, ANBOTOKO DAMA MARI, LA DAMA DE ANBOTO

Antzinatik inguruko haranetakoranetako biztanleekbiztanleek Desde tiempostiempo remotos los habitantes de los UrkiolaUrkiola Anboto gailurrerantz begiratu dutedute bertan,bertan, valles del entornoento de Urkiola han dirigido sus ahozko tradizioaren arabera, Marirenren miradamiradas hacia la cima de Anboto, donde, bizileku nagusietakotzat jotzen según la tradición oral, se encuentra la Parke Naturala Parque Natural den leizea baitago. Mari da gure cuevacue considerada como una de las mitologiako jainkosa nagusia eta principalesprinci moradas de Mari, la diosa Lurraren pertsonifikazioa. Leizea principalpri de nuestra mitología que Anboto mendiaren ekialdeko personifica la Tierra. Esta cueva hegalean zabaltzen da eta oso se abre en la cara Este del monte erakargarria bada ere, iristeko Anboto y aunque cuente con bideak prestakuntza eta un gran atractivo, la ruta de alpinismo tekniken ezagutza acceso requiere cierto nivel de maila bat eskatzen du. preparación y conocimiento de las técnicas de alpinismo. Mari bere leizean dagoenean hodei trinkoak estaltzen du Una densa nube cubre la cima de Anbotoko gailurra. Izan ere, AnbAnboto cuando Mari se encuentra kondaira askok Dama Euskal en su cueva. Y es que numerosas Herriko bazter guztietan kokatzenzen leyendas sitúan a la Dama a lo dute. Jakina da aldian-aldian bizilekuailekua ancho y largo de toda Euskal Herria. Se aldatzen duela eta horrek eguraldialdi sabe queq cada cierto tiempo cambia de txarraren pean egotea baldintzatzenatzen duela.duela. morada y que esto condiciona la exposición a las inclemencias meteorológicas. Anbotoko bira PR-BI 85 Vuelta a Anboto

FITXA TEKNIKOA FICHA TÉCNICA

Ibilbide honetan Anboto mendilerro ikusgarria inguratuko dugu Mariren begirada ernearen pean. NATURA 2000 sareko babesguneak Atxarte arroilatik Pol-poleko burdin Espacios Protegidos RED NATURA 2000 IRTEERA Atxarte SALIDA uretarantz abiatuko gara eta handik HELMUGA Atxarte LLEGADA Zabalandira, ondoren LUZERA 19 km DISTANCIA haranerantz galtzada zaharretik GEHI. MALDA 1203 m DESNIVEL ACUMULADO jaisteko. Arrazolatik, haran hondotik, Lea zati batez meatze-tren zaharrari BILBAO Urdaibai U R K I O L A DENBORA 6 h 30’ TIEMPO ESTIMADO ZAILTASUNA DIFICULTAD jarraituko diogu, eta ondoren Armañon Ertaina Media utzi eta Artolako pasagunerantz Artibai m desbideratuko gara, eta Astxiki kare-harrizko pusken artean. Ordunte

PARKE NATURALA PARQUE NATURAL A lo largo de este itinerario Gorbeia rodearemos la imponente Sierra de Anboto bajo la atenta mirada Gorobel / Salvada uRKIOLA de Mari. Conduciremos nuestros Km pasos desde la garganta de Atxarte hacia las ferruginosas aguas del Pol-pol y de aquí a Zabalandi, para descender después hacia el valle de Atxondo por una antigua calzada. Desde Arrazola, por el fondo del TOKI-ALAI valle, seguiremos durante un tramo el trazado del antiguo ferrocarril Interpretazio Zentroa www.bizkaia.eus minero, que luego abandonaremos Centro de Interpretación www.bizkaia21.eus 1 2 2 4 para desviarnos hacia el paso de i Artola, entre las moles calizas de 94 681 41 55 Alluitz y Astxiki. PR-BI 85 km 0 PR-BI 85

Anbotoko bira Vuelta a Anboto

km 0 Ibilbideari Atxarte haitzartean km 13,5 km 0 Iniciamos el recorrido en el ekingo diogu, Abadiño eta Urkiola lotzen desfiladero de Atxarte , por el antiguo camino zituen bide zaharretik. Aparkalekutik que unía Abadiño con Urkiola. Comenzamos Guenzelaira daroan bide estutik igotzen km 16,8 a ascender desde el aparcamiento por la hasiko gara. EzkerretaraArtola rako senda que lleva aGuenzelai , dejamos a la saihesbidea utzi eta pista belartsutik igoko izquierda el desvío aArtola y ascendemos dugu. Tarteka pagoak eta tarteka larreak eta por la pista herbosa. Intercalamos algunos elorriak aurkituko ditugu bidean, alde batera tramos de hayedo con otros de campas, Amillako iturria utzi eta berehalaAsuntza dejamos a un lado lafuente de Amilla y muino ra iritsiko gara. enseguida llegamos alcollado de Asuntza .

km 3,7 Harrobi zahar baten ondotik km 3,7 Pasamos junto a una antigua igaro eta Otxandiorako saihesbidea utziko cantera y después dejamos a la derecha dugu eskuinean. Handik gutxira Anbotorako el desvío a . Poco después saihesbidea aurkituko eta ezkerretara utziko encontramos el desvío a Anboto, que dejamos dugu, eta haren magaletatik aldendu gabe a la izquierda, y continuamos sin despegarnos Zabalandirantz jarraituko dugu. de sus faldas en dirección aZabalandi. km 10,9 km 6,3 Pistatik jarraituko dugu, km 6,3 Seguimos por la pista hasta ezkerretara, Andasto rako saihesbidea que encontramos, a la izquierda, el desvío aurkitu arte; hau alde batera utzi ondoren, hacia Andasto . Lo dejamos a un lado y pagaditik jaisten den bide zaharrean nos internarnos en el antiguo camino barneratuko gara. Errekaundi erreka km 3,7 que desciende por el hayedo. Cruzamos zeharkatu eta bide harriztatutik jarraituko el arroyo Errekaundi y seguimos por dugu. Pinudian, teilapea daukan etxetxo el camino empedrado. Ya en el pinar, baten eta borda txiki baten ondotik pasamos junto a una caseta con tejavana igaroko gara; bidegurutze batzuk eta gero y una pequeña borda y tras varios cruces auzo-bide asfaltatura iritsi eta handik de pistas llegamos al camino vecinal Arrazola ko elizarantz jaitsiko gara. asfaltado que nos hará descender hacia la iglesia de Arrazola . km 10,9 Meatze-trenbide zaharraren IBILBIDE LABURREN MARKAK SIMBOLOGÍA PR ibilbidea gaur egun pasealekua izateko km 10,9 Siguiendo el trazado del antiguo egokitu da eta, hari jarraituz,Santiago raino ferrocarril minero, hoy en día acondicionado jarraituko dugu; auzoa gainditu ondoren como paseo, continuamos hasta el barrio ezkerrera egingo duguAxpe auzoraino. km 6,3 de Santiago. Pasado éste nos desviamos a la Zidorraren Norabide Okerreko izquierda hasta el barrio deAxpe . jarraipena aldaketa norabideaa km 13,5 Aurrez aurre irtengo gara Continuidad Cambio de Dirección 500 m del sendero dirección equivocada

elizaren eskuinera, auzo-bide asfaltatu © Nondik km 13,5 Salimos de frente, a la derecha batetik eta mendi-bide bat baino gehiago de la iglesia, por un camino vecinal hartuz bidegurutze batera iritsiko gara, asfaltado y desviándonos por varias Sagastagarai n. Ezkerreko zagorrezko pistas llegaremos a una bifurcación en pistatik jarraituko dugu ezker-eskuineko Sagastagarai . Continuamos por la pista saihesbideei jaramonik egin barik, de todo-uno de la izquierda, obviando los Olarreta n bidegurutze batera iritsi arte. desvíos hasta llegar a una bifurcación en Guk eskuinerantz jarraituko dugu berehala Olarreta . Nosotros seguiremos hacia la mendi-bide bat hartzeko; sigi-saga hasten derecha para tomar una senda montañera, da igotzen, gainean daukagun Artola que comienza a ascender serpenteante muinorantz . hacia el collado de Artola .

km 16,8 Atxarterantz jaitsiko gara. km 16,8 Descendemos hacia Atxarte. Artolako lepoa Pagadia km 19 Atxarte. Collado de Artola Hayedo Alluitz Saibikm 19 Atxarte. www.orbela.com