Ii. Meşrutiyet Döneminde Paramiliter Gençlik Örgütleri
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Doktora Tezi II. MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE PARAMİLİTER GENÇLİK ÖRGÜTLERİ Sanem Yamak 2502030209 Tez Danışmanı Doç. Dr. Birsen Örs İstanbul 2009 II. MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE PARAMİLİTER GENÇLİK ÖRGÜTLERİ Sanem Yamak ÖZ Bu tezde II. Meşrutiyet döneminde kurulan paramiliter gençlik örgütleri, kuruldukları dönemin koşulları ve ihtiyaçları doğrultusunda, “millet-i müsellaha” yaratma amacı çerçevesinde, gençliğin savaş için fiziksel ve ruhsal açıdan hazırlanması ve seferber edilmesinin birer aracı olarak incelenmiştir. Bir yandan Avrupa’da görülen benzer uygulamalar incelenerek, bir karşılaştırma yapma ve bu örgütlerin özgül örnekler olmaktan çıkarılıp, daha geniş bir tarihsel ve mekansal düzlemde anlaşılmaları sağlanmaya, diğer yandan da ortaya çıktıkları dönemin koşul ve ihtiyaçlarına odaklanılarak, bu örgütlerin savaşlarla ve savaşın ihtiyaçları ile olan bağlantısı gösterilmeye çalışılmıştır. Paramiliter gençlik örgütlerinin amaç, örgüt yapısı ve faaliyetleri açısından ayrıntılı bir biçimde incelenmeye çalışıldığı bu tez, ikincil kaynaklardan da yararlanmakla birlikte büyük ölçüde arşiv belgeleri, örgütlerin resmi mevzuatları, yayınları ve dönem gazete ve dergileri gibi birincil kaynaklara dayandırılmaya çalışılmıştır. Araştırma sonucunda sözkonusu örgütlerin Balkan Savaşı’nda alınan yenilgilerin ertesinde, gençleri fiziksel ve ruhsal açıdan askere hazırlamak için kuruldukları görülmüştür. Bunda Sosyal-Darwinist fikirler, “millet-i müsellaha” yaratma amacı, gençlerin fiziksel ve ruhsal açıdan savaşmak için yetersiz oldukları ve bu sorunu ortadan kaldırmak için beden terbiyesini, izciliği, askeri talimleri esas alan ve vatanseverliği, savaşçılığı aşılayan bir eğitimin gerekli olduğu yönünde dönemin elitleri tarafından ileri sürülen görüşler ve yaklaşmakta olan savaş etkili olmuştur. Birinci Dünya Savaşı sırasında savaşın acil ihtiyaçları doğrultusunda, tüm gençlerin zorunlu üyeliğini gerektiren daha kapsamlı ve etkin bir örgütlenme çabasına girişilmiş, ancak savaş koşullarında, örgütlenme ve faaliyet açısından sorunlarla karşılaşılaşılmıştır. iii THE PARAMILITARY YOUTH ORGANISATIONS IN II. CONSTITUTIONAL MONARCHY PERIOD Sanem Yamak ABSTRACT In this thesis; the paramilitary youth organisations established during the period of II. Constitutional Monarchy of the Ottoman Empire, as means of physically and mentally preparing and mobilising the youth for the war, for the purpose of building a “nation in arms”, within the scope and needs of the preiod; has been examined. It has been aimed, on one hand, to investigate similar implementations throughout Europe, and rather than singling them out as peculiar examples, to understand them on a broader historical and geographical setting; and on the other, to focus on the conditions and needs, which nurtured them, to explain the relation between these organisations and war. This thesis is based on, along with supplementary sources, mainly on primary sources such as archive documents, official legislation and publications of the organisations, newspapers and journals of the period. In the wake of the defeats of the Ottoman Empire in the Balkan Wars; Social- Darwinist ideas, the purpose of creating a “nation in arms”, and the belief of the Ottoman elites of the period, regarding the importance of physical training, boyscouting, military training, indoctrinating the youth with patriotic and militaristic ideas, along with the oncoming war; all have been influential in establisment of the aforementioned organisations. In the course of the First World War, a more thorough and effective organisational approach that required the compulsory membership of the entire youth was attempted; however, problems were faced concerning organisational structure and activities, due to the war conditions. iv ÖNSÖZ Bu tezin konusu, Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet Dönemi’nde gençleri askere hazırlamak amacı ile kurulmuş olan paramiliter gençlik örgütleridir. Sözkonusu örgütlerin amaçlarının, örgütlenme biçimlerinin ve faaliyetlerinin incelenmeye çalışıldığı bu tezin amacı, bu örgütlenmeler konusunda ayrıntılı bir inceleme sunmak ama her şeyden önce neden sözkonusu dönemde, hangi ihtiyaçlar ve amaçlar doğrultusunda ortaya çıktıklarını, bu örgütlerden beklentileri ortaya koymaktır. Bu çerçevede II. Meşrutiyet Dönemi’nde kurulmuş olan Türk Gücü, İzciler Ocağı, Osmanlı Güç ve Osmanlı Genç Dernekleri, Balkan Savaşı’nda uğranılan yenilgi sonrasında ve Birinci Dünya Savaşı öncesi ve sırasındaki militarist atmosferde, gençleri fiziksel ve ruhsal olarak askerliğe hazırlama ve onları savaşın ihtiyaçları doğrultusunda seferber etme politikasının araçları olarak incelenecektir. Tezin bu yönüyle, II. Meşrutiyet döneminde süregiden savaş yıllarında iktidarın savaşın ihtiyaçları çerçevesinde, gençlere yönelik politikalarının bir vehçesine, dolayısıyla kısmi de olsa sözkonusu dönemde iktidar-toplum ilişkilerine ışık tutma açısından bir katkıda bulunacağı düşünülmektedir. Bu amaçla öncelikle çağlar boyunca gençliğin askere hazırlanması amacıyla beden terbiyesi, sporlar ve askeri talimin nasıl kullanıldığı, 19. ve 20. yüzyılda Avrupa’da bu çerçevede okullarda hayata geçirilen uygulamalar ve ortaya çıkan paramiliter örgütlenmeler ile bunların kurulma nedenleri ve nitelikleri üzerinde durulacaktır. Daha sonra Osmanlı’da benzer uygulamaların ortaya çıkışı ve gelişimi incelenecek, militarize edilmiş bir beden terbiyesi ve askeri talim dersleri ile paramiliter derneklerin II. Meşrutiyet yıllarında ortaya çıkmasının, Balkan Savaşları yenilgisi ve yaklaşmakta olan savaşın ihtiyaçları ile bağlantısı kurulmaya çalışılacak, ve dönem elitlerinin konuya yaklaşımı ele alınacaktır. Son olarak da sözkonusu paramiliter örgütler ayrıntılı bir incelemeye tabi tutulacaktır. Tez büyük ölçüde konuyla ilgili arşiv kaynakları, derneklerin resmi mevzuatları ve yayınları ile dönem gazete ve dergileri gibi birincil kaynaklara dayandırılmış, konuyla ilgili ikincil nitelikteki literatür de gerektiği ölçüde v kullanılmaya çalışılmıştır. Yine tez, ekte verilen, derneklere ait fotoğraflar, belgeler vb. gibi görsel malzeme ile de desteklenmeye çalışılmıştır. Beni bu konuda çalışmaya sevkeden hocam Prof. Dr. Murat Özyüksel’e, danışmanlığımı üstlenme nezaketi gösteren Doç Dr. Birsen Örs’e, en başından beri bu tezin doğru biçimde planlaması için değerli yönlendirmelerde bulunan ve elinde bulunan kaynakları paylaşmaktan çekinmeyen Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ö. Alkan’a, tez izleme komitesinde yer alan Doç. Dr. Adalet Alada’ya bu tezin yazımı süresince bana ayırdıkları değerli vakitleri, emekleri, destek ve önerileri için teşekkür ederim. Ayrıca akademik birikimimin oluşmasına katkıda bulunan İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi ve Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümleri’nin bütün öğretim üyelerine, araştırma sürecinde yardımları için Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı (ATASE) Arşivi görevlilerine özellikle de Şube Müdürü Öğ. Kd. Alb. Dr. Ahmet Tetik’e, T.C. Başbakanlık Osmanlı Arşivi görevlilerine özellikle bazı yer adlarının belirlenmesindeki yardımlarından dolayı Orhan Özdil’e, İstanbul Devlet Kütüphanesi, İstanbul Millet Kütüphanesi, Atatürk Kitaplığı, Yapı Kredi Sermet Çifter Kütüphanesi, İzmir Milli Kütüphanesi çalışanlarına ve eklerin hazırlanmasındaki yardımı için Arş. Gör. Emre Aykoç’a teşekkür ederim. Bu tezdeki tüm kusur ve eksiklikler ise elbette bu satırların yazarına aittir. vi İÇİNDEKİLER Sayfa no. Öz iii Abstract iv Önsöz v İçindekiler vii Kısaltmalar Listesi xi Giriş 1 Bölümler 1.GENÇLİĞİN EĞİTİMİNİN ARAÇLARI OLARAK BEDEN TERBİYESİ VE ASKERİ TALİM 15 1.1. İlkçağlardan Rönesans’a Gençlerin Askere Hazırlanması Amacına Yönelik Beden Terbiyesi ve Askeri Talim Uygulamaları 16 1.2. Rönesans ve Beden Terbiyesinin Yeniden Keşfi 20 1.3. 19. Yüzyılda ve 20. Yüzyıl Başlarında Avrupa’da Askeri Hazırlık Sürecinin Bir Bileşeni Olarak Beden Terbiyesi, Askeri Talim ve Bu Çerçevede Kurulan Paramiliter Gençlik Örgütlenmeleri 26 1.3.1. 19. Yüzyılda Jimnastik ve Askeri Talimi Temel Alan 28 Paramiliter Örgütlenmelerin Ortaya Çıkışı 1.3.2. 19. Yüzyılda Okullarda Beden Terbiyesi ve Askeri Talim Uygulamaları 36 1.3.3. İngiltere ve Almanya Örneğinde Gençlere Yönelik vii Paramiliter Örgütlenmeler 50 1.3.3.1. İngiltere’de The Boys’ Brigade ve Boy Scouts (İzcilik) Örgütlenmeleri 50 1.3.3.2. Almanya’da Jungdeutschlandbund (Genç Almanya Birliği) Örgütlenmesi 62 2. BÖLÜM: II. MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE BEDEN TERBİYESİ, ASKERİ TALİM ve İZCİLİK 72 2.1. Osmanlı İmparatorluğu’nda “Jimnastik” İle Özdeşleşmiş 74 Bir Beden Terbiyesi Anlayışının Ortaya Çıkışı 2.2. II. Meşrutiyet Döneminde “Vatandaş İcadı”nın ve “Millet-i Müsellaha” Yaratmanın Araçları Olarak Beden Terbiyesi ve Askeri Talim 81 2.3.Osmanlı İmparatorluğu’nda İzcilik Örgütlenmesinin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi 102 2.4. Balkan Savaşı Sonrasında Askeri Hazırlık Sürecinin Bir Bileşeni Olarak Beden Eğitimi ve İzcilik 109 3.BÖLÜM: II. MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE KURULAN İLK PARAMİLİTER GENÇLİK ÖRGÜTLERİ 140 3.1. Türk Gücü Cemiyeti (1913) 140 3.1.1. Türk Gücü Cemiyeti’nin Kuruluşu ve Amacı 140 3.1.2. Türk Gücü’nün Örgütlenme Biçimi 151 3.1.3. Türk Gücü’nün Faaliyetleri 163 viii 3.2. İzciler Ocağı (1914) 170 3.2.1. İzciler Ocağı’nın Kuruluşu ve Amacı 170 3.2.2. İzciler Ocağı’nın Örgütlenme Biçimi 175 3.2.3. İzciler Ocağı’nı Tanıtma ve Oymak Beylerini Yetiştirme Çabaları 181 3.3. Osmanlı Güç Dernekleri (1914) 192 3.3.1. Osmanlı Güç Dernekleri’nin Kurulması ve Amacı 192 3.3.2.Osmanlı Güç Dernekleri’nin Örgütlenme Biçimi 207 3.3.3.