Det Norske Alkoholkonsumet Har Auka Med Nær 40 Prosent På Tjue År, Mykje Grunna Auka Tilgang Og Lågare Pris. Likevel Vil Hø
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
4 SAMFUNN DAG OG TID FREDAG ��. JANUAR ���� Politiske leverskadar Det norske alkoholkonsumet har auka med nær 40 prosent på tjue år, mykje grunna auka tilgang og lågare pris. Likevel vil Høgre og Frp liberalisere alkoholpolitikken vidare. RUS vårt er framleis svært høgt i ein PER ANDERS TODAL historisk målestokk. Ifølgje tal [email protected] frå Statens institutt for rusmid- delforsking (Sirus) var 2008 tru- ylla har skulda for så mangt, leg året da den norske drikkinga og få vil nekte for at alkohol igjen kom opp på nivået frå åra Fer av dei største helsepro- 1875 og 1876, som lenge hadde blema vi har. Alkoholskadar stel vore toppunktet i SSBs graf over tusenvis av leveår, alkoholisme alkoholomsetnad i Noreg (sta- raserer familiar og skaper trage- tistikken går attende til 1851). diar dagleg. Ingen kan seie sik- I 1870-åra vekte drikkinga stor kert kva samfunnskostnaden er i debatt og folkeleg motstand: pengar, men ein rapport frå Oslo 1875 var til dømes året da Det Economics i fjor anslo at alkohol- Norske Totalafholdsselskab vart misbruk kostar Noreg 22 milliar- ein landsdekkjande organisasjon. dar kroner årleg, det meste av det I dag ser vi inga slik folkereising grunna sjukefråvær og uførleik. mot alkoholen. Dei siste åra har nordmenn i snitt truleg drukke meir alkohol enn SOBRE INTENSJONAR nokon gong sidan 1870-åra. Den sterke auken i alkoholfor- bruket i Noreg er stikk i strid Dei seinaste åra er det særleg vinforbruket som har auka i Noreg. Ei delforklaring på dette HISTORISK HØGT med dei vedtekne politiske måla kan vere innføringa av pappvinen. Foto: NTB scanpix Det som er sikkert, er at rusfor- frå 1980- og 90-åra. I samband Registert alkoholomsetnad i Noreg 1851–2008 i liter rein alkohol. Kjelde: SSB skinga stort sett viser klar saman- med stortingsmeldinga «Alkohol Q I 1980 hadde berre 25 pro- nok hovudforklaringar på auken heng mellom det totale alkohol- og folkehelse» i 1987 vedtok til sent av skjenkjestadene rett i det norske alkoholforbruket, 8 forbruket i eit land og det farlege dømes stortingsfleirtalet at målet til å servere brennevin, i 2008 seier Ingeborg Rossow, som er misbruket. Og forbruket vårt har var ein 25 prosent reduksjon av kunne 80 prosent av dei ser- seniorforskar ved Sirus. 7 gått bratt oppover dei siste tjue alkoholforbruket innan år 2000. vere brennevin. – Vi har fått dobbelt så mange åra. Den registrerte omsetnaden I 1994 stadfesta Ap-regjeringa at vinmonopol siste tjue åra, og 6 tilsvara i 2012 eit forbruk på 6,2 dette målet framleis låg fast. BILLEG FYLL realprisane på alkohol har gått liter rein alkohol per nordmann Men utviklinga gjekk altså Samanhengen mellom alkohol- ned. I tillegg kan endra drikke- 5 over 15 år, syner tal frå Statistisk stikk motsett veg, sidan 1993 prisar og -forbruk er òg tydeleg vanar spele ei rolle. Det er nok 4 sentralbyrå (SSB), mot 4,55 liter i har det norske alkoholkonsu- og viser seg både i store studiar meir drikking på kvardagar. 1993. Det er ein auke på 36 pro- met skote i vêret. Og det har sin og i enkle observasjonar. I 2002 Mykje av auken i forbruket er 3 sent. Om ein inkluderer dei ure- pris. Ein tommelfingerregel i rus- sette til dømes Bondevik-regje- vin, og det er knapt ei dagsavis gistrerte drikkevarene, frå sven- forskinga er at ei dobling av det ringa ned avgifta på brenne- utan vinspalte i dag. 2 skehandel, heimeproduksjon og generelle forbruket er venta å gje vin med 15 prosent. I året som – Kor sikre er rusforskarane 1 smugling, er forbruket per inn- ei firedobling av alkoholmisbru- følgde, auka brennevinsomset- på samanhengen mellom total- byggjar truleg over 8 liter rein ket. naden med 12 prosent. Ei rek- forbruk og misbruk av alkohol? 0 alkohol årleg. kje studiar frå andre land viser – Det er ein nær samanheng, Auken i alkoholforbruk viser PRIS OG TILGANG tydelege samanhengar mellom det er det ikkje tvil om. Men det att i sjukehusstatistikkane, syner Rusforskinga tyder òg på at det er utviklinga i alkoholpris og alko- er vanskeleg å talfeste dei samla 1851 1861 1871 1881 1891 1901 1911 1921 1931 1941 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2008 ein Sirus-rapport frå 2011. Frå særleg to faktorar som påverkar holforbruk, og det er òg påvist helseskadane av alkohol i sam- 1999 til 2010 auka til dømes sju- både det samla alkohol konsumet klare samanhengar mellom pris funnet. Tala over skadar som defi- Sjukehusinnleggingar med alkoholrelaterte hovuddiagnosar kehusinnleggingane med alko- og alkoholskadane i eit land. Den og skadeverknader av drikkinga: nitivt kjem av alkohol, er berre per 100.000 innbyggjarar Kjelde: Sirus holrelaterte diagnosar – justert eine faktoren er pris, den andre er Høgare alkoholprisar fører til toppen av isfjellet. for folketal – med 64 prosent. kor lett tilgangen på alkoholhal- nedgang i mellom anna trafikk- 140 Innleggingane for akutt alkohol- dig drikke er. Og på båe felt har ulukker, leversjukdomar og vald. UTAN DEKNING forgifting auka med 132 prosent norsk alkoholpolitikk blitt mona- Korleis har så prisutviklinga – Finst det andre verkemiddel 120 i same perioden. Utviklinga er leg liberalisert dei siste tiåra. Vi på alkohol vore for Noregs del som påverkar forbruket like ikkje heilt eintydig: Til dømes var kan sjå på tilgangen først: dei siste tiåra? I verdsmålestokk mykje som pris og tilgang på det ein nedgang i direkte alko- er alkoholavgiftene framleis alkohol? 100 holrelaterte dødsfall frå 1996 til Q I 1993 hadde Noreg 110 vinmo- høge i Noreg, dei nest høgaste i – Pris og tilgang er dei to store 2012. Men hovudtendensen er at nopolutsal, i dag har vi 288. Europa. Og vi har òg eitt av Euro- verkemidla, seier Rossow. 80 alkoholskadane aukar. Q I 1980 hadde Noreg 213 kom- pas lågaste alkoholforbruk, tru – Er det noko som tyder på at munar utan alkoholutsal, det eller ei. Men i forhold til gjen- haldningskampanjar har effekt HISTORISK HØGT sidan 2003 har alle norske nomsnittsinntekta i Noreg, som på alkoholforbruk? 60 Forbruksauken ser ut til å ha kommunar hatt alkoholutsal. har vakse mykje dei siste tiåra, – Det er det mange studiar av, stagnert dei aller siste åra, og den Q I 1980 hadde Noreg 2439 skjen- har alkohol blitt langt billegare men ingenting tyder på at slike 40 registrerte alkoholomsetnaden kjestader, i 2008 hadde Noreg enn det var på 1990-talet. kampanjar har effekt. viste ein nedgang på 3,4 prosent 7230 skjenkjestader – nær ei I forhold til lønsnivået vart til – Frp hevdar i partiprogram- frå 2011 til 2012. Men konsumet tredobling. dømes brennevin 38 prosent bil- met sitt at «en mer liberal alko- 20 legare i Noreg berre frå 1998 til holpolitikk vil føre til et mer av - 2008, syner tal frå Sirus, medan slappet forhold til alkohol og 0 øl vart 31 prosent billegare. sunnere drikkevaner». Kjenner Frå 1999 til 2010 auka sjukehusinnleggingane du noko forskingsresultat som SIKRE SAMANHENGAR underbyggjer det synet? 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 for akutt alkoholforgifting med 132 prosent. – Lågare pris og auka tilgang er – Nei, seier Ingeborg Rossow. SAMFUNN 5 DAG OG TID FREDAG ��. JANUAR ���� Prøv Vil ha pol i matbutikken – For dei fleste er ikkje alkohol eit problem. Det vil alltid vere somme som drikk for mykje, seier Kari Kjønaas Kjos i Frp. ramstegspartiet ønskjer seg – Folk reagerer ulikt, og ei langt større liberalisering – den nynorske Fav norsk alkoholpolitikk. Politiske leverskadar Frp vil mellom anna tillate sal somme toler alkohol vekeavisa for av vin i daglegvarebutikkar, senke aldersgrensa for kjøp av dårlegare enn andre. kultur og politikk brennevin til 18 år og setje ned – gratis! alkoholavgiftene kraftig. Det er Kari Kjønaas Kjos (Frp), enno uvisst kor mykje av dette regjeringa får gjennomført, leiar i helse- og omsorgskomiteen Send SMS med kode- seier Kari Kjønaas Kjos i Frp. Ho er leiar for helse- og omsorgs- glas vin til maten, og det er ordet DT3V til 2007, komiteen på Stortinget. på tjue år. Er det bra eller dår- ikkje noko problem. Eg er meir så sender vi deg tre – Vi håpar å få ei ordning leg? bekymra over flatfylla. Når eg med sal av vin i butikk gjen- – Eg skjønar ikkje kvifor vi ser fulle ungdomar i Spania, er prøvenummer utan nom små polutsal, på line med skal halde oppe den same poli- dei alltid norske. ordninga med post i butikk. Vi tikken år ut og år inn når for- – Rusforskinga viser ganske at du forpliktar deg vil òg ha lågare alkoholavgif- bruket berre aukar. Frp vil ha klart at større generelt alkohol- til noko som helst. ter, men det må vi ta i samband ein full gjennomgang av alko- forbruk fører til meir alkoho- med statsbudsjettet. holpolitikken. lisme og fleire skadar? ������ Kolbein Falkeid har skrive frå seg. | ���� 14–15 fri vekeavis – I avtalen mellom regje- for kultur – Alkoholpolitikken er libe- – Folk reagerer ulikt, og og politikk �-���� ����� | ���� 2 Statoil og regjeringa har nulltoleranse for korrupsjon i Angola. Det blir berre frasar når landet er gjennomsyrt ringspartia, Venstre og KrF står ralisert mykje på desse tjue åra, ��������� | Nord-Korea er ein rasjonell aktør, skriv Therese Sollien. | ���� 10 av korrupsjon, skriv Svein Gjerdåker. somme toler alkohol dårlegare ��. 19 10.–15. ��� 2013 52. ������ DAG O G T I D �� 45,- ���-������� | ���� 4–5 det at «hovedlinjene i alkohol- Trygd. Trygd. Noreg kan ikkje kjøpekraftjus-kjøpekraftjus- og alkohol har blitt billegare. tera trygdeutbetalingane til EØS-borgarar. enn andre. For dei fleste er Det set EFTA-domstolen ein stoppar for. fri vekeavis ���� 25 ����� ���� 8–9 for kultur| Høgre er det Skandalen. Massevaksineringa�-���� i 2009 er og politikkden største medisinske skandalen i moderne Livius er verd å lese. | tid, meiner professor Jan Helge Solbakk. ���� 6–7 politikken ligger fast». Men kva �������� | �������� At forbruket aukar, er ikkje ��������� ����� | ���� 23 nyeSvarteperspelet Venstre i Midtausten | ikkje alkohol eit problem.