Manuscript Title
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
KSÜ Tarım ve Doğa Derg 24(1): 122-129, 2021 KSU J. Agric Nat 24(1): 122-129, 2021 https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.734355 Sumbas İlçesi Koşullarında Yetiştirilen Yerel Cin Mısır (Zea mays everta) Popülâsyonlarının Kalite Kriterlerinin Belirlenmesi Leyla İDIKUT1, Mustafa ÖNEM2, Gülay ZULKADIR3 1,2Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü, 46100, Kahramanmaraş, Türkiye, 3Mersin Üniversitesi, Silifke Uygulamalı Teknolojik ve İşletmecilik Yüksekokulu, Organik Tarım İşletmeciliği Bölümü, 33940, Mersin, Türkiye 1https://orcid.org/0000-0002-0685-7158,2https://orcid.org/0000-0003-2971-2055,3https://orcid.org/0000-0003-3488-4011 : [email protected] ÖZET Araştırma Makalesi Bu araştırma yerel cin mısır popülasyonlarının Osmaniye ili Sumbas ilçesi koşullarında verim performanslarının araştırılarak bu ekolojiye Makale Tarihçesi uygun yüksek verimli ve kaliteli cin mısır çeşitlerini belirlemek Geliş Tarihi : 08.05.2020 amacıyla 2014 yılında yürütülmüştür. Tesadüf blokları deneme Kabul Tarihi : 04.07.2020 desenine göre dört tekerrürlü olarak kurulan bu araştırmada 2 adet yerel cin mısır çeşidi ve 15 adet yerel cin mısır popülasyonu Anahtar Kelimeler kullanılmıştır. Araştırmada incelenen popcorn genotiplerinin kalite Yerel patlak mısır özelliklerinin en düşük ve en yüksek değerler sırasıyla bin tane Patlama oranı ağırlığının 128.79 - 181.06 g, patlamayan tane oranının % 0.02 - 0.08, Protein oranı patlama oranının % 0.93 - 0.98, 50 g tanenin patlama hacminin 15.55 Nişasta oranı - 21.78 cm3 g-¹, protein oranının % 8.44 - 16.65, yağ oranının % 3.003 Yağ oranı - 6.65), kuru madde oranının % 86.65 - 88.003, nişasta oranının % 76.76 - 80.17 arasında değiştiği tespit edilmiştir. Sonuç olarak en yüksek protein ve yağ değeri Sakarya Han köyünden toplanan popülasyondan elde edildiği ve patlama oranının da iyi olduğu kaydedilmiştir. Yerel cin mısırı popülasyonlarından Bafra Koşuköy, Çanakkale Patlak, Balıkesir Beyaz Cin ve Çanakkale Beyaz Cin mısır populasyonları 1000 tane ağırlığı; Samsun Beyaz Cin ve Kdirli Cin mısır populasyonları patlama oranları; Çanakkale Sarı Cin, Samsun Merkez ve Bafra Koşuköy mısır populasyonları patlama hacmi; Sakarya Hanköyü protein, yağ ve nişasta oranları bakımından ve Edirne Beyaz Cin, Kadirli Cin ve Çanakkale Patlak mısır populasyonları kuru madde oranı yönünden ticari çeşit olan Nermin Cin ve Ant Cin 98’den daha yüksek değerlere sahip olduğu belirlenmiştir. Determination of Quality Criteria of Local Popcorn (Zea mays everta) Populations Grown in Sumbas District Conditions ABSTRACT Research Article This research was conducted in 2014 in order to determine the high- yielding and quality popcorn varieties by investigating the yield Article History performances of landraces popcorn populations in Sumbas district Received : 08.05.2020 conditions of Osmaniye province. This study was designed as a Accepted : 04.07.2020 randomized block with four replications. Plant materials used in the trials were 2 local popcorn varieties and 15 local popcorn populations. Keywords The lowest and highest values of the quality characteristics of popcorn Landraces popcorn genotypes examined in the study were 128.79-181.06 g, 0.02-0.08%, Popping rate 0.93-0.98 %, 15.55-21.78 cm3 g-¹, 8.44-16.65%, 3.003-6.65%, 86.65- Protein ratio 88.003%, and 76.76-80.17% for one thousand grain weight, unpopped Starch ratio kernel rate, popping rate, the popping volume of 50 g grains, protein Oil ratio ratio, oil ratio, dry matter ratio, and starch ratio, respectively. As a result, it was recorded that the highest protein and oil ratiowas obtained from the population collected from Sakarya Hankoyu. It was determined that landraces popcorn populations sustained higher values than the commercial variety Nermin pop and Ant pop 98, Bafra Koşuköy, Çanakkale Patlak, Balıkesir White Gin and Çanakkale White Cin maize populations in terms of 1000 grain weight; Samsun KSÜ Tarım ve Doğa Derg 24(1): 122-129, 2021 Araştırma Makalesi KSU J. Agric Nat 24(1): 122-129, 2021 Research Article White Cin and Kadirli Cin corn populations in terms of popping rates; Çanakkale Sarı Cin, Samsun Merkez and Bafra Koşuköy corn populations in terms of popping volume; Sakarya Hanköyü in terms of protein, oil and starch ratios and Edirne White Cin, Kadirli Cin and Çanakkale Popcorn populations in terms of dry matter ratio. Atıf İçin: İdikut L, Önem M, Zülkadir G 2021. Sumbas İlçesi Koşullarında Yetiştirilen Yerel Cin Mısır (Zea mays everta) Popülâsyonlarının Kalite Kriterlerinin Belirlenmesi. KSÜ Tarım ve Doğa Derg 24(1): 122-129. https://doi.org/ 10.18016/ksutarimdoga.vi.734355. To Cite: İdikut L, Önem M, Zülkadir G 2021. Determination of Quality Criteria of Local Popcorn (Zea mays everta) Populations Grown in Sumbas District Conditions. KSU J. Agric Nat 24(1): 122-129. https://doi.org/ 10.18016/ksutarimdoga.vi.734355. GİRİŞ zaman içerisinde genetik çeşitliliği yüksek olan doğal Mısır (Zea mays L.), Türkiye’de buğday ve arpadan populasyonların azalmasına neden olmuştur. Yerel sonra en çok üretilen tahıl bitkisidir (TÜİK 2020). populasyonlar hibritlere kıyasla daha az verim Çoğunlukla yüksek protein ve özellikle A vitamini vermekte (Özkaynak ve Samancı 2003) fakat olumsuz yönünden zengin olan danenin % 82.5 gibi büyük koşullara karşı daha dayanıklı (Dwivedi ve ark. 2016) oranını endosperm oluşturarak iyi bir konsantre gıda olmaktadır. olarak kullanılan (Tekçe ve Gül 2014) ve yetiştirilen Yerel populasyonların biyotik ve abiyotik streslere cin mısırı, son yıllarda biyoyakıt kaynağı olarak da karşı dayanıklılığı dikkate alınarak, yerel çeşitlerin giderek önemi artmaktadır (Lana ve ark. 2017). korunması ve tarımın sürdürülmesi gerekmektedir. Dünya’da mısır üretimi 2014 yılında 1.039.226.655 ton Yerel çeşit kullanımının özendirilmesi ile adaptasyon olup, bu değer Türkiye’de 5.950.000 ton’dur. Aradan yeteneği yüksek, strese dayanıklı genetik materyalin geçen dört yılda bu değerler sırasıyla 1.147.689.084 ve devamlılığının sağlanması sağlanacak, ticari tohum 5.700.000 ton olmuştur (FAOSTAT 2020). Türkiye’de için harcama yapmasının önüne geçilecek, ülke üretilen mısırın ekim alanları incelendiğinde ise en ekonomisine de katkı sağlanmış olacaktır. Ayrıca yerel fazla ekim yapılan illerin Kahramanmaraş- Elbistan, çeşitler ıslah çalışmalarında vazgeçilemez genetik Çukurova (Adana-Mersin), Aydın, Denizli, Kayseri, materyal çeşitliliğini taşımaktadır. Konya, Karaman ve Kırşehir olduğu görülmüştür Bu çalışmada, Sumbas ve Kadirli yöresinde cin mısır (Öztürk ve ark. 2016). ekimini geliştirmek için, Türkiye genelinden toplanan Dünyada mısır üretim ve tüketimi kullanım amacına 17 adet yerel cin mısırı popülasyonu ekilerek bitkisel bağlı olarak alt varyetelerde farklılık göstermektedir. ve verim yönünden üstün özelliklere sahip Tüm varyeteler arasında patlak mısır bitki ve tohum genotiplerin belirlenmesi amaçlanmıştır. özellikleri bakımından ayırt edici özelliği bulunmaktadır. Patlak mısır ısıl işleme maruz MATERYAL ve METOD bırakıldığında genişleyen endosperm içeriği, sert Materyal tohum kabuğunu yırtarak patlar ve hacmi genişler. Araştırma, 2 adet yerli ticari çeşit ve 15 adet yerel Ayrıca içerdiği yüksek lif, vitamin ve mineraller gibi popülasyon olmak üzere, toplam 17 adet cin mısır besin içeriği (Öztürk ve ark. 2016), mide asidi emilimi genotipi, 2014 yılı Mart- Temmuz ayları arasında ile sağlıklı ve besleyici bir aperatif ürün olması, açlık Osmaniye ili Sumbas ilçesi koşullarında hissini azaltıp tokluk hissi vermesi ve bütün tahıl gerçekleştirilmiştir. Denemede kullanılan olarak kalori miktarının da düşük (Jele ve ark. 2014) materyaller, Türkiye’nin farklı bölgelerinden temin olması nedenleri ile atıştırmalık yiyecek olarak edilmiş ve elde edildikleri yörelere göre aşağıda patlamış mısır (Zea mays everta Sturt.) kullanımı belirtildiği gibi adlandırılmıştır (Çizelge 1). dünya çapında sürekli artmaktadır. Mısır bitkisinin açık tozlaşan bir tür olması, geniş Deneme yerine ait iklim ve toprak özellikleri morfolojik farklılıklara ve daha geniş coğrafik şartlara Denemenin yürütüldüğü yöreye ve yetiştirildiği adaptasyonunun daha kolay olmasını sağlamaktadır. sezona ait bazı iklim değerleri Çizelge 2’de verilmiştir Mısırın bu özelliği sadece adaptasyonu (Anonim 2017a). Osmaniye İli Sumbas İlçesinde 2014 kolaylaştırmamış ayrıca araştırıcılar tarafından yılındaki ortalama yağış miktarı 61.0 mm iken uzun genetik yapısının daha kolay ve yoğun olarak yıllarda yetişme dönemindeki yağış ortalaması 65.1 değiştirmesine neden olmuştur. mm’dir. Denemenin yürütüldüğü sezona ait yağış Hem araştırıcıların hem de tohum firmalarının en miktarı uzun yıllar ortalamasında düşük olduğu temel amacı üreticilerin daha yüksek verim ile elde gözlenmiştir. Ayrıca vejetasyon periyodu içerisindeki edebilecekleri yüksek kar oranı olmuştur. Bu durum dağılımı da yıllar arasında farklılıklar göstermiştir. ise hibrit tohum üretimi ve kullanımını artırmıştır. Araştırmanın yapıldığı 2014 yılında bitkinin Ancak ticari hibrit çeşitlerin artması ve yaygınlaşması gereksinim duyduğu su yağışla karşılanmayacak 123 KSÜ Tarım ve Doğa Derg 24(1): 122-129, 2021 Araştırma Makalesi KSU J. Agric Nat 24(1): 122-129, 2021 Research Article kadar düşük olduğundan, bitki ve toprak durumu Uzun yıllar ortalamasına göre, yıllık ortalama sıcaklık gözlenerek 6 kez salma sulama yapılmıştır. 20.8 °C iken yetiştirme döneminde 21.4 °C olmuştur. Bu sonuçtan da anlaşılacağı üzere uzun yıllar ortalaması yetiştirme döneminde daha yüksektir. Çizelge 1. Denemede kullanılan yerel cin mısır genotipler Uzun yıllar ortalamasına