w odpadach komunalnych i odpadów zawieraj ących azbest (głównie pokrycia dachowe).

Dla realizacji celów Planu gospodarki odpadami komunalnymi dla Gminy Józefów okre ślono nast ępuj ące działania: 1) Na terenie gminy organizowana b ędzie zbiórka selektywna odpadów wspomagana organizacyjnie przez Urz ąd Miejski. 2) Na terenach posesji o zabudowie zagrodowej preferowane b ędzie kompostowanie odpadów organicznych we własnym zakresie. 3) Gmina podejmie działania organizacyjne dla zapewnienia zbierania i transportu zwłok padłych zwierz ąt i ich cz ęś ci. 4) Realizowane b ędą działania zmierzaj ące do eliminowania spalania odpadów w paleniskach domowych jak i na powierzchni ziemi. 5) Gmina b ędzie współdziała ć w zakresie urz ądzenia ZZO w zakresie proporcjonalnym do liczby ludno ści. Aby realizowa ć te zało żenia administracja gminy b ędzie wspiera ć i tworzy ć niezb ędne i sprzyjaj ące warunki do realizacji tych zało żeń, a w szczególno ści: - działania edukacyjne w szkołach i w społeczno ści gminnej, - popieranie wszelkich inicjatyw zwi ązanych z realizacj ą zało żonych celów, - pomoc dla podmiotów i osób podejmuj ących działalno ść gospodarcz ą zwi ązan ą z realizacj ą planowanych działa ń w gospodarce odpadami, - organizowanie olimpiad i konkursów zwi ązanych z tematyk ą gospodarki odpadami, - informowanie o mo żliwo ściach i warunkach finansowania tej działalno ści z ró żnych funduszy.

41

6.6. Działania zmierzaj ące do redukcji ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych do składowania i zmniejszenia zagro żenia dla środowiska 1). Wdra żanie systemu zagospodarowania odpadów ulegaj ących biodegradacji poprzedzone b ędzie przez gmin ę kompleksowymi działaniami informacyjno- edukacyjnymi. 2). Powstaj ące w gospodarstwach domowych odpady ulegaj ące biodegradacji b ędą w pierwszej kolejno ści wykorzystywane przez mieszka ńców we własnym zakresie np. poprzez kompostowanie w przydomowych kompostowniach. 3). Odpady ulegaj ące biodegradacji (papier i tektura, zielone, kuchenne, drewno) b ędą zbierane selektywnie, co pozwoli na pozyskanie surowca o odpowiedniej czysto ści. Wprowadzenie zbierania selektywnego b ędzie poprzedzone odpowiednimi działaniami edukacyjnymi. 4). Odpady z piel ęgnacji terenów zielonych oraz odpady organiczne z targowisk b ędą zbierane selektywnie i przekazywane do kompostowni przy ZZO Korczów ( po jej realizacji) . 5). Odpady zmieszane o du żej zawarto ści ulegaj ących biodegradacji b ędą w miar ę dost ępu do instalacji przekazywane do biologicznego lub termicznego przekształcenia.

6.7. Działania zmierzaj ące do osi ągni ęcia celów w zakresie odzysku odpadów ulegaj ących biodegradacji. 1) Działania edukacyjne w zakresie kompostowania odpadów. 2) Opracowanie instrukcji w zakresie procesów kompostowania przydomowego. 3) Wdra żanie segregacji odpadów ulegaj ących biodegradacji w zabudowie wielorodzinnej. 4) Wdro żenie harmonogramu odbioru odpadów ulegaj ących biodegradacji.

6.7.1 Kompostowanie substancji organicznej – mo żliwo ści wykorzystania substancji odpadowych z procesów kompostowania Wi ększo ść energii niezb ędnej do funkcjonowania flory i fauny pochodzi od pierwiastka, jakim jest w ęgiel. Cykl przemian w ęgla nazywany jest cyklem życia. Źródłem w ęgla w glebie b ędącej podstawowym ogniwem ła ńcucha pokarmowego jest substancja organiczna, która w racjonalnej produkcji rolnej dostarczana powinna by ć w dawkach 25-35 ton/ha dla zapewnienia odpowiedniej siły nawozowej środowiska glebowego. Przy deficycie obornika istotne jest wykorzystywanie innych źródeł substancji organicznej, których jednym z nich jest wykorzystanie odpowiednio przekompostowanych odpadów. Wykorzystanie odpadów w produkcji kompostu ma aspekt gospodarczy jak i ekologiczny. Pozwala na ponowne wł ączenie do obiegu substancji organicznej, która wraz z odpadami deponowana jest na składowiskach i jest bezpowrotnie tracona. Procesy kompostowania odpadów w my śl przepisów o odpadach zaliczane s ą do metod odzysku odpadów i s ą zaliczane do priorytetów w gospodarowaniu odpadami stawianym w pierwszym rz ędzie po działaniach zwi ązanych z zapobieganiem powstawania odpadów. W my śl przepisów kompostowanie jako odzysk ma pierwsze ństwo przed składowaniem, a osi ągni ęcie okre ślonych wska źników wykorzystania substancji organicznej stawiany jest jako cel realizacji planów gospodarki odpadami. 42

Przyjmuje si ę dwa kierunki odzysku substancji organicznej:
proces tlenowy (kompostowanie),
proces beztlenowy (fermentacja metanowa). W warunkach zabudowy zagrodowej wykorzystanie biomasy realizowane b ędzie poprzez wdra żanie kompostowania przydomowego, a w dalszych latach równie ż wdra żanie zbierania odpadów ulegaj ących biodegradacji do odzysku w ramach zintegrowanego systemu gospodarki odpadami o wymiarze ponadgminnym – w ramach ZZO. W warunkach zabudowy wielorodzinnej rozwijany b ędzie system segregacji „u źródła ” do odr ębnych pojemników lub worków. Za podstawowe zalety kompostowania substancji organicznej uwa ża si ę: - przywrócenie do naturalnego obiegu przyrodniczego substancji organicznej i węgla zawartego w niej, - redukcj ę emisji gazów wywołuj ących efekt cieplarniany poprzez zatrzymanie węgla w glebie, - redukcj ę dopływu metanu i tlenków azotu do powietrza, - ograniczenie zanieczyszczenia wód gruntowych i powierzchniowych biogenami. Kompostowanie jest niskotemperaturowym tlenowym rozkładem substancji organicznej z udziałem mikroorganizmów. Najprostszym sposobem kompostowania substancji organicznej jest jej pryzmowanie naturalne (pasywne). Znacznie sprawniej zachodz ą procesy kompostowania, gdy pryzmy poddaje si ę w odpowiednim czasie napowietrzaniu. Odbywa ć si ę to mo że poprzez „przerabianie pryzmy”- polegaj ące na r ęcznym lub mechanicznym przerzucaniu materiału kompostowanego. W przypadku kompostowania substancji organicznej, szczególnie pochodz ącej z odpadów nale ży liczy ć si ę ze specyficznymi odorami, st ąd te ż kompostowniki przydomowe wymagaj ą lokalizacji poza zabudow ą mieszkaln ą w cz ęś ci gospodarczej posesji. Kompostowanie mo że odbywa ć si ę równie ż w specjalnych kontenerach, co pozwala na przyspieszenie procesu. Dla celów odzysku masy organicznej nale ży popiera ć wszelk ą działalno ść w zakresie urz ądzania kompostowników, co pozwoli na wykorzystanie biomasy oraz popraw ę struktury gleb nawo żonych kompostem.

6.8. Sposób realizacji planu zamykania składowisk Celem, do którego powinno si ę zmierza ć, jest unikanie budowy nowych składowisk oraz likwidacji obiektów nie spełniaj ących wymaganych standardów. Na takich zało żeniach oparte s ą obecne regulacje prawne wprowadzane w krajach UE. Przed składowaniem odpady musz ą by ć poddane uprzedniej obróbce. Pod poj ęciem obróbki rozumiane s ą procesy fizyczne, chemiczne lub biologiczne, które zmieniaj ą charakterystyki odpadów w celu zredukowania ich obj ęto ści lub niebezpiecznego charakteru, Na terenie Gminy Józefów funkcjonuje składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne w m Józefów. Obiekt jest dostosowany do obowi ązuj ących wymogów technicznych i prawnych, termin jego zamknięcia wg. Planu Gospodarki odpadami dla woj.Lubelskiego 2011okre ślono po roku 2014.

43

Charakterystyka składowiska w m. Józefów.

Składowisko odpadów jest obiektem urz ądzonym, posiadaj ącym uregulowany stan prawny - decyzj ę Starosty Biłgorajskiego z dnia 31.02.2001 r. Nr AB.V.7353- I/27/2001 na u żytkowanie obiektu jak również decyzj ę zatwierdzaj ącą instrukcj ę eksploatacyjn ą. Stan wyposa żenia obiektu i parametry techniczno - użytkowe: - powierzchnia całkowita – 2,1 ha, - powierzchnia sektora składowiskowego- 6902 m 2, - pojemno ść – 46000 m 3, - drena ż i uj ęcie odcieków do zbiornika stalowego – 60 m 3, - ogrodzenie obiektu z elementów prefabrykowanych wys. 2m, - zaplecze socjalne i magazynowe, - waga towarowa, - boksy na surowce wtórne, - brodzik dezynfekcyjny, - odgazowanie odpadów – studnie odgazowuj ące, - drogi i place wewn ętrzne z płyt drogowych, - piezometry badawcze – 3 szt.

Wymagania BAT - spełnienie wymaga ń ochrony środowiska wynikaj ące z najlepszych dost ępnych technik

System selektywnego gromadzenia odpadów Na składowisko przyjmowane s ą odpady komunalne po segregacji, cz ęść odpadów z obiektów u żyteczno ści publicznej jest przyjmowana jako odpady wymieszane.

Odzysk i recykling odpadów oraz wytwarzanych i wykorzystywanych substancji Użytkownik instalacji posiada warunki do prowadzenia segregacji odpadów na składowisku – zapewniono boksy do magazynowania odpadów, jak równie ż magazynowanie odbywa si ę na placu utwardzonym.

Wykorzystanie porównywalnych procesów i metod, które zostały zastosowane Zastosowana technologia funkcjonowania instalacji w obecnym stanie uwzgl ędnia wymogi ochrony środowiska i spełnia wymagania ochrony środowiska wynikaj ących z najlepszych dost ępnych technik.

System odzysku i wykorzystania ciepła W omawianej instalacji nie zastosowano rozwi ąza ń w zakresie odzysku ciepła.

Zamkni ęty obieg wody Obieg odcieków w systemie zamkni ętym. Stosowanie priorytetów w gospodarce odpadami: zapobieganie, ograniczanie, unieszkodliwianie W u żytkowanej instalacji spełniono priorytety w gospodarowaniu odpadami polegaj ące na ograniczeniu składowanych odpadów (segregacja), oraz spełniono warunki bezpiecznego dla środowiska unieszkodliwiania odpadów.

44

Stan i wyposa żenie obiektu porównano do wymogów rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 24. 03. 2003 r. w sprawie szczegółowych wymaga ń dotycz ących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni ęcia, jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. Nr 61 poz. 549 z pó żn. zmianami).

§ 3 . Wymogi lokalizacyjne Lokalizacja obiektu nie narusza wymogów zawartych w rozporz ądzeniu. § 4 . Badania hydrologiczne i geologiczne Na etapie projektowania wykonano badania hydrogeologiczne, lokalizacja nie narusza wymogów hydrogeologicznych.

§ 5 . Budowa geologiczna i uszczelnienie podło ża Ekranizacja podło ża- geomembrana

§ 6 . Drena ż odcieków Wykonano

§ 8 . Drena ż zewn ętrzny Brak.

§ 9 . Instalacja do odprowadzania gazu składowiskowego Wykonano.

§ 10 . Zabezpieczenia obiektu przed dost ępem osób postronnych Ogrodzenie z płyt ogrodzeniowych.

§ 11 . Pas zieleni izolacyjnej Wykonano.

§ 12 . Dezynfekcja kół pojazdów Brodzik dezynfekcyjny.

§ 13. Pomiar masy przyjmowanych odpadów Brak.

§ 15 . Zbieranie odcieków ze składowiska Studzienka odciekowa.

Wymogi rozporz ądzenia s ą spełnione .

45

7. PRZYJ ĘTY SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI NA TERENIE GMINY JÓZEFÓW • CEL OGÓLNY DO ROKU 2018:

ZMINIMALIZOWANIE ILO ŚCI WYTWARZANYCH ODPADÓW W SEKTORZE KOMUNALNYM RAZ WDRO ŻENIE NOWOCZESNEGO SYSTEMU ICH ODZYSKU I UNIESZKODLIWIANIA, ZMNIEJSZENIE ILO ŚI ODPADÓW ULEGAJ ĄCYCH BIODEGRADACJI KIEROWANYCH NA SKŁADOWISKO

Ochrona środowiska przed odpadami powinna być traktowana jako priorytetowe zadanie, poniewa ż odpady stanowi ą źródło zanieczyszcze ń wszystkich elementów środowiska. Podany powy żej cel ekologiczny do 2018 roku jest zgodny z celem nadrz ędnym polityki ekologicznej pa ństwa w odniesieniu do gospodarki odpadami (zapobieganie powstawaniu odpadów, odzysk surowców i ponowne wykorzystanie odpadów, bezpieczne dla środowiska ko ńcowe unieszkodliwianie odpadów niewykorzystanych).

7.1. Przyj ęty system zbiórki, transport i unieszkodliwianie odpadów komunalnych Na terenie gminy kontynuowany b ędzie systemem selektywnej zbiórki „u źródła ” z wykorzystaniem pojemników lub worków do segregacji odpadów. Przyj ęty system zbiórki odpadów jest zgodny z modelem wskazanym w Planie Wojewódzkim i Powiatowym Gospodarki Odpadami.

1. Planowanym rozwi ązaniem gospodarki odpadami dla gminy jest zintegrowanie wokół specjalistycznego Zakładu Zagospodarowania Odpadów (ZZO). Uwzgl ędniaj ąc wcze śniej dokonane uzgodnienia dla potrzeb planów wy ższego szczebla oraz zasad ę blisko ści w oparciu o warianty zawarte w Powiatowym Planie Gospodarki Odpadami przyj ęto dla gminy Region Korczów- Wuincentów. 2. Na obszarze gminy prowadzona b ędzie zbiórka selektywna według nast ępuj ącego schematu: - selektywna zbiórka „u źródła ”, tj. indywidualna zbiórka selektywna na ka żdej posesji o charakterze zagrodowym Zalet ą tej formy jest uzyskanie czystych, jednorodnych odpadów. System ten jest elastyczny pozwalaj ący na systematyczne wprowadzanie dowolnej ilo ści pojemników lub worków. System ten realizowany b ędzie w zabudowie jednorodzinnej. - kontenery ustawione w s ąsiedztwie (centra zbiórki) – jest to system polegaj ący na ustawieniu odpowiedniej ilo ści oznakowanych kontenerów na selektywn ą zbiórk ę. System ten jest szczególnie przydatny do obsługi budownictwa wielorodzinnego oraz w miejscach wzmo żonego okresowego ruch ludno ści (parkingi, centra handlowe). System ten mo że by ć równie ż stosowany w zwartych osiedlach jednorodzinnych. - zagospodarowanie odpadów biodegradowalnych poprzez wyposa żenie indywidualnych gospodarstw o zabudowie zagrodowej w kompostowniki, 46

a w zabudowie wielorodzinnej selektywna zbiórka tych odpadów do kontenerów.

3. Przyjmuje si ę system gromadzenia i zbiórki odpadów do specjalistycznych pojemników (lub worków), wyró żniaj ących si ę kolorem, kształtem i opisem, przeznaczonych dla poszczególnych frakcji odpadów. Podaje si ę dwa rodzaje systemów do wyboru w zale żno ści od uzgodnie ń z ZZO:
system trójpojemnikowy (trójworkowy): - pojemnik np. zielony - na surowce wtórne, - pojemnik np. br ązowy - na odpady organiczne, - pojemnik np. szary - na pozostałe odpady;
system wielopojemnikowy (wieloworkowy): - pojemnik np. zielony - na szkło, - pojemnik np. niebieski - na papier, - pojemnik np. czerwony - na tworzywa sztuczne, - pojemnik np. br ązowy - na bioodpady, - pojemnik np. szary – metale.

5. Odpady komunalne tzw. resztkowe gromadzone b ędą na posesjach w odr ębnych pojemnikach (a w zbiorowym budownictwie w kontenerach) i bezpo średnio z miejsc powstawania b ędą wywo żone na składowisko w miejscowo ści Józefów. •

7.2. Przyj ęty system gromadzenia i zbiórki selektywnej odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji

Szczególnie istotne z punktu widzenia celów niniejszego Planu jest wła ściwe zbieranie odpadów ulegaj ących biodegradacji. Aby realizowa ć selektywn ą zbiórk ę odpadów ulegaj ących biodegradacji, ju ż w gospodarstwach domowych mieszka ńcy musz ą zbiera ć na bie żą co odpady organiczne oddzielnie. Zgodnie z wskazaniami zawartymi w planach wy ższego szczebla na terenie zabudowy jednorodzinnej i zagrodowej urz ądzane b ędą indywidualne kompostowniki w celu eliminacji odpadów ulegaj ących biodegradacji „u źródła”. W przypadku braku mo żliwo ści stosowania takiego rozwi ązania i na terenach o zabudowie wielorodzinnej odpady ulegaj ące biodegradacji b ędą zbierane do oddzielnych pojemników i dostarczane do ZZO przez firmy odbieraj ące odpady.

7.3. Przyj ęty system gromadzenia i zbiórki odpadów komunalnych wielkogabarytowych

Pod poj ęciem odpadów wielkogabarytowych nale ży rozumie ć wszelkie nieprzydatne przedmioty przeznaczone do usuni ęcia z mieszka ń, a nie mieszcz ące si ę w standardowych pojemnikach stosowanych do zbiórki nieczysto ści. Najcz ęś ciej s ą to wymieniane lub zu żyte elementy wyposa żenia mieszka ń, tj.: - stare meble, fotele, wersalki, wyposa żenie kuchni i łazienek, - chłodziarki, kuchnie gazowe, pralki, telewizory, Poza obj ęto ści ą odpady te ró żni ą si ę tak że stopniem uci ąż liwo ści. 47

Jakkolwiek meble nie s ą nieuci ąż liwe dla środowiska to ze wzgl ędu na gabaryty staj ą si ę problemem, tak chłodziarki, zamra żarki czy wraki samochodów mog ą stanowi ć powa żne zagro żenie (są odpadami niebezpiecznymi). W urz ądzeniach chłodniczych stosowane s ą zwi ązki freonu, natomiast samochody mog ą zawiera ć: oleje, paliwa, akumulatory, płyny hydrauliczne i chłodnicze. Dla odpadów wielkogabarytowych wyznaczone zostan ą dni, w których mieszka ńcy wystawi ą niepotrzebny im sprz ęt, którego firma odbieraj ąca odpady zapewni odbiór i przewóz do ZZO. Do zbiórki odpadów wielkogabarytowych stosowane b ędą nast ępuj ące systemy: - okresowy odbiór bezpo średnio od ich wła ścicieli, - stworzenie warunków do zamówienia takiej usługi indywidualnie jako „usługa na telefon".

7.4. Przyj ęty system zbiórki odpadów komunalnych budowlanych W okresie od 2011 r. do 2018 r. celem nadrz ędnym jest rozbudowa systemu selektywnego zbierania odpadów z remontów, budowy i demonta żu obiektów budowlanych, aby osi ągn ąć nast ępuj ące poziomy odzysku: 50% w 2011 r. oraz 80% w 2018 r. Do odpadów budowlanych powstaj ących w posesjach nale ży zaliczy ć: - gruz betonowy, ceglany, ceramiczny, - odpady stolarki budowlanej, - odpady materiałów izolacyjnych i pokryciowych, - odpady z instalacji sanitarnych i elektrycznych, - odpady wymieszane z rozbiórek. Zbiórk ą i transportem odpadów budowlanych z miejsc ich powstawania zajmowa ć si ę będą: - wytwórcy tych odpadów, np. firmy budowlane, rozbiórkowe, osoby prywatne prowadz ące prace remontowe, - specjalistyczne firmy zajmuj ące si ę zbiórk ą odpadów. Zaleca si ę, aby ju ż na placu budowy składowa ć w oddzielnych miejscach (pojemnikach) posegregowane odpady budowlane. Pozwoli to na selektywne wywo żenie ich do zakładu odzysku i unieszkodliwiania lub na składowisko. Odpady budowlane wytworzone przez indywidualnych mieszka ńców b ędą zbierane przez firmy odbieraj ące odpady i dowo żone do ZZO. Nale ży podkre śli ć, że odpady budowlane zawieraj ące azbest (pokryciowe) b ędą traktowane na odr ębnych zasadach i przekazywane przez ich wytwórców do unieszkodliwiania poprzez składowanie na obiekty posiadaj ące wyznaczone sektory. Prace zwi ązane z materiałami zawieraj ącymi azbest mog ą by ć wykonywane tylko przez uprawnione podmioty i one s ą wytwórcami odpadów.

7.5 Przyj ęty system zbiórki odpadów opakowaniowych i pou żytkowych

System zbierania odpadów opakowaniowych w sferze odpadów komunalnych jest elementem planu. Prowadzone b ędzie zbieranie selektywne „ u źródła ”. Odpady z miejsc wytworzenia b ędą odbierane przez firmy odbieraj ące posiadaj ące zezwolenie wójta gminy.

48

7.6. Przyj ęty system zbiórki odpadów komunalnych niebezpiecznych

Do odpadów niebezpiecznych powstaj ących w gospodarstwach indywidualnych zaliczy ć nale ży: - zu żyte oleje, smary , emulsje olejowe, - akumulatory, - lampy fluorescencyjne – świetlówki, - farby, lakiery i rozpuszczalniki, - przeterminowane i nieprzydatne środki ochrony ro ślin, - nieu żyteczne lekarstwa, - inne chemikalia. Przy zbiórce odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w grupie odpadów komunalnych przewiduje si ę stosowanie nast ępuj ących systemów organizacyjnych: 1) Zbiórka przez firm ę wykonuj ącą usługi w zakresie odbierania odpadów komunalnych. 2) Zbiórka przez sie ć handlow ą np. apteki, sklepy fotograficzne, sklepy z farbami itp. Władze gminne uzgadniają z placówkami handlowymi zakres przyjmowania i przechowywania ró żnych rodzajów odpadów niebezpiecznych znajduj ących si ę w sprzeda ży tych placówek. Specjalny pojazd zabiera z tych placówek odpady niebezpieczne. 3) Jednym ze sposobów pozyskania odpadów niebezpiecznych od mieszka ńców s ą Mobilne Punkty Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych. S ą to samochody wyposa żone w odpowiednie pojemniki na odpady niebezpieczne. Zbiórka odpadów prowadzona jest systemem przez odpowiednio wyszkolony personel (kierowca, ewentualnie pomocnik). Samochód ten obje żdża w okre ślone dni obsługiwany teren. Według ustalonego harmonogramu zatrzymuje się on w wyznaczonych miejscach. Odbiór odpadów niebezpiecznych prowadzony jest od mieszka ńców bezpłatnie.

7.7. Szczegółowe zasady gospodarowania niektórymi odpadami wytwarzanymi w gospodarstwach domowych

1) Zu żyte opony

W okresie od 2011 r. do 2018 r. celem nadrz ędnym jest osi ągni ęcie poziomów odzysku i recyklingu zu żytych opon zgodnie z nast ępuj ącymi pułapami: • do roku 2011: 85 % poziomu odzysku, 15 % poziomu recyklingu; • do roku 2018: 100 % poziomu odzysku, 20 % poziomu recyklingu. Zu żyte opony powinny by ć przekazywane do odzysku materiałowego lub energetycznego firmom specjalistycznym. Ustawa o odpadach wprowadza zakaz składowania opon na składowiskach. Opony powstaj ące w gospodarstwach b ędą odbierane przez odbieraj ącego odpady komunalne, nast ępnie przekazywane do ZZO.

2) Odpady olejowe W latach 2011 -2018 utrzymanie poziomu odzysku na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35%. 49

Oleje z indywidualnych gospodarstw i małych podmiotów powinny by ć przekazywane podmiotowi zbieraj ącemu odpady niebezpieczne. Obowi ązuje zakaz spalania przepracowanych olejów w urz ądzeniach nie przystosowanych do tego celu. Funkcje punktu zbierania olejów pełni ą równie ż niektóre stacje paliw.

3) Akumulatory i baterie Ustawa o opłacie produktowej i depozytowej nakłada obowi ązek odzysku rynku akumulatorów i baterii. Egzekwowany jest on przez wprowadzenie opłaty depozytowej przy zakupie nowego akumulatora. Zgodnie z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa celem nadrz ędnym jest rozbudowa systemu odzysku i unieszkodliwiania zu żytych baterii i akumulatorów ukierunkowanego na wyeliminowanie ich składowania. W okresie od 2011 r. do 2018 r. stawia si ę nast ępuj ące cele: - osi ąganie nast ępuj ących poziomów zbierania i recyklingu: • minimalnego poziomu zbierania zu żytych baterii i akumulatorów (w tym akumulatorów Ni-Cd) w wysoko ści 25% do 2012 r., • minimalnego poziomu zbierania zu żytych baterii i akumulatorów w wysoko ści 45% do 2016 r., • minimalnego poziomu recyklingu w wysoko ści 65% średniej wagi baterii i akumulatorów ołowiowo-kwasowych, w tym recykling zawarto ści ołowiu w najwy ższym, technicznie mo żliwym do osi ągni ęcia stopniu przy jednoczesnym unikaniu nadmiernych kosztów (do 2011 r.), • minimalnego poziomu recyklingu w wysoko ści 75% średniej wagi baterii i akumulatorów niklowo-kadmowych, w tym recykling zawarto ści kadmu w najwy ższym, technicznie mo żliwym do osi ągni ęcia stopniu przy jednoczesnym unikaniu nadmiernych kosztów (do 2011 r.), • minimalnego poziomu recyklingu 50% średniej wagi innych odpadów w postaci baterii i akumulatorów (do 2011 r.). Zu żyte akumulatory nie b ędące w obrocie handlowym b ędą przekazywane podmiotom zajmuj ącym si ę zbieraniem tego typu odpadów.

4) Opakowania po środkach ochrony ro ślin

Nadrz ędnym celem b ędzie selektywne zbieranie odpadów środków ochrony ro ślin w ramach zbiórki odpadów niebezpiecznych. Odpady te dotychczas trafiały głównie do strumienia odpadów komunalnych. Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych reguluje, że producenci i importerzy środków s ą zobowi ązani do odbierania na własny koszt opakowa ń. System zbiórki oparty b ędzie o punkty sprzeda ży lub zbierane przez firm ę odbieraj ącą odpady komunalne. Opakowania nie b ędące zwrotnymi w obrocie handlowym b ędą przekazywane podmiotom zajmuj ącym si ę zbieraniem tego typu odpadów lub zbierane przez firmy odbieraj ące odpady niebezpieczne.

5) Zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne

Są to urz ądzenia AGD i sprz ęt elektroniczny. Zbieranie tych odpadów odbywa ć si ę będzie w szczególno ści przez: 50

- podmioty zajmuj ące si ę selektywn ą zbiórk ą posiadaj ący odpowiednie uzgodnienia, dystrybutorów sprz ętu, sklepy. Zgodnie z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa celem nadrz ędnym jest rozbudowa systemu odzysku i unieszkodliwiania zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego ukierunkowane na całkowite wyeliminowanie ich składowania. W zwi ązku z powy ższym wyznacza si ę nast ępuj ące cele cz ąstkowe w okresie od 2011 r. do 2018 r.: - osi ągni ęcie w 2011 r. poziomów odzysku i recyklingu zu żytego sprz ętu w wysoko ści: • dla zu żytego sprz ętu powstałego z wielkogabarytowych urz ądze ń gospodarstwa domowego i automatów do wydawania: - poziomu odzysku w wysoko ści 80% masy zu żytego sprz ętu, - poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu żytego sprz ętu w wysoko ści 75% masy zu żytego sprz ętu; • dla zu żytego sprz ętu powstałego ze sprz ętu teleinformatycznego, telekomunikacyjnego i audiowizualnego: - poziomu odzysku w wysoko ści 75% masy zu żytego sprz ętu, - poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu żytego sprz ętu w wysoko ści 65% masy zu żytego sprz ętu; • dla zu żytego sprz ętu powstałego z małogabarytowych urz ądze ń gospodarstwa domowego, sprz ętu o świetleniowego, narz ędzi elektrycznych i elektronicznych z wyj ątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narz ędzi przemysłowych, zabawek, sprz ętu rekreacyjnego i sportowego oraz przyrz ądów do nadzoru i kontroli: - poziomu odzysku w wysoko ści 70% masy zu żytego sprz ętu, - poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu żytego sprz ętu w wysoko ści 50% masy zu żytego sprz ętu; • dla zu żytych gazowych lamp wyładowczych – poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu żytych lamp w wysoko ści 80% masy tych zu żytych lamp. Sprz ęt nie przekazany w ramach powy ższych sposobów zbiórki b ędzie zbierany przez podmiot realizuj ący zadania gminy w zakresie gospodarowania odpadami i przekazywany do ZZO.

6) Odpady medyczne i weterynaryjne

W okresie od 2011 r. do 2017 r. celem b ędzie podniesienie efektywno ści selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych (w tym segregacji odpadów u źródła powstawania), co spowoduje zmniejszenie ilo ści odpadów innych ni ż niebezpieczne w strumieniu odpadów niebezpiecznych. Odpady medyczne i weterynaryjne b ędą zbierane przez firmy posiadaj ące uprawnienia i przekazywane do specjalistycznych zakładów utylizacji.

7) Pojazdy wycofane z eksploatacji

Zgodnie z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa celem nadrz ędnym jest zapewnienie pełnej skuteczno ści działania systemu zbierania i demonta żu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz odzysku, w tym recyklingu, odpadów powstaj ących z pojazdów 51 wycofanych z eksploatacji. Pojazdy wycofane z eksploatacji nie s ą zaliczane do odpadów komunalnych. Pojazdy wycofane z eksploatacji powinny by ć oddawane przez ich wła ścicieli do punktów zbierania lub stacji demonta żu. Gmina zapewni warunki organizacyjne w zakresie zbierania porzuconych wraków pojazdów. W tym celu zostanie zawarta umowa z uprawnionym punktem zbierania pojazdów lub stacj ą demonta żu pojazdów. Nale ży zaznaczy ć, że zbiórka przez gmin ę porzuconych wraków pojazdów samochodowych jest dofinansowywane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

8) Usuwanie zwłok padłych zwierz ąt

Gmina zapewni warunki organizacyjne w zakresie zbierania zwłok padłych zwierz ąt zarówno nale żą cych do mieszka ńców jak i tzw. „porzuconych”. W tym celu zostanie zawarta umowa z uprawnion ą firm ą zajmuj ącą si ę zbieraniem tego typu odpadów.

9) Odpady zawieraj ące azbest Gmina zapewni warunki organizacyjne w zakresie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (głównie dotyczy to eternitu) zarówno nale żą cych do mieszka ńców jak i odpadów porzuconych. Gmina w roku 2008 opracowała i przyj ęła program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest daj ący mo żliwo ść pozyskiwania funduszy na usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest przez mieszka ńców. W tym celu zostanie zawarta umowa z uprawnion ą firm ą zajmuj ącą si ę usuwaniem tego typu odpadów z terenu gminy.

10. Odpady zawieraj ące PCB Na terenie Gminy Józefów nie zinwentaryzowano urz ądze ń zawieraj ących PCB.

7.8. Plan działa ń w sprawie komunalnych osadów ściekowych W perspektywie do 2018 r. podstawowe cele w gospodarce komunalnymi osadami ściekowymi s ą nast ępuj ące: - ograniczenie składowania osadów ściekowych, - zwi ększenie ilo ści komunalnych osadów ściekowych przetwarzanych przed wprowadzeniem do środowiska oraz osadów przekształcanych metodami termicznymi, - maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotycz ących bezpiecze ństwa sanitarnego i chemicznego zgodnie z celami przedstawionymi na poni ższym schemacie. Osady ściekowe nale ży wykorzystywa ć do nawo żenia i rekultywacji po ich odpowiednim przygotowaniu. W Polsce wykorzystuje si ę odwodnione osady do intensyfikacji produkcji rolniczej w nieco ponad 15% oczyszczalni, a najbardziej popularny jest ich wywóz na składowiska komunalne. Na ten stan rzeczy maj ą wpływ czynniki ograniczaj ące stosowanie osadów w rolnictwie, którymi s ą głównie zawarto ść nadmiernych ilo ści metali ci ęż kich oraz trwałych, toksycznych zwi ązków organicznych. 52

• Pozarolnicze kierunki wykorzystania przyrodniczego osadów ściekowych zgodnie z ustaw ą o odpadach obejmuj ą: - rekultywacj ę nieu żytków przemysłowych i terenów zdegradowanych, - popraw ę struktury i produktywno ści gleb ubogich w składniki organiczne i mineralne, - przerób osadów ściekowych na nawóz, - uprawy ro ślin do produkcji kompostu. Wszystkie te działania powinny by ć oparte o uregulowania prawne dokonane przez użytkowników oczyszczalni.

Stosowanie osadów w rolnictwie oraz rekultywacji • Mo żliwo ść oraz zasady stosowania osadów ściekowych w rolnictwie oraz przy rekultywacji reguluje rozporz ądzenie Ministra Środowiska w sprawie warunków wykorzystania osadów na cele nieprzemysłowe.

Tabela 19. Dopuszczalna ilo ść metali ci ęż kich w osadach ściekowych wykorzystywanych na cele nieprzemysłowe Ilo ść metali ci ęż kich w mg/kg suchej masy osadu W rolnictwie, Do upraw ro ślin Metal do rekultywacji Do rekultywacji na potrzeby gruntów na potrzeby gruntów na potrzeby produkcji kompostu rolnicze oraz do nierolnicze oraz do ro ślinnego kompostowania utrwalania gruntów Ołów (Pb) 500 1000 1500 Kadm (Cd) 10 25 50 Chrom (Cr) 500 1000 2500 Mied ź (Cu) 800 1200 2000 Nikiel (Ni) 100 200 500 Rt ęć (Hg) 5 10 25 Cynk (Zn) 2500 3500 5000

Tabela 20. Dopuszczalna ilo ść metali ci ęż kich w wierzchniej (0 - 20 cm) warstwie gruntu przy stosowaniu osadów ściekowych w rolnictwie oraz do rekultywacji gruntów na potrzeby rolnicze Ilo ść metali ci ęż kich w mg/kg suchej masy gruntu przy glebach Metal lekkich średnich ci ęż kich Ołów (Pb) 40 60 80 Kadm (Cd) 1 2 3 Chrom (Cr) 50 75 100 Mied ź (Cu) 25 50 75 Nikiel (Ni) 20 35 50 Rt ęć (Hg) 0,8 1,2 1,5 Cynk (Zn) 80 120 180 53

Tabela 21. Ilo ść metali ci ęż kich w wierzchniej (0-20 cm) warstwie gruntu przy stosowaniu osadów ściekowych w rolnictwie oraz rekultywacji gruntów na potrzeby rolnicze Ilo ść metali ci ęż kich w mg/kg suchej masy gruntu przy glebach Metal lekkich średnich ci ęż kich Ołów (Pb) 50 75 100 Kadm (Cd) 3 4 5 Chrom (Cr) 100 150 200 Mied ź (Cu) 50 75 100 Nikiel (Ni) 30 45 60 Rt ęć (Hg) 1 1,5 2 Cynk (Zn) 150 220 300

Tabela 22. Dawki osadów ściekowych stosowane do rekultywacji, na potrzeby, do ro ślinnego utrwalania gruntu oraz do produkcji kompostu Cel wykorzystania Dawka osadu w Mg suchej Uwagi osadów masy/ha Rekultywacja gruntów 40-200 zale żnie od Zabiegi jednorazowe z jedno na potrzeby rolnicze po żą danej zawarto ści lub wielokrotnym i nierolnicze substancji organicznej wprowadzaniem osadu do w gruncie (0,5-3%) gruntu Ro ślinne utrwalanie do 10 Zabiegi jednorazowe z jedno gruntów lub wielokrotnym wprowadzaniem osadu Uprawa ro ślin do do 250 w pierwszych 3 Zabiegi wielokrotne produkcji kompostu latach do 10 w kolejnych latach

Wykorzystanie osadów do wytwarzania nawozu wapniowo – organicznego • W wielu krajach stosuje si ę technologi ę przetwarzania osadów ściekowych przy pomocy wapna nawozowego tlenkowego. Wymieszanie osadu z wapnem powoduje okresowy wzrost temperatury w wyniku czego cz ęść wody ulega wyparowaniu. Pozostała woda wchodzi w reakcj ę z tlenkiem wapnia i powstaje: CaO+ H 2O = Ca(OH) 2. W efekcie otrzymuje si ę nawóz wapniowo – organiczny wzbogacony o makro i mikroelementy. • Du żą zalet ą tej metody jest otrzymanie produktu wolnego od zarazków chorobotwórczych, które gin ą ze wzgl ędu na temperatur ę jak i higienizacyjne działanie tlenku wapnia.

7.9 Zasady usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest znajduj ących si ę na terenie gminy Józefów

Specyfika szkodliwo ści azbestu dla zdrowia ludzkiego. Azbest jest techniczn ą nazw ą grupy minerałów włóknistych, które pod wzgl ędem chemicznym s ą uwodnionymi krzemianami magnezu, żelaza, wapnia i sodu. 54

Chorobotwórcze działanie azbestu nie wynika z jego chemicznych wła ściwo ści, natomiast z jego fizycznej struktury włókien, które zawieszone w powietrzu s ą wchłaniane przez przewód oddechowy oraz płuca i rani ąc je sprzyjaj ą dost ępno ści innych czynników i s ą przyczyn ą chorób układu oddechowego, tj.: - pylica azbestowa, - raka płuc, - mi ędzybłonników opłucnej i otrzewnej, nowotworów o du żej zło śliwo ści. Istotne jest zatem eliminowanie pylenia wyrobów azbestowych, co jest przyczyn ą szkodliwo ści azbestu. Natomiast nie ma podstaw teoretycznych, ani dowodów świadcz ących, że azbest spo żyty w wodzie jest szkodliwy dla zdrowia. W postaci mokrej struktura cz ąstek azbestu nie jest „lotna” i „ostra” i nie ma mo żliwo ści pozostawania w układzie oddechowym, a z układu pokarmowego w tej postaci jest wydalany bez niebezpiecznych dla zdrowia nast ępstw. Zarówno raport WHO jak i stanowisko PZH s ą w tej sprawie zbie żne i jednoznaczne. Dlatego wymiana rur azbestowo-cementowych sieci wodnej w instalacjach ziemnych powinno nast ępowa ć sukcesywnie w przypadkach technicznego zu życia instalacji lub w przypadku woli u żytkownika.

Stan prawny dotycz ący stosowania i u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest Ustawa z dnia 19.06.1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz.20 z pó źn. zm.) zakazuje: - wprowadzania na polski rynek celny azbestu oraz wyrobów azbestowych, - produkcji wyrobów zawieraj ących azbest, - obrotu azbestem i wyrobami azbestowymi. Wyj ątek stanowi ą wyroby azbestowe stosowane do celów specjalnych (art.1 ust. 3). Ilo ść wyrobów zawierających azbest znajduj ąca si ę na terenie gminy wg wykonanego Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminy wynosi 187289 m2 tj ok. 2216 Mg, są to pokrycia dachowe z płyt cementowo – azbestowych. Obecnie obowi ązuj ące rozporz ądzenie nakłada na wła ścicieli budynków, w których zastosowano wyroby azbestowe, jak i na podmioty zajmuj ące si ę usuwaniem odpadów azbestowych obowi ązki zapewniaj ące bezpieczne u żytkowanie i usuwanie azbestu.

Zało żenia programowe w zakresie usuwania azbestu i wyrobów azbestowych W okresie 2011 r. do 2018 r. zakłada si ę sukcesywne osi ąganie celów okre ślonych w przyj ętym w dniu 14 lipca 2009 r. przez Rad ę Ministrów „Programie oczyszczania Kraju z azbestu na lata 2009-2032” przewidzianym do 2032 r. Gmina do roku 2007 opracowała gminny program usuwania azbestu i b ędzie d ąż yć do osi ągania celów w nim zawartych. Z uwagi na specyfik ę i skal ę problemu w programie krajowym usuwania azbestu przyj ęto ten temat jako zadanie długofalowe z docelowym 30-to letnim okresem realizacji programu. Wynika to z okre ślenia optymalnego czasu u żytkowania wyrobów na ok. 30 lat. Z uwagi na nieprofesjonalne z reguły wykonywanie prac przy pokryciach dachowych, liczne bł ędy w monta żu powoduj ą p ękanie oraz odkształcanie płyt, co skutkuje krótszym okresem ich eksploatacji i takie wyroby powinny by ć usuwane przed upływem 30 lat. 55

Konserwowane płyty farb ą akrylow ą mog ą by ć u żytkowane ponad 30 lat. W oparciu o wyniki bada ń stwierdzono, że dla płyt niemalowanych najwi ększa „korozja” i uwalnianie si ę azbestu ma miejsce w okresie 25 do 35 lat. Odnosz ąc si ę do bada ń i ekspertyz nale ży przyj ąć graniczny okres u żytkowania płyt na 30 lat. Przy zało żonym okresie usuwania azbestu w latach 2003 - 2032 wiele wyrobów przekroczy normy i granice bezpiecznego u żytkowania. Dlatego kolejno ść usuwania wyrobów azbestowych powinna by ć planowana i okre ślana w gminnych programach.

Demonta ż materiałów zawieraj ących azbest

Zasady bezpiecze ństwa i higieny pracy przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest okre śla Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14.10.2005 r. (Dz. U. Nr 216 poz. 1824). Usuwaniem azbestu i wyrobów azbestowych mog ą zajmowa ć si ę wyspecjalizowane jednostki. • Pracodawca obowi ązany jest stosowa ć środki ochrony pracowników oraz środowiska przed szkodliwym działaniem pyłu azbestowego, a przed przyst ąpieniem do prac sporz ądzi ć szczegółowy plan. Pracodawca, osoba kieruj ąca pracami przy azbe ście i pracownicy wykonuj ące prace powinni by ć przeszkoleni według specjalistycznego programu okre ślonego w zał ączniku do w/w rozporz ądzenia. Rodzaje odpadów zawieraj ących azbest wymienionych w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 27.09.2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz.1206) okre ślane s ą jako odpady niebezpieczne.

Unieszkodliwianie odpadów zawieraj ących azbest

Nale ży podkre śli ć, że materiały pokryciowe i budowlane b ędące w u żytkowaniu nie są odpadem, a staj ą si ę nim dopiero w momencie demonta żu, poniewa ż nie mog ą by ć ponownie wykorzystane. Jedyn ą metod ą unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest jest ich składowanie na składowiskach. Praktycznie cała ilo ść znajduj ących si ę na terenie gminy wyrobów zawieraj ących azbest w planowanym przedziale czasowym 30 lat przekształci si ę w odpad. Ilo ść ta powinna by ć zdeponowana na składowiskach. W najbli ższym czasie przewiduje si ę budow ę nowych składowisk w ramach realizacji planów gospodarki odpadami lub sektorów na istniej ących składowiskach do deponowania odpadów azbestowych. Na dzie ń dzisiejszy starostwa dysponuj ą danymi w zakresie firm wykonuj ących profesjonalnie prace zwi ązane z usuwaniem i unieszkodliwianiem wyrobów zawieraj ących azbest.

Zadania gminy w zakresie realizacji programu usuwania azbestu na lata 2011 – 2018

Rozpowszechnienie informacji dotycz ących obowi ązków wła ścicieli i zarz ądców obiektów, w których znajduj ą si ę wyroby azbestowe.
Akcja edukacyjna na temat zagro żeń powodowanych przez azbest oraz wyroby z azbestem. 56

Okre ślenie rejonów wyst ępuj ącego nara żenia na działanie azbestu.
Przygotowywanie rocznych sprawozda ń finansowych z realizacji zada ń programu usuwania azbestu.
Pomoc osobom w pozyskiwaniu środków do realizacji zada ń zwi ązanych z usuwaniem i unieszkodliwianiem azbestu.

Tabela 23. Harmonogram realizacji programu usuwania azbestu i wyrobów azbestowych na terenie Gminy Józefów

Wielko ść Czas Koszt zadania Podmiot Lp Zadanie zadania, realizacji, (tys. Zł) realizuj ący rodzaj zadania nadzór Działania edukacyjne 2011– 1 pod wzgl ędem teren gminy 10 UG 2018 szkodliwo ści azbestu Wdra żanie gminnego Działania 2011- 2 programu usuwania teren gminy UG organizacyjne 2032 r. azbestu Zabezpieczenie zbierania wyrobów 3 teren gminy 15 UG 2011 r. azbest. porzuconych

Działania 2011 - 5 wspieraj ące teren gminy 50 UG 2018 monitoring Usuwanie wyrobów wła ściciele zawieraj ących azbest obiektów, 2011 - 6 teren gminy ok. 600 dofinansow 2018 anie

57

Rysunek 8. Schemat: Docelowy model systemu gospodarki w gminie Józefów

8. RODZAJ PRZEDSI ĘWZI ĘĆ I HARMONOGRAM DZIAŁA Ń ZMIERZAJ ĄCYCH DO ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIA ODPADÓW, OGRANICZENIA ICH ILO ŚCI I NEGATYWNEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO NA LATA 2011 – 2018

8.1. Zadania strategiczne długoterminowe na lata 2011-2018 Strategiczne działania planowane dla gminy Józefów na okres długoterminowy wi ążą si ę głownie z tworzeniem przez Burmistrza warunków organizacyjno-prawnych w zakresie realizacji zada ń dotycz ących zbierania i odbierania odpadów komunalnych na terenie gminy oraz kontrola realizacji tych warunków. Wa żnym elementem działa ń strategicznych jest udział w tworzeniu systemu ponadgminnego gospodarki odpadami w ramach Regionu Korczów -Wincentów, do którego gmina nale ży, poprzez:

1). Zapewnienie warunków organizacyjno-prawnych w zakresie realizacji zada ń własnych gminy w zakresie selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści poprzez udzielanie zezwole ń.

2). Kontrola zgodno ści ustale ń zawartych w wydawanych zezwoleniach podmiotom realizuj ącym działalno ść na terenie gminy w zakresie odbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych.

3). Prowadzenie działalno ści edukacyjno- informacyjnej promuj ącej wła ściwe post ępowanie z odpadami.

4). Zapewnienie przepływu strumieni odpadów zgodnie z uchwalonym planem gospodarki odpadami. Monitorowanie Planu gospodarki odpadami. 58

5). Kontrolowanie obowi ązku zawierania umów przez wła ścicieli nieruchomo ści z podmiotami prowadz ącymi działalno ść w zakresie odbierania odpadów komunalnych oraz egzekwowanie od podmiotów informacji o odbieranych odpadach wynikaj ących z art.9a ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach.

6). Wspieranie działa ń i przedsi ębiorczo ści w zakresie wdra żania ekologicznych technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów pozwalaj ących na odzysk odpadów lub energii zawartej w odpadach.

7). Bie żą ca likwidacja miejsc nielegalnego składowania odpadów.

8). Udział w rozwoju regionalnego systemu gospodarki odpadami komunalnymi – Region Korczów-Wincentów.

9). Zmniejszenie masy składowanych odpadów do max. 85% w roku 2014.

10. Zapewnienie wła ściwego utrzymania składowiska odpadów w m. Józefów.

11). Zmniejszenie w 2013 r ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji unieszkodliwianych przez składowanie do 50% (w stosunku do ilo ści tych odpadów wytwarzanych w 1995 r.) 12). Realizacja „Gminnego programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest”, w tym działania w pozyskaniu funduszy na usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest.

13). Akcje informacyjno- edukacyjne w zakresie usuwania azbestu.

8.2. Harmonogram realizacji przedsi ęwzi ęć na lata 2011-2014 Tabela 24. Harmonogram działa ń przy realizacji Planu gospodarki odpadami na lata 2011-2014 (odpowiedzialny za realizacj ę harmonogramu – Burmistrz Józefowa) Okres realizacji, sposób Lp Nazwa etapu Opis działa ń Efekty finansowania, koszty (tys. PLN) 1 Wdra żanie - ogłoszenie konkursu Od 1 wrze śnia Podniesienie świadomo ści mi ędzyszkolnego pod 2011 r. do 20 stanu ekologicznej patronatem Wójta na temat czerwca 2012 r. świadomo ści w szkołach ochrony środowiska ekologicznej i gospodarki odpadami. młodzie ży - opracowanie regulaminu Środki własne i nauczycieli. konkursu i WFO Ś Działanie i nagród, młodzie ży 59

- wdro żenie akcji informacyjnej w zespołach – w formie plakatów, nauka przez - dostarczenie materiałów 10 współprac ę. metodycznych nauczycielom, Zebranie - zorganizowanie prelekcji do świadcze ń w szkołach przez zaproszenie bior ących prelegentów udział z zewn ątrz, w programie do - rozstrzygni ęcie konkursu dalszych i przyznanie nagród działa ń i wyró żnie ń. i dawanie przykładu w środowisku domowym. 2 Wdra żanie - opracowanie i Rok 2011-14 Podnoszenie świadomo ści rozpowszechnienie materiałów świadomo ści ekologicznej informacyjnych, Środki własne ekologicznej wśród - spotkania tematyczne u dorosłych dorosłych w sołectwach z udziałem osób 5 z zewn ątrz, 3 Wdra żanie - opracowanie instrukcji zasad Rok 2011-14 Zmniejszenie praktyk kompostowania odpadów ilo ści odpadów kompostowani organicznych w pryzmach, trafiaj ących na a - propagowanie tej metody Środki własne składowiska. przydomoweg wykorzystania odpadów, Poprawa o odpadów - akcja edukacyjno – w zakresie organicznych informacyjna utrzymania ładu o warto ści nawozowej i porz ądku na kompostu. 2 terenie posesji. Korzy ści w zakresie produkcji ro ślinnej. 5 Obj ęcie Opracowanie zasad współpracy Rok 2011-14 programem i ich wdro żenie małych podmiotów i osób działanie prowadz ących organizatorskie działalno ść 6 Tworzenie Współudział w urz ądzaniu Rok 2011-12 warunków PZON na terenie ZZO technicznych Środki własne, do gospodarki fundusze odpadami ekolog. niebezpieczny mi 30 7 Wdro żenie - opracowanie instrukcji zbiórki Rok 2011-12 Zmniejszenie zbiórki odpadów toksyczno ści odpadów - zakup pojemników, odpadów 60

niebezpieczny - zbiórka objazdowa odpadów Środki własne komunalnych ch niebezpiecznych i WFO Ś trafiaj ących na i wielkogabaryt i wielkogabarytowych, składowisko. . - mo żliwo ść indywidualnego Zmniejszenie dowozu odpadów do Punktu zagro żenia ze w wyznaczone dni. strony - kontynuacja programu 20 odpadów. edukacyjnego. Zagospodarow anie odpadów tej kategorii. 8 Obj ęcie - przekazanie worków Lata 2011-2014 Zwi ększenie realizacj ą i instrukcji do ka żdej posesji ilo ści odpadów planu cało ści obj ętej programem zbiórki, wysegregowan terenu gminy - monitorowanie programu Środki własne ych. zbiórki przez pracownika i WFO Ś Udział Urz ędu Gminy, kolejnych - systematyczny odbiór 20 + udział mieszka ńców surowców przez odbiorc ę mieszka ńców w programie zewn ętrznego, - prowadzenie ewidencji odbioru. 9 Wdro żenie - przygotowanie i zło żenie 2011-14 Zwi ększenie programu wniosku wska źnika selektywnej o dofinansowanie, Środki własne odzysku zbiórki - zakup zestawów pojemników WFO Ś surowców odpadów - przygotowanie instrukcji i akcji wtórnych. w miejscach informacyjnej, Eliminowanie najwi ęcej - uzgodnienie sposobu odbioru za śmiecenia ucz ęszczanyc odpadów z pojemników, terenów ogólnie h (centrum - monitoring programu. ucz ęszczanych miejsc. 80 Uzyskanie parkingi, efektów place, centra edukacyjnych. handl., cmentarze) 10 Tworzenie Zabezpieczenie warunków do 2011-14 Eliminowanie warunków do okresowego zbierania Środki własne, zagro żenia unieszkodliwia porzuconych odpadów z tytułu nia odpadów azbestowych. Fundusze gospodarki azbestowych ekologiczne odpadami azbestowymi. 10

61

Tabela 25. Średnie koszty szacunkowe realizacji Planu uwzgl ędniaj ące wszystkie odpady komunalne wytwarzane na terenie gminy w latach 2011 – 2018 Koszty na 1 Koszty ogółem Koszty na 1 Mg Rok mieszka ńca (w tys. zł/rok) odpadów [zł] [zł]/rok 2011 334,065 45,8 138,7 2012 347,658 47,9 143,7 2013 358,211 49,6 147,3 2014 370,079 51,5 151,4 2015 376,805 52,7 153,5 2016 379,887 53,4 153,9 2017 386,458 54,6 155,8 2018 389,422 55,3 156,3 Źródło:ustalenia własne w oparciu o wska źniki KPGO i PPGO oraz średnie koszty dla powiatu biłgorajskiego

9. PROGRAM EDUKACYJNY

9.1. Promocja programu i edukacja ekologiczna Aby chroni ć środowisko naturalne konieczny jest udział wszystkich obywateli. Nabiera to szczególnego znaczenia w przypadku gospodarki odpadami w skali pojedynczej gminy. Bez udziału społeczno ści lokalnych nie da si ę prowadzi ć selektywnej zbiórki odpadów. Próby sortowania zmieszanych odpadów komunalnych we wszystkich przypadkach daj ą mniejsze rezultaty ni ż segregacja wst ępna „u źródła”. Tak wi ęc czynnik ludzki w programach recyklingu staje si ę kluczowym. Mo żna pokusi ć si ę nawet na stworzenie schematu wprowadzania i prowadzenia selektywnej zbiórki odpadów gdzie edukacja ekologiczna wyst ępuje na ka żdym poziomie. Do świadczenia wielu zachodnich pa ństw jak te ż miast polskich wskazuj ą, że segregacja „ u źródła ", czyli przy współudziale mieszka ńców, daje oczekiwane rezultaty. Jednak poprzedzone to musi by ć odpowiednim przygotowaniem społecze ństwa lokalnego do segregacji. Etap ten jest decydującym o powodzeniu lub niepowodzeniu całego przedsi ęwzi ęcia. Podstawowym zadaniem i celem edukacji ekologicznej społeczno ści z terenu gminy jest zapoznanie ich ze stwierdzeniem: „tylko prawidłowo posortowane odpady mog ą zosta ć poddane procesom powtórnego przerobu". W „AGENDZIE 21”, która jest ogólno światowym porozumieniem w sprawie środowiska czytamy: „.... Świat potrzebuje elastycznej i łatwo dostosowuj ącej si ę siły, b ędącej w stanie podoła ć narastaj ącym problemom w zakresie rozwoju oraz zmianom zachodz ącym podczas przechodzenia do społecze ństwa zrównowa żonego. Kraje i jednostki samorz ądowe powinny:
Ustanawia ć programy szkoleniowe dla absolwentów szkół i uczelni, stanowi ące dla nich pomoc w uzyskiwaniu źródeł utrzymania zgodnych z zasadami zrównowa żonego rozwoju; 62

Zach ęca ć wszystkie sektory w społecze ństwie, w tym przemysł, uczelnie, organizacje pozarz ądowe i organizacje samorz ądowe do kształcenia w zakresie gospodarowania środowiskiem;
Zapewni ć wyszkolonym na miejscu i mieszkaj ących na danym terenie specjalistom ochrony środowiska prac ę w celu zapewnienia lokalnym społeczno ściom potrzebnych usług, poczynaj ąc od podstawowej opieki nad środowiskiem;
Współpracować ze środkami przekazu, przemysłem reklamowym zach ęcaj ąc do bardziej aktywnej debaty na temat środowiska.
Wprowadza ć do świadczenia ludno ści tubylczej i sposób pojmowania przez ni ą zrównowa żonego rozwoju do systemu edukacji i kształcenia".

9.2. Szkolenia pracowników samorz ądowych Pod poj ęciem pracowników samorz ądowych nale ży rozumie ć radnych, pracowników gminy, a tak że osoby odpowiedzialne za ochron ę środowiska i zagospodarowanie odpadów oraz pracowników firm obsługuj ących gospodark ę odpadami. • Pracownicy samorz ądowi spełniaj ą nast ępuj ące funkcje w dziedzinie gospodarki odpadami: Funkcja planowania, programowania i rozwoju, których zadaniem jest podejmowanie działa ń inwestycyjnych i organizacyjnych zwi ązanych z rozwojem gospodarki odpadami na terenie gminy. Funkcja zarz ądzania i kontroli • Funkcja eksploatacyjna, sprowadzaj ąca si ę do zapewnienia świadczenia usług zwi ązanych z wywozem i unieszkodliwianiem odpadów przez organizacj ę własnych form działalno ści gospodarczej lub zlecenia wykonywania tych usług, zapraszaj ąc uznanych specjalistów z zakresu gospodarki odpadami, przygotowywa ć materiały edukacyjne po świ ęcone np.; nowym trendom w gospodarce odpadowej, planowanym zmianom legislacyjnym i wpływu na działania samorz ądów, nowych technologii zbiórki odpadów, kompostowania, spalania itp. Kontakty samorz ądu z mediami mog ą przybiera ć ró żne formy. Mo że to by ć: Komunikat prasowy - jest to najprostszy sposób informowania o projektach. Zazwyczaj zapowiada on jakie ś wydarzenie lub imprez ę b ądź te ż podsumowuje co ś, co właśnie si ę odbyło. Konferencja prasowa - jest to udział dziennikarzy w seminarium. W przypadku wprowadzenia segregacji odpadów na terenie gminy nale ży odpowiednio wcze śnie „przygotowa ć grunt" pod ewentualne reakcje z tym zwi ązane. Zasadniczym celem będzie więc przekazanie za po średnictwem mediów czytelnej i prostej informacji na temat wprowadzonego systemu, korzy ści płyn ących z jego realizacji, najwa żniejszych faktów np.; rodzaje pojemników stosowanych do zbiórki surowców, cz ęstotliwo ść ich opró żniania itp. Notatka problemowa Podczas spotkania z dziennikarzami mo żemy przedstawi ć nasze własne stanowisko poprzez np. pras ę. Oprócz mass - mediów du żą rol ę w edukacji ekologicznej dorosłej cz ęś ci społecze ństwa odgrywa przygotowywanie odpowiednich materiałów promocyjnych. Do materiałów tych mo żna zaliczy ć m.in.: 63

♦ Ulotki Ta forma przekazu informacji jest prostym sposobem zainteresowania pewnego cz ęś ci społeczno ści lokalnej problemem odpadów. Ulotki w procesie edukacji społecze ństwa w zakresie gospodarki odpadami powinny przybiera ć form ę materiałów informacyjnych przygotowanych tak, aby potencjalny odbiorca nie „miał" do przeczytania 2 stron informacji czysto encyklopedycznych, lecz materiał krótki, z dopasowanymi obrazkami, karykaturami, wykresami itp. Wykorzystanie ulotek jako sposobu edukacji ekologicznej wi ąż e si ę z kosztami ich przygotowania, druku i rozpowszechniania. Nie jest zalecane, aby ulotka przygotowywana była przez pracowników „wydziału ochrony środowiska Urz ędu Gminy", lecz przez specjalistów znaj ących zasady przygotowania ulotek i posiadaj ących zdolno ści „lekkiego pióra". ♦ Plakaty Ta forma przekazu informacji dociera do społeczno ści lokalnych poprzez grafik ę dobran ą w taki sposób, aby ogl ądaj ący wytworzył we własnym umy śle odpowiedni wizerunek problemu. W przypadku problemu gospodarki odpadami musimy zastanowi ć si ę, jakie tre ści powinien przekazywa ć plakat. Po pierwsze - plakat „odpadowy" musi pobudza ć do my ślenia, po drugie musi informowa ć o sposobie rozwi ązania problemu. Istnieje szereg przykładów plakatów, które ze wzgl ędu na swoj ą nisk ą warto ść poznawcz ą i „przyci ągaj ącą" nie spełniły swojej roli. ♦ Szkoła jako środowisko kształtuj ące postawy młodzie ży i dzieci musi sta ć si ę ośrodkiem promuj ącym zachowania proekologiczne. Szkoły i dzieci gdzie funkcjonować b ędą najlepsze „Ekozespoły" otrzymywa ć b ędą nagrody rzeczowe. Nale ży zaplanowa ć środki na ww. wydatki na zakupy np.: telewizora, a dla uczniów piłek do koszykówki, piłki no żnej, a tak że kierowa ć corocznie wnioski do WFO ŚiGW w Lublinie o nagradzanie konkursów i działa ń ekologicznych w śród dzieci i młodzie ży. Nale ży przygotowa ć ulotk ę informuj ącą o szkodliwo ści spalania odpadów na powierzchni ziemi i w piecach c.o. Ulotki te powinny znale źć si ę we wszystkich sklepach, a tak że na tablicach ogłoszeniowych.

9.3. Program edukacyjno - informacyjny Niemo żliwe jest skuteczne zarz ądzanie środowiskiem, b ędące w kompetencji gminy, bez porozumienia i współdziałania wszystkich mieszka ńców. • We wszystkich elementach (komponentach) ochrony środowiska szeroko poj ęta edukacja, świadomo ść i współdziałanie wszystkich mieszka ńców gminy warunkuje o efektywno ści procesów zarz ądzania i ochrony środowiska. Edukacja ekologiczna prowadz ąca do świadomo ści społecznej jest dialogiem, jaki musi zosta ć przeprowadzony z mieszka ńcami gminy w celu poł ączenia wszystkich działa ń na rzecz ochrony środowiska. Musi ona dotrze ć do wszystkich grup społecznych, do dzieci i dorosłych. Wa żne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby najskuteczniej i najsprawniej móc przekaza ć tre ści i informacj ę ekologiczn ą. Strategia proekologiczna działa ń jest zintegrowanym programem. Trwaj ąca ostatnio specyfika warunków gospodarowania w sferze rolnictwa nie sprzyja inicjowaniu działa ń wykraczaj ących poza sfer ę materialn ą mieszka ńców, ale nale ży pamięta ć, że rozwój gospodarki i lokalizacja nowych inwestycji, rozwój turystyki powinny i ść w parze z nale żytym uzbrojeniem sanitarnym, podstawowe 64 warunkami do gospodarowania odpadami, dobr ą jako ści ą wód podziemnych i powierzchniowych, ogólnym stanem sanitarnym środowiska. Powy ższe zało żenia powinny by ć fundamentalnymi zało żeniami edukacji ekologicznej środowiska.

9.4. Edukacja w szkole Do podstawowych środków przekazu, zwi ązanych bezpo średnio z kształceniem zaliczamy szkoły. Kształtowanie tutaj świadomo ści ekologicznej jest nieodzownym działaniem. Niezb ędne jest odpowiednie przygotowanie nauczycieli, ich osobiste zrozumienie i zaanga żowanie oraz zebranie środków dydaktycznych. Szkoła stanowi doskonałe miejsce do podejmowania ró żnorodnych działa ń edukacyjnych, jak np. wystawy, konkursy, przedstawienia, akcje, wycieczki, prelekcje fachowców z zewn ątrz itp., które nie tylko mog ą doskonale uczy ć, ale równie ż bawi ć, relaksowa ć. Takie te ż formy s ą najodpowiedniejsze dla edukacji ekologicznej. Tak zwane „uczenie si ę poprzez prze życie, do świadczenie, odkrycie” przynosi zawsze wi ększe efekty ni ż czysta wiedza teoretyczna. Ten fakt jest szczególnie wa żny w edukacji ekologicznej, której pierwszym celem jest podwy ższenie świadomo ści ekologicznej. Świadomo ść ekologiczna jest rozumiana tutaj przez zespół informacji i przekona ń dotycz ących środowiska i jego wpływu na organizmy żywe (przede wszystkim na człowieka), który ma wpłynąć na ukształtowanie si ę nowego sposobu życia człowieka, jego działa ń, zachowa ń. Traktowanie edukacji ekologicznej jako jeszcze jednego przedmiotu w szkole, którego nauczanie polega na przekazaniu pewnych treści programowych, z pewno ści ą mija si ę z celem. O wiele wa żniejsze w takim kształceniu jest uwra żliwienie dziecka na zagadnienia zwi ązane z ochron ą środowiska. Polega ono na zrozumieniu tych zjawisk poprzez odkrycie w nich warto ści, czego ś, co jest niezb ędne dla człowieka. Zadanie to jest tym łatwiejsze, i ż ekologia nie jest tylko jeszcze jedn ą dziedzin ą naukow ą, ale raczej ustosunkowaniem si ę człowieka do swojego otoczenia. Jest odkryciem w nim czego ś, co jest niezb ędnie dla człowieka, warto ści zwi ązanych z pi ęknem, dobrem, prawd ą. Dlatego tak wa żnym elementem edukacji ekologicznej jest zwrócenie uwagi na aspekt emocjonalny, na pobudzenie u dziecka wra żliwo ści na otaczaj ący świat.

9.5. Edukacja dorosłych Niezwykle trudnym zadaniem jest edukacja dorosłych. Specjalnie organizowane spotkania, wykłady czy te ż kluby dyskusyjne nie przynosz ą spodziewanych rezultatów. Natomiast wszystkie badania potwierdzają, że olbrzymi wpływ na kształtowanie świadomo ści ekologicznej wywieraj ą media. Przekazuj ą one informacje na temat funkcjonowania środowiska, a tak że o działaniach na rzecz jego poprawy. Dlatego niezwykle wa żnym staje si ę umiej ętno ść współpracy z prasa lokaln ą, telewizj ą, rozgło śniami radiowymi. Współpraca samorz ądu z mass-mediami zaczyna odgrywa ć coraz wi ększ ą rol ę. Nie mo żna dopuszcza ć dc sytuacji, w której kontakt z mediami ogranicza si ę do odpowiedzi na zarzut kierowane pod adresem władz - co jest częst ą praktyk ą w naszym społecze ństwie. Do prawidłowego funkcjonowania systemu przekazu informacji dla „dorosłej” cz ęś ci społecze ństwa jest opracowanie przed rozpocz ęciem kampanii promocyjne tzw. „PAKIETU MATERIAŁÓW INFORMACYJNYCH”. Pakiet taki powinien zawiera ć nast ępuj ące elementy: 65

Pełen zestaw danych na temat planowanego projektu, w tym tak że dane porównawcze z podobnych projektów realizowanych lub zako ńczonych w innych regionach, Niezale żne ekspertyzy i opinie na temat planowanej inwestycji, Opis korzy ści płyn ących na rzecz społeczno ści lokalnych z realizacji projektu np.; oszcz ędno ści w bud żecie rodzinnym korzy ści dla środowiska przyrodniczego gminy lub regionu. Znalezienie sposobu kształtowania świadomo ści ekologicznej w śród dorosłych mieszka ńców gminy. Specjalnie organizowane spotkania, wykłady czy kluby dyskusyjne nie przynosz ą zamierzonych rezultatów. Kr ąg odbiorców tego typu form edukacyjnych jest bardzo zaw ęż ony. • Z bada ń wynika, że na kształtowanie świadomo ści ekologicznej du ży wpływ wywieraj ą media. Przekazuj ą one wiedz ę na temat funkcjonowania, znaczenia i zagro żeń przyrody, ale równie ż informuj ą na bie żą co o problemach i działaniach na rzecz ochrony środowiska. Dlatego te ż współpraca z mediami (prasa lokalna, telewizja, rozgło śnie radiowe) nie tylko poszerza znacznie kr ąg edukowanych, ale tak że przekazuje tre ści eko - socjologiczne (ochrony środowiska) wraz z informacjami o konkretnych działaniach i efektach. Dobrze przeprowadzona edukacja w prasie lokalnej, drukowanie plakatów i ulotek ma na celu rozbudowanie świadomo ści mieszka ńców przejawiaj ące si ę w ich konkretnych działaniach zwi ązanych z trosk ą o otaczaj ące ich środowisko. Wa żny jest równie ż wybór tre ści, poło żenie szczególnego nacisku na uświadomienie, że pojedyncze zachowanie ka żdego mieszka ńca maj ą wielkie znaczenie w zachowaniu czysto ści i estetyki całej gminy. Dlatego niezb ędna jest tematyka zwi ązana z odpadami, recyklingiem, gospodark ą ściekow ą, ochron ą wód i gleb, ochron ą przyrody. Tre ści te nale ży przekazywa ć cyklicznie, stosuj ąc odmienne, interesuj ące formy przekazu. Informacje skutecznie oddziałuj ą równie ż poprzez współprac ę z ko ściołem. Edukacja ekologiczna mo że by ć poł ączona równie ż z rozrywk ą mieszka ńców gminy. Interesuj ącymi przykładami s ą organizowane z powodzeniem ró żne imprezy ekologiczne, np. festyny, wystawy, wycieczki. Nie nale ży równie ż zapomina ć o konkursach i tzw. „akcjach ekologicznych”. Stawiaj ą one sobie za cel popraw ę estetyki posesji i całych miejscowo ści, ochron ę przyrody, wła ściw ą gospodark ę odpadami i ściekami, u świadamiaj ą szkodliwo ść niektórych zachowa ń człowieka. Przykładami gminnych programów edukacyjnych mog ą by ć: - wystawa „Recykling - wybór czy konieczno ść ”, - konkurs plastyczny – „Ochrona środowiska w moim mie ście”, - wystawa – „Świat opakowany”, - do żynki ekologiczne, - gminne spotkanie zielonych – ekologia w gospodarstwie domowym.

9.6. Polityka informacyjna Wprowadzenie w gminie nowych form gospodarowania odpadami wymaga uzyskania pełnej akceptacji społecze ństwa. Zwi ększenie zaanga żowania społecze ństwa wymaga odpowiedniej polityki informacyjnej. W zakresie polityki informacyjnej minimum działa ń to: 66

- wydawanie corocznie broszury informacyjnej i rozsyłanie jej do wszystkich mieszka ńców i instytucji gminnych – przekonanie mieszka ńców o konieczno ści selektywnego zbierania odpadów ze wzgl ędu na ochron ę środowiska, poinformowanie o mo żliwo ści ich utylizacji, a wi ęc zmniejszeniu zapotrzebowania na nowe tereny składowisk, a jednocze śnie zmniejszeniu zapotrzebowania na surowce naturalne, np. ograniczenie wycinki drzew do produkcji papieru, - wydawanie kalendarza - harmonogramu usuwania odpadów i rozsyłanie do wszystkich mieszka ńców i instytucji, - ustanowienie w ramach Urz ędu Gminy lub firmy zajmuj ącej si ę wywozem odpadów osoby odpowiedzialnej za kontaktowanie si ę ze społeczeństwem na temat wprowadzanego i istniej ącego systemu utworzenia tzw. „zielonego telefonu”, pod który dzwoni ć mo że ka żdy mieszkaniec z pytaniami dotycz ącymi korzystania z systemu lub mo żliwo ści pozbycia si ę jakiego ś odpadu, - ci ągłe uczestniczenie w spotkaniach z mieszka ńcami i tłumaczenie potrzeb i zasad gospodarki odpadami komunalnymi, - pozyskanie przychylno ści środków masowego przekazu (prasa lokalna - o ile funkcjonuje i regionalna telewizja), - wci ągni ęcie do działa ń informacyjnych wszelkich organizacji proekologicznych, tak formalnych jak i nieformalnych.

9.7. Podstawowe informacje o segregacji odpadów dla mieszka ńców • Głównym celem akcji edukacyjnej jest przekazanie informacji, jak mieszka ńcy maj ą segregowa ć odpady. Jednak najtrudniejszym zadaniem jest spowodowanie (poprzez u świadamianie o wadze problemu), by wzi ęli oni udział czynny w akcji. To zadanie jednak wymaga du żej akcji edukacyjnej w gminie, poprzedzonej fachowym programem. • Tre ści, które powinny dotrze ć do mieszka ńców mog ą one by ć zawarte na: - plakatach, - ulotkach dla wszystkich mieszka ńców, - nalepkach na pojemnikach do segregacji. • Podstawowe informacje Problem odpadów dotyczy nas wszystkich. Je żeli nie chcemy udusi ć si ę w coraz wi ększej ilo ści odpadów, musimy wszyscy razem współpracowa ć. Warunkiem tego jest efektywna kooperacja: pocz ąwszy od polityków poprzez przedstawicieli handlu i gospodarki a sko ńczywszy na wielomilionowej rzeszy konsumentów. Do podstawowych zasad prawidłowej gospodarki odpadami nale ży: - unikanie powstawania śmieci i zmniejszanie ich ilo ści, - segregacja odpadów, czyli wykorzystanie tego, co nadaje si ę do ponownego użycia, - utylizacja odpadów w sposób mo żliwie najmniej szkodliwy dla środowiska. Wiele składników odpadów mo żna u żyć ponownie. Odzyskiwanie surowców z odpadów i ich ponowne wykorzystanie zwane jest popularnie recyklingiem. Recykling nie tylko zmniejsza ilo ść odpadów, ale pomaga równocze śnie oszcz ędza ć surowce. Je żeli tylko jest to mo żliwe rozdzielaj odpady. Jest to podstawowe zachowanie zwi ązane z ekologiczn ą kultur ą życia w przyja źni ze środowiskiem. Sprawd ź czy istniej ą w pobli żu punkty skupu lub czy słu żby komunalne wyposa żyły okolice w pojemniki do segregacji odpadów. 67

10. FINANSOWANIE ZADA Ń OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI ODPADAMI

Wdra żanie przyj ętej strategii rozwoju gminy w dziedzinie ochrony środowiska jest mo żliwe tylko przy zaanga żowaniu środków własnych - bud żetowych, jak i pozabud żetowych. Posiadanie programów, planów oraz koncepcji kierunkowych tematów pilnych do rozwi ązania jest jednym z niezb ędnych elementów przy ubieganiu si ę o środki pomocowe z Unii Europejskiej.

10.1. Główne źródła finansowania inwestycji w ochronie środowiska
Fundusze ekologiczne (narodowy, wojewódzki, ).
Kapitał własny inwestora i kredyty komercyjne.
Bud żet własny, nadwy żki bud żetowe.
Bud żet powiatowy, wojewódzki, centralny.
Fundacje i pomoc zagraniczna - fundusze dost ępne po akcesji do UE.

10.2. Instytucje finansuj ące działania w ochronie środowiska

10.2.1. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej W kraju funkcjonuj ą fundusze: narodowy, wojewódzkie. Fundusze Narodowy i wojewódzkie maj ą osobowo ść prawn ą i s ą funduszami celowymi. Prowadz ą samodzieln ą gospodark ę finansow ą pokrywaj ąc z posiadanych środków i uzyskanych wpływów wydatki na funkcjonowanie działa ń. Przychodami wszystkich fundacji s ą wpływy z tytułu: - opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieni ęż nych za pobór wody, odprowadzanie ścieków, składowanie odpadów, wprowadzanie zanieczyszcze ń do powietrza, za usuwanie drzew i krzewów), - opłat produktowych i depozytowych, - opłat i kar ustalanych na podstawie ustawy prawo geologiczne i górnicze, - dobrowolne wpłaty, zapisy, darowizny itp.

♦ Fundusz wojewódzki - WFOS i GW Fundusz wojewódzki mo że finansowa ć wspomaga ć działalno ść w zakresach ochrony przyrody, zwi ększenia lesisto ści, likwidacji powa żnych awarii, post ępu technicznego, oszcz ędno ści energii, wykorzystania paliw, opracowania planów i programów. Fundusz udziela po życzek i dotacji na zasadach podobnych jak Fundusz Narodowy.

♦ Fundusz Narodowy - NFOSiGW Udziela po życzek i dotacji po udokumentowaniu pełnego pokrycia planowanych kosztów przedsi ęwzi ęcia na podstawie zawartej umowy z wnioskodawc ą. Przy udzielaniu po życzek stosuje oprocentowanie ustalane w odniesieniu do stopy redyskontowej weksli /s.r.w./ w stosunku rocznym. Udzielone dofinansowanie w formie po życzki lub po życzki i dotacji nie mo że przekroczy ć 70% kosztów przedsi ęwzi ęcia. Okres kredytowania przy udzielaniu po życzek do 15 lat przy karencji nie dłu ższej ni ż 12 m-cy. Udzielona po życzka mo że by ć cz ęś ciowo umorzona na wniosek 68 po życzkobiorcy w wysoko ści do 15% udzielonej po życzki przy spłacie 50% po życzki osi ągni ęcia zało żonych efektów. Udzielane mog ą by ć tak że dotacje w wysoko ści do 30% kosztów przedsi ęwzi ęcia dla samorz ądów terytorialnych, ich zwi ązków i stowarzysze ń oraz spółki wodne. Samorz ądy mog ą uzyska ć na to samo przedsi ęwzi ęcie dotacj ę w wysoko ści do 30% kosztów zadania dla zbilansowania środków. Programy do sfinansowania przez NFOSiGW to m.in.: - realizacja mi ędzygminnych programów gospodarowania odpadami, - ochrona wód przed zanieczyszczeniem /wód granicznych i transgranicznych, - wspieranie realizacji programów małej retencji wód, - ochrona powietrzna, ziemi, przyrody i krajobrazu.

10.2.2. Kapitał własny inwestora i kredyty komercyjne Kapitał własny inwestorów - to środki własne samorz ądów /bud żetowe/ lub podmiotów gospodarczych realizuj ących przedsi ęwzi ęcie ekologiczne. Kredyty komercyjne s ą mo żliwe do zaci ągni ęcia w bankach, np. w Banku Ochrony Środowiska SA (BO Ś SA) - wymaga 50% środków własnych i kieruje si ę kryteriami podobnymi do NFOSiGW /kredyty mog ą by ć „ta ńsze" w wyniku dopłat do niektórych transz z NFOSiGW/. Kryteria to efektywno ść ekologiczna i zgodno ść przedsi ęwzi ęcia z polityk ą ekologiczn ą.

10.2.3. Środki UE

♦ Fundusz Spójno ści (program zbli żony do przedakcesyjnego ISPA, którego Polska przestała by ć beneficjentem z dniem wst ąpienia do UE) - sektor ochrony środowiska oraz transportu. Tematy finansowania to: oczyszczanie ścieków, zaopatrzenie w wod ę, jako ść powietrza, gospodarka odpadami. Projekty musz ą mie ć znacz ący wpływ na środowisko. Kryteria dla projektów: - wielko ść inwestycji min. 10 mln EURO, - podmiot publiczny - inwestor do 75% kosztów, - wymagaj ą spełnienia dyrektyw obowi ązuj ących w danym kierunku - element ochrony środowiska, - zgodno ść programów lokalnych z regionalnym, - przeprowadzanie post ępowania w sprawie ocen oddziaływania na środowisko.

10.2.4. Fundusze Strukturalne • Są to instrumenty finansowego wsparcia Europejskiej Polityki Regionalnej dost ępne dla pa ństw członkowskich Wspólnoty. Środki Funduszy Strukturalnych s ą rozdzielane i wydatkowane w kilkuletnich okresach zwanych "okresami programowania", obowi ązuj ą trzy cele Funduszy Strukturalnych, Cel 1: Wspieranie rozwoju i strukturalnego dostosowania regionów opó źnionych w rozwoju. Kryterium zaliczenia regionu do obj ęcia pomoc ą w ramach Celu 1 jest warto ść PKB na mieszka ńca ni ższa ni ż 75% średniej unijnej. Po wej ściu do Unii Europejskiej Polska jako cało ść b ędzie kwalifikowała si ę do obj ęcia Celem 1. Cel 2: Wspieranie gospodarczej i społecznej konwersji terenów przemysłowych, 69 wiejskich, miejskich oraz zale żnych od rybołówstwa stoj ących w obliczu problemów strukturalnych. Cel 3: Dostosowanie i unowocze śnianie systemów o światy, szkolenia i zatrudnienia.

Funduszami Strukturalnymi s ą: ♦ Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF) - finansuje przede wszystkim rozwój regionalny i lokalny poprzez wsparcie - inwestycji infrastrukturalnych (transport, energetyka, telekomunikacja, infrastruktura ochrony środowiska , inwestycje w infrastruktur ę edukacji i ochrony zdrowia), - małych i średnich przedsi ębiorstw (inwestycje w przedsi ębiorstwa produkcyjne, w sferze usług otoczenia przedsi ębiorczo ści, w zakresie bada ń, transferu technologii itp.). ♦ Europejski Fundusz Społeczny (ESF) - promuje wykształcenie oraz mobilno ść geograficzn ą i zawodow ą pracowników, wspiera powrót na rynek pracy osób bezrobotnych i grup zagro żonych wykluczeniem społecznym. ♦ Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (Sekcja Orientacji) (EAGGF) - finansuje działania w maj ące na celu rozwój terenów wiejskich w zakresie: - podwy ższania produktywno ści i wprowadzania post ępu technicznego, - racjonalnego rozwoju produkcji rolnej, - finansowanie infrastruktury podstawowej na terenach wiejskich, - dywersyfikacji (zró żnicowania) produkcji, - ochrony środowiska, - rozwoju agroturystyki i modernizacji gospodarstw rolnych. - - Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich - Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich jest instrumentem Wspólnej Polityki Rolnej UE, ukierunkowanym na wsparcie regionów krajów członkowskich o strukturze typowo rolniczej. Z puli środków EFRROW finansowane s ą projekty, maj ące na celu zrównowa żony rozwój sektorów rolnictwa i le śnictwa, popraw ę konkurencyjno ści gospodarki rolno-żywno ściowej, wzrost zatrudnienia i rozwój przedsi ębiorczo ści, popraw ę stanu środowiska , rozwój turystyki, rozbudow ę infrastruktury, ułatwienie dost ępu do usług oraz podniesienie jako ści życia na terenach wiejskich. - Środki Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) przeznaczone dla Polski dost ępne s ą w ramach - Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW)

Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2007-2013 Środowisko i czysta energia » Działanie 6.1. Ochrona i kształtowanie środowiska » Działanie 6.2. Energia przyjazna środowisku Oś priorytetowa VI: Środowisko i czysta energia Celem priorytetu jest poprawa stanu, zachowanie bioró żnorodno ści oraz zapobieganie degradacji środowiska naturalnego. Realizacja działa ń w ramach Osi priorytetowej VI doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, maj ącego wpływ na jako ść życia mieszka ńców 70 województwa, b ędącego jednocze śnie elementem jego atrakcyjno ści gospodarczej. Czyste, mało przekształcone przyrodniczo tereny przekładaj ą si ę na atrakcyjno ść turystyczna regionu, za ś odpowiednia infrastruktura wodnokanalizacyjna oraz gospodarka odpadami umo żliwi a prowadzenie działalno ści gospodarczej bez generowania znacz ących kosztów środowiskowych. W ramach priorytetu wspierane będą głównie projekty dotycz ące wymiany lub zast ępowania standardowych źródeł ciepła (takich jak np. kotłownie w ęglowe) na zasilane źródłami alternatywnymi (np. biomasa) w obiektach u żyteczno ści publicznej, gdzie beneficjentem jest jednostka samorz ądu terytorialnego, a wybudowana infrastruktura nie jest przeznaczona do produkcji energii na rynek. Projekty realizowane b ędą zgodnie z Wojewódzkim Programem Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego, ze szczególnym uwzgl ędnieniem terenów gdzie wyst ępuj ą niedobory energii oraz gdzie wyst ępuj ą naturalne zasoby OZE.

10.2.5. Inne jednostki finansuj ące inwestycje ekologiczne
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) gospodaruje funduszami Unii Europejskiej i innymi funduszami pochodz ącymi z pomocy zagranicznej dla inwestycji ekologicznych realizowanych na terenach wiejskich.
Pomoc - to dotacja nawet do 50% warto ści przedsi ęwzi ęcia - budowy oczyszczalni i zaopatrzenia w wod ę.
Ekofundusz - zarz ądza środkami pochodz ącymi z ekokonwersji polskiego długu. Pomoc w formie dotacji do 30% kosztów przedsi ęwzi ęcia głównie z zakresu ochrony atmosfery w tym wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii: biomasy, sło ńca i wiatru.
Fundacja - Wspomagaj ąca Zaopatrzenie Wsi w Wod ę zwana „Fundacj ą Prymasowsk ą" lub „Ko ścieln ą".
Pomoc w zakresie budowy wodoci ągów, oczyszczalni ścieków w tym przydomowych oraz rozwoju działalno ści agroturystycznych.
Fundacja na Rzecz Rozwoju Wsi Polskiej - udziela kredytów na budow ę oczyszczalni ścieków, jako ści powierzchni ziemi i popraw ę jako ści wody do picia.
Fundacja Partnerska dla Środowiska (FP Ś) - wspiera finansowo inwestycje w zakresie energetyki odnawialnej w formie dotacji.
Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) - wsparcie w formie dotacji dla inwestycji w energetyce odnawialnej.
Program Partnerstwa dla Samorz ądu Terytorialnego (EGPP/USAID) - wsparcie energetyki odnawialnej - dotacje.
Agencja Techniki i Technologii (ATT) - udziela kredytów na zadania w energetyce odnawialnej.
Agencja Rozwoju Regionalnego w Lublinie.

11. SPOSÓB MONITORINGU I OCENY REALIZACJI CELÓW • Monitorowanie gminnego planu gospodarki odpadami rozpoczyna si ę na etapie jego uzgodnienia. • Wszystkie plany organów samorz ądowych ni ższego szczebla podlegaj ą zaopiniowaniu przez organy szczebla wy ższego i tak: 71

• Plan gminny podlega zaopiniowaniu przez Zarz ąd Województwa i Zarz ąd Powiatu oraz Regionaln ą Dyrekcj ę Ochrony Środowiska, • Mechanizm ten daj ę gwarancj ę spójno ści planów poszczególnego szczebla. • Ustawa o odpadach zobowi ązuje, aby plany gospodarki odpadami aktualizowane były nie rzadziej ni ż raz na 4 lata. Organy samorz ądowe poszczególnych szczebli przygotowuj ą co 2 lata sprawozdania z realizacji planów gospodarki odpadami. • Monitoring realizacji planu gospodarki odpadami na szczeblu gminy prowadzony będzie na bie żą co przez Urz ąd Gminy. Monitorowa ć nale ży w szczególno ści: - jako ść odpadów i dostosowanie ilo ści i rodzaju urz ądze ń do selektywnego gromadzenia, - ilo ść poszczególnych rodzajów odpadów (ewidencja odpadów), - ustalanie potrzeb i priorytetów w zakresie zbiórki odpadów, - rozmieszczenie urz ądze ń, potrzeby odbioru odpadów.

Tabela 26. Wska źniki monitorowania planu przez Gmin ę Józefów do roku 2018 Wska źnik stanu gospodarki odpadami i Stan wyj ściowy/ Lp. świadomo ści społecznej stan docelowy Masa odpadów komunalnych wytworzonych - Mg/rok 1. ogółem 2407/ Odsetek mieszka ńców gminy obj ęta 2. zorganizowanym systemem zbierania odpadów 83%/ komunalnych Masa zebranych odpadów komunalnych - ogółem Mg/rok 3. 579/ Masa odpadów komunalnych zebrana selektywnie Mg/rok 4. 186,5/ Masa odpadów komunalnych zebranych jako Mg/rok 5. zmieszane odpady komunalne 392,6/ Odsetek masy zmieszanych odpadów komunalnych % 6. unieszkodliwiana poprzez składowanie 100/ Odsetek masy zmieszanych odpadów komunalnych % 7. składowanych bez przetwarzania 100/ Odsetek masy zmieszanych odpadów komunalnych % 8. unieszkodliwiana inn ą metod ą ni ż składowanie 0/ Odsetek masy odpadów komunalnych zebranych % 9. selektywnie poddanych recyklingowi ( bez recyklingu 7,7/ organicznego) Masa wytworzonych odpadów ulegaj ących Mg/rok 10. biodegradacji 1210/ Masa odpadów ulegaj ących biodegradacji Mg/rok 11. poddanych recyklingowi organicznemu 363/ Masa odpadów ulegaj ących biodegradacji Mg/rok 12. składowana na składowiskach 197,0/ Iloraz masy odpadów ulegaj ących biodegradacji 13. składowanych na składowisku do masy tych 0,41/ odpadów wytworzonych w 1995 r. Odsetek masy odpadów komunalnych zebranych % 15. selektywnie poddanych termicznemu przekształceniu 0/ 72

w spalarniach ( Ilo ść odzyskiem energii) Masa wytworzonych odpadów niebezpiecznych Mg/rok 16 12,5 / Masa selektywnie zebranych odpadów Mg/rok 17. niebezpiecznych 3,83/ Odsetek masy wytworzonych odpadów % 18. niebezpiecznych poddanych recyklingowi 30,6/ Odsetek masy odpadów niebezpiecznych % 20. unieszkodliwionych poprzez składowanie bez 69,4/ przetworzenia Odsetek masy odpadów niebezpiecznych % 21. unieszkodliwionych innymi metodami ni ż 0/ składowanie. Odsetek masy odpadów niebezpiecznych podanych % 22. termicznemu przekształceniu 0/ 23. Masa selektywnie zebranych olejów odpadowych 0/ Masa zebranego sprz ętu elektronicznego Mg/rok 24. i elektrycznego z gospodarstw domowych 3,83/ Mg/rok 25. Masa selektywnie zebranych baterii i akumulatorów 0/ 26. Masa wytworzonych osadów ściekowych 7,2/ Mg/rok (s.m.o) Odsetek osadów ściekowych wykorzystanych % 27. rolniczo 100/ Odsetek osadów ściekowych poddanych % 28. przetworzeniu termicznemu 0/ Odsetek osadów ściekowych unieszkodliwianych % 29. poprzez składowanie na składowiskach 0/ Masa wytworzonych odpadów opakowaniowych Mg/rok 30. 689,6/ Masa zebranych odpadów opakowaniowych do Mg/rok 31. odzysku i recyklingu 186,5/ Masa odpadów opakowaniowych unieszkodliwiana % 32. na składowiskach 73,0/ Ilo ść interwencji (wniosków) zgłaszanych w gminie 33. liczb/opis dotycz ących gospodarowania odpadami Liczba kampanii edukacyjnych, konkursów 34. liczba/opis dotycz ących gospodarowania odpadami Nakłady na gospodark ę odpadami zł/Mg. 35.

12. WNIOSKI Z ANALIZY ODDZIAŁYWANIA PROJEKTU PLANU NA ŚRODOWISKO Opracowanie analizy oddziaływania projektu planu gospodarki odpadami na środowisko wynika z przepisów zawartych w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 9.04.2003 r w sprawie sporz ądzania planów gospodarki odpadami (par. 5 ust.1 pkt.10). Jak wynika z przedstawionego w Projekcie Planu… stanu aktualnego w zakresie gospodarki odpadami w Gminie Józefów , stan ten nie odpowiada jeszcze 73 obowi ązuj ącym standardom, w wyniku czego poszczególne elementy środowiska nara żone s ą na zanieczyszczenie. Wyst ępuj ące dotychczas mankamenty w gospodarce odpadami na terenie gminy to: - niski stopie ń zbierania odpadów komunalnych, - zbyt wolny rozwój systemu selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych, - praktyki spalania odpadów na powierzchni ziemi i w paleniskach domowych, - nie przestrzeganie procedur przy wymianie pokry ć azbestowych ( eternit), - przypadki „dzikiego porzucania odpadów”, Wymienione mankamenty gospodarki odpadami wpływaj ą niekorzystnie na wszystkie elementy środowiska, a w szczególno ści: ludzi, zwierz ęta, powierzchni ę ziemi, powietrze, wod ę, krajobraz.

Główne zało żenia i cele Projektu Planu

Podstawowe cele i kierunki przedstawione w Projekcie planu gospodarki odpadami dla Gminy Józefów s ą zgodne z Polityk ą Ekologiczn ą Pa ństwa oraz planami wy ższego szczebla. Główne zało żenia i cele Projektu Planu opieraj ą si ę o dokumenty nadrz ędne tj: - „II Polityka Ekologiczna Pa ństwa”, która okre śla cele na lata 2010-2025, - „Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016”, - „Krajowego Planu Gospodarki Odpadami - 2010”, - „Planu Gospodarki Odpadami dla woj. Lubelskiego 2011” - „Strategii Rozwoju Gminy Józefów”. Podstawowe zasady wynikaj ące z powy ższych dokumentów, które s ą wiod ące w Projekcie Planu gospodarki odpadami dla gminy Józefów to: - zapobieganie i minimalizacja powstawaniu odpadów, - poddanie odzyskowi odpadów, których wytworzeniu nie udało si ę zapobiec, - unieszkodliwianie zgodnie z wymogami ochrony środowiska odpadów, których nie udało si ę odzyska ć, - bezpieczne dla środowiska składowanie odpadów, których nie udało się odzyska ć, ani unieszkodliwi ć innymi metodami ni ż składowanie.

Ocena potencjalnych zmian stanu środowiska wynikaj ąca z realizacji ustale ń Projektu Planu Zało żone w Projekcie Planu podstawowe kierunki działa ń zmierzaj ą do osi ągnięcia zakresu celów jak i terminów ich osi ągania. Wdro żenie zaktualizowanego Planu gospodarki odpadami przyczyni si ę do poprawy stanu środowiska, a w szczególno ści poprzez: Obj ęcie zorganizowan ą zbiórk ą wszystkich rodzajów odpadów komunalnych - 100% mieszkańców do ko ńca 2011 r. w zakresie odbierania wszystkich rodzajów odpadów komunalnych na terenie gminy przyczyni si ę do wyeliminowania niekontrolowanego usuwania odpadów do środowiska, co przyczyni si ę do zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska zwłaszcza gruntowo-wodnego. Wdro żenie systemu selektywnej zbiórki odpadów przyczyni si ę do stopniowego zmniejszania udziału odpadów o cechach surowców wtórnych (zwłaszcza odpadów opakowaniowych, ulegaj ących biodegradacji, a tak że wielkogabarytowych i budowlanych) w strumieniu odpadów kierowanych na składowisko. Wpłynie to bezpo średnio na zwi ększenie odzysku i recyklingu odpadów 74 oraz wpłynie na zmniejszenie zapotrzebowania na zajmowanie nowych powierzchni pod deponowanie odpadów. Wdro żenie systemu selektywnej zbiórki odpadów o charakterze niebezpiecznym z odpadów komunalnych przyczyni si ę do zmniejszenia potencjalnego zagro żenia dla środowiska, kierowanych na składowisko, odpadów komunalnych. Zebrane selektywnie odpady niebezpieczne zostan ą w bezpieczny sposób przetransportowane i unieszkodliwione w instalacjach posiadaj ących stosowne zezwolenia. Realizacja Programu usuwania azbestu przyczyni si ę do poprawy warunków środowiska oraz spowoduje popraw ę estetyki gminy. Ograniczenie ilo ści odpadów ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska - pozwoli na zmniejszenie emisji gazów z niekontrolowanego rozkładu odpadów ulegaj ących biodegradacji, odzysk odpadów w postaci kompostu, wykorzystanie biogazów przy kompostowni zorganizowanej. Scentralizowanie gospodarki odpadami przy ZZO spełniaj ącym standardy i wymogi obowi ązuj ących przepisów zmniejszy zagro żenie dla środowiska, a systematyczna kontrola składowiska przy ZZO poprzez badania monitoringowe (zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami) pozwoli na odpowiednio wczesne wykrycie i zapobie żenie lub zminimalizowanie ewentualnych zagro żeń dla środowiska. Współfinansowanie/zakup instalacji, urz ądze ń na wyposa żenie ZZO umo żliwi spełnienie wymaganych limitów odzysku i recyklingu, pozwoli na odci ąż enie strumienia odpadów komunalnych i zagospodarowanie m.in. odpadów ulegaj ących biodegradacji (w kompostowni), odpadów opakowaniowych (linia segregacji), wielkogabarytowych (linia demonta żu) itd. Deponowanie odpadów b ędzie sukcesywnie ograniczane (ilo ść Mg kierowana na składowisko) zgodnie z zało żonymi celami Planu - do strumienia odpadów balastowych (a docelowo odpadów przetworzonych z innych procesów unieszkodliwiania). Zmniejszany b ędzie sukcesywnie w strumieniu odpadów kierowanych do składowania udział odpadów o cechach surowców wtórnych (selektywna zbiórka) oraz odpadów ulegaj ących biodegradacji (kompostowanie) i odpadów niebezpiecznych.

Aktualizacja Planu stanowi modyfikacje o zakresie niewielkim, wprowadzono nowe zasady gospodarowania odpadami komunalnymi wynikaj ące z aktualizacji planów wy ższego szczebla uwzgl ędniaj ąc zasady gospodarowania wszystkimi rodzajami odpadów komunalnych. Plan podporz ądkowuje swoje zapisy regionizacji w gospodarce odpadami maj ące na celu popraw ę gospodarowania odpadami. Realizacja celów i zada ń wynikających z niniejszego Planu b ędzie słu żyła poprawie jako ści środowiska na terenie Gminy Józefów. Realizacja Planu nie wpłynie niekorzystnie na obszary prawnie chronione na podstawie ustawy o ochronie przyrody.

75

13. STRESZCZENIE W J ĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM

Gmina Józefów realizuj ąc wymogi stawiane przez aktualnie obowi ązuj ące przepisy realizuje i doskonali okre ślone zasady w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi powstaj ącymi w poszczególnych posesjach jak i powstaj ących w sferze usługowej. Ujednolicenie tego gospodarowania jak i wymogi prawne zawarto w niniejszej aktualizacji Planu gospodarki odpadami. Podstawowe zasady gospodarowania odpadami, jakie okre śla plan wynikaj ą z przepisów i s ą to: - zapobieganie powstawaniu odpadów, - segregacja odpadów w celu odzysku cz ęś ci odpadów, które mo żna przetworzy ć i powtórnie wykorzysta ć, - bezpieczne składowanie odpadów, których nie mo żna wykorzysta ć.

Celem planu jest obj ęcie wszystkich mieszka ńców zorganizowanym selektywnym systemem zbierania odpadów komunalnych. Planuje si ę docelowo wprowadzenie segregacji w poszczególnych posesjach do pojemników, jednak na pocz ątku, aby zmniejszy ć koszty wdra żania planu odpady stanowi ące surowce wtórne zbierane b ędą do worków foliowych, natomiast odpady tzw. resztkowe, które przeznaczone s ą na wysypisko do pojemników. Posesje obj ęte systemem odbierania odpadów zaopatrywane s ą w worki foliowe ró żnego koloru do poszczególnych rodzajów odpadów przez podmioty wykonuj ące usługi odbierania odpadów. Kolory worków i rodzaje odpadów gromadzone w tych workach: - pojemnik (worek) zielony - szkło, - pojemnik (worek) niebieski - papier, - pojemnik (worek) żółty - tworzywa sztuczne, - pojemnik (worek) br ązowy - metale - puszki, - pojemnik (worek) szary - pozostałe odpady (na składowisko).

Worki w czasie napełniania nale ży przechowywa ć w miejscu niedost ępnym dla zwierzyny, aby nie były rozrywane. Drug ą planowan ą wersj ą segregacji odpadów mo że by ć system trzypojemnikowy (workowy), tj.: - pojemnik na odpady suche stanowi ące surowce wtórne (plastik, papier, szkło, metal), - pojemnik na odpady organiczne ulegaj ące biodegradacji, - pojemnik na odpady resztkowe przeznaczone do składowania. Odbieraj ący odpady ustala grafik odbioru napełnionych worków z poszczególnych posesji okre ślaj ąc dokładnie dzie ń, tak aby worki nie były nara żone na penetracj ę zwierzyny. W dniu odbioru posesja zostaje wyposa żona w nowe worki. Plan przewiduje równie ż selektywne zbieranie odpadów nazywanych jako niebezpieczne, s ą nimi: przeterminowane leki, przepracowane oleje, baterie, farby i lakiery, środki ochrony ro ślin, jarzeniówki. Zbierane b ędą równie ż stare urz ądzenia AGD, tj. lodówki, pralki, sprz ęt RTV, meble.

76

Odpady te zbierane b ędą w wyznaczone przez firm ę odbieraj ącą . Na terenie gminy b ędą równie ż wyznaczone miejsca, gdzie ustawione b ędą kontenery ogólnie dost ępne do selektywnego gromadzenia odpadów. Będą to tereny okresowych skupisk ludno ści zamieszkałej na terenie gminy jak i osób przebywaj ących czasowo. Miejscami tymi b ędą parkingi przy głównych trasach, targowiska, centra handlowe, (okresowo cmentarze) itp. Na terenach zabudowy blokowej zbierane b ędą selektywnie odpady organiczne z przeznaczeniem do kompostowania w kompostowni przy składowisku odpadów w Wincentowie. Równie ż odpady zielone z piel ęgnacji terenów zielonych b ędą wywo żone do kompostowania. Na terenach zabudowy zagrodowej i jednorodzinnej realizowane b ędzie kompostowanie odpadów organicznych (li ście, trawa itp.) w kompostownikach urz ądzanych na posesjach. Plan przewiduje równie ż cz ęść szkoleniow ą w poszczególnych miejscowo ściach i w poszczególnych grupach wiekowych, gdzie b ędą przekazywane informacje na temat celowo ści wprowadzania segregacji odpadów oraz kompostowania odpadów organicznych w kompostownikach przydomowych, szkodliwo ści spalania odpadów. Plan będzie cz ęś ciowo finansowany przez gmin ę, a cz ęś ciowo przez mieszka ńców, z docelowym jego zało żeniem, że gmina pełni ć b ędzie rol ę organizatorsk ą, natomiast ka żdy ponosi koszty za własne odpady.

14. PODSTAWA OPRACOWANIA I MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE

Podstaw ą prawn ą opracowania s ą m.in.: 1) Ustawa z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz.150 z pó źn. zm.) , 2) Ustawa z dn. 18.07.2001 r. Prawo wodne (t.j. Dz. U. z 2005, Nr 239 poz.2019 r. z po źń . zm.), 3) Ustawa z dn. 27.04.2001 r. o odpadach (t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243.) , 4) Ustawa z dn.13.09.1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008 z pó źn. zmianami) , 5) Ustawa z dnia 3.10.2008 o udost ępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko.( Dz.U.Nr 199,poz.1227 z pó źn.zm). 6) Ustawa z dn. 20.12.1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. Nr 9/97 poz.43 z po źń . zm.), 7) Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 9.04.2003 r. w sprawie planów gospodarki odpadami (Dz. U. Nr 66 poz. 620 z pó źn. zm.), 8) Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 13.03.2006 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie planów gospodarki odpadami ( Dz.U.Nr 46, poz.1994). 9) Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 27.09.2001 r. Katalog odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206), 10) Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 21.04.2006 r. w sprawie listy rodzajów odpadów, które posiadacz odpadów mo że przekazywa ć osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym, nieb ędącym przedsi ębiorcami, do wykorzystania na ich własne potrzeby (Dz.U. Nr 75 poz. 527z pó źn. zm.), 77

11) Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i pou żytkowych (Dz. U. Nr 109, poz. 752), 12) Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649).

Ponadto: Literatura: 1) Prognozowanie ilo ści, jako ści oraz metod usuwania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, H. Piotrowska, PZITS W-wa. 2) Plan gospodarki odpadami dla gminy Józefów – 2004 r. 3) „Plan gospodarki odpadami dla woj. lubelskiego 2011” - Zarz ąd Województwa Lubelskiego, 2008 r 4) Plan gospodarki odpadami dla Powiatu Biłgorajskiego - Starostwo Powiatowe. 5) Uchwała Rady Ministrów Nr 233 z dnia 29 grudnia 2006 r. w sprawie „Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2010” - Monitor Polski Nr 90/2006 poz. 946 . 6) „Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2009 – 2012 z perspektyw ą do roku 2016” - Monitor Polski nr 34/2009, poz. 501 . 7) „Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006 - 2020” - Zarz ąd Województwa Lubelskiego, Lublin, 2005 r. 8) „Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2007 - 2013”, przyj ęty przez Komisj ę Europejsk ą 2 pa ździernika 2007 r. - Zarz ąd Województwa Lubelskiego, 2007 r.

GMINA JÓZEFÓW INFRASTRUKTURA TECHNICZNA SKALA 1:100000

849

e

853 853 NO NO JÓZEFÓWÓ NU

849

LEGENDA NU GMINNE SK£ADOWISKO ODPADÓW - ISTNIEJ¥CE

NO OCZYSZCZALNIE ŒCIEKÓW

UJÊCIA WODY (KOMUNALNE)

SZTUCZNE ZBIORNIKI WODNE