Sosyolojik Bakımdan Türkiye'de İzciliğin Serüveni
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T.C. Đstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi SOSYOLOJ ĐK BAKIMDAN TÜRK ĐYE’DE ĐZC ĐLĐĞĐ N SERÜVEN Đ Turan BAYRAK 2501961026 Tez Danı şmanı Yard. Doç. Dr. Recep ERTÜRK Đstanbul 2009 ÖZ Çalı şmamızın konusu, Türkiye’de Đzcili ğin geli şimini; ülkeye giri ş döneminden itibaren içerisinde yer aldı ğı tarihsel süreçler çerçevesinde ve ili şkili oldu ğu gençlik örgütlenmeleri ba ğlamında ele almaktır. Öncelikle izcili ğin Đngiltere’de ortaya çıkı şı ve bu dönemin siyasal ko şullarını de ğerlendirdik. Đzcili ğin dayanak noktalarını, kurucu Lord Baden Powell’ ın ya şam öyküsü çerçevesinde tartı ştık. Buna ba ğlı olarak 19. yüzyıldan 1945 sonrası süreç arasında Batıda ve ülkemizde paramiliter gençlik örgütü yapılanmalarını de ğerlendirdik. Đzcili ğin günümüzde WOSM ve WAGGS gibi kurumlar aracılı ğı ile küresel bir gençlik hareketi olarak i şlevi ve toplumumuz kar şısındaki konumunun tartı şılması gerekti ğini vurguladık. Đzcilik, tüm dünyada oldu ğu gibi ülkemizde de üzerinde tartı şmaya gereksinim olmayan bir kabul olarak, teknik birtakım bilgilerin aktarılması ve bunların uygulanması biçiminde tanıtılmaktadır. Bizi bu çalı şmaya yönelten etkenler arasında bu iddia ciddi bir paya sahiptir. Öte yandan yüzyılı a şkın süredir Türk toplum yaşamında yer alan bir faaliyet hakkında yeteri kadar bir tahlil ve buna ba ğlı yazılı kaynakça olmayı şı da bir ba şka etken olarak sayılabilir. Çalı şmamız bir Türkiye’de Đzcilik Tarihi anlatımı de ğildir. Amacımız, toplumsal ya şamımızda bir şekilde yer bulmu ş bir olgunun tarihi ortamında ve toplum bilimi önünde olabildi ğince çok yönlü olarak tartı şılmasına yönelik alt yapının olu şmasına katkıda bulunmaktır. iii ABSTRACT The subject of our study is to deal with the development of Scouting in Turkey since its arrival in Turkey in the context of its historical backround and its relation with the youth organizations. Firstly, the emergence of scouting in Britain and political conditions of this period is evaluated. The premise of Scouting is discussed in the framework of founder Lord Baden Powell 's life story. Accordingly, the structuring of the paramilitary youth organization in Turkey and in the West in between the 19th century and post-1945 is evaluated. It is emphasized that as a global youth movement the functions of scouting through the institutions such as WOSM and WAGGS and its position in our society should be discussed. Scouting is accepted in our country as is the case in all over the world as there is no need to debate on or introduced as transfering technical information and implementing of them. Among the factors which has lead us to study on this matter is this claim which has a crucial part heavily. On the other hand the absence of sufficient analysis of scouting which has a part in Turkish society for more than a century and depending on this the absence of written source can be counted as another factor. Our study is not an expression of Turkey’s Scouting History. Our aim is to make a contribution to establish a ground to discuss the fact in its historical environment that has found a place in our society and in the framework of sociology. iv ÖNSÖZ Çalı şmamızda Đzcili ğin Türkiye’de geli şimini ele aldık. Đzcili ği, Batıda 19. yüzyıl sonrası ortaya çıkan toplumsal ve siyasal koşulların bir ürünü olarak de ğerlendirdik. Bu bakımdan günümüzde gençli ğin üniformalı ve belli ilkelere ba ğlı olarak okul içi ve okul dı şı alanda bireyin e ğitim sürecine olumlu katkıda bulunmaya hedefleyen bir örgütlenme biçimi olma yönünden, izcili ğin, en azından 1950’li yıllara kadar tek yapı olmadı ğını belirledik. Đzcilik Türk toplum ya şamına Osmanlı Devletindeki Batıcıla şma çabaları sürecinde girmekte. Bu açıdan, izcilik ülkemizde toplumsal de ğişimler ve tarihsel olgular tartı şmalarından ba ğımsız de ğildir. Erken izcilik çalı şmalarının günün ko şulları ile yarı askeri bir nitelik kazanması, Đttihat ve Terakki Fırkası ve Türkçülük siyaseti ile kesi şti ği alanlar; Cumhuriyet sonrası yeni Türk devletinde bir süre devam eden; 1950’li yıllarda sona eren Gençlik Te şkilatı tartı şmaları çalı şmamızda ele alındı. Gayrimüslim okullarının ve di ğer bazı kurumlarının özellikle Mütareke döneminde yo ğunla şan yıkıcı faaliyetleri, bu arada anılan çalı şmaların misyonerlik ve gayrimüslim okullarının sürdürdü ğü Đzcilik etkinliklerinin Anadolu’nun parçalanması sürecinde işgal güçleri ile olan i şbirli ği, gayrimüslimlerin bağımsızlık talepleriyle olan ba ğı tartı şıldı. Türkiye’de izcilik çalı şmalarının 1923 sonrası süreçleri, yeni devletin E ğitim ve Kültür alanındaki politikalarının gençlik örgütlenmelerine etkisi de ğerlendirildi. Uluslar arası bir kurum olarak Dünya Đzcilik Te şkilatının yapısı, ülkemiz izcilerinin bu te şkilatla olan ili şkileri; Ülkemizde Cumhuriyet sonrası izlenen siyasetlerin izcilik çalı şmalarına yasal metinler dahil olagelen etkisi; günümüzde kurumsal anlamada ortaya çıkan ikili yapı de ğerlendirildi. v Çalışmamız için ilk olarak kaynak taraması yaptık. Konumuz ile ilgili do ğrudan eserin çok sınırlı sayıda oldu ğunu belirledik. Mevcut eserlerin bir kısmı makale düzeyinde yer alırken, birçok eserde kaynak gösterilmeden alıntılara yer verilmesi sözkonusu. Đzcilik üzerine açıklama ve de ğerlendirmeleri kurucu Baden Powell’ın Türkçe’ye de iki kez çevrilmi ş temel kitabı üzerinden verdik. Yine mevcut eserlerin bu kitaba çok fazla atıfta bulunmadı ğını da söyleyebiliriz. Bu anlamda Powell’ın sözkonusu eserinin günümüzde yeni bir basımının yapılarak eserin çok yönlü olarak tartı şılması önemlidir. Konuyu, gençlik örgütleri ba ğlamında ele aldı ğımız için Osmanlı son dönem gençlik örgütlerinden Cumhuriyet döneminde olu şturulan yapıları bir tarihsel sürecin aşamaları olarak bir arada ele aldık. Süreli yayınlar, ço ğunlukla Milli E ğitim Bakanlı ğı tarafından yayımlan kitapçıklar, bro şür niteli ğindeki eserleri de ğerlendirdik. Konu ile ilgili bundan sonraki çalı şmalar için de yaralanılabilecek bir kaynakça sunmayı hedefledik. Gerek günümüz Türk izcili ği hakkındaki bilgilendirmeler ve gerekse uluslar arası izci örgütleri üzerine yapılan de ğerlendirmeler için Internet eri şimini kullandık. Bu eri şimlerde kurum ve kurulu şların resmi internet sayfalarını veri olarak kullanmaya özen gösterdik. Yine bu dü şüncemiz paralelinde kolayca eri şimi sa ğlanabildi ği için izcilik tarihçesi ve teknik ayrıntıları ile ilgili görsel malzemeye çalı şmamızda yer vermedik. Konuyu, tarihsel zemini içerisinde ve toplumsal ili şkilerin ürünü olma noktasında ele alarak açıklamak ve Türk toplumunun sorunları, gelece ğe ait tasarımı tartı şmalarında analiz etme çabasında olduk. Toplumun en hareketli ve yarının üretken bireyi olacak gençlerimizin okul içi ve okul dı şı alanda arzulanan belli yetenekler ve ki şilik altında yeti şmesi için yeni bir gençlik örgütlenmesi dahil tüm yapıcı önerilere toplum ve devlet olarak açık olunması gerekti ğini ileri sürüyoruz. vi ĐÇĐNDEK ĐLER ÖZ/ABSTRACT……………………………………………………………………iii ÖNSÖZ………..……………………………………………………………………..v ĐÇĐNDEK ĐLER………………………………………………………………….…vii EKLER LĐSTES Đ………………………………………………………………... viii KISALTMALAR LĐSTES Đ ………………………………………………….….…ix GĐRĐŞ ......................................................................................................................... 1 1. ĐZC ĐLĐĞĐ N TÜRK ĐYE’YE GEL ĐŞĐ VE ĐZC ĐLĐK ÇALI ŞMALARI…..24 1.1.) Yenile şme Sorunları ve Ke şş aflık……………………………......26 1.2) Gayrimüslim Yurtta şların Konuya Đlgisi ve Son Dönem Đmparatorluk Đçindeki Konum ve Arayı şları……................…34 1.3) Đzcili ğin ya da Ke şş aflı ğın Erken Uygulamaları……...…......…46 2. CUMHUR ĐYET DÖNEM Đ VE SONRASI TÜRK ĐZC ĐLĐĞĐ …….….…..64 2.1.) Erken Uygulamalar…………………………...…….……...……65 2.2.) Yasal Düzenlemeler Biçimlendirmesinde Günümüze Ula şan Đzcilik………………………………………..72 3. ĐZC ĐLĐĞĐ N 20. YÜZYILDA B ĐÇĐMLEN ĐŞĐ VE BU SÜREC ĐN TÜRK ĐYE’DE ĐZC ĐLĐKTE YANSIMALARI………….………...……102 3.1.) Uluslar arası Süreç ve Đzcilik…………………….… ….………103 3.2.) Türkiye’de Ortaya Çıkan Görüntüler…………..…...……… ..109 . SONUÇ ...................................................................................................................123 KAYNAKÇA ..........................................................................................................135 EKLER ...................................................................................................................151 vii EKLER L ĐSTES Đ 1- WOSM Verilerine Göre Đzcili ğin Dünyadaki Da ğılımı Haritası (s.152) 2- Dünya Đzcilik Örgütü Resmi Đnternet Sayfasındaki Đzci Andı ve Đzci Türesi (s.153) 3- Ke şş aflar Türküsü Güftesi (s.154) 4- Mustafa Kemal’in 9. Ordu Müfetti şi Olarak Gönderdi ği Rapor Metni (s.155) 5- Türk Gücü’nün Umumi Nizamı (s.158) 6- Yeni Attila Mar şı (s.165) 7- Đzciler Oca ğı Nizamnamesi (s.169) 8- Osmanlı Güç Dernekleri Hakkında Nizamname (s.170) 9- Osmanlı Genç Dernekleri Hakkında Kanun-u Muvakkat (s.174) 10- Genç Dernekleri Müfetti ş-i Umumili ği’ nin Gençlere Ça ğrısı (s.177) 11- Harbiye Nazırı Enver Paşa' nın Genç Dernekleri ile Đlgili Beyannamesi (s.179) 12- Osmanlı Genç Dernekleri’nin Miktarını Natık Cetvel (s.182) 13-Genç Dernekleri Müfetti ş-i Umumili ği’nin Rapor Metni (s.185) 14- Türk Yılmaz Mar şının Güftesi (s.188) 15- Mehmet Bey Tarafından Kazım Karabekir’e Yazılmış Mektubun Metni. (s.188) 16- Mustafa Kemal’in Đstanbul Đzcilerine Yolladı ğı Telgraf Metni (s.190) 17-Türkiye’de Gençlik Te şkilatının Türk Vatanda şlarına Hasrı Hakkında Kanun (s190) 18- Genç Dernekleri Te şkilatına Dair Kanun Layihası (s.189) 19- Genç Dernekleri Hakkında