„Warmia i Mazury regionem zjednoczonej Europy” „Warmia i Mazury regionem zjednoczonej Europy”

Projekt do" nansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Projekt do" nansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007-2013 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007-2013 oraz z budżetu samorządu województwa warmińsko-mazurskiego. oraz z budżetu samorządu województwa warmińsko-mazurskiego.

Jacek Protas, Marsza 5ek Województwa Warmi 7sko-Mazurskiego

Nasze CITTASLOW na Warmii i Mazurach

Z radością i satysfakcją witałem uczestników IV Mię- dzynarodowego Zgromadzenia Ogólnego Sieci Citta- slow, które w czerwcu gościło na Warmii i Mazurach, a dokładnie w Lidzbarku Warmińskim, mieście, które od kilku lat jest już w sieci. Na spotkanie wybraliśmy mia- sto, gdzie rzeczywiście żyje się spokojnie, co jest jednym z warunków przynależności do Cittaslow. Wiem dobrze, bowiem od wielu lat tu mieszkam. Z pewnością moja opinia jest mocno subiektywna, ale nie ukrywam, że je- stem zakochany w Lidzbarku Warmińskim, gdzie czuje się wszechobecny genius loci , nadający miastu ten wy- jątkowy charakter. Jestem dumny z tego, że dorastałem i mieszkam w Lidzbarku Warmińskim, leżącym w sercu Warmii, dla- tego chętnie dzielę się swoimi odczuciami z naszymi gośćmi, z liczną rodziną przedstawicieli Cittaslow. Na Warmię i Mazury przybyli burmistrzowie i prze- Egzemplarz bezp 9atny wodniczący rad gmin, ponad 160 delegatów z 19 krajów Cittaslow Europy, Azji, Ameryki Północnej i Australii. Była to znako- WYDANIE II mita okazja, by usłyszeć jak miasta i miasteczka na świe- cie propagują ideę dobrego życia. Warmia, Mazury, Miasta zajmowały i wciąż zajmują istotne miejsce URZ _D MARSZA 8KOWSKI w rozwoju kontynentów. W Europie odgrywają ważną WOJEWÓDZTWA WARMI :SKO-MAZURSKIEGO Powi Rle rolę w życiu gospodarczym i społecznym Unii Europej- 10-562 Olsztyn, ul. Emilii Plater 1 skiej. Około 80 proc. Europejczyków żyje i pracujew mia- tel.: +48 89 521 98 50 stach, z czego 60 proc. w aglomeracjach liczących ponad fax: +48 89 521 98 59 50 tysięcy mieszkańców. Zaledwie 7 proc. Europejczyków e-mail: [email protected] mieszka w metropoliach powyżej 5 mln mieszkańców. www.cittaslowpolska.pl www.wrota.warmia.mazury.pl www.cittaslowpolska.pl

Cittaslow okladka.indd 1 13-09-11 14:08:35 Cittaslow Warmia, Mazury, Powi Rle

Urz `d Miejski w Biskupcu Urz `d Gminy w Reszlu ul. Aleja Niepodleg 5oNci 2 ul. Rynek 24 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] www.biskupiec.pl www. ug.reszel.pl Urz `d Miejski w Bisztynku Urz `d Miejski ul. Ko Nciuszki 2 w Nowym Mie Rcie Lubawskim e-mail: [email protected] ul. Rynek 1 www.bisztynek-ugim.bip-wm.pl e-mail : [email protected] www.umnowemiasto.pl Urz `d Miejski w Lidzbarku Warmi ;skim ul. Mwi tochowskiego 14 e-mail: [email protected] www.lidzbarkwarminski.pl

Opracowanie z danych Regionalnego Systemu Informacji o Terenie WINGiK_OL_IG.IX.7611-5/07 Wojewódzkiego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Karto- gra$ cznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Reprodukowanie, rozpowszechnianie i rozprowadzanie tych danych wymaga zezwolenia, o którym mowa w art. 18 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartogra$ czne (Dz. U. z 2010 r. Nr 193, poz. 1287, ze zm.) www.cittaslowpolska.pl

Cittaslow okladka.indd 2 13-09-11 14:08:50 Our CITTASLOW Unsere CITTASLOW-Städte in Warmia and Mazury in Warmia und Masuren Region (ehem. Ermland und Masuren)

I welcomed with joy and satisfaction Mit Freude und Zufriedenheit begrüßte the participants of IV General Meeting of ich die Teilnehmer der IV. Internationalen Ple- Cittaslow International Network, held in narversammlung des Cittlaslow-Netzes, welche Warmia and Mazury last June (in Lidzbark im Juni in Warmia und Mazury, genau in Lidz- Warmiński – a member of the Network bark Warmiński tagte. Diese Stadt ist schon seit for some years). We chose that town as einigen Jahren selbst Mitglied des Netzes. Zum an example of peaceful life place, which is Tre& en wählten wir wirklich einen Ort, wo man Jacek Protas, one of the conditions joining the Cittaslow ruhig lebt. Dies war ja eine der Bedingungen der Marsza 5ek Województwa Network. I am aware of that, as I have been Zugehörigkeit zum Cittaslow-Netz. Ich weiß es Warmi 7sko-Mazurskiego living here for many years. My opinion must gut, da ich in dieser Stadt seit vielen Jahren lebe. be subjective, but to be truthful I am in love Meine Ansicht dazu ist sicherlich sehr subjektiv, with Lidzbark Warmiński, where omnipres- aber ich will o& en gestehen, dass ich in Lidzbark ent genius loci , giving the town exceptional Warmiński verliebt bin. Hier läst sich nämlich Nasze CITTASLOW character, is felt. der allgegenwärtige Genius loci (Schutzgeist na Warmii i Mazurach I am proud of the fact of being brought des Ortes) verspüren, welcher der Stadt einen up here and that I am living in Lidzbark einmaligen Charakter verleiht. Warmiński situated in the heart of Warmia, Ich bin froh, dass ich meine jungen Jahre Z radością i satysfakcją witałem uczestników IV Mię- therefore I am happy to share my feel- in Lidzbark Wrmiński verbrachte und derzeit dzynarodowego Zgromadzenia Ogólnego Sieci Citta- ings with our visitors, numerous family of hier auch wohne. Die Stadt liegt im Herzen von slow, które w czerwcu gościło na Warmii i Mazurach, Citaslow representatives. Warmia, daher tausche ich gern meine Gefühle a dokładnie w Lidzbarku Warmińskim, mieście, które Mayors and heads of commune coun- mit unseren Gästen, mit der großen Familie der od kilku lat jest już w sieci. Na spotkanie wybraliśmy mia- cils – over 160 delegates from 19 countries Vertreter von Cittaslow aus. sto, gdzie rzeczywiście żyje się spokojnie, co jest jednym from Europe, Asia, North America and Aus- In Warmia und Mazury trafen Bürgermeis- z warunków przynależności do Cittaslow. Wiem dobrze, tralia came to Warmia and Mazury. It was ter und Gemeinderatvorsteher ein, insgesamt bowiem od wielu lat tu mieszkam. Z pewnością moja the perfect occasion to hear how towns and über 160 Vertreter aus 19 Ländern Europas, opinia jest mocno subiektywna, ale nie ukrywam, że je- small settlements in the world propagate Asien, Nordamerikas und Australiens. So bot stem zakochany w Lidzbarku Warmińskim, gdzie czuje the idea of good life. sich eine hervorragende Gelegenheit zu hören, się wszechobecny genius loci , nadający miastu ten wy- Towns played and are still playing wie Städte und Städtchen aus der ganzen Welt jątkowy charakter. crucial role in continents’ development. In die Idee des guten Lebens verkünden. Jestem dumny z tego, że dorastałem i mieszkam Europe they are important in economic and Städte spielten und spielen weiter eine w Lidzbarku Warmińskim, leżącym w sercu Warmii, dla- social life of European Union. About 80% of wesentliche Rolle in der Entwicklung der tego chętnie dzielę się swoimi odczuciami z naszymi European dwellers live and work in towns, Kontinente. In Europa sind sie so wichtig im gośćmi, z liczną rodziną przedstawicieli Cittaslow. 60 % of whom in urban agglomerations of wirtschaftlichen und sozialen Leben der Eu- Na Warmię i Mazury przybyli burmistrzowie i prze- over 50 thousand inhabitants. Barely 7% ropäischen Union. Etwa 80 % aller Europäer wodniczący rad gmin, ponad 160 delegatów z 19 krajów of Europeans live in metropolises with over leben und arbeiten in Städten, hiervon 60% in Europy, Azji, Ameryki Północnej i Australii. Była to znako- 5 million dwellers. Hence, the calculation Orten mit über 50 000 Einwohnern. Lediglich mita okazja, by usłyszeć jak miasta i miasteczka na świe- is simple – 33% of The Old Continent in- 7% leben in Metropolen mit mehr als 5 Mio. cie propagują ideę dobrego życia. habitants have been living in small towns, Menschen. Daher zeigt die einfache Rechnung, Miasta zajmowały i wciąż zajmują istotne miejsce like: Lidzbark Warmiński, Reszel, Biskupiec, dass 33% sämtlicher Einwohner des Alten Konti- w rozwoju kontynentów. W Europie odgrywają ważną Bisztynek or Nowe Miasto Lubawskie. nents ihren festen Sitz in derartigen Städten wie rolę w życiu gospodarczym i społecznym Unii Europej- About 85% of European Union coun- Lidzbark Warmiński, Reszel, Biskupiec, Bisztynek skiej. Około 80 proc. Europejczyków żyje i pracujew mia- tries’ income comes from urban areas, which oder Nowe Miasto Lubawskie / nden. stach, z czego 60 proc. w aglomeracjach liczących ponad evidently in# uences regional and national Rund 85% des Einkommens der Länder 50 tysięcy mieszkańców. Zaledwie 7 proc. Europejczyków policy. The Union regularly takes towns der Europäischen Union stammen aus den mieszka w metropoliach powyżej 5 mln mieszkańców. into consideration in its regional strategy. städtischen Gebieten. Diese Tatsache beein# usst

1

Cittaslow srodek regular.indd O2-1 12-09-11 12:51:02 Stąd prosty rachunek, że 33 proc. mieszkańców Stare - So called urban projects obtain support natürlich die regionale und nationale Politik. Die go Kontynentu ulokowało się w miasteczkach takich from structural funds. Warmia and Mazury EU berücksichtigt in ihrer regionalen Politik re- jak: Lidzbark Warmiński, Reszel, Biskupiec, Bisztyn ek also made use of that possibility realizing gelmäßig die Städte. Die sog. städtische Projekte czy Nowe Miasto Lubawskie. priorities of Regional Operational Program werden durch Strukturfonds gefördert. Warmia Około 85 proc. dochodu krajów Unii Europejskiej for the years 2007–2013. und Mazury nahmen diese Möglichkeit auch in pochodzi z obszarów miejskich. To oczywiście wpły- The Conference con/ rmed once again Anspruch – bei der Realisierung von Prioritäten wa na politykę regionalną i narodową. Unia regularn ie the success of Cittaslow philosophy. The des Regionalen Operativen Programms für die uwzględnia miasta w swojej polityce regionalnej. Projek- direction initiated at the turn of the last Jahre 2007-2013. ty tzw. miejskie uzyskują wsparcie funduszami struktu- century was successful and became an Die Konferenz bestätigte noch einmal ralnymi. Warmia i Mazury również skorzystały z tej możli- answer to speed of contemporary world den Erfolg der Cittaslow-Philosophie. Die am wości przy realizacji priorytetów Regionalnego Programu life. A country and suburban areas are safe Ende des letzten Jahrhunderts eingeschlagene Operacyjnego na lata 2007–2013. haven, contact with nature and better in- Richtung hatte sich bewährt und wurde zur Konferencja raz jeszcze potwierdziła sukces ) lozo) i terpersonal relationships. Many people Antwort auf das Tempo des gegenwärtigen Cittaslow. Kierunek zapoczątkowany u schyłku minione- were born and still have been living in tiny Lebens. Das dör# iche Land und die außerhalb go stulecia sprawdził się i stał się odpowiedzią na tempo towns, which values have been appreciated der Städten liegenden Gegenden sind Oasen życia współczesnego świata. Wieś i tereny podmiejskie for not so long. Attractive locations, natural der Ruhe, Stellen, wo Kontakt zur Natur und są oazami spokoju, kontaktu z naturą i lepszych rel acji landscapes, interesting cultural heritage are bessere zwischenmenschliche Beziehungen międzyludzkich. Wielu mieszkańców urodziło się i na - their assets, likewise various crafts with lo- vorkommen. Viele Leute waren aufgewachsen dal żyje w niewielkich miejscowościach, których zalety cal products or regional cuisine o& er basing und leben weiterhin in kleineren Ortschaften, doceniamy dopiero od niedawna. Atrakcyjne położenie, on local traditions. deren Vorteile erst seit vor kurzem geschätzt naturalne krajobrazy, ciekawe dziedzictwo kulturowe High quality of products and services wurden. Es wurde erkannt, dass eine attraktive są atutami, podobnie jak rzemiosło i rękodzieło z lokal- guarantees stabile social-economic rela- Lage, natürliche Landschaften, ein interessantes nymi produktami czy rodzima oferta kulinarna, opart a tionship. Hence, new work places locally Kulturerbe sind Schwerpunkte für eine Gegend, na tradycji. so wie das Gewerbe und das Handwerk mit dem Angebot der lokalen Produkte oder ein familiä- res, traditionelles Speiseangebot. Die hohe Qualität der Produkte und Dienst- leistungen garantiert die Gestaltung stabiler so- zialer und wirtschaftlicher Verhältnisse. Damit hängt das Scha& en neuer Arbeitsplätze vor Ort und in der Umgebung zusammen. Ich ho& e, die Idee von Cittaslow erwecke das Interesse daran bei jungen und aktiven Leuten, die in derartigen Städten ihren festen Standort / nden können. Ich gehöre der Gruppe an, die früh entdeckte, dass

2 | 3

Cittaslow srodek regular.indd 2-3 12-09-11 12:51:02 Wysoka jakość produktów i usług gwarantuje sta- and in the neighborhood. I do hope, that Cittaslow eine Entwicklungschance für Warmia bilne relacje społeczno-gospodarcze. Stąd nowe sta- Cittaslow idea will stop young and active und Mazury darstellt. Die Idee des stabilen und nowiska pracy na miejscu i w pobliżu. Mam nadzieję, people, who will / nd there their place in life. ruhigen Lebens und der Erholung, welche durch że idea Cittaslow zatrzyma młodych i aktywnych ludzi I am one of those persons, who discovered dieses Städtenetz gefördert wird, spiegelt ange- i znajdą oni tam swe miejsce w życiu. Jestem jednąz tych early, that Cittaslow gives a chance of devel- messen den Charakter der kleinen Städte wider. osób, które wcześnie odkryły, że Cittaslow daje szansę opment for Warmia and Mazury. The idea of Das Bild von ihnen stützt auf regionalen Werten rozwoju Warmii i Mazur. Idea stabilnego, spokojnego stabile, peaceful life and recreation, propa- und der Tradition. Der Beitritt zur Organisation życia oraz wypoczynku, promowana przez sieć, trafnie gated by the Network accurately describes bedeutet zugleich eine Möglichkeit der Entwick- oddaje charakter małych miast. Ich wizerunek oparty the character of small towns. Their image lung der Tradition und den umweltfreundlichen jest na wartościach regionalnych i tradycji. Wstąpi enie is based on regional values and traditions. Methoden gemäß. do Stowarzyszenia jest też okazją do rozwoju zgodnego Joining the Network is also an occasion for Die IV. Plenarversammlung stellte vor sich z tradycją i metodami przyjaznymi środowisku. development in accordance with tradition die Aufgabe, die Leistungen der Mitgliedslän- Zadaniem IV Zgromadzenia Ogólnego było pod- and environmental friendly methods. der zusammenzufassen, Erfahrungen einzelner sumowanie dorobku krajów członkowskich, wymiana The task of IV General Meeting was to Länder auszutauschen und die Aufgaben für die doświadczeń i przygotowanie zadań członkom sieci summarize the worked out possessions of Städtenetz-Mitglieder in der neuen Amtszeit w nowej kadencji. Wybraliśmy władze Stowarzyszenia member countries, exchange of experience vorzubereiten. Der neue Vorstand der Gesell- i z satysfakcją gratuluję Panu Przewodniczącemu Gian and preparing tasks for the Network mem- schaft wurde gewählt. Nun begrüße ich mit Luce Marconiemu mandatu zaufania na kolejną ka- bers in new term of o4 ce. We have chosen Zufriedenheit Herrn Vorsitzenden Gian Luca dencję. Gratuluję również polskim przedstawicielom the Network’s authorities and I would like Marconi zur Wiederwahl für die nächste Amts- – Elżbiecie Samorajczyk i Arturowi Wajsowi , którzy to congratulate the President – Mr. Gian zeit. Meine Gratulationen gelten auch den pol- ponownie znaleźli się we władzach Międzynarodowego Luca Marconi – on the mandate for the nischen Vertretern dieses Gremiums: Elżbieta Stowarzyszenia Cittaslow. following term of o4 ce. I would also like Samorajczyk und Artur Wajs, die wiederholt Dziękuję samorządowcom Lidzbarka Warmińskiego to congratulate Polish representatives – ihre Funktionen in der Verwaltung der Internati- i pracownikom Urzędu Marszałkowskiego Województwa Elżbieta Samorajczyk and Artur Wajs, onalen Gesellschaft Cittaslow innehaben. Warmińsko-Mazurskiego za profesjonalne przygotowa- who have kept their positions in Cittaslow Ich bedanke mich bei den Mitgliedern nie spotkania. Samorząd Województwa Warmińsko- International Network authorities. der Selbstverwaltung in Lidzbark Warmiński Mazurskiego pełni funkcję członka wspierającego Sie ć I wish to thank Lidzbark Warmiński’s und bei den Mitarbeitern des Marschallamtes Krajową. self-government officials and the rep- der Woiwodschaft Warmińsko-Mazurskie für Była to znakomita promocja miasta i regionu. resentatives of the Marshal Office of die professionelle Vorbereitung dieser Begeg- Warmińsko-Mazurskie voivodeship for pro- nung. Die Selbstverwaltung der Woiwodschaft fessional preparations of the meeting. The Warmińsko-Mazurskie hat dabei die Rolle eines Jacek Protas, self-government of Warmińsko-Mazurskie Mitgliedes, welches das Städtenetz des Landes Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego voivodeship keeps the function of support- unterstützt. ive member for National Network. Die Konferenz war eine hervorragende It was perfect promotion of the town Förderung der Stadt selbst und der ganzen and the region. Region.

Jacek Protas, Jacek Protas, Marschall der Woiwodschaft The Marhal of Warmińsko-Mazurskie Warmińsko-Mazurskie voivodeship

4 | 5

Cittaslow srodek regular.indd 4-5 12-09-11 12:51:06 „SLOW” is „TRENDY” „SLOW“ heißt „TRENDY“

Cittaslow Network, similarly to its Das Städtenetz Cittaslow, so wie seine predecessor – Slow Food organization, Vorgängerin „Slow Food“, ist als Antwort auf den was created as an answer to advancing glo- Globalisierungsprozess zu verstehen, welcher al- balization, which rapidly quickened proc- lerlei Prozesse in sämtlichen Lebensbereichen in esses in all life branches all over the world. der ganzen Welt rasant beschleunigte. Manchmal Sometimes haste is sensible, when one has scheint die Eile begründet zu sein, insbesondere to work up for lost time or to catch up with wenn etwas eingeholt werden muss, man weiß somebody, because we know that priority nämlich, dass im Leben der Vorrang zählt. In der is appreciated in life. However, constant race letzten Zeit begann man aber mit der negativen Jaros 9aw S 9oma , has been gaining negative meaning lately, Bewertung des immer währenden Wettkampfes. Wicemarsza 5ek Województwa which illustrative example is the term “rat Ein Beispiel dafür liefert die Bezeichnung „Ratten- Warmi 7sko-Mazurskiego race”. „Cittaslow” slogan situates itself on wettkampf“. Das Stichwort „Cittaslow“ stellt eine the opposite position to this phenomenon Gegenüberstellung dar, welche ein ganz anderes as it propagates completely di& erent life Lebensmodell vorschlägt. Dies ist als Versuch zu model. It is an attempt to stop us from verstehen, uns vor der Abhängigkeit von übermä- „SLOW” jest „TRENDY” getting entangled in time as a result of ßiger Eile und Hektik zu schützen. Die Befürworter enslavement by excessive hurry and speed. dieser Idee machen es deutlich: Es ist die Zeit so Sieć Cittaslow, podobnie jak jej prekursorka, or- The advocates of this idea say:”it is time weit, dass man das Lebenstempo verlangsamen ganizacja Slow Food, powstała w odpowiedzi na po- to slow down”. Cittaslow idea transforms muss. Die Idee Cittaslow wird zu einer Lebensphi- stępującą globalizację, która gwałtownie przyśpiesz y- into a philosophy of life. „Slow” becomes losophie. So beginnt „Slow“ „Trendy“ zu heißen. ła procesy we wszystkich dziedzinach życia na całym „trendy”. Die Internationale Vereinigung Cittaslow świecie. Niekiedy pośpiech jest wskazany, kiedy trzeba Cittaslow International Network is gilt als anerkannte, etablierte Organisation coś nadganiać, lub doganiać kogoś, bo wiadomo, w ży- a renown non pro/ t organization, which „non pro/ t“, deren Ziel die Förderung und Po- ciu ceni się pierwszeństwo. Jednak ciągłe ściganie się purpose is promoting and popularizing pularisierung der Kultur des guten, also freieren zaczęło ostatnio nabierać znaczenia pejoratywnego, the culture of good, because slower, life, Lebens ist, insbesondere durch den Einsatz von czego przykładem niech będzie chociażby określenie: particularly by implementing solutions Lösungen, welche das Leben in kleineren Städ- „wyścig szczurów”. Hasło „Cittaslow” sytuuje się na prze- ten bestimmen. Wahr gesagt ist es die einzige concerning life organizations in smaller ciwnym biegunie tego zjawiska lansując zupełnie od- towns. To be truthful, it is the only complex geschlossene Organisation in der Welt, die sich mienny model życia. To próba powstrzymania nas przed world organization focused on practically praktisch an jedem Aspekt des städtischen Le- zapętleniem się w czasie na skutek zniewolenia prze z every aspect of life. bens interessiert. nadmierny pośpiech i prędkość. Rzecznicy tej idei mó- The Network has its own priorities, Das Städtenetz har seine Prioritäten. Die wią: „pora zwolnić”. Idea Cittaslow zmienia się w ) lozo) ę town-members take up many initiatives, Städte von Cittaslow ergreifen zahlreiche Ini- życia. „Slow” staje się „trendy”. among the others: balanced tourism, envi- tiativen u. a. in den Bereichen: Ausgewogene Międzynarodowe Stowarzyszenie Cittaslow jest ronment protection, education, promotion Touristik, Umweltschutz, Bildung, Förderung der uznaną, markową organizacją non pro) t, której cele m of projects of local products and crafts’ pro- Projekte zum Schutz lokaler Produkte und des jest promowanie i rozpowszechnianie kultury dobrego, tection. I would like, however, to concentrate Handwerks. Ich möchte mich hierbei besonders bo wolniejszego życia, szczególnie poprzez stosowanie on tourism, because I am convinced, that it auf die Touristik konzentrieren, da ich überzeugt rozwiązań dotyczących organizowania życia w mniej- is a crucial branch of economy in Warmia- bin, es sei ein wichtiger Wirtschaftszweig in szych miastach. Tak naprawdę to jedyna kompleksowa Mazury region, especially in towns func- Warmia und Mazury, zumal in den Städten, organizacja na świecie mająca w swoim zainteresowaniu tioning in Cittaslow convention. We possess welche zum Netzwerk Cittaslow gehören. Wir praktycznie każdą jego dziedzinę. perfect conditions to popularize this kind of verfügen über ausgezeichnete Bedingungen, um Sieć ma swoje priorytety, miasta stowarzyszone soft tourism, which is compatible to rules gerade diese sanfte Form der Touristik zu ziehen. w Cittaslow podejmują liczne inicjatywy, m.in.: z zakresu guaranteeing complete harmony between Dabei soll die volle Harmonie zwischen dem Be- zrównoważonej turystyki, ochrony środowiska, edukacji, the needs of local communities, tourists and darf lokaler Gemeinschaften, den Touristen und promocji projektów ochrony lokalnych produktów i rze- natural environment. der Umwelt eingehalten werden. miosł. Chciałbym jednak w tym miejscu skoncentrować Cittaslow assumes also care of en- Cittaslow nimmt nämlich auch die Sorge się na turystyce, gdyż jestem przekonany, że to waż na vironment which is implemented by the für die Umwelt als Priorität an. Dies wird durch

6 | 7

Cittaslow srodek regular.indd 6-7 12-09-11 12:51:07 gałąź gospodarki w regionie Warmii i Mazur, zwłaszcza means of economy based on balanced die Verbesserung der Wirtschaft aufgrund des w miastach funkcjonujących w konwencji Cittaslow. development rule, “green work places”, Prinzips der ausgewogenen Entwicklung, „grüne Mamy doskonałe uwarunkowania, aby preferować wła- “green technologies”, skilful exploitation Arbeitsplätze“, „grüne Technologien“, sachgemä- śnie taką soft turystykę, zgodną z zasadami gwarantu- of renewable energy, i.e. activities ful/ lled ße Nutzung erneuerbarer Energien, d. h. Unter- jącymi pełną harmonię między potrzebami lokalnych using natural values. Necessity of search- nehmungen unter Einbeziehung der Naturvorteile społeczności, turystów, a środowiskiem naturalnym. ing and exploiting in the / eld the latest realisiert. Die Notwendigkeit die neuesten Techno- Cittaslow zakłada bowiem również dbałość o środo- technologies equips this sector with a logien auf diesem Feld zu suchen und zu nutzen, wisko. Odbywa się to poprzez usprawnienie gospodarki great deal of creativity. One who would verleih diesen Bestrebungen eine große Kreativi- w oparciu o zasadę zrównoważonego rozwoju, „zielone like to perceive Cittaslow idea solely as tät. Es wäre falsche Meinung, wenn jemand die miejsca pracy”, „zielone technologie”, umiejętne wyko- the attachment to tradition, would make Cittaslow-Idee nur aus der Sicht der Tradition rzystywanie energii odnawialnej, czyli działania realizo- a great mistake. We are mainly focused betrachten wolle. Es geht uns in erster Linie um wane z wykorzystaniem walorów przyrodniczych. Ko- on improvements in life standard in our die Verbesserung des Lebensstandards in unseren nieczność poszukiwania i wykorzystywania na tym polu towns. It is a life philosophy combining Städten. Es ist zugleich eine Lebensphilosophie, najnowszych technologii nadaje temu sektorowi ogrom- modernity and tradition. wo die Modernität mit der Tradition in Einklang ną kreatywność. Bardzo by się mylił ktoś, kto chcia łby In Poland six towns belong to Cit- gebracht wird. In Polen gehören dazu aktuell postrzegać ideę Cittaslow wyłącznie poprzez pryzmat taslow currently, but I know about the sechs Städte. Ich weiß aber auch, dass sich schon przywiązania do tradycji. Przede wszystkim chodzi nam others willing to join. These towns have eine Reihe anderer daran interessierter Städte o poprawę standardów życia w naszych miastach. Jest decided to search for their chances not gemeldet hat. Die genannten Städte entschieden to ) lozo) a życia łącząca nowoczesność z tradycją. in the development “at all costs”, but in sich, ihre Chance nicht in einer Entwicklung „um W Polsce członkami Stowarzyszenia jest w tej chwili development regarding a number of pre- jeden Preis“, sondern im Zuge eines Fortschritts sześć miast, ale wiem, że ustawia się już kolejka c hęt- cious values: richness of tradition, beauty zu realisieren, wo viele andere Werte berücksich- nych do przystąpienia. Miasta te zdecydowały się sz u- of cultural heritage and the landscape. tigt werden: Traditionsreichtum, Schönheit des kać swych szans nie w rozwoju „za wszelką cenę”, al e These are natural characteristic features Kulturerbes und der Landschaft. Dies sind die w rozwoju uwzględniającym szereg cennych wartości: of small towns in Warmia and Mazury, natürlichen Eigenheiten auch der kleinen Städte bogactwo tradycji, piękno dziedzictwa kulturowego which have not been exploited fully and in Warmia uns Mazury, die bis heute nicht überall i krajobrazu. Są to naturalne właściwości małych miast everywhere until now. There is a chance und nicht völlig geschätzt wurden. Nun bietet sich na Warmii i Mazurach, do tej pory nie wszędzie i nie to change it. die Chance an, diese Situation zu ändern. w pełni wykorzystywane. Jest szansa, aby to zmienić.

Jarosław Słoma, Jarosław Słoma, Jarosław Słoma, Wicemarszałek Województwa The Vice-Marshal of Vizemarschall der Woiwodschaft Warmińsko-Mazurskiego Warmińsko-Mazurskie voivodeship Warmińsko-Mazurskie

8 | 9

Cittaslow srodek regular.indd 8-9 12-09-11 12:51:08 Good idea Eine gute Idee for small towns für die kleinen Städte

Cittaslow is a chance, which is already Cittaslow stellt eine Chance dar, welche being exploited by our town – it is con- unsere Stadt bereits ergri& en habe. Davon zeugt / rmed by the fact of holding this prestigious die Tatsache, dass in Lidzbark Warmiński die conference of International Network just in Prestigekonferenz Internationale Versammlung Lidzbark Warmiński. To be reliable, one des Städtenetzes organisiert wurde. Aber wahr should expect real pro/ ts not earlier than gesagt muss ich zugeben, dass der reale Nutzen within next few years. We have still been hieraus erst in einigen Jahren zu erwarten ist. Zu- Artur Wajs, Burmistrz investing so far. On our example one can nächst ist die Zeit für Investitionen. Das Beispiel Lidzbarka Warmi 7skiego, see that the process is very dynamic. The von Lidzbark Warmiński bestätigt, dass dieser Koordynator Polskiej town has started developing its touristic Prozess sehr dynamisch erfolgt. Der Ort entwi- Krajowej Sieci Miast Cittaslow infrastructure, improves aesthetic image, ckelt ihre Touristeninfrastruktur, vervollkommnet renovates architecture monuments, create ihr Außenbild. Es werden auch historische Bau- new work places – lately, in the glamorous werke saniert und neue Arbeitsplätze gescha& t, hotel, which hosts the Conference. We do wie letztens im repräsentativen Hotel, wo die Dobry pomys 9 dla ma 9ych miast our best to stop the exodus of young peo- Konferenz stattfand. Wir tun alles um die Aus- ple to bigger centers, but to achieve it we wanderung der jungen Leute in größere Städte Cittaslow to szansa, którą nasze miasto już wykorzy- have to persuade them, that this is a proper vorzubeugen. Um unsere Ziele zu realisieren, stuje – dowodzi tego fakt zorganizowania w Lidzbarku place for working and leaving their life on müssen wir die Jugend überzeugen, dass sie Warmińskim prestiżowej konferencji Międzynarodowego a decent level. gerade hier vor Ort eine Chance hat, zu leben, zu Zgromadzenia Sieci. Chcąc być jednak szczerym powiem, I would like to remark, that Polish Cit- arbeiten und auf würdigem Niveau zu leben. że tak naprawdę tych wymiernych korzyści należy spo- taslow idea was born in Lidzbark Warmiński Ich möchte daran erinnern, dass die dziewać się za kilka lat. Na razie inwestujemy. Na przy- only / fe years ago. It was exactly in 2006, Idee Cittaslow erst vor fünf Jahren in Lidzbark kładzie Lidzbarka Warmińskiego widać, że jest to proces when four towns : Reszel, Biskupiec, Bisz- Warmiński begann und zwar genau im Jahr bardzo dynamiczny. Miasto zaczęło rozwijać infrastruktu- tynek and our Lidzbark, decided to take up 2006, als vier Städte: Reszel, Biskupiec, Biszty- rę turystyczną, poprawia estetykę, remontuje się zabytki, this challenge. Later Nowe Miasto Lubaw- nek und unser Lidzbark Warmiński dieser Anf- powstają nowe miejsca pracy – ostatnio w reprezenta- skie joined us. Of course, the main purpose forderung nachgegangen waren. In der Folgezeit cyjnym hotelu, w którym odbywała się konferencja. Ro- of the idea is to make our citizens’ life better. gesellte sich zu dieser Gruppe noch Nowe Miasto bimy wszystko, aby zahamować ucieczkę młodych ludzi The Conference showed us how the others, Lubawskie. Das Hauptziel der Idee ist selbstver- do większych ośrodków, a żeby to osiągnąć musimy ich more experienced and successful members ständlich, dass es unseren Einwohnern besser przekonać, że właśnie tu mogą mieszkać, pracować ipro- do it. We will try to implement their experi- geht. Die Konferenz zeigte, wie es auch andere wadzić życie na przyzwoitym poziomie. ence, although it is evident, that every idea tun, die über mehr Erfahrung verfügen und auf Chciałbym przypomnieć, że idea Cittaslow w Lidz- must be introduced in accordance with the diesem Feld bereits Erfolge verzeichnen. Wir barku Warmińskim narodziła się dopiero pięć lat temu. nature of one’s own place. It is obvious, that wollen diese Erfahrungen auswerten, obgleich Było to dokładnie w roku 2006, kiedy cztery miasta : Re- we must care for our individual image, be- wir wissen, dass jede Idee dem jeweiligen Ort szel, Biskupiec, Bisztynek i nasz Lidzbark, zdecydo wały cause everybody who lives here or comes entsprechend realisiert werden muss. Sicher się podjąć to wyzwanie. Później dołączyło do nas Nowe here as a visitor should feel this character- muss man für sein Bild sorgen, damit jeder Miasto Lubawskie. Oczywiście głównym celem idei jest istic regional climate, the taste, what we still Einwohner oder Gast, diese für unsere Stadt to, aby naszym mieszkańcom żyło się lepiej. Konferencja lack. Historic conditions of our region made charakteristische Atmosphäre verspüren könn- pokazała nam jak to robią inni, bardziej doświadcze ni population exchange substantially. New in- te. Das Letztgenannte wird bei uns noch oft i osiągający na tym polu sukcesy. Będziemy chcieli z tych habitants came from di& erent parts of inter- vermisst. Die geschichtlichen Umstände unse- doświadczeń skorzystać, chociaż wiadomo, że każdy po- war Poland, which can be also regarded as rer Region sind dafür verantwortlich, dass die mysł musi być realizowany zgodnie z naturą własnego an advantage, creating fascinating cultural einheimische Bevölkerung in der Zeit nach dem miejsca. Na pewno trzeba dbać o swój wizerunek, aby melting pot. 2. Weltkrieg fast völlig ausgetauscht wurde. każdy kto tu mieszka, czy do nas przyjedzie, czuł t en We still have a long way ahead, but Die neuen Einwohner kamen aus verschiede- charakterystyczny dla regionu klimat, swoisty smaczek, if we keep on going towards our goals, we nen Teilen Vorkriegspolens an. Diese Tatsache to czego często nam jeszcze brakuje. Uwarunkowania have a chance – I think about every town ist auch als Vorteil zu betrachten, weil es auch

10 | 11

Cittaslow srodek regular.indd 10-11 12-09-11 12:51:10 historyczne naszego regionu sprawiły, iż ludność tu grun- in the Network – to become pearls on the so zu einer interessanten kulturellen Mischung townie się wymieniała. Nowi mieszkańcy przybyli z róż- maps of our countries and regions. gekommen war. nych stron przedwojennej Polski. Jest to również plusem, I would like to express my thanks to Vor uns steht noch ein langer Weg, wir bo powstał fascynujący tygiel kulturowy. the Network world authorities with the glauben aber, dass wir bei konsequenter Ver- Przed nami długa droga, ale jeśli będziemy ściśle President Gian Luca Marconi and the Di- folgung unserer Ziele eine Chance haben, so wie trzymali się celów, które chcemy osiągnąć, mamy szansę rector Pier Giorgio Olivetti, for accepting jede andere Stadt des Netzes, zu einer „Perle“ in – mam tu na myśli każde z miast w sieci – stać się takimi the invitation for holding the meeting of unserem Staat und unserer Regionen werden. perełkami na mapie naszych krajów i regionów. Cittaslow International Network in Lidz- Ich möchte mich nun herzlich bei der Chcę serdecznie podziękować władzom światowym bark Warmiński. I remember, that when Weltverwaltung des Netzes unter dem Vorsitz sieci na czele z przewodniczącym Gian Luca Marconim they visited us over a year ago – now we von Gian Luca Marconi und mit dem Direktor i dyrektorem Pier Giorgio Olivettim, za to, że zaak cep- are smiling reminding that meeting – Pier Giorgio Olivetti dafür bedanken, das sie towali propozycję zorganizowania Międzynarodowego they were not convinced that we would dem Vorschlag nachgegangen sind, gerade Zgromadzenia Miast Cittaslow właśnie tu, w Lidzbarku manage to organize the conference. And hier in Lidzbark Warmiński die Internationale Warmińskim. Pamiętam, że kiedy nas wizytowali ponad no wonder. Only a year ago the place was Versammlung des Städtenetzes Cittaslow zu rok temu – dzisiaj się uśmiechamy do siebie na wspo - one big building site. I am happy, that we organisieren. Ich erinnere mich daran, dass sie mnienie tamtego spotkania – nie do końca wierzyli, did not disappoint and did our best to bei einem Besuch bei uns vor mehr als einem Jahr że to się nam uda, że konferencja jednak się odbędzie. complete the task. The meeting partici- (heute lächeln wir, wenn wir daran denken) kaum Trudno się im dziwić – jeszcze przed rokiem był to je- pants were greatly impressed by the place daran glaubten, aber diese Konferenzidee kam den wielki plac budowy. Cieszę się, że nie zawiedliśmy and the town itself and Polish hospitality. jedoch zustande. Diese Reaktion war aber nach- i stanęliśmy na wysokości zadania. Uczestnicy spotkania They also had a chance to see a piece of vollziehbar, da es hier vor einem Jahr nur einen byli pod wielkim wrażeniem i tego miejsca i miasta, jak our region. I am sure that they left with großen Bauplatz gab. Ich freue mich deswegen, również polskiej gościnności. Zobaczyli także kawał ek only good memories. dass wir die Verwaltung nicht enttäuschten und naszego regionu. Jestem pewien, że wywieźli stąd wy- der Aufgabe gewachsen waren. Die Teilnehmer łącznie dobre wspomnienia. der Begegnung waren durch den Konferenz- Artur Wajs, Artur Wajs, standort selbst wie auch die Stadt sowie die Burmistrz Lidzbarka Warmińskiego, The Mayor of Lidzbark Warmiński, polnische Gastfreundlichkeit sehr beeindruckt. Koordynator Polskiej Krajowej Coordinator of Polish Zugleich konnten sie auch ein Stück unserer Re- Sieci Miast Cittaslow National Cittaslow Network gion kennen lernen. Ich bin nun überzeugt, die Gäste nahmen von hier aus ausschließlich gute Erinnerungen mit nach Hause.

Artur Wajs, Bürgermeister von Lidzbark Warmiński, Koordinator des polnischen Landesstädtenetzes Cittaslow

12 | 13

Cittaslow srodek regular.indd 12-13 12-09-11 12:51:10 Mr. President, Poland, Warmia Herr Vorsitzende, Polen und die Re- and Mazury region is honored to gion Warmia und Mazury haben zum ers- hold for the # rst time such an im- ten Mal die Ehre, ein so wichtiges Event, portant event – the meeting of the wie die Begegnung der Vertreter des representatives of Cittaslow Net- Cittaslow-Netztes aus fast der ganzen work from literally over the world. Welt zu organisieren. Diese Vereinigung It is a relatively young organiza- ist noch verhältnismäßig jung. Wie wür- tion. How would You present it to den Sie das Städtenetz denen vorstellen, those who have not had any contact welche noch nichts hiervon und von sei- with the name and the rules of its nen Prinzipien wissen? Gian Luca Marconi, functioning? Przewodnicz \cy Zum ersten möchte ich meine Freunde Mi dzynarodowego First of all, I would like to express my zum Ausdruck bringen, dass ich zusammen Stowarzyszenia Cittaslow joy to be able, together with a huge fam- mit der großen Familie der Städte aus dem ily of Cittaslow towns to take part in such Cittaslow-Netz an einem so wichtigen Event, an important event, like IV International wie der IV. Internationalen Versammlung, teil- Meeting. We are all happy that it is held nehmen konnte. Wir alle freuen uns darüber, Panie Przewodniczący, Polska, region Warmii just in Poland, because we can simultane- dass diese Begegnung gerade in Polen statt- i Mazur po raz pierwszy mają przyjemność organi- ously give our homage to the region, which / ndet und so würdigen wir eine Region, wo im zować tak ważne wydarzenie jakim jest spotkanie started in 2006 actions aiming at creating Jahr 2006 die Aktivitäten angefangen wurden, przedstawicieli sieci Cittaslow dosłownie z całego / rst network in Poland. welche zur Gründung des ersten polnischen świata. Jest to stosunkowo młoda organizacja. Jakby It does not mean at all, that accepting Netzes führten. Pan ją przedstawił tym, którzy jeszcze nie zetknęli “slow” life model we become idle and de- Dies bedeutet natürlich nicht, dass wir się z nazwą i zasadami funkcjonowania sieci? vote ourselves only to delightful recreation, mir der Annahme eines Lebensmodells im what deprives us of chances to stimulate de- „Slow“-Tempo sich dem Faulenzen oder einer Po pierwsze chciałbym wyrazić radość, że wraz velopment and modernization serving our angenehmen Erholung ergeben, wodurch wir z ogromną rodziną miast sieci Cittaslow mogę brać udział communities. It is not like this, although the Gelegenheiten zur weiteren Entwicklung und w tak ważnym wydarzeniu jakim jest IV Międzynarodowe logo of associated towns is a snail image. Modernisierung unserer Gesellschaften ver- Zgromadzenie. Wszyscy cieszymy się z tego, że to spotka- This orange symbol brought us success be- passen. In der Tat sieht es absolut anders aus, nie odbywa się właśnie w Polsce i w ten sposób oddajemy coming a recognizable and honored mark of auch wenn das Logo der verbündeten Städte hołd regionowi, który w roku 2006 zapoczątkował działa- touristic services around the world. We wish eine Schnecke darstellt. Dieses orangefarbene nia prowadzące do utworzenia pierwszej w Polsce sieci. to be safe haven in life full of hurry. We also Symbol brachte uns einen Erfolg und wurde Nie oznacza to wcale, że przyjmując model życia care for improvements in life quality. It is so eine erkennbare sowie anerkannte Marke der w tempie „slow” popadamy w rozleniwienie i oddaje- little and so much at the same time. touristischen Dienstleistungen in der Welt. Wir my się wyłącznie błogiej rekreacji, przez co umykaj ą wollen Oasen der Ruhe werden im Leben voller nam okazje stymulujące rozwój i modernizację służące Is not it a new utopian mirage Eile. Es liegt uns auch daran, die Lebensqualität naszym społecznościom. Absolutnie tak nie jest, choć about ideal system and ideal society? zu verbessern. Es ist also so wenig und zugleich znakiem gra) cznym miast sprzymierzonych w sieci sehr viel. jest ślimak. Ten pomarańczowy symbol przyniósł nam I would not be afraid of that. Cittaslow sukces stając się rozpoznawalną i uznaną marką usług town is not and is not going to be an ideal, Ist es nicht wieder ein Traum von ei- turystycznych na świecie. Chcemy być oazami spokoju perfect town. It is a structure, where the work ner idealen Verfassung und einer idealen w życiu pełnym pośpiechu. Zależy nam też na poprawie is performed on a few particular surfaces. We Gesellschaft? jakości życia. To tak mało, ale zarazem bardzo wiele. particularly turn our attention to environment protection questions, harmony in town plan- Dies würde ich nicht befürchten. Eine Stadt Czy nie jest to jakaś kolejna utopijna mrzonka ning, social integration, sustainable develop- aus dem Cittaslow-Netz ist und will nicht eine o idealnym ustroju i idealnym społeczeństwie? ment and good quality of human life. ideale oder perfekte Stadt sein. Es handelt sich I would like to direct your attention in hier um eine Struktur, wo auf einigen konkreten Tego bym się nie obawiał. Miasto Cittaslow nie jest this point to the fact that these are com- Ebenen gearbeitet wird. Einen besonderen Wert i nie zamierza być miastem idealnym, czy perfekcyjnym. mune o4 ces, o4 cials, mayors who are legen wir dabei auf Angelegenheiten, welche

14 | 15

Cittaslow srodek regular.indd 14-15 12-09-11 12:51:13 Jest strukturą, w której pracuje się na kilku konkretnych the main activities’ initiators. It is crucial den Umweltschutz, den harmonischen Städte- płaszczyznach. Zwracamy szczególną uwagę na kwestie to obtain support of regional and country bau, die soziale Integration, die ausgewogene dotyczące ochrony środowiska, na harmonijną urbanisty- institutions for their activities. Entwicklung und den Wohlstand im Leben kę, integrację społeczną, zrównoważony rozwój i dobro- betre& en. stan życia ludzkiego. Although the Meeting hosted Die Hauptinitiatoren der Maßnahmen, Głównymi animatorami działań, o których mówię representatives of many countries, die ich gerade bespreche, sind Gemeindeäm- są urzędy gmin, ich pracownicy, burmistrzowie, jednak from di& erent continents, taking into ter und Bürgermeister. Sehr wichtig ist dabei, ważne jest, aby dla tych działań pozyskiwali wsparc ie account a number of town-members dass diese Stellen in ihrer Tätigkeit von regi- instytucji regionalnych i krajowych. one can draw a conclusion, that it is onalen und Landesinstitutionen unterstützt still not a mass organization. werden. Wprawdzie na Zgromadzeniu reprezentowani są mieszkańcy wielu państw, z wielu kontynentów, It is not so easy to join our organization. Bei der Versammlung sind zwar Ein- ale biorąc pod uwagę liczbę członków – miast do- The process of accepting new members is wohner aus vielen Staaten und einigen chodzi się wniosku, że nie jest to jeszcze masowa also based on “slow” rule. We have worked Weltteilen vertreten, aber im Hinblick organizacja. out strictly de/ ned criteria basing on indica- auf die Mitgliederzahl kann man den tors, thanks to which we can measure, what is Schluss ziehen, die Organisation sei noch Bo nie jest wcale tak łatwo dołączyć do naszej sie- being done by commune authorities following nicht eine Massenorganisation? ci. Proces przyjmowania nowych członków też opiera the Cittaslow spirit in their places. Let me re- się na zasadzie „slow”. Wypracowaliśmy ściśle określone mind, that our attention is focused on touristic Dies hängt nämlich damit zusammen, kryteria opierające się na wskaźnikach, dzięki któr ym o& er, hospitality towards coming visitors. The dass es gar nicht leicht ist sich unserem Netz anzuschließen. Der Prozess der Aufnahme neuer Mitglieder hat ebenfalls das Prinzip „Slow“ als Grundlage. Wir hatten dabei ein exakt bezeichnetes Kriterium ausgearbeitet, welches Koeffizienten benutzt, durch welche möglich ist zu bewerten, was die Gemeinde- verwaltung im Sinn von Cittaslow in ihren Ortschaften unternimmt. Ich will darauf aufmerksam machen, dass u. a. das Angebot für Touristen und die Gastfreundlichkeit der Gemeinde überprüft wird. Ein wichtiges Ele- ment ist der Schutz des kulturellen und histo- rischen Erbes. Hiervon gibt es ein großartiges Beispiel in Lidzbark Warmiński: Die gelungene Koexistenz des alten bischöflichen Schlosses und eines modernen Hotelgebäudes. Und das Wichtigste: Alle diese Prinzipien, welche zur Mitgliedschaft in „Cittaslow“ qualifizieren, müssen echt höchster Qualität sein.

Wie würden Sie die Organisierung der Konferenz durch die polnische Seite beurteilen?

Es war wirklich eine Ehre für mich, dass wir uns in Polen, und zwar in Lidzbark Warmiński, tre& en konnten. Ich fühle mich durch den Standort beeindruckt, wo unsere Versammlung statt/ ndet. Hier erfolgt eine

16 | 17

Cittaslow srodek regular.indd 16-17 12-09-11 12:51:13 można wymierzyć, co władze gminne robią zgodnie next problem are the issues connected with gelungene Vereinigung der Vergangenheit mit z duchem Cittaslow w swoich miejscowościach. Przypo- cultural heritage, historic protection. Here in der Gegenwart und zwar im Sinn von „Slow“. mnę, że zwraca się uwagę na ofertę turystyczną, na go- Lidzbark Warmiński we have a perfect exam- Ich freue mich auch, weil wir diese Zeit echt ścinność, z jaką gmina podejmuje przybywających gości. ple of successful coexistence of an old castle kreativ verbracht haben, indem wir während Istotnym zagadnieniem jest ochrona dorobku kulturowe- with a modern hotel object. And what is the unserer Werkstatt-Präsentationen unsere go, historycznego, czego tutaj, w Lidzbarku Warmińskim most important – all those rules qualifying to Leistungen zusammenstellten, Erfahrungen mamy wspaniały przykład poprzez udaną koegzystencję the membership in Cittaslow must be without austauschten und neue Lösungen für die Ent- starego zamku z nowoczesnym obiektem hotelowym. any doubt of the highest quality. wicklung unseres Städtenetzes ausarbeiteten. I to, co najważniejsze – wszystkie te zasady kwali) kujące Die Idee „Slow“ / nde ich tatsächlich sehr at- do członkostwa w Cittaslow muszą być naprawdę naj- How would you summarize the traktiv. Unsere polnischen Gastgeber sind gut wyższej jakości. conference arrangement by Polish der Aufgabe nachgekommen. part? Jak Pan podsumuje organizację konferencji Unsere Versammlung verlängerte przez stronę polską? It is a real pleasure to be able to meet Ihnen das Vorsitz-Mandat für die neue in Poland, in Lidzbark Warmiński. I am im- Amtszeit. Was haben Sie in der nächsten To prawdziwa przyjemność, iż mogliśmy się spotkać pressed by the place, where our meeting is Zeit alles vor? w Polsce, a konkretnie w Lidzbarku Warmińskim. Jestem held. Successful combination of the past pod wrażeniem miejsca, w którym odbywa się nasze and future, following “slow” spirit. I am also Ich möchte vor allem sagen, dass ich mit Zgromadzenie. Udane połączenie przeszłości i przyszło- happy, because we have spent really a crea- Zufriedenheit die einstimmige Akzeptanz mei- ści, w duchu „slow”. Cieszę się także, gdyż spędzil iśmy tive time, summarizing our achievements ner Kandidatur angenommen habe. An Ideen ten czas naprawdę twórczo, podsumowując podczas during workshop presentations, exchanging und Arbeit werde uns sicher nicht fehlen. Wir warsztatowych prezentacji nasze dokonania, dzieląc się our experiences, working out new solutions wollen, dass unser Netz zum Beispiel werde, und doświadczeniami i wypracowując nowe rozwiązania dla for our network future development. The zeige, wie die ähnlichen Organisationen arbeiten rozwoju naszej sieci. Idea „slow” jest naprawdę bardzo idea of “slow” is really very attractive. Our sollen. Es lässt sich ein großes Interesse an der atrakcyjna. Nasi polscy gospodarze stanęli na wysokości Polish hosts rose to the challenge. Cittaslow-Idee feststellen, und zwar in der gan- zadania. zen Welt. Wir verzeichnen einen beträchtlichen Your presidency is extended for Zuwachs der Mitglieder-Anzahl, obgleich wir, Zgromadzenie przedłużyło Panu mandat prze- the new term of o' ce by the As- wie gesagt, die Beitrittsvoraussetzungen nicht wodniczącego na nową kadencję. Co planuje Pan sembly. What are your plans for the erleichtern. Zum Städtenetz gehören derzeit w najbliższym czasie? nearest future? fast 150 Städte; am Anfang waren es nur ein Dutzend. Przede wszystkim pragnę powiedzieć, że z sa- First and foremost, I would like to say that tysfakcją przyjąłem fakt jednogłośnej akceptacji mojej I accepted with satisfaction the fact of univo- Gian Luca Marconi, kandydatury. Pomysłów i pracy na pewno nam nie za- cal acceptation of my person as a candidate. Vorsitzende der Internationalen braknie. Chcemy, aby nasza sieć była przykładem tego We are full of ideas and work concepts. We Vereinigung Cittaslow jak powinny działać podobne organizacje. Widzimy wish to make our network as an example for ogromne zainteresowanie ideą Cittaslow, i to na ca- other organizations. We observe great inter- łym świecie. Odnotowujemy znaczący wzrost naszych est in Cittaslow idea all around the world. We członków, choć, jak już powiedziałem, nie ułatwiamy report substantial increase of our members, warunków przystąpienia do stowarzyszenia. Do sieci although, as I said before, we do not ease the należy obecnie prawie 150 miast, a zaczynało zaledwie conditions of access. At present the network kilkanaście. concentrates nearly 150 towns, while only over ten belonged in the beginning.

Gian Luca Marconi, Gian Luca Marconi , Przewodniczący Międzynarodowego The President of Cittaslow Stowarzyszenia Cittaslow International Network

18 | 19

Cittaslow srodek regular.indd 18-19 12-09-11 12:51:17 What was and is so attractive in Was für Gründe in der Idee von Cit- Cittaslow idea, which was born in taslow enthalten, entscheiden, dass so Europe, that so many Korean towns viele koreanische Städte ihren Willen are trying to join the Network. It is dem Netz anzuschließen zum Ausdruck expressed by, among the others, your brachten? Diese Idee wurde doch in big delegation’s participation in IV Europa geboren. Davon zeugt u. a. die International Meeting in Lidzbark Teilnahme Eurer Delegation an der IV. In- Warmiński? ternationalen Versammlung der Städte in Lidzbark Warmiński. Eure Vertretung war It is truth. South Korea is represented wohl die zahlreichste im Vergleich zu den by over 60 participants. It is, without any anderen? Dehyun Sohn, doubts, the expression of our fascination Koordynator Korea 7skiej in the idea of Cittaslow. Where is it from? Das stimmt, Südkorea wird von einer über Krajowej Sieci Cittaslow In some way it is a result of the fact that 60 Personen zählenden Delegation vertreten. Dies “South Korea is bound to success”. I will try kann als Ausdruck unseres großen Interesses an to explain what the point is. After the war der Idee von Cittaslow betrachtet werden. Wo- of 1953, when our country was badly dam- her kommt das? Einigermaßen ist es das Ergebnis, Co takiego atrakcyjnego było i jest w idei Citta- aged and reported much loss, we not only der Ausrichtung unseres Landes „auf Erfolg“. Ich slow, która narodziła się w Europie, że tyle miastko- healed our war wounds very quickly, but bemühe mich nun zu erklären, worin es besteht. reańskich stara się do niej dołączyć? Wyrazem tego even much quicker worked up for the lost Nach dem Krieg von 1953, als unser Land sehr zainteresowania jest m.in. udział waszej delegacji time. We succeeded. Owing to really hard zerstört war und wir viel gelitten hatten, konnten w IV Międzynarodowym Zgromadzeniu w Lidzbarku work we achieved great economic success. wir nicht nur alle Kriegsschäden wieder gutzuma- Warmińskim, chyba najliczniejszej? Korea experienced exceptional economic chen, sondern noch schneller unsere sämtlichen boom and became a symbol of dynamic Versäumnisse überholen. Dies gelang uns. Unsere To prawda, Koreę Południową reprezentuje po- economical changes in Asia. The soci- angestrengte Arbeit brachte uns einen riesigen nad 60-osobowa delegacja. Jest to niewątpliwie wy- ety got richer, but during that economic ökonomischen Erfolg. So erlebte Korea einen raz naszego zafascynowania ideą Cittaslow. Skąd to się growth some values got lost. There came unerhörten Boom, und wurde zum Symbol einer wzięło? Poniekąd jest to efekt owego „skazania Kore i a moment, when the citizens woke up and dynamischen ökonomischen Wende in Asien. Die Południowej na sukces”. Postaram się wytłumaczyć, realized that in that rush for new markets, koreanische Gesellschaft war immer reicher, zu- na czym to polega. Po wojnie z 1953 roku, kiedy nasz for success, despite growth of gross na- gleich aber gingen dabei gewisse Werte verloren. kraj był bardzo zniszczony i poniósł ogromne straty, nie tional income per capita, they lost a little Dann erfolgte ein Moment, als sich die Koreaner tylko szybko wyleczyliśmy wojenne rany, ale jeszcze the sense of life. It is not possible to live all wieder besannen und feststellten, dass sie auf szybciej nadrobiliśmy wszystkie zaległości. Udało s ię. the time at the highest speed, in constant der Jagd nach den Erfolg etwas vom Lebenssinn Dzięki naprawdę wytężonej pracy odnieśliśmy ogromny stress of new challenges. There comes a verpassten. Es lässt sich nämlich nicht immer hek- sukces gospodarczy. Korea przeżyła niebywały boom, moment, that one must slow down, think tisch leben, in der Spannung vor neuen Au& orde- stała się symbolem dynamicznych przemian ekono- about the sense of this all and start to look rungen. Einmal stellt sich der Moment ein, wen micznych w Azji. Społeczeństwo bogaciło się, ale za - for alternative solutions. No wonder, that man den Sinn sämtlicher Tätigkeit überlegt und razem w trakcie tego wzrostu gospodarczego doszło Cittaslow idea met such a response in Ko- über alternative Lösungen nachdenkt. So wundert do zagubienia pewnych wartości. Nastąpił moment, rean ground. It is an exceptional country, in es nicht, dass die Cittaslow-Idee in Südkorea einen kiedy Koreańczycy jakby się ocknęli i uświadomili, tourism specialists’ opinions, designed in a sehr fruchtbaren Boden fand. Dieses Land zeich- że w tej pogoni za nowymi rynkami, za sukcesem, po- natural way for celebrating peace, joy and net sich nämlich durch besondere Eigenschaften mimo wzrostu dochodu narodowego brutto na miesz- love. This is just Korea, which concentrates aus, wie die Spezialisten für die Touristik meinen kańca, zagubili trochę sens życia. Nie da się bowie m the heritage of some dozens of centuries und ist auf besondere Weise zur P# ege von Ruhe, żyć cały czas w szybkim tempie, w napięciu nowych of extraordinarily rich traditions, cultures Freude und Liebe veranlagt. In diesem Land liegt wyzwań. Przychodzi taki moment, że trzeba zwolnić, and religions. It is good, that we have re- das Erbe von einigen Dutzend Jahrhunderten, zastanowić się nad sensem tego wszystkiego i zacząć minded it. Therefore many Koreans have welche besonders reich an Tradition, Kultur und szukać alternatywnych rozwiązań. Nic więc dziwnego, stated, that they do not want any longer Religion waren. Gut, das wir uns daran erinnerten. że idea Cittaslow tra) ła w Korei Południowej na ba r- to race that way, that they want to slow Viele Koreaner haben nun festgestellt, sie wollen dzo podatny grunt. Jest to bowiem szczególny kraj, jak down a little.

20 | 21

Cittaslow srodek regular.indd 20-21 12-09-11 12:51:17 twierdzą specjaliści od turystyki, w naturalny spos ób What e& ects of Cittaslow idea’s nicht mehr nach dem Reichtum streben, das Le- predysponowany do celebrowania spokoju, radości, implementation can you observe in benstempo soll auch gebremst werden. miłości. To właśnie w Korei skupia się dziedzictwo kilku- your country? Would you demon- dziesięciu wieków niezwykle bogatych tradycji, kultury, strate them? Welche Effekte der Realisierung religii. Dobrze, że sobie o tym przypomnieliśmy. I tak der Cittaslow-Idee stellen Sie in Ih- wielu Koreańczyków stwierdziło, że nie chcą się już tak The popularity of Cittaslow Net- rem Land fest? Was betrachten Sie als ścigać, że chcą trochę wyhamować. work in our country is confirmed by a lobenswert? number of towns represented during Jakie efekty realizacji idei Cittaslow widzicie this conference. It is attractive to such an Die Popularität des Cittaslow-Netztes Państwo w swoim kraju. Czym zechciałby się Pan extent, that we have to, not suppress the in unserem Land läst sich an der Zahl der auf pochwalić? enthusiasm of towns willing to join the dieser Konferenz vertretenen Städte erkennen. network, but for sure, control the speed Diese Idee ist dermaßen attraktiv, dass wir sogar Jak bardzo popularna jest u nas sieć Cittaslow, of the ideas spreading around. It is hard to manche Städte in dieser Absicht etwas bremsen widać po liczbie miast reprezentowanych podczas tej be surprised because of this enthusiasm. müssen, jedenfalls schon eine Art der Kontrolle konferencji. Idea jest do tego stopnia atrakcyjna, że aż Thanks to Cittaslow tourism has grown of der Ausbreitung dieser Idee ist notwendig. Diese musimy trochę, może nie tyle hamować entuzjazm 50% in some towns. It is important part große Begeisterung wundert andererseits nicht. miast, które chcą do sieci przystąpić, ale na pewno of these towns’ economy. It requires, of Dank Cittaslow nahm in einigen Ortschaften der kontrolować tempo jej rozprzestrzeniania się. Trudn o course, proper offer and promotion. For Fremdenverkehr sogar um 50% zu. Und dieser się zresztą dziwić temu entuzjazmowi. Dzięki Citta- example, special „slow food” festivals Zweig stellt doch eine wichtige Einnahmequelle slow w niektórych miejscowościach turystyka wzrosła are being held. It is an event called by der Wirtschaft dar. Es sind dabei natürlich auch o 50 proc. To ważna część gospodarki w tych miastecz- us “slow route”, what defines the pace of ein entsprechendes Angebot und eine Förderung kach. Oczywiście wymaga odpowiedniej oferty i pro- this new tourism. The festivals’ aim is also notwendig. Es werden z. B. spezielle Festivals in mocji. Na przykład organizowane są specjalne festiwale propagating international network’s ac- der Art „slow food“ organisiert. Es geht hierbei z gatunku „slow food”. Jest to impreza, którą nazywamy tivity. We are delighted, that our work was um einen Event, der ebenfalls „langsame Route“ także „powolnym szlakiem”, określa ona tempo tej no- appreciated by the network’s authorities, benannt wird, da der Name das Tempo dieser neu- wej turystyki. Celem festiwali jest także propagowanie which was expressed by last year world en Touristik zum Ausdruck bringt. Eines der Ziele międzynarodowej działalności sieci. Jesteśmy bardzo meeting. At present Korean net consists des Festivals ist ebenfalls die Popularisierung der zadowoleni, że nasze działania zostały przez władze of 10 towns. Next two were given certifi- internationalen Tätigkeit des Netzes. Wir sind sehr sieci docenione, czego wyrazem był ubiegłoroczny cates here, in Poland, and there are many zufrieden, dass unsere Maßnahmen durch die Ver- światowy zjazd Cittaslow. Obecnie w sieci koreańskiej others waiting. To join the organization waltung des Netzes anerkannt sind. Dies wurde działa 10 miast. Dwa kolejne otrzymały certy) katy tu, one has to wait for over one year and a durch die Zusammenkunft von Cittyslow-Städten w Polsce, a w kolejce stoi znacznie więcej. Na przyjęcie half and both the time and criteria are aus der ganzen Welt im vorigen Jahr hervorgeho- czeka się ponad półtora roku i zarówno termin, jak i za- very strict. There is not any concessionary ben. Derzeit sind im koreanischen Netz 10 Städte sady powoływania są bardzo sztywne. Nie ma żadnej fare. We are perfectionists, though. We aktiv. Zwei andere erhielten ihre Zerti/ kate hier taryfy ulgowej. Jesteśmy przecież perfekcjonistami. care for high quality of product offered in Polen, aber die Anzahl der Erwartenden ist viel Chodzi nam o wysoką jakość produktu oferowanego by town-members. länger. Die Wartezeit zum Empfang in die Orga- przez miasta członkowskie. nisation beträgt über 1,5 Jahre, sowohl der Termin als auch die Prinzipien der Berufung zum Städte- Dehyun Sohn, Dehyun Sohn, netz sehr fest vorgegeben wurden. Es gibt hierbei Koordynator Koreańskiej Coordinator of National keinen Begünstigungstarif. Wir sind ja doch Leute, Krajowej Sieci Cittaslow Korean Cittaslow Network die nach Perfektion streben. Wir wollen die hohe Qualität des Produktes erreichen, welches durch die Mitgliedsstädte angeboten wird.

Dehyun Sohn, Koordinator des koreanischer Landesnetzes Cittaslow

22 | 23

Cittaslow srodek regular.indd 22-23 12-09-11 12:51:17 Is it a coincidence, that Cittaslow Ist es als Zufall zu betrachten, dass idea was born in Italy? die Idee Cittaslow gerade in Italien ge- boren wurde? For certain, it was not a coincidence. It is Italy, which is an example of a country, Ganz sicher war es kein Zufall. Es hatte sich where multicentric system, basing on many so gefügt, dass gerade Italien ein Beispiel für das authority centers has been functioning for ein Land ist, wo seit Jahrhunderten ein System centuries. Our municipal authorities are def- mit mehreren Verwaltungszentren funktioniert. initely much stronger than regional or even Bei uns ist die Rolle von Stadtverwaltungen viel the state ones. A system of independent cit- stärker als die von regionalen oder sogar von der ies is a tradition having its roots in ancient Landesverwaltung. Ein System von freien Städ- Pier Giorgio Olivetti , Rome times. Our cities are really di& erent, ten hat bei uns eine uralte Tradition, welche bis Dyrektor Mi dzynarodowego very varied, which is particularly visible on in das altertümliche Rom zurückschaut. Unsere Stowarzyszenia Cittaslow the North-South axis, where signi/ cant Städte sind wirklich anders, sehr vielfältig. Dies disparities in wealth and speed of develop- ist insbesondere an der Achse Norden – Süden ment are clearly observed. It is known, that au& ällig, wo beträchtliche Disproportionen im Italian South is poorer and staying behind Hinblick auf den Wohlstand, das Entwicklungs- Czy to przypadek, że idea Cittaslow narodziła in civilization development in reference to tempo zu verzeichnen sind. Wie bekannt, ist się akurat we Włoszech? Northern country regions. Hence – the dif- der Süden Italiens viel ärmer und zivilisatorisch ferences. Apart from this, having so rich and zurückgeblieben im Vergleich mit den nörd- Z całą pewnością nie był to przypadek. Tak się many hundred years old history, we do have lichen Regionen. Daher diese Unterschiede. składa, że to właśnie Włochy są przykładem kraju, gdzie much experience in historic monuments and Darüber hinaus, wenn wir eine derartige, viele od wieków funkcjonuje system wielocentryczny, opie- cultural heritage’s protection. Cittaslow idea Jahrhunderte lange Geschichte haben, verfügen rający się na wielu ośrodkach władzy. U nas władze is not only celebrating the past, although wir ebenfalls über viel Erfahrung im Bereich des municypalne, czyli miejskie, są zdecydowanie silnie j- we try to care for what is the best and most Schutzes von Bauwerken und vom Kulturerbe. sze niż władze regionalne, czy nawet krajowe. Syste m precious in it. We also wish to promote and Die Idee Cittaslow bedeutet nicht nur die P# e- wolnych miast to tradycja sięgająca początkami czasów protect, what is important and good now, in ge der Vergangenheit, wenngleich wir uns um starożytnego Rzymu. Nasze miasta są naprawdę inne, our times. We are not antagonists of moder- die besten und wertvollsten Elemente hiervon bardzo różnorodne. Szczególnie widać to na osi północ nity. We are open to green technologies and bemühen. Wir wollen zugleich das fördern und – południe, gdzie widoczne są znaczne dysproporcje all branches of services for the public. schützen, was jetzt, in unserer Zeit wichtig und w zamożności, w tempie rozwoju. Wiadomo, że południe positiv ist. Wir sind doch keine Gegner der Mo- Włoch jest biedniejsze i zapóźnione cywilizacyjniew sto- What in your opinion is the most dernität, wir sind hingegen o& en für „grüne“ sunku do północnych regionów kraju. Stąd te różnice . important # eld of the Network’s ac- Technologien und allerlei Branchen mit Dienst- Poza tym mając taką bogatą, wielowiekową historię, siłą tivity – environmental protection, leistungen für die Bevölkerung. rzeczy mamy również doświadczenia w zakresie ochro- culture? ny zabytków i dziedzictwa kulturowego. Idea Cittaslow Was ist Ihrer Meinung nach das to nie tylko kultywowanie przeszłości, jakkolwiek stara- The spirit is the most important – Wichtigste im Cittaslow-Netz: Umwelt- my się troszczyć o to, co w niej najlepsze i najcen niej- the spirit of a town, a commune. Alive, schutz, Kultur? sze. Chcemy zarazem promować i chronić to, co ważne not sleeping and not the one transferred i dobre jest teraz, w naszych czasach. Nie jesteśmy prze- from the suburbs of big cities. Thanks to Als Wichtigste dabei / nde ich den Geist cież przeciwnikami nowoczesności. Jesteśmy natomiast new technologies it is possible to move jeweiliger Stadt oder Gemeinde. Er soll le- otwarci na zielone technologie i wszelkie branże usług / nancial, economic, cultural and scienti/ c bendig sein und nicht eingeschlafen oder aus dla ludności. centers, which until now were strictly as- einer Peripherie von Großstädten verlegt. Neue sociated with big metropolis, into the area Technologien machen es möglich, / nanzielle, Co w Pańskiej opinii jest najważniejszym polem of small towns. Contemporary techniques, ökonomische, kulturelle und wissenschaftli- działania dla sieci – ochrona środowiska, kultura? mainly informatization make the trend che Zentren aus Großstädten in kleine Städte freely spreads onto smaller centers, intellec- zu verschieben. Die modernen Techniken, vor Najważniejszy jest duch – miasta, czy gminy. Żywy, tual concentrations creating new, dynamic allem aus der Informatikbranche fördern diese a nie uśpiony, i nie ten przeniesiony z peryferii wielkich possibilities of development. We have good Tendenz und so entstehen neue, dynamische

24 | 25

Cittaslow srodek regular.indd 24-25 12-09-11 12:51:17 miast. Dzięki nowym technologiom możliwe jest prze- example of the Far East. It was not a coinci- Entwicklungsmöglichkeiten. Hierzu gibt es ein suwanie na obszary małych miast centrów ) nansowych, dence, that we had such a numerous group gutes Beispiel aus dem Fernen Osten. Kein Zufall, ekonomicznych, kulturalnych i naukowych, które do tej of Asia representatives, particularly from dass auf der Konferenz so zahlreich Asien und pory nieodłącznie kojarzyły się z dużymi miastami. Korea, the countries developing the quickest zumal Korea vertreten war. Die Länder von dort Współczesne techniki, głównie z zakresu informatyzacji in the world. They are very interested in us gehören ja zu denen, wo die Entwicklung am sprawiają, że ten trend swobodnie rozprzestrzenia s ię and our experience, mainly in our principal schnellsten vor sich geht. Sie erweisen ein gro- na mniejsze ośrodki, skupiska inteligencji, stwarza jące rule “slow down”. Slow down and think be- ßes Interesse an uns und unseren Erfahrungen, nowe, dynamiczne, rozwojowe możliwości. Mamy dobry fore you destroy your heritage, identity. Let zumal am führenden Prinzip „Langsam“ (ver- przykład Dalekiego Wschodu. Nie bez przyczyny mieli- us give a chance to future generations. The langsame und überlege es, bevor du dein Erbe, śmy na konferencji tylu przedstawicieli z Azji, a zwłaszcza network characterizes mainly with the fact, deine Identität zunichte machst). Wir verschaf- z Korei, tych najszybciej rozwijających się krajów świata. that all its priorities concern all the society fen eine Chance für die künftigen Generationen. Są ogromnie zainteresowani nami i naszymi doświad- and serve the society. It is not a program Ein besonderes Merkmal des Städtenetzes ist, czeniami, a zwłaszcza tą sztandarową zasadą „zwolnij”. only for elites and it is its power. Let us learn dass seine sämtlichen Prioritäten gesamtsozial Zwolnij i zastanów się zanim zniszczysz swoje dziedzic- on good examples, mentioning here slow geprägt sind und auch der Gesellschaft dienen. two, tożsamość. Dajmy szansę przyszłym pokoleniom. food idea, which creator is Carlo Petrini, Das Programm ist nicht nur für Eliten und das Szczególną cechą sieci jest to, że wszystkie jej prioryte- contradicted to fast food culture. liegt seiner Stärke zugrunde. Gute Erfahrungen ty są ogólnospołeczne i służą społeczeństwu. Nie je st In his long years’ activity and his per- wie slow food, deren Gründer Carlo Petrini war to program wyłącznie dla elit i to jest jego siłą. Uczymy sonal experience he taught us how impor- (und sich der Kultur fast food widersetzt) ma- się na dobrych doświadczeniach, że wspomnę tylko tant it is to protect agriculture, soil, food. chen für uns die Basis aus. o zasadzie slow food, przeciwstawiającej się kulturze fast Petrini zeigte uns durch seine mehrjährige foodowej, której twórcą jest Carlo Petrini. And summarizing, please tell us Tätigkeit sowie direkt durch seine Erfahrung, wie Swoją wieloletnią działalnością i bezpośrednio swo- what impressions are accompanying wichtig ist, die Landwirtschaft, die Böden und im doświadczeniem uczył nas jak ważne jest chronić rol- you leaving Lidzbark Warmiński af- die Nahrung zu schützen. nictwo, ziemię, żywność. ter this short staying in Warmia and Mazury? Und zum Schluss: Sagen Sie mir I na koniec proszę powiedzieć, jakie wrażenia bitte, welche Eindrücke Sie aus Lidzbark wywozi Pan z Lidzbarka Warmińskiego i krótkiego I am very impressed, particularly by Warmiński und dem kurzen Aufenthalt pobytu na Warmii i Mazurach? this, what has been done here in Lidzbark in Warmia und Mazury nach Hause Warmiński. I remember my visit here nearly mitnehmen? Jestem pod ogromnym wrażeniem, zwłaszcza tego, two years ago. I am surprised, because be- co dokonało się tu, w Lidzbarku Warmińskim. Pamiętam, ing here I doubted, if that investment would Ich bin sehr beeindruckt, zumal dadurch, jak wizytowałem to miejsce niecałe dwa lata temu. Je- be successful and completed in time. I am was sich in Lidzbark Warmiński, ereignete. Ich stem zdumiony, bo będąc wtedy tutaj naprawdę miałem charmed by the castle and all the complex erinnere mich daran, wie es hier vor weniger als spore wątpliwości, czy ta inwestycja się uda, czy na czas which was made here. I remember what zwei Monaten aussah. Ich bin erstaunt, weil ich zostanie zakończona. Jestem zachwycony zamkiem i ca- condition it was in and how much e& ort damals tatsächlich viel Zweifel hatte, ob es mit łym kompleksem, który tu powstał. Pamiętam, w jakim it required and now we are able to see the der Investition gelingt, ob alles rechtzeitig voll- to było stanie, ile wymagało pracy, a teraz widzimy efekty results – remarkable combination of mo- endet wird. Nun bin ich vom Schloss und dem – godne podkreślenia połączenie nowoczesności ze sztu- dernity with restoration art. Very beautiful gesamten Komplex begeistert. Gut erinnere ich ką konserwatorską. Bardzo piękne miejsce, gdzie mił o place, where we spent nice and fruitful time mich daran, in welchen Zustand die Anlage ur- i pożytecznie spędziliśmy czas. Będzie co wspominać. to remember for long. sprünglich war und wie groß der Aufwand sein musste. Jetzt sehen wir hier großartige E& ekte: Pier Giorgio Olivetti, Pier Giorgio Olivetti, Hervorragende Verbindung der Modernität mit Dyrektor Międzynarodowego Director of Cittaslow der konservatorischen Kunst. Es ist eine sehr Stowarzyszenia Cittaslow International Network schöne Stelle, wo wir angenehm und nützlich unsere Zeit verbrachten. So bleiben gute Erin- nerungen von hier. Pier Giorgio Olivetti, Direktor der Internationalen Vereinigung Cittaslow

26 | 27

Cittaslow srodek regular.indd 26-27 12-09-11 12:51:17 Which of strategic assumptions Welche von den strategischen An- of Cittaslow are the closest to you? nahmen von Cittaslow # nden Sie Ihnen What has Reszel, being in the Net- besonders nahe liegend? Was gelang es work, managed to achieve? Have in Reszel zu realisieren, bereits in der the rules obligatory for the Network Zeit der Cittaslow-Zugehörigkeit? Haben in* uenced in some way on the qual- die Grundlagen von Cittaslow irgendwie ity of life in the town? What are your die Lebensqualität in der Stadt positiv plans for future? beein* usst? Was für Pläne haben Sie für die Zukunft? To be truthful, all assumptions are equally important. It is di4 cult to discuss Wahr gesagt, sind sämtliche Annahmen environmental policy or local products val- gleich wichtig. Es wäre die Umweltpolitik oder Marek Janiszewski , orization without hospitality or awareness die Werterhebung der lokalen Produktion kaum Burmistrz Reszla of the inhabitants. All the priorities interlace vorzustellen, ohne die Gastfreundlichkeit oder and are dependent on one another. das Bewusstsein der Einwohner einzuschließen. Reszel has an aim ahead and it is ap- Die sämtlichen Faktoren sind einander ver# och- proaching it. One of them is promotion of lo- ten und voneinander abhängig. Które ze strategicznych założeń Cittaslow są cal product: it can be, e.g. craft having very Reszel hat sein Ziel, welches es bestrebt. Państwu najbliższe? Co udało się w Reszlu, będąc już long local tradition. Educational process of Einerseits ist es die Förderung des lokalen Pro- w sieci dokonać? Czy zasady obowiązujące w sieci the society is also very important – knowl- duktes, wie etwa des Handwerkes, übrigens in w jakiś sposób wpłynęły na jakość życia w mieście? edge about Cittaslow idea accessible for all der lokalen Tradition stark eingewurzelt. Ein Jakie macie plany na przyszłość? the dwellers and their involvement in activi- wichtiger Bereich ist auch der Bildungsprozess ties towards life conditions’ improvement. der Gesellschaft, der Zugang von Informatio- Tak naprawdę to wszystkie założenia są równie waż- Speaking about facts I would like to nen zu Cittasslow zu allen Einwohnern, dann ne. Trudno mówić o polityce środowiskowej czy walo- present the most spectacular actions taken die Ermunterung von ihnen zur Tätigkeit für die ryzacji produkcji lokalnych bez gościnności czy świado- up by Reszel authorities within Cittaslow Verbesserung der Lebensqualität. mości mieszkańców. Wszystkie te priorytety przenikają works: Um sich konkret dazu zu äußern, möchte ich się i są od siebie zależne. • implementing systems of quality and nun die wichtigsten Unternehmungen der Verwal- Reszel ma wytyczony cel, do którego chce dążyć. environment ISO management tung Reszels im Rahmen von Cittaslow nennen: Jednym z nich jest promowanie produktu lokalnego; • accepting space planning for Reszel, • Einleitung von Systemen der Qualitäts- und może być to np. rzemiosło mocno osadzone w lokalnej Święta Lipka and the road connecting Umweltverwaltung ISO. tradycji. Ważną sprawą jest również proces edukacyjny those two towns; • Annahme des Plans für die räumliche Ordnung społeczeństwa, dotarcie z informacjami na temat Citta- • elaborating the Program of Reszel town der Stadt Reszel, der Ortschaft Święta Lipka slow do wszystkich mieszkańców i zaangażowanie ich Revitalization; sowie des Weges Reszel – Święta Lipka. w działalność na rzecz poprawy warunków życia. • promotion of local products; • Bearbeitung der Pläne für die Renovierung Chcąc operować konkretami przedstawię najważ- • participating in General Meetings of Cit- der Stadt Reszel. niejsze działania podjęte przez władze Reszla w ramach taslow Towns; • Förderung der lokalen Produkte. Cittaslow: • propagating Reszel and all the commune • Teilnahme an der Plenarversammlungen des by organizing Cittaslow festivals; Städtenetzes Cittaslow. • wdrożenie systemów zarządzania jakością i zarządzania • renovation of the pavement of the Old • Förderung von Reszel und der gesamten Ge- środowiskiem ISO; Market Place meinde durch die Organisierung von Festivals • przyjęcie planu przestrzennego zagospodarowania • making illumination of the church of Cittaslow. miasta Reszel, miejscowości Święta Lipka i drogi łączą- Peter and Paul The Apostles; • Sanierung des Belages am alten Marktplatz. cej Reszel i Św. Lipkę; • participation in Warsaw International • Beleuchtung der Kirche St. Peter und St. Paul. • opracowanie Programu Rewitalizacji miasta Reszel; Travel Market; • Teilnahme an der Internationalen Touristen- • promocja produktów lokalnych; messe in Warschau. • udział w Zgromadzeniach Ogólnych Miast Cittaslow; In future we are planning continuation • promocja Reszla i całej gminy poprzez organizację fe- of balanced commune development by in- In der Zukunft wollen wir uns für die wei- stynów Cittaslow; vestments in environment and correction tere ausgewogene Entwicklung der Gemeinde

28 | 29

Cittaslow srodek regular.indd 28-29 12-09-11 12:51:17 • wyremontowanie nawierzchni Rynku Staromiejskiego; of road infrastructure and new car parks, durch Investitionen an der Umwelt sowie durch • wykonanie iluminacji kościoła p.w. Św. Apostołów Pio- thinking about tourism development. die Verbesserung der Straßen- und Parkplatz- tra i Pawła; infrastruktur, im Hinblick auf die Touristikent- • udział w Międzynarodowych Targach Turystycznych International Meeting in Lidz- wicklung engagieren. w Warszawie. bark Warmiński was a perfect chance W przyszłości stawiamy na dalszy zrównoważony to learn what is new in the Network Die internationale Versammlung in rozwój gminy poprzez inwestowanie w środowisko oraz in the world. What successes, of what Lidzbark Warmiński bot eine großartige poprawę infrastruktury drogowej i parkingowej z myślą towns and countries attracted your Gelegenheit an, sich damit vertraut zu o rozwoju turystyki. attention particularly? machen, was alles im Cittaslow-Netzt in der gesamten Welt passiert. Welchen Międzynarodowe Zgromadzenie w Lidzbarku Very interesting example was present- Städte und Länder haben Leistungen, die Warmińskim było doskonałą okazją do zapoznania ed by Norwegian town Sokndal. The inhab- bei Ihnen eine besondere Aufmerksam- się z tym, co w sieci Cittaslow dzieje się na świecie. itants organize there “a week of love”. These keit erweckten? Dokonania jakich miast, z jakich krajów, szczególnie are actions directed towards the dwellers’ zwróciły Państwa uwagę? integration, making them more tolerant to Ein interessantes Beispiel stellte die nor- one another. Listening to what is going on wegische Stadt Sokndal dar. Ihre Einwohner Ciekawy przykład przedstawiło norweskie mia- in the world, one has a feeling that they are organisieren eine sog. Liebeswoche. Es geht steczko Sokndal. Mieszkańcy organizują tam tzw. tydzień not great events, but due to the inhabitants’ dabei um Aktivitäten, welches Ziel die Integ- miłości. Są to działania mające na celu zintegrowan ie involvement and propagating they become ration der Einwohner ist und ein Beitrag dazu, mieszkańców, sprawienie, że będą dla siebie bardziej wy- important. It motivates us for actions. We dass sie mehr freundlicher füreinander sind. Bei rozumiali. Słuchając tego, co się dzieje na świecie, ma się are doing much as well, and not necessar- der Beobachtung der Aktivitäten in der Welt hat wrażenie, że nie są to wprawdzie wielkie działania, ale po- ily under the shield of Cittaslow. Interesting man den Eindruck, es seien zwar keine große przez zaangażowanie mieszkańców i promocję nabierają projects, for instance, come from the Town Maßnahmen, aber sie gewinnen gerade diesen takiego charakteru. Od razu motywuje nas to do działa- Public Library in Reszel. They organize Charakter durch das Engagement der Einwohner nia. My przecież też wiele robimy, choć niekonieczn ie a theatre at the table, various handcraft und die Förderung. Dies motiviert uns zum Han- pod szyldem Cittaslow. Ciekawe projekty realizuje np. workshops, exhibitions, lectures and lately deln. Wir unternehmen auch viel, obwohl nicht Miejska Biblioteka Publiczna w Reszlu. Organizowany jest “a corner of a small child”. To tell the truth unter dem Schild Cittaslow. Interessante Projekte tam teatr przy stoliku, różnego rodzaju warsztaty ręko- – Cittaslow is a possibility of giving yourself ergreift z. B. die Städtische Ö& entliche Bücherei dzieła, wystawy, wykłady, ostatnio kącik dla malucha. Tak to others and not only waiting for what the in Reszel. Dort wird das Theater am Tisch, ver- naprawdę Cittaslow to możliwość dawania siebie innym, others can give you. schiedene Handwerk-Werkstätte, Ausstellun- a nie patrzenie tylko na to, co ktoś może dać. gen, Vorträge, letztens auch eine Ecke für kleine Kinder organisiert. In der Tat stellt Cittaslow die Marek Janiszewski , Marek Janiszewski , Möglichkeit dar, sich selbst zu engagieren und Burmistrz Reszla The Mayor of Reszel nicht nur auf andere zu blicken.

Marek Janiszewski, Bürgermeister von Reszel

30 | 31

Cittaslow srodek regular.indd 30-31 12-09-11 12:51:18 What made the self-government Was bewegte eigentlich die Selbst- take up such a decision? verwaltung von Nowe Miasto Lubawskie, um die Entscheidung zu fassen, dem The main asset of this decision was a Städtenetz beizutreten? possibility of wider promotion of numerous traces of the rich past of our town history, Das Hauptargument für den Beitritt zum but also interesting natural-landscape val- Städtenetz war die Möglichkeit umfassender ues, which at present are not appreciated die zahlreichen Spuren der reichhaltigen his- su4 ciently in our commune. The network torischen Vergangenheit unserer Stadt sowie membership is an impulse for tourism deren bedeutende naturkundliche und land- development. It also motivates our self- schaftliche Vorteile zu fördern. Bisher war das Józef Blank , government authorities to initiate another Gemeindepotenzial unzureichend genutzt. Der Burmistrz Nowego actions being in the frame of Cittaslow Beitritt zum Netz ist ein starker Impuls auch Miasta Lubawskiego philosophy serving improvements of our für den Fremdenverkehr. Die Zugehörigkeit dwellers’ life conditions. zum Netz veranlasst ebenfalls die Selbstver- waltung zum Ergreifen anderer Maßnahmen An orange snail, Cittaslow logo - der Philosophie der Cittaslow-Idee gemäß Co skłoniło samorząd nowomiejski do podjęcia symbolizes peaceful, stress-free life -, welche der Besserung der Lebensqualität in decyzji o przystąpieniu do sieci? in towns belonging to the associa- der Stadt dienen. tion. Is it the same in case of Nowe Głównym argumentem przemawiającym za przy- Miasto Lubawskie and its dwellers? Die orangefarbne Schnecke, d. i. stąpieniem do sieci była możliwość szerszego wypromo- das Logo Cittaslow, steht für ein ruhi- wania licznych śladów bogatej przeszłości historycznej Life of small town dwellers is much ges, stressloses Leben in kleinen Städten, naszego miasta, jak również znacznych walorów przyrod- more peaceful, than life of people function- welche zum Netz gehören. Ist es wirklich niczo-krajobrazowych. Obecnie jest to niedostatecznie ing in realities of huge cities. Moving form auch so mit dem Leben in Nowe Miasto wykorzystywany potencjał naszej gminy. Przystąpienie work home does not take up much of our Lubawskie? do sieci stanowi silny impuls dla rozwoju turystycznego. time, we have more time for our interests. Przynależność do sieci motywuje również władze samo- It is a pity, that young people searching their Das Leben der Einwohner kleiner Städte rządowe do podejmowania innych działań zgodnych chances in big cities do not pay attention ist viel ruhiger als es in Großstädten der Fall z ) lozo) ą miasta Cittaslow służących poprawie warun- to this additional bonus. I think, however, ist. Man braucht weniger Zeit , um von einem ków życia mieszkańców. that it is only a matter of time, when they Standort zum anderen hinzugehen. Auch start to appreciate it. Another aspect worth mehr Zeit steht für eigene Steckenpferde zur Pomarańczowy ślimak, logo Cittaslow, symbo- mentioning is an easy access to nature or lo- Verfügung. Schade, dass junge Leute, die nach lizuje spokojne, bezstresowe życie w miasteczkach cal traditions, which are constant element of ihrer neuen Chancen im Leben suchen, nicht należących do sieci. Czy tak rzeczywiście upływa życie mieszkańcom Nowego Miasta Lubawskiego?

Życie mieszkańców małych miast jest o wiele spokojniejsze niż ludzi funkcjonujących w rzeczywisto- ści wielkomiejskich aglomeracji. Nie zabiera nam du żo czasu przemieszczanie się między pracą a domem, mo- żemy dłużej zajmować się swoim zainteresowaniami. Szkoda, że młodzi ludzie szukający swych szans w dużych miastach nie zwracają jeszcze uwagi na ten dodatkowy bonus. Myślę jednak, że to tylko kwestia czasu i zaczną to doceniać. Poza tym warto podkreślić łatwość kontaktu z przyrodą, czy lokalnymi tradycjami, które są stał ymi elementami naszej codzienności. Niestety, nie udaje się jednak uniknąć skutków globalizacji, czego prze ja-

33 | 33

Cittaslow srodek regular.indd 32-33 12-09-11 12:51:21 wem jest np. spadek drobnego handlu na rzecz coraz our everyday life. Unfortunately the results daran denken. Ich meine aber, sie werden es większej liczby supermarketów. of globalizations are unavoidable, what einmal auch machen. Darüber hinaus ist noch is expressed, for instance in decline of a zu unterstreichen, dass der Kontakt mit der Na- Co robicie, aby zatrzymać turystów na dłużej small trade for bigger and bigger number tur oder mit der lokalen Tradition, was einen tu, lub w okolicy? of supermarkets. festen Bestandteil des Alltags ausmacht, ist dort leichter zu erreichen ist. Es lassen sich aber Na rynku nowomiejskim funkcjonuje miejski punkt What are you undertaking to trotzdem die Folgen der Globalisierung nicht Informacji Turystycznej, który oferuje szereg materiałów stop tourists for longer here or in vermeiden, was u. a. aufgrund der Verringerung na temat atrakcji turystycznych. Dostrzegamy równie ż the area? der Anzahl der kleinen Geschäfte zugunsten der konieczność wsparcia turystyki kajakowej. Przepływają- Supermärkte erkennbar ist. ca przez nasze miasto rzeka Drwęca jest coraz bardziej The New Town Market Place has special znanym i cenionym szlakiem. Dlatego planujemy moder- post of Tourist Information o& ering a number Was machen Sie denn, um Touris- nizację istniejącej przystani wodnej na terenie Miejskiego of materials informing about touristic attrac- ten hier oder in der Umgebung länger Ośrodka Sportu i Rekreacji. W dalszych latach, w porozu- tions. We also see the need of supporting anzuhalten? mieniu z sąsiednimi gminami, planowana jest budowa canoe tourism. The Drwęca River running ścieżki rowerowej na trasie dawnej linii kolejowej relacji through our town becomes more and more Am Marktplatz in Nowe Miasto Lubawskie Iława-Brodnica. Sądzę, że realizacja tych zamierzeń za- popular route. Therefore we are planning be/ ndet sich ein Touristeninformationspunkt, chęci osoby odwiedzające nasze miasto do przedłużenia modernization of the existing marina situated der ein umfassendes Angebot an Infomaterial pobytu. Liczę także na ich powroty. Zapewne przyczyni in the Town Sport and Recreation Center. In präsentiert. Wir wollen ebenfalls die Touristik się do tego wysoki standard i różnorodność oferty, a tak- next years cooperating with neighboring com- mit dem Paddelbootsverleih zu unterstützen. że tradycyjna gościnność. munes we are planning to build a bike path Der Fluss Drwęca, welcher unsere Stadt durch- along former railway line Iława-Brodnica. # ießt, wird zu einer immer bekannten und Józef Blank, I suppose, that completing these plans will geschätzten Wasserroute. Daher planen wir die Burmistrz Nowego Miasta Lubawskiego encourage people visiting our town to stay Modernisierung der bestehenden Anlegestelle longer. I also hope they will return keeping in am zentralen Punkt für Sport und Erholung. In mind high standard of service, variety of o& er den folgenden Jahren, im Einverständnis mit and our traditional hospitality. benachbarten Gemeinden, ist der Bau eines Radweges auf der Strecke der ehemaligen Ei- Józef Blank, senbahnlinie Iława – Brodnica vorgesehen. Ich The Mayor of Nowe Miasto Lubawskie glaube, dass die Realisierung dieses Vorhabens auch unsere Gäste zur Verlängerung ihres Auf- enthaltes in unserer Stadt ermuntert. Ich rechne auch damit, dass viele von ihnen nochmals zu uns kommen. Es trägt dazu sicher ein hoher Standard und die Vielfalt des Angebotes sowie die traditionelle Gastfreundlichkeit bei.

Józef Blank , Bürgermeister von Nowe Miasto Lubawskie

34 | 35

Cittaslow srodek regular.indd 34-35 12-09-11 12:51:22 12-09-11 12:51:25

Cittaslow International Network

Miast Cittaslow Miast

b Sie

Cittaslow – das internationaleCittaslow das – Netz Städte der

narodowa

dzy dzy

 Mi Cittaslow srodek regular.indd 36-37 Mi dzynarodowa Cittaslow Cittaslow – das internatio- Sie b Miast Cittaslow International Network nale Netz der Städte In 1998 during the meeting of Slow Im Jahr 1998 wurde während einer Be- W 1998 roku podczas spotkania organizacji Slow Food organization with the mayors of Bra gegnung der Organisation Slow Food mit den Food z burmistrzami miast Bra (Cuneo), Greve in Chianti (Cuneo), Greve in Chianti (Florence), Orvieto Bürgermeistern der Städte Bra (Cueno), Greve (Florencja), Orvieto (Terni) i Positano (Salerno) p odjęto (Terni) and Positano (Salerno) the decision in Chianti (Florenz), Orvieto (Terni) und Po- decyzję o utworzeniu międzynarodowej sieci miast Slow of creating an international network of Slow sitano (Salerno) die Entscheidung getro& en, Cities. Bardzo szybko ruch rozrósł się do kilkudziesięciu Cities was taken up. The movement grew ein internationales Netz der Städte unter dem miast z terenu całych Włoch oraz z zagranicy. Aktualnie very quickly joining several dozen of Italian Namen Slow Cites zu gründen. Binnen kurzer sieć liczy 147 miast z 24 państw całego świata. towns and from abroad as well. At present Zeit erreichte diese Bewegung eine beträchtliche the number is 148 towns from 24 states all Größe; zu ihr gehörten einige Dutzend Städte aus Międzynarodowa Sieć Miast Cittaslow jest organi- around the globe. ganz Italien und vom Ausland. Derzeit umfasst zacją non-pro) t, której celem jest promowanie i rozpo- Cittaslow International Network is a das Netz 148 Städte in 24 Ländern aus allen wszechnianie kultury dobrego życia poprzez tworzenie non-pro/ t organization, which task is pro- Kontinenten. strategii z zakresu polityki środowiskowej i infrastruktural- moting and popularizing culture of good Das internationale Städtenetz Cittaslow nej, utrzymywanie i rozwój cech terytorium, waloryzację life by creating strategies in environmen- ist eine –Organisation „non pro/ t“, deren Ziel produkcji lokalnej, wspieranie kultury gościnności. Misją tal policy and infrastructure, preserving ist: Förderung und Popularisierung der Kultur Sieci jest poprawa warunków życia mieszkańców. Siedzi- and developing territorial characteristics, des zufriedenstellenden Lebens durch Bildung bą Międzynarodowej Sieci Miast Cittaslow jest włoskie valorization of local production, support- der Strategien im Bereich der Umwelt- und miasto – Orvieto. ing culture of hospitality. The Network’s Infrastrukturpolitik, P# ege und Entwicklung mission is to improve life conditions for the spezi/ scher lokaler Merkmale, Unterstützung Miasta Cittaslow wyróżniają się bogatą historią, wy- area dwellers. The seat of the organization der örtlichen Produktion und Gastfreundlichkeit. sokiej jakości ofertą kulinarną oraz atrakcyjnym położe- is in Orvieto. Die Aufgabe des Netzes ist die Verbesserung des niem geogra) cznym. Cele miast członkowskich dotyczą Cittaslow towns are characterized by Lebensstandards der Einwohner. Der Sitz des in- rozwoju ich dziedzictwa kulturowego. Miasta członkow- rich history, high quality of cuisine o& er and ternationalen Städtenetzes Cittaslow liegt in der skie nie są stolicami regionów, lecz silnymi lokalnymi spo- attractive geographical situating. Mem- italienischen Stadt Orvieto. łecznościami. Sieć Cittaslow składa się z miast, które liczą bers’ priorities concern also development Die Städte aus dem Netz Cittaslow zeich- mniej niż 50 tys. mieszkańców. Miasta chcące osiągnąć of cultural heritage. The town-members nen sich durch ihre reichhaltige Geschichte, ihr status „Slow City”, muszą wypełnić wymagania kwali) - are not regions’ capitals, but strong local besonderes Kochkunstangebot und ihre attrakti- kacyjne, które skupiają się wokół kluczowych obszarów, communities. Cittaslow towns unite set- ve geogra/ sche Lage aus. Die Ziele der Mitglied- takich jak: tlements not bigger than up to population städte konzentrieren sich um die Entwicklung of 50 thousand. Towns which want to apply des eigenen kulturellen Erbes. Diese Orte sind • polityka środowiskowa, to the Network of „Slow Cities”, must be zwar keine regionalen Hauptstädte, aber trotz- • polityka infrastrukturalna, quali/ ed on the base of particular require- dem haben starke lokale Gesellschaften. Das • technologie i wyposażenie w zakresie jakości ments concentrating around key areas, Netz Cittaslow besteht aus Städten, deren Ein- miejskiej, such as: wohnerzahl unter 50 000 liegt. Kandidaten zum • waloryzacja produkcji lokalnych, Titel „Slow City“ müssen Quali/ zierungskriterien • gościnność, • environmental policy, erfüllen, welche die folgenden Schlüsselbereiche • świadomość. • infrastructural strategy, betre& en: • technologies and facilities within Urban Quality, • Umweltpolitik • valorization of local production, • Infrastrukturpolitik • hospitality and friendliness, • Technologien und Ausstattung im Be- • awareness, reich der Stadtanlagen • Aufwertung der lokalen Produktionen • Gastfreundlichkeit • Bewusstsein

38 | 39

Cittaslow srodek regular.indd 38-39 12-09-11 12:51:25 Kalendarium wydarze ; Calendar of events Zeittafel

• grudzień 2003 r. – w województwie warmińsko-ma- • December 2003 the idea of Polish • Dezember 2003: In der Woiwodschaft zurskim powstaje pomysł utworzenia Polskiej Krajowej National Cittaslow Network creating Warmińsko-Mazurskie entstand die Idee, Sieci Miast Cittaslow, was born in Warmińsko-Mazutskie das polnische Landesstädtenetz Cittaslow • 6 lipca 2004 r. – Zarząd Województwa Warmińsko- voivodeship, zu gründen. Mazurskiego podejmuje decyzję o rozpoczęciu działań • 6 th July 2004 – Warmińsko-Mazurskie • 6. Juli 2004: Die Verwaltung der Woi- mających na celu utworzenie Sieci, voivodeship authorities take up a de- wodschaft Warmińsko-Mazurskie traf die • 12 lipca 2004 r. – Samorząd Województwa Warmińsko cision of initiating activity towards Entscheidung über den Beginn von Maß- – Mazurskiego zawiera z Gminą Reszel oraz Stowarzy- the Network’s creating, nahmen, deren Ziel die Gründung des Städ- szeniem Kulturalnym „Zamek” w Reszlu Porozumienie • 12 th July 2004 – Warmińsko-Mazurskie tenetzes ist. o Współpracy, voivodeship self-government signs • 12. Juli 2004: Die Selbstverwaltung der • 29 lipca 2005 r. – Reszel, Biskupiec, Bisztynek oraz the agreement with Reszel Commune Woiwodschaft Warmińsko-Mazurskie schloss Lidzbark Warmiński wyrażają wolę przystąpienia do and Cultural Association „Zamek” mit der Gemeinde Reszel und der Kulturge- Sieci, in Reszel concerning cooperation, meinschaft „Zamek“ in Reszel ein Abkommen • 13–16 listopada 2005 r. – na Warmię i Mazury • 29 th July 2005 – Reszel, Biskupiec, Bisz- über die Kooperation. przyjeżdża delegacja z Międzynarodowej Sieci Miast tynek and Lidzbark Warmiński express • 29. Juli 2005: Reszel, Biskupiec, Bisztynek Cittaslow, their will of joining the Network, und Lidzbark Warmiński erklärten ihren Wil- • 15 listopada 2005 r. – Samorząd Województwa i czte- • 13 th –16 th Novemb 2005 – the rep- len dem Städtenetz Cittaslow beizutreten. ry wymienione wyżej miasta podpisują list intencyjny resentatives of Cittaslow International • 13.-16. November 2005: In Warmia und dotyczący utworzenia Polskiej Krajowej Sieci Miast Network visit Warmia and Mazury, Mazury traf eine Delegation des Internatio- Cittaslow, • 15 th November 2005 the self-govern- nalen Städtenetzes Cittaslow ein. • 19–24 czerwca 2006 r. – reprezentanci polskich miast ment of the voivodeship and four listed • 15. November 2005: Die Selbstverwaltung wizytują włoskie miasta należące do Sieci, towns sign a letter of intent concerning der Woiwodschaft und die vier oben erwähn- • sierpień 2006 r. – Minister Spraw Zagranicznych wy- establishing Polish National Network of ten Städte unterzeichneten den Intentions- raża zgodę na przystąpienie do Sieci Cittaslow 4 miast Cittaslow, brief, welcher die Gründung des Polnischen oraz Samorządu Województwa Warmińsko– Mazur- • 19 th –24 th June 2006 Polish town- Landesstädtenetzes Cittaslow vorsah. skiego jako członka wspierającego, members visit Italian towns belonging • 19.-24. Juni 2006: Vertreter der polnischen • 18 października 2006 r. – Komitet Koordynujący to the Network, Städte unternahmen eine Studienreise in ita- Cittaslow akceptuje projekt wymagań polskiej Sieci • August 2006 the Minister of Foreign Af- lienische Städte aus dem Städtenetz. warunkujących członkostwo, fairs signs the consent enabling these four • August 2006: Polnischer Außenminister • 1 grudnia 2006 r. – wery) kacja polskich miast pod towns their access to the net and self- stimmte dem Beitritt der vier Städte und kątem spełnienia kryteriów Sieci,

Reszel

40 | 41

Cittaslow srodek regular.indd 40-41 12-09-11 12:51:26 • 13 kwietnia 2007 r. – Komitet Koordynujący pozy- government of Warmińsko-Mazurskie der Selbstverwaltung der Woiwodschaft tywnie rozpatruje wniosek o uznanie Polskiej Krajowej voivodeship as supportive member, Warmińsko-Mazurskie (als Unterstützungs- Sieci Miast Cittaslow, w skład której wchodzą Resze l, • 18 th October 2006 Cittaslow Coordi- mitglied) zum Städtenetz Cittaslow zu. Bisztynek, Biskupiec i Lidzbark Warmiński oraz Samo- nating Committee accepts the project of • 18. Oktober 2006: Das Koordinierungsko- rząd Województwa jako członek wspierający, requirements for Polish network condi- mitee von Cittaslow akzeptierte das Projekt • 7–8 listopada 2007 r. – podczas konferencji w Olszty- tioning the membership, der Voraussetzungen des polnischen Städte- nie pt. “Rewitalizacja małych i średnich miast w świetle • 1 st December 2006 verification of netzes zur Erlangung der Mitgliedschaft. idei Cittaslow” odbywa się prezentacja założeń Polskiej Polish towns in reference to criteria • 1. Dezember 2006: Bewertung der polni- Krajowej Sieci Miast Cittaslow, required, schen Städte unter dem Aspekt der Erfüllung • 2 lipca 2010 r. – Nowe Miasto Lubawskie i Murowana • 13 th April 2007 The Coordinating der Städtenetz-Kriterien. Goślina otrzymują certy) katy przystąpienia do Między- Committee passes a positive opinion • 13. April 2007: Das Koordinierungskomi- narodowej Sieci Miast Cittaslow, and accepts Polish National Network of tee bewertete positiv den Antrag polnischer • 24-25 czerwca 2011 r. – w Lidzbarku Warmińskim od- Cittaslow with the members: Reszel, Bisz- Seite auf die Anerkennung des Polnischen bywa się IV Międzynarodowe Zgromadzenie Ogólne tynek, Biskupiec and Lidzbark Warmiński Landesstädtenetzes Cittaslow, welches die Sieci Cittaslow. and the voivodeship self-government as folgenden Städte umfasst: Reszel, Bisztynek, the supportive member, Biskupiec und Lidzbark Warmiński sowie als • 7 th –8 th November 2007 r. – dur- Unterstützungsmitglied die Selbstverwaltung Biskupiec ing the conference in Olsztyn, titled der Woiwodschaft. “Revitalization of small and medium • 7.-8. November 2007: Auf der Konferenz sized towns in the light of Cittaslow in Olsztyn unter dem Titel „Renovierung idea” Polish National Cittaslow Network kleiner und mittelgroßer Städte im Licht der presents the program, Idee von Cittaslow“ fand die Präsentation der • 2 nd July 2010 – Nowe Miasto Lubawskie Voraussetzungen des Polnischen Landesstäd- and Murowana Goślina receive certi/ - tenetzes Cittaslow statt. cates of access to Cittaslow International • 2. Juli 2010: Nowe Miasto Lubawskie und Network, Murowana Goślina erhielten die Beitritts- • 24 th –25 th June 2011 – Lidzbark zerti/ kate zum Internationalen Städtenetz Warmiński hosts IV International Gen- Cittslow. eral Assembly of Cittaslow International • 24.-25. Juni 2011: In Lidzbark Warmiński Network. fand die IV. Internationale Plenarversamm- lung des Städtenetzes Cittaslow statt.

Bisztynek

42 | 43

Cittaslow srodek regular.indd 42-43 12-09-11 12:51:31 Warmia i Mazury Warmia and Mazury Warmia und Mazury (ehem. das Ermland und Masuren) Warmia i Mazury to region położony w Polsce Warmia and Mazury is a region situ- Północno-Wschodniej, bardzo często skrótowo określa- ated in North-Eastern Poland, called very Warmia und Mazury ist eine Region im ny tylko słowem Mazury, choć tworzą go dwie krainy often simply with one word – Mazury, Nordostpolen, welche oft kurz als Mazury be- o różnej historii, przyciągający turystów swymi atrakcjami although it is composed of two di& erent zeichnet wird, obwohl sie zwei Lande mit unter- przyrodniczymi i rekreacyjnymi. Najczęściej kojarzon y lands with different history, attracting schiedlicher Geschichte umfasst. Sie zeichnet sich z Krainą Tysiąca Jezior słynie jednak również z interesu- visitors with natural and recreation values. durch besondere naturkundliche und Erholungs- jącej historii, której ślady odnajdziemy na każdym kroku. Associated the most frequently with the werte aus. Deswegen kommen hier viele Touris- Patrząc z lotu ptaka widzi się bogato ukształtowany teren Land of Thousand Lakes is also famous for ten an. Diese Region wird sehr oft mit dem Land obejmujący rozległe, malowniczo połączone komplek- its interesting history, which traces are met der Tausend Seen identi/ ziert, aber sie kann auch sy leśne, jeziora, pagórki i doliny morenowe oraz tereny every step. Looking from above one can see auf ihre interessante Geschichte zurückschauen. równinne. richly shaped area stretching out to vast pic- Die Spuren alter Zeiten lassen sich überall erken- Charakterystyczny krajobraz jest efektem oddzia- turesque forest complexes, lakes, hills and nen. Aus der Vogelperspektive sieht man hier ływania kolejnych etapów zlodowacenia. Zwłaszcza moraine valleys and plains. ein abwechslungsreiches Ober# ächenrelief mit ostatni okres pozostawił przepiękne jeziora rynnowe , Characteristic landscape is a result of ausgedehnten, malerisch miteinander verbunde- jak Drwęckie i Jeziorak, położone w zachodniej częś ci subsequent stages of ice-age activity. The nen Waldkomplexen, Seen, Anhöhen, Moränen, województwa oraz Tałty i Nidzkie – na wschodzie. Wtedy last stage left particularly beautiful ribbon Tälern sowie auch ganz # ache Landstriche. również ukształtował się pofałdowany teren morenowy. lakes, such as: Drwęckie and Jeziorak, situ- Die charakteristischen Landschaftsei- Najlepszym jego przykładem są chociażby Wzgórza Szes- ated in the western province part and Tałty genschaften der Region resultieren aus den kie, stanowiące najwyższą część Pojezierza Mazurskiego, and Nidzkie – in the East. It was also the nacheinander folgenden Phasen der Eiszeiten. które powstały na styku dwóch płatów lodowcowych: period of shaping ridged moraine terrains, Insbesondere die letzte Eiszeitperiode hinterließ mazurskiego i litewskiego. which best examples are visible in Szeskie wunderschöne Rinnenseen, wie der Drwęckie- Znakiem ) rmowym regionu są przede wszystkim je- Hills, being the highest part of Masurian und Jeziorak-See im westlichen Teil der Woiwod- ziora. Jest ich znacznie więcej niż tylko tysiąc. Oblicza się, Lakeland made at the abutment of two schaft oder der Tałty- und Nidzkie-See im östli- że tych o powierzchni ponad 1 ha jest tu prawie 2 ysiące.t glacier surfaces: Masurian and Lithuanian. chen Teil. In der damaligen Zeit bildete gestaltete Najsłynniejsze są oczywiście Wielkie Jeziora. Wchodzące Logo of the region includes / rst and sich ebenfalls das leicht hügelige Ober# ächen- w ich skład Mamry i Śniardwy to akweny liczące po 10 foremost lakes. There are much more than relief dieser Landstriche heraus. Das au& älligste tysięcy hektarów. Jest to prawdziwy raj dla żeglarzy, któ- a thousand of them. It is estimated that Beispiel hierfür stellen wohl die Szeskie-Anhöhen rych latem przyciągają renomowane ośrodki jak Mikołajki, there are nearly 2 thousand lakes with the dar, welche die höchsten Partien der Masurischen Giżycko, czy Ruciane-Nida, skąd rozpoczynają się najsłyn- surface amounting over 1 ha., with the most Seeplatte bilden und an der Berührungsgrenze niejsze szlaki wodne. Nie brakuje również atrakcyjnych famous, of course, the Great Lakes. Mamry zweier Gletschergebiete – des masurischen und propozycji dla miłośników kajaków. Najpopularniejsz y and Śniardwy situated in this group are des litauischen Gebiets – entstanden sind. Szlak Rzeki Krutyni obrósł już legendami. Kajakarzy wi- basins of 10 thousand hectares. It is a real Ein Erkennungszeichen der Region sind duje się coraz częściej także na Drwęcy i Łynie. paradise for sailors, who are attracted in vor allem die Seen. Ihre Anzahl überschreitet Miłośników turystyki wodnej usatysfakcjonuje rów- summer by renown centers in Mikołajki, weit die Marke 1000. Es wurde berechnet, dass nież rejs po Kanale Elbląskim wiodącym przez rezerwat Giżycko, or Ruciane-Nida, where the most die Zahl der Seen mit einer Fläche von über 1 ptactwa na Jeziorze Drużno. Żegluga kanałem to nie famous water-ways start. Canoe lovers can ha fast 2000 beträgt. Die berühmtesten unter tylko możliwość delektowania się przepiękną przyrodą. also / nd attractive o& ers with the legendary ihnen sind natürlich die Großen Seen. Zu dieser Jest to unikatowe na skalę światową kanałowe urządze- Route of Krutynia River, but also The Drwęca Gruppe gehören der Mamry- und Śniardwy-See nie techniczne opracowane przez holenderskiego inży- and Łyna are within their interest. (ehem. Mauer- und Spirdingsee), welche jeweils niera Jerzego Steinke i funkcjonujące w niezmienion ej Water tourism enthusiasts will cer- rund 10 000 ha Fläche haben. Es besteht hier ein postaci od 150 lat. Atrakcją jest pięć pochylni, które statki tainly be satis/ ed with the cruise along echtes Paradies für Segler, die sich von solchen pokonują na specjalnych platformach przesuwających Elbląg Canal running through bird reser- Ortschaften an den Seen wie Giżycko, Mikołajki się po szynach ułożonych na trawie. Różnica poziomów vation in Drużno Lake. Sailing along the und Ruciane-Nida angezogen fühlen. Dort be- na śluzach i pochylniach wynosi ponad 100 metrów. Canal is not only an aesthetic experience. It ginnen ebenfalls die attraktivsten Wasserrouten. Warmia i Mazury to również lasy, jedne z najwięk- is also a unique in the world scale technical Ansonsten gibt es hervorragende Angebote für szych kompleksów w Polsce. Na uwagę zasługuje obszar canal device designed by Dutch engineer Paddeltouristen. Die populärste Paddelroute - Puszczy Boreckiej, Puszczy Piskiej oraz Lasy Tabors kie George Steinke and it has been functioning auf dem Krutynia-Fluss - ist bereits von Legen-

44 | 45

Cittaslow srodek regular.indd 44-45 12-09-11 12:51:36 i Napiwodzko-Ramuckie. Ich stałymi mieszkańcami są unchanged for 150 years. The attraction den umwoben. Gern paddelt man auch auf dem dziki, sarny, jelenie, łosie. Coraz częściej widywa ne są consists of travelling along / ve ramps, and Drwęca- und Łyna-Fluss. wilki, których populacja wzrasta z roku na rok. Ponow- the distance is covered by ships on special Die Liebhaber der Wassertouristik können nie w mazurskich lasach pojawiły się rysie. Bliżej cieków platforms using the rails placed on the grass. auch eine Fahrt auf dem Oberlandkanal genie- wodnych w dużej liczbie występują bobry. Puszcza Bo- The level di& erence between the locks and ßen, die auch das Vogelreservat im Drużno-See recka słynie dodatkowo z żubrów. Jak na Krainę 1000 ramps is over 100 m. passiert. Ein Aufenthalt hier bedeutet aber viel Jezior przystało panują tu doskonałe warunki dla bogatej Warmia and Mazury is also a land of mehr als die Bewunderung der einmaligen populacji ptactwa – znajdujące się pod ochroną kormo- forests, one of the biggest complexes in Natur; der Kanal stellt nämlich eine weltweit rany są już jednak prawdziwym utrapieniem dla rybaków Poland, with interesting Borecka, Piska For- einmalige technische Anlage dar, vom deut- i gospodarki rybackiej. Oprócz nich na jeziorach królują ests and Taborskie, Napiwodzko-Ramuckie schen Ingenieur Georg Steenke erbaut, die seit perkozy, łabędzie i najróżniejsze kaczki – od cyraneczki Woods, permanently inhabited by boar, 150 Jahren in einer unveränderten Form funk- i krzyżówki aż po gągoła. Znajdują się też liczne ostoje doe, deer, moose. Wolves, which popula- tioniert. Besonders attraktiv sind dabei fünf czapli szarej, a ostatnio również białej, do niedawno wi- tions increase every year are met more fre- sog. geneigte Ebenen, über welche die Schi& e, dywanej głównie na południu Europy. quently. Lynx has reappeared in Masurian auf speziellen Plattformwagen auf Schienen, Charakterystycznym dla Warmii i Mazur gościem forests and beavers are met in big numbers bergauf gezogen werden. Die sämtlichen jest bocian biały, bez którego obecności trudno so- living near watercourses. Borecka Forest is Unterschiede zwischen dem Ausgangs- und bie wyobrazić letni krajobraz. Najsłynniejszą kolon ię additionally famous for its aurochs (Euro- Schlusspunkt des Kanals machen zusammen tych ptaków można zobaczyć w Żywkowie, zwanym pean bisons). Being the land of 1000 lakes, über 100 m aus. „bocianią wioską”. Inną specy) ką regionu jest bogat a the region is equipped in perfect conditions Warmia und Mazury assoziieren ebenfalls populacja ptaków drapieżnych – jastrzębi, myszoło- for rich birds populations – protected cor- mit großen Wäldern. Hier gibt es auch einige der wów, rybołowów i błotniaków. Niekwestionowanym morants, however, they are a real disaster größten Waldkomplexe Polens. Beachtenswert królem jest orzeł bielik. Przy rozpiętości skrzydeł prze- for / shermen and / shing economy. Other sind besonders: Der Piska-, Borecka-Urwald kraczającej dwa metry, widok tego ptaka w locie należy species are represented by grebes, swans sowie die Taborskie- und Napiwodzko-Ramu- do niezapomnianych. and various ducks – from garganey and ckie-Wälder. Innerhalb dieser riesiger Flächen mallard to common goldeneye. There also sind solche Tiere beheimatet wie: Hirsche, Wildschweine, Rehe und Elche. Immer häu/ ger tri& t man auch Wölfe an, ihre Population nim- Lidzbark Warmi ;ski mer immer mehr zu. In masurischen Revieren taucht wieder der Luchs auf. In der Nähe von Wasserläufen sind die Biber zahlreich vertreten. Der Borecka-Urwald ist darüber hinaus für eine Wisente-Population berühmt. Wie es mit Recht zu erwarten ist, herrschen im Land der Tausend Seen hervorragende Lebensbedingungen für eine reichhaltige Vogelpopulation. Die hiesige stark vermehrte Kormoran-Population wird inzwischen zu einer Belastung für Fischer und Fischwirtschaft. Von den anderen Wasservögeln sind z. B. Haubentaucher. Höckerschwäne und viele Entenarten zu erwähnen. Es / nden sich in dieser Landschaft auch zahlreiche Standorte des Graureihers und letztens ebenfalls des Silberrei- hers, welcher bis vor kurzem hauptsächlich in Südeuropa vorkam. Ein charakteristischer Vogel für Warmia und Mazury ist Weißstorch, als unentbehrliches Element der Landschaft anerkannt. Die berühm- teste Weißstorchkolonie lässt sich in Żywkowo im Norden, dem „Storchdorf“ genannt, beo-

46 | 47

Cittaslow srodek regular.indd 46-47 12-09-11 12:51:37 Historię regionu zapoczątkował lud Prusów, któ- appear frequent refugia of grey heron and bachten. Ein anderes regionales Merkmal der rego liczne plemiona zamieszkiwały przez kilkanaści e lately great egret, met until recently mainly Vogelwelt machen starke Populationen von wieków obszar dzisiejszej Warmii, Mazur i Sambii. Nigdy in Southern Europe. Greifvögeln aus. Dazu gehören: Der Mäusebus- nie zbudowali własnej państwowości. Poddany presji White stork, without which it is dif- sard, der Habicht, der Fischadler, die Korn- und rycerzy niemieckich Zakonu Najświętszej Maryji Panny / cult to imagine summer landscape is a Rohrweihe. Der unbezweifelte König hierbei ostatecznie zostali podbici i ulegli stopniowej asymilacji characteristic visitor to Warmia and Mazury. ist der Seeadler. Eine Ansicht dieses Vogels im z osadnikami przybyłymi z zachodniej Europy i z polskie- The most famous colony of these birds can Flug, wobei er eine Flügelspannweite von über go Mazowsza. Krzyżacy rządzili tu przez blisko 300 lat. be met in Żywkow called a “stork village”. 2 Meter erreicht, ist unvergesslich. Warmia już od XIII wieku stanowiła terytorium podległe Rich population of birds of prey – northern Der Anfang der regionalen Geschichte ist auf biskupom warmińskim. Na terenie ich dominium po- goshawk, common buzzard, osprey and die Ankunft des Volkes von Pruzzen zurückzufüh- wstało dwanaście – istniejących do dzisiaj – miast. Cztery harrier – are also the region speciality, but ren, dessen zahlreiche Stämme Jahrhunderte lang z nich – Biskupiec, Bisztynek, Lidzbark Warmiński i Reszel white-tailed eagle is unquestionable king das Gebiet des heutigen Warmias, Masurens und – należą obecnie do sieci Cittaslow. Piąty sygnatar iusz of the land. With wing-span exceeding two Samlandes bewohnten. Die Pruzzen gründeten – Nowe Miasto Lubawskie historycznie związane było meters, the picture of the bird # ying belongs aber nie ihren eigenen Staat. Sie unterlagen den z diecezją chełmińską wydzieloną przez papieża Inno - to unforgettable ones. Rittern, die für den Deutschen Orden kämpften, centego IV w tym samym roku co warmińska – 1243. The region’s history stars with the ihr Land wurde besetzt und sie selber ließen sich Ekspansywność państwa krzyżackiego doprowadzi- peoples of Prussia, which numerous tribes von Siedlern aus Westeuropa und der polnischen ła do wojen polsko-krzyżackich, które toczyły się od XIV had inhabited the areas of contemporary Region Masowien assimilieren. Der Deutsche do XV wieku. Kulminacją była wojna roku 1410 i spekta- Warmia, Mazury and Sambia for several Orden war fast 300 Jahre Herr dieses Gebietes. kularna klęska Krzyżaków na Polach Grunwaldu. Osta- centuries. They had never built their own Warmia (ehem. das Ermland) war bereits seit teczny kres kon> iktu przyniósł pokój toruński po wojnie statehood. Subjected to pressure from dem 13. Jh. ein den ermländischen Bischöfen trzynastoletniej. Historię państwa krzyżackiego zakończył the part of German knights of the Order unterstelltes Territorium. In bischö# ichen Do- hołd pruski złożony królowi Zygmuntowi Staremu przez of Saint Mary in Jerusalem they got / nally minien wurden 12 bis heute bestehende Städte księcia Albrechta Hohenzollerna w roku 1525. Rozpoczęła conquered and gradually assimilated with gegründet. Vier von ihnen: Biskupiec, Bisztynek, się epoka Prus Książęcych, których status lennika skoń- settlers coming from Western Europe and Lidzbark Warmiński und Reszel gehören heute Polish Masovia. The Teutonic Knights ruled dem Städtenetz Cittaslow. Der fünfte Mitglied here for nearly 300 years. Warmia since – Nowe Miasto Lubawskie – war historisch mit 13th c had been the domain of Warmian der Chełmińska (ehem. Kulmer) Diözese verbun- bishops and twelve towns, existing until den, welche im selben Jahr wie die ermländische Bisztynek today, had been set up. Four of them – - 1243 - vom Papst Innozenz IV. in ihren Grenzen Biskupiec, Bisztynek, Lidzbark Warmiński festgelegt wurde. and Reszel – belong to Cittaslow network at Territoriale Ansprüche des Ordensstaates present. The / fth signatory – Nowe Miasto führten zum Ausbruch der Kriege zwischen ihm Lubawskie was historically connected with und Polen, welche vom 14. bis zum 16. Jahr- Chełmińska Diocese, separated by the Pope hundert dauerten. Der Höhepunkt war der Krieg Innocent IV in the same year as the Warmian von 1410 und die vernichtende Niederlage des Diocese – 1243. Ordens bei Grunwald/Tannenberg. Der Kon# ikt Expansionism of the Teutonic State war erst nach dem II. Thorner Frieden (1466), resulted in Polish – Teutonic wars fought welcher der 13-jährigen Krieg schloss, zu Ende. from 14th c to 15th c with their culmina- Die Huldigung des ersten preußischen Herzogs tion in 1410 and spectacular defeat of the Albrecht von Hohenzollern im Jahr 1525 gegen- Order State on Grunwald / elds. The con# ict über dem Polenkönig Sigismund dem Alten be- found its de/ nite solution with signing the deutete das endgültige Ende des Ordensstaates Peace of Thorn after the thirteen Years’ War. in Preußen. Nun begann die Epoche des Herzog- The Teutonic state’s history was ended up tums Preußen, welches als polnisches Lehen bis by so called Prussian Homage, when Duke 1657 existierte. Danach wurde diese Abhängig- Albrecht Hohenzollern paid tribute to Polish keit infolge der polnisch-schwedischen Kriege king Zygmunt I the Old in 1525. The epoch und der daraus resultierenden Abschwächung of the Duchy of Prussia started. Its vassal Polens abgescha& t.

48 | 49

Cittaslow srodek regular.indd 48-49 12-09-11 12:51:38 czył się w roku 1657 na skutek wojny polsko-szwedzkiej status ended in 1657 as a result of Polish – Durch viele Kriege wurde diese Region i osłabienia ówczesnej Rzeczypospolitej. Swedish war and weak condition of Polish entvölkert. Ebenfalls Pest, insbesondere die Toczące się wojny wyludniły region. Na niekorzyst- Respublica. von 1709-1710, dezimierte die örtliche Bevöl- ny układ demogra) czny znaczny wpływ miały również The wars conducted depopulated kerung. Preußische Könige wollten diesem Pro- zarazy, szczególnie dżuma, która przeszła przez Warmię the region. Demographic state was also blem durch eine groß angelegte Siedlungsaktion i Mazury w latach 1709–1710. Królowie pruscy zaradzili in# uenced by pests decimating Warmia wie für damalige Verhältnisse entgegenwirken. temu problemowi przeprowadzając ogromną jak na tam- and Mazury in the years 1709–1710. Prus- So holten sie ein Dutzend Tausend Bauern aus te czasy akcję przesiedleńczą. W jej wyniku przybyło kil- sian kings solved the problem by huge, as dem Land um Brandenburg und Salzburg. Ein kanaście tysięcy chłopów z Brandenburgii i Salzburga. Sto for that period, deportation actions, as a Jahrhundert danach suchten diese Landschaft lat później przez Prusy Książęce przetoczyła się kampania result of which several thousand peasants die napoleonischen Kriege von 1806/1807 heim. napoleońska 1806/1807 roku zakończona wielkimi bitwa- from Brandenburg and Salzburg arrived. A Hier gab es große Schlachten bei Friedland (heu- mi pod Frydlandem (obecnie Prawdinsk) i Pruską Iławką hundred years later Napoleonic campaign te Prawdinsk in Russland) und Preusisch Eilau (obecnie Bagrationowsk; oba miasta leżą w obwodzie of 1806/1807 stormed across the Duchy (heute Bagrationowsk in Russland). Der Frieden kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej ) i ostateczni e po- Prussia, ended up with great battles at Fry- von Tilsit schloss diese Kriegsphase ab. kojem tylżyckim. dland (at present – Prawdinsk) and Prussian Das 19. Jahrhundert brachte in der 2. Hälfte Wiek XIX przyniósł w swej drugiej połowie znaczący Iławka (at present – Bagrationowsk; both einen bedeutsamen wirtschaftlichen Aufschwung rozwój gospodarczy regionu, do którego w końcu dotar- towns are currently situated in Kaliningrad für die Region. Auch hier erschienen Errungen- ły zdobycze ówczesnej techniki z koleją żelazną na cze- Oblast of Russian Federation) and de/ nitely schaften der modernen Technik mit der Eisenbahn le. Zapóźnione cywilizacyjnie miasta odbudowały się / nished by the Treaties of Tilsit. an der Spitze. Die zivilisatorische Rückständigkeit poprzez handel i przemysł, a z czasem turystykę, gdyż 19th c brought in the 2nd half signi/ - der Städte konnte durch die Entwicklung des powoli zaczęto doceniać wyjątkowe zalety krajobrazo- cant region economic development with Handels und der Industrie ausgleichen werden. wo-przyrodnicze Prus Wschodnich. Był to jednocześnie its technical achievements, e.g. railway in Auch die Touristik begann hier langsam eine im- okres poszukiwania tożsamości narodowej przez miej- the / rst place. Towns, retarded in civiliza- mer größere Rolle zu spielen, da die besonderen scową ludność, w większości jeszcze polską. Nastroj e tion aspect had a chance of rebuilding their Vorteile der Landschaft und Natur Ostpreußens ożywiły się po objawieniach w Gietrzwałdzie w roku economy by trade, industry and tourism immer mehr geschätzt wurden. Zugleich war es die 1877, kiedy ujrzana przez warmińskie dziewczęta Matka with time, because people started slowly to Zeit, als die Einheimischen nach ihren nationalen Boża przemówiła do nich po polsku. Wyrazem tego był appreciate exceptional values of landscape Wurzeln suchten, und diese waren damals noch rozwój polskich wydawnictw i szkolnictwo, które w okre- and nature in Eastern Prussia. It was also the mehrheitlich polnisch. Eine große Wirkung auf die sie kulturkampfu zderzyły się z bezwzględną polityk ą period of identity search by local inhabit- nationalen Stimmungen hatten die Erscheinungen germanizacyjną ówczesnych władz pruskich. ants, Polish in majority. The hearts rose after der Gottesmutter in Gietrzwałd (ehem. Dietrichs- Nadzieje na odrodzenie polskich wpływów przy- Gietrzwałd apparitions in 1877, when Virgin walde) im Jahr 1877, als sich die Heilige Maria mit niosło zakończenie I wojny światowej. Niestety II R ze- Mary seen by Warmian girls spoke to them polnischer Sprache an zwei ermländische Mädchen czypospolitej nie udało się skutecznie zaangażować in Polish. It found its expression in develop- wandte. Dieses Ereignis förderte die Entwicklung w przeprowadzony plebiscyt, który zakończył się wy- ment of Polish book printing and education, polnischer Verlage und des polnischen Schulwe- graną Niemców. Odmianę przyniósł dopiero rok 1945, which in “kulturkampf” period clashed with sens, welches zuvor der Germanisierung in der Zeit kiedy to na mocy porozumień państw alianckich Warmia blistering Germanization policy of Prussian des Kulturkampfes stark ausgesetzt war. i Mazury wróciły do Polski. W 1947 roku na północne te- authorities of those times. Eine Ho& nung auf die Verstärkung pol- reny Warmii i Mazur przesiedlono kilkadziesiąt tysi ęcy Hopes for Polish in# uences revival ap- nischer Ein# üsse nach dem Ersten Weltkrieg osób pochodzenia ukraińsko-łemkowskiego. Dziś ta peared together with WWI end. Unfortu- wurde leider vereitelt. Die II. Republik Polen mniejszość narodowa widoczna jest w życiu społecz- nately II Polish Republic did not successfully engagierte sich leider nicht entschieden für die nym regionu. perform the plebiscite, which ended up with Volksabstimmung, welche dann mit einem Sieg Bogata historia zostawiła trwałe ślady w kulturze German victory. There was a change in 1945, für Deutschland endete. Eine Wende kam erst materialnej regionu. Najlepiej widoczne są w architektu- when in accordance with the Allies treaty mit dem Jahr 1945 an, als aufgrund der Verträge rze, a największe zasługi na tym polu położyli biskupi war- Warmia and Mazury returned to Poland. In der Alliierten die Region Warmia und Mazury an mińscy i Krzyżacy. Dzięki ich pasji budowlanej powstały 1947 several thousand people of Ukrainian Polen zurückkam. Im Jahr 1947 wurden in die kościoły – katedry w Olsztynie i Fromborku, pozosta łe – Lemkos origin were resettled to Warmia nördlichen Teile dieses Gebietes einige Dutzende obiekty sakralne widoczne praktycznie w każdym mie- and Mazury. Today, this national minority is Tausend Leute aus dem Volk der Ukrainer und ście. Niespokojne czasy zaowocowały także architekturą visible in social region life. Lemken umsiedelt. Heutzutage ist diese Min- obronną. Wymienić wystarczy tylko zamek biskupów

50 | 51

Cittaslow srodek regular.indd 50-51 12-09-11 12:51:41 warmińskich w Lidzbarku Warmińskim do dziś czarujący Rich history has left durable traces in derheit weiterhin im sozialen Leben der Region turystów, czy zamek w Olsztynie wsławiony paroletnią region material culture, clearly seen, e.g. in au& ällig. bytnością Mikołaja Kopernika. Wędrując po regionie nie architecture, thanks to Warmian bishops Die reichhaltige Geschichte von Warmia und można przeoczyć barokowej perełki – bazyliki w Świę- and the Teutonic Knights. Owing to their Mazury kann auf feste Spuren in der materiellen tej Lipce i warto zobaczyć dawne magnackie pałace, jak building passion, churches – cathedrals Kultur zurückschauen. Die örtliche Architektur spie- ten ocalony w Drogoszach i ten dożywający swych dni were erected in Olsztyn and Frombork, gelt es am besten wider. Die größten Leistungen in w Słobitach, będący niegdyś najznakomitszym przykła- and the other sacral objects are practically dieser Hinsicht sind den ermländischen Bischöfen dem barokowego założenia architektoniczno-przestrzen- met in every town. Turbulent times brought und dem Deutschen Orden zu verdanken. Die Vor- nego w dawnych Prusach. fruits in forms of defensive architecture, liebe der Bischöfe für die sakralen Bauwerke gipfel- Jedno jest pewne, że z takimi atutami, Warmia i Ma- like Warmian bishops’ castle in Lidzbark te in der Errichtung herrlicher Kirchen, wie der Dom zury są niezwykłym pod każdym względem regionem, Warmiński, charming for today’s tourists in Frombork oder Olsztyn (ehem. Frauenburg und który powinien znaleźć się na trasie każdego turyst y. or a castle in Olsztyn famous for few year Allenstein). Ansonsten sind sakrale Bauwerke fast Znajdzie tu nie tylko unikatowe środowisko przyrodnicze staying of Nicolaus Copernicus. Wandering in jeder Stadt sichtbar. Unruhige Zeiten lassen sich i pamiątki przeszłości, lecz także obiekty do wypoczynku around the region one must not miss a Ba- auch in der Wehrarchitektur verspüren. Als Beispie- i rekreacji o najwyższym standardzie. Warmia i Mazury roque pearl – the basilica in Święta Lipka le dafür kann man das Schloss der ermländischen to region atrakcyjny przez cały rok. and old magnate palaces, like the one sur- Bischöfe in Lidzbark Warmiński oder das Schloss Nic dziwnego, że pięć miejscowości wojewódz- vived in Drogosze and the other, almost in in Olsztyn anführen, wo Kopernikus mehrere Jahre twa warmińsko-mazurskiego bez problemu dołączyło ruins in Słobity, being in the past the best lebte. Der berühmte Astronom ging dabei seiner do elitarnej grupy Cittaslow, która skupia miasta wyróż- example of Baroque architectonic-spatial astronomischen Leidenschaft nach. Bei einer Wan- niające się ekologią, sposobem życia, bogatą histor ią i, complex in former Prussia. derung durch die Region lassen sich nicht die baro- co z pewnością też nie jest bez znaczenia, wysokiej ja- One thing is certain – equipped with cke Perle – die Basilika in Święta Lipka – und alte kości ofertą kulinarną. O zabytkach i przyrodzie można all those assets Warmia and Mazury are ex- Magnatenresidenzen, wie das Schloss in Drogosze sobie poczytać w licznych folderach, ale uroki kuch ni ceptional region, which should / nd its place sowie in Słobity übersehen, welches sich seinem regionalnej bezwzględnie trzeba poznawać osobiście on every tourist’s map. He will / nd here Ende neigt, aber einst war das berühmteste Bei- i bezpośrednio. A na pewno pod tym względem nasz not only unique natural environment and spiel für eine barocke architektonisch–räumliche region również Państwa nie zawiedzie. monuments of the past, but also objects for Anlage im alten Preußen. recreation of the highest standard. Warmia Eines ist dabei sicher: Mit derartigen Vor- and Mazury is attractive all year long. teilen präsentiert sich Warmia und Mazury in It is not surprising, that / ve towns of jeder Hinsicht einmalig. Deswegen kann man Reszel the voivodeship did not have much prob- diese Region jedem Touristen als sehenswert lems trying to join elite Cittaslow group empfehlen. Hier gibt es nicht nur eine einzig- distinguishing with ecology, way of life, artige Naturumgebung und Denkmäler der rich history and last but not least – high Vergangenheit, sondern auch Erholungs- und quality of cuisine o& er. We can read about Freizeitplätze vom höchsten Standard. Warmia historic monuments and nature in numer- und Mazury ist eine Region, die das ganze Jahr ous guidebooks but charms of cuisine must hindurch scheint attraktiv zu sein. be experienced personally and directly. Our So wundert es auch nicht, dass fünf Ort- region will not disillusion You in this mat- schaften aus der Woiwodschaft Warmińsko- ter, either. Mazurskie problemlos der elitären Gruppe Cittaslow beitreten konnten. In dieser Städte- vereinigung gibt es Städte, die sich durch die Ökologie, die Lebensweise, ihre reichhaltige Geschichte und nicht zuletzt durch ein Koch- kunstangebot auf hohem Niveau auszeichnen. Über Baudenkmäler und die Natur kann man in vielen Prospekten lesen, aber die Details der regionalen Küche muss man selber und direkt kennen lernen. Unsere Region wird Sie in dieser Hinsicht ganz sicher nicht enttäuschen.

52 | 53

Cittaslow srodek regular.indd 52-53 12-09-11 12:51:41 Biskupiec Biskupiec(ehem. Bischofsburg)

Biskupiec (German – Bischofsburg) Biskupiec wurde am Rand des Galindzka- was set at the verge of ancient Galindian Urwaldes als zwölfte und zugleich letzte Stadt Forest as twelfth and the last Warmian in Warmia (Ermland) gegründet. Obgleich die towns. Although city rights on Chelmian Handfeste (Gründungsprivileg) für Bischofsburg law were granted by the bishop Henryk erst 1395 auf kulmischem Recht ausgestellt wur- Sorbom as late as 1395, the oldest human de, reichen die ältesten Spuren des menschlichen traces in the Dymer River valley are dated Aufenthalts hier (genau im Dymer-Fluss-Tal) from the Middle Stone Age, i.e. very long noch in die Steinzeit zurück. Darüber informieren time ago. Knowledge on the subject is ausschließlich archäologische Ausgrabungen. delivered only by archaeological studies. Die urkundlichen Erwähnungen stammen frü- Urz `d Miejski w Biskupcu hestens aus dem Jahr 1389 und besagen, dass es ul. Aleja Niepodleg 5oNci 2 The earliest written information coming e-mail: [email protected] from documents is from 1389 and speaks eine Warte gab, welche danach durch ein heute www.biskupiec.pl about a watchtower, which with time was nicht bestehendes Schloss der ermländischen replaced by Warmian bishops’ castle, not Bischöfe ersetzt wurde. existing today. Seit jener Zeit, erfuhr Biskupiec, so wie die Biskupiec Since that time, Biskupiec, as most of meisten Ortschaften dieser Region, veränderli- the region settlements experienced vari- che Schicksale. Es lag inmitten von Kriegen zwi- Biskupiec (z niem. Bischofsburg) został założony ous events, measured by Polish – Teutonic schen Polen und dem Deutschen Orden, Polen na skraju prastarej Galindzkiej Puszczy jako dwunas te wars, Polish-Swedish wars, Napoleonic und Schweden. Auch der napoleonische Feldzug i ostatnie z założonych na Warmii miast. Chociaż pr zy- campaign. The town was ruined by / res hatte die Stadt betro& en. Stadtbrände und Pest wilej lokacyjny na prawie chełmińskim biskup Henryk and pests. Plague and cholera diminished schonen den Ort ebenfalls nicht. Die Pest und die Sorbom wydał dopiero w roku 1395 to najstarsze ślady the local population with astonishing regu- Cholera dezimierten regelmäßig die hiesige Be- pobytu człowieka w dolinie rzeki Dymer datowane są na larity. Our hand palms do not have enough völkerung. Es passierten wirklich viele Unglücke środkową epokę kamienia, a więc dawno, dawno temu. / ngers to count all the calamities touching in der Stadtgeschichte. Trotzdem stieg Biskupiec Wiadomości na ten temat dostarczają wyłącznie bada- the town at the space of centuries. Despite immer wieder wie ein Phönix aus der Asche auf. nia archeologiczne. Te pochodzące z dokumentów, naj- it, every time Biskupiec rose like Phoenix Die Einwohner dieser abseits liegender Stadt wcześniej datowane są na rok 1389 i mówią o strażnicy, from ashes. The population of the town, führten ihr Leben zum Teil als Städter und zum która z czasem została zastąpiona zamkiem biskupów distanced from trade routes, led a life of Teil als Bauern. In manchen Jahren konnte nur warmińskich, dziś już nie istniejącym. partially burghers and partially peasants. die Landwirtschaft die Existenz sichern. In der Od tego czasu, jak większość miejscowości tego Stadtumgebung wurde der Lein angebaut und There came years when only agriculture regionu Biskupiec przechodził zmienne koleje losu, was the base of people existence. The area das Vieh gezüchtet, was eine Haupteinnahme- odmierzane przez wojny polsko-krzyżackie, polsko- planted # ax, bred cattle what was dwell- quelle während zweier Jahrmärkte und sechs -szwedzkie, kampanię napoleońską. Miasto trawiły poża- ers’ main source of income during two gewöhnlicher Märkte war. Im Allgemeinen ry, trapiły zarazy. Dżuma i cholera z przedziwną regular- yearly fairs and six smaller trading days. lebten hier die Leute ärmlich. Große Unglücke nością przerzedzała miejscową populację. Palców u ąkr by The life was poor and the disasters men- beein# ussten die Lebensqualität der Bürger zbrakło by zliczyć wszystkie nieszczęścia, które dotknęły tioned above did not in# uence positively von Biskupiec negativ. miasto na przestrzeni dziejów. Mimo to za każdym razem, on Biskupiec burghers’ life. Eine positive Wende in der Stadtgeschich- jak przysłowiowy feniks Biskupiec odradzał się z popio- 19 th c brought positive change. Build- te erfolgte im 19. Jahrhundert. Biskupiec erfuhr łów. Ludność tego oddalonego od szlaków kupieckich ing, crafts and services started developing. eine Belebung der baulichen Tätigkeit, eine Ent- miasteczka, wiodła tu żywot po części mieszczan, a po Roads were made and telegraph station wicklung von Handwerk und Dienstleistungen. części rolników. Bywały lata, gdy tylko rolnictwo stano- was built. The town got railway connec- Neue Straßen und eine Telegrafenstation wur- wiło podstawę ich egzystencji. W okolicy uprawiano len, tion, which was a real # ywheel of techni- den gebaut. Biskupiec erhielt auch eine Eisen- hodowano bydło co stanowiło główne źródło dochodów cal progress. In 1910 the power plant was bahnverbindung, welche zu einem wirklichen podczas dwóch dorocznych jarmarków i sześciu targów. erected and two years later modern network Treibrad des technischen Fortschritts wurde. Co by nie mówić, żyło się tu ubogo, a wzmiankowane of water and sewers system. It was crucial Im Jahr 1910 errichtete man ein Kraftwerk und wyżej przypadki losowe nie wpływały pozytywnie na event which once for all closed the access zwei Jahre danach fertigte man ein modernes egzystencję biskupieckich mieszczan. to the town for all pests. Wasserleitungs- und Kanalisationsnetz. Aus

54 | 55

Cittaslow srodek regular.indd 54-55 12-09-11 12:51:44 Wiek XIX przyniósł pozytywną odmianę. Zaczęło się While WWI did not cause much dam- hygienischer Sicht war dies sehr wichtig, so rozwijać budownictwo, nastąpił rozwój rzemiosł i usług. age, after WWII Biskupiec was destroyed konnte man jeglichen Seuchen wirkungsvoll Powstawały drogi, zbudowano stację telegra) czną. Do in nearly 50%. In spite of this, it kept its vorbeugen. miasta dotarła także kolej będąca prawdziwym kołem mediaeval spatial composition of beautiful Wenn Biskupiec im Ersten Weltkrieg nur napędowym postępu technicznego. W roku 1910 zbudo- old town. Unfortunately, tenement houses leicht zerstört wurde, brachte die Zeit direkt nach wano elektrownię, a w dwa lata później nowoczesną sieć turned into debris. The church of St. John dem Zweiten Weltkrieg beträchtliche Schäden wodociągowo-kanalizacyjną. Było to ważne wydarzenie, the Baptist reaching with its age the town in der Bebauung (bis zu 50% des früheren Bau- które na zawsze zamknęło wstęp do miasta wszelkim beginning, was destroyed many times. bestandes). Trotzdem war die mittelalterliche zarazom. However, it was rebuilt in original style. räumliche Anlage der schönen Altstadt erhal- O ile I Wojna Światowa nie spowodowała większych Thanks to management of local authorities ten geblieben. Die Bürgerhäuser lagen zwar zniszczeń, o tyle po II wojnie Biskupiec został zniszczony and / nancial means for revitalization com- meistens in Trümmern, auch die Stadtkirche St. niemalże w 50 procentach. Mimo to zachował się średnio- ing from the Regional Operational Program Johannes der Täufer, mit den Wurzeln aus der wieczny układ przestrzenny biskupieckiej bardzo ładnej Warmia and Mazury 2007-2013, The Old Zeit der Stadtgründung, erlitt große Schäden. starówki. Kamieniczki w większości legły w gruzach. Ko- Market Place regained its beauty and now Das Gotteshaus wurde dann im ursprünglichen ściół pw. Św. Jana Chrzciciela, początkami sięgający cza- has become a visit card of the town. 19 th c Stil wiederaufgebaut. Die Wirtschaftlichkeit sów założenia miasta, wielokrotnie był niszczony. Został houses from Floriańska st., old town hall, der Stadtväter und die Unterstützung aus dem jednak odbudowany w pierwotnym stylu. Dzięki gospo- water tower, newly made pedestrian – Fonds für Renovierungen im Rahmen des Regio- darności miejscowych włodarzy i środkom na rewitalizację bicycle routes and revitalized Town Park nalen Operationsprogramms „Warmia i Mazury z Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazu- deserve attention, as well. 2007-2013“ ermöglichten den ursprünglichen ry 2007-2013, Stary Rynek nabrał prawdziwego blasku i jest The town situated close to the country Glanz des alten Markts in Biskupiec wiederher- piękną wizytówką miasta. Na uwagę w Biskupcu zasługują road no 16 attracts tourists. Biskupiec en- zustellen, so dass er jetzt als Symbol der Stadt także XIX-wieczne kamieniczki z ulicy Floriańskiej, dawny courages for walking, during which one can gilt. Erwähnenswert sind auch die Bürgerhäu- ratusz, wieża ciśnień, nowo wybudowane ścieżki pieszo- always / nd something interesting. There are ser aus dem 19. Jahrhundert in der Floriańska- rowerowe i zrewitalizowany Park Miejski. many big shops and small ones – the ones Straße, das Alte Rathaus, der Wasserturm, die Położone niedaleko od drogi krajowej nr 16 miastecz- we can meet only in towns living peaceful neu gebauten Fußgänger- und Radwege sowie ko przyciąga turystów. Biskupiec zachęca do spaceró w, existence. der renovierte Stadtpark. w czasie których zawsze można gdzieś zajrzeć. Pełno jest Biskupiec is simply the landscape full Biskupiec, welches nicht weit von der tu bowiem sklepów i sklepików, jakie dzisiaj spotyka się już of possibilities. Therefore it is worth being Fernstraße Nr. 16 gelegen ist, zieht Touristen an. tylko w miastach żyjących spokojniejszym rytmem. and living here! Es lohnt sich hier zu spazieren und dabei immer Biskupiec to po prostu krajobraz pełen możliwości. neue interessante Ecken zu entdecken. Eine Dlatego warto tu być i żyć! Menge von größeren und kleineren Geschäfte existiert hier, was aber nur in den ruhigen Städ- ten anzutre& en ist. Biskupiec ist kurz gesagt ein Ort voller Möglichkeiten. Daher ist es wert, hier zu sein und zu leben!

56 | 57

Cittaslow srodek regular.indd 56-57 12-09-11 12:51:45 Bisztynek Bisztynek(ehem. Bischofstein)

Bisztynek coat-of-arms presents Das jetzige Wappen von Bisztynek stellt a golden crosier stuck into a silver rock tied den goldenen Hirtenstab des Bischofs, eingesetzt with blue ribbon, on red background, which in einem silbernen Felsen und mit blauem Band is association to German town’s name – umgürtet – vor rotem Hintergrund – dar. So ist Bischofstein meaning “bishop’s stone”. eine Anknüpfung an den alten deutschen Namen Today’s Bisztynek is so tiny a place, der Stadt (Bischofstein) weiter lebendig. that it can be easily missed, what would be Die Stadt von heute ist so klein, dass sie a pity, as small is beautiful and this smallest bei einem eiligen Vorbeifahren sogar übersehen Warmian town is worth visiting. The same werden kann. Dann würde es aber sehr schade, bishop Sorbom, who granted the town weil auch das Kleine manchmal schön ist. Diese Urz `d Miejski w Bisztynku kleinste der ermländischen Städte ist zweifels- ul. Ko Nciuszki 2 rights to Biskupiec granted the rights e-mail: [email protected] to Bisztynek, which act took place ten years ohne sehenswert. Die Stadtrechte wurden ihr www.bisztynek-ugim.bip-wm.pl earlier, in 1385. One of / rst and the oldest vom Bischof Sorbom selbst verliehen, der eben- town buildings is a church. It is also one of falls einen ähnlichen Akt für Biskupiec ausstellte. the biggest in Warmia, what can be surpris- Hier geschah es jedoch zehn Jahre früher, im Jahr Bisztynek ing considering the town’s size. Another 1385. Eines der ersten und zugleich ältesten exceptional fact is, that since the oldest Bauwerke ist die Stadtkirche. Diese gehört auch Herb Bisztynka przedstawia na czerwonym polu times it has been the place of the Eucharist zu den größten in Warmia, was im Hinblick auf złoty pastorał biskupi tkwiący w skale koloru srebrnego cult, what is the consequence of miraculous die Stadtgröße erstaunlich ist. Bereits seit jeher przepasany niebieską wstęgą, przez co nawiązuje donie- event, which the old chronicles comment: war das Gotteshaus eine Stätte, wo besonders mieckiej nazwy miasta Bischofstein oznaczającej „biskupi “The priest celebrating the mass in bishop’s das Allerheiligste verehrt wurde. Mit dieser Tra- kamień”. presence doubted, that Christ was really dition ist ein wundersames Ereignis verbunden. Dzisiejszy Bisztynek jest tak niewielki, że w pośpie- present in the transubstantiation process of Darüber hatten die alten Chroniken Folgendes chu można go ominąć, a szkoda byłaby wielka, bo prze- the Host. Suddenly he saw drops of blood gesagt: „Ein Priester, der in Anwesenheit eines cież małe jest piękne, a to najmniejsze z warmiński ch falling down onto the corporal. The corporal Bischofs die Heilige Messe zelebrierte, zweifelte, miasteczek warte jest odwiedzin. Do statusu miejskiego was sent to Rome, from where it has never dass in der Hostie nach der Wandlung Christus podniósł go ten sam biskup Sorbom, który wystawił akt retuned”. Since that event the church got echt gegenwärtig sei. Und da plötzlich erblickte założenia miasta w Biskupcu. Było to dziesięć lat wcze- another title, except for St. Matthias as a pa- er Bluttropfen, welche auf das Korporale (eine śniej, w 1385 roku. Jedną z pierwszych, a zatem i n aj- tron – the church of “ The most Precious Art Sto& ) / elen. Das Korporale verschickte man starszych budowli jest kościół. Jest także jednym z naj- Blood of Jesus Christ”. anschließend nach Rom, woher es aber nicht większych na Warmii, co może dziwić biorąc pod uwagę Situated in that and not another geo- zurückbekommen wurde.“ Danach bekam die wielkość samego miasta. Do kategorii „naj-naj” trze ba political reality Bisztynek went from hands Kirche neben ihrem Schutzheiligen, St. Mathias, dodać także, że od najdawniejszych czasów był miejscem to hands during Polish-Teutonic wars, noch den zweiten Titel „Kirche Heiligstes Blut kultu Najświętszego Sakramentu, do czego przyczyniło but after the de/ nite defeat of the Order Jesu Christi“. się cudowne wydarzenie, o którym w starych kronikach the time of peace came, the town started Bisztynek hatte eine recht unglückliche piszą tak: „Kapłan odprawiający Mszę świętą w obecności developing, although was not free, of geogra/ sch-militäriche Lage. In den Kriegen biskupa wątpił, że po przeistoczeniu w hostii znajduje się course, of disasters, e.g. great / re in 1548. zwischen Polen und dem Deutschen Orden prawdziwie obecny Chrystus. Nagle ujrzał spadającekro- Even the embankments got destroyed, but war es mal von einer mal von der anderen Seite ple Krwi na korporał. Korporał ten, na który padały krople during bishop’s Dantyszek management besetzt. Nach der endgültigen Niederlage des Krwi Chrystusa został przesłany do Rzymu, skąd już nie the town was circled again by the walls. Not Ordens kam die Zeit der ruhigen Entwicklung. powrócił”. Od tego czasu do patrona kościoła św. Macieja much of it has remained. Of all the construc- Die Stadt entfaltete sich, obgleich sie nicht dołączono tytuł: „Przenajdroższej Krwi Pana Jezusa”. tion only Lidzbark Gate with a fragment of andere Schicksalsschläge verschonten, wie ein Położony w tej, a nie innej rzeczywistości geopo- ramparts have preserved until today. Stadtbrand von 1548. Sogar die Wehrmauern litycznej Bisztynek na skutek wojen polsko-krzyżackich Bishop Stanisław Hozjusz was also / elen damals den Flammen zum Opfer. Zur Zeit przechodził z rąk do rąk, ale po ostatecznej klęsce za- generous for Bisztynek, granting the town des Bischofs Dantyszek wurde aber die Stadt konu nadszedł czas pokoju, miasto zaczęło się rozwijać, with numerous trade privileges – weekly wieder von Mauern umgeben. Bis heute hatte choć nie szczędziły go inne utrapienia np. wielki pożar fair, and after some years – big yearly fair. sich hiervon nicht viel erhalten. Nur das Lidz-

58 | 59

Cittaslow srodek regular.indd 58-59 12-09-11 12:51:50 w roku 1548. Zniszczeniu uległy nawet obwarowania, Bishop Marcin Kromer in turn, appointed barker Tor aus der Zeit um die Wende 15./16. ale za biskupa Dantyszka miasto znowu otoczyły mury. seven villages, for which trading in Bisz- Jahrhundert mit Partien alter Befestigungen Dziś niewiele z nich zostało. Zachowała się tylko Brama tynek fair was obligatory. Trade developed, steht bis heute. Lidzbarska z przełomu XV i XVI wieku z fragmentem daw- crafts # ourished – weaving, felting, pottery Bischof Stanisław Hosius kam der Stadt nych umocnień. and barrel-making. Contrary to Biskupiec, entgegen, indem er ihr zahlreiche Handels- Życzliwy dla Bisztynka był również biskup Stanisław Bisztynek was a wealthy town. The burghers privilegien verlieh: Wochenmärkte, und nach Hozjusz, który nadał mu liczne przywileje handlowe – did not have to take up agriculture and they einigen Jahren auch einen Jahrmarkt. Einer der cotygodniowy targ, a po kilku latach doroczny jarmark. had enough to pay taxes. Everything would Nachfolger des Hosius – Bischof Martin Kromer Z kolei biskup Marcin Kromer wyznaczył siedem wsi, dla have been going its own good way if not – bestimmte sieben Dörfer, die sich p# ichtge- których korzystanie z rynku w Bisztynku było obowiąz- another / re, which destroyed the town mäß am Mark in Bisztynek vorsorgten mussten. kowe. Rozwijał się handel, kwitło rzemiosło – tkact wo, completely in 1589. In another one, in 1770, Die Handwergebiete: Weberei, Tuchmacherei, sukiennictwo, garncarstwo i bednarstwo. W przeci- even the church did not avoid destruction. Töpferei und Böttcherei entwickelten sich in der wieństwie do Biskupca, Bisztynek był miastem zasob- However, it was quickly rebuilt and re- Stadt erfolgreich. Im Gegensatz zu Biskupiec leb- nym. Mieszczanie nie musieli imać się rolnictwa i podatki consecrated in presence of bishop Ignacy ten hier die Bürger wohlhabend und mussten było z czego płacić. I wszystko byłoby dobrze, gdyby Krasicki. Naturally, all the pests, which were sich nicht nebenbei mit der Landwirtschaft be- nie kolejny pożar, który w roku 1589 doszczętnie strawił unavoidable element of those times hitting schäftigen. Für Steuern gab es genügend Geld. miasteczko. Po kolejnym, w 1770 r., zniszczeń nie uniknął Warmian towns did not save Bisztynek. Alles würde ganz anders gehen, wenn nicht der nawet kościół. Szybko został jednak odbudowany i po- Present Bisztynek is a town per- große Brand, der 1588 das Städtchen völlig ein- nownie konsekrowany w obecności biskupa Ignacego fectly adjusted to Cittaslow idea. It is quiet äscherte. Im dem nächsten Brand von 1770 wur- Krasickiego. Oczywiście zarazy będące stałym elemen- and peaceful place. Environment is not de sogar die Kirche nicht verschont, aber bald tem dopustów Bożych spadających na warmińskie mia- disrupted by industry as it does not exist danach wiederaufgebaut und erneut, im Beisein sta, dotykały również Bisztynka. here at all. There is no railway line, be- des Bischofs Ignacy Krasicki konsekriert. Biszty- Dzisiejszy Bisztynek to miasteczko pod pewnym cause the one built in 1905 was dismantled nek erlebte ebenfalls die Seuchen, welche sich względem dopasowane do idei Cittaslow jak ulał. Cicho by the Russians in 1945 and taken away in den ermländischen Städten ausbreiteten. tu i spokojnie. Środowiska nie zakłóca przemysł, bo go tu to nobody knows where. Coach transport Das heutige Bisztynek ist ein Städtchen, nie ma. Nie ma linii kolejowej, bo tę, która została zbudo- is provided by PKS and private transporta- welches in gewisser Hinsicht zu der Idee der Cit- wana w 1905 roku, rozebrali Rosjanie w 1945 i wywieźli tion / rms. taslow ideal passt. Hier kann man ein ruhiges Le- w nieznane. Komunikację autobusową zapewniają przed- Apart from historic monuments men- ben führen. Keine Industrie ist in der Umgebung siębiorstwa PKS oraz ) rmy prywatnych przewoźników. tioned above the town has one more curios- angesiedelt. Sogar die Eisenbahnlinie, gebaut im Oprócz zabytków, o których mowa była wyżej mia- ity – and it is not a small one – the biggest Jahr 1905, hatten die Russen 1945 demontiert steczko posiada jeszcze jedną ciekawostkę i to nie małą. erratic stone appearing in Warmińsko- und in unbekannte Richtung weggebracht. Für W Bisztynku, znajduje się największy głaz (28 metró w Mazurskie province (28 meters in circum- die Busverbindung sorgen Linienbusse und Fahr- w obwodzie i 3,2 metra wysokości) na terenie wojewódz- ference and 3,2 meters high). Old tales say zeuge privater Unternehmer. twa warmińsko-mazurskiego. Stare podania utrzymują, that the stone hides black powers inside. It Neben Denkmälern, die im obigen erwähnt że za kamieniem stoją nieczyste siły. Podobno, z samej may have been brought straight from Africa wurden, besitzt das Städtchen auch eine beson- Afryki, przyniósł go sam diabeł, stąd i nazwa Diabe lski by the devil himself, hence the name Devil dere Sehenswürdigkeit und zwar den größten Kamień. Według naukowców jest to głaz narzutowy, któ- Stone. According to scientists the stone erratischen Block aus der Eiszeit in der gesam- ry przetransportował w to miejsce lodowiec. I tej wersji had been transported here by a glacier. ten Woiwodschaft Warmińsko-Mazurskie (28 m może się trzymajmy, bo przecież dawna nazwa miasta And we want to believe this statement, be- Umfang und 3,2 m hoch). Nach einer alten Sage oznacza „biskupi kamień”. cause old town’s name is “bishop’s stone”. sollen hinter dem riesigen Stein unreine Geis- ter gestanden haben. Angeblich wurde er aus Afrika selbst von einem Teufel verschleppt und daher den Namen „Teufelsstein“ erhalten. Die Naturwissenschaftler sind der Meinung, er sei ein erratischer Block, zu diesem Standort durch den Gletscher transportiert. Und auch wir behar- ren bei dieser Version, weil der alte Stadtname gerade „Bischofs-Stein“ bedeutet.

60 | 61

Cittaslow srodek regular.indd 60-61 12-09-11 12:51:51 Lidzbark Warmi;ski Lidzbark Warmi;ski (ehem. Heilsberg) Situated at the mouth of the Sym- sarna River flowing to the Łyna River, Lidzbark Warmiński liegt an der Mündung Lidzbark Warmiński is without any doubt, des Symsarna-Flusses in den Łyna-Fluss und ist one of the most beautiful towns of Warmia ohne Zweifel eine der schönsten Städte in War- and Mazury. The site was so beautiful mia und Mazury. Die Stelle zur Stadtanlage war and convenient, that it was almost a per- reizvoll und geeignet, dass diese Idee von selbst fect place for establishing a settlement. entstanden war. So wurde eine befestigte Sied- Therefore Prussian stronghold had been lung namens Lecbarg gebaut. Ein Widerhall des set here, named Lecbarg. The echo of its ersten Stadtamens lässt sich auch in der aktu- original name clearly sounds in present ellen Form wieder anhören. Ebenfalls die Sym- Urz `d Miejski w Lidzbarku Warmi ;skim name and the river name has not changed sarna heißt heute genau so wie früher. Im Jahr ul. Mwi tochowskiego 14 e-mail: [email protected] at all. In 1241 the Teutonic Knights entered, 1241 rückten hier die Deutschordensritter vor www.lidzbarkwarminski.pl bequeathing the center into Warmian bish- und übergaben den Ort den Bischöfen vom Erm- ops’ hands, however, it became their o4 cial land. O4 ziell wurde Lidzbark Warmiński aber seat as late as in 1340. Town rights were erst 1340 zum bischö# ichen Sitz. Die Stadtrechte Lidzbark Warmi ;ski granted to Heilsberg (it was its name of that wurden dem damaligen Heilsberg schon früher, period) earlier – in 1308. All these facts im Jahr 1308, verliehen. Es waren Faktoren, wel- Położony przy ujściu Symsarny do Łyny Lidzbark guaranteed quick town development. In 2 nd che die schnelle Stadtentwicklung beschleunig- Warmiński jest bez wątpienia jednym z najpiękniejszych half of 14 th c the town erected a municipal ten. Bereits in der 2. Hälfte des 14. Jahrhunderts miast na Warmii i Mazurach. Miejsce było na tyle piękne hall, church, hospital and even – what was wurden in der Stadt das Rathaus, die Stadtkirche, i dogodne, że aż prosiło się, aby tu coś założyć. Tak po- phenomenon for that time – water system. Hospital und sogar, was für die damalige Zeiten wstał pruski gród warowny Lecbarg. Echo pierwotnej The inhabitants occupied with fulling, mill- eine Ausnahme war, eine Wasserleitung. Die nazwy wyraźnie pobrzmiewa w dzisiejszej, a i nazwa ing and smithy. Lidzbarker Bürger befassten sich mit Walken, rzeczki do dziś nie uległa zmianie. W roku 1241 wkr o- For many centuries the town was an Mühlgewerbe und Schmiedarbeiten. czyli tu Krzyżacy przekazując ośrodek w gestię biskupów important center of religion and culture of Einige Jahrhunderte lang war die Stadt warmińskich, ale o) cjalnie ich siedzibą stał się dopiero Polish-Lithuanian Commonwealth, there- „ein Zentrum für den Glauben und die Kultur w roku 1340. Prawa miejskie Heilsberg, bo tak się wtedy fore it was often called “a pearl of Warmia”. in der Polnischen Republik der Beiden Nati- nazywał, otrzymał wcześniej, w roku 1308. Wszystko to What a real pearl was and still is, it is a cas- onen, daher oft als Perle des Ermlands“ be- zapewniło szybki rozwój miasta. Już w drugiej połowie tle – a masterpiece of Gothic architecture, zeichnet“. Die echte architektonische Perle der XIV wieku w mieście zbudowano ratusz, kościół, szpital, which erecting was initiated by bishop Stadt bleibt jedenfalls weiterhin das Schloss, a nawet, co było ewenementem na tamte czasy – wodo- Johannes von Meissen in 1350. Beautiful ein Kunstwerk der gotischen Architektur, dessen ciąg. Mieszczanie lidzbarscy trudnili się folusznictwem, polychrome in castle refectory, other halls Bau der Bischof Johhanes von Meißen im Jahr młynarstwem i kowalstwem. and in the cloister, where the / rst stage of 1350 initiierte. Bemerkenswert ist die schöne Przez parę stuleci „miasto było ważnym centrum restoration work / nished recently, is worth Polychromie im Schloss-Speisesaal, in anderen wiary i kultury w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, czę- attention. The paintings were made in vari- Sälen und in Kreuzgängen, wo unlängst die erste sto dlatego też nazywano je Perłą Warmii.” Najprawdziw- ous epochs starting with 14 th c up to 18 th Etappe der Konservierung zu Ende gegangen ist. szą perłą był wszakże i nadal jest zamek, dzieło gotyckiej c. Financial pro/ ts emerging from Regional Die Malereien waren in verschiedenen Epochen, architektury, którego budowę zapoczątkował biskup Operational Program Warmia and Mazury in der Zeit vom 14. bis zum 18. Jahrhundert aus- Jan z Miśni, w roku 1350. Na uwagę zasługują piękne 2007 – 2013 concerned also the cas- geführt. Vorteile aus dem Regionalen Operati- polichromie w zamkowym refektarzu, w innych jego tle. Wide-ranging preventive-restoring onsprogramm „Warmia i Mazury 2007 – 2013“ salach oraz na krużgankach, gdzie niedawno zakończył program concentrated in the / rst place erfuhr auch das Schloss. Ein breit angelegtes się pierwszy etap konserwacji. Malowidła powstawały on the courtyard. The castle approaches Programm der Renovierungsarbeiten am Schloss w różnych epokach zaczynając od XIV do XVIII wieku. with Baroque palace of bishop Grabowski konzentrierte sich in erster Linie im Hofbereich. Korzyści płynące z Regionalnego Programu Operacyjne- (at present luxurious hotel) have also been Auf der Basis der Mittel aus der EU sanierte man go Warmia i Mazury 2007 – 2013 objęły również zamek. restored with European Union funds. auch die Vorburg, davon der schöne Barockpalast Szeroko zakrojony program prac prewencyjno – konser- There are many historic monuments des Bischofs Grabowski, wo derzeit ein Marken- watorskich obiektu, w pierwszej kolejności skoncentro- in the town, e.g. the church of St. Peter Hotel untergebracht wurde.

62 | 63

Cittaslow srodek regular.indd 62-63 12-09-11 12:51:55 wał się na dziedzińcu. Ze środków unijnych odrestau - and Paul, erected in 1315, which unfor- Auch andere Baudenkmäler gibt es in der rowano także przedzamcze, w tym piękny barokowy tunately was a frequent victim of / res. Stadt. Unter ihnen ist die Pfarrkirche St. Peter und pałac biskupa Grabowskiego, gdzie mieści się obecnie The interior possesses luckily a number St. Paul erwähnenswert, welche bereits 1315 er- markowy hotel. of valuable pictures and a baptismal font richtet wurde. Einige Male / el sie den Flammen W mieście nie brakuje innych zabytków. Jest kościół from 14 th c. The rectory and presbytery zum Opfer. Im Inneren haben sich trotzdem viele św. Piotra i Pawła, zbudowany już w roku 1315. Parokrot- standing nearby as well as the monas- interessante Gemälde und ein Taufstein aus dem nie padał o) arą czerwonego kura. Wnętrze posiada jed- tery of St. Catherine originate from 1800. 14. Jahrhundert erhalten. In der Nähe der Kirche nak sporo cennych obrazów i chrzcielnicę z XIV wieku. Characteristic town landmark is 14 th c, re- stehen das Pfarrhaus, das Priesterhaus und das Stojące w pobliżu plebania i wikarówka oraz klasztor ss. ally “Tall Gate” and remnants of defensive Klostergebäude Katharinen-Schwestern, wel- Katarzynek pochodzą z 1800 roku. Charakterystyczna dla walls situated in the center. Some tene- ches aus dem Jahr 1800 stammt. Für die Stadt miasta jest znajdująca się w jego centrum XIV – wieczna, ment houses from 18 th c and 19 th c have ist das Hohe Tor charakteristisch, ein wirklich naprawdę Wysoka Brama i resztki murów obronnych. also preserved. Former Evangelic church hohes Bauwerk aus dem 14. Jahrhundert, jetzt Zachowało się również kilka kamieniczek z XVIII i X IX with wooden architecture – today the Or- im Zentrum der Stadt gelegen. Es sind auch wieku. Uwagę przyciąga oryginalna drewniana architek- thodox church also attracts attention of einige Bürgerhäuser aus dem 18. und 19. Jh. tura dawnego kościoła ewangelickiego, dziś – cerkwi . visitors. The bishop-poet Ignacy Kra- erhalten geblieben. Au& ällig ist die originale Wart odwiedzenia jest również pałacyk biskupa – poety sicki’s palace, called an orangery, situated Holzarchitektur der alten evangelischen Kirche, Ignacego Krasickiego, zwany oranżerią, usytuowany na on a hill – opposite the old castle, is worth die heute als ein orthodoxes Gotteshaus benutzt wzgórzu naprzeciwko starego zamku. a visit walking around the town. wird. Sehenswert ist ebenfalls der alte Bischofs- Historia Lidzbarka w ogólnym zarysie przypomina Lidzbark history reminds in general palast, auch Orangerie genannt, vom Dichter und to, co działo się w innych miastach – wojna polsko-krzy- the fate of other settlements – Polish-Teu- errichtet, und steht auf einer Anhöhe gegenüber żacka przyniosła ciągłe oblężenia, jak nie jednej to dru- tonic war brought constant threat of siege dem gotischen Schloss. giej strony. Po perturbacjach z Krzyżakami przez miasto from both sides. Later in next centuries Swed- Die allgemeine Geschichte von Lidzbark przechodziły w kolejnych stuleciach wojska szwedzkie, ish, Brandenburg, Russian and French armies Warmiński erinnert daran, was auch in ande- brandenburskie, rosyjskie i francuskie. I nie były to to- marched through the town and there were not ren ermländischen Städten passierte. Im Krieg friendly visits. Frequent / res also destroyed Polens gegen den Deutschen Orden gab es Be- the settlement in 1497 and 1522 and after lagerungen der Stadt durch die beiden Kriegs- longer brake in 1895. Thanks to water sys- parteien. In der Zeit danach drangen in die Stadt

64 | 65

Cittaslow srodek regular.indd 64-65 12-09-11 12:51:56 warzyskie wizyty. Pożarów też nie brakowało. Czerwony tem the plague visited the place only once, schwedische, brandenburgische, russische und kur szalał w roku 1497 i w 1522 siejąc zniszczenie. Potem in season 1709 – 1710. französische Truppen ein. Auch große Brände była długa przerwa i kolejny wielki pożar w roku 18 95. The turn of 19 th c together with tech- suchten den Ort heim. So war es in den Jahren Chyba wodociągom zawdzięczał Lidzbark fakt, że dżuma nical revolution brought some industrial 1497 und 1522. Ein neuer großer Stadtbrand zajrzała do miasta tylko w sezonie 1709 – 1710. investments to the town – the power brach 1895 aus. Der Stadtwasserleitung ist Przełom wieku XIX i XX wraz z rewolucją techniczną plant, foundry, grinding mills and of wohl zu verdanken, dass die Pest betraf Lidzbark przyniósł miastu inwestycje przemysłowe – powstały course the railway reached the town. Warmiński nur einmal: Von 1709 bis 1710. elektrownia, odlewnie żeliwne, młyny zbożowe. Oczywi- There were numerous schools and offices. Heutzutage steht die Stadt auf gutem ście do miasta dotarła także kolej. Działały szkoły i wiele After WWII, as a result of which the town Weg zur Wiederherstellung des alten Glanzes. urzędów. Po II wojnie, w wyniku której miasto zosta ło was substantially damaged again, it re- Inzwischen änderten sich die Prioritäten, jetzt znacznie zniszczone, Lidzbark wrócił do Polski i stał się turned to Poland and became a seat of scheint der Fremdenverkehr das Gebiet zu sein, siedzibą powiatu. county authorities. welches maßgebend die weitere Stadtent- Dziś jest na dobrej drodze, aby powrócić do nie- Today it is on its way for future glory. wicklung beein# usst. Das abwechslungsreiche, gdysiejszej świetności. Zmieniły się priorytety – to tury- The priorities have changed – tourism hügelige Gelände um die Stadt eignet sich gut styka wydaje się być tą gałęzią, która znacząco wpłynie seems to be the branch, which can greatly zur Betreibung von Wintersportdisziplinen. So na dalszy rozwój miasta. Urozmaicony, pagórkowaty in# uence further town development. Var- erfolgt ein Umdenken in der Gesellschaft, weil teren idealnie nadaje się do uprawiania sportów zi- ied hilly relief of the area looks perfect for man früher dachte, dass die Region Warmia und mowych przełamując utarty stereotyp, że na Warmię practising winter sports breaking stere- Mazury nur im Sommer besuchenswert ist. An i Mazury przyjeżdża się tylko latem. Na stokach Krzyżo- otypes, that Warmia and Mazury are vis- Abhängen des Kreuzberges lässt sich ganz gut wej Góry można z powodzeniem szusować na nartach. ited only in summer. Slopes of Krzyżowa Ski fahren. Auf der Route der gotischen Schlös- A szlakiem zamków gotyckich, w którego sieci Lidzbark Góra are ideal for skiing and the Route of sern und Burgen, wo Lidzbark Warmiński einen Warmiński zajmuje poczesne miejsce, można wędrować Gothic Castles can be walked around all hohen Rang belegt, ist es angenehm in jeder przez cały rok. year long. Jahreszeit zu wandern.

66 | 67

Cittaslow srodek regular.indd 66-67 12-09-11 12:52:01 Nowe Miasto Lubawskie Nowe Miasto Lubawskie (ehem. Neumarkt) As majority of the voivodeship towns Nowe Miasto Lubawskie also has old Prus- Wie viele andere Städte in der Woiwod- sian roots. In early Middle Ages Prussian schaft Warmińdko-Mazurskie hat auch Nowe tribes of Sasins inhabited the area, and Miasto Lubawskie noch pruzzische Wurzeln. later – typically for the region, the Teutonic Im frühen Mittelalter bewohnten dieses Gebiet Knights took over the grounds. In 1325 kom- Pruzzen aus dem Stamm Sasinen. Dann geriet tur Otto von Luttenberg established a town das Land in die Hand des Deutschen Ordens. here in The Drwęca River meander, giving Im Jahr 1320 legte Komtur Otto von Luttenberg it a name Nuwenmarkt ( later Neumark ), in einem Bogen der Drewenz ein Stadt an und Urz `d Miejski which means New Fair. The Order also ex- verlieh ihr den Namen Nuwenmarkt (später in w Nowym Mie Rcie Lubawskim panded the place building objects necessary Neumarkt umbenannt). Die neue Stadt wurde ul. Rynek 1 for a town – a city hall, a church and in the durch den Orden ausgebaut. So entstanden e-mail : [email protected] www.umnowemiasto.pl 40’s of 14th c – town walls giving protec- für eine Stadt charakteristische Bauten: Das tion to its inhabitants. They consisted of Rathaus, die Pfarrkirche und in den 1340er Jah- massive forti/ cations equipped with towers ren auch die Stadtmauern. Die Letztgenannten Nowe Miasto Lubawskie and three gates leading to the town. Double waren ansehnlich, mit Basteien versehen. Zur moat was additional protection. Stadt führten drei Tore. Der doppelte Graben Jak większość miast województwa Nowe Miasto The name of the town itself de/ nes schützte die Stadt zusätzlich. Lubawskie również ma staropruskie korzenie. We wcze- what function it served. Situating it along Schon der Stadtname selbst bezeichnet snym średniowieczu zamieszkiwali tu Prusowie z plemie- the trade route was advantageous and genau die Funktion des Ortes. Ein großer Vorteil nia Sasinów. Później, też typową dla tego obszaru koleją, thanks to it Nowe Miasto strengthened von Nowe Miasto Lubawskie war seine Lage an przeszło w ręce krzyżackie. W roku 1325 komtur Otto its position as local economic center with einer wichtigen Handelsroute. Dadurch konnte von Luttenberg tu, w zakolu Drwęcy, założył miasto na- dynamic craft development – from pot- sich die Stadt als lokales wirtschaftliches Zent- dając mu nazwę Nuwenmarkt (późniejszy Neumark) czyli tery and smithy to shoe-making and rum etablieren, wo sich rasch solche Handwer- Nowy Targ. Zakonowi krzyżackiemu zawdzięczał swą drapery. Later times brought numerous ke entwickelten wie: Töpferei, Schmiedekunst, rozbudowę. Powstały niezbędne dla miejskiego założe- wars, changes of authorities and destruc- Schuhmacherei, Tuchmacherei und viele andere nia obiekty – ratusz, kościół, a w latach 40-ch XIV wieku tion accompanying such events. The town mehr. In den folgenden Zeiten suchten die Stadt dające ochronę dla mieszkańców mury. Były to okazałe importance during the Battle of Grunwald zahlreiche Kriege heim, die Besatzungen und forty) kacje, mury wzmacniały baszty, do miasta prowa- is known from history. From nearby Bratian Zerstörungen mit sich brachten. Es wird die his- dziły trzy bramy. Dodatkowym zabezpieczeniem była the Teutonic armies marched across twelve torische Beteiligung der Stadt an der Schlacht podwójna fosa. pontoon bridges for their defeat. Even the bei Grunwald/Tannenberg nachgewiesen. Sama nazwa określa niejako funkcję jaką miasto fact that brave burghers together with Bra- Nicht weit von hier, bei Bratiany, passierte das spełniało. Cenną cechą było położenie na handlowym tian voit supported the Order forces organ- Ordensheer auf zwölf provisorischen Brücken szlaku, dzięki czemu Nowe Miasto umocniło się jako lo- izing their own Chorągiew (military unit) aus Booten den Fluss. Es hatte bei der späteren kalne centrum gospodarcze, gdzie prężnie rozwijały się did not help. Later the town atmosphere Niederlage des Ordens auch die Tatsache nicht różne rzemiosła od garncarstwa i kowalstwa na szew- changed giving way to sympathy towards geholfen, dass die Bürger der Stadt gemeinsam stwie i sukiennictwie kończąc. Późniejsze czasy przynio- Poland. The chronicles report the name mit dem Vogt aus Bratiany ein Banner aufstell- sły liczne wojny i towarzyszące im zmiany władzy oraz Nowe Myastko. ten. In der Folgezeit schlugen aber die Stim- zniszczenia. Podkreśla się historyczny udział miasta w Bi- Further town history records two im- mungen zugunsten der polnischen Seite um. twie pod Grunwaldem. To niedaleko stąd, pod Bratianem portant events: Swedish Deluge and seven In den Chroniken tauchte nun der Stadtname po dwunastu pontonowych mostach wojska krzyżackie years’ war. Pests also reached the town: Nowe Miasto auf . szły po klęskę. Nie pomógł im w tym fakt, że bojowo plague in 18th c and cholera twice in 1st In der weiteren Stadtgeschichte waren sol- nastawieni nowomiejscy mieszczanie wsparli siły Zako- half of 19th c. che Ereignisse wie schwedische Kriege und der nu wystawieniem wspólnej z wójtostwem bratiańskim During Prussian partition Neumark Siebenjährigen Krieg von Bedeutung. Darüber chorągwi. Potem nastroje w mieście zaczęły powoli was the capital of Lubawskie county, al- hinaus suchte auch die Pest im 18. Jahrhundert przechylać się na stronę polską. W kronikach pojawi ła though Polish in# uences were still very sowie zweimal die Cholera in der 1. Hälfte des się nazwa Nowe Myastko. strong here. After WWI, as a result of the 19. Jh. den Ort heim.

68 | 69

Cittaslow srodek regular.indd 68-69 12-09-11 12:52:08 W dalszej historii miasta bardzo ważne wydarzenia Treaty of Versailles changes, the town was Zur Zeit der preußischen Besetzung war stanowiły najazdy szwedzkie i wojna 7-letnia. Opróc z placed within reborn Polish territory and Neumarkt die Hauptstadt des Kreises Löbau, wojen również i tu docierały zarazy: dżuma w XVIIIwieku problems with the name appeared. Being aber polnische Ein# üsse waren hier weiterhin i dwukrotnie cholera w pierwszej połowie XIX wieku. incorporated into Pomeranian voivodeship lebendig. Nach dem Ersten Weltkrieg kam die W czasie zaboru pruskiego był Neumark stolicą po- it had a name of Nowemiasto-Pomorze for Stadt aufgrund der Versailler Verträge zum wie- wiatu lubawskiego, ale wpływy polskie nadal były tu sil- several years, although it was also called derhergestellten Polen. Mit dem Stadtnamen ne. Po I wojnie, na mocy traktatu Wersalskiego, miasto Nowe Miasto on Drwęca. De/ nitely, since begannen nun Probleme zu bestehen. Nach dem znalazło się w granicach odradzającej się po zabora ch 1st April 1937 it has had a name of Nowe Anschluss an die Woiwodschaft Pomorskie trug Polski. Pojawiły się problemy z nazwą. Kiedy weszło Miasto Lubawskie and probably it will not sie zunächst ein Dutzend Jahre lang den Namen w skład województwa pomorskiego przez kilkanaście change any more. Nowemiasto-Pomorze, obgleich sie ebenfalls lat nosiło nazwę Nowemiasto-Pomorze, choć zwane Old architectonic remnants have still Nowe Miasto nad Drwęcą genannt war. Schließ- było również Nowym Miastem nad Drwęcą. Ostatecznie preserved the fragments of old ramparts lich wurde sie zum 1. April 1937 in Nowe Miasto od 1 IV 1937 zostało przemianowane na Nowe Miasto with two gates: Brodnicka and Lubawska. Lubawskie umbenannt und so bleibt es sicher Lubawskie i tak już chyba zostanie. The / rst one houses a museum at present. weiter. Z dawnych czasów do dzisiaj zachowały się frag- 14th c Gothic church of St. Thomas the Aus den alten Zeiten sind bis heute Partien menty dawnych obwarowań wraz z bramami Brodnicką Apostle is a precious monument of old von alten Stadtmauern einschließlich Brodnicka- i Lubawską. W tej pierwszej znajduje się miejscowe mu- times. The church interior is decorated with und Lubawska-Tor erhalten geblieben. In dem zeum. Cenną pamiątką dawnych wieków jest XIV-wiecz- Gothic, Mannerism an Baroque polychrome. Erstgenanten ist das Heimatmuseum unterge- ny gotycki kościół pw. św. Tomasza Apostoła. Wnętrze The temple is famous for the biggest collec- bracht. Ein wertvolles Gebäude aus vergange- kościoła zdobią polichromie pochodzące z okresu goty- tion of wall painting from the / rst half of nen Jahrhunderten stellt die gotische Kirche St. ku, manieryzmu i baroku. Świątynia słynie z największego 17th c in Poland. The tombstone of Kunon Thomas Apostel aus dem 14 Jahrhundert dar. Die w Polsce zespołu malowideł ściennych z pierwszej poło- von Liebenstein, made of brass founded Polychromie im Kircheninneren stammt aus der wy XVII w. Cennym zabytkiem kościoła jest również mo- by The Grand Master of the Teutonic Order Zeit der Gotik, des Barock und des Manierismus. siężna płyta nagrobna Kunona von Liebensteina, którą Konrad von Jungingen is another church Das Gotteshaus ist wegen seiner landesweit

70 | 71

Cittaslow srodek regular.indd 70-71 12-09-11 12:52:10 ufundował Wielki Mistrz Zakonu Konrad von Jungingen. precious relic. Wooden Gothic sculptures of größten Wandfresken aus der 1. Hälfte des Do najwyższej klasy zabytków zaliczane są gotyckierzeź- Christ carrying the cross, Simon of Cyrene, 17. Jh. bekannt. Ein wertvolles Denkmal in der by drewniane przedstawiające ) gury Chrystusa dźwiga- The God Mother, St. Andrew and Christ cru- Kirche ist ebenfalls eine Messinggrabplatte für jącego krzyż, Szymona Cyrenejczyka, Matki Boskiej, św. ci/ ed belong to the highest class of historic Kuno von Liebenstein, die vom Hochmeister des Andrzeja i Chrystusa ukrzyżowanego. monuments. Deutschen Ordens Konrad von Jungingen gestif- Dla turystów atrakcyjna może być także bogata Rich in beautiful landscape and na- tet wurde. Eine höchste Denkmalklasse vertreten pod względem widokowym i przyrodniczym okolica. ture surrounding of the town can be an- gotische hölzerne Skulpturen: Christus, der Kreuz Krajobraz tych terenów został ukształtowany w czasi e other tourist attraction. The landscape was trägt, Simon von Cyrene, Gottesmutter, hl. And- ostatniego zlodowacenia, toteż ma on pagórkowaty cha- shaped during the last period of glaciations, reas, Gekreuzigter Christus. rakter, a jego dopełnienie stanowi charakterystyczn a, therefore it has hilly character completed by Für die Touristen könnte ebenfalls die Stad- mało przekształcona dolina rzeki Drwęcy. W powiązaniu characteristic, deformed to a small extent tumgebung, in landschaftlicher und naturkund- z urozmaiconą rzeźbą terenu występuje tu bogactwo >o- Drwęca River valley. Varied # ora and fauna licher Hinsicht attraktiv sein. Diese Landschaft ry i fauny. Na terenie gminy spotkać można kilkadziesiąt complete the picture. The area is a home wurde von der letzten Eiszeit geprägt. Daher gatunków ptaków w tym m.in.: nurogęś, bociana białego, of several dozen of bird species: common zeichnet sie sich durch leicht hügelige Formen zimorodka, wilgę, czarnogłówkę, gągoła oraz podlega- merganser, white stork, common king/ sher, aus. Sie ergänzt das charakteristische weniger jące ochronie ssaki – wydrę i bobra. oriole, willow tit, common goldeneye and umgestaltete Tal der Drewenz. Inmitten von Stanowiąca korytarz ekologiczny dolina rzeki Drwę- protected mammals – European otter and abwechslungsreichen Geländeformen kommt cy w rejonie Nowego Miasta Lubawskiego jest chro- beaver. hier ein Reichtum an Flora und Fauna vor. In niona w ramach: rezerwatu przyrody „Rzeka Drwęca”, Drwęca River valley being wildlife cor- der Gemeinde sind einige Dutzend Vogelarten Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk o nazwie „Dolina ridor is protected in the area of Nowe Miasto anzutre& en, wie Eisvogel, Pirol, Weißstorch, Drwęcy” należącego do sieci ekologicznej Natura 2000 Lubawskie within the project of nature res- Entenarten, Gänsesäger. Ansonsten sind hier oraz Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Dolnej ervation – „ Drwęca River”, Special Protec- geschützte Säugetiere Fischotter und Biber Drwęcy. tive Refugium Zone called Drweca Valley beheimatet. Rzeka Drwęca stanowi wymarzony szlak kajakowy, belonging to ecological network – Nature Das Tal der Drewenz, welches einen öko- ponieważ daje możliwość bezpośredniego kontaktu 2000 and Protected Zone of Lower Drwęca logischen Durchgang bei der Stadt Nowe Mi- z dziką naturą. Dla tej i wielu innych atrakcji z pewnością Valley Landscape. asto bildet, wird im Naturschutzgebiet „Rzeka warto tu przyjeżdżać. Drwęca” gesichert. Es ist ein besonderes Gebiet Drwęca River is also a perfect canoe der geschützten Lebensräume, welches zum route giving a chance of direct contact with ökologischen Netz „Natura 2000“ und dem Areal nature. This and the other attractions invite der geschützten Landschaft im Tal der Unteren for visiting the place. Drewenz gehört. Die Drwęca (Drewenz) stellt eine ausge- zeichnete Paddelroute dar, weil sie einen direk- ten Kontakt zu der urwüchsigen Natur bietet. Es gibt genügend Gründe, um diese Landschaft einmal kennen zu lernen.

72 | 73

Cittaslow srodek regular.indd 72-73 12-09-11 12:52:12 Reszel Reszel(ehem. Rößel)

This Warmian town reminds a little Dieses Städtchen in Warmia erinnert Umbrian Orvieto – of course in some way etwas an Orvieto im italienischen Umbrien. only – because it is in another architectonic Ansonsten besitzt es natürlich seinen eigenen style and is not so vast. It is a harmonious architektonischen Stil und ist ferner nicht so sehr unity stretching on a hill, may be not so high au& ällig. Auch hier ist ein harmonisches Ganzes as the Italian one. There are no vine-yards festzustellen. Reszel erstreckt sich auch auf einer here on the slopes, either. However, due Erhebung, die aber wohl nicht so hoch wie die to climatic changes, who knows, if it is not italienische ist. Es werden auch keine Weinreben a future of local hills. angebaut. Wer aber weiß, bei weiter Erwärmung By now, Reszel is famous for ideally des Klimas werden wohl einmal auch hier die Urz `d Gminy w Reszlu preserved mediaeval urban composition, Weinrebe gedeihen. ul. Rynek 24 e-mail: [email protected] what is an exception in these territories, Nun ist Reszel vor allem wegen seiner www. ug.reszel.pl where numerous wars caused signi/ cant ideal erhaltenen Stadtanlage aus dem Mit- destructions. The town history starts telalter berühmt. Es ist selten in Warmia und Mazury der Fall, da hier so oft große Kriege mit with Prussian stronghold called Resl. As Reszel viel Zerstörungen tobten. Die Stadtgeschichte a result of war activity it was conquered begann mit der pruzzischen Burg namens To warmińskie miasteczko trochę przypomina um- by the Teutonic Knights, who donated it Resl. Nach der Eroberung dieser Gegend durch bryjskie Orvieto, oczywiście na swój sposób, w inny m townto local rights Warmian in 1337, bishop. since whenIt was it granted gained den Deutschen Orden wurde sie dem Bischof stylu architektonicznym i nie z takim rozmachem. Po - the importance, getting defensive walls vom Ermland übergeben. Reszel bekam seine dobnie stanowi harmonijną całość. Podobnie rozciąga się and a castle with tall cylindrical tower, Stadtrechte im Jahr 1337. Seitdem gewann es na wzniesieniu, może nie tak wyniosłym jak to włoskie. defensive gallery and interior courtyard immer mehr an Bedeutung. Zum Schutz wurden Brakuje również winnic na tutejszych stokach. Aliści przy surrounded by cloister. Stadtmauern errichtet. Es entstand auch eine dzisiejszych zmianach klimatycznych kto wie, może i wi- After the Teutonic wars, when the town Burg mit einem hohen, zylindrischen Turm, norośl zacznie z czasem przynosić tutaj owoce. went under Polish protectorate, the times of einem Wehrgang und einem Hof von einem Póki co Reszel słynie z tego, że posiada idealnie za- prosperity and stabilization started. With its Kreuzgang umgeben. chowany średniowieczny układ urbanistyczny, co jest hospital and water system it was second Nach den Kriegen zwischen Polen und rzadkością na tych terenach, przez które tylokrotnie prze- wealthy and important town of Warmia. dem Orden kam die Stadt zu Polen. Es begann taczały się wielkie wojny pozostawiając po sobie ogrom Until 17 th c, i.e. till the times of Swedish nun eine Zeit der erfolgreichen Entwicklung zniszczenia. Historia miasta zaczyna się od pruskiego gro- wars, the inhabitants had led a peaceful life. und Stabilisierung. Mit seinem Hospital und du o nazwie Resl. W wyniku działań wojennych ostatecz- Only epidemics were real threat – the last der Wasserleitung war Reszel seinem Reichtum nie zostało zdobyte przez Krzyżaków, którzy przekazali plague attack reached the town in 1709- und seiner Bedeutung nach die zweitwichtigste je w gestię miejscowego biskupa warmińskiego. Prawa 1710, killing 1000 victims. Stadt Warmias. Bis ins 17. Jahrhundert, als die miejskie uzyskał w roku 1337. Od tego czasu zyskiwał na Reszel delivered Warmia plenty of polnisch-schwedischen Kriege ausbrachen, znaczeniu. Otoczony został murami obronnymi. Powstał achievements of its eminent craftsmen of genossen die Bürger Reszels einen Wohlstand. zamek z wysoką cylindryczną wieżą, gankiem obronnym all branches, like shoe-making and smithy, Auch die Seuchen brachten der Stadt große i wewnętrznym dziedzińcem otoczonym krużgankami. but also artistic craftsmanship – painting Verluste. Die Pest von 1709-1710 ra& te fast Po wojnach krzyżackich, kiedy miasto przeszło pod and goldsmithing workshops. Artists from 1000 Todesopfer dahin. polski protektorat zaczął się czas rozkwitu i stabilizacji. Szmidt and Szwarc families left precious Reszel machte sich durch die hervorra- Ze szpitalem i wodociągiem był drugim pod względem traces in forms of altars, gates in churches genden Leistungen seiner Handwerker um zamożności i znaczenia miastem Warmii. Aż do wieku of Święta Lipka or Bisztynek. Known Jesuits’ die Kunstentwicklung in Warmia verdient. Es XVII, czyli do wojny ze Szwedami mieszkańcy Reszla żyli college functioned in the place. gab hier nicht nur derartige Zünfte wie die der dostatnio. Gdyby tylko nie te epidemie. Ostatnia fa la Reszel started to die after the series of Schuhmacherei oder Schmiedekunst. Das Kunst- dżumy dotarła do miasta w latach 1709-1710. Pochło- / res in 19 th c, when only the castle, college handwerk, vertreten durch zahlreiche Gold- nęła 1000 o) ar. building and presbytery left untouched. De- schmiede- und Malerwerkstätte, genoss sein Reszel zasłużył się dla Warmii osiągnięciami swych struction also harmed Gothic parish church besonderes Ausblühen. Hier wirkten berühmte znamienitych rzemieślników. Działały tu nie tylko prak- of Peter and Paul. One of the / res ruined Künstler aus der Familien Schmidt und Schwarz.

74 | 75

Cittaslow srodek regular.indd 74-75 12-09-11 12:52:15 tyczne branże rzemiosła jak szewstwo czy kowalstwo. almost all its interior, turning its beautiful Aus ihrer Hand stammen wertvolle Werke, wie W mieście kwitło rzemiosło artystyczne, pracowały licz- paintings into ashes. The ones we have Altäre, Tore (an der Kirche in Heiligelinde und ne warsztaty malarskie i złotnicze. Działali znani twórcy today originate from the studios of 19 th c Bischofstein). Ein berühmtes Jesuitenkollegium – artyści z rodzin Szmidtów i Szwarców pozostawili po masters, among the others, outstanding ö& nete in Reszel seine Tore für die Jugend. sobie cenne pamiątki w postaci ołtarzy, bram w kościo- painter Antoni Jan Blank, Warmian by ori- Eine Reihe von Stadtbränden im 19. łach Świętej Lipki, czy Bisztynka. W mieście działało znane gin, associated with Warsaw in later period. Jahrhundert, die lediglich das Schloss, das kolegium jezuickie. There is another attraction – entrance up Jesuitenkollegium und das Priesterhaus ver- Reszel zaczął podupadać po serii pożarów w XIX to 52-meters tall tower, from where we can schonten, trugen zum langsamen Niedergang wieku, z których ocalały zamek, budynek kolegium, wi- see a beautiful panorama of the town der Stadt bei. Schäden erlitt ebenfalls die karówka. Zniszczenie dotknęło również gotycki kościół and the area. The old rectory standing gotische Pfarrkirche St. Peter und St. Paul. Bei para) alny pod wezwaniem św. Piotra i Pawła. W jednym near has been dying slowly and it would einem der Brände brannte fast die gesamte z pożarów spłonęło prawie całe wyposażenie świąty- be a pity if nobody helped it to regain its Ausstattung des Gotteshauses nieder, darunter ni, w tym obrazy. Te, które dzisiaj oglądamy pochod zą old glory. One of its inhabitant was Marcin auch Gemälde. Die jetzigen Bilder in der Kirche z warsztatów XIX-wiecznych twórców, m. in. znakomi- – a brother of bishop Ignacy Krasicki. This stammen aus den Malerwerkstätten der Künst- old house is commemorated by meetings ler des 19. Jh., unter anderem des berühmten of that eminent family. One should not miss Malers Antoni Jan Blank, eines Ermländers, der huge, imposing in height Gothic brick bridge in der späteren Zeit in Warschau schuf. Eine with a view on # owing Sajna river and Ba- besondere Attraktion stellt die Besteigung des roque church of the former Jesuit college. 52 Meter hohen Kirchturmes dar, wovon sich ein Walking along old town streets is wunderschönes Panorama des Städtchens und a real pleasure, particularly when we decide Umgebung erstreckt. In der Kirchennähe steht to make short rests in cafés or bars situated ein interessantes altes Pfarrhaus. Es wäre scha- in charming small houses. Tourists wishing de, wenn es nicht rechtzeitig restauriert würde. more luxury must visit the castle restau- Hier hatte u. a. Marcin, der Bruder des Bischofs rant. After nourishing body we should also Ignacy Krasicki, seinen Wohnsitz. Sehenswert ist visit a gallery of contemporary art situated auch die alte gotische Brücke aus roten Steinen, in the castle. The castle is a favorite place of welche durch ihre Höhe beeindruckt. Von ihr artists. Franciszek Starowieyski – renown aus kann man eine herrliche Ansicht der unten painter and graphic designer came here durch# ießenden Sajna und der barocken Kirche and worked for many years. It con/ rms, aus dem ehemaligen Komplex des Jesuitenkol- that the atmosphere of Reszel has been legiums bewundern. very friendly for artists for centuries. Ein Stadtbummel durch die alten Stra- ßen der Stadt ist ein echtes Vergnügen, zumal wenn man ihn mit einem Besuch in einem Café, einem Restaurant oder einer Bar in reizvollen Häusern unterwegs in Verbindung bringt. Ebenfalls das interessante Schlossrestaurant wartet auf seine Gäste. Im Schloss ist ferner eine Gemäldegalerie mit der modernen Kunst untergebracht. Das Schloss in Reszel war und ist unter berühmten Künstlern stets beliebt. Viele Jahre hielt sich hier und schuf seine Wer- ke u. a. Franciszek Starowieyski, ein berühmter gegenwärtiger polnischer Maler und Gra/ ker. Alles zeigt darauf hin, dass in Reszel schon seit Jahrhunderten ein besonders gutes Klima für Künstler herrschte.

76 | 77

Cittaslow srodek regular.indd 76-77 12-09-11 12:52:16 tego malarza Antoniego Jana Blanka, Warmiaka, w póź- niejszych latach związanego z Warszawą. Atrakcją jes t wejście na 52-metrową wieżę, skąd roztacza się przepięk- na panorama na miasteczko i okolice. Stojąca nieopo - dal wiekowa plebania najwyraźniej dożywa swych dni. Szkoda, gdyby nie pośpieszono jej na ratunek. Jednym z jej gospodarzy był brat biskupa Ignacego Krasickiego – Marcin. Stara plebania upamiętniona jest spotkaniami przedstawicieli tego znamienitego rodu. Nie można ów-r nież nie odwiedzić imponującego wysokością ceglanego gotyckiego mostu, skąd roztacza się malowniczy widok na płynącą w dole Sajnę i barokowy kościół z kompleksu dawnego kolegium jezuickiego. Spacer po starych ulicach miasta to prawdziwa przy- jemność, szczególnie, gdy go urozmaicimy odpoczyn- kiem w kawiarni lub barze, mieszczących się w mijanych na trasie urokliwych kamieniczkach. Spragnieni splendo- ru turyści odwiedzą niewątpliwie restaurację zamkową. Po pokrzepieniu ciała warto zafundować sobie jeszcze wizytę w galerii sztuki współczesnej mieszczącej się na zamku. Warto wiedzieć, że reszelski zamek niezmiernie lubiany jest przez artystów. Przez wiele lat często prze- bywał tu i tworzył Franciszek Starowieyski – znanymalarz i gra) k. To dowodzi tylko, że w Reszlu klimat dla artystów od wieków jest nad wyraz przyjazny.

ttaslow srodek regular.indd 78 12-09-11 12:52:21