Suplemento realizado en parcería pola Mesa pola TPNPTgalego Normalización Lingüística e por Sermos Galiza

2VJOUBGFJSB EFPVUVCSPEFŔ/¶NFSP

A embaixada Tosta Cargo, O Sergas, a xuízo tras lista para partir Px. 3 atrasar unha operación por solicitar consentimento en A Xunta deixa pasar a humillación a unha nena en Casas Novas por galego Px. 4 falar galego Px. 6 2 2VJOUBGFJSB EFPVUVCSPEF/v Histórica declaración conxunta dos partidos de Galiza a favor da normalización do galego

A proposta contou co apoio de todos os partidos de Galiza e debería abrir o tempo da vontade real de todas e todos por reverter a situación da nosa lingua.

monumento a Rosalía de Cas- Interviron no acto e asinaron en nome das tro na Alameda de Santiago forzas políticas con representación en Galiza: acolleu o pasado 15 de xullo, Esther Garrido, da Alternativa dos Veciños; o aniversario da morte de Ro- responsábel de lingua de Anova, Antón Dobao; salía, o acto de sinatura da o portavoz nacional do BNG, Xavier Vence; a ODeclaración de unidade a prol da normaliza- portavoz nacional de Cerna, Consuelo Martí- ción da lingua galega, promovida pola Mesa nez; Rafael Cuíña por Compromiso por ; pola Normalización Lingüística. o secretario xeral de Coalición Galega, Fernan- O texto da declaración foi proposto pola Me- do Alonso; o voceiro de Esquerda Unida, Xavier sa a todos os partidos de ámbito galego sen Ron; o voceiro parlamentario de lingua e cul- exclusións de ningún tipo, xa que, segundo tura do Partido Popular, Agustín Baamonde; indican, “a lingua galega une, mais tamén pre- a secretaria de organización do PSdG-PSOE, cisa unidade, para que o debate en torno a ela Pilar Cancela e mais o secretario xeral de Po- se centre en como aplicar as medidas sinala- demos-Galiza, Breogán Rioboo. das nos acordos tomados colectivamente da Finalmente non puideron estar pre- mellor maneira posíbel”. O compromiso dos sentes no acto mais mandaron a súa ad- partidos asinantes é reactivar estas medidas hesión á Declaración os responsábeis de acordadas e promovelas en todas as áreas on- Converxencia XXI, e Partido de teñan responsabilidade de goberno. Galeguista.

DECLARACIÓN DE UNIDADE A PROL DA NORMALIZACIÓN DA LINGUA GALEGA

A lingua galega é a grande obra colectiva do pobo galego. A que nos une e nos identifica, a que nos dá voz propia nun mundo plural e diverso ao que queremos contribuír. O galego é garantía de futuro, de existencia digna e próspera como pobo. O idioma é o mellor instrumento común que creamos todas e todos os galegos e unha necesidade pa- ra avanzarmos xuntas as xeracións presentes, en todos os ámbitos, na cultura, na educación, no progreso social, económico e político. Recentes estudos de organismos oficiais voltaron pór de manifesto un preocupante retroceso social da lingua que mostra a necesidade de avanzarmos para erradicar vellos e novos prexuízos. É preciso abrir unha nova etapa de normalidade para a lingua galega, coa implicación de todos os sectores, afirmando conxuntamente a nosa intención de aplicación, mellora e introdución de todo canto for preciso para garantir o dereito a vivirmos en galego e conseguirmos para el verdadeira igualdade e oficialidade real, tomando como punto de par- tida os acordos comúns e amplos establecidos na Lei de Normalización Lingüística, na Lei de uso do galego como lingua oficial de Galiza polas entidades locais, e no Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega de 2004. Do mesmo xeito, reafirmámonos no disposto na Declaración Universal dos Dereitos Lingüísticos promovida en 1996 pola UNESCO e na Carta Europea das Linguas Rexionais e Minorizadas promovida polo Consello de Europa e ratificada polo Estado español en 2001, e ambas as dúas coa adhesión unánime do Parlamento galego. As organizacións políticas galegas, coas nosas diferentes alternativas, proxectos e ideoloxías, queremos manifestar a nosa unidade na vontade de normalizar a lingua galega e devolverlle o protagonismo que nunca debeu perder, retomando e iniciando todas as medidas e accións que foren precisas para a súa reposición, rehabilitación e plena norma- lidade, comprometéndonos a reactivalas e promovelas en todas as áreas e institucións onde teñamos responsabilidade de goberno.

Santiago de Compostela, Galiza, 15 de xullo de 2015. No 130 aniversario do pasamento de Rosalía de Castro

Mesa pola Normalización Lingüís- os concellos poden actuar, fornecendo medios tica comezou unha roldad e con- ".FTBBOJNBBMDBMEFTBTF e materiais didácticos, ou a través das escolas tactos cos alcaldes e alcaldesas infantís municipais de 0 a 3 anos. Outro exem- da sete cidades galegas para “co- plo é o retroceso por parte de empresas que se mezar unha nova etapa de ver- BMDBEFTBSFJOJDJBSPJNQVMTP fan cargo de servizos municipais onde se teñen dadeiroA impulso institucional ao galego”, ante producido incumprimentos graves dos dereitos a pasividade, cando non agresividade, que vén JOTUJUVDJPOBMRVFPHBMFHPQSFDJTB lingüísticos das usuarias e usuarios, “cando todo manifestando o actual presidente da Xunta Al- servizo municipal por moi privatizado que estea, berto Núñez Feixó, respecto da lingua propia tense que dar nas mesmas condicións que se de Galiza. A Mesa propón ademais avanzar a partir deses espazos que ten calquera lingua lingua propia faría de fose de xestión pública” sinalou. Para a Mesa os concellos deben de se conver- mínimos a través da proposta que fixo pública e ademais aparentemente oficial como a nosa. Da Mesa pola Normalización Lingüística ofre- ter en referentes para retomar a política lingüís- no mes de novembro de 2014, que contemplaba a Ante a falta de apoio por parte da Xunta de Ga- ceron toda a colaboración da maior asociación tica que a Xunta abandonou en 2009, data en que oferta positiva en galego na atención ao público, liza, aínda tendo a obriga legal de o facer, deben cultural de Galiza, ás entidades locais para cons- ademais comezou unha acción contra a lingua que as empresas que traballen para as adminis- ser os concellos quen actúen para encher o ba- truírmos entre todas e todos unha nova polí- sen precedentes na etapa democrática. tracións local fagan uso do galego, a creación, leiro institucional a favor da lingua que a Xun- tica lingüística, verdadeiramente favorábel ao As novas accións a impulsar desde os con- onde non exista, dun servizo de normalización ta está a promover, e facer limpeza das pedras galego, que se ocupe de normalizar o seu uso, cellos deben comezar polo respecto ás propias lingüística, ou que todas as actividades dos con- que o actual goberno foi deixando no camiño repolo onde foi retirado, e de incluílo en todos normas autonómicas en relación á lingua, así cellos se desenvolvan en galego. para normalizar o idioma. os espazos de onde foi excluído. Segundo Macei- como os plans e ordenanzas que algúns conce- Existe un forte apoio social á lingua que se A este respecto o presidente da Mesa, sina- ra, só cómpre vontade para actuar a favor do llos xa teñen e aplican para a normalización do reflicte en centos de colectivos e persoas que, lou algúns exemplos que evidencian o retroce- idioma e devolverlle o protagonismo necesa- idioma, mais que nalgúns casos sufriron graves sen ningún apoio institucional, actúan todos so como a Educación infantil, que se ben non é rio tamén para o desenvolvemento de Galiza incumprimentos que deben ser corrixidos. os días para colocar e pór a lingua en todos os competencia municipal, si que é un ámbito onde como pobo. 2VJOUBGFJSB EFPVUVCSPEF/v 3

Encontro dos colectivos participantes no Tosta Cargo, en Gaillimh (Eire), no que estivo a Mesa.

ras un proceso de organiza- ción de dous anos, Tosta Car- go, unha das embaixadas iti- A embaixada Tosta Cargo, nerantes de DSS2016EU, xa está preparada para iniciar a Tsúa misión. Tosta Cargo representará o Faro das Voces ao longo de sete comuni- lista para partir dades lingüísticas minorizadas da costa Atlántica de Europa e terá tres obxecti- vos: celebrar a diversidade lingüística e cultural desas terras, impulsar o inter- Galiza estará presente en territorios, quen crearán senllas obras ta Cargo rematará cando chegar à costa cambio cultural entre eses países e di- de arte inspiradas nas linguas e culturas guipuzcoana. O festexo de benvinda co- fundir os valores do proxecto DSS2016EU. Tosta Cargo, que realizará minorizadas. A convocatoria para par- incidirá co festival Atlantikaldia que se O termo tosta significa “bancada de em- unha viaxe a través das ticipar nestas residencias terá carácter celebra en Errenteria a finais de setem- barcación” en euskara, e é unha palabra comunidades lingüísticas aberto e publicarase durante as próxi- bro, así como co Día Europeo das Linguas presente, con pequenas variacións, en mas semanas no sitio web www.dss2016. (26 de setembro). moitas linguas da costa atlántica euro- minorizadas do Atlántico, eu e mais en www.amesa.gal. pea, como no galego. representando o Faro das GUÍA PARA O USO DE IDIOMAS En colaboración con Donostia 2016, VIAXE MARÍTIMA E FESTIVAIS Unha das peculiaridades de Tosta Cargo neste proxecto participarán sete aso- Voces de Donostia Capital Durante a segunda fase, a partir de xuño é que, malia estar baseado nas relacións ciacións que representarán cadansúa Europea da Cultura 2016 de 2016, un set de contentores marítimos internacionais, quere dar prioridade á comunidade lingüística da costa atlán- viaxará a través de Galiza, Gales, Irlanda, lingua local de cada lugar, demostrando tica de Europa: Afûk (Frisia), A Mesa pola que non cómpre renunciar á lingua pro- Normalización Lingüística (Galiza), Cel- A Mesa reuniuse en pia para nos relacionarmos co mundo. tic Neighbours (Gales), Ealain Na Gaelta- Por iso, prestarase especial atención aos chta (Irlanda), Euskaltzaleen Topagunea Irlanda con todos criterios para o uso de idiomas en cada (Euskal Herria), Golden Tree Productions circunstancia e momento. Ao longo do (Cornualles) e mais Proiseact nan Ealan os integrantes do proxecto, recompilaranse experiencias (Escocia). Os oito socios que conforman e ensinanzas no relativo ao uso dos idio- Tosta Cargo reuníronse onte en Gailli- proxecto mas, e con elas elaborarase unha guía pa- mh, Irlanda. O encontro puxo fin aos do- ra a xestión das linguas. A publicación, us anos que durou a posta en andamento que estará dispoñíbel en varios idiomas de Tosta Cargo. Escocia, Frisia e Cornualles. Estes con- a partir de finais de 2016, está dirixida tentores serán o escenario dos festivais a quen desexar colaborar en proxectos RESIDENCIAS ARTÍSTICAS que se organizarán en cada porto para culturais internacionais outorgando o Tosta Cargo desenvolverase en dúas fa- celebrar a diversidade lingüística e cul- espazo que lles corresponde ás linguas ses. Na primeira, os países participantes tural de Europa e para dar a coñecer a propias. enviarán e acollerán en residencia ar- colaboración entre estas comunidades. En Galiza o proxecto Tosta Cargo conta tística unha ou un creador de outro dos Logo de atravesar a costa atlántica, Tos- co apoio da Deputación da Coruña. 4 2VJOUBGFJSB EFPVUVCSPEF/v

Vista para sentenza a demanda contra o Sergas por discriminación lingüística

Mesa pola Normalización Lingüís- tica concentrouse perante os xul- gados de Compostela en apoio ao paciente que demandou ao Servi- zo Galego de Saúde por vulnerar os seusA dereitos lingüísticos tras ter que agardar ca- se dous anos por unha operación polo feito de so- licitar o consentimento informado en galego. A demanda presentada contra o Sergas, cuxo xuízo ficou visto para sentenza, estivo motivado pola dilación inxustificada e indebida nunha operación, que o Sergas retrasou máis de 16 meses polo feito de o paciente solicitar asinar o consentimento informado da mesma en galego. Esta foi a última dunha serie de vulneracións Representantes da Mesa, Acció Cultural del País Valenciá e Plataforma per la Llengua, no Consello de dereitos humanos. dos dereitos lingüísticos do paciente que se repetiron en diversos hospitais galegos entre 2010 e 2014 e que o levaron a presentar unha demanda contra o Servizo Galego de Saúde por A Mesa reclama ante a ONU discriminación lingüística reiterada. A Mesa xa denunciou publicamente estas discriminacións ao longo deste período, e foi que se respecten os dereitos un dos casos de discriminación recollidos na denuncia presentada perante o Comité de De- reitos Humanos da ONU o pasado 25 de xuño en Xenebra. dos galeg@s falantes Este é un caso especialmente grave porque é a propia Xunta quen a través do Sergas vul- nera os dereitos lingüísticos deste paciente, provocando unha dilación inxustificada e in- Mesa pola Normalización quera principio democrático e de res- debida na súa operación que tivo consecuen- Lingüística participou no pecto pola dignidade dos pobos e das cias prexudiciais para a súa saúde. Exame Periódico Univer- persoas que os compoñen, que teñen A Xunta, e nomeadamente o seu presidente sal do Consello de Derei- lingua propia e a quen non se lles Núñez Feixó, debe tomar medidas para que tos Humanos das Nacións permite exercer dereitos cidadáns e este tipo de discriminacións non se volvan pro- UnidasA humanos elementais se o fan na súa ducir. Que 30 anos despois da aprobación da A Mesa, xunto outras entidades do lingua”. Lei de Normalización Lingüística un paciente Estado español que forman parte de Maceira referiuse ao caso de Vigo vexa retrasada unha operación por pretender ELEN, sinalou, perante o Consello de que se xulgou o 21 de xullo tras ser exercer os dereitos que legalmente ten recoñe- Dereitos Humanos da ONU, que a dis- admitida a trámite a denuncia dun cidos é un grave caso de discriminación por criminación contra as linguas oficiais doente a quen se lle atrasou case do- razón de lingua ante o que a Xunta de Galiza distintas do español é completamente us anos unha operación tras requirir non pode ficar impasíbel. inaceptábel e que debe cesar de xeito Marcos Maceira: asinar a correspondente autorización Segundo manifestou a letrada demandante inmediato. en galego. “resulta totalmente perverso que a administra- A Mesa e ELEN instaron ao Conse- “Reclamamos O impreso non se lle quixo dispoñi- ción pretenda facer escoller aos galegofalantes llo de Dereitos Humanos da ONU, co bilizar en galego até meses máis tarde, entre dous dereitos fundamentais como son o apoio dos Estados membros, a tomar para galegas co conseguinte agravamento do seu dereito á saúde e o dereito a usar a súa lingua, as medidas necesarias de inmediato, a estado de saúde. Malia a desestima- e a reiteración dos problemas para lle facilitar facer una chamada á orde ás autorida- e galegos os ción polo SERGAS, cunha resolución a documentación en galego a este paciente ao des competentes en España, e a tomar en que porén recoñece a vulneración longo do proceso non se pode entender máis medidas que garantan o cesamento da mesmos dereitos do dereito a utilizar galego. que como un intento de dobregar a súa von- discriminación lingüística contra os “Casos coma este ou persoas ás que tade e facelo renunciar ao uso da súa lingua falantes de idiomas propios en terri- e posibilidades se lle rexeita en entrevistas de traballo para poder operarse”. torios baixo soberanía española. o dereito fundamental de se expresa- Para A Mesa, estes feitos son un intento inad- Finalmente a Mesa e ELEN solicitaron de usar a súa ren na súa lingua, desatención, insul- misíbel de coaccionar os cidadáns para que non da UE que abra un procedemento de tos e ameazas por parte dos corpos de poidan exercer os seus dereitos lingüísticos, infracción contra España por infrinxir lingua que seguranza do Estado, deben ser coñe- xogando cun tema tan sensíbel e fundamental as normas da UE contra a discrimina- cidos pola comunidade internacional como a saúde das persoas. “Se non saen máis ción, incluída a Carta dos Dereitos Fun- unha cidadá de porque quen despreza a lingua dun casos á luz non é porque na maioría dos hos- damentais (Art. 21, 22), a Directiva so- pobo está a desprezar un pobo e iso pitais se respecten os dereitos lingüísticos dos bre igualdade e outras medidas como Albacete, de é racismo”, indicou Maceira, que re- pacientes –sinalan desde a maior asociación a Carta Europea das Linguas. clamou para as galegas e galegos os cultural de Galiza- senón porque esta é unha Segundo sinalou o presidente da Lisboa ou de mesmos dereitos a usar a súa lingua chantaxe terribelmente efectiva”, e salientaron Mesa, en rolda informativa posterior que unha cidadá de Albacete, de Lis- que “as discriminacións lingüísticas son fre- á intervención, “viñemos denunciar Bonn” boa ou de Bonn. “Non queremos nada cuentes nos hospitais galegos, e hai anos que casos moi graves, que vulneran cal- menos” rematou. as vimos denunciando”. 2VJOUBGFJSB EFPVUVCSPEF/v 5

A NOSA FACTURA DA LUZ, CONSULTORIODALIÑADOGALEGO EN GALEGO! 902 10 64 74 / [email protected]

OIBEBTRVFJYBTRVFTFW¥OSFQFUJOEPOPT¶M- DBOEPDVSJPTBNFOUFB©OEBNBOU¥ODPNPFTUSBUFYJB 1955/2000, que regula as actividades de transporte, UJNPTNFTFTOB-J­BEP(BMFHPUFOBWFSDPBT QVCMJDJUBSJBQSFTVNJSEPTFVŏBQFMJEPHBMFHPŐ distribución, comercialización, subministración etc. de GBDUVSBTEF(BT/BUVSBM'FOPTB/PTFVNP- &TUFSFUSPDFTPOBDBMJEBEFEPTFSWJ[POPOUFOOJO- enerxía eléctrica BPUFNQPRVFJODVNQSFPBSUJHP NFOUP BQSFTJ¯OTPDJBMFBTDBNBQB­BTEB.F- HVOIBYVTUJGJDBDJ¯OFOPOPEFCFNPTQBTBSQPSBMUP  da Lei 2/2012 galega de protección xeral das persoas TBMPHSBSPOJNQPSUBOUFTBWBODFTOPEFSFJUPB YBRVF¥UBN¥ODPOUSBSJPBPTEFSFJUPTMJOH¸©TUJDPTRVF consumidoras e usuariasRVFYBOPTUFNPTSFGFSJEP UVUJMJ[BSNPTPHBMFHPOBTOPTBTSFMBDJ¯OTDPBTFM¥DUSJDBT  BMFYJTMBDJ¯OOPTSFDP­FDF"TDPNQB­©BTEFEJDBEBT FRVFSFDP­FDFPOPTPEFSFJUPBVUJMJ[BSNPTPHBMFHP FNBMJBDPOUJOVBSFOBFYJTUJSEFţDJFODJBTOBMHVOIBTDPN- QSPWJTJ¯OEFBVHBFFOFSY©BFTUOEJSFDUBNFOUFBGFD- OBTOPTBTSFMBDJ¯OTEFDPOTVNPUBN¥OOPTTVQPTUPT QB­©BTFODBOUPBUFODJ¯OPSBMFPVUSPUJQPEFDPNVOJ- UBEBTQPMPBSUJHPEB$BSUBFVSPQFBEBTMJOHVBTRVF EFQVCMJDJEBEF PGFSUBT QSPNPDJ¯OTPVDPNVOJDBDJ¯OT DBDJ¯OT MPHSPVTFFGFDUJWJ[BSPOPTPEFSFJUPBSFDJCJSNPT TJOBMBOPTQBSHSBGPTFRVFTFEFCFHBSBOUJSPVTP DPNFSDJBJTSFDJCJEBTFO(BMJ[B DBOEPNFOPTBGBDUVSBEBMV[FOHBMFHP EPHBMFHPOPTTFSWJ[PTQ¶CMJDPT FOUSFPTRVFFTUOB 1PS¥O NPJUBTVTVBSJBTFVTVBSJPTDPOTUBUBNPTOPT¶M- QSPWJTJ¯OEFFMFDUSJDJEBEFFHBT NFTNPDBOEPFTUO QUE FACER SE GAS NATURAL-FENOSA NON NOS ENVÍA AS FACTURAS UJNPTUFNQPTRVFVOIBJNQPSUBOUFDPNQB­©BEPTFDUPS QSPQPSDJPOBEPTQPSFNQSFTBTQSJWBEBT%PNFTNPYFJ- EN GALEGO? DPNP(BT/BUVSBM'FOPTBFTUBEBSQBTPTBUSTOFTUFN- UPB-FJ EFEFGFCSFJSP SFMBUJWBBPTTFSWJ[PT 0QSJNFJSPTFSFOWJBSVOIBDBSUBBPTFSWJ[PEFBUFO- CJUP QBTBOEPBFOWJBSBTT¶BTGBDUVSBTVOJDBNFOUFFOFT- OPNFSDBEPJOUFSJPS SFDPMMFOBT¶BEJTQPTJDJ¯OBEJDJP- DJ¯OBPDMJOFUFEF(BT/BUVSBM DPSSFPFJOGPXFC!HBT- QB­PM  OBMTFYUBRVFŏPTQSFTUBEPSFTEFTFSWJ[PTRVFPQFSFO OBUVSBMGFOPTBDPNUXJUUFS!(/'DMJFOUFT@FT FYJYJOEP FOUFSSJUPSJPEB$PNVOJEBEF"VU¯OPNBEF(BMJ[B   RVFOPTFOW©FOBTGBDUVSBT BT©DPNPDBMRVFSBPVUSB GBWPSFDFSOBOPSNBMJ[BDJ¯OQSPHSFTJWBEPVTPEPHB- DPNVOJDBDJ¯O FOHBMFHP UBMDPNPWJ­BOGBDFOEPBU¥ MFHPOBQSFTUBDJ¯OEPTTFVTTFSWJ[PTFEFCFSBOMMFT PNPNFOUP Q¯EFTFEFTDBSHBSVONPEFMPEFDBSUBFO PGSFDFSBPTTFVTEFTUJOBUBSJPTBQPTJCJMJEBEFEF XXXBNFTBHBM  NBOUFSFOBDPNVOJDBDJ¯OPSBMFFTDSJUBFO 4FBSFTQPTUBEBFNQSFTBOPOGPSTBUJTGBDUPSJB QPEF- MJOHVBHBMFHBŐ NPTDPOUBDUBSDPB.FTBOB-J­BEP(BMFHP MJOIBEPHB- "T© BM¥OEFWVMOFSBSPEJTQPTUP MFHP!BNFTBHBM FEFCFSFNPTQSFTFOUBSVOIBRVFJYB OPBSUJHPEP&TUBUVUPEF"V- QFSBOUFB$POTFMMBS©BEF&DPOPN©BF*OEVTUSJBEB9VOUB  UPOPN©BFPBSUJHPEB-/-  QPJT¥P¯SHBOPDPNQFUFOUFFONBUFSJBEFFOFSY©B UFM BGBMUBEFJOGPSNBDJ¯OOB  FBOUFP*OTUJUVUP(BMFHPEF$POTVNP DV- OPTBMJOHVBWBJDPOUSB CSJOEPPJNQSFTPEF'PMMBEF3FDMBNBDJ¯ORVFQPEFNPT PEFSFJUPDBMJEBEF EFTDBSHBSEFTEFXXXJHDYVOUBFT&TUFJNQSFTPIBJOP EBBUFODJ¯OBP RVFQSFTFOUBSOBMHVOIBEBTPGJDJOBTEP*($ JOEJDBOEP DPOTV- PTGFJUPTRVFTFEFOVODJBOFTJOBMBOEPBMFYJTMBDJ¯ORVF NJEPS WVMOFSPVBFNQSFTB5BN¥ODPOW¥OFOWJBSPVUSBDPQJB SFDP- EBRVFJYB4FDSFUBS©B9FSBMEF1PM©UJDB-JOH¸©TUJDB TYQM MMJEP TFDSFUBSJB!YVOUBFT RVF¥PEFQBSUBNFOUPEP(PCFS- no arti- OPHBMFHPSFTQPOTCFMEFHBSBOUJSPTOPTPTEFSFJUPTMJO- HP H¸©TUJDPTFUBN¥OFTUOBPCSJHBEFGBDFSTFHVJNFOUPEP do De- DVNQSJNFOUPEB$BSUB&VSPQFBEBT-JOHVBTFO(BMJ[B creto "DU©WBUF%FGFOEFPTUFVTEFSFJUPTMJOH¸©TUJDPT

PARA MELLORARMOS A CALIDADE DA NOSA LINGUA. 64&.04$0//04$0&$0/704$0 103'"703

SJDPFDPNQMFYP EFPVFO GPSNBODPOUSBDDJ¯ODPO dan a brincar polo xardín. As nais e pai vai falando con el DPOPVUSB TJTUFNBEFQSP- FMBTEsa casa é delas, mais non mo- os pais das mesmas / delas óllanas QFSTPBEJGFSFOUF &TUFNFTNP OPNFTQFSTPBJT ran nelB/PFOUBOUP E¥CFTFUFSFO desde a xanela. DSJUFSJPEFCFBQMJDBSTFBPQSP- UPOPTEPHBMF- DPOUBRVFJTUPOPOBDPOUFDFDBOEP .BJTIPYFRVFS©BDIBNBSFTQF- OPNFsi UBN¥OSFGMFYJWPFQPS HPQSFTFOUBBM- PQSPOPNFQFSTPBMU¯OJDPEFUFSDFJ- DJBMNFOUFBBUFODJ¯OBSFTQFDUPEBT UBOUPDPJODJEFOUFDPBQFSTPBEP HVOIBTEJGJDVM- SBQFSTPB¥TVYFJUPFQPSUBOUPOPO GPSNBTQSPOPNJOBJTU¯OJDBTMJHBEBT TVYFJUPTraballa para si (mesmo) tades tanto no WBJSFYJEPQPMBQSFQPTJDJ¯O RVFJO- connosco e convosco DBEBWF[ vs. Traballa para el QBSBPVUSB OSFMBUJWPT¶BDPMPDBDJ¯OEFOUSPEB USPEVDFUPEBBDMVTVMB B©OEBRVF NJTJODPSSFDUBNFOUFTVCTUJUV©EBT QFSTPBEJGFSFOUF  PSBDJ¯O Díxome que te avisase DP- TFDVFODJBMNFOUFWBJBVOJEPBFMB QPS con nósF con vós4PODPSSF- 5¯SOBTFBMBSNBOUFBQSPHSFTJ- NPBDFSUBTEJTUSJCVDJ¯OTGPSNBJTPV De elas o coñeceren, falaríanlle; En MBUJWBTEBTGPSNBTEPTJOHVMBScomi- WBQFSEBEFVTPEFconnosco e GVODJPOBJT Viute na rúa / Viuche o eles vendo a situación, fuxiron. Ao go e contigo FUF­FOBT¶BPSJYFOBT convoscoNFTNPFOUFYUPTTP- libro; Viuno / Non o viu / Non lle viu NFTNPUFNQP D¯NQSFMFNCSBSNPT MBUJOBTnobiscum e vobiscum RVF NFUJEPTSFWJTJ¯OEFQFSTPBTFY- o reloxio FVTPTDPMPRVJBJT DIFWPT RVFFTUFTQSPOPNFTTPOFMFNFOUPT SFDJCJSPOVOSFGPS[PQSFQPTJDJPOBM QFSUBT EFNPEPRVFE¶BTGPS- CFOFTQJMJEP/POTFDIFNFEOB- SFGFSFODJBJTRVFSFNJUFOQBSBVOSF- OBT¶BFWPMVDJ¯OSPNBODF6TFNPT  NBTHSBNBUJDBJTUBOBVU¯DUPOFT EBCFO 0TQSPOPNFTQFSTPBJTU¯- GFSFOUFUFYUVBM"TE¶BTNVMMFSFTDIF- QPSUBOUP BTGPSNBTDPSSFDUBTFica FTJOHVMBSFTDPSSFOTFSJPQFSJHP OJDPT QPMPDPOUSBSJP OPOQSFTFOUBO HBSPOFTHPUBEBTF BQ¯TEFTDBOTB- connosco, por favor; Irei convosco EFEFTBQBSFDFSFOEPHBMFHPPSBM BTNFTNBTEJGJDVMUBEFT FNCPSBIBYB SFO FMBTFYQMJDBSPOBT¶BTJUVBDJ¯O ao cinema4¯OPDBTPEFPQSP- FFTDSJUPTJNQMFNFOUFQPSOPO BMH¶OVTPDPODSFUPRVFOPOSFTQFD- UBMWBMPSSFGFSFODJBMOPOPUFOPQSP- OPNFMFWBSBMHVOIBFTQFDJGJDBDJ¯O FYJTUJSFOOPFTQB­PM1PSGBWPS  UBBTOPSNBTHSBNBUJDBJT OPNF mesmo(s), mesma(s RVF¥ TFEFCFSVTBSBGPSNBOPOMJHBEB OPOPQFSNJUBNPT "TGPSNBTEFUFSDFJSBQFSTPBFMFMB  VOJEFOUJGJDBEPSSFGPS[BEPRVFTV- Vou ir con vós os dous5BN¥OFYJT- FMFTFMBTUBOUPQPEFOEFTFNQF­BSB CMJ­BBJEFOUJEBEFQBSUJDVMBSO Xoán UFBGPSNBSFGMFYJWBEFUFSDFJSBQFS- GVODJ¯OEFTVYFJUP Elas estudan moi- é parvo. El mesmo o dixo/POTF soa consigo RVFTFEFCFVTBSDBOEP Por Xosé Ramón Freixeiro Mato. to DPNPGBDFSFOQBSUFEVOIBGSB- EFCFVTBS QPJT DPNPTJNQMFQSPOP- IBJDPJODJEFODJBQFSTPBMDPTVYFJUP Catedrático de Filoloxía TFQSFQPTJDJPOBMEstudou con elas NFSFGFSFODJBM FNCPSBUBMVTPFTUFB O home vai pola rúa falando consigo galega na UDC OFTUFDBTP EFBTQSFQPTJDJ¯OTTFSFO CBTUBOUFFTUFOEJEPAs crianzas an- mesmo OPO con el mesmo Teu 6 2VJOUBGFJSB EFPVUVCSPEF/v A Xunta non tomará medidas no caso da humillación a unha nena por falar galego en Casas Novas

caso de humillación a unha nena de dez anos nun cam- pamento de verán no Centro Hípico Casas Novas, denun- ciado este verán pola Mesa Opola Normalización Lingüística, foi obxec- to de debate parlamentar a través dunha pregunta da deputada do BNG Ana Pontón referida a que accións pensaba tomar a Con- sellaría en relación a este gravísimo caso de vulneración dos dereitos dunha menor. A resposta do Conselleiro foi clara: a Xun- ta limitouse a lembrarlle ao centro a lexis- lación que ampara os dereitos lingüísticos da menor, no entanto acredita e dá por boas as explicacións do Centro Hípico nas que afirma que todo se debeu a unha interpre- tación errónea dos feitos. A Mesa pola Normalización Lingüística reiterou a obriga da Xunta de "actuar so- bre o sucedido até as últimas consecuen- cias nun caso no que se vulneran dereitos fundamentais dunha menor que é humi- llada e desprezada por utilizar a súa lin- Concentración na Hípica Casas Novas. gua". A Xunta ten ferramentas para ac- tuar e sancionar o acontecido a través da agredir pretenden facelo normal cunha xus- Consellaría de Educación, e a Consella- "Se a Xunta non fai nada, Feixó, Rodríguez tificación que só se sustenta desde o racis- ría de Benestar, responsábel da protec- mo lingüístico. Para A Mesa é preocupante ción dos dereitos das menores. Se a Xun- e Mato serán cómplices dun caso e indigno que a Xunta ampare e consista ta non fai nada, Feixó, Rodríguez e Mato este tipo de actitudes sustentándoas coa serán cómplices dun caso gravísimo de gravísimo de vulneración dos dereitos impunidade. vulneración dos dereitos dunha menor A Xunta ten a obriga legal de velar polos e de racismo lingüístico, que non se co- dunha menor e de racismo lingüístico" dereitos das e dos menores, polo cumpri- rresponde en nada co asinado por todos mento dos dereitos lingüísticos, e dos de- os partidos na Declaración de unidade a reitos das e dos consumidores e xa que logo prol da normalización da lingua galega nena de dez con expresións como "es que si te hablo en castellano tu obligación es pode e debe actuar perante estes compor- do pasado 15 de xullo. a ti no te entiendo como hablas, te explicas hablarme en castellano” (feitos que nin tan tamentos absolutamente desprezábeis, e Se o Centro Hípico cre un erro de interpre- tan mal así”, "aquí todos hablamos castella- sequera se tomaron a molestia de desmen- desde A Mesa pola Normalización Lingüís- tación e non humillación o se dirixir a unha no y tu tienes que hablar el castellano", “Yo tir), estamos ante un caso onde ademais de tica instámolos a que o fagan.

ADIF xustifica como tradición a deturpación da toponimia galega

os nombres de las ciudades los deter- ta tradición?“ Perguntáronse da Mesa pola Normali- mina la tradición. Su nombre será sien- zación Lingüística, para quen os argumentos de ADIF do (sic) el que empleen la mayoría de son propios de quen toma por parvos os seus usuarios los hablantes, pero en ningún sentido e usuarias e constitúen un insulto á intelixencia das está desaconsejado decir El Ferrol”. É galegas e galegos. “a curiosaL resposta a unha reclamación dun usuario pola A deturpación constante da toponimia non se pode utilización reiterada de toponimia deturpada por parte da consentir en ningún caso e menos por parte dun or- compañía pública no caso de Ferrol, que se engade a moitas ganismo público que, precisamente por selo, debe ser outras como Orense ou La Coruña, xa denunciadas noutras o primeiro en cumprir escrupulosamente a legalidade. ocasións pola Mesa pola Normalización Lingüística. Da Mesa lembran que xa antes de que existise Adif ou ADIF mostra así, máis unha vez, o seu desprezo non mesmo os camiños de ferro, o pobo galego existía e de- só pola tradición galega que invalida a favor da detur- nominaba Ferrol, A Coruña ou Ourense as estas cidades, pación histórica de topónimos por parte do Estado, mais entre ou non no concepto de tradición que ten Adif. tamén o desprezo pola lexislación actual que estable- A Mesa pola Normalización Lingüística puxo máis ce que a única forma válida é a galega (artigo 10 da Lei unha vez este caso en coñecemento do Valedor do Po- de Normalización Lingüística), e o seu rexeitamento a bo e da SXPL para que tomen as medidas necesarias e todas sentenzas do TSXG que inciden na mesma cues- dirixirase a ADIF e ao Ministerio de Fomento para que tión tras accións tomadas pola Mesa. repoña inmediatamente a legalidade, sen descartar acu- Nunha resposta a unha reclamación sinalan que “los “Apela sempre ADIF á tradición para incumprir a lei, dir aos tribunais diante da burla constante e reiterada nombres de las ciudades los determina la tradición” e que ou só o fai contra Galiza e o galego? Que criterio em- dunha compañía pública á establecido na lexislación o “ en ningún sentido está desaconsejado decir El Ferrol”. pregan para determinar, validar ou invalidar a supos- que podería constituír un delito de prevaricación. 2VJOUBGFJSB EFPVUVCSPEF/v 7

egundo as queixas recibidas pola Mesa a través da Liña do Galego, un funcionario do cuar- A Garda Civil agrede os dereitos tel da Garda Civil de Gondomar negouse a atender a chamada Sdun cidadán porque este se expresaba en lingüísticos dun cidadán ao que lle galego. Este cidadán chamou por teléfo- no ao cuartel da Garda Civil de Gondomar para expor un problema. Ao comezar a negou atención por falar galego relatar o seu caso, a persoa que atendía o teléfono pediulle que “non lle falase en ga- lego, que lle falase en español”. O cidadán En resposta á queixa deste cidadán, que este tipo de discriminacións fiquen negouse a mudar de lingua, e dado que o desde a comandancia provincial xusti- Malia as desculpas impunes axente non lle permitiu resolver o seu ca- ficaron a incompetencia lingüística do “Agredir dereitos fundamentais da ci- so por teléfono, o cidadán presentouse no axente na súa orixe foránea, porén des- posteriores, os dadanía non debería saír de balde, e me- cuartel da Garda Civil de Gondomar onde culpáronse polo sucedido recoñecendo nos se a agresión provén das forzas de tanto o comandante como a persoa que o os dereitos vulnerados do cidadán e a feitos non terán seguridade” sinalou o presidente da enti- atendera por teléfono dixéronlle que tiña obriga de todos os axentes a respectar a dade en defensa da lingua. “O Estado de- que falar en español, e pedíronlle que non lingua de Galiza: consecuencias be tomar medidas a comezar por deixar lles falase en galego. Ante as queixas do “Non obstante, como responsable da de amparar o descoñecemento da lingua cidadán insistiron en que non teñen que Garda Civil na provincia da Pontevedra é para os axentes que propia, que como se comproba en casos saber galego e que non o atendían se non o meu deber desculparme polo sucedi- coma este, só serve para vulnerar derei- falaba español. Este insistiu en que que- do, xa que Vostede ten o dereito de usa- incumpriron a lei tos fundamentais da cidadanía”. ría pór unha denuncia ao que os axentes la lingua oficial desta Comunidade Au- Da Mesa pola Normalización sinalan que contestaron que se non falaba en español tónoma e os axentes teñen a obriga de dar a coñecer casos coma este é funda- non o ían atender e indicáronlle que fose realiza-las xestións necesarias para po- mental para modificar a situación malia ao posto da Policía Local de Gondomar a der atendelo.”, sinala o tenente coronel na que son centos os que permanecen ocultos ver se alí podía falar en galego. súa resposta. ante a presión que exerce a soposta auto- Ao se ver discriminado polo simple fei- Porén, malia se recoñecer a discrimi- ridade do uniforme. A entidade en defensa to de falar en galego, o cidadán presen- nación e vulneración de dereitos do cida- do galego lembra á cidadanía que todas tou un escrito no cuartel da Garda Civil dán, o caso non terá ningún tipo de con- as vulneracións de dereitos lingüísticos e púxose en contacto coa Mesa pola Nor- secuencia para os axentes implicados. poden ser denunciadas a través da Liña malización Lingüística, quen tramitou as Segundo A Mesa, malia ser positivo que do galego, servizo ofrecido pola Mesa, co pertinentes queixas perante a Valedora a garda civil pida desculpas e recoñeza que se pode contactar a través do 902 10 do Pobo e a Secretaría Xeral de Política formalmente os dereitos dos galegos a 64 74, do 981 56 38 85 ou do enderezo elec- Lingüística denunciando estes feitos. usarmos o noso idioma, non é de recibo trónico [email protected]

ras unha deira lección do inten- mestre”, recluído sa cam- en Buenos Aires; paña de que no ensino, e recollida de forma trans- Tde máis de 11.000 sina- versal, se estude turas acompañada de e difunda a súa actividades de difusión figura en toda e debate da obra e figu- a súa riqueza ra de Castelao ao largo e fecundidade; e longo de Galiza, a ILP que os meios de sobre o dereito ao co- comunicación ñecemento e á contem- Anxo Louzao (CIG Ensino), Marcos Maceira (A Mesa), Francisco Rodríguez (Medulio), Pilar Gª Negro (GZ Cultura), Mª Antonia Iglesias (O Galo), Carme de titularida- Vilariño (AS-PG), Lucía Carreira (Solfa) e Clara Iglesias (Vagalume), tras a presentación da ILP no Parlamento. plación da obra de Cas- de pública, así telao polo pobo galego como todas as foi debatida hoxe no Parlamento galego que debía vías posíbeis de difusión nas redes sociais, aten- decidir sobre a súa toma en consideración. dan á divulgación da súa obra; que se proceda O obxecto da ILP era “impulsar as actividades a O PP rexeita divulgar a concertar todas as partes -persoas e insti- desenvolver pola Xunta de Galiza para difundir e tucións- para restaurar e sinalizar os espazos pór en valor a obra e figura de Castelao”, incluíndo relacionados coa vida de Castelao”, para sina- accións polos poderes públicos como a cataloga- Castelao no Parlamento lar a continuación que a dedicación apra 2016 ción de toda a súa obra, a procura de acordos ou de Castqalao como figura homanxeada no Día convenios de cesión da súa obra cos diferentes pola Normalización Lingüísitica, xunto con aso- en Montserrat o 1º de Febreiro de 1938”. “Grazas a da Arte Galega a instancias da Real Academia proprietarios; a definición dun espazo museís- ciacións culturais como Vagalumes da Estrada, aquela xestión, señorías, existen este Parlamen- de Belas Artes, sería una moi boa oportunidade tico apropriado para a exposición da súa obra; a O Galo de Santiago. ou Medulio de Ferrol. to ou a propria Xunta na actualidade” afirmou a para celebrar Castelao con feitos e “non só con introdución de forma transversal da súa obra Pilar García Negro lembrou na súa intervención presidenta de Galiza Cultura. reverencias caducábeis”. no sistema educativo; o espallamento a través do que Castelao” foi un dos primeiros socios das Ir- Para García Negro “Toda esta riqueza, toda es- A portavoz da Comisión Promotora insistíu audiovisual; ou a dixitalización e posta en coñe- mandades da Fala, cuxo centenario celebraremos ta entrega patriótica, unha obra proteica e densa en que se Castelao “non debe ser “patrimoniali- cemento a través de internet. Ademais propuña o ano próximo”. Ademais do artista polifacético no de máis de trinta anos da súa vida, merecen ser zado” por ninguén, como adoito se repetiu, dé- o traslado a Galiza desde Buenos Aires do cua- debuxo, na ilustración, na pintura de grande for- coñecidas, xulgadas e interpretadas polos seus se a coñecer, difúndase masivamente sen cen- dro “A derradeira lección do mestre”actualmente mato, nas estampas e viñetas, como escritor pro- descendentes, por nós, as galegas e galegos de suras, permítase valoralo e xulgalo libremente, en condicións de inaccesibilidade, para ser con- fisional, lembrou tamén o pensador “que compón hoxe, pois é unha obra cargada de futuro, que como fan decote as culturas que se estiman a si templado coas debidas garantías de protección ese libro de libros que é Sempre en Galiza, onde se nos interpela a cada paso nos grandes conflitos mesmas e interactúan constantemente cos seus e seguridade. concentran as razóns do noso devir histórico, da do noso tempo”. vultos principais”. A proposición de Lei foi defendida na cáma- restauración da nosa conciencia como galegos e Por todo iso pediu “que a Xunta de Galiza se A ILP contou co voto favorábel do Grupo Mix- ra pola presidenta da federación de asociación do dereito a un futuro como povo”. implique na catalogación e difusión de toda a súa to, BNG, AGE, e PSdG-PSOE mais finalmente non culturais Galiza Cultura, Pilar García Negro que Recordou tamén García Negro que Castelao “se produción artística, que acada miles de pezas; que puido continuar ante a negativa do Partido Po- foi acompañada desde a tribuna de convidados preocupou de resgatar o Estatuto plebiscitado no ela, esta obra, dispoña dun espazo de dimensións pular a que a Xunta tome resposnsabilidade na por representantes da Comisión Promotora, da 28 de Xuño de 1936 e que conseguiu que tomase e natureza adecuadas á súa contemplación inte- obra de Castelao para difundila e pola a disposi- CIG-Ensino, AS-PG, Fundación Castelao, A Mesa estado parlamentar na sesión de Cortes celebrada gral; que poda vir á Galiza o seu lenzo “A derra- cón do pobo galego. CONTRACAPA

NEL VIDAL PRESIDENTE DA CTNL “Na normalización lingüística hai que ser entusiastas, crer no futuro da lingua"

A Coordinadora de Traballadores/as de Normalización da Lingua (CTNL) traballa desde 1996 co obxectivo de procurar paliar as principais eivas no traballo de normalización lingüística en Galiza promovendo o contacto e coordinación dos traballadores/as de normalización, difundindo información, organizando accións formativas, elaborando propostas e defendendo os intereses dos traballadores e das traballadoras da lingua, para a mellora no proceso de promoción social do uso do galego. Falamos co seu presidente Nel Vidal sobre Apego, a súa última proposta.

CTNL é xunto con dife- rentes concellos a princi- pal impulsora de Apego, en que consiste? Apego (www.apego.gal) é unA proxecto que pretende incentivar e facilitar a socialización en galego das ne- nas e os nenos desde o inicio, xa desde o nacemento. Está impulsado inicialmente por unha ducia de concellos, que se di- rixen ás familias xa desde o momento en que están a agardar un bebé e, desde os servizos de normalización lingüística (SNL) deses concellos facilítanselles ar- gumentos, recursos, materiais, informa- ción, etc., e organízanse actividades for- mativas e informativas dirixidas a elas para procurar incentivar e facilitar esa crianza e socialización en galego. experiencias como o proxecto Apego cremos las, obradoiros...), e noutros casos aos propios que son fundamentais para mudar estas situa- "As administracións nenos e nenas (animación, estimulación, con- Precisamente un dos problemas que cións, creando espazos de usos e redes de fa- certos...), até os seis anos. ten hoxe a lingua é a falta de transmi- milias interesadas nesa socialización en galego teñen a obriga e a sión xeracional, como pensades que que compartan actividades e espazos. As e os técnicos de normalización lingüís- poden contribuír experiencias como Que teñen que facer as nais e pais para par- responsabilidade de ticas traballades en grande parte desde os esta a mudar esta situación? ticiparen? Servizos municipais, moitas veces mesmo A min gústame máis falar de "socializa- implicar a cidadanía con grandes doses de voluntarismo se o ción" que de "transmisión xeracional", Para participaren no proxecto Apego, as nais compararmos con outros servizos. Como pois os usos lingüísticos son máis ho- e pais que agardan un bebé poden dirixirse no proceso de vedes a situación hoxe? rizontais ca verticais. Ademais, si, a fal- ao servizo de normalización lingüística do seu Supoño que coma en todos os traballos, se non ta de transmisión é un problema, pero concello (na Baña, Carballo, Carnota, Ferrol, Na- normalización da se cre no que se fai, non se funciona ben. Polo aínda nas casas en que si se mantén esa rón, Negreira, Ourense, Pontevedra, Redondela, tanto, na normalización lingüística, si, hai que transmisión do galego, en moitos casos Rois, Santiago de Compostela e Vigo, que son lingua" ser entusiastas, crer no futuro da lingua, un as nenas e os nenos acaban non usando os concellos impulsores) e alí inscribiranos no futuro que está nos e nas falantes, polo tanto, a lingua, a pesar incluso dos esforzos das programa e recibirán os materiais de benvida na xente, nas persoas, na cidadanía. E as admi- nais e/ou pais. Polo tanto, o problema (libro de consellos e recursos, unha mantiña nistracións teñen a obriga e responsabilidade vai moito máis aló da transmisión, e é apego, un álbum de primeiras experiencias, de implicar a cidadanía no proceso de norma- de socialización, de espazos, de contex- un disco de música infantil en galego, etc.). A lización da lingua, no incremento do seu uso e tos, de recursos..., da lingua que se usa partir de aí comezan a formar parte das redes prestixio, para o que fan falta políticas activas e entre iguais, cos amigos e amigas, nas de Apego, e poden participar nas actividades, recursos, algo do que estamos bastante escasos, escolas, nas actividades de lecer, etc. E que nuns casos van dirixidas a nais e pais (char- tanto dunha cousa como da outra.