Türkiye'de Otomobil Dergiciliği Ve Otomobil Dergilerinin Otomobil

T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Anabilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi

Türkiye’de Otomobil Dergicili ği ve Otomobil Dergilerinin Otomobil Satın Alma Üzerine Etkisi

Sinem B İROL

2501060584

Tez Danı şmanı

Doç. Dr. Aslı YAPAR GÖNENÇ

İstanbul 2009 ÖZET

Türkiye’de Otomobil Dergicili ği ve Otomobil Dergilerinin Otomobil Satın Alma Üzerine Etkisi

Sinem B İROL

Bu çalı şmanın konusu, Türkiye’de Otomobil Dergicili ğinin geli şimi ve otomobil dergilerinin satın alma tercihleri üzerindeki etkileridir.

Çalı şmanın ilk bölümünde, otomobil sanayinin dünyadaki ve ülkemizdeki geli şimi tarihsel olarak özetlenmi ş ve buna paralel olarak ülkemizdeki otomobil dergicili ğinin geli şimi incelenmi ştir.

Ülkemize otomobilin geç gelmesi ve otomotiv sanayinin daha çok montaj ve yan sanayi olarak 1960’lı yıllardan itibaren geli şim göstermesiyle ba ğlantılı olarak otomobil dergicili ğinin geli şimi de son yirmi yılda gerçekle şmi ştir. Türkiye’de otomobil dergilerinin geli şiminin de bu do ğrultuda özellikle 1980’li yıllardan itibaren hız kazandı ğı görülmü ştür. Ancak ülkemizde otomobil dergicili ğinin mevcut durumu, otomotiv sanayinin çok daha geli şmi ş oldu ğu ülkelerle kar şıla ştırıldı ğında, oldukça gerilerde oldu ğu gözlenmektedir.

Çalı şmanın ikinci bölümünde ise ülkemizde bireylerin otomobil satın alırken karar verme süreçlerinde otomobil dergilerinin etkisi üzerine yapılan bir alan çalı şmasının sonuçları de ğerlendirilmi ştir.

Bu alan çalı şması, ülkemizde en çok satılan otomobil markalarının mü şterileri arasından 256 ki şiye uygulanmı ştır. Bu ki şiler arasında otomobil dergisi alan ki şi sayısı toplam örneklemin %31’ini (79 ki şi) olu şturmaktadır. Otomobil satın alma sürecinde otomobil dergisi alanların karar vermelerinde otomobil dergilerinin 1. öncelikli oldu ğu tespit edilmi ştir.

i Anahtar Kelimeler: Otomobil, Otomobil Dergisi, Otomobil Dergilerinin Satın Alma Tercihleri Üzerinde Etkisi

ii ABSTRACT

Automobile Magazines and Their Influence on Purchasing Preferences of Buyers in Turkish Market

Sinem B İROL

In the first chapter of this study historical development of the automotive industry in the world and in Turkey is briefly examined along with ascension of automobile magazines and development of their reader base.

Coupled with delayed and limited deffusion of automobile into Turkish market and to the “assembly only” character of the ensuing automotive industry endeavours in Turkey. Interest in and emergence of automobile magazines is also mostly confered to past 20 years.

In line with this observation, development in automobile magazines in media is seen to gain pace following 1980’s. However, when compared to their peers in countries with more advanced auto industry, the Turkish auto magazines seem to be somewhat laching in their naturity and finesse.

In the second segment of this work the results of a field study pertaining to degree of influence of automobile magazines on purchasing decisions of individuals in Turkish market is examined.

The field study applied to 256 samples who are the customers of the most prefered automobile brands in Turkey. 31% of the sample group (79 persons) is composed of people who buy automobile Magazines. It is revealed that automobile magazines has a first degree of influence on purchasing decisions of their readers.

iii Key Words: Automobile, Automobile Magazines, the influence of car magazines on purchasing preferences of buyers

iv ÖNSÖZ

Ülkemizde çe şitli dergicilik türleriyle ilgili olarak bazı ara ştırmalar yapılmı ş olsa da içeri ğini otomobillerin olu şturdu ğu otomobil dergileriyle ilgili olarak yapılan bir çalı şma bulunmamaktadır.

İcat edildi ği ilk yıllarda zengin bir kesime hitap eden lüks nesneleri olan; ancak zaman içinde ça ğımızın ko şullarına uyarak bir ihtiyaç halini alan otomobiller, günümüzde ise salt bir ihtiyacı gidermekten öte zevk nesneleri halini almı ştır.

Hayatımıza katkıları yadsınamayacak olan otomobillerin hayatımızdaki konumlarının de ğişmesiyle birlikte konusunu otomobillerin olu şturdu ğu dergilerin incelenmesi gerektiği inancındayım.

Bu görü şten hareketle “Türkiye’de Otomobil Dergicili ği ve Otomobil Dergilerinin Otomobil Satın Alma Üzerine Etkisi” adlı bu çalı şmada otomobilin tarihçesi, insanlık tarihi üzerindeki etkileri, Türkiye’de ve dünyada otomotiv sanayinin gelişimi de göz önünde bulundurularak ülkemizde otomobil dergicili ğinin geli şiminin ve ula ştı ğı noktanın ara ştırılması amaçlanmı ştır.

Bununla birlikte otomobil dergileriyle ilgili bir alan çalı şması yapılarak, otomobil dergilerinin otomobil satın alma sürecindeki etkilerinin tespitine çalı şılmı ştır.

Otomobil dergileriyle ilgili olarak daha önce yapılmı ş bir çalı şma bulunmadı ğından bu ara ştırma orijinal bir nitelik ta şımaktadır. Ancak daha önce ara ştırılmamı ş bir konu olması nedeniyle de ara ştırma esnasında kayak eksikli ğinin sıkıntıları ya şanmı ştır.

Bu ara ştırmanın ortaya çıkması ve geli şip olgunla şmasında pek çok kimsenin de ğerli katkıları olmu ştur. Öncelikle yüksek lisans tez konumun seçiminden tezimin sonuçlanmasına kadar olan süreçte yardımlarını gördü ğüm tez danı şmanım Doç. Dr. Aslı YAPAR GÖNENÇ’e te şekkürlerimi sunarım.

Çalı şmalarım esnasında bilgi ve deneyimlerini benimle payla şarak tezimin şekillenmesinde çok büyük katkıları olan Ay şe Elif ÖZMEN’e, otomobil dergicili ğine yıllarını veren Ahmet ÇEL İK’e ve Hırant KASAPO ĞLU’na, Türk Medya Magazin Genel Müdürü Ömer ERDEM’e, alan çalı şmam esnasında yardımlarını gördü ğüm fakültemiz ö ğretim görevlilerinden Doç. Dr. Veli POLAT’a, Do ğuş Otomotiv Volkswagen Ticari Araç Genel Müdürü Kerem GÜVEN’e , Renault Yetkili Bayi Kemal Tepreto ğulları A. Ş. Servis Müdürü Aziz YAV İÇ’e ve tüm çalı şmam boyunca destek olan ve çalı şmalarıma katkıda bulunan e şim Tarkan BİROL’a da ayrıca te şekkür ederim.

İstanbul, Eylül 2009 Sinem B İROL

vi İÇİNDEK İLER Sayfa ÖZET ………………………………………………………………………. i ABSTRACT ……………………………………………………………... iii ÖNSÖZ …………………………………………………………………….. v İÇİNDEK İLER ………………………………………………………….. vii TABLOLAR ……………………………………………………………….. viii KISALTMALAR ………………………………………………………….. xiii GİRİŞ ………………………………………………………………………. 1 BÖLÜM 1: OTOMOB İL VE OTOMOB İLİN ÜLKEM İZDEK İ 5 GEL İŞİ Mİ …………………………………………………………………. 1.1. Otomobilin İcadı ve Geli şimi ……………………………………… 5 1.2. Türkiye’de Otomotiv Sanayinin Geli şimi ve Otomobil Sahipli ği … 7 1.3. Otomobilin Hayatımıza Giri şi ve Hayatımız Üzerindeki Etkileri … 21 BÖLÜM 2: TÜRK İYE’DE OTOMOB İL DERG İCİLİĞİ ……………... 25 2.1.Otomobil Dergicili ğinin Geli şimi …………………………………. 25 2.2.Türkiye’de Otomobil Dergicili ğinin Geli şimi …………………….. 29 2.3.Türkiye’deki Otomobil Dergilerinin Türleri ………………………. 43 2.3.1. Yayın Periyotlarına Göre Otomobil Dergi Türleri ………… 44 2.3.2. Da ğıtım / Satı ş Kanallarına Göre Dergi Türleri …………… 46 2.3.2.1.Da ğıtım Kanalı Yayıncılı ğı Otomobil Dergileri ……….. 46 2.3.2.2.Bayilerde Satılan Otomobil Dergileri ………………….. 47 2.3.2.2.1. Otomobil Keyif Dergileri ……………………… 48 2.3.2.2.2. Motorsporları Dergileri …………………………. 49 2.3.2.2.3. Modifiyeli Otomobil Dergileri …………………. 49 2.3.2.2.4. Otomobil İlan Dergileri ………………………… 50 2.3.2.3. İnternet Üzerinden Yayımlanan Otomobil Dergileri ….. 51 2.3.3. Lisanslarına Göre Otomobil Dergileri ……………………… 53 2.3.3.1.Lisanslı Otomobil Dergileri ……………………………. 54 2.3.3.2.Lisanssız Otomobil Dergileri …………………………... 55 2.3.4. Yayıncısına Göre Otomobil Dergileri ……………………… 56 2.3.4.1.Medya Gruplarına Ba ğlı Olarak Yayımlanan Otomobil 57 Dergileri ………………………………………………… 2.3.4.2.Bireysel Olarak Yayımlanan Otomobil Dergileri ………. 58 2.4. Türkiye’de Yayımlanan Otomobil Dergilerinin Ya şadı ğı Sorunlar .. 60 BÖLÜM 3: OTOMOB İL DERG İLER İ’N İN OTOMOB İL SATIN ALMA TERC İHLER İ ÜZER İNDEKİ ETK İLER İ KONULU ALAN 67 ÇALI ŞMASI………………………………………………………………... 3.1. Ara ştırmanın Amacı …………………………………………………… 67 3.2. Ara ştırma Yöntemi …………………………………………………….. 67 3.3. Ölçek …………………………………………………………………... 68 3.4. Tablolar ve Bulgular …………………………………………………... 69 3.5. Ara ştırmanın Sonuçları ………………………………………………... 164 3.6. Sınırlılıklar …………………………………………………………….. 167 SONUÇ …………………………………………………………………….. 169 KAYNAKÇA…….. ………………………………………..……………… 173 EKLER …………………………………………………………………….. 178

vii TABLOLAR

Sayfa

BÖLÜM 1: OTOMOB İL VE OTOMOB İLİN ÜLKEM İZDEK İ GEL İŞİ Mİ

Tablo 1 – 2000 Yılı Türkiye’de Üretim Yapan Firmaların Üretim Kapasiteleri …...17 Tablo 2 – 2009 Ocak – Haziran Döneminde Ülkemizdeki Binek Araç Satı şları …..18 Tablo 3 – 2009 Ocak – Haziran Döneminde Ülkemizdeki Hafif Ticari Araç Satı şları …………………………….………………………..19 Tablo 4 – 1992 ve 2008 Yılları Arasında Türkiye’de Trafikteki Toplam Araç Sayısı ve Araç Sayılarının Artı ş Oranı ……………………20

BÖLÜM 2: TÜRK İYE’DE OTOMOB İL DERG İCİLİĞİ

Tablo 1 – 1923 – 1963 Yılları Arasında Dergilerin Konularına Göre Da ğılımı ……31 Tablo 2 – 1973 Yılında Yayımlanan Dergilerin Basın – Yayın Genel Müdürlü ğü’nün Konu Ayrımına Göre Da ğılımı …………………………32 Tablo 3 – Türkiye’deki Otomobil Dergilerinin Türleri …………………………….43 Tablo 4 – Autoshow ve Otohaber Dergilerinin Haftalık Ortalama Satı şları ……….65 Tablo 5 – 2006 Yılından 2009 Yılına Gelindi ğinde Auto Motor & Sport, Autocar ve Tuning Türkiye Dergilerinin Aylık Ortalama Satı şlarının kar şıla ştırılması ……………………………………………..66

BÖLÜM 3: OTOMOB İL DERG İLER İ’N İN OTOMOB İL SATIN ALMA TERC İHLER İ ÜZER İNDEKİ ETK İLER İ KONULU ALAN ÇALI ŞMASI

Tablo 1 – Çalı şma Grubunun Cinsiyeti …………………………………………….69 Tablo 2 – Çalı şma Grubunun Ya ş Da ğılımı ………………………………………..70 Tablo 3 – Çalı şma Grubunun Mesleki Bilgileri …………………………………….71 Tablo 4 – Çalı şma Grubunun Mesleki Da ğılımı ……………………………………72 Tablo 5 – Çalı şma Grubunun Ekonomik Durumu ………………………………….73

viii Tablo 6 – Çalı şma Grubunun E ğitim Durumu ……………………………………...74 Tablo 7 – Çalı şma Grubunun Otomobil Sahipli ği ………………………………….75 Tablo 8 – Çalı şma Grubunun Sahip Oldu ğu Otomobillerin Markalara Göre Da ğılımı ………………………………………………...76 Tablo 9 – Çalı şma Grubunun Sahip Oldukları Otomobillerin Segmentleri ………..77 Tablo 10 – Çalı şma Grubu İçin Otomobilin Ne İfade Etti ği ……………………….79 Tablo 11 – Çalı şmaya Katılanların Otomobil Dergisi Satın Alma Oranı …………..80 Tablo 12 – Otomobil Dergilerinin Satın Alınma Sıklı ğı …………………………...81 Tablo 13 – Çalı şma Grubunda Otomobil Dergisi Satın Alanların Tercih Ettikleri Otomobil Dergileri ……………………………………………………...82 Tablo 14 – Çalı şma Grubunda Otomobil Dergisi Satın Alanların Otomobil Dergilerinde Okumayı Tercih Ettikleri Sayfalar …………….83 Tablo 15 – Cinsiyetin Otomobil Sahipli ği Üzerinde Etkisi ………………………...85 Tablo 16 – Çalı şma Durumu ile Otomobil Sahipli ği Arasındaki İli şki …………….86 Tablo 17 – Gelir Durumu ile Otomobil Sahipli ği Arasındaki İli şki ………………..87 Tablo 18 – E ğitim Durumu ile Otomobil Sahipli ği Arasındaki İli şki ……………...88 Tablo 19 – Meslek ile Otomobil Sahipli ği Arasındaki İli şki ……………………….89 Tablo 20 – Ya ş ile Otomobilin Bireyler için Anlamı Arasındaki İlişki …………….91 Tablo 21 – Cinsiyet ile Otomobilin Bireyler için Anlamı Arasındaki İli şki ………..92 Tablo 22 – Çalı şma Durumu ile Otomobilin Bireyler için Anlamı Arasındaki İli şki ………………………………………………………...93 Tablo 23 – E ğitim ile Otomobilin Bireyler için Anlamı Arasındaki İli şki …………95 Tablo 24 – Ekonomik Durum ile Otomobilin Bireyler için Anlamı Arasındaki İli şki ………………………………………………………...97 Tablo 25 – Otomobil Dergisi Satın Alıp / Almamalarıyla Otomobilin Bireyler için Anlamı Arasındaki İli şki ………………………………….98 Tablo 26 – Otomobil Sahipli ği ile Otomobilin Bireyler için Anlamı Arasındaki İli şki ……………………………………………………...100 Tablo 27 – Sahip Olunan Otomobilin Segmenti ile Otomobilin Bireyler için Anlamı Arasındaki İli şki ………………………………..101 Tablo 28 – Cinsiyet ile Otomobil Dergisi Alımı Arasındaki İli şki ………………..103 Tablo 29 - Ya ş ile Otomobil Dergisi Alımı Arasındaki İli şki …………………….104

ix Tablo 30 – Çalı şma Durumu ile Otomobil Dergisi Alımı Arasındaki İli şki ………105 Tablo 31 – Sosyo - Ekonomik Durum ile Otomobil Dergisi Alımı Arasındaki İli şki ……………………………………………………….106 Tablo 32 – E ğitim Durumu ile Otomobil Dergisi Alımı Arasındaki İli şki ………..107 Tablo 33 – Otomobil Dergisi Satın Alanların Otomobil Sahipli ği ………………..108 Tablo 34 - Sahip Olunan Otomobilin Segmenti ile Otomobil Dergisi Satın Alma Arasındaki İli şki …………………………………………..109 Tablo 35 - Sahip Olunan Otomobilin Segmenti ile Otomobil Dergisi Satın Alma Sıklı ğı Arasındaki İli şki …………………………………..111 Tablo 36 – Cinsiyet ile Otomobil Dergisi Satın Alma Sıklı ğı Arasındaki İli şki ….112 Tablo 37 – Ya ş ile Otomobil Dergisi Satın Alma Sıklı ğı Arasındaki İli şki ………113 Tablo 38 – Çalı şma Durumu ile Otomobil Dergisi Satın Alma Sıklı ğı Arasındaki İli şki ……………………………………………….115 Tablo 39 – Sosyo-Ekonomik Durum ile Otomobil Dergisi Satın Alma Sıklı ğı Arasındaki İli şki ………………………………………...116 Tablo 40 – E ğitim ile Otomobil Dergisi Satın Alma Sıklı ğı Arasındaki İli şki ……117 Tablo 41 – Cinsiyet ile Otomobil Dergisi Satın Alma Nedenleri Arasındaki İli şki ……………………………………………………….119 Tablo 42 – Ya ş ile Otomobil Dergisi Satın Alma Nedenleri Arasındaki İli şki …...120 Tablo 43 – Çalı şma Durumu ile Otomobil Dergisi Satın Alma Nedenleri Arasındaki İli şki ……………………………………………………….122 Tablo 44 – Sosyo-Ekonomik Durum ile Otomobil Dergisi Satın Alma Nedenleri ………………………………………………………..123 Tablo 45 - E ğitim ile Otomobil Dergisi Satın Alma Nedenleri Arasındaki İli şki ...125 Tablo 46 – Otomobil Sahipli ği ile Otomobil Dergisi Alma Nedenleri Arasındaki İli şki ……………………………………………126 Tablo 47 – Sahip Olunan Otomobilin Segmenti ile Otomobil Dergisi Satın Alma Nedenleri Arasındaki İli şki ………………………127 Tablo 48 – Cinsiyete Göre Satın Alınan Otomobil Dergileri ……………………..129 Tablo 49 – Ya şa Göre Satın Alınan Otomobil Dergileri ………………………….131 Tablo 50 – Çalı şma Durumuna Göre Satın Alınan Otomobil Dergileri …………..132 Tablo 51 – Otomobil Dergisi Satın Alma Sebeplerine Göre

x Satın Alınan Otomobil Dergileri ………………………………………133 Tablo 52 – Dergi Satın Alma Sıklı ğı ile Tercih Edilen Otomobil Dergileri Arasındaki İli şki …………………………………………….135 Tablo 53 – Otomobil Dergisi Alma Sıklı ğı ile Otomobil Dergisi Satın Alma Nedenleri Arasındaki İli şki ……………………………….136 Tablo 54 – Otomobil Dergisi Satın Alanların Otomobil Alırken Karar Verme Sürecinde Etkilendikleri Unsurlar ………………………137 Tablo 55 – Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyinin Ya şa Göre İncelenmesi ………………………………………………..139 Tablo 56 – Otomobil Dergilerinden Etkilenmenin Cinsiyete Göre İncelenmesi ……………………………………………………...140 Tablo 57 - Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyinin Çalı şma Durumuna Göre İncelenmesi ………………………………………….141 Tablo 58 - Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyinin Sosyo-Ekonomik Duruma Göre İncelenmesi …………………………142 Tablo 59 – Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyinin Eğitim Duruma Göre İncelenmesi …………………………………….143 Tablo 60 – Otomobil Sahipli ği ile Otomobil Dergilerinin Satın Alma Tercihleri Üzerindeki Etkileri Arasındaki İli şki ………………………145 Tablo 61 – Otomobil Dergilerinin Satın Alma Tercihleri Üzerindeki Etkileri ile Otomobilin Bireyler için Anlamı Arasındaki İli şki …………………...146 Tablo 62 – Otomobil Satın Alırken Karar Verme Sürecinde Otomobil Dergilerinden Etkilenen Ki şiler için Otomobilin Anlamı Arasındaki İli şki ………….147 Tablo 63 – Sahip Olunan Otomobilin Segmenti ile Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi Arasındaki İli şki ……………………148 Tablo 64 – Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi ile Tercih Edilen Otomobil Dergileri Arasındaki İli şki ………………………….149 Tablo 65 – Otomobil Dergisi Satın Alma Sıklı ğı ile Otomobil Dergilerinin Satın Alma Tercihleri Üzerindeki Etkileri Arasındaki İli şki ………………..151 Tablo 66 – Otomobil Dergisi Satın Alma Nedenleri ile Otomobil Dergilerinin Satın Alma Tercihleri Üzerindeki Etkileri Arasındaki İli şki ………….152

xi Tablo 67 – Otomobil Dergilerinde Yer Alan Verilerin Otomobil Seçiminde Etkileri ……………………………………………………..154 Tablo 68 – Otomobil Tanıtımlarının Yer Aldı ğı Sayfaların Takibi ile Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi Arasındaki İli şki ……………………156 Tablo 69 – Otomobil Testlerinin Yer Aldı ğı Sayfaların Takibi ile Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi Arasındaki İli şki ……………………157 Tablo 70 – Otomobil Kar şıla ştırmalarının Yer Aldı ğı Sayfaların Takibi ile Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi Arasındaki İli şki ……………………158 Tablo 71 – Otomobillerle İlgili Teknik Verilerin Yer Aldı ğı Sayfaların Takibi ile Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi Arasındaki İli şki ………...159 Tablo 72 – Otomotiv Sanayi ile İlgili Haber ve Geli şmelerin Yer Aldı ğı Sayfaların Takibi ile Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi Arasındaki İli şki ……………………………………………………….160 Tablo 73 – “0”km ve 2.el Otomobil Fiyatlarının Yer Aldı ğı Sayfaların Takibi ile Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi Arasındaki İli şki ………...161 Tablo 74 – Otomobille İlgili Yan Ürünlerin Yer Aldı ğı Sayfaların Takibi ile Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi Arasındaki İli şki ………...162 Tablo 75 – Motorsporları ile İlgili Sayfaların Takibi ile Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi Arasındaki İli şki ……………………163

xii KISALTMALAR age. : adı geçen eser bs. : baskı C : cilt Çev. : çeviren Ed. : editör S : sayı s. : sayfa t.y. : tarih yok vb. : ve benzeri vs. : ve saire

xiii GİRİŞ

İnsanlık tarihinde, toplumsal geli şimin sa ğlanmasında en önemli adımlardan biri, 18. yüzyılın sonlarına, kendi üretti ği güç ile hareket edebilen “otomobil”in icadı olmu ştur.

Üretildi ği ilk yıllardan itibaren gerek ekonomik gerek toplumsal birçok alandaki geli şmelere önemli katkılar sa ğlayan otomobilin kullanımı, Alman imparatoru II. Wilhelm’in üretilen ilk otomobili gördükten sonraki “Bu mücadeleden atın galip çıkaca ğına inanıyorum. Otomobil sadece gelip geçici bir heves olacaktır” öngörüsünü yanlı ş çıkartarak her geçen gün artı ş göstermi ştir. Özellikle seri üretime geçi şle birlikte sayıları daha da ço ğalan otomobiller insanlık tarihini geri dönü şü olmayacak bir şekilde de ğiştirmi ştir.

Otomobiller insan ya şamının her alanında çok büyük de ğişikliklere neden olmu ştur. Etkilerini ilk olarak sosyal ya şamda görmeye ba şladı ğımız otomobiller, kaçınılmaz olarak ekonomik hayat üzerinde de önemli bir etkiye sahip olmu şlardır. Otomobil, insanların sosyal ili şkilerinin ve ileti şimlerinin geli şmesinden, ki şiler ve mekânlar arası mesafelerin kısalmasından, yeni bir sanayi ve çok geni ş bir istihdam alanı yaratılmasından kentlerin yeniden şekillenmesine kadar birçok alanda bir sürü de ğişikli ğe neden olmu ştur.

Otomobil insanlık tarihi boyunca üzerinde ilgiyi en fazla toplayan objelerden biri olmu ştur. Seri üretimle birlikte çok daha fazla kitlenin eri şimine açılmasıyla dünyada otomobil sahipli ği çok büyük bir hızla artmı ş, otomobiller hayatlarımızın vazgeçilemez birer parçası olmu ştur. Kullanımlarının yaygınla şmasıyla birlikte, otomobillere duyulan ilgi daha da artmı ştır.

Ancak ülkemizde otomobil sahipli ğinin artı şı, geli şmi ş ülkelere kıyasla daha sonraki dönemlerde gerçekle şmi ştir. Özellikle 1980’lerden sonra, otomotiv sanayindeki

1 geli şmelere de paralel olarak otomobil kullanımı ülkemizde de ciddi bir artı ş göstermi ştir.

Gerek dünyada gerekse ülkemizde otomobil dergilerine olan ilgi otomobil kullanımının yaygınla şmasıyla fazlala şsa da otomobil dergilerinin hayatımıza giri şleri otomobil kullanımının yaygınla şmasından çok daha önce, henüz tek tük otomobilin caddelerde dola ştı ğı, daha ilk otomobilin icadından sadece birkaç yıl sonraki döneme denk gelmektedir.

Bu çalı şma, günümüz popüler aracı “otomobil”lerin hayatımıza getirilerinden biri olan “Otomobil Dergileri” ile ilgili olarak gerçekle ştirilmi ştir. Üç bölümden olu şan ara ştırmanın ilk bölümünde otomobilin icadı, Türkiye’de ve dünyada otomotiv sanayinin geli şimi incelenmi ş, otomobilin hayatımıza kattıkları ve ya şam tarzlarına olan etkileri üzerinde durulmu ştur.

İkinci bölümde ise otomobil dergilerinin dünyadaki ve ülkemizdeki geli şimi ve ülkemizdeki otomobil dergicili ği incelenmi ştir. Öncelikli olarak Türkiye’de otomobil dergicili ğinin geli şimi tarihsel olarak ara ştırılmı ş, sonrasında ise ülkemizdeki otomobil dergilerinin sınıflandırılmasına çalı şılmı ştır.

Bu sınıflandırma yapılırken ülkemizde yayımlanan otomobil dergileri periyotlarına göre, dağıtım/satı ş kanalına göre, lisanslı ya da lisanssız olu şuna göre ve yayıncısına göre olmak üzere 4 ana ba şlık altında incelenmi ştir. 4 ana ba şlı ğın altında yer alan alt ba şlıklara da detaylı olarak yer verilerek otomobil dergi türleri ayrıntılı olarak incelenmi ştir.

Otomobil dergilerinin sınıflandırılması tamamen özgün bir çalı şma olup otomobil dergilerinin sınıflandırılmasıyla ilgili daha önce yapılmı ş bir çalı şma bulunmamaktadır. Bu anlamda bu ara ştırma bir ilk niteli ği ta şımaktadır.

Otomobil dergiciliğinin incelendi ği ikinci bölümde kar şıla şılan en önemli sorun ülkemizde bu konuyla ilgili olarak daha önce yapılmı ş bir ara ştırmanın olmaması ve

2 bu konudaki kaynak sıkıntısıdır. Ara ştırma uzun yıllardır bu mesle ğin içinde olan ki şilerle yapılan görü şmeler, kısıtlı sayıdaki yazılı kaynakların taranması ve otomobil dergilerinin incelenmesi yöntemiyle hazırlanmı ştır.

Ara ştırmanın üçüncü bölümünde ise otomobil dergilerinin otomobil satın alma üzerindeki etkilerini belirlemek amacıyla bir alan çalı şması yapılmıştır. Uygulama Otomobil Distribütörleri Derne ği’nin açıkladı ğı Ocak-Aralık 2008 dönemi otomobil satı ş raporları do ğrultusunda ülkemizde en çok tercih edilen otomobil markaları ile en çok tercih edilen lüks otomobil markalarının bayilerinde 256 ki şiye uygulanarak gerçekle ştirilmi ştir.

Bu alan çalı şmasıyla ya ş, cinsiyet, e ğitim, gelir durumu, e ğitim, otomobil sahipli ği gibi sosyo demografik faktörler göz önünde bulundurarak otomobil dergilerinin bireylerin otomobil satın alma tercihleri üzerindeki etkileri saptanmaya çalı şılmı ştır. Bu saptama yapılırken ayrıca otomobil sahipli ğinin, otomobilin bireyler için anlamının, otomobil dergisi alan kitlenin özelliklerinin, tercihlerinin ve nedenlerinin belirlenmesine çalı şılmı ştır.

Alan çalı şmasının uygulanması a şamasında bazı sınırlılıklar da söz konusu olmu ştur ve ara ştırmanın bu sınırlılıklar çerçevesinde de ğerlendirilmesi gerekti ği dü şüncesiyle bu noktada sınırlılıkları da belirtmekte fayda vardır.

Öncelikle soru formunun uygulanması için bayilerden izin almada zorluklar ya şanmı ş, kimi markaların bayilerinde uygulama yapılamamı ştır. Soru formunun uygulanmasında ise bayilerin ilgisiz kalmaları nedeniyle özellikle formların sayısal yeterliliklerinde sınırlılıklar söz konusu olmu ştur.

Ayrıca belli bir markanın bayisinin çok sayıda farklı marka araç sahibi mü şteriye hizmet verdi ğinden dolayı bayilerin mü şteri profilinin son derece karı şık olması nedeniyle markalara göre katılımcıların da ğılımı e şit olarak yapılamamı ştır. Ara ştırmanın söz konusu sınırlılıklar çerçevesinde de ğerlendirilmesinde fayda vardır.

3 Kısaca belirtmek gerekirse, bu çalı şmada öncelikle otomobilin icadı, Türkiye’de ve dünyada otomotiv sanayinin geli şimi tarihsel süreç içerisinde incelenmi ş, otomobilin hayatımıza etkileri irdelenmi ştir. Sonrasında ise otomobilin hayatımıza getirilerinden biri olan otomobil dergilerinin geli şimi ve ülkemizde otomobil dergicili ği ara ştırılmı ş, son olarak da otomobil dergilerinin otomobil satın alma tercihleri üzerindeki etkilerini belirlemek amacıyla bir alan çalı şması yapılarak bu çalı şmanın verileri de ğerlendirilmi ştir.

Ülkemizde daha önce otomobil dergileriyle ilgili olarak yapılmı ş bir ara ştırma bulunmamaktadır. Dolayısıyla bu çalı şma, alanında yapılan ilk yüksek lisans çalı şması olma niteli ği ta şımaktadır. Yapılan bu çalı şmayla daha sonra bu konuyla ilgili yapılacak olan ara ştırmalara bir temel olu şturmak amaçlanmı ştır.

4 1. OTOMOB İL VE OTOMOB İLİN ÜLKEM İZDEK İ GEL İŞİ Mİ

Fransızca kökenli bir kelime olan Otomobil, kendi anlamına gelen “auto” ve hareket anlamına gelen “mobile” kelimelerinin birle şmesinden olu şup, kendi kendine hareket eden anlamına gelmektedir.

Otomobil, hayatımızda çok köklü de ğişikliklere neden olan ve ya şamın birçok alanına önemli etkileri olan insanlık tarihindeki en önemli buluşlardandır.

Ülkemizde otomobil dergicili ğinin geli şimine geçmeden önce, otomobilin icadından günümüze kadar olan süreci, otomobilin hayatımıza getirilerini ve insan hayatı üzerindeki etkilerini incelemekte fayda vardır.

1.1. Otomobilin İcadı ve Geli şimi:

Çeşitli kaynaklarda karada giden araç denemelerinden bahsedilmekle birlikte, Fransız Nicholas Joseph CUGNOT’un 1770 1 yılında Fransız ordusu için üretti ği buharlı çekici araba kendi gücünü üreten bir motorla çalı şan en eski karayolu aracı olarak kabul edilmektedir.

Otomobil ile ilgili çalı şmalar sürerken 1860 yılına gelindi ğinde Belçikalı Jean Joseph Etienne Lenoir havagazı ile çalı şan içten yanmalı motoru icat etmi ştir; ancak bu motor havagazı sıkı ştırılmadan ate şlendi ği için gerekli gücü üretememekteydi. Daha sonra Fransız Alphonse Eugene Beau de Rochas dört zamanlı çevrimin esaslarını ortaya koydu. Ve buna göre yakıtın ilk evrede sıkı ştırıldıktan sonra ate şlenmesi gerekiyordu. Böylece motorun üretti ği güç arttırılabilecekti. Dört zaman prensibine göre çalı şan ilk motoru 1876 yılında Alman mühendis Dr. Nikolaus August Otto yapmı ştır. Havagazı sıkı ştırıldıktan sonra ate şlemeyi yaptı ğı için motor gücü artmakla birlikte bu devirde bir motorun otomobillerde kullanımı uygun olmamı ştır.

1 Darling Kindersley, Otomobil Ça ğı, çev. T. Sezer Sabuncuo ğlu, TÜB İTAK, Ankara, 2005, s.6

5 Gottlieb Daimler sıcak boru ate şlemesi denilen bir sistemi geli ştirerek Otto’nun aksine motor devrini ve çalı şmasını kontrol altına alarak motor devrini yükseltmeyi ba şarmı ştır. Bu durum içten yanmalı motorların otomobillerde kullanılabilece ğini ortaya koymu ştur.

Ancak motorlar için yakıt olarak hâlâ hava gazı kullanılmaktaydı. Bu dönemden sonraki çalı şmalar havagazı yerine benzin kullanımını sa ğlamak için olmu ştur. Bu do ğrultuda gerçekle şen çalı şmalar neticesinde havagazının yerini tutabilmesi için benzini ince gaz halinde püskürterek benzinle hava karı şımını sa ğlayacak karbüratör icat edilmi ştir. Bu konuda Fransız Forrest’in çalı şmaları olduysa da günümüzdeki şamandıralı karbüratörün icadını Gottlieb Daimler ve Wilhelm Maybach gerçekle ştirmi ştir.

1885 2 yılında Alman Karl Benz ve Stuttgart yakınlarında Daimler ve Maybach tüm bu çalı şmaları bir araya getirerek otomobil ça ğının müjdecileri olan ilk arabaları üretmi şlerdir.

Kısaca belirtmek gerekirse “İngiliz kaynaklarına göre; çürütülemez gerçek, motorlu arabayı bildi ğimiz şekliyle iki Alman, Karl Benz ile Gottlieb Daimler’in çalı şmalarına borçluyuz…” 3 Ancak otomobilin bu denli yaygınla şmasını ise bir Amerikalıya, Henry Ford’a borçluyuz.

Her parçanın elle bir araya getirilerek üretilmesi ve bunun için de çok usta teknisyenlere ihtiyaç duyulması gibi sebeplerden ötürü ilk otomobiller çok pahalıya mal oluyordu. Bu nedenle otomobiller sadece satın alma gücü yüksek olan zenginlerin sahip olabilece ği araçlar olarak görülüyordu. Bu sorun Amerikalı otomobil üreticisi olan Henry Ford tarafından çözülmü ştür. Ford’un 1908 yılında üretti ği Ford T modeli ilk seri üretim otomobildir. Bazı kaynaklarda “Ransom Olds

2 Clive Gifford, Her Yönüyle Otomobiller , çev. Ergin Tönük, TÜB İTAK, Ankara, 2006, s.3 3 Yılmaz Çetiner, Otomobilin Öyküsü: Otomotiv Sanayi Nasıl Kuruldu? , Milliyet Yayınları, 1996, s.30

6 otomobillerin üretiminde bir montaj hattını kuran ilk üretici” 4 olarak geçmekteyse de “Ford’un üretim hattı ilk olmasa da, yaptı ğı ayrıntılı ara ştırmaların sonucu olarak en iyisiydi. Her a şamanın zamanlaması yapılmı ştı ve ayrıntılı bir planlama yapılarak hiç zaman kaybı olamadan i şin ilerlemesi garantilenmi şti. Otomobilin karoseri üst katta üretildikten sonra, alt katta üretilmi ş olan şasenin üzerine indiriliyordu. Ford i şçilerinin ücretini iki kattan fazla arttırmı ştı ve birim maliyetleri dü şmeyi sürdürüyordu. Böylece Ford’un i şçileri de kendi ürettikleri otomobillerden satın alabiliyordu. 1928 yılına kadar 15 milyon adet T modeli üretilmi şti.” 5 Otomotiv endüstrisi tarihini inceledi ğimizde, Michael Renner’ın “Rethinking The Role of The Automobile” ba şlıklı makalesinde de belirtti ği üzere, genel geçer görü ş elit kesim için üretilen el yapımı araçlardan, bütün toplum için üretilen standart araçlara geçi şin neredeyse tamamıyla Henry Ford sayesinde gerçekle şti ği yönündedir.

Seri üretime geçi şle birlikte otomobillerin daha ucuza mal edilmesi, otomobili sadece zenginlerin kullanım alanından çıkararak orta sınıfın da kullanımına sunmu ş ve otomobil kullanımının yaygınla şmasına neden olmu ştur. Bu do ğrultuda kısaca belirtmek gerekirse kitlelerin mobilizasyonundaki en önemli adımın Henry Ford sayesinde atıldı ğını, otomobilin yaygınla şmasındaki en önemli faktörün de Henry Ford’un seri üretim bandı oldu ğunu söylemek yanlı ş olmayacaktır.

1.2. Türkiye’de Otomotiv Sanayinin Geli şimi ve Otomobil Sahipli ği

İlk otomobilin ülkemize geli şinden çok önce, 6 A ğustos 1862 tarihli Tercüman-ı Ahval’de bir araba ustasının hayvan gücü kullanmadan çark ile hareket eden bir araba icat etti ği ve geli ştirebilmek için devletten ya da meraklı olanlardan yardım bekledi ğine dair bir ilan yer almaktadır. Bu da bize 19. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı İmparatorlu ğu sınırları içinde, kendi kendine, hayvan gücünden ba ğımsız olarak hareket edebilen araba yapma fikrinin var oldu ğunu, bu konuda bir icat yapıldı ğını; ancak aracın kullanılır hale getirilebilmesi için geliştirilmesi gerekti ğini

4 David Corbett, Otomobiller , çev. Semih Aydın, Alkım, İstanbul, 1999, s.14 5 Corbett, a.g.e. , s.15

7 göstermektedir. Bununla birlikte ülkede bu dönemde böyle bir araç üretildi ğine dair herhangi bir kayna ğa rastlanmamaktadır. Gerek imparatorluk döneminde gerekse Cumhuriyet döneminde, Anadol’u hariç tutarsak, ülkemizde yabancı markalara ait otomobillerin kullanımı söz konusu olmu ştur.

Ancak ülkeye otomobilin ilk olarak hangi tarihte ve kim tarafından getirildi ği konusu çok net de ğildir. Çe şitli kaynaklarda İstanbul’a ilk otomobilin 1895 yılında Züheyirzade Ahmet Pa şa tarafından getirildi ği yer almaktadır. Ayrıca Mısır’da 1897 yılında Mısır Valisi Abbas Halim Pa şa’nın da bir otomobil sahibi oldu ğundan söz edilmektedir. Bunların yanı sıra bazı kaynaklarda da ilk otomobilin Padi şah Abdülhamit’e geldi ği; ancak kendisinin Hotchkis ve Mercedes markalı bu otomobilleri hiç kullanmadı ğı yer almaktadır.

20. yüzyılın ilk yıllarında otomobil kullanımı birkaç ki şiyle sınırlı olmasına ra ğmen çe şitli gazetelerde otomobil ilanlarına rastlamak mümkündür. Nitekim II. Me şrutiyet sonrasında ülkedeki otomobil kullanımı artmaya ba şlamı ştır. Ancak bu dönemde motorlu araçlar ço ğunlukla devlet hizmetlerinde, en çok da orduda kullanılmı ştır. Özel otomobiller ise ancak imtiyazlı zenginler tarafından kullanılabilmi ştir.

1927-1928’li yıllarda ülkemizdeki otomobil sayısı parmakla gösterilecek kadar azdı. 1928 yılına gelindi ğinde “Türkiye’de 1500 otomobil; Samsun, İzmir, Bursa, Adana ve Trabzon gibi büyük illere da ğılmı ştı. … İstanbul’da özel otomobillerin sayısı 1927–1928 yılları arasında 200 kadardı.” 6 Yılmaz Çetiner’in Otomobilin Öyküsü adlı kitabında yer alan gazeteci Zehra Güngör’ün Bernar Nahum ile yaptı ğı söyle şisinde ise Nahum, 1928 yılında Türkiye’nin on sekiz vilayetinden alınan rakamlara göre ülkemizde 2500 civarında otomobil oldu ğundan bahsetmektedir. İster 1500 olsun ister 2500 sonuç olarak 1927 yılında Almanya’daki otomobil sayısının 261.000 oldu ğunu göz önüne aldı ğımızda ülkemizdeki otomobil sayısının ne denli az oldu ğu anla şılacaktır.

6 Çetiner, a.g.e. , s.24

8 Ülkedeki otomobil sayısı geli şmi ş ülkelerle kar şıla ştırıldı ğında az olsa da bu yıllarda ülkemizde çe şitli otomobil markalarının acenteleri bulunmaktaydı. “Almanya’dan Mercedes, Daimler, Benz, Puch, Fransa’dan De Dion, Bouton, Deglahey, Deloney- Belleville, Delage, Panhard Le Vaseur, Hotchkis, Renault, İtalya’dan Fiat, İngiltere’den Rolls Royce” 7 o dönemde ülkemizde satılan otomobillerdendi.

1923 yılında Beyo ğlu’nda Burla Biraderlere ait Buick acentesinin oldu ğu, 1924 – 1925 yıllarında Türk asıllı Beyaz Rus firması Aynvefa’nın Sirkeci’de Ford mamullerini pazarladı ğı, ayrıca o dönemde Studebaker, Erksin, Essex, Peugeot, Delpiyano ve Lancia markalarını satan acentelerin de bulundu ğu çe şitli kaynaklarda yer almaktadır.

1928 yılında Vehbi Koç Ankara’da kurdu ğu Otokoç firması ile Ford Motor Company’nin distribütörlü ğünü almı ştır. Ülkemizdeki otomotiv sanayinin temel ta şı olan Otosan’ın hikâyesi de böylece yazılmaya ba şlanmı ştır. “Türk otomotiv sanayinin temelleri, Ford’un da bayilik a ğını geni şletme iste ğiyle, Vehbi Koç’un Türkiye’de ta şıt aracı (önce kamyon, arkasından otomobil, minibüs ve pikap) yapma tutkusunun bir araya gelmesiyle atılmı ştır.” 8

Vehbi Koç 1931 yılında Paris’te kenar semtlerden birindeki otomobil acentesiyle görü ştü ğünde o yıl 3200 otomobil sattıklarını ö ğrenmi ştir. Ancak aynı yıl kendisi Ankara’da sadece 60 araba satabilmi ştir ki zaten o yıllarda Ankara’daki otomobil sayısı 120–150 civarlarındadır. Otomobilin ülkemizde de aynı gelece ğe sahip olaca ğı görü şüyle Vehbi Koç bu alandaki çalı şmalarına daha da a ğırlık vermi ştir.

Yıllar ilerledikçe otomobil alanında Koç Ticaret’in i şleri hayli büyümü ş, İstanbul’a, Anadolu’ya yayılmı ştı. Ancak otomobil i şi hâlâ Ankara’da Koç Ticaret Otomobil Şubesi çatısı altında yürütülmekteydi. Rahmi Koç’un Amerika’dan gelmesinden sonra Otokoç A. Ş. kurulmu ştur.

7 Çetiner , a.g.e. , s.43 8 Aydın Demirer, Özgür Aydo ğan, Huzurlarınızda Spor Anadol , Güncel Yayıncılık, İstanbul, t.y., s.25

25 Haziran 1959 yılına gelindi ğinde ise Ford’a direkt ba ğlı distribütör ve bayilerin ve tabii ki Koç Ticaret’in ortaklı ğında Otosan 1 milyon lira sermaye ile otomobil ve kamyon montaj fabrikası olarak kurulmu ştur.

1963 yılına gelindi ğinde Otosan Ford kamyonlarının montajını yapmaktaydı. Ayrıca ülkemizde BMC, TOE, Chrysler kamyonlarının montajını yapan di ğer fabrikalar da bulunmaktaydı. Ancak Otosan Türkiye’de otomotiv sanayinin geli şmesinde çok önemli bir rol oynamı ş, kısa sürede montaj fabrikasından üretim merkezi konumuna gelmeyi ba şarmı ştır.

Ülkemizde otomotiv alanında ya şanan bu geli şmelere ra ğmen seri üretim bir Türk otomobili hâlâ bulunmamaktaydı. Bu noktada da yine Otosan 1966 yılında seri üretimine ba şladı ğı Anadol ile Türkiye'de otomotiv sanayinin geli şimine öncülük eden şirket olmu ştur.

Anadol’un üretiminden önce, 27 Mayıs ihtilali sonrasında ülkemizde dönemin Cumhurba şkanı Cemal Gürsel’in iste ğiyle bir “Devrim” macerası ya şanmı ş; ancak bu otomobilin sadece prototipi yapılmı ş, hiçbir zaman seri üretime geçilememi ştir.

Devrim’in üretim hikâyesinden kısaca bahsetmek gerekirse; bu fikir “Türkiye’de de tamamen yerli üretim bir otomobil yapılamaz mı?” görü şünden hareketle Cemal Gürsel tarafından ortaya atılmı ştır. Cumhurba şkanı’nın iste ği do ğrultusunda dönemin Sanayi Bakanı Şahap Kocatopçu yurtiçinde ve yurtdı şında çe şitli ara ştırmalar yapmı ştır. Eski şehir TCDD fabrikalarında, Gümü ş Sanayi ve Ticaret A. Ş. motor fabrikasının Genel Müdürü Prof. Dr. Necmettin Erbakan’ın öncülü ğünde “Devrim” otomobili çalı şmalarına ba şlanmı ştır.

Tamamen Türkiye’de yapılmı ş bir motora sahip olan ve 23 mühendisin 120 gün gibi kısa bir sürede hazır hale getirdi ği bu otomobiller 29 Ekim 1961 sabahı Büyük Millet Meclisi binası önünde Cumhurba şkanı Cemal Gürsel’e sunulmu ş; ancak benzin ikmali yapılmadı ğı için otomobil bir süre çalı ştıktan sonra durmu ştur. Cemal Gürsel

10 di ğer araçla Ankara’da tur atmı ş olsa da gazeteler olayı “büyük fiyasko” diye vermeyi tercih etmi şlerdir. Ancak bazı kaynaklarda Cemal Gürsel’in di ğer Devrim’e hiç binmedi ği ve kendi otomobiline geçti ği bilgisi yer almaktadır. Daha sonrasında ise çe şitli ele ştiriler ve olumsuzluklar nedeniyle daha seri üretime geçilemeden “Devrim Projesi” durdurulmu ştur.

Böylece Türk yapımı bir otomobil üretme hayaline de ara verilmi ştir. Ta ki Bernar Nahum İsrail’de fiberglastan otomobil üretildi ğini ö ğrenene kadar. “Anadolu” yaratma fikri ilk olarak Bernar Nahum ve Rahmi Koç’tan çıkmı ştır. Bunun sonrasında Otosan, fiberglastan otomobil üretmek için çalı şmalara ba şlamı ştır. 22 Ekim 1965 yılında karayoluyla İngiltere’den Türkiye’ye getirilen ilk prototip denenmi ştir. Sonuç olarak 1966 yılının Kasım ayında Koç Otosan yüzde 85’i ithal olan Anadol’u üretmi ştir. Ayrıca bu otomobilin isminin konması için ödüllü bir yarı şma düzenlenmi ş ve “Anadol”, “Anadolu” ve “Koç” isimlerinden “Anadol” seçilerek otomobile bu isim verilmi ştir. “1966 yılından üretiminin devam etti ği 1984 yılına kadar 62.923 adet binek ve 49.964 adet pick-up Anadol üretilmi ştir.”9

1973 yılının Nisan ayında Anadol Spor, di ğer adıyla STC–16 (Sport Turkish Car) piyasaya çıkmı ştır. Ne yazık ki Anadol ülkemize ait tek seri üretim otomobil olmu ş ve sonrasında da herhangi bir Türk markası otomobil üretilmemi ştir.

Aydın Demirer ve Özgür Aydo ğan “Huzurlarınızda Spor Anadol” adlı kitaplarında Bernar Nahum’un otomobille tanı şmasını ve bu alanı kendine i ş olarak kabul etmesini, fiberglas diye bir maddenin varlı ğından haberdar olunmasını ve son olarak da ilk kez bir Türk tasarımcının, Eralp Noyan’ın, seri olarak üretilen bir Türk otomobilini tasarlamasını Türk otomotiv sanayinin dönüm noktaları olarak nitelendirmektedirler.

Otosan’ın üretimleri sadece Anadol ile sınırlı kalmamı ştır, Ford ile imzalanan anla şma sonrasında Otosan, Ford için otomobil üretmeye ba şlamı ştır. İlk olarak 1985

9 “Ford Otosan Tarihçe” http://www.ford.com.tr/fordotosan/?pg_id=10.2 (Çevrimiçi) 23 Aralık 2007.

11 yılında Ford Taunus’un üretimiyle ba şlanmı ş ve ilerleyen yıllardan günümüze kadar Ford Otosan ortaklı ğıyla üretilen birçok Ford Otomobil modeli olmu ştur. 2001 yılından itibaren üretimler Ford Otosan Kocaeli fabrikasında devam etmektedir.

Otosan’ın önderli ğinde ba şlayan ülkemizdeki montaj kıpırdanmaları, montaj veya otomotiv ürünlerinin yurt içinde üretilmelerine do ğru bir e ğilimi de ülke gündemine sokmu ştur. Ayrıca stratejik yapısı nedeniyle Türkiye’nin otomobil üretimi anlamında yüksek bir potansiyele sahip olmasından ötürü pek çok yabancı firmaya ülkemizde otomotiv fabrikaları kurma fikri cazip gelmi ştir. Bu do ğrultuda 1960’lı yılların ikinci yarısından itibaren yabancı otomobil üreticileri çe şitli ortaklıklarla ya da tamamen kendi sermayeleriyle ülkemizde, otomobil üretmek amacıyla fabrikalar kurmaya ba şlamı şlardır. Türk otomotiv sanayinin geldi ği noktayı kavrayabilmek için ülkemizde bu alanda üretim yapan Ford Otosan, Otokar, BMC, Otoyol Sanayi, Karsan, MANAŞ, Mercedes-Benz Türk A. Ş., TOFA Ş, Renault Mais, TEMSA, Isuzu Otomotiv, Opel Türkiye, Hyundai Assan, Toyota Otomotiv, Honda Otomobilcilik, firmalarından da kısaca bahsetmekte yarar vardır.

1963 yılında yine Koç Toplulu ğu’nun bünyesinde yer alan Otokar firması kurulmu ştur. Firma kendi teknoloji, tasarım ve uygulamaları ile toplu ta şımacılık alanında minibüs ve otobüs üretimi gerçekle ştirmekle birlikte Land Rover lisansı ile arazi tipi araçlar, savunma sanayi için tekerlekli hafif zırhlı araçlar, nakliye ve lojistik sektörü için de “Otokar” ve “Otokar - Fruehauf” markasıyla treyler ve semi- treyler üretmektedir.

Otokar’dan bir yıl sonra, 1964’te kurulan BMC şirketi 1966 yılında ilk üretimine ba şlamı ştır. %74 yerli sermaye ile kurulan şirket zaman içerisinde büyüyerek bu oranı 1989 yılında %100’e çıkararak “Türkiye’nin %100 yerli sermayeli tek ticari araç üreticisi” konumuna gelmi ştir.

“Türk otomotiv sektörünün geli şmesinde önemli bir role sahip olan BMC , 1976 yılında, Türkiye'de ilk dizel motor üretimini ve benzinli motorların dizel adaptasyonunu gerçekle ştirerek, Türk otomotiv sektörüne büyük katkılarda

12 bulunmuştur. Motorlu araçların yanı sıra, Türk sanayinin ihtiyaç duydu ğu endüstriyel motorları, jeneratörleri, deniz motorlarını ve askeri amaçlı ürünleri de üretmeye ba şlamı ştır.”10

1989 yılında şirketin bütün hisseleri Çukurova Holding tarafından alınmı ştır. Şirket 1996 yılında sınaî ve ticari mülkiyeti BMC’ye ait olan, tamamen yerli ve özgün bir tasarıma sahip olan “Profesyonel” kamyon serisini üretmi ştir. Türk otomotiv tarihinde BMC’nin önemli bir yeri bulunmaktadır. Şirket ürün tasarım, geli ştirme ve mühendislik çalı şmalarını dı şa ba ğımlı olmadan sürdüren tek Türk otomotiv kurulu şudur.

1966 yılında Iveco marka, hafif, orta ve ağır ticari araç üretimi, ithalatı, ihracatı ve yurtiçi da ğıtımını gerçekle ştirmek amacıyla Otoyol Sanayi A. Ş. kurulmu ştur. Koç Holding, 2008 yılına kadar Iveco marka araçların üretimini gerçekle ştiren Otoyol Sanayi A. Ş.’nin 2008 yılında tasfiye edildi ğini açıklamı ş ve şirketin Sakarya’da bulunan tesislerinin yine bir Koç Toplulu ğu şirketi olan Otokar tarafından satın alındı ğını duyurmu ştur. Iveco ise Türkiye’de ürünlerinin satı ş, pazarlama ve satı ş sonrası hizmetlerinin Iveco Araç San. ve Tic. A. Ş. unvanıyla devam ettirece ğini duyurmu ş; ancak markanın ülkemizdeki üretimi sonlanmı ştır.

Otoyol Sanayi A. Ş. ile aynı yıl içerisinde Bursa Otomontaj ve Karoseri A. Ş. kurulmu ştur. 1970 yılında şirket adını Karsan otomotiv San. Ve Tic. A. Ş. olarak de ğiştirmi ş, 1981 yılında Peugeot marka minibüs üretimine ba şlamı ş, aynı zamandan üretilen bu minibüslerin ihracatı da gerçekle ştirilmi ştir. Şirket 2000 yılında Tofa ş için Fiat marka ticari araç üretimi gerçekle ştirmi ştir. 2007 yılında Renault Trucks ile Renault marka ticari araç üretimi için anla şma sa ğlanmı ştır. Yine aynı yıl Hyundai ile de üretim ve satı ş anla şması imzalayan firma markanın hafif kamyon üretimine ba şlamı ştır. Karsan’ın 2007 yılında hafif ticari araç üretimi için anlaştı ğı di ğer bir marka da Citroen olmu ştur.

10 “BMC Tarihçesi”, (Çevrimiçi) http://www.bmc.com.tr/tarihce.asp, 06 Kasım 2008.

13 Yine 1966 yılında di ğer bir firma, MAN Türkiye A. Ş. 1/3 sermayesi MAN Nutzfahrzeuge A.G.’ ye ait olarak MAN Kamyon ve Otobüs Sanayi A. Ş.(MANA Ş) adıyla İstanbul'da kurulmu ştur. Şirket aynı yıl fabrika tesislerini hizmete sokmu ştur. 1985 yılında Ankara’da kamyon ve motor fabrikaları açılmı ştır. Haziran 1995 yılında Ankara'da belediye otobüsü üretimine, 1996’da da seyahat otobüslerinin üretimine ba şlamı ştır. 2002 yılında MAN Nutzfahrzeuge A.G.’ nin MANA Ş sermaye yapısı içerisindeki hisse oranı %99,9'a ula şmı ş ve şirket ismi “MAN Türkiye A. Ş.” olarak de ğiştirilmi ştir. Ayrıca ülkemizde üretilen MAN markalı otobüs ve kamyonların ihracatı da yapılmaktadır.

1967 yılında Daimler-Benz A.G.’ nin %36 ortaklı ğı ile Otomarsan unvanıyla İstanbul'da kurulan Mercedes-Benz Türk, 1968 yılında ülkemizde Mercedes-Benz marka otobüs üretimine ba şlamı ştır ve üretime ba şladıktan sadece 2 yıl sonra 1970 yılında ihracata ba şlamı ştır.

1986 yılında ise Türkiye'nin büyüme potansiyeline paralel olarak Aksaray ilinde kamyon fabrikası üretime geçmi ştir. Bugün 12.300 adet araç üretim kapasitesine sahip olan fabrika 2001 yılından beri Orta ve Do ğu Avrupa ülkelerine ihracat yapmaktadır.

1990 yılında ticari unvanı Mercedes-Benz Türk A. Ş. olarak de ğişen şirketin İstanbul Ho şdere’deki otobüs fabrikası 1995 yılında hizmete girmi ştir. Yıllık 4000 otobüs üretme kapasitesine sahip fabrikada üretilen otobüslerin %65’i 70 ülkeye ihraç edilmektedir. Şirket, Türkiye’nin otobüs ve kamyon ihracatında öncü konuma gelmi ş olup 2007 yılında 2.415 adet otobüs ve 6.248 adet kamyon ihraç etmi ştir.

1968 yılında yine Koç Grubu tarafından Türk Otomobil Fabrikası A. Ş. (TOFA Ş) kurulmu ştur. Fabrikada 12 Şubat 1971 yılında ilk seri üretime ba şlanmı ştır. “Ba şlangıçta yılda 20.000 otomobil üretmek üzere kurulan TOFA Ş, geni şleyen iç Pazar ve ihracat potansiyelini dikkate alarak sürekli büyümü ş ve günümüzde yılda

14 250.000 araç üretebilecek ekonomik ölçe ğe sahip modern bir i şletme haline”11 gelmi ştir. Fabrika hem iç Pazar için hem de dünyanın birçok ülkesi için üretim yapmaktadır.

Yine aynı yıl 10 Ocak 1968 tarihinde Ankara’da Renault Mais kurulmu ş, şirket merkezi 1970 yılında İstanbul’a ta şınmı ş ve 1971 yılında Renault marka otomobilleri Türk tüketicisine sunmu ştur. Oyak Renault fabrikasında üretilen Renault 12 otomobiller, Anadol ve Murat 124’ten sonra yurdumuzda üretilen üçüncü binek otomobil çe şidi olmu ştur. Oyak Renault’un fabrikası Bursa’da bulunmakta olup yıllık 160.000 üretim kapasitesi ile Renault'un Batı Avrupa dışında en yüksek kapasiteye sahip fabrikası konumundadır. Fabrikada üretilen otomobillerin ihracatı da yapılmaktadır.

1968 yılında kurulan di ğer bir şirket de TEMSA’dır. Ancak şirket otomotiv sektöründeki faaliyetlerine 1984 yılında Japon Mitsubishi Motors Corporation ile imzaladı ğı teknik lisans ve distribütörlük anla şmaları ile ba şlamı ştır. Adapazarı’ndaki üretim tesislerinde kamyon, Adana’daki üretim tesislerinde otobüs ve midibüs üretimini gerçekle ştiren TEMSA, üretti ği otobüslerin %75’ini ihraç etmektedir.

Ana faaliyet alanı hafif kamyon, kamyonet ve küçük otobüs gibi ticari araçların üretimi ve pazarlanması olan Anadolu Isuzu Otomotiv San. Ve Tic. A. Ş., Anadolu Grubu, Japon Isuzu ve Itochu ortaklı ğında 1983 yılında kurulmu ştur. Şirket ilk üretimini 1984’te İstanbul Kartal’daki fabrikasında gerçekle ştirmi ştir.

1989 yılında ise tamamıyla yabancı sermaye ile Opel Türkiye fabrikası İzmir’de kurulmu ştur. Opel, Otosan, Renault ve Tofa ş’tan sonra ülkemizde üretime geçen dördünü otomobil fabrikası olmu ştur. Ancak 2000 yılındaki kriz sonrasında zarar etmeye ba şlayan fabrika bu dönemde kapatılmı ştır. Ancak önümüzdeki yıllarda Opel, Türkiye’de yeniden üretime ba şlayabileceklerine dair sinyaller vermekle birlikte

11 “Türk Otomotiv Sanayinin Öncüsü”, (çevrimiçi) http://www.tofas.com.tr/Pages/tr/tanitim.aspx, 19 Ağustos 2008.

15 2008 yılının son çeyre ğinde ba şlayıp tüm dünyayı etkileyen ve etkilerini günümüzde de halen hissettiren ekonomik kriz sonrasında bunun ne kadar mümkün olabileceğini kestirmek güçtür.

Ülkemizde çok fazla satılan otomobillerden biri olan Hyundai’nin Türk otomotiv pazarına giri şi 1990 yılı sonunda olmu ştur. Hyundai markası Türkiye’de üretime geçmek amacıyla Hyundai Assan Otomotiv Sanayi ve Ticaret A.Ş. 1994 yılı sonunda Hyundai Motor Company ve Kibar Holding ortaklı ğıyla kurulmu ştur. Günümüzde markanın bazı modelleri ülkemizde üretilip yurtdı şına ihraç edilmektedir.

Yine 1990 yılında ToyotaSA, Sabancı Holding ve Mitsui ortaklı ğında kurulmu ştur. 1994 yılında fabrikada üretime ba şlanmı ştır. 2001 yılında Sabancı Holding hisselerini satarak Toyota üretiminden çekilmi ş ve şirket Toyota Otomotiv Sanayi Türkiye olarak üretimine devam etmi ştir. Günümüzde de hala markanın çe şitli modellerinin üretimi ülkemizde yapılmakta ve ihraç edilmektedir.

1992 yılında Honda Anadolu Grubu’yla ortak olarak Anadolu Honda Otomobilcilik A. Ş.’yi kurmu ş, Gebze’de kurulan fabrika 1998 yılında üretime geçmi ştir. 2003’ten itibaren tamamen Honda Motor Co. Sermayesi ile Honda Türkiye A.Ş. olarak faaliyetini sürdüren şirket bazı Honda modellerinin üretimini ve ihracatını gerçekle ştirmektedir.

Yeni bir bin yıla girdi ğimiz 2000 yılında ülkemizde üretim yapan ve yukarıda adı geçen birçok firmanın üretim kapasitelerini a şağıda yer alan tabloda görmek mümkündür.

FİRMALAR OTOMOB İL KAMYON KAMYONET OTOBÜS MİNİBÜS TOPLAM TOFA Ş 250.000 0 0 0 0 250.000 O. 160.000 0 0 0 0 160.000 RENAULT HYUNDAI 100.000 0 15.000 0 5.000 120.000 ASSAN TOYOTASA 100.000 0 0 0 0 100.000 HONDA 30.000 0 0 0 0 30.000 FORD 25.000 14.400 10.000 0 15.000 64.400 OTOSAN OPEL 25.000 0 0 0 0 25.000 ISUZU 0 7.200 2.400 0 1.000 10.600 B.M.C. 0 10.000 5.000 500 5.000 20.500 KARSAN 0 0 15.000 0 5.000 20.000 M.A.N. 0 1.500 0 1.000 0 2.500 MERCEDES- 0 8.100 0 2.100 0 10.200 BENZ TURK OTOKAR 0 0 3.200 0 3.200 6.400 OTOYOL 0 5.500 2.500 0 0 8.000 TEMSA 0 7.000 6.000 1.300 0 14.300 TOPLAM 690.000 53.700 59.100 4.900 34.200 841.900

Tablo 1 – 2000 Yılı Türkiye’de Üretim Yapan Firmaların Üretim Kapasiteleri

Günümüze geldi ğimizde ise ülkemizde üretim yapan markaların pazar paylarını görebilmek açısından a şağıda yer alan 2009’un ilk yarıyılına ait binek otomobil satı şlarını gösteren tabloları incelemekte fayda vardır.

MARKA SATI Ş MARKA SATI Ş HYUNDAI 29.855 LAND ROVER 811 RENAULT 29.602 TATA 734 FIAT 16.285 DAIHATSU 668 FORD 16.062 SUBARU 652 VOLKSWAGEN 13.212 GEELY 635 TOYOTA 13.060 PROTON 587 OPEL 12.439 SSANGYONG 448 HONDA 8.125 MINI 414 PEUGEOT 7.745 JEEP 274 CHEVROLET 4.859 LADA 205 MERCEDES-BENZ 4.630 LANCIA 175 CITROEN 3.539 ALFA ROMEO 165 KIA 3.339 JAGUAR 157 BMW 3.135 IKCO 149 AUD İ 2.881 DODGE 121 NISSAN 2.739 CHRYSLER 118 SKODA 2.055 PORSCHE 111 DACIA 2.015 SAAB 34 SEAT 1.480 SMART 28 CHERY 1.425 FERRARI 7 MAZDA 1.344 BENTLEY 6 SUZUKI 1.214 MASERATI 6 VOLVO 1.202 LAMBORGHINI 6 MITSUBISHI 943

Tablo 2 – 2009 Ocak – Haziran Döneminde Ülkemizdeki Binek Araç Satı şları 12

2009 yılı Haziran ayı itibariyle ülkemizde satılan markaların ve bu markaların ne kadar binek otomobil sattı ğını inceledi ğimizde dikkat çekici di ğer bir unsur da, en çok satılan markaların ço ğunun ülkemizde üretim yapıyor olmalarıdır.

12 Otomotiv Distribütörleri Derne ğinin yayımladı ğı 2009 Ocak – Haziran otomobil perakende satı ş verileridir.

MARKA SATI Ş MARKA SATI Ş FIAT 25.204 OPEL 753 FORD 20.164 SSANGYONG 682 PEUGEOT 7.808 NISSAN 677 RENAULT 6.205 TOYOTA 466 VOLKSWAGEN 5.871 TATA 402 CITROEN 2.735 KIA 328 MITSUBISHI 2.386 IVECO 327 HYUNDAI 1.902 BMC 318 MERCEDES-BENZ 1.608 OTOKAR 225 KARSAN 1.410 MAZDA 198 ISUZU 1.391 MAHINDRA 86 DACIA 1.201 PROTON 2

Tablo 3 – 2009 Ocak – Haziran Döneminde Ülkemizdeki Hafif Ticari Araç Satı şları 13

Hafif ticari araç satı şlarını inceledi ğimizde de bu durum pek de ğişmemektedir. En çok satılan hafif ticari araçların büyük bir ço ğunlu ğunun ülkemizde üretimi yapılan Fiat ve Ford markaları oldu ğu görülmektedir.

Birçok geli şmi ş ülkenin otomotiv endüstrisiyle kar şıla ştırıldı ğında dünyanın en genç otomotiv endüstrilerinden biri olan Türk otomotiv sanayinin kurulmasıyla birlikte ülkemizde ba şta demir çelik olmak üzere lastik, plastik, cam gibi temel sanayilerin yanı sıra Anadol’un üretildi ği ilk yıllarda yoklu ğu nedeniyle sıkıntısı çekilen yan sanayide de önemli geli şmeler ya şanmı ştır. Bu kurulu şlar zaman içinde faaliyetlerini geli ştirerek büyümü şlerdir. Bugün ülkemizde birçok markanın üretiminde kullanılmak amacıyla otomobil parçaları üreten fabrikalar bulunmaktadır.

Yukarıda yer verilen bazı örneklerde de görüldü ğü üzere 1960’lı yılların ikinci yarısından itibaren ülkemizde çe şitli markalar otomobil, otobüs ve kamyon üretimine ba şlamı ş ve bu tarihten sonra ülkemizde üretilen ta şıtların sayısı hızla artmı ştır.

13 Otomotiv Distribütörleri Derne ğinin yayımladı ğı 2009 Ocak – Haziran otomobil perakende satı ş verileridir.

19 Ancak yaşanan tüm bu geli şmelere ra ğmen Türk otomotiv sanayi ithalata dayalı bir sektör olmaktan kurtulamamı ştır. Günümüzde de halen ülkemizde yabancı markaların üretimleri gerçekle ştirilmektedir. 2009 yılına gelindi ğinde de Türk markası bir binek otomobil üretilmemektedir.

Ülkemizde otomotiv sanayinde ya şanan geli şmelere paralel olarak birçok otomobil markasının Türk pazarına giri şiyle birlikte ülkemizdeki otomobil sayıları da her geçen yıl artı ş göstermi ştir. Artı ş ivmesi yıllara göre de ğişiklikler göstermekle birlikte bu artı şın günümüzde de devam etti ğini görmek mümkündür. Ülkemizdeki motorlu kara ta şıtı ve otomobil sayılarının artı şlarını daha net görebilmek için Türkiye İstatistik Enstitüsü tarafından açıklanan verilerin yer aldı ğı a şağıdaki tabloya bakmakta yarar vardır.

15.000.000 16% 15% 15% 13.500.000 14%

12.000.000 12% 10.500.000

10% 10% 9.000.000 9% 9% 7.500.000 8% 7% 7% 7% 7% 6.000.000 6% 6% 6% 6% 5% 4.500.000 4% 3.000.000 2% 3% 2% 1.500.000 2% 2% 0 0% 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Trafikteki Toplam Araç Sayısı Artı ş Yüzdesi Tablo 4 – 1992 ve 2008 Yılları Arasında Türkiye’de Trafikteki Toplam Araç Sayısı ve Araç Sayılarının Artı ş Oranı 14

14 Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan motorlu kara ta şıtlarının sayıları otomobil, kamyonet, motosiklet, traktör, minibüs, otobüs, kamyon ve özel amaçlı ta şıtları kapsamaktadır. 2009 Yılı verileri Mayıs ayına kadar olan dönemi kapsamaktadır.

20 Ülkemizdeki ta şıtların sayısı her geçen yıl artı ş gösterirken, Türkiye pazarında satılan otomobil markalarının sayıları da artı ş göstermektedir. Hürriyet Gazetesi otomotiv editörü Emre Özpeynirci ülkemizde bulunan otomotiv markalarının artışını şu şekilde özetlemektedir: “2004 yılında ülkemizde 39 markanın otomobilleri satılırken, 2008 Haziran ayı itibariyle markaların sayısı 55 çıkmı ştır. Ülkemizde satılan otomobil markaları son dört yılda %41 artmı ştır.”15

Ülkemizde satılan otomobil markalarının artı şı, di ğer bir deyi şle ülkemizde satı ş yapmak isteyen otomobil firmalarının artı şı, otomobil kullanımı açısından Türkiye’nin ciddi bir potansiyele sahip oldu ğunun göstergesidir. Nitekim 2009 yılının ilk yarısında 189.696’sı binek, 82.349’u hafif ticari olmak üzere toplam 272.045 adet otomobil satılmı ştır. Otomobil Distribütörleri Derne ği’nin 2009 Mayıs ayı basın de ğerlendirmesinin sonuçlarına göre Türkiye Mayıs 2009 sonu itibariyle, Avrupa binek otomobil satı şlarında sekizinci sırada yer almaktadır.

1.3. Otomobilin Hayatımıza Giri şi ve Hayatımız Üzerindeki Etkileri

Günümüz anlamındaki otomobilin 19. yüzyılın ikinci yarısında bulunu şundan bu yana “otomobil” büyük bir kamusal saygı görmü ştür. İnsan hayatına edilgin yolculuğun yerine etkin yolculu ğu getiren otomobil ilk yıllarında sosyo-ekonomik düzeyi yüksek olan ki şilere hitap eden bir lüks nesnesi, kısmen bir spor ve e ğlence makinesi, kısmen de statü temsil aracı olmu ştur. Ancak Henry Ford’un seri üretime geçi şiyle ba şlayan süreçte üretim yöntemlerindeki ilerlemelerle birlikte üretim maliyetleri azalmı ş ve 1930’lu yıllara gelindi ğinde bireysel devingenli ğin simgesi haline gelen otomobillerin kullanımı hızla yaygınla şmı ştır. Bu yaygınla şma da gündelik yaşamda kalıcı de ğişiklikleri beraberinde getirmi ştir.

Otomobilin insan hayatı ve toplum üzerindeki etkilerine ve yarattı ğı de ğişikliklere geçmeden önce bu de ğişiklikleri zorunlu kılan otomobil kullanımındaki artı şın boyutlarını bir örnekle göstermekte yarar vardır. Otomotiv sanayinin en geli şmi ş

15 Emre Özpeynirci, “Marka sayısı 4 yılda 39’dan 55’e yükseldi”, (Çevrimiçi http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=9486717&yazarid=147, 23 Temmuz 2008.

21 oldu ğu ülkelerden biri olan “Almanya’da otomobil sayımının ba şladı ğı 1907 yılında yakla şık 10.000 otomobil bulunmaktaydı. 1927 yılına gelindi ğinde bu sayı 261.000’e, 1929 yılında 422.000’e, 1931 yılında 510.000’e, 1935 yılında 795.000’e, 1937 yılında 1.108.000’e ve II. Dünya Sava şı’nın ba şladı ğı 1939 yılında ise bu sayı 1.426.000’e ula şmı ştır. Sava ş döneminde neredeyse durma noktasına gelen bu artı ş sava ş sonrasında, özellikle 1950’li yılların ikinci yarısında büyük bir hız kazanmı ştır. 1957 yılında ülkedeki otomobil sayısı 2.320.000’e, 1959 yılında 3.374.000’e ve 1961 yılına gelindi ğinde ise 4.856.000’e ula şmı ştır.” 16 Şüphesiz bu denli bir artı ş, gündelik ya şamda birçok de ğişikli ği de kaçınılmaz kılmı ştır.

Ula şım, sabit demiryolları hattı ile ortak yolculuk biçiminde ya da hayvan gücüne ba ğlı uzun süren yolculuklara dayanırken, otomobil kullanımının yaygınla şması bireysel özgürlüklerde artı şa neden olmu ştur. Bireysel kullanım esas alınarak geli ştirilen bir araç olan otomobiller, seyahat eden ki şilerin ba şkalarına ba ğımlılı ğını en aza indirmi ş veya yok etmiştir. Bireyler otomobil sayesinde ortak eylemlerden ba ğımsız olarak ya şayabilme, özel araçları sayesinde özgürce gezebilme, kentsel alanlardan kırsal alanlara rahatlıkla ula şabilme şansına sahip olmu şlardır. Daha önceleri günlük devingenlik yarıçapı çok daha kısıtlı olan bireylerin dola şım alanları geni şlemeye ba şlamı ştır. Otomobil günümüzde “özgürlük için en büyük mobil güç” 17 olarak nitelendirilmektedir.

Sosyal ili şkilerin kurulup devam ettirilmesine tesir eden en önemli etkenlerden biri olan mesafenin azalmasıyla birlikte artık uzak mesafelerde oturan insanlar bile birbirleriyle rahatlıkla sosyal ve kültürel ili şkilere girebilmi ştir. Kent ile çevresindeki kırsal alanlar arasındaki bu yakınla şma, kent – kırsal ayrımının azalmasına neden olmu ştur. Wolfgang Ruppert “Bisiklet, Otomobil, Televizyon Gündelik E şyaların Kültür Tarihi” adlı kitabında bu durumu kırsal alanın kentle ştirilmesinin yeni bir biçimi olarak nitelendirmektedir.

16 Wolfgang Ruppert, Bisiklet, Otomobil, Televizyon Gündelik E şyaların Kültür Tarihi , çev. Mustafa Tüzel, Kabalcı, İstanbul, 1996, s.141 17 Michael Renner, Rethinking The Role of The Automobile , Worldwatch Institute, Paper No.84, Washington DC, 1988, s.7

22 Geni ş kitleler tarafından kullanılabilen bir ula şım aracı haline gelen otomobil, dola şım alanlarını geni şletmenin, farklı ya şam alanlarını ve insanlarını birbirlerine yakınla ştırmanın yanı sıra fiziksel çevrede de de ğişiklikleri ve yeni düzenlemeleri zorunlu kılmı ştır.

Daha önceleri at arabaları ve bisikletliler tarafından kullanılan yollar gerek yapısal gerek sayısal olarak otomobillerin ihtiyaçlarını kar şılayamaz hale gelmi şlerdir. “Ta şımacılıkta motorlu ta şıtların kullanımının hızla artması, karayolu alt yapısında de ğişimleri gerekli kılmı ştır.”18 Ta şınan insan ve mal sayısının artı şı yeni caddelerin yapımına ve yolların asfaltlanmasına neden olmu ştur. Tüm bu geli şmeler sinyalizasyon sisteminin geli ştirilmesi ve sistematik bir trafik akı şının sa ğlanması zorunlulu ğunu do ğurmu ştur.

Kentler geli şen ihtiyaçlar do ğrultusunda otomobil merkezli bir ula şım sistemine uygun olarak yeniden planlanmı ştır. Eski zaman sokakları, suyolu gibi kendi tabii akı şı içinde geli şirken, zamanla yol eksenli bir planlamacılık söz konusu olmu ştur. Kentler otomobilli ula şımın taleplerine cevap vermek üzere şekillenmeye ba şlamı ştır. Yerle şim alanları kent merkezlerinin dı şına do ğru çekilmeye ba şlanmı ş ve bu do ğrultuda yaratılan yeni yerle şim alanları durmadan geni şleyen kentleri olu şturmu ştur. Yaşadıkları yer ile çalı ştıkları yer arasındaki mesafenin artmasına ra ğmen, insanlar otomobil sayesinde kent dı şındaki alanlarda ya şayarak kentteki işlerine rahatlıkla gidebilme olana ğına sahip olmu şlardır.

Otomobil, fiziki de ğişikliklerin yanı sıra insanların “algılanmalarında” da etkili olan objeler halini almı ştır. Bireylerin sosyo-ekonomik statüsünü gösteren bir nitelik kazanmı ş ve zaman içinde toplumsal bir temsil aracı olarak geli şmi ştir.

Aslında otomobiller ilk üretildikleri yıllarda da sosyo-ekonomik statü göstergeleri olarak kar şımıza çıkmaktaydı. Ancak o dönemlerde i şlevsel bir saygınlık söz

18 İlhan Tekeli, Selim İlkin, “Osmanlı İmparatorlu ğu’nda On Dokuzuncu Yüzyılda Araba Teknolojisinde ve Karayolu Yapımındaki Geli şmeler”, Ça ğını Yakalayan Osmanlı!: Osmanlı Devleti’nde Modern Haberle şme ve Ula ştırma Teknikleri , Ed. Ekmeleddin İhsano ğlu, Mustafa Kaçar, IRCICA, İstanbul, 1995, s.405-406

23 konusuydu. Sonraki yıllarda ya şanan teknolojik geli şmeler neticesinde üretim maliyetlerinin dü şmesiyle ve buna paralel olarak otomobil fiyatlarının makul hale gelmesiyle birlikte, otomobil kullanımı sosyo-ekonomik seviyesi daha dü şük olan tabakalarda da yaygınla şmı ştır. Ancak zaman içerisinde, tüketicilerin toplumsal ayrı şma istekleri do ğrultusunda, otomobil üreticilerinin stratejileri de ğişik otomobil tiplerinden olu şan bir model yelpazesi olu şturma şeklinde de ğişmi ştir. Otomobiller markalarına, modellerine, sahip oldukları teknoloji ve donanım özelliklerine göre segmentlere ayrılmı şlardır. Paranın bariz hâkimiyetinin oldu ğu, metanın toplumsal ya şamı i şgal eden ciddi bir güç olarak var oldu ğu kapitalist düzende artık “otomobil sahipli ği” de ğil, “hangi otomobile sahip olundu ğu” bir sosyo-ekonomik statü göstergesi olarak kar şımıza çıkmaktadır.

Otomobilin insan ya şamına giri şiyle birlikte ya şanmaya ba şlanan süreçte gerçekle şen tüm bu geli şim ve de ğişimlerle e ş zamanlı olarak otomobil de kendi sanayini olu şturmu ştur. Kendi sanayini olu ştururken, di ğer yandan da kendini destekleyen ya da kendine ba ğlı olarak geli şen sanayi sektörlerinin ve çe şitli i ş alanlarının olu şmasına olanak tanımı ştır. Sonuç olarak otomobil odaklı çok büyük bir endüstri ortaya çıkmı ş, insanlara yeni i ş olanakları sunulmu ş ve çok ciddi istihdam alanları yaratılmı ştır. Otomotiv fabrikaları kurulmu ş, benzinciler, oto servis istasyonları, oto yıkamacılar, vb. açılmı ş, buralarda çalı şacak i şçiler istihdam edilmi ştir. Günümüzde otomotiv sanayi çok büyük bir sanayi kompleksi halini almı ştır.

Otomobile ba ğlı olarak olu şan ve geli şen tüm bu sektörler gibi otomobil dergilerinin de daha ilk otomobiller henüz üretilmeye ba şlandı ğı yıllardan itibaren insanların hayatlarına dâhil olmaya ba şladı ğını görmekteyiz.

24 2. TÜRK İYE’DE OTOMOB İL DERG İCİLİĞİ

İnsanlık tarihinin en önemli bulu şlarından biri olan otomobillerin hayatımıza kattı ğı unsurlardan biri de otomobil dergileri olmu ştur. Otomobil dergicili ğinin ülkemizdeki geli şimi, otomotiv endüstrisinin çok daha ileri oldu ğu ülkelere kıyasla daha geç olmakla birlikte bu ilerleme otomobil sanayinin ve otomobil kullanımın ülkemizdeki geli şimine paralel olmu ştur.

2.1. Otomobil Dergicili ğinin Geli şimi

Otomobil Dergisi “konusu sadece otomobiller ve otomobil teknolojisi olan, belirli periyotlarda yayımlanan, otomobil ve otomobil endüstrisiyle ilgili haberlerin, röportajların yer aldı ğı ” dergilerdir. Piyasaya yeni çıkan otomobillerle ilgili kar şıla ştırmalar, otomobil testleri, benzer model otomobillerin kıyaslamaları, yeni çıkan otomobillerin fiyat listeleri, kullanılmı ş otomobil ilanları, yeni çıkacak olan modellerle ilgili bilgilendirmeler, motorsporları haberleri, vb. otomobil dergilerinin içeriklerini olu şturmaktadır.

Peki, otomobil dergilerinin ilk ortaya çıkı şları nasıl olmu ştur? Aslında 19. yüzyılın sonlarından itibaren, günümüz otomobillerinin temelini olu şturan otomobillerin üretilmeye ba şlanmasıyla birlikte otomobil ile ilgili olan dergilerin yavaş yava ş ortaya çıktıkları görülmektedir. Söz konusu zaman henüz otomobil seri üretimine dahi geçilmedi ği, otomobillerin el i şçili ğiyle üretildi ği ve otomobile sadece zengin ve imtiyazlı ki şilerin sahip oldu ğu yıllardır. Ancak insanlık tarihindeki en önemli bulu şlardan biri olan otomobile insanların ilgisi ve merakı, otomobilin çekti ği dikkat o kadar fazla olmu ştur ki, üretilmeye ba şlandı ğı ilk yıllardan beri otomobille ve bu alandaki geli şimlerle ilgili yayınlar hızla ortaya çıkmı ş ve ço ğalmı ştır.

Avrupa’da otomobil dergilerinin çıkı şı öncelikle dergicili ğin ve otomobil sektörünün geli şti ği İngiltere ve Almanya gibi ülkelerde ba şlamı ştır.

25 Günümüz otomobillerinin temelini olu şturan otomobillerin 1885 yılında üretilmeye ba şlanmasından sadece 10 sene sonra ve seri üretime geçilmeden 20 yıl kadar önce, dünyanın bilinen en eski otomobil dergisi olan ve “günümüzde 26 ülkede yayınlanan İngiliz Autocar dergisi 1895 yılında yayın hayatına ba şlamı ştır.” 1 Dergi, İngiltere’de 6 ya da 7 otomobilin oldu ğu günlerde, bisiklet tasarımcısı olan ve aynı zamanda Daimler Motor Company’nin kurucularından Harry John Lawson’ın propaganda organı olarak 2 Kasım 1895 yılında “The Autocar” adıyla yayın hayatına ba şlamı ştır. 1928 yılından beri dergide otomobil testleri yer almaktadır. Günümüzde Haymarket Motoring Publications Ltd. tarafından İngiltere’de haftalık olmak üzere, Türkiye’nin de aralarında yer aldı ğı 19 ülkede daha lisanslı olarak aylık yayınlanmaktadır.

Yine İngiltere’de 28 Ocak 1903 tarihinde yayın hayatına ba şlayan The Motor dergisi de dünyanın en eski otomobil dergilerindendir. Ancak bu dergi 1988 yılında rakibi Autocar dergisi bünyesine katılmı ştır.

Otomotiv sanayinin en geli şmi ş oldu ğu ülkelerden Almanya’ya baktı ğımızda ise İngiltere’de “The Autocar”ın çıkı şından 3 sene sonra 1898 yılında “Motorwagen” adlı dergi yayın hayatına ba şlamı ştır. Önceleri aylık olarak yayımlanan dergi 1903 yılından itibaren 2 haftada bir yayımlanmaya ba şlanmı ştır. 1929 yılında adı “Automobil Technische Zeitung” olarak de ğişen dergi günümüzde de hâlâ yayımlanmaktadır. Ayrıca çe şitli kaynaklarda yine Almanya’da 1903 yılında yayımlanmaya ba şlanan “Automobil-Welt” adlı bir otomobil dergisinden bahsedilmektedir.

20. yüzyılın henüz ba şlarında, 1903 yılında yine di ğer bir Avrupa ülkesi olan Avusturya’da “Allgemeinen Automobil Zeitung” adıyla bir otomobil dergisinin yayımlanmakta oldu ğuna çe şitli kaynaklarda rastlanmaktadır.

1 “Autocar Ekim’de Türkiye’de”, (Çevrimiçi) www.otomobilgazetesi.com, 17.11.2006.

26 Otomobil kullanımının yaygınla şması yolunda en büyük adımın atıldı ğı Amerika Birle şik Devletleri’nde ise 1908 ve 1922 yıllarında yayınlanan Popular Mechanics, Vanity Fair, Vogue, Literary Digest gibi dergilerde otomobiller hakkında makale ve yazılara rastlanmakla birlikte, kaynaklarda Amerika’nın en eski otomobil dergisi olarak geçen Road&Track dergisi 1947 yılında yayın hayatına ba şlanmı ştır. Dergi günümüzde Hachette Filipacchi Media tarafından aylık olarak çıkarılmaktadır.

Zaman içerisinde otomobile olan ilginin giderek artması ve otomobilin sadece ihtiyacı kar şılamaya yönelik bir nesne olmaktan öteye gidip, insanları cezbeden bir nesne halini alması birçok insanın otomobil dünyasındaki yenilikleri ve geli şmeleri takip etme iste ğini de artırmı ştır. Bunun yanı sıra günümüz “kullan-at toplumunda, sayısız gündelik e şya, gitgide hızlandırılan bir modası geçmeye maruz kalmı ş”2 ve otomobiller de bu durumdan nasibini almı ştır. Sürekli yenilenen modeller ya da mevcut modellerde yapılan makyajlar insanların sahip oldukları otomobilleri de ğiştirme arzularını artırmı ştır. Gerek insanların otomobil dünyasındaki geli şmeleri takip etme arzuları, gerekse de günümüz toplumunun dayatmaları do ğrultusunda mevcut otomobillerini de ğiştirme arzuları, bireylerin bu yöndeki ihtiyaçlarını kar şılamaya yönelik içeriklere sahip olan otomobil dergilerinin önemini artırmı ştır.

Günümüzde özellikle otomotiv sanayinin geli şmi ş oldu ğu ülkelerde çok sayıda otomotiv dergisi bulunmaktadır. Amerika’da 150 civarında, İngiltere’de 100’e yakın, Almanya’da ise 150’nin üzerinde otomobil dergisi yayımlanmaktadır. Ülkemizde ise bu sayı söz konusu ülkelerle kıyaslanamayacak kadar dü şük kalmaktadır. Bugün ülkemizde yakla şık 30 3 civarında otomobil dergisi yayımlanmakta olup bunların ço ğu yabancı dergilerin lisanslarıyla yayımlanmaktadır.

Almanya’da 1946 yılından beri Motor Presse International tarafından yayımlanan ve dünyanın en önemli otomobil dergilerinden olan Auto Motor und Sport bu ülke dı şında Türkiye, Çin, Slovakya, Romanya, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Hırvatistan,

2 Ruppert, a.g.e ., s.9 3 Belirtilen sayıya, otomobil firmalarının mü şterilerine ve hedef kitlelerine yönelik olarak yayımladıkları marka dergileri dâhil edilmemi ştir.

27 Bulgaristan, İsveç, Norveç ve Yunanistan olmak üzere 11 ülkede daha aynı isimle yayınlanmaktadır. Ayrıca Motor Presse International lisansıyla 23 ülkede farklı isimlerle 41 dergi daha yayımlanmaktadır; ancak Almanya’da yayımlanan Auto Motor und Sport ile yine 1946 yılından beri Fransa’da yayımlanan L’Automobile Magazine grubun en eski dergileridir.

Derginin Auto Motor und Sport adıyla yayımlandı ğı 12 ülkedeki satı şlarını inceledi ğimizde Türkiye, Bulgaristan’ın önünde 11. sırada yer almaktadır. Ülkemizde dergi ortalama 10.000 dolaylarında satı ş rakamına sahipken Almanya’da bu sayı 472.000 dolaylarındadır. 4

Derginin ayrıca Almanya’da, kullanılmı ş arabalarla ilgili Auto Motor und Sport Gebrauchtwagen, test verilerinin yer aldı ğı Auto Motor und Sport Testjahrbuch, Formula 1 ile ilgili olarak çıkarılan Auto Motor und Sport Formel 1, arazi araçlarıyla ilgili Auto Motor und Sport Cross Road dergileri ayrıca Auto Motor und Sport Autokatolog ve Auto Motor und Sport Auto & Geld adlarıyla yayımlanan toplam altı tane daha otomobil dergisi bulunmaktadır.

Otomotiv sanayinin çok ileri oldu ğu ve otomobil dergilerinin de çok fazla satıldı ğı ülkeleri inceledi ğimizde, bu ülkelerde yayımlanan otomobil dergilerindeki bran şla şma dikkat çekicidir. Çok daha özel içeri ğe sahip, tek bir konu, tek bir marka ya da tek bir otomobil türü üzerinde yo ğunla şan birçok otomobil dergisine rastlamaktayız. Alman Auto Motor und Sport dergisinin yanı sıra İngiltere’de Unity Media tarafından yayımlanan ve sadece BMW marka araçlarla ilgili içeri ğe sahip Performance BMW dergisi ve yine aynı yayımcıya ait Retro Ford, Performance VW, Purely Porsche GT ve BMW Car Dergileri bulunmaktadır.

Yine Almanya’da 1986 yılından beri yayınlanmakta olan ve ülkemizde de 1992 yılından beri Auto Show adıyla yayımlanan Auto Bild dergisi de farklı içeriklere sahip 6 ayrı otomobil dergisi daha çıkarmaktadır. Genel olarak otomobil

4 Auto Motor und Sport (Germany), (Çevrimiçi) http://www.mpi.de/sixcms/detail.php?id=3634, 21.11.2008.

28 dünyasındaki geli şmelerin, haberlerin, araç testlerinin yer aldı ğı, kar şıla ştırmaların yapıldı ğı bir otomobil dergisidir. İkinci dergi ise sadece spor arabalarla ilgili içeri ğe sahip olan Auto Bild Sports Cars dergisidir. Auto Bild Motorsport ise motorsporlarıyla ilgili geli şmelerin ve haberlerin yer aldı ğı di ğer bir dergidir. 4x4 arazi araç kullanıcıları ve bu araçlara ilgi duyanlara yönelik olarak da Auto Bild Alles Allrad dergisi yayımlanmaktadır. Ayrıca otomobil almak ve satmak isteyenler için satılık araç ilanlarının yer aldı ğı Auto Markt dergisi de Auto Bild lisansı ile yayımlanmaktadır. Son olarak da Tests Auto Bild adlı otomobillerin test verilerinin yer aldı ğı bir dergileri çıkmaktadır.

Bir dergi türü olan otomobil dergilerinin kendi içinde konularına ve içeriklerine göre ayrılması, bir dergi grubunun içeriklerine göre farklıla şmı ş birçok otomobil dergisi çıkarması bu dergilerin rahatlıkla ula ştırılabilece ği geni ş hedef kitlelerinin bulundu ğunun göstergesidir. Bizim ülkemizde de bu yönde bir bran şla şmanın örnekleri görülse de satı ş rakamlarının yetersizli ği nedeniyle ülkemizde otomobil dergicili ğindeki bran şla şmayı söz konusu ülkelerle kıyaslamak mümkün olmamaktadır.

2.2. Türkiye’de Otomobil Dergicili ğinin Geli şimi

Ülkemizde otomobil dergilerinin çıkı şının, otomotiv sektörünün geli şmi ş oldu ğu İngiltere, Almanya, vb. ülkelerden çok daha sonra gerçekle şti ği göze çarpmaktadır. “Bunun en önemli nedeni, otomotiv sektörün Türkiye’de çok daha sonra gelişim göstermesi ve bu geli şimin de zaten montaj sanayinden ibaret olmasının ”5 yanı sıra, ülkemizde otomobil kullanımının ve otomobile duyulan ilginin, geli şmi ş ülkelere oranla, çok daha geç artı ş göstermesidir.

1920 yıllarına geldi ğimizde ülkemizdeki otomobillerin sayısı parmakla sayılabilecek kadar azdı. “1960’lı yıllara gelindi ğinde Sakarya’daki araba sayısının 10’u

5 Ömer Erdem ile görü şme, 23 Kasım 2006

29 geçmedi ği” 6, büyük şehirler dı şında otomobil satı şlarının çok az oldu ğu göz önüne alındı ğında o yıllarda ülkedeki otomobil kullanımının Avrupa ülkeleriyle kıyaslanamayacak kadar az oldu ğunu söylemek mümkündür.

İngiltere’de dünyanın ilk otomobil dergilerinden olan Autocar dergisi 1895 yılında yayın hayatına ba şlarken bizim ülkemize ilk otomobil daha ancak gelebilmi şti.

Ülkemizde otomobil dergicili ğinin geli şiminin bütün bu unsurlara paralel olarak ilerleme gösterdi ğini söylemek yanlı ş olmayacaktır.

Nitekim ülkemizde Cumhuriyet Dönemi’ne geçi şle birlikte 1923 – 1963 yılları arasında ve 1973 yılında yayımlanan dergilerin konularına göre ayrımının yapıldı ğı, Milli Kütüphane kataloglarının ve Türkiye Bibliyografyası’nın taranması neticesinde hazırlanan “Tablo 1 ve Tablo 2”7 incelendi ğinde bu dönemlerde otomobil konulu bir derginin bu listede yer almadı ğı görülmektedir.

Ülkemizde otomobil dergicili ğin tarihsel geli şiminin incelenmesi esnasında 1980’li yıllardan öncesine ait otomobil dergilerinin örnekleri tespit edilememi ş, 1980 öncesi veriye ula şılamamı ştır.

Ancak bu noktada Uygur Kocaba şoğlu’nun da belirtti ği gibi eldeki verilerin yetersiz olu şu ve konuların tanımlanmasında ortaya çıkan güçlükler bu alanda çok ihtiyatlı olmayı gerektirmektedir. Nitekim böyle bir veriye ula şılamamı ş olması daha önceki yıllarda yayımlanan bir otomobil dergisi olmadı ğını kesin olarak söyleyebilece ğimiz anlamına gelmemektedir. Bu dergilerin bireysel çabalarla yayımlanan, yayın hayatları kısa süreli olan, otomobil dergisi yayınlama denemesinden öteye gidememi ş ve bilinirlikleri de sa ğlanamadı ğından isimlerinin günümüze kadar ula şamamı ş olması mümkündür.

6 Cüneyd Okay ile e-posta yoluyla görü şme, 28 Kasım 2006 7 Uygur Kocaba şoğlu, “Cumhuriyet Dergicili ğine Genel Bir Bakı ş”, Türkiye’de Dergiler Ansiklopediler (1849 – 1984) , Ed. Deniz İnsel, Geli şim, İstanbul, 1984, s.9

DERG İLER İN KONULARINA GÖRE DA ĞILIMI

Konular - Yıllar 1923 1933 1943 1953 1963 3 3 3 3 İktisadi, sınai ticari - (%5) (%7) (%3) (%3) Tarımsal (Hayvancılık, 1 1 1 12 7 ormancılık) (%3) (%2) (%2) (%10) (%6) Mesleki (Tıp, hukuk, 5 11 2 19 22 eğitim vb.) (%12) (%20) (%5) (%16) (%19) 2 2 Bilimsel - Teknik - - - (%5) (%2) 14 21 10 29 33 Kültürel - Sanatsal (%36) (%38) (%24) (%24) (%29) 2 4 4 5 Siyasal - Haber - (%5) (%9) (%3) (%4) 3 6 7 22 18 Eğlence - Aktüalite Spor (%8) (%11) (%17) (%18) (%16) 2 1 4 2 Mizah - (%5) (%2) (%3) (%2) 5 1 1 3 Kadın - (%12) (%2) (%2) (%3) 3 9 15 14 Çocuk - Gençlik (Okul) - (%8) (%16) (%13) (%12) 3 Dini - - - 1 (%3) 2 3 13 5 6 Belirsiz (%5) (%5) (%31) (%4) (%5) TOPLAM 39 55 42 119 113

Tablo 1 – 1923 – 1963 Yılları Arasında Dergilerin Konularına Göre Da ğılımı

1973 YILINDA YAYIMLANAN DERG İLER İN BASIN - YAYIN GENEL MÜDÜRLÜ ĞÜ’NÜN KONU AYRIMINA GÖRE DA ĞILIMI Konular Sayı Konular Sayı Amme İdaresi 16 Kimya 1 Biyolojik İlimler 1 Kimyasal Teknoloji 3 Co ğrafya 2 Matematik 2 Dil 3 Mimarlık 3 Din 8 Mühendislik 27 Edebiyat 42 Müzik 3 Eğitim 36 Örf ve adetler 2 Eğlence 35 Psikoloji - Felsefe 3 Ekonomi 53 Siyaset 32 Ev Ekonomisi 5 Sosyal İlimler 3 Fizik Sosyal Refah 16 Genel Konular 73 Spor 12 Güzel Sanatlar 6 Tarih 2 Hukuk 14 Tıp - Eczacılık 45 İstatistik 1 Ticaret 16 İş ve İş Metotları 2 Tiyatro 4 Jeoloji 2 Ziraat - Hayvan Yeti ştirme 42 Veterinerlik

Tablo 2 – 1973 Yılında Yayımlanan Dergilerin Basın – Yayın Genel Müdürlü ğü’nün Konu Ayrımına Göre Da ğılımı

Bu yıllarda çıkan bir otomobil dergisine, mevcut imkânlar dâhilinde ula şılmamakla birlikte, otomobillerin ve otomobillerle ilgili haberlerin çe şitli dergilerde yer bulmaya ba şladıklarını görmekteyiz. Örne ğin 1971 yılında Hayat 8 dergisinde, bir bakıma günümüz dergilerindekine benzer şekilde, resimli otomobil fiyatlarının

8 “Her Keseye Uygun Otomobiller…”, Hayat Dergisi, 21.10.1971, Sayı 43, s.24–26.

32 verildi ği sayfalara ve 1976 yılında Hayat 9 dergisinde, resimli olarak otomobil modellerinin ve özelliklerinin verildi ği sayfalara rastlanmaktadır.

Türkiye’de otomobil dergicili ğiyle ilgili hareketlenmenin 1980’li yılların özellikle ikinci yarısında, ba şladı ğını söylemek mümkündür.

1981 yılında “Motor” adlı otomobil dergisi yayın hayatına ba şlamı ş; ancak dergi 1983 yılına kadar düzensiz olarak çıkmı ş ve bu tarihten sonra da yayın hayatına son verilmi ştir.

Yine 1981 yılında Ho şgör Yayıncılık tarafından aylık olarak yayımlanan motorsporları dergisi “Ralli Dünyası” yayın hayatına ba şlamı ştır. Bu dergi düzenli olarak 1997 yılına kadar yayımlanmı ş ve bu tarihte yayın hayatı son bulmu ştur; ancak derginin 2000 yılında yayımlanan 166. ve bundan iki sene sonra 2002 yılında yayımlanan 167. sayıları da çıkmı ştır.

“1985 yılına gelindi ğinde Dünya Gazetesi’nin yayımladı ğı aylık Oto Dünyası adlı dergi yayın hayatına ba şlamı ştır. Ancak bu derginin yayın hayatı kısa sürmü ş ve üç sayı sonrasında yayın hayatı sonlandırılmı ştır.” 10

1985–1986 yılları arasında Alman “Auto Motor & Sport” dergisinden esinlenilerek çıkarılan Otomot dergisi yayımlanmı ştır. Dergi iki aylık periyotta yayımlanmı ş olup bu derginin de ömrü bir seneyi bulamamı ştır.

1986 yılında iki ayda bir yayımlanan Oto Motor isimli dergi çıkarılmı ştır; ancak bu derginin yayın hayatı üç sayı sonra son bulmu ştur.

1989 yılına gelindi ğinde ise, yayın hayatı Haziran 2009 itibariyle halen devam etmekte olan Magazin Otomobil isimli dergi Hakkı Tolunay’ın yayın yönetmenli ğinde yayın hayatına ba şlamı ştır. Görsel Yapım tarafından aylık olarak

9 “1976 Otomobil Albümü”, Hayat Dergisi, 08.04.1976, Sayı 15, s.29–36. 10 Hırant Kasapo ğlu ile e-posta yoluyla görü şme, 14 Aralık 2006.

33 yayımlanmakta olan dergi ülkemizde en uzun süredir yayımlanan otomobil dergisi olma özelli ğine sahiptir.

İlk olarak 1991 yılında, hobisi otomobil olan 15–16 ya şındaki genç kitleye hitaben yayın hayatına ba şlayan Otohaber Dergisi günümüze kadar varlı ğını sürdüren en uzun süreli yayın hayatına sahip ender otomobil dergilerindendir. “Derginin ilk çıkmaya ba şladı ğı yıllarda kapa ğında ünlü yıldızların seksi foto ğraflarıyla birlikte otomobillerin görüntülerine yer verilmekteydi.” 11 Ancak zaman içerisinde derginin ba şına Ahmet Çelik’in getirilmesiyle derginin içeri ği ve hedef kitlesi de ğişmi ş ve günümüzdeki şeklini almı ştır. “Günümüzde dergi ya şı daha ilerlemi ş meslek sahibi bir kitle tarafından tercih edilmektedir.” 12 Merkez Dergi Grubu’na ba ğlı olarak yayımlanan derginin satı ş rakamlarında di ğer tüm otomobil dergilerinde oldu ğu gibi önemli bir dü şüş ya şanmı ş olsa da ülkemizde en çok satılan otomobil dergilerinden biri olma özelli ğini korumaktadır.

1991 – 1993 yılları arasında aylık Sport adlı otomobil ve otomobil sporları dergisi yayımlanmı ştır.

1992 yılında Start Yayıncılık tarafından Oto Market adlı dergi yayın hayatına ba şlamı ş; ancak bu dergi de günümüze kadar yayınını sürdürememi ştir.

1992 yılında yayın hayatına ba şlayan di ğer bir dergi de Oruç Arıoba’nın genel yayın yönetmenli ğini yaptı ğı ve Bayut Yayın Grubu’na ait Kilometre Otomobil Ya şam dergisidir. “Aylık olarak yayımlanan derginin 1993 yılında yayın yönetmeninin de ğişmesiyle birlikte ismi de ğiştirilmi ş ve dergi Car&Men adıyla yayımlanmaya ba şlamı ştır. İsim de ğişikli ğiyle birlikte derginin içeri ğinde de de ğişiklikler olmu ştur. Otomobil dergisi içeri ğine erkeklerle ilgili konuları da ekleyerek 1994 sonuna kadar yayın hayatına devam etmi ştir.” 13

11 Ahmet Çelik ile görü şme, 07 Mayıs 2009 12 Ahmet Çelik ile görü şme, 07 Mayıs 2009 13 Hırant Kasapo ğlu ile görü şme, 09 Haziran 2009.

34 Yine aynı yıl haftalık Auto Show Dergisi yayın hayatına ba şlamı ştır. Dergi ülkemizde 2 Kasım 1992 tarihinde o zaman adı Hürriyet Dergi Grubu olan bugünün Do ğan Burda Dergi Grubu tarafından Almanya’nın en büyük otomobil dergilerinden biri olan Auto Bild lisansıyla yayımlanmaya ba şlamı ştır. 17 senedir ülkemizde yayımlanmakta olan Auto Show Dergisi Türkiye’nin en uzun süredir yayımlanan otomobil dergilerinden biridir. Derginin içeri ğini otomobil, otomobil test ve otomobil sporları olu şturmaktadır. İlk çıktı ğı yıl 65.000 net satı ş rakamına ula şan dergi bugün ancak 7.000 dolayında satabilmektedir. Auto Show Türkiye'de batı standartlarında ürün testlerini yapan ilk dergi olma özelli ğine sahiptir. Aynı zamanda otomobil testlerinde Türkiye'de satılan otomobilleri gerçek ölçümler yaparak yayınlayan ilk dergidir.

1993 yılında da ğıtım kanalı yayıncılı ğı otomobil dergilerinin Türkiye’deki ilk örne ği olan, a ğırlıklı olarak otomotiv sektörüne yönelik haber, söyle şi ve geli şmelerin yer aldı ğı Oto Yedek Parça ve Servis Ekipmanları Dergisi yayın hayatına ba şlamı ştır. 2 ayda bir yayımlanan derginin yayın hayatı Nihat Çelik’in genel yayın yönetmenli ğinde halen devam etmektedir.

İhlas Grubu tarafından 2005 yılına kadar aylık olarak yayımlanan Autosport Magazin , satılık otomobil, minibüs, karavan, vb. için rehber niteli ğinde olan ve haftalık olarak yayımlanan Oto Açık Pazarı Dergisi , Ankara’da iki haftada bir yayımlanan, otomobil haber ve satı ş dergisi Oto Shop ve aynı yıl içinde yayın hayatı sona eren aylık Popüler Oto dergileri ülkemizde 1993 yılında yayımlanmaya ba şlayan di ğer otomobil dergileridir.

1995 yılında haftalık olarak yayın yapan Oto Bülten Dergisi yayın hayatına ba şlamı ştır. Dergi ülkemizdeki ilk ikinci el otomobil dergisi olma özelli ğine sahiptir ve günümüzde halen yayımlanmaktadır. 2002 yılında www.otobulten.com web sitesi kurulmu ştur. Derginin içeri ğini ikinci el otomobil ilanları oluşturmaktadır.

1998 yılında Sportif Yayıncılık tarafından üç ayda bir yayımlanan Auto Guide Dergisi yayın hayatına ba şlamı ştır. Dergide otomotiv dünyasından haberler, yeni

35 çıkan otomobillerin tanıtımı, otomobillerle ilgili teknik veriler, motorsporları haberleri, otomotiv sektörüyle ilgili ki şilerle yapılan söyle şilere yer verilmektedir. Derginin yayın hayatı 2008 senesinden beri www.dijidergi.com platformundan yayımlanmaktadır.

1999 yılına gelindi ğinde ise günümüzde de yayın hayatı halen devam etmekte olan aylık Konvoy Dergisi yayımlanmaya ba şlanmı ştır. Dergi Türkiye’nin gazete bayilerinde satılan ilk ve tek hafif ve a ğır ticari ta şıt içerikli dergisidir. Genel Medya tarafından yayımlanan derginin genel yayın yönetmenli ğini İbrahim Akün yürütmektedir.

İletim Yayınları tarafından otomobil kültürü dergisi olarak aylık yayımlanan GT Granturismo , yine aylık yayımlanan Car Türkiye ve haftalık yayımlanan Oto Aktüel dergileri yayın hayatlarına 2000 yılında ba şlayan ve 2001 yılında yayınları sona eren dergilerdir.

2000 yılında yayımlanmaya ba şlayan; ancak günümüze kadar varlı ğını koruyamayan di ğer bir dergi de haftalık olarak yayımlanan Motorhaber Spor Dergisi ’dir.

2000 yılında yayın hayatına ba şlayan di ğer bir dergi de Arabam.com Dergisi’ dir. Dergi 2000 yılından beri haftalık olarak yayımlanmakta olup dergide sadece ikinci el otomobil ilanlarına yer verilmektedir. Oto Bülten Dergisinde olduğu gibi bu derginin de bir internet sitesi bulunmakta ve bu site üzerinden ikinci el otomobil ilanları yayımlanmaktadır. Dergi her hafta Salı günleri Milliyet Gazetesi ekinde ücret kar şılı ğı satılmakla birlikte gazete eki haricinde de bayilerden satın alınabilmektedir. Derginin yayın hayatı günümüzde de devam etmektedir.

Yine 2000 yılında otomobil ilan dergilerinin ülkemizdeki di ğer bir örne ği olan Otomax Dergisi Borusan Holding bünyesinde yayın hayatına ba şlamı ştır. Dergide Arabam.com dergisinden farklı olarak ikinci el ilanlarının yanı sıra, çok az sayfa ile kısıtlı kalsa da, otomobil dünyasından haberlere ve geli şmelere, motorsporları haberlerine yer verilmektedir. Ancak 10 Kasım 2008 tarihinden itibaren derginin

36 yayını sadece internet üzerinden yapılmaya ba şlanmı ştır. Mart 2009 itibariyle Borusan’ın Manheim Auctions ile gerçekle ştirdi ği anla şma sonrasında internet sitesinin adı www.manheimturkiye.com olarak de ğişmi ştir.

AutoMotiv Guide Dergisi Detay Medya tarafından 2002 yılından beri aylık olarak yayımlanmaktadır. Otomotiv sektörüne yönelik hazırlanan dergi otomotiv yan sanayi firmalarını en do ğru hedef kitlesi ile bulu şturmak amacıyla yayımlanmakta olup derginin hedef kitlesini özel ve yetkili servisler, toptan ve perakendeciler, ana ve yan sanayi firmaları, akaryakıt istasyonları, oto kuaförler ve bakım servisleri, otomobil üreticileri ve marka distribütörleri olu şturmaktadır. Abonelik yöntemiyle da ğıtımı yapılmakta olup da ğıtım kanalı yayıncılı ğı örneklerinden biri olan derginin yayın hayatı halen devam etmektedir.

2002 yılında Saner Müftüo ğlu’nun genel yayın yönetmenli ğinde Türkiye’nin ilk modifiye dergisi olan Tuning Türkiye Plus Medya bünyesinde yayın hayatına ba şlamı ştır. Aylık olarak yayımlanan derginin yayını günümüzde de halen Saner Müftüo ğlu’nun genel yayın yönetmenli ğinde devam etmektedir.

2003 yılına gelindi ğinde Lamark Basın Yayın tarafından aylık olarak Auto Write Dergisi yayımlanmaya ba şlamı ştır. Babür Gürel’in yayın yönetmenli ğindeki derginin yayın hayatı 2005 yılında sonlanmı ştır.

2004 yılında aylık off-road, do ğa ve motorsporları dergisi olan 4x4 Free Life dergisi yayın hayatına ba şlamı ştır. 4x4 arazi araçlarıyla ilgili haberlerin, geli şmelerin, testlerin, off-road ve enduro yarı şlarının da yer aldı ğı bir dergidir. Ayrıca dergide gezi yazılarına da yer verilmektedir. Genel yayın yönetmenli ğini Ay şin Uysal’ın yaptı ğı ve Aso Reklâm İleti şim bünyesinde yer alan derginin yayın hayatı 2008 yılında son bulmu ştur.

Yayın yönetmenli ğini Halit Bolkan'ın yaptı ğı Auto Start Dergisi 2004 yılında, dünyanın önde gelen otomobil dergilerinden Auto Motor & Sport'un katkılarıyla

37 haftalık olarak yayımlanmaya ba şlamı ştır; ancak 2005 yılında derginin yayın hayatına son verilmi ştir.

2004 yılında Plus Medya tarafından yayımlanan Car Plus Dergisi yayın hayatına ba şlamı ştır. Ancak bu derginin de yayın hayatı di ğer pek çok otomobil dergisi gibi günümüze kadar ula şamamı ş ve 2005 senesinde son bulmu ştur.

2004 yılının Şubat ayında modifiyeli otomobil dergisi TR Tuning Dergisi yayın hayatına ba şlamı ştır. Dergide Modifiyeli otomobiller, otomobil dünyası, sürü ş izlenimi, Tuning, röportaj ve motorsporları sayfaları bulunmaktadır. Ayrıca dergi okurları arasından hak kazanın otomobilini ücretsiz olarak modifiye etmektedir. Derginin ayrıca bir web sitesi de bulunmakta olup bu site Ekim 2008 tarihinde yenileyerek aynı zamanda bir haber portalı mantı ğı ile yayın hayatına devam etmektedir. TR Tuning 2009’un ilk sayısı ile "Türkiye’nin Modifiyeli Otomobil ve Drift Dergisi" sloganını benimseyerek logosundan tasarımına kadar yenilenmi ştir. Dergi günümüzde de halen aylık olarak yayımlanmaya devam etmektedir.

2004 yılında yayın hayatına ba şlayan di ğer bir dergi de Otomoto Dergisi’ dir. Medialink tarafından aylık olarak yayımlanan derginin yayın hayatı 2007 yılında son bulmu ştur.

Mercedes Magazin Dergisi 2004 yılında dünyada on yedinci ülke olarak Türkiye'de Maya Media tarafından Mercedes-Benz Türk A. Ş. için yayımlanmaya ba şlamı ştır. Mercedes Daimler AG Communications’ın izniyle üç ayda bir yayımlanmaktadır. Mercedes Magazin 13 bin ki şilik okur kitlesi için yayımlanmaktadır. Derginin okur kitlesini son üç yıl içinde Mercedes-Benz otomobil sahibi olanlar, basın mensupları, tüm reklâm ve medya satın alma grup ve ajansları, Mercedes-Benz Türk bayi satı ş ve servis te şkilatı, önde gelen şirketlerin üst düzey yöneticileri ve Mercedes-Benz Türk üst düzey yöneticileri olu şturmaktadır. Derginin içeri ğinde araç tanıtımları, Mercedes’ten haberler, çe şitli söyle şiler ve gezi yazılarına yer verilmektedir. Ayrıca derginin abonelik yoluyla isteyenlere de satı şı mümkündür.

38 Mart 2005 yılında Print & Trade Press Group bünyesinde kurulan yayın yönetmenli ğini Mesut N. Bıyık'ın yaptı ğı “0 km Otomobil Satın Alma Rehberi” niteli ğindeki Auto Info Dergisi yayın hayatına ba şlamı ştır. Benzerlerine Avrupa ve Amerika'da sıkça rastlanan otomobil satın alma rehberi özelliğine sahip dergi bu anlamda Türkiye'de bir ilktir. Aylık olarak yayımlanan Auto Info 2006 yılı sonunda Atom Medya ve Tüketici Hizmetleri bünyesine geçmi ştir. A ğırlıklı olarak test ve kar şıla ştırma yazılarının yer aldı ğı dergide sadece otomobil bilgisi de ğil, yakıt, lastik, aksesuar, güvenlik donanımları, yeni teknolojiyle ilgili testler, analizler de okuyucuya aktarılmaktadır. Ayrıca "0" km araçların fiyat listesine de yer verilmektedir. Ancak dergi en son Mayıs 2008'de yayınlanmış olup, bu sayıyla yayın hayatı son bulmu ştur.

2005 yılında Tuana Medya bünyesinde yer alan ve haber müdürlü ğünü Mesut Küçükay’ın yaptı ğı Otomobilden Dergisi yayın hayatına ba şlamı ştır. Dergi iki haftada bir yayımlanmakta olup Otomobilden Dergisi’nde otomotiv sektöründeki üretim, üretimlerle ilgili yatırımlar ve ülkemize kazandırdıkları, devletin sektöre bakı şı, markalar, yeni modeller ve bunların tanıtımı, distribütörler, satı ş ve pazarlama, yetkili satıcılar, sektördeki kampanyalar, satı ş sonrası hizmetler, yetkili servisler, yakıt ve enerji sektörü, benzin istasyonları, oto gaz sigorta şirketleri, yedek parça, yedek parça üreticileri, otomotiv yan sanayi, tamir - bakım, oto lastik sanayi, akü sanayi, oto aksesuarları, otomobil sporları, ülkemizdeki otoyollar, trafik kanunları, teknik bilgiler, servislerle ilgili konular, araç testleri; kısacası otomobil ve otomotiv sektörü ile birçok konu yer almaktadır. Ayrıca dergide “0” km. ve 2. el otomobil fiyatları, galeri fiyatları, ticari araç ve 2. el araç fiyatlarına yer verilmektedir.

Auto Info ve Otomobilden Dergileriyle aynı yıl “Türkiye’nin Tek Otomotiv Esteti ği Dergisi” sloganıyla Car Styling Dergisi yayın hayatına ba şlamı ştır. Aylık olarak yayımlanan derginin içeri ğinde otomotiv iç ve dı ş esteti ği, bakımı ile ilgili konulara ve haberlere yer verilmektedir. Ancak bu derginin de yayın hayatı günümüze kadar devam edememi ş ve bir süre sonra sonlanmı ştır.

39 Ticari Araçlar Dünyası Dergisi 2005 yılında Giri şim Yayıncılık bünyesinde aylık olarak yayın hayatına ba şlamı ştır. Ticari araç kapsamına giren otobüs, minibüs, kamyon, tır ve hafif ticari araçlarla bunlara malzeme tedarik eden yedek parça firmalarıyla, lastik ve madeni ya ğ konularını kapsayan ve sektöre yönelik yayın yapan bir dergidir. Dergide ticari araçlarla ilgili haber ve geli şmelere, araç tanıtımlarına, sektörden ki şilerle yapılan söyle şilere, sektörel haberlere ve fuarlara yer verilmektedir. Da ğıtım kanalı yayıncılı ğın örneklerinden olan dergi 2006 yılından itibaren Aramedya tarafından yayımlanmaktadır.

Da ğıtım kanalı yayıncılı ğının ülkemizdeki di ğer bir örne ği olan Auto World Dergisi de 2005 yılında yine Giri şim yayıncılık tarafından aylık olarak yayımlanmaya ba şlamı ştır. Türkiye'de otomotiv ana ve yan sanayi alanında kendine yer edinmeye çalı şan veya kendini ülke sınırları dı şına ta şımaya çalı şan firmaları bir araya getirmek amacıyla çıkan dergi, Ticari Araçlar Dünyası Dergisi gibi 2006 yılından beri Aramedya bünyesinde yer almaktadır. Dergide otomotiv dünyasından güncel haberler, otomobil tanıtımları, fuar haberleri, söyle şiler, firma tanıtımları, otomotiv sektörüyle ilgili mevzuatlara yer verilmektedir.

Dünyada toplam 26 ülkede yayımlanan İngiliz Autocar Dergisi , K. Koray Murato ğlu'nun editörlü ğünde Heymarket lisansı ile ülkemizde 2005 yılının Ekim ayında Türk Medya bünyesinde yayın hayatına ba şlamı ştır. Derginin orijinali dünyanın en eski otomobil dergisi olarak bilinmekte olup 1895 yılında yayımlanmaya ba şlamı ştır. Dergi çok geni ş ve iddialı bir test ar şivine sahip olup, ilk yol testini yapan dergidir. Derginin Türkiye'de yayımlanan sayılarında otomotiv sektöründeki güncel haberler, yenilikler ve geli şmeler, otomobil kar şıla ştırmaları, yakın geçmi ş ve günümüz modellerine ait otomobil testleri ve motorsporları haberleri yer almaktadır. Aylık olarak yayımlanan Autocar ülkemizde en çok satan otomobil dergilerindendir.

Dünyada toplam 12 ülkede Auto Motor & Sport adıyla yayımlanan Alman dergisi , Türkiye’deki yayın hayatına 2006 yılında ba şlamı ştır. 23 ülkede 62 derginin lisansına sahip olan Motor Presse International ve Turkuaz Medya Grubu ortaklı ğında kurulan

40 Turkuaz Motor Presse Dergi Yayıncılık tarafından aylık olarak yayımlanan derginin editörlü ğünü Halit Bolkan yapmaktadır. Bu dergi ülkemizde Auto Motor & Sport lisansı ile de ğil, ortaklı ğı ile yayımlanmaktadır. Derginin içeri ğinde otomotiv sektörü haberleri, otomobil testleri, otomobil kar şıla ştırmaları, yeni çıkan modellerle ilgili haberler, motorsporları haberlerinin yanı sıra çe şitli söyle şilere de yer verilmektedir. Auto Motor & Sport dergisi yayımlandı ğı birçok ülkedeki satı ş rakamlarıyla kıyaslanamayacak olsa da ülkemizde en çok satan otomobil dergileri arasında yer almaktadır.

Genel yayın yönetmenli ğini Edmon Bekyan’ın yaptı ğı aylık GT Dergisi, Üçer Ofset bünyesindeki Türkiye’de Race Rally , BST Medya bünyesinde yer alan Tuning Torch , İlker Kaplan’ın genel yayın yönetmenli ğinde çıkarılan aylık Tuning World dergileri de yayın hayatlarına 2006 yılında ba şlamı şlardır. Ancak bu dergilerin hiç birinin yayın hayatı uzun olmamı ş ve günümüze kadar ula şamamı şlardır.

1998 yılından beri İngiltere’de Harry Metcalfe editörlü ğünde aylık olarak yayımlanan ve içeri ğini performans arabalarının olu şturdu ğu Evo Dergisi , İngiltere, İtalya, Fransa, Yunanistan, Rusya, Malezya, Filipinler, Birle şik Arap Emirlikleri olmak üzere lisanslı olarak yayımlandı ğı 9 ülkeden sonra ülkemizde de 2007 yılında

Do ğuş Yayın Grubu bünyesinde Dennis Publishing LTD. lisansıyla yayımlanmaya ba şlanmı ştır. Barbaros Devecio ğlu’nun genel yayın yönetmenli ğini yaptı ğı derginin içeri ğini otomobil dünyasında ya şanan geli şmeler, haberler, yenilikler, yerli ve yabancı piyasalara dair ayrı ayrı de ğerlendirmeler, otomobil testleri ve otomobil kar şıla ştırmaları olu şturmaktadır. Ancak dergi satı ş rakamlarının beklenenin çok altında kalması nedeniyle 2009 yılının Haziran ayında yayımlanan son sayısıyla okuyucularına veda etmi ştir.

Media Sun tarafından yayımlanan ve a ğırlıklı olarak 4x4 araçlar olmak üzere otomobil, motosiklet haber ve test çekimlerine, motorsporlarına, klasik ve konsept araç tanıtımlarına, sektördeki önemli ki şilerle yapılan söyle şilerin yanı sıra do ğa ve sıra dı şı sporlara da yer veren 4x4 Supersport Dergisi 01 A ğustos 2007’de yayın

41 hayatına ba şlamı ştır. Genel yayın yönetmenli ğini Umut Özgür Sunay’ın yaptı ğı dergi 2 ayda bir yayımlanmaktadır. Derginin da ğıtımı Yaysat tarafından yapılmaktadır.

2007 yılında yayın hayatına ba şlayan di ğer bir dergi de daha önce kapatılan Otomoto Dergisinin yayıncısı Medialink tarafından yayımlanan Car Dergisidir. Dergi Emap Automotive lisansı ile ülkemizde aylık olarak yayımlanmaktadır. Bu derginin en büyük özelli ği büyük bir medya kurulu şu bünyesinde yer almayan ülkemizdeki tek lisanslı otomobil dergisi olmasıdır. İngiltere’de 1962 yılından beri yayımlanan Car dergisi Türkiye dı şında, Çin, Yunanistan, Hindistan, Meksika, Ortado ğu, Tayland, Güney Afrika, İspanya, Rusya'da da yayımlanmaktadır. Dergide yeni çıkan otomobillerle ilgili haberlere, çevirilere, otomobil kar şıla ştırmalarına, otomotiv dünyasındaki geli şmelere, teknik verilere ve otomotiv sektöründeki ki şilerle söyle şilere yer verilmektedir.

TR Classic Car Dergisi Türkiye'nin ilk klasik otomobil ve klasik ya şam kültürü dergisi olarak 29 Mart 2007'de yayın hayatına ba şlamı ştır. Dergi Ersözlü Otomotiv ortaklı ğında BAY Medya tarafından 2 aylık olarak yayımlanmaktadır. Genel yayın yönetmenli ğini Bülent Aydın’ın yaptı ğı derginin okuyucu kitlesini ba şta “koleksiyoner”, “kullanıcı”, “alıcı-satıcı”, “ilgili” ve “meraklı” olarak klasik otomobil tutkunları ve lüks ya şam eğilimlerini takip eden üst düzey bir kesim olu şturmakla birlikte dergi her kesimden okuyucuya hitap etmektedir. Classic Car’da, dünyadan ve Türkiye’den klasik otomobil ile ilgili teknik haberler, klasik otomobil kültürü ile ilgili haberler yer almaktadır. Ayrıca hitap etti ği üst düzey kesimin beklentisine uygun olarak dergide saatten mücevhere, yattan uça ğa, otomobilden motosiklete, içkiden yeme ğe, modadan sanata kadar çe şitli konulara yer verilmektedir. Classic Life adlı bir eki de bulunan dergi aynı zamanda Klasik otomobil müzayedesi de gerçekle ştirmektedir.

Ülkemizde yayımlanan di ğer bir klasik otomobil dergisi olan Auto Classic Dergisi ise Turkuvaz Medya Grubu ve Motor Presse International ortaklı ğında kurulan Turkuvaz Motor Presse Dergi Yayıncılık tarafından 2008 yılından beri yayımlanmaktadır. Üç ayda bir yayımlanan Auto Classic dergisi Motor Presse

42 International lisansı ile Auto Motor & Sport ekibi tarafından klasik otomobil tutkunları için hazırlanmaktadır. Derginin içeri ğinde, Türkiye ve Avrupa`dan seçilmi ş, dönemlerine damgalarını vurmu ş ve günümüze kadar üretildi ği gibi muhafaza edilmi ş klasik otomobiller ve klasik otomobillere ait teknik veri ve tablolar yer almaktadır. Auto Classic Dergisinde otomobiller haricinde kalite ve lüksü temsil eden e şyalar, özel markaları yaratan insanların hikâyeleri, klasik otomobil camiasının önde gelen isimleri, moda, vitrin gibi hayata dair sayfalar da bulunmaktadır. Derginin editörlü ğünü Auto Motor & Sport dergisinin de editörlü ğünü yürüten Halit Bolkan yapmaktadır.

2.3. Türkiye’deki Otomobil Dergilerinin Türleri

Tablo 3 – Türkiye’deki Otomobil Dergilerinin Türleri

43 Otomobil dergicili ği ile ilgili olarak yaptı ğım görü şmeler ve bu alanda yapılan yayın incelemelerim sonucunda ülkemizde yayımlanan otomobil dergilerinin türlerini yayın periyotlarına göre, satı ş/da ğıtım kanallarına göre, lisanslarına göre ve yayıncılarına göre olmak üzere dört ana ba şlık altında toplamak mümkündür. Bu dört ana tür de kendi içinde alt türlere ayrılmaktadır.

Ülkemizdeki otomobil dergilerini periyodik olarak inceledi ğimizde, haftalık, iki haftada bir, aylık, iki aylık ve üç ayda bir olmak üzere beş ayrı periyotta yayımlandıklarını görmekteyiz.

Satı ş/Da ğıtım kanalları açısından inceledi ğimizde ise bayilerde satılmayan sadece abonelik veya da ğıtım yoluyla okuyucularına ula ştırılan dergilerin yer aldı ğı da ğıtım kanalı yayıncılı ğı otomobil dergileri, bayilerde satılan dergiler ve internet üzerinden yayımlanan otomobil dergileri olmak üzere üç ayrı tür otomobil dergisine rastlamaktayız. Bayilerde satılan otomobil dergilerinin de, içerik ve hedef kitleleri bakımından, otomobil keyif dergileri, motorsporları dergileri, modifiyeli otomobil dergileri ve otomobil ilan dergileri olmak üzere dörde ayrılmaktadır.

Bunların dı şında otomobil dergileri uluslararası dergilerin lisans hakları alınarak ya da tamamen ba ğımsız ve özgün bir marka olarak yayımlanmaları göz önünde bulundurularak lisanslı veya lisanssız olmak üzere ikiye ayrılmaktadırlar.

Son olarak da otomobil dergileri herhangi bir medya grubuna ba ğlı ya da bireysel olarak yayımlanmaları açısından yayıncılarına, derginin ba ğlı oldu ğu kurulu şa göre iki ayrı grupta de ğerlendirilebilir.

2.3.1. Yayın Periyotlarına Göre Otomobil Dergileri

Türkiye’de otomobil dergileri yayın periyotları bakımından incelendi ğinde bu dergilerin haftalık, iki haftada bir, aylık, iki aylık ve üç aylık olmak üzere be ş ayrı periyotta yayımlandı ğı görülmektedir.

Otohaber ve Autoshow Dergileri ülkemizde haftalık olarak yayımlanan otomobil dergilerinin en yüksek tirajlılarıdır. Bu dergilerin en büyük avantajı daha kısa aralıklarla basılmaları nedeniyle çok daha güncel haberlere yer verebilmeleridir. Dergi çalı şanlarının dergiyi baskıya hazırlamaları için daha kısıtlı zamanları vardır ve bu nedenle daha yo ğun ve daha hızlı çalı şmaları gerekmektedir. Ancak sayfa sayıları daha uzun periyotta yayımlanan dergilere kıyasla daha azdır.

Otomax ve Otomobilden Dergileri ise ülkemizde iki haftada bir yayımlanan otomobil dergilerine örnektir. Ancak çe şitli markalara ait otomobil modellerinin 2.el satılık ilanlarının yer aldı ğı Otomax dergisinin yayın hayatına 10 Kasım 2008 tarihi itibariyle son verilmi ş, dergi internet üzerinden yayımlanmaya devam etmi ştir. Mart 2009’da ise adı de ğişmi ştir. İki haftada bir yayımlanan bir di ğer dergi olan Otomobilden ise daha çok sektörle ilgili haberlerin, yedek parça, otomotiv yan sanayi, otomobil servisleri ile ilgili konuların da yer aldı ğı ve seri ilan sayfalarının da bulundu ğu bir otomobil dergisidir.

Auto Motor & Sport, Autocar, Car, Tuning Türkiye gibi dergiler ise aylık olarak yayımlanan otomobil dergileridir. Daha kısa periyotta yayımlanan dergilere oranla bu dergilerde yer alan haber ve tanıtımların güncelli ğini kaybetme riskleri daha yüksektir. Ancak daha kısa periyotta yayımlanan dergilere oranla çok daha geni ş içeri ğe sahip dergilerdir. Derginin yayına hazırlanması için daha geni ş zamana sahip olduklarından ötürü testlere ve haberlere sayfalarında daha ayrıntılı yer verebilirler.

Haftalık, 2 haftalık ve aylık yayın periyotlarına sahip otomobil dergilerinin yanı sıra iki ayda bir yayımlanan otomobil dergileri de bulunmaktadır. TR Classic Car, 4x4 Supersport dergileri ile da ğıtım kanalı yayıncılı ğının bir örne ği olan Oto Yedek Parça ve Servis Ekipmanları Dergisi ülkemizde iki ayda bir yayımlanan otomobil dergilerine örnektir.

Son olarak da Auto Classic, Mercedes Magazin ve Dodge gibi üç ayda bir yayımlanan dergiler bulunmaktadır. Üç ayda bir yayımlanan otomobil dergilerini

45 inceledi ğimizde bu dergilerin genellikle da ğıtım kanalı yayıncılı ğı otomobil dergilerinin örnekleri oldukları göze çarpmakla birlikte Auto Classic Dergisi bayilerde satılan üç ayda bir yayımlanan otomobil dergilerindendir.

Ülkemizde yayın periyotları açısından inceledi ğimizde otomobil dergilerinin ço ğunlu ğun haftalık ve aylık periyotlarda yayımlandı ğını görmekteyiz. Da ğıtım kanalı yayıncılı ğı dergilerinin ise genellikle iki ve üç aylık periyotlarla yayımlandı ğı göze çarpmaktadır.

2.3.2. Da ğıtım/Satı ş Kanallarına Göre Otomobil Dergileri

Otomobil Dergileri hedef kitleye ula ştırılma biçimlerine göre, “Da ğıtım Kanalı Yayıncılı ğı Otomobil Dergileri”, “Bayilerde Satılan Otomobil Dergileri” ve “ İnternet Üzerinden Yayımlanan Otomobil Dergileri” olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

2.3.2.1. Da ğıtım Kanalı Yayıncılı ğı Otomobil Dergileri

Bu dergiler sektörel olup, reklâma dayalı dergilerdir. Bu dergilerin bayilerde satı şları yoktur. Dergilerin da ğıtımı sadece abonelik yöntemi ile yapılmaktadır. Ülkemizde bu türde yayımlanan dergilerin ço ğunu yedek parça sektörüyle ilgili dergiler olu şturmaktadır. Bununla do ğru orantılı olarak bu türde dergiler reklâm gelirlerini ağırlıklı olarak oto yedek parça üreticilerinden sa ğlarlar ve hedef kitleleri genellikle araç tamirini yapan ki şilerdir. Bu sebeple de hemen hemen tüm sanayi sitelerine gönderilirler. Oto Yedek Parça ve Servis Ekipmanları, AutoMotiv Guide, AutoWorld ve Ticari Araçlar Dünyası Dergileri bu dergilere örnektir. Bu dergilerin içinde Oto Yedek Parça ve Servis Ekipmanları Dergileri da ğıtım kanalı yayıncılı ğının Türkiye’deki ilk örnekleridir.

Da ğıtım kanalı yayıncılı ğı otomobil dergilerini incelerken bahsetti ğimiz dergi türlerinin yanı sıra ülkemizde otomobil markaları tarafından yayımlanan, kendilerini lifestyle otomobil dergileri olarak tanımlayan ve marka dergileri olarak da

46 adlandırabilece ğimiz Mercedes Magazin, Dodge, Freedom Chrysler, Audi Magazine, VW Magazine vb. otomobil dergilerine de de ğinmekte fayda vardır.

Bu dergilerin özellikleri belirli bir okuyucu kitlesi için otomobil firmaları tarafından periyodik olarak yayımlanıyor olmalarıdır. Hedef kitlelerini markanın mü şterileri ya da potansiyel mü şterileri, önde gelen şirketlerin üst düzey yöneticileri, kendi bayi satı ş ve servis a ğları, markanın üst düzey yöneticileri, basın mensupları, reklâm ajansları ve medya grupları, kısaca belirtmek gerekirse markanın mü şterileri, markanın olası mü şterileri ve markanın tanıtımını yapabilecek olan ki şiler olu şturmaktadır.

Bu dergilerin içeriklerini markaların yeni ürünleriyle ilgili tanıtımlar, firma yetkilileriyle yapılan söyle şiler ve hedef kitlelerine hitap eden gezi yazıları olu şturmaktadır.

Ülkemizde genellikle üç ayda bir yayımlanan bu dergiler otomobil markalarının hedef kitlelerine belirli periyotlarda gönderilmekte olup, hiçbirinin bayilerde satı şı yapılmamaktadır. Bu dergilerden Mercedes Magazin kendi mü şterilerine ve bayilerine ücretsiz gönderilirken, derginin abonelik yoluyla isteyenlere ücretli olarak gönderimi mümkündür. Ancak bu dergilerin ço ğu sadece firmanın belirledi ği ki şilere ve ücretsiz olarak gönderilmektedir, abonelik yoluyla satı şı yoktur.

2.3.2.2. Bayilerde Satılan Otomobil Dergileri

Hedef kitlenin bayilerden para kar şılı ğında satın alabildikleri otomobil dergileridir. Bu dergilerin aynı zamanda abonelik sitemleri de mevcuttur; ancak dergiye eri şimin tek yolu abonelik de ğildir.

Bayide satılan otomobil dergileri içeriklerine ve hedef kitlelerine göre “Otomobil Keyif Dergileri”, “Motorsporları Dergileri”, “Modifiyeli Otomobil Dergileri” ve “Otomobil İlan Dergileri” olmak üzere dört alt gruba ayrılmaktadır.

2.3.2.2.1. Otomobil Keyif Dergileri

Genellikle sosyo-ekonomik gelir düzeyi daha yüksek olan otomobil kullanıcılarına ve otomobil tutkunlarına hitap etmektedir. Ülkemizde otomobil keyif dergileri genellikle aylık ve haftalık periyotlarda yayımlanmakla birlikte iki ve üç aylık yayımlanan otomobil keyif dergilerinin örnekleri de bulunmaktadır.

Otomotiv dünyasındaki geli şmeler, otomobil markalarının yeni çıkan ya da çıkacak olan modellerinin tanıtımları, otomobillerle yapılan test sürü şü izlenimleri, otomobillerin teknik verileri, otomotiv sektöründen ki şilerle yapılan söyle şiler, motorsporları haberleri, vb. konular otomobil keyif dergilerinin içeriklerini olu şturmaktadır.

Otomobil keyif dergilerinin içerikleri yayımlanma periyotlarına ba ğlı olarak bazı farklılıklar göstermektedirler. “Aylık olarak yayınlanan otomobil keyif dergilerinin konuları ve testleri daha detaylı i şledikleri görülmektedir. Haftalık otomobil keyif dergilerinin ise teknik bilgisi ortalama düzeyde olan okuyucunun daha kolay okuyaca ğı temel bilgileri sundu ğu görülmektedir.” 14 Tabii ki bu noktada haftalık dergilerdeki zaman ve yer kısıtını da göz önünde bulundurmak gerekir.

Ayrıca “haftalık otomobil keyif dergileri otomobil alıp-satacak olan ki şilere, aylık otomobil keyif dergilerine kıyasla daha çok hitap etmektedirler.” 15 Nitekim “0” km otomobil ve ikinci el otomobil fiyatlarının yer aldı ğı eklerin de genellikle haftalık otomobil keyif dergileri tarafından verildi ğini görmekteyiz. Ancak ülkemizde lisanslı olarak yayımlanan Autoinfo Dergisi gibi aylık olarak çıkarılan otomobil satın alma rehberi niteli ğinde dergiler de bulunmaktadır. Bu derginin yarısında otomobil ile ilgili haberlere rastlarken di ğer yarısında otomobillerin “0 km” ve ikinci el de ğerlerine yer verilmektedir. Ancak bu derginin de yayın hayatı 2008 yılında son bulmu ştur.

14 Hırant Kasapo ğlu ile e-posta yoluyla görü şme, 14 Aralık 2006 15 Ay şe Elif Özmen ile görü şme, 28 Kasım 2006

2.3.2.2.2. Motorsporları Dergileri

Motorsporları dergilerinin hedef kitlesini motorsporlarının içinde yer alan ya da motorsporlarına ilgi duyan ki şiler olu şturmaktadır. Türkiye’den ve dünyadan motorsporları ile ilgili haberler, motorsporları ile ilgilenen ki şilerle yapılan söyle şiler, motorsporlarıyla ilgili tanıtım, yenilik ve geli şmeler bu tür dergilerin içeriklerini olu şturmaktadır.

Türkiye’de motorsporları dergilerinin ilk örneklerinden biri 1981 yılında yayın hayatına ba şlayan Ralli Dünyası dergisidir. Ancak bu dergi günümüzde artık yayımlanmamaktadır.

Ülkemizde sadece motorsporlarıyla ilgili içeri ğe sahip dergilere az rastlanmakla birlikte lisanslı bir dergi olan F1 Racing Dergisi günümüzde halen yayımlanan bu türdeki otomobil dergilerine örnek te şkil etmektedir. Motorsporları ile ilgili haberler genellikle otomobil dergilerinin içinde, birkaç sayfa olarak yer almaktadır.

Ülkemizde motorsporlarına verilen önemin ve ilginin ne kadar az oldu ğunu göz önünde bulundurdu ğumuzda, ülkemizde yayımlanan motorsporları dergilerinin sayısının de bu ilgiyle paralel oldu ğunu söylemek yanlı ş olmayacaktır.

2.3.2.2.3. Modifiyeli Otomobil Dergileri

Modifiyeli otomobillerle ilgili tanıtımların, aracına modifiye yaptırmak isteyen otomobil meraklılarının ihtiyacına yönelik bilgi, haber ve yazıların yer aldı ğı otomobil dergileridir. İçeriklerini inceledi ğimizde bu dergilerin tümünde modifiyeli otomobillerin tanıtımlarına yer verildi ği görülmektedir.

Ülkemizde modifiyeli otomobil dergilerinin hedef kitleleriyle otomobil keyif dergilerinin hedef kitleleri farklılıklar göstermektedir. “Bu dergiler, hıza meraklı,

49 ekonomik gelir düzeyi daha dü şük oldu ğundan maddi durumu yüksek kapasitede bir araca sahip olmaya elveri şli olmayan, bu nedenle de sahip oldu ğu aracını, çeşitli müdahalelerle geli ştirerek, onu oldu ğundan farklı bir hale getirmeye çalı şan bir kitleye hitap etmektedir.”16 Nitekim ülkemizde yayımlanan bu dergileri inceledi ğimizde dergide yer alan otomobillerin daha çok orta gelir düzeyindeki ki şilere hitap ettiklerini görmekteyiz.

Kısaca belirtmek gerekirse, modifiyeli otomobil dergileri hitap etti ği kitlenin sahip oldu ğu otomobillerini geli ştirmelerine, onları daha güzel hale getirmelerine yardımcı olmak amacıyla yayımlandıklarını söylemek mümkündür.

TR Tuning ve Tuning Türkiye Dergileri ülkemizde yayımlanan Modifiyeli otomobil dergilerinin örnekleridir. Tuning Türkiye Dergisinin satı ş rakamlarını inceledi ğimizde, ülkemizde en çok satan aylık otomobil dergileri içinde üçüncü sırada yer almaktadır.

2.3.2.2.4. Otomobil İlan Dergileri

Yukarıda bahsetti ğimiz otomobil dergilerinin yanı sıra ülkemizde “Otomobil İlan Dergileri” de bayilerde satılan otomobil dergilerindendir. Bu dergiler sadece araç alım – satımına yönelik olarak yayımlanmaktadır. İçeriklerinin tamamını ya da tamamına yakınını resimli araç ilanları olu şturmaktadır. Oto Bülten, Otomax ve Arabam.com Dergileri bu türde dergilerin örnekleridir.

Ülkemizdeki otomobil ilan dergilerinin ilk örne ği 1995 yılında haftalık olarak yayımlanmaya ba şlayan Oto Bülten Dergisidir. Derginin 2002 yılında www.otobulten.com adıyla bir internet sitesi de kurulmu ş ve bu site üzerinden de ikinci el otomobil ilanlarına yer verilmeye ba şlanmı ştır. Ayrıca bu siteden de basılı derginin sanal kopyasına ula şmak mümkündür.

16 Ömer Erdem ile görü şme, 23 Kasım 2006

50 Arabam.com dergisi 2000 yılından beri haftalık olarak yayımlanmakta olup dergide sadece ikinci el otomobil ilanlarına yer verilmektedir. Oto Bülten Dergisinde oldu ğu gibi bu derginin de bir internet sitesi bulunmakta ve bu site üzerinden de ilanlar yayımlanmaktadır. Dergi her hafta Salı günleri Milliyet Gazetesi ekinde ücret kar şılı ğı satılmakla birlikte gazete eki haricinde de bayilerden satın alınabilmektedir.

Yayın hayatına Borusan bünyesinde 2000 yılında ba şlayan ve 10 Kasım 2008 tarihinden itibaren sadece internet üzerinden yayına geçen Otomax Dergisi de otomobil ilan dergilerinin bir örne ğidir. Dergide Arabam.com dergisinden farklı olarak ikinci el ilanlarının yanı sıra, çok az sayfa ile kısıtlı kalsa da, otomobil dünyasından haberlere ve geli şmelere, hatta motorsporları haberlerine bile kısıtlı olarak yer verilmekteydi. Mart 2009 itibariyle Borusan’ın Manheim Auctions ile gerçekle ştirdi ği anla şma sonrasında internet sitesinin adı www.manheimturkiye.com olarak de ğişmi ştir.

2005 ve 2008 yılları arasında yayımlanan Auto Info adlı otomobil dergisi de otomobil satın alma rehberi olarak çıkmı şsa da dergide sadece otomobil piyasasıyla ilgili bilgi ve fiyatlar yer almaktaydı. Bunun yanı sıra Auto Info’da otomobil satı şı için ilanlara yer verilmemekteydi. Bu dergi daha ziyada otomobil satın alacak ki şilerin karar verme sürecinde onlara yardımcı olmak amacıyla yayımlanmaktaydı. Bu nedenlerle Auto Info’yu söz konusu otomobil ilan dergilerinden ayrı tutmak gerekmektedir.

2.3.2.3. İnternet Üzerinden Yayımlanan Otomobil Dergileri

İnternet üzerinden yayımlanan otomobil dergilerinden bahsetmeden şunu belirtmek gerekir ki; birçok otomobil dergisinin internet sayfası bulunmakta olup bu sayfalar üzerinden de yayın yapmakta, çe şitli konu ve haberlere web sayfalarında yer vermektedirler. Özellikle otomobil ilan dergileri internet sayfalarında da, basılı dergilerinde yer alan ilanlardan farklı olarak satılık otomobil ilanlarına yer vermektedir. Ancak “ İnternet Üzerinden Yayımlanan Otomobil Dergileri” ile bu

51 bölümde bahsedece ğimiz dergiler, yayın hayatını sadece internet üzerinden yürüten otomobil dergileri olacaktır.

Ülkemizde internet üzerinden yayımlanan di ğer bir de ğişle e-otomobil dergilerinin ilk örne ği 2000 yılında bir yabancı siteden esinlenerek Ahmet Çelik tarafından kurulan www.otomobilgazetesi.com ’dur. Dergi ilk olarak sektör içinde çalı şanların kendi aralarında haberle şmelerini sa ğlamak amacıyla kurulmu ş; ancak zamanla sitede basın bültenlerine, otomobil sektörüyle ilgili haberlere, otomobil satı ş verilerine, aylık ve haftalık otomobil dergisi satı ş rakamlarına, “0km” ve 2.el otomobil piyasası verilerine, tanıtım videolarına yer verilmeye ba şlanmı ş ve dergi günümüzdeki halini almı ştır.

Ülkemizde yayımlanan di ğer bir e-otomobil dergisi de 01 Temmuz 2008 tarihi itibariyle yayın hayatına ba şlayan e-otodergi ’dir. Derginin editörlü ğünü Emre Anamur ve Tarık Akagün yapmaktadır. Bu derginin www.otomobilgazetesi.com’dan farkı derginin sadece bir web sitesi formatında olmayıp her ay dergi formatındaki yayının internet üzerinden bilgisayara indirilebiliyor olmasıdır. Dergi pdf formatında, aynen basılı bir dergi gibi; ancak bilgisayar ekranı üzerinden okunmaktadır ve bu özelli ğiyle Türkiye’de bir ilktir. Dergide otomobil dünyasından haberlere, sektördeki geli şmelere, sürü ş izlenimlerine, motorsporları haberlerine ve çe şitli söyle şilere yer verilmektedir. Dergi Mayıs 2009’da 17 bine yakın ki şi tarafından indirilerek günümüzde pek çok otomobil dergisinden çok daha fazla sayıda okuyucuya ula şmı ştır.

Bu dergilerin en büyük avantajı basılı otomobil dergilerinin ula ştı ğından çok daha geni ş bir kitleye ula şabilmeleridir. İnternet üzerinden yayın yapan dergilere eri şimleri inceledi ğimizde bu sitelerde yer alan haberlerin ula ştı ğı ki şi sayısının dergi satı şlarından çok daha yüksek oldu ğu görülmektedir.

52 Yine bu dergilerin di ğer bir avantajı da “reklâm verenin internete daha sıcak bakması ve internette yayımlanan otomobil dergilerine daha rahat ilan alınabiliyor olmasıdır” 17

Tüm bunların yanı sıra internet dergilerinin maliyetleri basılı dergilerle kıyaslanmayacak kadar dü şüktür. En önemli gider kalemlerinden sayabilece ğimiz baskı ve da ğıtım harcamaları bu dergiler için söz konusu olmamaktadır. www.otomobilgazetesi.com sitesinin sahibi Ahmet Çelik’in otomobil dergicili ğinin gelece ğinin internette olaca ğına dair iddiası, bu dergilerin ula ştığı kitle, ilan alma avantajı, maliyetlerinin dü şüklü ğü ve basılı otomobil dergilerinin günümüzdeki satı ş rakamları göz önünde bulunduruldu ğunda çok da uzak gözükmemektedir.

Söz konusu internet otomobil dergilerinin yanı sıra basılı olarak yayın hayatlarına ba şlayan; ancak daha sonra internet üzerinden yayın yapmaya ba şlayıp basılı dergilerinin yayınını sonlandıran ve sadece internet üzerinden yayımlanan otomobil ilan dergileri de bulunmaktadır. Ancak bu dergiler günümüzde otomobil dergilerinden ziyade otomobil ilan siteleri görünümünde olup, internet üzerinden yayımlanan otomobil dergileri statüsünde de ğerlendirmek do ğru olmayacaktır.

2.3.3. Lisanslarına Göre Otomobil Dergileri

Ülkemizdeki otomobil dergilerini, yurtdı şında çıkan otomobil dergilerinin isim hakları alınarak yayımlanan lisanslı otomobil dergileri ve herhangi bir dergiyle ba ğlantısı olmayan, tamamen özgün olarak, sıfırdan bir marka yaratılarak yayımlanan lisanssız otomobil dergileri olarak ikiye ayırmak mümkündür.

17 Ahmet Çelik ile görü şme, 07 Mayıs 2009

53 2.3.3.1. Lisanslı Otomobil Dergileri

Yurtdı şında çıkan, tanınmı ş otomobil dergilerinin lisans hakkı alınarak, bu dergilerin orijinallerinin sahip oldu ğu gerek şekilsel, gerek içeriksel standartlar korunarak ülkemizde çıkarılan yabancı kaynaklı dergilerdir.

Bu tür dergilerde tüm dünyadaki kalıp aynıdır. Dergiler belirli standartlara uygun olarak tüm dünyada aynı şekilde yayımlanır. Haberler yerelle ştirilebilmekte; ancak şekil ve içerik olarak çok fazla esneklik tanınmamaktadır.

Lisanslı dergilerin en büyük özelli ği ve avantajı bu dergilerin çok geni ş foto ğraf, test, teknik veri ve haber ar şivlerinden yararlanma olana ğına sahip olmalarıdır. Özellikle ülkemizde otomobillerin test olanaklarının sınırlı olması nedeniyle, bu alanda çok daha fazla teknik veriye ve foto ğrafa ula şabilecekleri geni ş bir ar şiv imkânına sahip olmaları, lisanslı dergiler açısından di ğer dergilere oranla önemli bir avantaj sa ğlamaktadır.

Ayrıca reklâm gelirleri bakımından inceledi ğimizde de uluslararası bir marka deste ğine sahip olmaları nedeniyle daha kolay reklâm alma avantajına sahiplerdir. Uluslararası bir derginin adına sahip olmaları reklâm verenler açısından güven vericidir. Bu dergiler reklâm verenlere kendilerini ve kalitelerini kanıtlamak zorunda de ğillerdir. Bu durum da derginin reklâm almasında büyük bir rahatlık sa ğlamaktadır.

Tüm bu avantajların yanı sıra lisanslı olmaları nedeniyle bu otomobil dergilerinde esneklik daha azdır ve de ğiştirilmesi pek mümkün olmayan sıkı kurallar söz konusudur. Bu durum da dergiyi yayına hazırlayanlar açısından kimi zaman dezavantaj olu şturmaktadır.

Türkiye’de 1992 yılından beri yayınlanan Autoshow Dergisi ülkemizdeki lisanlı otomobil dergilerinin ilkleri arasında yer almaktadır. 2005 senesinde yayınlanmaya

54 ba şlayan İngiliz Autocar ve 2006 senesinde yayınlanmaya ba şlayan Alman Auto Motor & Sport dergileri dünyanın birçok ülkesinde yayımlanan otomobil dergilerinin ülkemizdeki örneklerini olu şturmaktadır.

Ülkemizde lisanslı dergiler genellikle büyük medya holdinglerinin bünyesinde çıkarılmaktadır; ancak az sayıda olmakla birlikte bireysel olarak çıkarılan lisanslı otomobil dergilerine de rastlamak mümkündür. Örne ğin ülkemizde “Emap Automotive” lisansıyla yayımlanmakta olan “Car” dergisi bir medya grubuna ba ğlı olmadan bireysel olarak çıkarılan otomobil dergilerinin nadir örneklerindendir.

2.3.3.2. Lisanssız Otomobil Dergileri

Uluslararası herhangi bir dergi ile ba ğlantısı olmadan tamamen ulusal giri şimler ile yayımlanan, kendi özgün sayfa düzenine sahip olan, içerik ve standartlarının dergiyi hazırlayanlarca belirlendi ği otomobil dergileridir.

İçerik bakımından lisanslı otomobil dergileriyle benzerlikler göstermesine ra ğmen ar şiv, foto ğraf ve teknik veri olarak kaynakları çok daha sınırlıdır. Bu durum bu tür dergiler için çe şitli sıkıntılar do ğurmaktadır. Örne ğin otomobil dergilerinin içeriklerini inceledi ğimizde vazgeçilmez olan otomobil testlerini kendi imkânlarıyla gerçekle ştirme zorunlulu ğuyla kar şı kar şıyadırlar ki bu durum zaten maddi olanakları kısıtlı olan bu dergiler için önemli bir sorun te şkil etmektedir. Söz konusu testlerin gerçekle ştirilebilmesi için gerekli olan ko şulların sa ğlanması maddi olanaksızlıklar nedeniyle kısıtlı kadroyla yayına hazırlanan bu dergilere ekstra maliyet getirmektedir.

Arkalarında uluslararası bir markanın gücünün olmaması ve bu dergilerin ço ğunun bireysel olarak çıkarılmaları ve dolayısıyla da büyük bir medya kurulu şunun deste ğine sahip olmamaları nedeniyle reklâm alma konusunda lisanslı dergiler kadar avantajlı de ğillerdir.

55 Gerek kaynak veri, ar şiv ve içeriksel zorluklar gerekse de maddi yetersizlikler gibi daha önce de belirtmi ş oldu ğumuz nedenlerle ülkemizde bu tür dergilerin yayın hayatları ne yazık ki pek de düzenli olamamakta ya da kısa sürmektedir.

Ülkemizde bireysel olarak ve lisanssız yayımlanmı ş Otomoto Dergisi bu duruma örnektir. Dergi 2004 yılında aylık olarak yayımlanmaya ba şlamı ş; ancak 2007 yılında yayın hayatına son verilerek dergiyi çıkaran ekip lisanslı bir dergi olan Car Dergisini çıkarmaya ba şlamı ştır. Car Dergisi de ülkemizde bireysel olarak yayımlanan lisanslı otomobil dergilerinin tek örne ğidir.

Ancak bunların yanı sıra ülkemizde uzun yıllardır düzenli olarak yayın hayatını sürdüren lisanssız otomobil dergilerinin örneklerine de rastlamaktayız. Örne ğin herhangi bir büyük medya kurulu şuna ba ğlı olmayan Magazin Otomobil Dergisi yayımlanmaya ba şladı ğı 1989 yılından beri düzenli olarak yayın hayatını sürdürmektedir ve günümüzde de halen yayımlanmaya devam etmektedir. Ancak derginin satı ş rakamlarının aylık ortalama be ş yüz civarında oldu ğunu da belirtmekte fayda vardır.

2.3.4. Yayıncısına Göre Otomobil Dergileri

Ülkemizdeki otomobil dergilerini inceledi ğimizde bu yayınların ya medya gruplarının çatısı altında ya da bireysel çabalar neticesinde yayımlandıklarını görmekteyiz. Bu do ğrultuda otomobil dergilerini “Medya Gruplarına Ba ğlı Olarak Yayımlanan Otomobil Dergileri” ve “Bireysel Olarak Yayımlanan Otomobil Dergileri” olmak üzere iki ayrı grupta incelemek mümkündür.

56 2.3.4.1. Medya Gruplarına Ba ğlı Olarak Yayımlanan Otomobil Dergileri

Basın yayın alanında faaliyet gösteren medya gruplarına ba ğlı olarak yayımlanan otomobil dergileri medya gruplarına ba ğlı olarak yayımlanan otomobil dergileri içerisinde yer almaktadır.

Do ğan Medya Grubu tarafından yayımlanan Autoshow, Turkmedya Grubu tarafından yayımlanan Autocar ve Merkez Yayın Holding tarafından yayımlanan Otohaber dergileri ülkemizde bu tür otomobil dergilerinin en bilinen örneklerindendir.

Medya gruplarına ba ğlı olarak yayımlanan otomobil dergilerinin ait oldukları büyük medya kurulu şları bu dergilere gerek tanıtım faaliyetleri, reklâm gelirleri ve da ğıtım olanakları yönünden, gerekse dergiyi yayına hazırlayan kadroların daha fazla olanaklara sahip olması yönünden birçok avantaj sa ğlamaktadır. Tabii ki söz konusu bu avantajların da genellikle dergilerin satı ş rakamlarına olumlu yansımaları olmaktadır.

Ku şkusuz bir dergi yayın hayatına ba şlayaca ğı zaman öncelikle böyle bir derginin varlı ğının mümkün oldu ğunca çok sayıda insana ula ştırılarak derginin adının duyurulması gerekmektedir ve bu gereklilik yayıncıya önemli bir reklâm ve tanıtım maliyeti getirmektedir. Ancak yayımlanacak olan dergi büyük bir medya kurulu şu bünyesinde yayın hayatına ba şlıyorsa, medya kurulu şlarının sahip oldukları maddi olanaklar daha fazla oldu ğundan, bu dergilerin tanıtımları için gerekli olan bütçe rahatlıkla sa ğlanabilmekte, dergilerin bilinirli ği kolaylıkla artırılmakta ve dergilerin adının çok daha fazla potansiyel okuyucuya ula şmasına olanak tanınmaktadır.

Bu tür dergilerin di ğer bir avantajı da reklâm gelirlerinde kar şımıza çıkmaktadır. Şüphesiz günümüzde dergilerin en büyük gelir kaynaklarından birini reklâm gelirleri olu şturmaktadır. Hatta dergi satı şlarının son derece dü şük oldu ğu ülkemizde

57 dergilerin hayatlarını sürdürebilmeleri için sadece satı ş gelirleri yeterli olmamakta ve ayakta kalabilmek için reklâm gelirlerine ihtiyaç duymaktadırlar. Bu noktada büyük bir medya grubuna ba ğlı olarak yayımlanan dergiler arkalarındaki bu gücün reklâm veren üzerinde yarattı ğı olumlu etki ve verdi ği güvenle çok daha rahat reklâm alabilmekte ve yayın hayatlarının devamı için gerekli olan kayna ğı çok daha rahat sa ğlayabilmektedirler.

Ülkemizde di ğer tüm dergicilik türlerinde oldu ğu gibi otomobil dergicili ğinde de di ğer bir önemli sorun da ğıtımdır. Ancak büyük medya kurulu şları kendi da ğıtım şirketlerine sahip oldukları için, bu medya gruplarının bünyesinde yer alan di ğer tüm dergiler gibi otomobil dergilerinin de da ğıtımı bu şirketler tarafından gerçekle ştirilmektedir.

Medya gruplarının bünyesinde yayımlanan otomobil dergilerinin kadrolarını inceledi ğimizde, daha kısıtlı olanaklarla bireysel olarak yayımlanan otomobil dergilerine kıyasla daha şanslı olduklarını görmekteyiz. 2–3 ki şi ile hazırlanan otomobil dergilerinin çalı şanlarına oranla daha fazla sayıdaki personelle derginin içeri ğinin hazırlanıyor olması çalı şanların i ş yükünü hafifletmektedir. Personel sayısının göreceli olarak daha yeterli olması çalı şanlar üzerindeki zaman kısıdı stresini azaltmakta ve dergi yayına daha rahat bir ortamda hazırlanabilmektedir.

Kısaca belirtmek gerekirse büyük medya gruplarının ayırdıkları kaynaklar pek çok açıdan bu dergilere avantaj sa ğlamaktadır.

2.3.4.2. Bireysel Olarak Yayımlanan Otomobil Dergileri

Medya gruplarından ba ğımsız olarak bireysel çabalar sonucunda yayımlanan otomobil dergilerini bireysel olarak yayımlanan otomobil dergileri olarak nitelendirebiliriz. Bu dergileri çıkaranlar “genellikle daha önceden büyük medya

58 gruplarına ba ğlı dergilerde çalı şıp, otomobil dergicili ğini burada ö ğrendikten sonra kendi dergilerini yayımlayan ki şilerdir.” 18

Bireysel olarak yayımlanan otomobil dergilerinin reklâm kaygıları medya gruplarına ba ğlı olarak yayımlanan dergilere kıyasla daha fazladır. Özellikle çok daha kısıtlı bütçelerle yayına hazırlanan bireysel dergiler için reklâm gelirleri hayati bir önem ta şımaktadır. Derginin çıkabilmesi çok büyük oranda gerekli olan ilanların alınmasına ba ğlıdır ki kimi zaman dergilerin periyotlarında atlama söz konusu olabilmektedir. Bu durum da bir kısır döngü olu şturmakta ve bu durum dergilerin kar şısına daha sonraki dönemlerde reklâm almalarında önemli bir engel olarak çıkmaktadır.

Bireysel olarak yayımlanan dergilerin ve medya grupları bünyesinde yayımlanan dergilerin satı ş rakamlarını inceledi ğimizde de üst sıralarda medya gruplarına ait otomobil dergilerinin yer aldıklarını görmekteyiz. Tabii ki bu durumun birçok nedeni bulunmakla birlikte en önemli faktör olarak maddi olanakları sayabiliriz. Bireysel olarak yayımlanan dergiler daha kısıtlı bütçelere sahip olmaları nedeniyle tanıtım faaliyetlerine çok fazla kaynak ayıramamakta, dergilerin bilinirli ği yeterli derecede sa ğlanamamaktadır. Bunun neticesinde de dergiler hedef kitleye istenildi ği şekilde ula ştırılamamaktadır.

Günümüzde ülkemizde bireysel olarak yayımlanan lisanslı otomobil dergilerinin örneklerini görsek de bireysel olarak yayımlanan otomobil dergileri genellikle lisanssızdır ve lisanslı dergilerin sahip oldukları zengin veri ve foto ğraf ar şivi desteklerinden yoksundurlar. Bir otomobil dergisinin en önemli içeriklerini olu şturan otomobil testlerini kendi imkânlarıyla gerçekle ştirmeleri gerekmektedir. Ne yazık ki kendi imkânlarının da kısıtlı olu şu bu konuda çe şitli eksiklikleri de beraberinde getirmektedir. İstisnalar söz konusu olsa da bu eksiklikler genellikle okuyucuların bu dergide yer alan verilere duydu ğu güveni etkilemektedir. Kaldı ki ülkemizde lisanslı otomobil dergilerine daha fazla itibar edilmesinde çok uzun yılların tecrübe ve

18 Ay şe Elif Özmen ile görü şme, 28 Kasım 2006

59 deneyimleriyle gerçekle ştirilmi ş olan bu ar şivlerden alınan güvenilir bilgilerin katkısı tartı şılmazdır.

Zaten reklâm gelirlerinden pay alma ve satı ş rakamları konularında çe şitli dezavantajları olan bireysel otomobil dergilerinin önündeki di ğer bir problem de büyük medya şirketlerinin tekelinde gerçekle ştirilen da ğıtımdır. Genellikle büyük medya şirketlerinin kendi da ğıtım şirketleri oldu ğu için, bu şirketlere ba ğlı olarak yayımlanan dergilerin da ğıtımında zorluk ya şanmamakla birlikte bireysel olarak yayımlanan dergiler için aynı durum söz konusu de ğildir. Bu dergiler da ğıtım için da ğıtım şirketlerine çok ciddi paralar ödemektedirler.

Bireysel olarak yayımlanan otomobil dergilerinin bütçelerinin kısıtlı olu şunun olumsuz etkisi bu dergilerin kadrolarına da yansımaktadır. Ülkemizde bir elin parmaklarını geçmeyecek sayıda kadroyla yayına hazırlanan birçok otomobil dergisi bulunmaktadır. Sınırlı sayıda bir kadro ile yayına hazırlandıkları için dergilerin zamanında baskıya verilmesinde de zorluklar ya şanabilmektedir.

Kısa bir genelleme yaptı ğımızda bireysel çabalarla yayımlanan otomobil dergilerinin ya şadıkları tüm sıkıntıların temelinde yetersiz maddi imkânların yattı ğını görmekteyiz.

2.4. Türkiye’de Yayımlanan Otomobil Dergilerinin Yaşadı ğı Sorunlar

Ülkemizde yayımlanan otomobil dergilerinin türlerini incelerken bu dergilerin ya şadıkları olumsuzluklardan dergi türlerine göre ayrı ayrı söz etmiştik. Ancak bu dergilerin ya şadıkları sorunları dergi türleri bazında ayrım yapmadan bir bütün olarak inceledi ğimizde en önemli problemin maddi imkânların yetersizli ğinden kaynaklandı ğını görmekteyiz.

60 Otomobil dergileri daha okuyucularıyla bulu şmadan, yayın hayatına resmen ba şlamadan önce maddi konularla ilgili sıkıntılar ya şamaya ba şlamaktadırlar. Bir dergi yayın hayatına ba şlayaca ğı zaman öncelikle bu derginin tanıtımının yapılarak hedef kitleye, yani potansiyel alıcılara ve tabii ki reklâm verenlere derginin duyurulması gerekmektedir. Söz konusu tanıtım faaliyetlerinin maliyetleri de ülkemizdeki birçok derginin bütçesini a şmaktadır. Ancak bir medya grubuna ba ğlı olarak yayımlanan otomobil dergisinin tanıtım faaliyetlerinin getirece ği maliyet medya grubu tarafından rahatlıkla üstlenilebilmekte, derginin adının duyurulması için gerekli olan tanıtımlar yazılı ve görsel medyada rahatlıkla yapılabilmekte ve derginin bilinirli ği daha kısa süre içerisinde sa ğlanmaktadır. Bunun yanı sıra bütçesi kısıtlı olan otomobil dergileri ise tanıtımlarını yaparken imkânlarının yetersiz olmaları nedeniyle birçok sorunla kar şıla şmaktadırlar.

Otomobil dergilerinin yayın hayatlarına ba şlamalarıyla birlikte ya şadıkları en büyük sorun ise ülkemizde yayımlanan tüm dergilerin sahip oldu ğu ortak bir sorun olan halkımızın dergi okuma alı şkanlı ğının geli şmi ş ülkelere kıyasla çok az olmasıdır. Bir örnek vermek gerekirse, Almanya’da 2 haftada bir, ülkemizde ise aylık olarak yayımlanan Auto, Motor & Sport Dergisinin satı ş rakamlarını inceledi ğimizde Almanya’da toplamda yakla şık 3,5 milyon okuyucu kitlesine sahip dergi 460.000 civarında bir satı şa ula şırken, ülkemizde ise aylık 10.000 adet satı şa ancak ula şabilmektedir. Yine aynı derginin yayımlandı ğı ve satı ş rakamlarına ait verilerin belirtildi ği 1019 ülkeyi inceledi ğimizde satı şın en dü şük oldu ğu iki ülkeden biri olarak kar şımıza Türkiye çıkmaktadır.

Dergi satı şlarının yetersiz seviyelerde oldu ğu ülkemizde satı şlardan elde edilen gelir dergilerin yayımlanması için yetersiz kaldı ğından otomobil dergileri varlıklarını koruyabilmek için reklâm gelirlerine ihtiyaç duymaktadır.

19 Auto, Motor & Sport Dergisi aynı isimle Türkiye, İsveç, Slovakya, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Hırvatistan, Norveç, Romanya, Çin, Almanya, Yunanistan ve Bulgaristan olmak üzere 11 ülkede yayımlanmakta olup Bulgaristan’ın satı ş rakamlarına ait veri bulunmadı ğından satı ş rakamlarına ait verilerin belirtildi ği 10 ülke arasında sıralama yapılmı ştır. Dergi sadece İsveç, Yunanistan ve Almanya’da 2 haftada bir yayımlanmaktadır.

61 Bir derginin ilan alabilmesinde çok çeşitli faktörler rol oynamakla beraber bu faktörlerden en önemlileri olarak dergilerin ba ğlı bulundukları kurulu şlar ve dergilerin satı ş rakamları öne çıkmaktadır.

Medya grupları bünyesinde yayımlanan otomobil dergilerinin ba ğlı bulundukları kurulu şların mevcutta sahip oldu ğu bir reklâm veren kitlesi bulundu ğundan bu tür dergilerin ilan alma imkânları daha fazladır. Dergilerin ilan almalarında dergi yayınının süreklili ği reklâm veren açısından çok önemli bir faktördür. Dergi yayınının bazı dönemlerde kesintiye u ğraması, derginin bir ya da birkaç sayı yayımlanamayarak periyot atlanması reklam verenler açısından olumsuz bir durum olu şturmaktadır. Ancak periyot atlamalarına medya gruplarına ba ğlı olarak yayımlanan dergilerden ziyade maddi imkanların daha kısıtlı oldu ğu bireysel çabalarla yayımlanan dergilerde rastlanmaktadır. Bu dergilerde ilan alma ve periyot atlama arasında kısır bir döngü vardır: Satı ş rakamları yeterli olmadı ğından varlıklarını sürdürebilmek için reklam gelirlerine ihtiyaç duyan dergiler yeterli ilanı sa ğlayamadıklarında dergilerini yayımlayamamakta ve periyot atlamak durumunda kalmaktadır. Ancak periyot atlamaları da reklam verenler açısından olumsuz kar şılanmakta ve dergiler ilan almakta zorlanmaktadırlar. Sonuçta da dergileri yayın hayatlarına son vermeye kadar götüren bir durum olu şmaktadır.

Otomobil dergilerinin reklâm gelirlerinde rol oynayan di ğer bir önemli faktör de dergilerin satı ş rakamlarıdır. Reklâm verenler ürünlerinin ilanlarının yer alacakları dergileri belirlerken daha fazla kitleye ula şabilecekleri, satı ş rakamlarının daha yüksek olduğu otomobil dergilerini tercih etmektedirler. Bu noktada da ülkemizde yayımlanan otomobil dergilerinin satı şlarını inceledi ğimizde daha yüksek satı ş rakamlarına sahip medya kurulu şlarının bünyesinde yayımlanan otomobil dergilerine ilan vermeyi tercih etmektedirler. Ya da otomobil dergilerine ilan vermek yerine daha fazla tüketiciye ula şabilecekleri ba şka tür dergilere ilan vermeyi yahut di ğer reklâm yollarını denemektedirler. Günümüzde en fazla 10 bin civarında satı ş rakamı olan bir dergiye ilan vermek yerine bir ilan panosunu kiralayarak çok daha fazla tüketiciye ula şabilmektedirler.

62 Otomobil dergilerinin satı şlarının yetersiz olması nedeniyle bu dergilerin yayınlarını sürdürmelerinin ilan gelirlerine ba ğlı olması ülkemizde yarattı ğı di ğer bir sorunda dergilerin ba ğımsızlı ğının olumsuz yönde etkilenmesidir. Bir derginin gücünü ve ba ğımsızlı ğını sa ğlayan en önemli faktör satı ştır. Ancak satı ş rakamları az oldu ğunda dergiler bir şekilde reklâm verene muhtaç duruma dü şmekte ve bu dergilerin özgürce yayın yapabilmesi önünde önemli bir engel olu şturmaktadır.

“Ülkemizde bir dergide bir otomobil modeli ile ilgili olarak yayımlanan bir haberde geçen olumsuz bir görü ş nedeniyle markanın reklâmlarını sadece o dergiden de ğil, derginin ba ğlı oldu ğu kurulu şun tüm yayınlarından çektiklerinin”20 örnekleri ya şanmaktadır. Bu durum ve bunun gibi örnekler Türkiye’de ba ğımsız olarak, hiçbir grubun etkisi altında kalmadan özgürce haber yapabilmenin ne derece zor oldu ğunu gözler önüne sermektedir. Ancak Autobild dergisinin 1 milyon Auto Motor und Sport dergisinin 650 bin tiraja sahip oldu ğu Almanya gibi bir ülkede bu örnekleri görmek pek mümkün olmayacaktır. Çünkü bu dergiler gerek satı ş rakamlarıyla ilanlara muhtaç olmadan yayınlarını sürdürme olanaklarına sahip olmaları; gerekse de ula ştıkları kitlenin büyüklü ğü nedeniyle ellerinde bulundurdukları güç sayesinde özgürce yayın yapabilmektedirler. Ve tabii ki hem okuyucular hem de otomobil firmaları tarafından da oldukça itibar görmektedirler.

Dergilerin güvenilirli ğinin artması, tüketicinin bu dergileri otomobil alırken ba şvurabilecekleri, almayı dü şündükleri otomobillerin özelliklerini ö ğrenebilece ği ve bilinçli olarak satın almasını sa ğlayabilecekleri bir mecra olarak görmesi gerekmektedir. Bu noktada da sektördeki firmaların otomobil dergilerinin arkasında durmaları, bu gibi dergileri desteklemeleri gerekmektedir.

Otomobil dergilerinin okuyucularına ula şmadan önce son kar şıla ştı ğı sorun da bütün dergiler için ciddi bir maddi külfet getiren da ğıtımdır. Bazı dergiler bu sorunu ba ğlı bulundukları medya kurulu şunun sahip oldu ğu da ğıtım şirketleri ile rahatlıkla aşarken, herhangi bir medya kurulu şu bünyesinde yer almayan dergiler ise da ğıtım

20 Ahmet Çelik ile görü şme, 07 Mayıs 2009

63 şirketlerine ciddi paralar ödemek zorunda kalarak da ğıtımlarını yaptırmaktadırlar. Zaten kısıtlı bütçelerle yayın hayatlarını sürdürmeye çalı şan dergiler için da ğıtım ciddi bir sorun olmaktadır.

Türkiye’de yayımlanan otomobil dergilerinin kar şıla ştıkları sorunları inceledi ğimizde halkımızın dergi okuma alı şkanlı ğının çok az olması ve dergi satı şlarının yetersiz olması di ğer tüm dergi türlerinde oldu ğu gibi otomobil dergicili ğinde de öncelikli problem olarak kar şımıza çıkmaktadır.

Bunun yanı sıra otomobil dergilerinin kar şıla ştıkları di ğer sıkıntıları inceledi ğimizde bunların birbirlerine sıkı sıkıya ba ğlı ve birbirleri üzerinde zincirleme bir etkiye sahip olduklarını görmekteyiz. Ancak daha önce de söz konusu sorunları tek tek irdelerken gördü ğümüz gibi dergilerin ba ğlı oldukları kurumların dergilerin kar şıla ştı ğı problemleri a şmak için sa ğladıkları avantajlar veya dezavantajlar bulunmakta, otomobil dergilerinin sıkıntılarında yayıncılarına ya da ba ğlı bulundukları kurumlara göre bazı farklılıklar gözlemlenmektedir. Bu noktada da bireysel çabalarla yayımlanan otomobil dergilerine kıyasla büyük medya kurulu şlarına ba ğlı olarak yayımlanan otomobil dergilerinin birçok açıdan daha avantajlı olduklarını rahatlıkla söyleyebiliriz.

Bununla birlikte ülkemizde zaten dü şük olan ve gün geçtikçe de dü şmeye devam eden otomobil dergisi satı şlarını göz önünde bulundurdu ğumuzda ba ğlı oldukları kurumlar bile ne yazık ki bu dergilere yeteri kadar avantaj sa ğlayamamaktadır. Zamanında “26 bin satı ş rakamına ula şmı ş olan Merkez Dergi Grubu bünyesinde yayımlanan Otohaber” 21 dergisinin tirajı günümüzde 7 bin civarlarında seyretmektedir.

Bu noktada ülkemizde yayımlanan ve tirajı en yüksek haftalık iki otomobil dergisi Autoshow ve Otohaber Dergilerinin 2007, 2008 ve 2009 yıllarına ait haftalık ortalama satı ş rakamlarını incelemekte fayda vardır. A şağıda yer alan tabloda da

21 Ahmet Çelik ile görü şme, 07 Mayıs 2009

64 açıkça görüldü ğü gibi 2007 yılından 2009 yılına gelindi ğinde Otohaber dergisinin satı şının %38, Autoshow dergisinin satı şının ise %46 azaldı ğını görmekteyiz.

14.000 13.369 13.000 12.000 11.357 11.000 10.000 8.637 9.000 7.277 8.000 7.926 7.000 7.035 6.000 2007 2008 2009

OTOHABER AUTOSHOW

Tablo 4 – Autoshow ve Otohaber Dergilerinin Haftalık Ortalama Satı şları 22

Satı ş rakamlarındaki azalma aylık otomobil dergileri için de pek farklı de ğildir. Bu dergilerin de 2006 yılındaki aylık ortalama satı ş rakamlarıyla 2009 yılının ilk be ş ayındaki ortalama satı ş rakamlarını kar şıla ştırdı ğımızda bu dergilerin de satı şlarında ciddi bir dü şüş ya şandı ğı göze çarpmaktadır. Ülkemizde en yüksek tiraja sahip aylık otomobil dergileri olan Auto Motor & Sport, Autocar ve Tuning Türkiye Dergilerinin de satı şları ciddi bir dü şüş e ğilimindedir.

22 Belirtilen rakamlar temin edilebilen haftalık satış rakamlarının ortalamaları alınarak hesaplanmı ştır.

21.000 19.690 19.000 17.000 15.933 15.000 13.000 11.661 11.000 9616 9.000 6678 7.000 5911 5.000 2006 2009

AUTO MOTOR SPORT AUTOCAR TUNING TÜRK İYE

Tablo 5 – 2006 Yılından 2009 Yılına Gelindi ğinde Auto Motor & Sport, Autocar ve Tuning Türkiye Dergilerinin Aylık Ortalama Satı şlarının kar şıla ştırılması 23

Dergi satı şları bu yönde devam etti ği sürece dergilerin ya şadı ğı problemlerin bir çözüme ula şması da yayın hayatlarının süreklili ğinin sa ğlanması da zor olacaktır. 10 binin üzerinde satı ş rakamlarıyla yayın hayatına ba şlayan sonrasında 4200 satı ş rakamlarına gerileyen ve “satı ş rakamlarının dü şüklü ğü nedeniyle” 24 2009 yılının Haziran ayında yayımlanan son sayısıyla okuyucularına veda eden Do ğuş Yayın Grubu bünyesindeki EVO dergisi, ülkemizdeki otomobil dergilerinin gidi şatına önemli bir örnektir.

23 Belirtilen rakamlar temin edilebilen aylık satı ş rakamlarının ortalamaları alınarak hesaplanmı ştır. 24 Evo Dergisi Haber Müdürü Sinan Serto ğlu’nun www.otomobilgazetesi.com’a yapmı ş oldu ğu 02 Haziran 2009 tarihli açıklamadan alıntıdır. (Çevrimiçi) http://www.otomobilgazetesi.com/otomobil.php?id=6565, 29.06.2009

66 3. OTOMOB İL DERG İLER İ’N İN SATIN ALMA TERC İHLER İ ÜZER İNDEK İ ETK İLER İ KONULU ALAN ÇALI ŞMASI

Çalı şmanın ilk iki bölümünde otomotiv sanayinin ülkemizdeki ve dünyadaki geli şimi tarihsel olarak incelenmi ş ve buna paralel olarak da otomobil dergicili ğinin ülkemizdeki geli şimi anlatılmı ştır.

Çalı şmanın üçüncü bölümünde ise ülkemizde bireylerin otomobil satın alırken karar verme süreçlerinde otomobil dergilerinin etkisi üzerine bir alan çalı şması yapılmı ştır.

3.1. Ara ştırmanın Amacı

Çalı şmanın öncelikli amacı bireylerin otomobil satın alırken karar verme süreçlerinde ya ş, cinsiyet, eğitim durumu, gelir grubu, çalı şma durumu gibi sosyo demografik faktörler göz önünde bulundurarak ülkemizde satılan otomobil dergilerinin etkilerinin belirlenmesidir. Ara ştırmada otomobil dergilerinin bireylerin otomobil satın alma tercihleri üzerindeki etkileri saptanmaya çalı şılmı ştır.

Bu belirleme yapılırken katılımcıların otomobil sahipli ğinin, otomobilin bireyler için ne ifade etti ğinin belirlenmesine, kimlerin otomobil dergisi aldı ğının, otomobil dergisi alan kitlenin dergiyi alma nedenlerinin, hangi sıklıkta dergi aldıklarının, hangi dergileri tercih ettiklerinin, otomobil dergilerinde yer alan ne tür verilerin bireylerin tercihleri üzerinde etkili olduklarının tespitine çalı şılmı ştır.

3.2. Ara ştırma Yöntemi

Çalı şma, Otomobil Distribütörleri Derne ği tarafından Ocak – Aralık 2008 dönemi için açıklanan otomobil satı ş raporları do ğrultusunda ülkemizde en çok tercih edilen otomobil markaları ile en çok tercih edilen lüks otomobil markalarının yetkili bayilerinde 256 ki şiye uygulanarak gerçekle ştirilmi ştir.

67 Çalı şmada Audi, BMW, Chevrolet, Dacia, Fiat, Ford, Honda, Hyundai, Land Rover, Mercedes, Mini Cooper, Nisan, Opel, Peugeot, Renault, Suzuki, Toyota, Volkswagen ve Volvo marka otomobil sahipleri ile görü şülmü ştür. Yetkili bayii olmalarına ra ğmen farklı marka otomobil sahiplerinin de bu bayileri tercih etmeleri nedeniyle örnekleme grubunun sahip oldu ğu otomobiller çe şitlilik arz etmektedir ve sayısal olarak e şit bir da ğılım söz konusu de ğildir.

Çalı şmada, katılımcıların ya şı, cinsiyeti, e ğitimi, ekonomik durumu, çalı şma durumu ve otomobil sahipli ği ba ğımsız de ğişkenler olarak alınmı ştır.

Elde edilen veriler SPSS 13.0 programında istatistiki olarak de ğerlendirilmi ştir.

3.3. Ölçek

Ölçek 3 ana bölümden olu şmaktadır. Katılımcı bireylerin özellikleri, otomobil dergisi satın alan katılımcıların özellikleri ve otomobil dergilerinin otomobil satın alma tercihleri üzerindeki etkileri ölçe ği olu şturan ana bölümlerdir.

Katılımcıların özellikleri bölümü, katılımcıların cinsiyeti, ya şı, çalı şma durumu, mesle ği, sosyo-ekonomik durumu, e ğitimi, otomobil sahipli ği alt ba şlıklarını içermektedir.

Otomobil dergisi satın alan bireylerin özellikleri bölümü, otomobil dergisi satın alan bireylerin demografik özellikleriyle birlikte otomobil sahipli ği, otomobil dergisi alma sıklıkları, hangi dergileri aldıkları, dergi alma sebepleri ve dergilerde tercih ettikleri sayfalar alt ba şlıklarını içermektedir.

Otomobil dergilerinin otomobil satın alma tercihleri üzerindeki etkilerinin de ğerlendirildi ği üçüncü bölüm ise otomobil dergilerinden etkilenen bireylerin demografik özellikleri, otomobil sahipli ği, otomobilin bireyler için anlamı, tercih ettikleri otomobil dergileri, dergi alma sebepleri, dergi alma sıklıkları, dergilerde yer

68 alan etkilendikleri veriler ve dergilerin hangi sayfalarını okudukları alt ba şlıklarını içermektedir.

3.4. Tablolar ve Bulgular

Bu bölümde alan çalı şması sonucunda elde edilen veriler incelenmi ş ve elde edilen veriler sonucu olu şturulan tablolara yer verilmi ştir.

İlk olarak çalı şma grubunun demografik özelliklerinin belirlenmesine çalı şılmı ştır.

38%

62%

Kadı n Erkek

Tablo 1 – Çalı şma Grubunun Cinsiyeti

Çalı şma grubunda yer alan bireylerin cinsiyetlerini inceledi ğimizde katılanların %62’sini (159 ki şi) erkeklerin, %38’ini (97 ki şi) ise bayanların olu şturdu ğu tespit edilmi ştir. (Tablo 1)

13% 13%

37% 37%

18-34 ya ş 25-35 ya ş 36-45 ya ş 46 ya ş ve üzeri

Tablo 2 – Çalı şma Grubunun Ya ş Da ğılımı

Katılımcıların ya ş da ğılımını belirlemek amacıyla 18 – 24 ya ş, 25 – 35 ya ş, 36 – 45 ya ş ve 46 ya ş ve üzeri olmak üzere gruplama yapılmı ştır. Ba şlangıç ya şı olarak ehliyet sahibi olunabilecek 18 yaş alınmı ştır.

Çalı şma grubunda yer alanların %12,5’i (32 ki şi) 18 – 24 ya ş, %37,5’i (96 ki şi) 25 – 35 ya ş, %36,7’si (94 ki şi) 36 – 45 ya ş arasında yer almaktadır. %13,3’ü (34 ki şi) ise 46 ya şın üzerinde yer almaktadır. (Tablo 2)

22%

78%

Evet Hayı r

Tablo 3 – Çalı şma Grubunun Mesleki Bilgileri

Ankete katılanların %78’inin (200 ki şi) çalı ştı ğı, %22’sinin (56 ki şi) ise çalı şmadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 3)

10%

15%

5% 54%

8% Özel sektörde ücretli çalı şan Kamu sektöründe ücretli çalı şan Özel sektörde yönetici 8% Kamu sektöründe yönetici Serbest meslek Emekli

Tablo 4 – Çalı şma Grubunun Mesleki Da ğılımı

Çalı şanların mesleki durumları özel sektör / kamu sektörü, ücretli çalı şan / yönetici, serbest meslek sahibi ve emekli olmak üzere gruplandırma yapılarak belirlenmeye çalı şılmı ştır.

Bu gruplandırma do ğrultusunda %54’ünün (120 ki şi) özel sektörde ücretli çalı şan oldu ğu, %15’inin (33 ki şi) serbest meslek sahibi oldu ğu, %8’inin (18 ki şi) kamu sektöründe ücretli çalı şan oldu ğu, %8’inin (18 ki şi) özel sektörde yönetici oldu ğu, %5’inin (11 ki şi) kamu sektöründe yönetici oldu ğu ve %10’unun (21 ki şi) ise emekli oldu ğu tespit edilmi ştir. (Tablo 4)

120

45,3

100

27,3 60

21,9

4,7 0,8

0 0 - 1.000 TL 1.001 - 2.500 TL 2.501 - 4.000 TL 4.001 TL ve üzeri Belirtilmemi ş

Tablo 5 – Çalı şma Grubunun Ekonomik Durumu

Çalı şmaya katılanların sosyo-ekonomik durumlarının belirlenmesi amacıyla haneye giren aylık toplam gelirleri sorulmu ştur. Seçenekler 0 TL – 1..000 TL arasında, 1001 TL – 2.500 TL arasında, 2.501 TL – 4.000 TL arasında, 4.001 TL ve üzeri olmak üzere 5 ayrı gruba ayrılmı ştır.

Katılımcıların %4,7’sinin (12 ki şi) aylık toplam gelirlerinin 0 TL ile 1.000 TL arasında oldu ğu, %27,3’ünün (70 kişi) aylık toplam gelirlerinin 1.001 TL ile 2.500 TL arasında oldu ğu, %45,3’ünün (116 ki şi) aylık toplam gelirinin 2.501 TL ile 4.000 TL arasında oldu ğu, %21,9’unun (56 ki şi) aylık toplam gelirinin ise 4.001 TL ve üzerinde oldu ğu tespit edilmi ştir. %0,8’i (2 ki şi) ise aylık toplam gelirlerini belirtmemi ştir. (Tablo 5)

120

100 38% 39%

20 9% 7% 6% 1% 0 İlkokul Ortaokul Lise Önlisans Üniversite Lisans Üstü

Tablo 6 – Çalı şma Grubunun E ğitim Durumu

Katılımcıların e ğitim durumlarını belirlemek amacıyla son mezun oldukları okul sorulmu ştur. Alınan cevapların de ğerlendirilmesi sonucunda %1’inin (2 ki şi) ilkokul, %6’sının (14 ki şi) ortaokul, %38’inin (98 ki şi) lise, %9’unun (24) ön lisans, %39’unun (99 ki şi) üniversite ve %7’sinin (19 ki şi) lisansüstü e ğitimlerini tamamladıkları tespit edilmi ştir. (Tablo 6)

15%

79%

Evet, var. Hayır, yok. Hayır, yok; ama şu sıralar almayı dü şünüyorum.

Tablo 7 – Çalı şma Grubunun Otomobil Sahipli ği

Çalı şma grubunun otomobil sahipli ğinin belirlenmesi amacıyla soru yöneltilmi ştir. Seçenekler arasında evet, hayır ve yok ama şu sıralar almayı dü şünüyorum tercihleri verilmi ştir.

Ankete katılanların %79’u (201 ki şi) otomobil sahibi oldu ğunu, %6’sı (16 ki şi) otomobilinin bulunmadı ğını, %15’inin (39 ki şi) ise henüz otomobil sahibi olmamalarına ra ğmen yakın zamanda otomobil satın almayı dü şündüklerini belirtmi şlerdir. (Tablo 7)

50 19,5 % 19,5 40

30 13,8 % 13,8

20 11,3 % 11,3

10 6,6 % 6,6 4,3 % 4,3 % 1,6 % 1,2 % 0,8 % 0,8 % 0,8 % 0,8 % 0,4 % 0,4 % 0,4 % 0,4 % 0,4 % 0,4 3,9 % 3,9

0 % 2 Fiat Ford Opel Audi BMW Volvo Dacia Honda Suzuki Toyota Nissan Renault Hyundai Peugeot Chevrolet Mercedes Volkwagen LandRover Mini Cooper Tablo 8 – Çalı şma Grubunun Sahip Oldu ğu Otomobillerin Markalara Göre Da ğılımı

Çalı şma grubunda yer alanların sahip oldukları otomobil markalarını inceledi ğimizde %19,5’inin (50 ki şi) Renault, %19,5’inin (35 ki şi) Volkswagen, %11,3’ünün (29 ki şi) Audi, %6,6’sının (17 ki şi) BMW, %4,3’ünün (11 ki şi) Mercedes, %3,9’unun (10 ki şi) Ford, %2’sinin ( 5 ki şi) Peugeot, %1,6’sının (4 ki şi) Opel, %3’ünün (3 ki şi) Land Rover, %0,8’inin (2 ki şi) Hyundai, %0,8’inin (2 ki şi) Mini Cooper, %0,8’inin (2 ki şi) Nisan, %0,8’inin (2 ki şi) Toyota, %0,4’ünün (1 ki şi) Chevrolet, %0,4’ünün (1 ki şi) Dacia, %0,4’ünün (1 ki şi) Fiat, %0,4’ünün (1 ki şi) Honda, %0,4’ünün (1 ki şi) Suzuki ve %0,4’ünün (1 ki şi) Volvo marka otomobillere sahip oldukları tespit edilmi ştir. (Tablo 8)

50 21,9

40 16,4 16,4

30 13,3 13,3

10 4,3 % 4,3 0,8 % 0,8 % 0,8 0,4 % 0,4 % 3,1 0 % 2

Segment B C D E F SUV LCV MPV SPOR

Tablo 9 – Çalı şma Grubunun Sahip Oldukları Otomobillerin Segmentleri

Soru formunda katılımcılara sahip oldukları otomobillerin marka ve modelleri sorularak çalı şma grubunun sahip oldu ğu otomobillerin segmentleri belirlenmeye çalı şılmı ştır.

Bulgulara geçmeden önce otomobil segmentlerleriyle ilgili bilgi vermekte fayda vardır. Tüm dünyada ortak bir dil olu şturmak adına dünya otomotiv sektörü de bazı tanımlamalar yapmı ştır. Bu do ğrultuda otomobillerin çe şitli özellikleri göz önünde bulundurularak otomobillerin sınıflandırılması yapılmı ş ve otomobillere A, B, C, D, E, F, G, SUV, MPV, LCV, vb. kodlar verilmi ştir.

Bu çalı şmada ise ara ştırma esnasında kar şımıza çıkan otomobillerin segmentleriyle ilgili bilgi vermek yeterli olacaktır. Bulgularda yer alan B segmenti Audi A3, Volkswagen Polo, vb. küçük aile arabalarını, C segmenti Audi A4, Renault Megane, Toyota Corolla gibi alt orta sınıf otomobilleri, D segmenti BMW 3 serisi, Renault Laguna, vb. üst orta sınıf otomobilleri, E segmenti Mercedes E serisi, BMW 5 serisi,

77 Audi A6, vb. üst sınıf otomobilleri, F segmenti Mercedes S serisi, BMW 7 serisi, Audi A8 gibi lüks sınıf otomobilleri, SUV, BMW X5, Mercedes ML, vb. 4x4 arazi araçlarını, LCV, Fiat Doblo, Volkswagen Caddy, vb. hafif ticari araçları ve MPV ise Renault Espace, Chrysler Voyager, vb. mini vanları temsil etmektedir.

Spor otomobiller ise roadster, cabriolet, coupe gibi karoseri yapılarına göre sınıflandırılmakla birlikte bu sınıf otomobillerin de alt ve üst sınıf kategorileri de bulundu ğundan spor otomobiller için bu ara ştırmada detaylı bir sınıflama yapılmamı ş, hepsi spor otomobil adı altında toplanmı ştır.

Segmentasyon denilen ürün sınıflandırması, hangi aracın kimlerle rekabet edebilece ğini belirlerken tüketicinin alım seviyesini de kademelendirmektedir.

Bu ara ştırmada marka üzerinden de ğil de segment üzerinden çalı şılmasının nedeni otomobil markalarının farklı sınıflandırılabilecek birçok modeli olması nedeniyle farklı markaların benzer modellerini sınıflandırmanın daha do ğru bilgi verecek olması ve tüketicinin alım seviyesinin de daha do ğru tespit edilebilecek olmasıdır.

Ankete katılanların %21,9’unun (56 ki şi) C segmenti, %16,4’ünün (42 ki şi) B segmenti, %13,3’ünün (34 ki şi) D segmenti otomobile sahip oldukları, %4,3’ünün (11 ki şi) spor araba sahibi oldukları, %3,1’inin (8 ki şi) SUV, %2’sinin (5 ki şi) E segmenti, %0,8’inin (2 ki şi) LCV, %0,8’inin (2 ki şi) MPV ve %0,4’ünün (1 ki şi) F segmenti otomobil sahibi oldukları tespit edilmi ştir. (Tablo 9)

80% 70% 70%

60%

50%

40%

30%

18,4% 19,2% 20%

10% 7,2% 2% 0% İhtiyaç Zevk Sosyal statü Rahatlık Di ğer göstergesi

Tablo 10 – Çalı şma Grubu İçin Otomobilin Ne İfade Etti ği

Çalı şma grubuna otomobilin kendileri için ne ifade etti ği sorusu yöneltilmi ş, sorulara birden fazla cevap verebilecekleri belirtilmi ştir. Seçenekler arasında ihtiyaç, zevk, sosyal statü göstergesi, rahatlık ve di ğer tercihleri sunulmu ştur.

Ankete katılanlar %70’ı (175 ki şi) öncelikli olarak otomobili ihtiyaç olarak gördüklerini belirtmi şlerdir. İkinci sırada % 19,2 (48 ki şi) oranında otomobilin rahatlık olarak görüldü ğü, %18,4 (46 ki şi) oranında zevk olarak görüldü ğü, %7,2 (18 ki şi) oranında ise otomobilin sosyal statü göstergesi olarak görüldü ğü tespit edilmi ştir. %2’si (5 ki şi) de di ğer seçene ğini i şaretlemi şlerdir. (Tablo 10)

30,9%

69,1%

Evet Hayır

Tablo 11 – Çalı şmaya Katılanların Otomobil Dergisi Satın Alma Oranı

Ara ştırmaya katılanlara otomobil dergisi alıp almadıkları sorusu yöneltilmi ştir. Alınan cevaplar do ğrultusunda katılımcıların %30,9’unun (79 ki şi) otomobil dergisi satın aldıkları; ancak %69,1’inin (177 ki şi) otomobil dergisi satın almadıkları tespit edilmi ştir. (Tablo 11)

23%

48%

29%

Düzenli olarak alı rım Düzenli olmasa da sı k sık alı rım Arada sı rada, nadiren alırı m

Tablo 12 – Otomobil Dergilerinin Satın Alınma Sıklı ğı

Çalı şma grubunda otomobil dergisi alan ki şilere hangi sıklıkta satın aldıkları sorulmu ştur. Katılımcıların %23’ü (18 ki şi) düzenli olarak otomobil dergisi satın aldıklarını, %29’u (23 ki şi) düzenli olmasa da sık sık otomobil dergisi satın aldıklarını, %48’i (38 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın aldıklarını belirtmi şlerdir.

35 46,2 % 46,2

30 % 44,9

20 % 30,8

15 % 24,4

10 3,8 % 3,8 11,5 % 11,5 % 9

5 % 11,5 7,7 % 7,7 % 2,6 % 2,6 6,4 % 6,4 % 1,3 0

il e r ar ng e b er ber C d ğ tocar EVO uni uning Di toshow u toha T T Türkiy A g Au O TR tor & Sport Auto Guiin Otomo in Rent a Ca z Torch Tun to Mo aga M Au

Tablo 13 – Çalı şma Grubunda Otomobil Dergisi Satın Alanların Tercih Ettikleri Otomobil Dergileri

Otomobil dergisi satın alanlara hangi otomobil dergilerini aldıkları sorulmu ş ve birden fazla seçene ği i şaretleyebilecekleri belirtilmi ştir. Alınan cevaplar do ğrultusunda Autoshow dergisinin %46,2 (36 ki şi) ile çalı şma grubunun en çok tercih etti ği otomobil dergisi oldu ğu saptanmı ştır. Autocar ise %44,9 (35 ki şi) ile en çok tercih edilen ikinci, Otohaber ise %30,8 (24 ki şi) ile en çok tercih edilen üçüncü otomobil dergisi olmu ştur. Sonrasında ise sırayla %24,4 (19 ki şi) ile Car, %11,5 (9 ki şi) ile Auto Motor & Sport, yine %11,5 (9 ki şi) ile EVO, %9 (7 ki şi) ile TR Tuning, %7,7 (6 ki şi) ile Auto Guide, %6,4 (5 ki şi) ile Magazin Otomobil, %2,6 (2 ki şi) ile Torch Tuning, yine %2,6 (2 ki şi) ile Tuning Türkiye ve %1,3 (1 ki şi) ile Rent a Car dergisi gelmektedir. Katılımcıların %3,8’i (3 kişi) ise satın aldıkları

82 dergiler için di ğer seçene ğini tercih etmi ş; ancak hangi dergileri satın aldıklarını belirtmemi şlerdir. (Tablo 13)

Motorsporları sayfaları 43,0% 24,1% 15,2%

Otomobille ilgili yan ürünlerin yer aldı ğı 44,3% 19,0% 15,2% sayfalar

"0" km ve 2.el otomobil fiyatlarının yer 65,8% 16,5% 7,6% aldı ğı sayfalar

Otomotiv sanayi ile ilgili geli şmelerin ve 44,3% 29,1% 12,7% haberlerin yer aldı ğı sayfalar

Otomobil teknik verilerinin yer aldı ğı 63,3% 17,7% 1,3% sayfalar

Otomobil kar şıla ştırmalarının yer aldı ğı 67,1% 20,3% sayfalar

Otomobil testlerinin yer aldı ğı sayfalar 70,9% 13,9% 1,3%

Otomobil tanıtımlarının yer aldı ğı 83,5% 11,4% sayfalar

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Her zaman Bazen Hiçbir zaman Tablo 14 – Çalı şma Grubunda Otomobil Dergisi Satın Alanların Otomobil Dergilerinde Okumayı Tercih Ettikleri Sayfalar

Çalı şma grubunda otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcılara otomobil dergilerinin içinde yer alan sayfalardan hangilerini okudukları sorulmu ştur. Seçeneklerde otomobil tanıtımlarının yer aldı ğı sayfalar, otomobil testlerinin yer aldı ğı sayfalar, otomobil kar şıla ştırmalarının yer aldı ğı sayfalar, otomobillerin teknik verilerinin yer aldı ğı sayfalar, otomotiv sanayi ile ilgili haberlerin ve geli şmelerin yer aldı ğı sayfalar, “0”km ve 2.el otomobil fiyatlarının yer aldı ğı sayfalar, otomobille ilgili yan ürünlerin yer aldı ğı sayfalar ve motor sporlarıyla ilgili sayfalar tercihleri sunulmu ştur.

Alınan cevaplar do ğrultusunda katılımcıların %83,5’i (66 ki şi) otomobil tanıtımlarının yer aldı ğı sayfaları her zaman okudu ğunu, %11,4’ü (9 ki şi) bazen okudu ğunu belirtmi ştir. (Tablo 14)

%70,9’u (56 ki şi) otomobil testlerinin yer aldı ğı sayfaları her zaman okudu ğunu, %13,9’u (11 ki şi) bazen okudu ğunu, %1,3’ü (1 ki şi) ise hiçbir zaman okumadı ğını belirtmi ştir. (Tablo 14)

%67,1’i (53 ki şi) otomobil kar şıla ştırmalarının yer aldı ğı sayfaları her zaman okudu ğunu, %20,3’ü (16 ki şi) bazen okudu ğunu belirtmi ştir. (Tablo 14)

%63,3’ü (50 ki şi) otomobillerin teknik verilerinin yer aldı ğı sayfaları her zaman okudu ğunu, %17,7’si (14 ki şi) bazen okudu ğunu, %1,3’ü ise hiçbir zaman okumadı ğını belirtmi ştir. (Tablo 14)

%44,3’ü (35 ki şi) otomotiv sanayi ile ilgili geli şmelerin ve haberlerin yer aldı ğı sayfaları her zaman okudu ğunu, %29,1’i (23 ki şi) bazen okudu ğunu, %12,7’si (10 ki şi) hiçbir zaman okumadı ğını belirtmi ştir. (Tablo 14)

%65,8’i (52 ki şi) “0” km ve 2.el otomobil fiyatlarının yer aldı ğı sayfaları her zaman okudu ğunu, %16,5’i (13 ki şi) bazen okudu ğunu, %7,6’sı (6 ki şi) hiçbir zaman okumadı ğını belirtmi ştir. (Tablo 14)

%44,3’ü (35 ki şi) otomobille ilgili yan ürünlerin yer aldı ğı sayfaları her zaman okudu ğunu, %19’u (15 ki şi) bazen okudu ğunu, %15,2’si (12 ki şi) hiçbir zaman okumadı ğını belirtmi ştir. (Tablo 14)

%43’ü (34 ki şi) motor sporlarıyla ilgili sayfaları her zaman okudu ğunu, %24,1’i (19 ki şi) bazen okudu ğunu, %15,2’si (12 ki şi) hiçbir zaman okumadı ğını belirtmi ştir. (Tablo 14)

140

82,4% 120

100

60 72,2%

20 7,2% 20,6% 11,9% 5,7% 0 Kadın Erkek

Evet Hayır Hayır; ama almayı dü şünüyorum.

Tablo 15 – Cinsiyetin Otomobil Sahipli ği Üzerinde Etkisi

Cinsiyet ba ğımsız de ğişkeninin otomobil sahipli ği üzerindeki tespiti amacıyla yapılan analizde erkek deneklerin kadın deneklere göre otomobil sahipli ğinin daha fazla oldu ğu tespit edilmi ştir.

Kadın katılımcıların %72,2’si (70 ki şi) otomobil sahibidir. %7,2’sinin (7 ki şi)otomobili bulunmamakta, %20,6’sı (20 ki şi) ise henüz otomobil sahibi olmamakla birlikte yakın zamanda otomobil almayı dü şündüklerini belirtmi şlerdir. (Tablo 15)

Erkek katılımcıların %82,4’ü (131 ki şi) otomobil sahibidir. %5,7’sinin (9 ki şi)otomobili bulunmamakta, %11,9’u (19 ki şi) ise henüz otomobil sahibi olmamakla birlikte yakın zamanda otomobil almayı dü şündüklerini belirtmi şlerdir. (Tablo 15)

180

160 80,5 140 %

120

100

40 71,4 20 14% % 8,9% 5,5% 19,6 0 % Çalı şıyor Çalı şmıyor

Evet Hayır Hayır; ama almayı dü şünüyorum.

Tablo 16 – Çalı şma Durumu ile Otomobil Sahipli ği Arasındaki İli şki

Çalı şma grubunun otomobil sahipli ği ile çalı şma durumları arasındaki ili şkinin belirlenmesi amacıyla yapılan analizde çalı şan katılımcıların %80,5’inin (161 ki şi) otomobil sahibi oldu ğu, %5,5’inin (11 ki şi) otomobil sahibi olmadı ğı, %14’ünün (28 ki şi) ise otomobil sahibi olmadı ğı; ancak yakın zamanda otomobil almayı dü şündükleri tespit edilmi ştir. (Tablo 16)

Çalı şmayan katılımcıların %71,4’ü (40 kişi) otomobil sahibidir. %8,9’unun (5 ki şi) otomobilinin bulunmadı ğı, %19,6’sının (11 ki şi) ise otomobili olmadı ğı; ancak yakın zamanda otomobil almayı dü şündükleri tespit edilmi ştir. (Tablo 16)

120

100 85,3%

91,1% 40 60%

20 28,6% 16,7% 25% 9,5% 8,9% 58,3% 11,4% 5,2% 0% 0 0 TL - 1.000 TL 1.001 TL - 2.500 TL 2.501 TL - 4.000 TL 4.001 TL ve üzeri

Evet Hayır Hayır; ama almayı dü şünüyorum.

Tablo 17 – Gelir Durumu ile Otomobil Sahipli ği Arasındaki İli şki

Çalı şma grubunda yer alan ve geliri 0TL ile 1.000TL arasında yer alan katılımcıların %58,3’ünün (7 ki şi) otomobili bulunmaktadır. %16,7’sinin (2 ki şi) otomobili yoktur. %25’inin (3 ki şi) ise otomobili bulunmamakla birlikte yakın zamanda otomobil satın almayı dü şündüklerini belirtmi şlerdir. (Tablo 17)

Haneye giren aylık toplam geliri 1.001TL ile 2.500TL arasında yer alan katılımcıların %60’ının (42 ki şi) otomobili bulunmaktadır. %11,4’ünün (8 ki şi) otomobili yoktur. %28,6’sının (20 ki şi) ise otomobili bulunmamakla birlikte yakın zamanda otomobil satın almayı dü şündüklerini belirtmi şlerdir. (Tablo 17)

Haneye giren aylık toplam geliri 2.501TL ile 4.000TL arasında yer alan katılımcıların %85,3’ünün (99 ki şi) otomobili bulunmaktadır. %5,2’sinin (6 ki şi) otomobili yoktur. %9,5’inin (11 ki şi) ise otomobili bulunmamakla birlikte yakın zamanda otomobil satın almayı dü şündüklerini belirtmi şlerdir. (Tablo 17)

87 Haneye giren aylık toplam geliri 4.001TL ve üstü olan katılımcıların %91,1’inin (51 ki şi) otomobili bulunmaktadır. %8,9’unun (5 ki şi) ise otomobili bulunmamakla birlikte yakın zamanda otomobil satın almayı dü şündüklerini belirtmi şlerdir. (Tablo 17)

81,6% 80 79,8%

20 17,2% 73,7% 85,7% 11,2% 58,3% 7,1% 10 29,2% 100% 14,3% 12,5% 3% 21,1% 5,3% 0 İlkokul Ortaokul Lise Ön Lisans Üniversite Lisans Üstü

Evet Hayır Hayır; ama almayı dü şünüyorum.

Tablo 18 – E ğitim Durumu ile Otomobil Sahipli ği Arasındaki İli şki

Çalı şma grubunun e ğitim durumu ile otomobil sahipli ği arasındaki ili şki incelendi ğinde ara ştırmaya katılan ortaokul mezunu deneklerin %85,7’sinin (12 ki şi) otomobili oldu ğu, %14,3’ünün (2 ki şi) ise otomobilinin bulunmadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 18)

Lise mezunlarının %81,6’sının (80 ki şi) otomobili bulunmaktadır. %7,1’inin (7 ki şi) otomobili yoktur. %11,2’si (11 ki şi) ise otomobilinin olmadı ğını; ancak yakın zamanda otomobil almayı dü şündü ğünü belirtmi ştir. (Tablo 18)

88 Ön lisans mezunlarının %58,3’ünün (14 ki şi) otomobili bulunmaktadır. %12,5’inin (3 ki şi) otomobili yoktur. %29,2’si (7 ki şi) ise otomobilinin olmadı ğını; ancak yakın zamanda otomobil almayı dü şündü ğünü belirtmi ştir. (Tablo 18)

Üniversite mezunlarının %79,8’inin (79 ki şi) otomobili bulunmaktadır. %3’ünün (3 ki şi) otomobili yoktur. %17,2’si (17 ki şi) ise otomobilinin olmadı ğını; ancak yakın zamanda otomobil almayı dü şündü ğünü belirtmi ştir. (Tablo 18)

Lisansüstü mezunlarının %73,7’sinin (14 ki şi) otomobili bulunmaktadır. %5,3’ünün (1 ki şi) otomobili yoktur. %21,1’inin (4 ki şi) ise otomobilinin olmadı ğını; ancak yakın zamanda otomobil almayı dü şündü ğünü belirtmi ştir. (Tablo 18)

Çalı şma grubunda yer alan 2 ki şinin ilkokul mezunu oldu ğu ve bu iki ki şinin de otomobil sahibi oldu ğu tespit edilmi ştir. (Tablo 18)

105

75 85,8%

30 84,

15 38, 44, 63, 5 23, 100 11, 27, 16, 88, 9,1 4,8 12,1 3 71,4 0 9,2 Özel Kamu Özel Kamu Serbest Emekli Di ğer sektörde sektöründe sektörde sektöründe meslek ücretli ücretli yönetici yönetici

Evet Hayır Hayır; ama almayı dü şünüyorum.

Tablo 19 – Meslek ile Otomobil Sahipli ği Arasındaki İli şki

89 Çalı şma grubunda özel sektörde ücretli çalı şan katılımcıların %85,8’inin (103 ki şi) otomobili bulunmaktadır. %5’inin (6 ki şi) otomobili yoktur. %9,2’sinin (11 ki şi) ise otomobilinin olmadı ğını; ancak yakın zamanda otomobil almayı dü şündü ğünü belirtmi ştir. (Tablo 19)

Kamu sektöründe ücretli çalı şan katılımcıların %38,9’unun (7 ki şi) otomobili bulunmaktadır. %16,7’sinin (3 ki şi) otomobili yoktur. %44,4’ünün (8 ki şi) ise otomobilinin olmadı ğını; ancak yakın zamanda otomobil almayı dü şündü ğünü belirtmi ştir. (Tablo 19)

Özel sektörde yönetici olarak çalı şan katılımcıların %88,9’unun (16 ki şi) otomobili bulunmaktadır. %11,1’inin (2 ki şi) ise otomobilinin olmadı ğını; ancak yakın zamanda otomobil almayı dü şündü ğünü belirtmi ştir. (Tablo 19)

Kamu sektöründe yönetici olarak çalı şan katılımcıların %63,6’sının (7 ki şi) otomobili bulunmaktadır. %9,1’inin (1 ki şi) otomobili yoktur. %27,3’ünün (3 ki şi) ise otomobilinin olmadı ğını; ancak yakın zamanda otomobil almayı dü şündü ğünü belirtmi ştir. (Tablo 19)

Serbest meslek sahibi olan katılımcıların %84,8’inin (28 ki şi) otomobili bulunmaktadır. %3’ünün (1 ki şi) otomobili yoktur. %12,1’inin (4 ki şi) ise otomobilinin olmadı ğını; ancak yakın zamanda otomobil almayı dü şündü ğünü belirtmi ştir. (Tablo 19)

Emekli katılımcıların %71,4’ünün (15 ki şi) otomobili bulunmaktadır. %4,8’inin (1 ki şi) otomobili yoktur. %23,8’inin (5 ki şi) ise otomobilinin olmadı ğını; ancak yakın zamanda otomobil almayı dü şündü ğünü belirtmi ştir. (Tablo 19)

Meslek bilgilerinde di ğer seçene ğini i şaretleyen 2 katılımcı bulunmakta olup, %100’ünün otomobili bulunmaktadır. (Tablo 19)

60 75,5% 74,4%

20 73,5% 7,8% 5,3% 15,6% 21,9% 23,5%

10 20% 17% 16% 46,9% 5,9% 5,9% 14,4% 6,2% 2,9% 37,5% 0 1,1% 18 - 24 ya ş 25 - 35 ya ş 36 - 45 ya ş 46 ya ş ve üstü

İhtiyaç Zevk Sosyal statü göstergesi Rahatlık Di ğer

Tablo 20 – Ya ş ile Otomobilin Bireyler için Anlamı Arasındaki İli şki

Ya ş, cinsiyet, çalı şma durumu, eğitim ve ekonomik durum ba ğımsız de ğişkenlerine göre otomobilin bireyler için ne anlam ifade etti ği incelenmi ştir.

18 – 24 ya ş arasındaki katılımcıların %46,9’u (15 ki şi) otomobili zevk, %37,5’i (12 ki şi) ihtiyaç, %21,9’u (7 ki şi) rahatlık, %15,6’sı (5 ki şi) sosyal statü göstergesi olarak gördüklerini belirtmi ştir. 18 – 24 ya ş arasında yer alan katılımcıların %6,2’si (2 ki şi) bu soruda di ğer seçene ğini i şaretlemi ştir. (Tablo 20)

25 – 35 ya ş arasındaki katılımcıların %75,5’i (71 ki şi) otomobili ihtiyaç, %17’si (16 ki şi) zevk, %16’sı (15 ki şi) rahatlık, %5,3’ü (5 ki şi) sosyal statü göstergesi olarak gördüklerini belirtmi ştir. 25 – 35 ya ş arasında yer alan katılımcıların %1,1’i (1 kişi) bu soruda di ğer seçene ğini i şaretlemi ştir. (Tablo 20)

91 36 – 45 ya ş arasındaki katılımcıların %74,4’ü (67 ki şi) otomobili ihtiyaç, %20’si (18 ki şi) rahatlık, %14,4’ü (13 ki şi) zevk, %7,8’i (7 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördüklerini belirtmi ştir. (Tablo 20)

46 ya ş ve üstü katılımcıların %73,5’i (25 ki şi) otomobili ihtiyaç, %23,5’i (8 ki şi) rahatlık, %5,9’u (2 ki şi) zevk, %2,9’u (1 ki şi) sosyal statü göstergesi olarak gördüklerini belirtmi ştir. 46 ya ş ve üstü katılımcıların %5,9’u (2 ki şi) bu soruda di ğer seçene ğini i şaretlemi ştir. (Tablo 20)

Otomobilin bireyler için ne ifade etti ğini ya ş ba ğımsız de ğişkenine göre inceledi ğimizde “ihtiyaç”ın birinci öncelikli geldi ğini görmekteyiz. Ancak 18 – 24 ya ş arası genç katılımcıların yer aldı ğı ya ş grubunda otomobili zevk olarak nitelendirenlerin ço ğunlukta oldu ğu görülmektedir.

120

100 66,9

75,3 60

22,3 20,4 20 17,2 3,2% 11,8 7% 7,5% 0 İhtiyaç Zevk Sosyal statü Rahatlık Di ğer göstergesi

Kadın Erkek

Tablo 21 – Cinsiyet ile Otomobilin Bireyler için Anlamı Arasındaki İli şki

92 Katılımcıların cinsiyetlerine göre, otomobilin kendileri için ne ifade etti ğini inceledi ğimizde bayanların %75,3’ünün (70 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %17,2’sinin (16 ki şi) rahatlık olarak, %11,8’inin (11 ki şi) zevk olarak, %7,5’inin (7 ki şi) de sosyal statü göstergesi olarak gördü ğü tespit edilmi ştir. (Tablo 21)

Erkek katılımcıların ise %66,9’unun (105 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %22,3’ünün (35 ki şi) zevk olarak, %20,4’ünün (32 ki şi) rahatlık olarak, %7’sinin (11 ki şi) de sosyal statü göstergesi olarak gördü ğü tespit edilmi ştir. Erkek katılımcıların %3,2’si (5 ki şi) ise bu soruda di ğer seçene ğini i şaretlemi ştir. (Tablo 21)

Otomobilin bireyler için ne ifade etti ğini cinsiyet ba ğımsız de ğişkenine göre inceledi ğimizde “ihtiyaç”ın birinci öncelikli geldi ğini görmekteyiz. İkinci öncelikli olarak ise bayanlarda rahatlı ğın, erkeklerde ise zevkin öne çıktı ğı görülmektedir.

160

140 75,3

120

100

17% 18% 20 51,8 10,7 23,2 6,2% 23,2 1,5% 3,6% 0 İhtiyaç Zevk Sosyal statü Rahatlık Di ğer göstergesi

Çalı şıyorum Çalı şmıyorum

Tablo 22 – Çalı şma Durumu ile Otomobilin Bireyler için Anlamı Arasındaki İli şki

93 Katılımcıların çalı şma durumlarına göre, otomobilin kendileri için ne ifade etti ğini inceledi ğimizde çalı şan deneklerin %75,3’ünün (146 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %18’inin (35 ki şi) rahatlık olarak, %17’sinin (33 ki şi) zevk olarak, %6,2’sinin (12 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördü ğü tespit edilmi ştir. Çalı şan katılımcıların %3,6’sı (3 ki şi) bu soruda di ğer seçene ğini i şaretlemi ştir. (Tablo 22)

Katılımcıların çalı şma durumlarına göre, otomobilin kendileri için ne ifade etti ğini inceledi ğimizde çalı şmayan deneklerin %51,8’inin (29 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %23,2’sinin (13 ki şi) rahatlık olarak, %23,2’sinin (13 ki şi) zevk olarak, %10,7’sinin (6 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördü ğü tespit edilmi ştir. Çalı şmayan katılımcıların %1,5’i (2 ki şi) bu soruda di ğer seçene ğini i şaretlemi ştir. (Tablo 22)

Otomobilin bireyler için ne ifade etti ğini çalı şma durumu ba ğımsız de ğişkenine göre inceledi ğimizde “ihtiyaç”ın birinci öncelikli geldi ğini görmekteyiz. Çalı şan katılımcılarda rahatlık ikinci öncelikli, çalı şmayanlarda ise rahatlık ve zevk aynı oranda ikinci önceliklilerdir.

70 75,3% 60 67,4% 50

20 23,2% 24,2% 5,2% 10 31,6% 16,5% 2% 58,3% 15,4% 12,5% 3,3% 4,2% 100% 15,4% 12,4% 10,5% 5,3% 76,9% 63,2% 11,6% 0 25% İlkokul Ortaokul Lise Ön Lisans Üniversite Lisans Üstü

İhtiyaç Zevk Sosyal statü göstergesi Rahatlık Di ğer

Tablo 23 – E ğitim ile Otomobilin Bireyler için Anlamı Arasındaki İli şki

Katılımcıların e ğitimlerine göre, otomobilin kendileri için ne ifade etti ğini inceledi ğimizde ortaokul mezunu deneklerin %76,9’unun (10 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %15,4’ünün (2 ki şi) rahatlık olarak, %15,4’ünün (2 ki şi) zevk olarak, gördü ğü tespit edilmi ştir. (Tablo 23)

Katılımcıların e ğitimlerine göre, otomobilin kendileri için ne ifade etti ğini inceledi ğimizde lise mezunu deneklerin %75,3’ünün (73 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %16,5’inin (16 ki şi) zevk olarak, %12,4’ünün (12 ki şi) rahatlık olarak, %5,2’sinin (5 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördü ğü tespit edilmi ştir. Lise mezunu katılımcıların %2’si (2 ki şi) bu soruda di ğer seçene ğini i şaretlemi ştir. (Tablo 23)

Katılımcıların e ğitimlerine göre, otomobilin kendileri için ne ifade etti ğini inceledi ğimizde ön lisans mezunu deneklerin %58,3’ünün (14 ki şi) otomobili ihtiyaç

95 olarak, %25’inin (6 ki şi) rahatlık olarak, %12,5’inin (3 ki şi) zevk olarak, %4,2’sinin (1 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördü ğü tespit edilmi ştir. (Tablo 23)

Katılımcıların e ğitimlerine göre, otomobilin kendileri için ne ifade etti ğini inceledi ğimizde üniversite mezunu deneklerin %67,4’ünün (64 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %24,2’sinin (23 ki şi) zevk olarak, %23,2’sinin (22 ki şi) rahatlık olarak, %11,6’sının (11 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördü ğü tespit edilmi ştir. Üniversite mezunu katılımcıların %3,3’ü (3 ki şi) bu soruda di ğer seçene ğini i şaretlemi ştir. (Tablo 23)

Katılımcıların e ğitimlerine göre, otomobilin kendileri için ne ifade etti ğini inceledi ğimizde lisansüstü mezunu deneklerin %63,2’sinin (12 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %31,6’sının (6 ki şi) rahatlık olarak, %10,5’inin (2 ki şi) zevk olarak, %5,3’ünün (1 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördü ğü tespit edilmi ştir. (Tablo 23)

Katılımcılar arasında 2 ilkokul mezunu bulunmakta olup, %100’ü otomobili ihtiyaç olarak gördü ğünü belirtmi ştir.

Otomobilin bireyler için ne ifade etti ğini e ğitim ba ğımsız de ğişkenine göre inceledi ğimizde de “ihtiyaç”ın birinci öncelikli geldi ğini görmekteyiz.

100

80 78,1%

40 74,6%

20 51,8% 19,4% 7,2% 9,1% 7,5% 54,5% 36,4% 18,2% 18,2% 10,4% 14,3% 2,6% 16,7%

10 16,7% 25% 25% 0 0 TL - 1.000 TL 1.001 TL - 2.500 TL 2.501 TL - 4.000 TL 4.001 TL ve üzeri

İhtiyaç Zevk Sosyal statü göstergesi Rahatlık Di ğer

Tablo 24 – Ekonomik Durum ile Otomobilin Bireyler için Anlamı Arasındaki İli şki

Katılımcıların ekonomik durumuna göre, otomobilin kendileri için ne ifade etti ğini inceledi ğimizde haneye giren aylık toplam geliri 0TL ile 1.000TL arasında olanların %54,5’inin (6 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %36,4’ünün (4 ki şi) zevk olarak, %18,2’sinin (2 ki şi) rahatlık olarak, %18,2’sinin (2 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördü ğü tespit edilmi ştir. Geliri 0TL ile 1.000TL arasında olan katılımcıların %9,1’i (1 ki şi) bu soruda di ğer seçene ğini i şaretlemi ştir. (Tablo 24)

Katılımcıların ekonomik durumuna göre, otomobilin kendileri için ne ifade etti ğini inceledi ğimizde haneye giren aylık toplam geliri 1.001TL ile 2.500TL arasında olanların %74,6’sının (50 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %19,4’ünün (13 ki şi) rahatlık olarak, %10,4’ünün (7 ki şi) zevk olarak, %7,5’inin (5 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördü ğü tespit edilmi ştir. (Tablo 24)

Katılımcıların ekonomik durumuna göre, otomobilin kendileri için ne ifade etti ğini inceledi ğimizde haneye giren aylık toplam geliri 2.501TL ile 4.000TL arasında

97 olanların %78,1’inin (89 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %16,7’sinin (19 ki şi) rahatlık olarak, %16,7’sinin (19 ki şi) zevk olarak, %2,6’sının (3 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördü ğü tespit edilmi ştir. (Tablo 24)

Katılımcıların ekonomik durumuna göre, otomobilin kendileri için ne ifade etti ğini inceledi ğimizde haneye giren aylık toplam geliri 4.001TL ve üzerinde olanların %51,8’inin (29 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %25’inin (14 ki şi) rahatlık olarak, %25’inin (14 ki şi) zevk olarak, %14,3’ünün (8 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördü ğü tespit edilmi ştir. Geliri 4.001TL ve üzeri olan katılımcıların %7,2’si (4 ki şi) bu soruda di ğer seçene ğini i şaretlemi ştir. (Tablo 24)

140

120 75,4

100

40 58,2

20,5 20 32,9 11,7 10,1 16,5 3,8% 5,8% 1,2% 0 Alıyorum Almıyorum

İhtiyaç Zevk Sosyal statü göstergesi Rahatlık Di ğer

Tablo 25 – Otomobil Dergisi Satın Alıp / Almamalarıyla Otomobilin Bireyler için Anlamı Arasındaki İli şki

Otomobil dergisi alan ya da almayan katılımcılar için otomobilin ne ifade etti ğinin saptanması amacıyla yapılan kar şıla ştırma sonucunda otomobil dergisi satın alanların %58,2’sinin (46 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %32,9’unun (26 ki şi) zevk olarak,

98 %16,5’inin (13 ki şi) rahatlık olarak, %10,1’inin (8 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördü ğü tespit edilmi ştir. Otomobil dergisi alan katılımcıların %3,8’i (3 ki şi) bu soruda di ğer seçene ğini i şaretlemi ştir. (Tablo 25)

Otomobil dergisi satın almayanların %75,4’ünün (129 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %20,5’inin (35 ki şi) rahatlık olarak, %11,7’sinin (20 ki şi) zevk olarak, %5,8’inin (10 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördü ğü tespit edilmi ştir. Otomobil dergisi almayan katılımcıların %1,2’si (2 ki şi) bu soruda di ğer seçene ğini i şaretlemi ştir. (Tablo 25)

Otomobil dergisi satın alan katılımcılar için de almayan katılımcılar için de otomobilin birinci öncelikli olarak rahatlı ğı ifade etti ği tespit edilmi ştir. Ancak otomobil dergisi satın alanlar için otomobil ikinci öncelikli olarak zevk anlamını ifade etmekte, almayanlar içinse rahatlık anlamını ifade etmektedir.

160

140 71,1

120

100

40 20,9 16,4 20 71,4 2,5 50% 42,9 25,7 8% 7,1 11,4 2,9 % 0 Otomobilim var Otomobilim yok Yok ama şu sıralar almayı dü şünüyorum

İhtiyaç Zevk Sosyal statü göstergesi Rahatlık Di ğer

Tablo 26 – Otomobil Sahipli ği ile Otomobilin Bireyler için Anlamı Arasındaki İli şki

Katılımcıların otomobil sahipli ğine göre otomobilin kendileri için ne ifade etti ğini inceledi ğimizde otomobili olanların %71,1’inin (143 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %20,9’unun (42 ki şi) zevk olarak, %16,4’ünün (33 ki şi) rahatlık olarak, %8’inin (16 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördü ğü tespit edilmi ştir. Otomobil sahibi katılımcıların %2,5’i (5 ki şi) bu soruda di ğer seçene ğini i şaretlemi ştir. (Tablo 26)

Otomobili olmayan katılımcıların %50’sinin (7 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %42,9’unun (6 ki şi) rahatlık olarak, %7,1’inin (1 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördü ğü tespit edilmi ştir. Otomobil sahibi olmayan katılımcıların otomobili zevk olarak görmemeleri dikkat çekicidir. (Tablo 26)

Otomobili olmayan; ancak yakın zamanda almayı dü şündü ğünü belirten katılımcıların %71,4’ünün (25 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %25,7’sinin (9 ki şi) rahatlık olarak, %11,4’ünün (4 ki şi) zevk olarak, %2,9’unun (1 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördü ğü tespit edilmi ştir. (Tablo 26)

100

44 40 40 36 32 32 28

24 22

16 14

12 9 10 10 7 8 5 4 5 4 5 3 4 1 2 22 2 1 2 2 2 1 1 2 1 2 0 B C D E F LCV MPV SPOR SUV Segment

İhtiyaç Zevk Sosyal statü göstergesi Rahatlık Di ğer

Tablo 27 – Sahip Olunan Otomobilin Segmenti ile Otomobilin Bireyler için Anlamı Arasındaki İli şki

Çalı şma grubunun sahip oldu ğu otomobillerin segmentleri ile otomobilin bireyler için anlamı kar şıla ştırıldı ğında B segmenti otomobile sahip olan katılımcıların %76,2’si (32 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %21,4’ü (9 ki şi) rahatlık olarak, %11,9’u (5 ki şi) zevk olarak, %9,5’i (4 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördüklerini belirtmi ştir. (Tablo 27)

C segmenti otomobile sahip olan katılımcıların %71,4’ü (40 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %25’i (14 ki şi) zevk olarak, %8,9’u (5 ki şi) rahatlık olarak, %3,6’sı (2 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördüklerini belirtmi ştir. (Tablo 27)

D segmenti otomobile sahip olan katılımcıların %64,7’si (22 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %29,4’ü (10 ki şi) zevk olarak, %29,4’ü (10 ki şi) rahatlık olarak, %8,8’i 3 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördüklerini belirtmi ştir. (Tablo 27)

101 E segmenti otomobile sahip olan katılımcıların %40’ı (2 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %%40’ı (2 ki şi) zevk olarak, %%40’ı (2 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördüklerini belirtmi ştir. (Tablo 27)

SUV otomobile sahip olan katılımcıların %62,5’i (5 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %25’i (2 ki şi) zevk olarak, %25’i (2 ki şi) rahatlık olarak, %12,5’i (1 ki şi) ise sosyal statü göstergesi olarak gördüklerini belirtmi ştir. (Tablo 27)

Spor otomobile sahip olan katılımcıların %63,6’sı (7 ki şi) zevk olarak, %36,4’ü (4 ki şi) sosyal statü göstergesi olarak, %18,2’si (2 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak, %9,1’i (1 ki şi) rahatlık ise olarak gördüklerini belirtmi ştir. (Tablo 27)

Katılımcılar arasında LCV ve MPV segmentinde otomobile sahip olan 2’şer ki şi bulunmakta olup, hepsi de otomobili ihtiyaç olarak gördüklerini belirtmi şlerdir. (Tablo 27)

Katılımcılar arasında F segmenti otomobile sahip olan sadece 1 ki şi bulunmakta olup otomobili rahatlık olarak gördü ğünü belirtmi ştir. (Tablo 27)

102

100

90 59,7% 80 84,5% 70

60 40,3% 50

10 15,5% 0 Kadın Erkek

Otomobil dergisi alıyorum Otomobil dergisi almıyorum

Tablo 28 – Cinsiyet ile Otomobil Dergisi Alımı Arasındaki İli şki

Cinsiyet, ya ş, çalı şma durumu, sosyo-ekonomik durum ve e ğitim ba ğımsız de ğişkenlerine göre otomobil dergilerinin satın alımı incelenmi ştir.

Çalı şma grubunda yer alan bayanların %15,5’inin (15 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %84,5’inin (82 ki şi) ise otomobil dergisi satın almadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 28)

Erkeklerde ise %40,3’ünün (64 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %59,7’sinin (95 ki şi) ise otomobil dergisi satın almadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 28)

Erkeklerin otomobil dergisi satın alma oranlarının kadın katılımcılara göre daha yüksek oldu ğu saptanmı ştır.

103

70 74,5 60 68,7

30 31,3 69,1 20 25,5 65,6 10 34,4

0 30,9 18 - 24 ya ş 25 - 35 ya ş 36 - 45 ya ş 46 ya ş ve üstü

Otomobil dergisi alıyorum Otomobil dergisi almıyorum

Tablo 29 - Ya ş ile Otomobil Dergisi Alımı Arasındaki İli şki

18 – 24 ya ş arasındaki katılımcıların %65,5’inin (21 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %34,4’ünün (11 ki şi) ise otomobil dergisi satın almadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 29)

25 – 35 ya ş arasındaki katılımcıların %31,3’ünün (30 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %68,7’sinin (66 ki şi) ise otomobil dergisi satın almadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 29)

36 – 45 ya ş arasındaki katılımcıların %25,5’inin (24 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %74,5’inin (70 ki şi) ise otomobil dergisi satın almadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 29)

46 ya ş ve üzeri katılımcıların %30,9’unun (4 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %69,1’inin (30 ki şi) ise otomobil dergisi satın almadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 29)

104 Elde edilen veriler do ğrultusunda en fazla otomobil satın alma oranının 18 – 24 ya ş arası gençlerde görüldü ğü ve bu grupta otomobil dergisi satın alanların otomobil dergisi satın almayanlara oranla daha fazla oldu ğu saptanmı ştır.

160

140

120 67,5%

100

60 32,5% 40 75% 20

25% 0 Çalı şıyorum Çalı şmıyorum

Otomobil dergisi alıyorum Otomobil dergisi almıyorum

Tablo 30 – Çalı şma Durumu ile Otomobil Dergisi Alımı Arasındaki İli şki

Çalı şan katılımcıların %32,5’inin (65 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %67,5’inin (135 ki şi) ise otomobil dergisi satın almadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 30)

Çalı şmayan katılımcıların ise %25’i (14 ki şi) otomobil dergisi satın alırken %75’i (42 ki şi) otomobil dergisi satın almamaktadır. (Tablo 30)

105

120

100

82,8% 80

75,7% 40

58,9% 20 41,1% 58,3% 17,2% 41,7% 24,3%

0 0 TL - 1.000 TL 1.001 TL - 2.500 TL 2.501 TL - 4.000 TL 4.001 TL ve üzeri

Otomobil dergisi alıyorum Otomobil dergisi almıyorum

Tablo 31 – Sosyo - Ekonomik Durum ile Otomobil Dergisi Alımı Arasındaki İli şki

Katılımcılardan haneye giren toplam aylık geliri 0TL ile 1.000TL arasında olanların %58,3’ünün (7 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %41,7’sinin (5 ki şi) ise otomobil dergisi almadı ğı saptanmı ştır. (Tablo 31)

Haneye giren toplam aylık geliri 1.001TL ile 2.500TL arasında olanların %24,3’ünün (17 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %75,7’sinin (53 ki şi) ise otomobil dergisi satın almadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 31)

Haneye giren toplam aylık geliri 2.501TL ile 4.000TL arasında olanların %17,2’sinin (20 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %82,8’inin (96 ki şi) ise otomobil dergisi satın almadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 31)

Haneye giren toplam aylık geliri 4.001TL ve üzeri olanların %58,9’unun (33 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %41,1’inin (33 ki şi) ise otomobil dergisi satın almadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 31)

106

Haneye giren aylık toplam gelire göre otomobil dergisi satın alınma oranlarını inceledi ğimizde en dü şük ve en yüksek gelir grubunda yer alan deneklerin otomobil dergisi satın alma oranlarının, otomobil dergisi satın almayanlara göre daha yüksek olduğu görülmektedir.

70 70,4% 69,7% 60

30 29,6% 30,3% 20

10 100% 21,4% 58,3% 78,6% 41,7% 63,2% 36,8% 0 İlkokul Ortaokul Lise Ön Lisans Üniversite Lisans Üstü

Otomobil dergisi alıyorum Otomobil dergisi almıyorum

Tablo 32 – E ğitim Durumu ile Otomobil Dergisi Alımı Arasındaki İli şki

Katılımcılardan ortaokul mezunu olanların %21,4’ünün (3 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %78,6’sının (11 ki şi) ise otomobil dergisi almadı ğı saptanmı ştır. (Tablo 32)

Katılımcılardan lise mezunu olanların %29,6’sının (29 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %70,4’ünün (69 ki şi) ise otomobil dergisi almadı ğı saptanmı ştır. (Tablo 32)

Katılımcılardan ön lisans mezunu olanların %41,7’sinin (10 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %58,3’ünün (14 ki şi) ise otomobil dergisi almadı ğı saptanmı ştır. (Tablo 32)

107

Katılımcılardan üniversite mezunu olanların %30,3’ünün (30 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %69,7’sinin (69 ki şi) ise otomobil dergisi almadı ğı saptanmı ştır. (Tablo 32)

Katılımcılardan yüksek lisans mezunu olanların %36,8’inin (7 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %63,2’sinin (12 ki şi) ise otomobil dergisi almadı ğı saptanmı ştır. (Tablo 32)

140

74,6 % 120

100

60 87,3 %

17,5 % 20 10,1 % 2,5 % 7,9 % 0 Otomobil dergisi alıyorum Otomobil dergisi almıyorum

Evet Hayır Hayır; ama almayı dü şünüyorum.

Tablo 33 – Otomobil Dergisi Satın Alanların Otomobil Sahipli ği

Otomobil dergisi satın alanların otomobil sahipli ği ve otomobil sahipli ğinin otomobil dergisi satın alma üzerindeki etkileri incelenmi ştir.

Otomobil dergisi satın alanların %87,3’ünün (69 ki şi) otomobil sahibidir. %2,5’inin (2 ki şi) otomobili bulunmamakta, %10,1’inin (8 ki şi) ise otomobili olmadı ğı; ancak yakın zamanda otomobil almayı dü şündükleri tespit edilmi ştir. (Tablo33)

108 Otomobil dergisi satın almayanların %74,6’sı (132 ki şi) otomobil sahibidir. %7,9’unun (14 ki şi) otomobili bulunmamakta, %17,5’inin (31 ki şi) ise otomobili olmadı ğı; ancak yakın zamanda otomobil almayı dü şündükleri tespit edilmi ştir. (Tablo 33)

Sorunun analizinde anlamlılık düzeyinin 0,05’ten büyük olması nedeniyle otomobil sahipliği ile otomobil dergisi satın alma durumu arasında anlamlı bir ili şki olmadı ğı tespit edilmi ştir. Kısaca belirtmek gerekirse otomobil sahibi olmanın otomobil dergisi satın alma üzerindeki etkisi tespit edilememi ştir. Nitekim otomobil dergisi satın alanlarda da almayanlarda da otomobil sahipli ği oranı çok yüksektir.

35 61% 30 74%

25 71% 20 39%

10 26% 29% 5 64% 20% 63% 50% 100% 80% 36% 27% 50% 100% 0 B C D E SPOR SUV LCV MPV F Segment

Evet Hayır

Tablo 34 - Sahip Olunan Otomobilin Segmenti ile Otomobil Dergisi Satın Alma Arasındaki İli şki

B segmenti otomobil sahiplerinin %26’sının (11 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %74’ünün (31 ki şi) ise almadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 34)

109 C segmenti otomobil sahiplerinin %39’unun (22 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %61’inin (34 ki şi) ise almadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 34)

D segmenti otomobil sahiplerinin %29’unun (10 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %71’inin (24 ki şi) ise almadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 34)

SUV otomobil sahiplerinin %63’ünün (5 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %27’sinin (3 ki şi) ise almadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 34)

Spor otomobil sahiplerinin %64’ünün (7 ki şi) otomobil dergisi satın aldı ğı, %36’sının (4 ki şi) ise almadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 34)

Çalı şma grubunda yer alan F segmenti otomobil sahibi olan tek katılımcı ile MPV segmenti otomobil sahibi olan 2 katılımcı otomobil dergisi satın aldıklarını belirtmi şlerdir. (Tablo 34)

Çalı şma grubunda yer alan LCV segmenti otomobil sahibi olan 2 ki şiden biri otomobil dergisi satın aldı ğını, bir di ğeri ise almadı ğını belirtmi ştir. (Tablo 34)

110

F 1 100%

LCV 1 100% 60% 40% SUV 3 2 71% 14% SPOR 5 1 1 14% 25 50% E 1 2 1 25% Segment 20% 30% 50% D 2 3 5 27% 32% 41% C 6 7 9 9% 18 73% B 1 2 8

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22

Duzenli olarak Düzenli olmasa da sık sık Arada sırada

Tablo 35 - Sahip Olunan Otomobilin Segmenti ile Otomobil Dergisi Satın Alma Sıklı ğı Arasındaki İli şki

B segmenti otomobil sahibi katılımcıların %9’unun (1 ki şi) düzenli olarak, %18’inin (2 ki şi) düzenli olmasa da sık sık, %73’ünün (8 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi aldıkları tespit edilmi ştir. (Tablo 35)

C segmenti otomobil sahibi katılımcıların %27’sinin (6 ki şi) düzenli olarak, %32’sinin (7 ki şi) düzenli olmasa da sık sık, %41’inin (9 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi aldıkları tespit edilmi ştir. (Tablo 35)

D segmenti otomobil sahibi katılımcıların %20’sinin (2 ki şi) düzenli olarak, %30’unun (3 ki şi) düzenli olmasa da sık sık, %50’sinin (5 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi aldıkları tespit edilmi ştir. (Tablo 35)

111 E segmenti otomobil sahibi katılımcıların %25’inin (1 ki şi) düzenli olarak, %50’sinin (2 ki şi) düzenli olmasa da sık sık, %25’inin (1 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi aldıkları tespit edilmi ştir. (Tablo 35)

SUV otomobil sahibi katılımcıların %60’ının (3 ki şi) düzenli olmasa da sık sık, %40’ının (2 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi aldıkları tespit edilmi ştir. (Tablo 35)

Spor otomobil sahibi katılımcıların %71’inin (5 ki şi) düzenli olarak, %14’ünün (1 ki şi) düzenli olmasa da sık sık, %14’ünün (1 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi aldıkları tespit edilmi ştir. (Tablo 35)

Katılımcılardan otomobil dergisi alan F segmenti ve LCV segmenti otomobil sahibi olan birer ki şi ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın aldıklarını belirtmi ştir. (Tablo 35)

25 42,2%

20 32,8%

15 25%

10 73,3%

13,3% 13,3% 0 Duzenli olarak Düzenli olmasa da sık sık Arada sırada Otomobil Dergisi Alma Sıklı ğı

Kadın Erkek

Tablo 36 – Cinsiyet ile Otomobil Dergisi Satın Alma Sıklı ğı Arasındaki İli şki

112

Cinsiyet, ya ş, çalı şma durumu, sosyo ekonomik durum ve e ğitim ba ğımsız de ğişkenlerine göre otomobil dergilerinin satın alınma sıklıkları incelenmi ştir.

Çalı şma grubunda yer alan ve otomobil dergisi satın aldı ğını belirten bayanların %13,3’ünün (2 ki şi), erkeklerin ise %25’inin (16 ki şi) düzenli olarak otomobil dergisi satın aldı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 36)

Otomobil dergisi satın aldı ğını belirten bayanların %13,3’ünün (2 ki şi) düzenli olmasa da sık sık otomobil dergisi aldı ğını, erkeklerin ise %32,8’inin (21 ki şi) düzenli olmasa da sık sık otomobil dergisi satın aldı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 36)

Otomobil dergisi satın aldı ğını belirten bayanların %73,3’ünün (11 ki şi) arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın aldı ğını, erkeklerin ise %42,2’sinin (27 ki şi) arada sırada, nadiren otomobil dergisi aldı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 36)

14 46,7 12 54,2

10 33,3 8 42,9

6 33,3 29,2 20% 4 23,8 16,7 2 50% 25% 25% 0 18 - 24 ya ş 25 - 35 ya ş 36 - 45 ya ş 46 ya ş ve üstü

Duzenli olarak Düzenli olmasa da sık sık Arada sırada

Tablo 37 – Ya ş ile Otomobil Dergisi Satın Alma Sıklı ğı Arasındaki İli şki

113

18 – 24 ya ş arasında otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcıların %33,3’ünün (7 ki şi) düzenli olarak, %23,8’inin (5 ki şi) düzenli olmasa da sık sık, %42,9’unun (9 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın aldı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 37)

25 – 35 ya ş arasında otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcıların %20’sinin (6 ki şi) düzenli olarak, %33,3’ünün (10 ki şi) düzenli olmasa da sık sık, %46,7’sinin (14 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın aldı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 37)

36 – 45 ya ş arasında otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcıların %16,7’sinin (4 ki şi) düzenli olarak, %29,2’sinin (7 ki şi) düzenli olmasa da sık sık, %54,2’sinin (13 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın aldı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 37)

46 ya ş ve üstünde otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcıların %25’inin (1 ki şi) düzenli olarak, %25’inin (1 ki şi) düzenli olmasa da sık sık, %50’sinin (2 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın aldı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 37)

114

30 50,8

29,2 15

20% 10

5 35,7 35,7 28,6 0 Duzenli olarak Düzenli olmasa da sık sık Arada sırada Otomobil Dergisi Alma Sıklı ğı

Çalı şıyorum Çalı şmıyorum

Tablo 38 – Çalı şma Durumu ile Otomobil Dergisi Satın Alma Sıklı ğı Arasındaki İli şki

Otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcılardan çalı şanların %20’si (13 ki şi) düzenli olarak otomobil dergisi satın aldı ğını, %29,2’si (19 ki şi) düzenli olmasa da sık sık otomobil dergisi satın aldı ğını, %50,8’i (33 ki şi)ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın aldı ğını belirtmi ştir. (Tablo 38)

Otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcılardan çalı şmayanların %35,7’si (5 ki şi) düzenli olarak otomobil dergisi satın aldı ğını, %28,6’sı (4 ki şi) düzenli olmasa da sık sık otomobil dergisi satın aldı ğını, %35,7’si (5 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın aldı ğını belirtmi ştir. (Tablo 38)

115

14 42,4 12

10 58,8 30,3 8 27,3 40% 6 35% 85,7 4 29,4 25%

2 14,3 11,8 0 0 TL - 1.000 TL 1.001 TL - 2.500 TL 2.501 TL - 4.000 TL 4.001 TL ve üzeri

Duzenli olarak Düzenli olmasa da sık sık Arada sırada

Tablo 39 – Sosyo-Ekonomik Durum ile Otomobil Dergisi Satın Alma Sıklı ğı Arasındaki İli şki

Otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcılardan haneye giren aylık toplam geliri 0TL – 1.000TL arasında olanların %14,3’ü (1 ki şi) düzenli olarak otomobil dergisi satın aldı ğını, %85,7’si (6 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın aldı ğını belirtmi ştir. (Tablo 39)

Otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcılardan haneye giren aylık toplam geliri 1.001TL – 2.500TL arasında olanların %11,8’i (2 ki şi) düzenli olarak otomobil dergisi satın aldı ğını, %29,4’ü (5 ki şi) düzenli olmasa da sık sık otomobil dergisi satın aldı ğını, %58,8’i (10 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın aldı ğını belirtmi ştir. (Tablo 39)

Otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcılardan haneye giren aylık toplam geliri 2.501TL – 4.000TL arasında olanların %25’i (5 ki şi) düzenli olarak otomobil dergisi satın aldı ğını, %35’i (7 ki şi) düzenli olmasa da sık sık otomobil dergisi satın

116 aldı ğını, %40’ı (8 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın aldı ğını belirtmi ştir. (Tablo 39)

Otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcılardan haneye giren aylık toplam geliri 4.001TL ve üstü olanların %30,3’ü (10 ki şi) düzenli olarak otomobil dergisi satın aldı ğını, %27,3’ü (9 ki şi) düzenli olmasa da sık sık otomobil dergisi satın aldı ğını, %42,4’ü (14 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın aldı ğını belirtmi ştir. (Tablo 39)

14 48,3 12 43,3

10 36,7

8 31%

6 30,7 20% 4 50% 57,1 30% 2 66,7 20% 28,6 33,3 14,3 0 Ortaokul Lise Ön Lisans Üniversite Lisans Üstü

Duzenli olarak Düzenli olmasa da sık sık Arada sırada

Tablo 40 – E ğitim ile Otomobil Dergisi Satın Alma Sıklı ğı Arasındaki İli şki

Otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcılardan ortaokul mezunu olanların %33,3’ü (1 ki şi) düzenli olarak otomobil dergisi satın aldı ğını, %66,7’si (2 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın aldı ğını belirtmi ştir. (Tablo 40)

Otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcılardan lise mezunu olanların %30,7’si (6 ki şi) düzenli olarak otomobil dergisi satın aldı ğını, %31’i (9 ki şi) düzenli

117 olmasa da sık sık otomobil dergisi satın aldı ğını, %48,3’ü (14 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın aldı ğını belirtmi ştir. (Tablo 40)

Otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcılardan ön lisans mezunu olanların %30’u (3 ki şi) düzenli olarak otomobil dergisi satın aldı ğını, %20’si (2 ki şi) düzenli olmasa da sık sık otomobil dergisi satın aldı ğını, %50’si (5 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın aldı ğını belirtmi ştir. (Tablo 40)

Otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcılardan üniversite mezunu olanların %20’si (6 ki şi) düzenli olarak otomobil dergisi satın aldı ğını, %36,7’si (11 ki şi) düzenli olmasa da sık sık otomobil dergisi satın aldı ğını, %43,3’ü (13 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın aldı ğını belirtmi ştir. (Tablo 40)

Otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcılardan lisansüstü mezunu olanların %28,6’sı (2 ki şi) düzenli olarak otomobil dergisi satın aldı ğını, %14,3’ü (1 ki şi) düzenli olmasa da sık sık otomobil dergisi satın aldı ğını, %57,1’i (4 ki şi) ise arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın aldı ğını belirtmi ştir. (Tablo 40)

118

Otomobil modifiyesine 11 2 duyulan ilgi

Motor sporlarını takibi 5 1

Otomobil almak için fikir 17 7 edinmek

Sektördeki geli şmeleri 23 3 takip etmek

Otomobillere duyulan ilgi 47 7

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55

Erkek Kadın

Tablo 41 – Cinsiyet ile Otomobil Dergisi Satın Alma Nedenleri Arasındaki İli şki

Otomobil dergisi satın alma nedenleri cinsiyet, ya ş, çalı şma durumu, sosyo- ekonomik durum ve e ğitim ba ğımsız de ğişkenlerine göre incelenmi ştir.

Otomobil dergisi satın alan erkek katılımcıların %73,4’ünün (47 kişi), otomobil dergisi satın alan bayan katılımcıların ise %46,7’sinin (7 ki şi) otomobillere duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 41)

Otomobil dergisi satın alan erkek katılımcıların %35,9’unun (23 kişi), otomobil dergisi satın alan bayan katılımcıların ise %20’sinin (3 ki şi) otomotiv sektöründeki geli şmeleri takip etmek amacıyla otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 41)

Otomobil dergisi satın alan erkek katılımcıların %26,6’sının (17 ki şi), otomobil dergisi satın alan bayan katılımcıların ise %46,7’sinin (7 ki şi) otomobil satın

119 alacakları zaman fikir edinmek amacıyla otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 41)

Otomobil dergisi satın alan erkek katılımcıların %7,8’inin (5 kişi), otomobil dergisi satın alan bayan katılımcıların ise %6,7’sinin (1 ki şi) motor sporlarını takip etmek için otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 41)

Otomobil dergisi satın alan erkek katılımcıların %17,2’sinin (11 ki şi), otomobil dergisi satın alan bayan katılımcıların ise %13,3’ünün (2 ki şi) otomobil modifiyesine duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 41)

46 ya ş ve üstü 4 2 1 1

36 - 45 ya ş 14 8 11 1 1

25 - 35 ya ş 21 11 8 3 4

18 - 24 ya ş 15 5 4 2 7

0 6 12 18 24 30 36 42 48

Otomobillere duyulan ilgi Sektördeki geli şmeleri takip etmek Otomobil almak için fikir edinmek Motor sporlarını takibi Otomobil modifiyesine duyulan ilgi

Tablo 42 – Ya ş ile Otomobil Dergisi Satın Alma Nedenleri Arasındaki İli şki

18 – 24 ya ş arasında otomobil dergisi satın alan katılımcıların %71,4’ünün (15 ki şi) otomobillere duydukları ilgi nedeniyle, %23,8’inin (5 ki şi) otomotiv sektöründeki geli şmeleri takip etmek amacıyla, %19’unun (4 ki şi) otomobil alacakları zaman fikir edinmek amacıyla, %9,5’inin (2 ki şi) motor sporlarını takip etmek için ve

120 %33,3’ünün (7 ki şi) ise otomobil modifiyesine duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldıkları tespit edilmi ştir. (Tablo 42)

25 – 35 ya ş arasında otomobil dergisi satın alan katılımcıların %70’inin (21 ki şi) otomobillere duydukları ilgi nedeniyle, %36,7’sinin (11 ki şi) otomotiv sektöründeki geli şmeleri takip etmek amacıyla, %26,7’sinin (8 ki şi) otomobil alacakları zaman fikir edinmek amacıyla, %10’unun (3 ki şi) motor sporlarını takip etmek için ve %13,3’ünün (4 ki şi) ise otomobil modifiyesine duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldıkları tespit edilmi ştir. (Tablo 42)

36 – 45 ya ş arasında otomobil dergisi satın alan katılımcıların %58,3’ünün (14 ki şi) otomobillere duydukları ilgi nedeniyle, %33,3’ünün (8 ki şi) otomotiv sektöründeki geli şmeleri takip etmek amacıyla, %45,8’inin (11 ki şi) otomobil alacakları zaman fikir edinmek amacıyla, %4,2’sinin (1 kişi) motor sporlarını takip etmek için ve %4,2’sinin (1 ki şi) ise otomobil modifiyesine duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldıkları tespit edilmi ştir. (Tablo 42)

46 ya ş ve üstü otomobil dergisi satın alan katılımcıların %100’ünün (4 ki şi) otomobillere duydukları ilgi nedeniyle, %50’sinin (2 ki şi) otomotiv sektöründeki geli şmeleri takip etmek amacıyla, %25’inin (1 ki şi) otomobil alacakları zaman fikir edinmek amacıyla ve %25’inin (1 ki şi) ise otomobil modifiyesine duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldıkları tespit edilmi ştir. (Tablo 42)

121

Otomobil modifiyesine 8 5 duyulan ilgi

Motor sporlarını takibi 6

Otomobil almak için fikir 20 4 edinmek

Sektördeki geli şmeleri takip 24 2 etmek

Otomobillere duyulan ilgi 43 11

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55

Çalı şan Çalı şmayan

Tablo 43 – Çalı şma Durumu ile Otomobil Dergisi Satın Alma Nedenleri Arasındaki İli şki

Çalı şan katılımcıların %66,2’sinin (43 ki şi), çalı şmayanların ise %78,6’sının (11 ki şinin) otomobillere duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 43)

Çalı şan katılımcıların %36,9’unun (24 ki şi) çalı şmayanların ise %14,3’ünün (2 ki şinin) otomotiv sektöründeki geli şmeleri takip etmek amacıyla otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 43)

Çalı şan katılımcıların %30,8’inin (20 ki şi), çalı şmayanların ise %28,6’sının (4 ki şinin) otomobil alacakları zaman fikir edinmek amacıyla otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 43)

Çalı şan katılımcıların %9,2’sinin (6 ki şi) motor sporlarını takip etmek amacıyla otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 43)

122

Çalı şan katılımcıların %12,3’ünün (8 ki şi), çalı şmayanların ise %35,7’sinin (5 ki şinin) otomobil modifiyesine duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 43)

Otomobil modifiyesine 2 1 3 7 duyulan ilgi

Motor sporlarını takibi 1 2 3

Otomobil almak için fikir 3 2 11 8 edinmek

Sektördeki geli şmeleri takip 2 7 5 11 etmek

Otomobillere duyulan ilgi 5 13 12 22

0 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40 44 48 52

0 TL - 1.000 TL 1.001 TL - 2.500 TL 2.501 TL - 4.000 TL 4.001 TL ve üzeri

Tablo 44 – Sosyo-Ekonomik Durum ile Otomobil Dergisi Satın Alma Nedenleri Arasındaki İli şki

Aileye giren toplam geliri 0TL ile 1.000TL arasında olan otomobil dergisi alan katılımcıların %71,4’ünün (5 ki şi) otomobillere duydu ğu ilgi nedeniyle, %28,6’sının (2 ki şi) otomotiv sektöründeki geli şmeleri takip etmek amacıyla, %42,9’unun (3 ki şi) otomobil alacakları zaman fikir edinmek amacıyla, %28,6’sının (2 kişi) ise otomobil modifiyesine duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 44)

Aileye giren toplam geliri 1.001TL ile 2.500TL arasında olan otomobil dergisi alan katılımcıların %76,5’inin (13 ki şi) otomobillere duydu ğu ilgi nedeniyle, %41,2’sinin

123 (7 ki şi) otomotiv sektöründeki geli şmeleri takip etmek amacıyla, %11,8’inin (2 ki şi) otomobil alacakları zaman fikir edinmek amacıyla, %5,9’unun (1 ki şi) motor sporlarını takip etmek amacıyla, %5,9’unun (1 ki şi) ise otomobil modifiyesine duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 44)

Aileye giren toplam geliri 2.501TL ile 4.000TL arasında olan otomobil dergisi alan katılımcıların %60’ının (12 ki şi) otomobillere duydu ğu ilgi nedeniyle, %25’inin (5 ki şi) otomotiv sektöründeki geli şmeleri takip etmek amacıyla, %55’inin (11 ki şi) otomobil alacakları zaman fikir edinmek amacıyla, %10’unun (2 ki şi) motor sporlarını takip etmek amacıyla, %15’inin (3 ki şi) ise otomobil modifiyesine duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 44)

Aileye giren toplam geliri 4.001TL ve üzeri olan otomobil dergisi alan katılımcıların %66,7’sinin (22 ki şi) otomobillere duydu ğu ilgi nedeniyle, %33,3’ünün (11 ki şi) otomotiv sektöründeki geli şmeleri takip etmek amacıyla, %24,2’sinin (8 ki şi) otomobil alacakları zaman fikir edinmek amacıyla, %9,1’inin (3 kişi) motor sporlarını takip etmek amacıyla, %21,2’sinin (7 ki şi) ise otomobil modifiyesine duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 44)

124

Otomobil modifiyesine 1 6 3 3 duyulan ilgi

Motor sporlarını takibi 2 4

Otomobil almak için fikir 2 5 4 9 4 edinmek

Sektördeki geli şmeleri 10 13 3 takip etmek

Otomobillere duyulan ilgi 2 19 9 19 5

0 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40 44 48 52 56

Ortaokul Lise Ön Lisans Üniversite Lisans Üstü

Tablo 45 - E ğitim ile Otomobil Dergisi Satın Alma Nedenleri Arasındaki İli şki

Otomobil dergisi alan ortaokul mezunu katılımcıların %66,7’sinin (2 ki şi) otomobillere duydu ğu ilgi nedeniyle, %66,7’sinin (2 ki şi) otomobil alacakları zaman fikir edinmek amacıyla, %33,3’ünün (1 ki şi) otomobil modifiyesine duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 45)

Otomobil dergisi alan lise mezunu katılımcıların %65,5’inin (19 kişi) otomobillere duydu ğu ilgi nedeniyle, %34,5’inin (10 ki şi) otomotiv sektöründeki geli şmeleri takip etmek amacıyla, %17,2’sinin (5 ki şi) otomobil alacakları zaman fikir edinmek amacıyla, %6,9’unun (2 ki şi) motor sporlarını takip etmek amacıyla, %20,7’sinin (6 ki şi) ise otomobil modifiyesine duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 45)

Otomobil dergisi alan ön lisans mezunu katılımcıların %90’ının (9 ki şi) otomobillere duydu ğu ilgi nedeniyle, %40’ının (4 ki şi) otomobil alacakları zaman fikir edinmek

125 amacıyla, %30’unun (3 ki şi) ise otomobil modifiyesine duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 45)

Otomobil dergisi alan üniversite mezunu katılımcıların %63,3’ünün (19 kişi) otomobillere duydu ğu ilgi nedeniyle, %43,3’ünün (13 ki şi) otomotiv sektöründeki geli şmeleri takip etmek amacıyla, %30’unun (9 ki şi) otomobil alacakları zaman fikir edinmek amacıyla, %13,3’ünün (4 ki şi) motor sporlarını takip etmek amacıyla, %10’unun (3 ki şi) ise otomobil modifiyesine duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 45)

Otomobil dergisi alan lisansüstü mezunu katılımcıların %71,4’ünün (5 ki şi) otomobillere duydu ğu ilgi nedeniyle, %42,9’unun (3 ki şi) otomotiv sektöründeki geli şmeleri takip etmek amacıyla, %57,1’inin (4 ki şi) ise otomobil alacakları zaman fikir edinmek amacıyla otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 45)

69,6% 40

20 34,8% 30,4%

10 17,4%

7,2% 0 Otomobillere Sektördeki Otomobil almak için Otomobil Motor sporlarını duyulan ilgi geli şmeleri takip fikir edinmek modifiyesine takibi etmek duyulan ilgi

Tablo 46 – Otomobil Sahipli ği ile Otomobil Dergisi Alma Nedenleri Arasındaki İli şki

126

Otomobil sahibi oldu ğunu belirten katılımcıların otomobil dergisi alma sebepleri arasında otomobillere duydukları ilgi %69,6 (48 ki şi) ile 1. önceliklidir. Daha sonrasında ise sırasıyla %34,8 (24 ki şi) ile otomotiv sektöründeki geli şmeleri takip etmek, %30,4 (21 ki şi) ile otomobil almak için fikir edinmek, %17,4 (12 ki şi) ile otomobil modifiyesine duyulan ilgi ve %7,2 (5 ki şi) ile motor sporlarının takibi nedenleri gelmektedir. (Tablo 46)

F 1 100%

LCV 1 100% 100%

SUV 80% 40% 5

SPOR 86% 71% 7 14% 20% 14% 20%

Segment E 50% 4 25% 25% 25%

D 60% 40% 50% 10

C 68% 27% 36% 23% 22 5%

B 82% 36% 36% 11

0 4 8 12 16 20 24 28 32 36

Otomobillere duyulan ilgi Sektördeki geli şmeleri takip etmek Otomobil almak için fikir edinmek Motor sporlarını takibi Otomobil modifiyesine duyulan ilgi

Tablo 47 - Sahip Olunan Otomobilin Segmenti ile Otomobil Dergisi Satın Alma Nedenleri Arasındaki İli şki

Otomobil dergisi alan B segmenti otomobile sahip 11 katılımcının %82’si (9 ki şi) otomobillere duydukları ilgi nedeniyle, %36’sı (4 ki şi) sektördeki geli şmeleri takip etmek için, %36’sı (4 ki şi) ise otomobil alacakları zaman fikir edinmek için otomobil dergisi aldıklarını belirtmi ştir. (Tablo 47)

127 Otomobil dergisi alan C segmenti otomobile sahip 22 katılımcının %68’i (15 ki şi) otomobillere duydukları ilgi nedeniyle, %27’si (6 ki şi) sektördeki geli şmeleri takip etmek için, %36’sı (8 ki şi) otomobil alacakları zaman fikir edinmek için, %23’ü (5 ki şi) otomobil modifiyesine duydukları ilgi, %5’i (1 ki şi) de motorsporlarını takip etmek için otomobil dergisi aldıklarını belirtmi ştir. (Tablo 47)

Otomobil dergisi alan D segmenti otomobile sahip 10 katılımcının %60’ı (6 ki şi) otomobillere duydukları ilgi nedeniyle, %40’ı (4 ki şi) sektördeki geli şmeleri takip etmek için, %50’si (5 ki şi) otomobil alacakları zaman fikir edinmek için, %23’ü (5 ki şi) otomobil modifiyesine duydukları ilgi, %5’i (1 ki şi) de motorsporlarını takip etmek için otomobil dergisi aldıklarını belirtmi ştir. (Tablo 47)

Otomobil dergisi alan E segmenti otomobile sahip 4 katılımcının %25’i (1 ki şi) otomobillere duydukları ilgi nedeniyle, %50’si (2 ki şi) sektördeki geli şmeleri takip etmek için, %25’i (1 ki şi) otomobil modifiyesine duydukları ilgi, %25’i (1 ki şi) de motorsporlarını takip etmek için otomobil dergisi aldıklarını belirtmi ştir. (Tablo 47)

Otomobil dergisi alan spor otomobile sahip 7 katılımcının %86’sı (6 ki şi) otomobillere duydukları ilgi nedeniyle, %14’ü (1 ki şi) otomobil alacakları zaman fikir edinmek için, %71’i (5 ki şi) otomobil modifiyesine duydukları ilgi, %14’ü (1 ki şi) de motorsporlarını takip etmek için otomobil dergisi aldıklarını belirtmi ştir. (Tablo 47)

Otomobil dergisi alan SUV otomobile sahip 5 katılımcının %80’i (4 kişi) otomobillere duydukları ilgi nedeniyle, %40’ı (2 ki şi) sektördeki geli şmeleri takip etmek için, %20’si (1 ki şi) otomobil alacakları zaman fikir edinmek için, %20’si (1 ki şi) de motorsporlarını takip etmek için otomobil dergisi aldıklarını belirtmi ştir. (Tablo 47)

F segmenti otomobil sahibi tek katılımcı sektördeki geli şmeleri takip etmek için, LCV segmenti otomobile sahip olan ve otomobil dergisi satın aldı ğını belirten tek

128 katılımcı ise otomobillere duydu ğu ilgi ve otomobil alaca ğı zaman fikir edinmek için otomobil dergisi aldı ğını belirtmi ştir. (Tablo 47)

40 36 4 32 6 28 24 4 20 16 32 4 29 12 1 20 1 8 15 1 4 9 8 3 6 1 3 4 3 0 2 2

g de obil iye er Car port ing k Car i ğ S EVO ui a D om Tun Autocar & Ot Otohaber to G Autoshow tor TR Tunin u in Rent A z ning Tür a Torch u T to Mo ag u M A

Erkek Kadın

Tablo 48 – Cinsiyete Göre Satın Alınan Otomobil Dergileri

Autoshow dergisi, otomobil dergisi alan erkek deneklerin %50,8’i (32 ki şi), bayan deneklerin %26,7’si (4 ki şi) tarafından tercih edilmektedir. (Tablo 48)

Autocar dergisi, otomobil dergisi alan erkek deneklerin %46’sı (29 kişi), bayan deneklerin %40’ı (6 ki şi) tarafından tercih edilmektedir. (Tablo 48)

Otohaber dergisi, otomobil dergisi alan erkek deneklerin %31,7’si (20 ki şi), bayan deneklerin %26,7’si (4 ki şi) tarafından tercih edilmektedir. (Tablo 48)

Car dergisi, otomobil dergisi alan erkek deneklerin %23,8’i (15 ki şi), bayan deneklerin %26,7’si (4 ki şi) tarafından tercih edilmektedir. (Tablo 48)

129 Auto Motor & Sport dergisi, otomobil dergisi alan erkek deneklerin % (9 ki şi), tarafından tercih edilmektedir. (Tablo 48)

EVO dergisi, otomobil dergisi alan erkek deneklerin %14,3’ü (8 ki şi), bayan deneklerin % (1 ki şi) tarafından tercih edilmektedir. (Tablo 48)

TR Tuning dergisi, otomobil dergisi alan erkek deneklerin %9,5’i (6 ki şi), bayan deneklerin %6,7’si (1 ki şi) tarafından tercih edilmektedir. (Tablo 48)

Auto Guide dergisi, otomobil dergisi alan erkek deneklerin %4,8’, (3 ki şi), bayan deneklerin %20’si (3 ki şi) tarafından tercih edilmektedir. (Tablo 48)

Magazin Otomobil dergisi, otomobil dergisi alan erkek deneklerin %6,3’ü (4 ki şi), bayan deneklerin %6,7’si (1 ki şi) tarafından tercih edilmektedir. (Tablo 48)

Torch Tuning dergisi, otomobil dergisi alan erkek deneklerin %3,2’si (2 ki şi), tarafından tercih edilmektedir. (Tablo 42)

Tuning Türkiye dergisi, otomobil dergisi alan erkek deneklerin %3,2’si (2 ki şi), tarafından tercih edilmektedir. (Tablo 48)

Rent a Car dergisi, otomobil dergisi alan erkek deneklerin %1,6’sı (1 ki şi), tarafından tercih edilmektedir. (Tablo 48)

Otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcıların %4,8’i (3 ki şi) di ğer seçene ğini işaretlemekle birlikte dergi belirtmemi ştir. (Tablo 48)

130

16 15

14 13 13

12 10 10 10 10 9 8 8 7 7 6 6 6 5 4 4 3 3 3 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 111 1 1 1 1 1 1

0 18 - 24 ya ş 25 - 35 ya ş 36 - 45 ya ş 46 ya ş ve üstü

Autocar Auto Motor & Sport Autoshow Auto Guide Magazin Otomobil Otohaber Car EVO Torch Tuning TR Tuning Tuning Türkiye Rent a Car Di ğer

Tablo 49 - Ya şa Göre Satın Alınan Otomobil Dergileri

Çalı şma grubunda 18 -24 ya ş arasındaki katılımcılardan otomobil dergisi aldı ğını belirtenlerin %50’sinin (10 ki şi) Autocar, %45’inin (9 ki şi) Car, %40’ının (8 ki şi) Autoshow, %30’unun (6 ki şi) EVO, %10’unun (2 ki şi) Otohaber, %10’unun (2 ki şi) TR Tuning, %5’inin (1 ki şi) Auto Guide, %5’inin (1 ki şi) Magazin Otomobil, %5’inin (1 ki şi) Tuning Turkiye ve %5’inin ise Rent a Car dergilerini tercih ettikleri tespit edilmi ştir. (Tablo 49)

25 – 35 ya ş arasındaki katılımcılardan otomobil dergisi aldı ğını belirtenlerin %50’sinin (15 ki şi) Autocar, %43,3’ünün (13 ki şi) Autoshow, %33,3’ünün (10 ki şi) Otohaber, %23,3’ünün (7 ki şi) Auto Motor & Sport, %16,7’sinin (5 ki şi) TR Tuning, %13,3’ünün (4 ki şi) Car, %10’unun (3 ki şi) Auto Guide, %10’unun (3 ki şi) EVO, %6,7’sinin (2 ki şi) Torch Tuning, %3,3’ünün (1 ki şi) Magazin Otomobil ve %3,3’ünün (1 ki şi) Tuning Türkiye dergilerini tercih ettikleri tespit edilmiştir. %3,3’ü (1 ki şi) ise di ğer seçene ğini i şaretlemi ş; ancak dergi belirtmemi ştir. (Tablo 49)

131

36 – 45 ya ş arasındaki katılımcılardan otomobil dergisi aldı ğını belirtenlerin %54,2’sinin (13 ki şi) Autoshow, %41,7’sinin (10 ki şi) Otohaber, %29,2’sinin (7 ki şi) Autocar, %25’nin (6 ki şi) Car, %8,3’ünün (2 ki şi) Auto Guide, %4,2’sinin (1 ki şi) Auto Motor & Sport ve %4,2’sinin (1 ki şi) Magazin Otomobil dergilerini tercih ettikleri tespit edilmi ştir. %8,3’ü (2 ki şi) ise di ğer seçene ğini i şaretlemi ş; ancak dergi belirtmemi ştir. (Tablo 49)

46 ya ş ve üstü katılımcılardan otomobil dergisi aldı ğını belirtenlerin %75’inin (3 ki şi) Autocar, %50’sinin (2 ki şi) Autoshow, %50’sinin (2 ki şi) Magazin Otomobil, %50’sinin (2 ki şi) Otohaber ve %25’inin (1 ki şi) Auto Motor & Sport, dergilerini tercih ettikleri tespit edilmi ştir. (Tablo 49)

35 7 30 9

15 29 8 26 24 10 1 4 5 11 9 2 6 2 6 1 5 5 3 0 l t g obi er ing iye er Car n Car i ğ Spor how EVO a D om ohab Autocar os Ot t O Aut in TR Tunin ng Türk Rent Auto Guide ni otor & Torch Tu u M T to agaz u M A

Çalı şıyorum Çalı şmıyorum

Tablo 50 – Çalı şma Durumuna Göre Satın Alınan Otomobil Dergileri

Otomobil dergisi satın aldı ğını belirten çalı şan katılımcıların %45,3’ünün (29 ki şi) Autoshow, %40,6’sının (26 ki şi) Autocar, %37,5’inin (24 ki şi) Otohaber,

132 %17,2’sinin (11 ki şi) Car, %14,1’inin (9 ki şi) Auto Motor & Sport, %9,4’ünün (6 ki şi) TR Tuning, %9,4’ünün (6 ki şi) Auto Guide, %7,8’inin (5 ki şi) EVO, %7,8’inin (5 ki şi) Magazin Otomobil, %3,1’inin (2 ki şi) Tuning Türkiye, %3,1’inin (2 ki şi) Torch Tuning ve %1,6’sının (1 ki şi) Rent a Car dergilerini tercih ettikleri tespit edilmi ştir. %4,7’si (3 ki şi) ise di ğer seçene ğini i şaretlemi ş; ancak dergi belirtmemi ştir. (Tablo 50)

Otomobil dergisi satın aldı ğını belirten çalı şmayan katılımcıların %64,3’ünün (9 ki şi) Autocar, %57,1’inin (8 ki şi) Car, %50’sinin (7 ki şi) Autoshow, %28,6’sının (4 ki şi) EVO ve %7,1’inin (1 ki şi) TR Tuning dergilerini tercih ettikleri tespit edilmi ştir. (Tablo 50)

65% 62% 58% 60% 54% 54% 54% 55% 50% 50% 48% 50% 45% 42% 39% 40% 33% 33% 33% 35% 30% 31% 30% 26% 25% 25% 25% 25% 19% 20% 15% 17% 17% 17% 17%17% 13% 15% 11% 12% 12% 9% 9% 8% 8% 8% 8% 8% 8% 10% 7% 4% 4% 4% 4% 4% 4%4% 4% 4%4% 4% 5% 2% 0% Otomobillere Sektördeki Otomobil almak için Motor sporlarını Otomobil duyulan ilgi geli şmeleri takip fikir edinmek takibi modifiyesine etmek duyulan ilgi

Autocar Auto Guide Auto Motor & Sport Autoshow Car EVO Magazin Otomobil Otohaber Torch Tuning TR Tuning Tuning Türkiye Rent a Car Di ğer

Tablo 51 – Otomobil Dergisi Satın Alma Sebeplerine Göre Satın Alınan Otomobil Dergileri

Otomobillere ilgi duydu ğum için otomobil dergisi satın alırım diyen katılımcıların %54’ünün (29 ki şi) Autocar, %48’inin (26 ki şi) Autoshow, %30’unun (16 ki şi)

133 Otohaber, %26’sının (14 ki şi) Car, %13’ünün (7 ki şi) EVO, %11’inin (6 ki şi) Auto Motor & Sport, %9’unun (5 ki şi) TR Tuning, %9’unun (5 ki şi) Magazin Otomobil, %7’sinin (4 ki şi) Auto Guide, %4’ünün (2 ki şi) Torch Tuning, %2’sinin (1 ki şi) Tuning Türkiye dergilerini tercih etti ği tespit edilmi ştir. (Tablo 51)

Otomotiv sektörüyle ilgili geli şmeleri takip etmek için otomobil dergisi satın alırım diyen katılımcıların %62’sinin (16 ki şi) Autoshow, %39’unun (10 ki şi) Otohaber, %31’inin (8 ki şi) Autocar, %19’unun (5 ki şi) Auto Motor & Sport, %15’inin (4 ki şi) EVO, %12’sinin (3 ki şi) Auto Guide, %12’sinin (3 ki şi) Car, %8’inin (2 ki şi) Magazin Otomobil, %8’inin (2 ki şi) TR Tuning, %4’ünün (1 ki şi) Torch Tuning ve %4’ünün (1 ki şi) Rent a Car dergilerini tercih etti ği tespit edilmi ştir. (Tablo 51)

Otomobil alaca ğım zaman fikir edinmek amacıyla otomobil dergisi satın alırım diyen katılımcıların %54’ünün (13 ki şi) Autocar, %54’ünün (13 ki şi) Autoshow, %33’ünün (8 ki şi) Otohaber, %25’inin (6 ki şi) Car, %4’ünün (1 ki şi) Auto Motor & Sport, %4’ünün (1 ki şi) EVO, %4’ünün (1 ki şi) Magazin Otomobil, %4’ünün (1 ki şi) Torch Tuning, %4’ünün (1 ki şi) TR Tuning, %4’ünün (1 ki şi) Tuning Türkiye ve %4’ünün (1 ki şi) Rent a Car dergilerini tercih etti ği tespit edilmi ştir. (Tablo 51)

Motor sporlarını takip etmek için otomobil dergisi satın alırım diyen katılımcıların %67’sinin (4 ki şi) Autocar, %67’sinin (4 ki şi) Otohaber, %50’sinin (3 ki şi) Autoshow, %33’ünün (2 ki şi) EVO, %33’ünün (2 ki şi) TR Tuning %17’sinin (1 ki şi) Auto Motor & Sport, %17’sinin (1 ki şi) Magazin Otomobil ve % (1 ki şi) Tuning Türkiye dergilerini tercih etti ği tespit edilmi ştir. (Tablo 51)

Otomobil modifiyesine ilgi duydu ğum için otomobil dergisi satın alırım diyen katılımcıların %58’inin (7 ki şi) Autocar, %50’sinin (6 ki şi) Autoshow, %42’sinin (5 ki şi) Car, %25’inin (3 ki şi) Auto Motor & Sport, %25’inin (3 ki şi) Otohaber, %17’sinin (2 ki şi) TR Tuning, %17’sinin (2 ki şi) EVO, %17’sinin (2 ki şi) Tuning Türkiye, %8’inin (1 ki şi) Auto Guide, %8’inin (1 ki şi) Magazin Otomobil ve %8’inin (1 ki şi) Torch Tuning dergilerini tercih etti ği tespit edilmi ştir. (Tablo 51)

134

Rent a Car 1

Tuning Türkiye 2

TR Tuning 1 3 3

Torch Tuning 1 1

Otohaber 3 9 12

Magazin Otomobil 3 2

EVO 3 4 2

Car 7 4 8

Autoshow 9 14 13

Auto Motor & Sport 2 5 2

Auto Guide 1 2 3

Autocar 10 11 14

0 4 8 12 16 20 24 28 32 36

Düzenli Düzenli olmasa da sık sık Arada sırada

Tablo 52 – Dergi Satın Alma Sıklı ğı ile Tercih Edilen Otomobil Dergileri Arasındaki İli şki

Düzenli olarak otomobil dergisi satın alan katılımcıların %56’sının (10 ki şi) Autocar, %50’sinin (9 ki şi) Autoshow, %39’unun (7 ki şi) Car, %17’sinin (3 ki şi) EVO, %17’sinin (3 kişi) Otohaber, %11’inin (2 ki şi) Auto Motor & Sport, %11’inin (2 ki şi) Tuning Türkiye %6’sının (1 ki şi) Auto Guide, %6’sının (1 ki şi) Torch Tuning ve %6’sının (1 ki şi) TR Tuning dergilerini tercih ettikleri saptanmı ştır. (Tablo 52)

Düzenli olmasa da sık sık otomobil dergisi satın alan katılımcıların %61’inin (14 ki şi) Autoshow, %48’inin (11 ki şi) Autocar, %39’unun (9 ki şi) Otohaber, %22’sinin (5 ki şi) Auto Motor & Sport, %17’sinin (4 ki şi) Car, %17’sinin (4 ki şi) EVO, %13’ünün (3 ki şi) Magazin Otomobil, %13’ünün (3 ki şi) TR Tuning ve %9’unun (2 ki şi) Auto Guide dergilerini tercih ettikleri saptanmı ştır. (Tablo 52)

Arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın alan katılımcıların %38’inin (14 ki şi) Autocar, %35’inin (13 ki şi) Autoshow, %32’sinin (12 ki şi) Otohaber, %22’sinin (8

135 ki şi) Car, %8’inin (3 ki şi) Auto Guide, %8’inin (3 ki şi) TR Tuning, %5’inin (2 ki şi) Auto Motor & Sport, %5’inin (2 ki şi) EVO, %5’inin (2 ki şi) Magazin Otomobil, %3’ünün (1 ki şi) Torch Tuning ve %3’ünün (1 ki şi) Rent a Car dergilerini tercih ettikleri saptanmı ştır. (Tablo 52)

Otomobil modifiyesine 8 4 1 duyulan ilgi

Motor sporlarını takibi 1 5

Otomobil almak için fikir 3 3 18 edinmek

Sektördeki geli şmeleri takip 5 14 7 etmek

Otomobillere duyulan ilgi 15 14 25

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55

Düzenli Düzenli olmasa da sık sık Arada sırada

Tablo 53 – Otomobil Dergisi Alma Sıklı ğı ile Otomobil Dergisi Satın Alma Nedenleri Arasındaki İli şki

Düzenli olarak otomobil dergisi alan katılımcıların %83,3’ünün (15 kişi) otomobillere duydu ğu ilgi nedeniyle, %27,8’inin (5 ki şi) otomotiv sektöründeki geli şmeleri takip etmek amacıyla, %16,7’sinin (3 ki şi) otomobil alacakları zaman fikir edinmek amacıyla, %5,6’sının (1 ki şi) motor sporlarını takip etmek amacıyla, %44,4’ünün (8 ki şi) ise otomobil modifiyesine duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 53)

Düzenli olmasa da sık sık otomobil dergisi alan katılımcıların %60,9’unun (14 ki şi) otomobillere duydu ğu ilgi nedeniyle, %60,9’unun (14 ki şi) otomotiv sektöründeki

136 geli şmeleri takip etmek amacıyla, %13’ünün (3 ki şi) otomobil alacakları zaman fikir edinmek amacıyla, %21,7’sinin (5 ki şi) motor sporlarını takip etmek amacıyla, %17,4’ünün (4 ki şi) ise otomobil modifiyesine duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 53)

Arada sırada, nadiren otomobil dergisi alan katılımcıların %65,8’inin (25 ki şi) otomobillere duydu ğu ilgi nedeniyle, %18,4’ünün (7 ki şi) otomotiv sektöründeki geli şmeleri takip etmek amacıyla, %47,4’ünün (18 ki şi) otomobil alacakları zaman fikir edinmek amacıyla, %2,6’sının (1 ki şi) ise otomobil modifiyesine duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldıkları saptanmı ştır. (Tablo 53)

Reklamlar 12,5% 8,2% 5,9% 4,3%

TV programları 17,2% 6,6% 2,7% 4,3%

Arkada ş çevresi, akrabalar, vb. 17,6% 6,6% 3,1% 3,5%

Satı cı firmalar 17,2% 7,4% 2,7% 3,5%

Internet 18,4% 7,4% 1,6% 3,5%

Otomobil dergileri 19,5% 9,8% 1,6%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Etkilenirim Kı smen etkilenirim Etkilenmem Yanı tlamayan

Tablo 54 – Otomobil Dergisi Satın Alanların Otomobil Alırken Karar Verme Sürecinde Etkilendikleri Unsurlar

Otomobil dergisi satın aldı ğını belirten çalı şma grubuna otomobil satın alacakları zaman, alacakları otomobili seçme sürecinde hangi unsurlardan ne ölçüde etkilendikleri sorulmu ştur. Seçenekler arasında otomobil dergileri, satıcı firmalar,

137 internet, reklâmlar, otomobille ilgili televizyon programları ve arkada ş çevresi, akraba, vb. tercihleri sunulmu ştur.

Katılımcıların %19,5’i (50 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %9,8’i (25 ki şi) kısmen etkilendi ğini belirtmi ştir. %1,6’sı (4 ki şi) ise otomobil dergilerinden hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. (Tablo 54)

Katılımcıların %17,2’si (44 ki şi) satıcı firmalardan etkilendi ğini, %7,4’ü (19 ki şi) kısmen etkilendi ğini belirtmi ştir. %2,7’si (7 ki şi) ise satıcı firmalardan hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. Katılımcıların %3,5’i (9 ki şi) satıcı firmaların etkisiyle ilgili görü ş bildirmemi ştir. (Tablo 54)

Katılımcıların %18,4’ü (47 ki şi) internetten etkilendi ğini, %7,4’ü (19 ki şi) kısmen etkilendi ğini belirtmi ştir. %1,6’si (4 ki şi) ise internetten hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. Katılımcıların %3,5’i (9 ki şi) internetin etkisiyle ilgili görü ş bildirmemi ştir. (Tablo 54)

Katılımcıların %17,6’sı (45 ki şi) arkada ş çevresinden, akrabalarından, vb. etkilendi ğini, %6,6’sı (17 ki şi) kısmen etkilendi ğini belirtmi ştir. %3,1’i (8 ki şi) ise arkada ş çevresinden, akrabalarından, vb hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. Katılımcıların %3,5’i (9 ki şi) arkada ş çevresinin, akrabalarının, vb etkisiyle ilgili görü ş bildirmemi ştir. (Tablo 54)

Katılımcıların %12,5’i (32 ki şi) reklâmlardan etkilendi ğini, %8,2’si (21 ki şi) kısmen etkilendi ğini belirtmi ştir. %5,9’u (15 ki şi) ise reklâmlardan hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. Katılımcıların %4,3’ü (11 ki şi) reklâmların etkisiyle ilgili görü ş bildirmemi ştir. (Tablo 54)

Katılımcıların %17,2’si (44 ki şi) otomobillerle ilgili televizyon programlarından etkilendi ğini, %6,6’sı (17 ki şi) kısmen etkilendi ğini belirtmi ştir. %2,7’si (7 ki şi) ise otomobillerle ilgili televizyon programlarından hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir.

138 Katılımcıların %4,3’ü (11 ki şi) otomobillerle ilgili televizyon programlarının etkisiyle ilgili görü ş bildirmemi ştir. (Tablo 54)

46 ya ş ve üzeri 2 2

36 - 45 ya ş 15 8 1

25 - 35 ya ş 17 11 2

18 - 24 ya ş 16 4 1

0 5 10 15 20 25 30

Etkilenirim Kısmen Etkilenirim Hiç Etkilenmem

Tablo 55 – Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyinin Ya şa Göre İncelenmesi

Ya ş, cinsiyet, çalı şma durumu, sosyo-ekonomik durum ve e ğitim ba ğımsız de ğişkenlerine göre otomobil dergilerinin otomobil dergilerinin satın alma tercihleri üzerindeki etkileri incelenmi ştir.

Otomobil dergisi satın alan 18 – 24 ya ş arasındaki katılımcıların %76,2’sinin (16 ki şi) otomobil satın alırken bireylerin tercihlerinin belirlenmesinde otomobil dergilerinden etkilendi ği, %19’unun (4 ki şi) kısmen etkilendi ği, %4,8’inin (1 ki şi) ise hiç etkilenmedi ği saptanmı ştır. (Tablo 55)

Otomobil dergisi satın alan 25 – 35 ya ş arasındaki katılımcıların %56,7’sinin (17 ki şi) otomobil satın alırken bireylerin tercihlerinin belirlenmesinde otomobil

139 dergilerinden etkilendi ği, %36,7’sinin (11 ki şi) kısmen etkilendi ği, %6,7’sinin (2 ki şi) ise hiç etkilenmedi ği saptanmı ştır. (Tablo 55)

Otomobil dergisi satın alan 36 – 45 ya ş arasındaki katılımcıların %62,5’inin (15 ki şi) otomobil satın alırken bireylerin tercihlerinin belirlenmesinde otomobil dergilerinden etkilendi ği, %33,3’ünün (8 kişi) kısmen etkilendi ği, %4,2’sinin (1 ki şi) ise hiç etkilenmedi ği saptanmı ştır. (Tablo 55)

Otomobil dergisi satın alan 46 ya ş ve üstü katılımcıların %50’sinin (2 ki şi) otomobil satın alırken bireylerin tercihlerinin belirlenmesinde otomobil dergilerinden etkilendi ği, %50’sinin (2 ki şi) ise kısmen etkilendi ği saptanmı ştır. (Tablo 55)

40 62,5% 35

31,3% 15

10 66,7% 5 33,3% 6,3% 0 Etkilenirim Kısmen Etkilenirim Hiç Etkilenmem

Erkek Kadın

Tablo 56 – Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyinin Cinsiyete Göre İncelenmesi

Otomobil dergisi satın alan erkek katılımcıların %62,5’inin (40 kişi) otomobil satın alırken bireylerin tercihlerinin belirlenmesinde otomobil dergilerinden etkilendi ği,

140 %31,3’ünün (20 ki şi) kısmen etkilendi ği, %6,3’ünün (4 ki şi) ise hiç etkilenmedi ği saptanmı ştır. (Tablo 56)

Otomobil dergisi satın alan bayan katılımcıların %66,7’sinin (10 ki şi) otomobil satın alırken bireylerin tercihlerinin belirlenmesinde otomobil dergilerinden etkilendi ği, %33,3’ünün (5 ki şi) ise kısmen etkilendi ği saptanmı ştır. (Tablo 56)

35 56,9%

20 36,9%

10 92,9%

7,1% 6,2% 0 Etkilenirim Kısmen Etkilenirim Hiç Etkilenmem

Çalı şıyorum Çalı şmıyorum

Tablo 57 - Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyinin Çalı şma Durumuna Göre İncelenmesi

Otomobil dergisi satın alan çalı şan katılımcıların %56,9’unun (37 ki şi) otomobil satın alırken bireylerin tercihlerinin belirlenmesinde otomobil dergilerinden etkilendi ği, %36,9’unun (24 ki şi) kısmen etkilendi ği, %6,2’sinin (4 ki şi) ise hiç etkilenmedi ği saptanmı ştır. (Tablo 57)

141 Otomobil dergisi satın alan çalı şmayan katılımcıların %92,9’unun (13 ki şi) otomobil satın alırken bireylerin tercihlerinin belirlenmesinde otomobil dergilerinden etkilendi ği, %7,1’inin (1 ki şi) ise kısmen etkilendi ği saptanmı ştır. (Tablo 57)

18 60,6 % 15 80%

33,3 9 % 52,9 % 6 41,2 % 3 57,1 14,3 5,9% 20% % 28,6 % % 6,1% 0 0 TL - 1.000 TL 1.001 TL - 2.500 TL 2.501 TL - 4.000 TL 4.001 TL ve üzeri

Etkilenirim Kısmen Etkilenirim Hiç Etkilenmem

Tablo 58 - Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyinin Sosyo-Ekonomik Duruma Göre İncelenmesi

Haneye giren aylık toplam geliri 0TL ile 1.000TL arasında olan ve otomobil dergisi satın alan katılımcıların %57,1’inin (4 ki şi) otomobil satın alırken bireylerin tercihlerinin belirlenmesinde otomobil dergilerinden etkilendi ği, %28,6’sının (2 ki şi) kısmen etkilendi ği, %14,3’ünün (1 ki şi) ise hiç etkilenmedi ği saptanmı ştır. (Tablo 58)

Haneye giren aylık toplam geliri 1.001TL ile 2.500TL arasında olan ve otomobil dergisi satın alan katılımcıların %52,9’unun (9 ki şi) otomobil satın alırken bireylerin tercihlerinin belirlenmesinde otomobil dergilerinden etkilendiği, %41,2’sinin (7 ki şi) kısmen etkilendi ği, %5,9’unun (1 ki şi) ise hiç etkilenmedi ği saptanmı ştır. (Tablo 58)

142

Haneye giren aylık toplam geliri 2.501TL ile 4.000TL arasında olan ve otomobil dergisi satın alan katılımcıların %80’inin (16 ki şi) otomobil satın alırken bireylerin tercihlerinin belirlenmesinde otomobil dergilerinden etkilendi ği, %20’sinin (4 ki şi) ise kısmen etkilendi ği saptanmı ştır. (Tablo 58)

Haneye giren aylık toplam geliri 4.001TL ve üzeri olan ve otomobil dergisi satın alan katılımcıların %60,6’sının (20 ki şi) otomobil satın alırken bireylerin tercihlerinin belirlenmesinde otomobil dergilerinden etkilendi ği, %33,3’ünün (11 ki şi) kısmen etkilendi ği, %6,1’inin (2 ki şi) ise hiç etkilenmedi ği saptanmı ştır. (Tablo 58)

18 63,3 62,1 %

16 %

8 31% 30% 80% 6

4 71,4 %

2 100% 28,6 6,9% 20% 6,7% % 0 Ortaokul Lise Ön Lisans Üniversite Lisans Üstü

Etkilenirim Kı smen Etkilenirim Hiç Etkilenmem

Tablo 59 – Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyinin E ğitim Duruma Göre İncelenmesi

Otomobil dergisi satın alan ortaokul mezunu katılımcıların %100’ünün (3 ki şi) otomobil satın alırken bireylerin tercihlerinin belirlenmesinde otomobil dergilerinden etkilendi ği saptanmı ştır. (Tablo 59)

143

Otomobil dergisi satın alan lise mezunu katılımcıların %62,1’inin (18 ki şi) otomobil satın alırken bireylerin tercihlerinin belirlenmesinde otomobil dergilerinden etkilendi ği, %31’inin (9 ki şi) kısmen etkilendi ği, %6,9’unun (2 ki şi) ise hiç etkilenmedi ği saptanmı ştır. (Tablo 59)

Otomobil dergisi satın alan ön lisans mezunu katılımcıların %80’inin (8 ki şi) otomobil satın alırken bireylerin tercihlerinin belirlenmesinde otomobil dergilerinden etkilendi ği, %20’sinin (2 ki şi) kısmen etkilendi ği saptanmı ştır. (Tablo 59)

Otomobil dergisi satın alan üniversite mezunu katılımcıların %63,3’ünün (19 ki şi) otomobil satın alırken bireylerin tercihlerinin belirlenmesinde otomobil dergilerinden etkilendi ği, %30’unun (9 ki şi) kısmen etkilendi ği, %6,7’sinin (2 ki şi) ise hiç etkilenmedi ği saptanmı ştır. (Tablo 59)

Otomobil dergisi satın alan ön lisans mezunu katılımcıların %71,4’ünün (5 ki şi) otomobil satın alırken bireylerin tercihlerinin belirlenmesinde otomobil dergilerinden etkilendi ği, %28,6’sının (2 ki şi) kısmen etkilendi ği saptanmı ştır. (Tablo 59)

144

40 62,3 % 35

20 31,9 % 15

5 87,5 12,5 5,8% % % 0 Evet Hayır; ama almayı dü şünüyorum.

Etkilenirim Kısmen Etkilenirim Hiç Etkilenmem

Tablo 60 – Otomobil Sahipli ği ile Otomobil Dergilerinin Satın Alma Tercihleri Üzerindeki Etkileri Arasındaki İli şki

Otomobil sahipli ği ile otomobil dergilerinin satın alma tercihleri üzerindeki etkileri arasındaki ili şkiyi belirlemek amacıyla yapılan kar şıla ştırmada otomobili olan katılımcıların %62,3’ünün (43 ki şi) otomobil dergilerinin satın alma tercihlerini etkiledi ği, %31,9’unun (22 ki şi) kısmen etkiledi ği, %5,8’inin (4 ki şi) ise hiç etkilenmedi ği tespit edilmi ştir. (Tablo 60)

Otomobili olmayan; ancak yakın zamanda almayı dü şündü ğünü belirten katılımcıların %87,5’inin (7 ki şi) otomobil dergilerinin satın alma tercihlerini etkiledi ği, %12,5’inin (1 ki şi) kısmen etkiledi ği tespit edilmi ştir. (Tablo 60)

145

Rahatlık 11 2

Sosysl statü göstergesi 5 2 1

Zevk 22 4

İhtiyaç 26 17 3

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

Etkilenirim Kısmen Etkilenirim Hiç Etkilenmem

Tablo 61 – Otomobil Dergilerinin Satın Alma Tercihleri Üzerindeki Etkileri ile Otomobilin Bireyler için Anlamı Arasındaki İli şki

Otomobili ihtiyaç olarak gören otomobil dergisi satın alan katılımcıların %56,5’inin (26 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin etkili oldu ğu, %37’sinin (17 ki şi) kısmen etkili oldu ğu, %6,5’inin (3 ki şi) ise hiç etkisi olmadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 61)

Otomobili zevk olarak gören otomobil dergisi satın alan katılımcıların %84,6’sının (22 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin etkili oldu ğu, %15,4’ünün (4 ki şi) ise kısmen etkili oldu ğu tespit edilmi ştir. (Tablo 61)

Otomobili sosyal statü göstergesi olarak gören otomobil dergisi satın alan katılımcıların %62,5’inin (5 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin etkili oldu ğu, %25’inin (2 ki şi) kısmen etkili oldu ğu, %12,5’inin (1 ki şi) ise hiç etkisi olmadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 61)

146 Otomobili rahatlık olarak gören otomobil dergisi satın alan katılımcıların %84,6’sının (11 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin etkili oldu ğu, %15,4’ünün (1 ki şi) ise kısmen etkili oldu ğu tespit edilmi ştir. (Tablo 61)

25 52%

44% 20

10 22%

5 10% 2%

0 İhtiyaç Zevk Sosyal statü Rahatlık Di ğer göstergesi

Tablo 62 – Otomobil Satın Alırken Karar Verme Sürecinde Otomobil Dergilerinden Etkilenen Kişiler için Otomobilin Anlamı Arasındaki İli şki

Otomobil satın alma tercihleri üzerinde otomobil dergilerinin etkisi olan katılımcıların %52’sinin (26 ki şi) otomobili ihtiyaç olarak gördü ğü, %44’ünün (22 ki şi) zevk olarak gördü ğü, %22’sinin (11 ki şi) sosyal statü göstergesi olarak gördü ğü, %10’unun (5 ki şi) rahatlık olarak gördü ğü, %2’si (1 ki şi) ise hız olarak gördü ğü tespit edilmi ştir. (Tablo 62)

147

20 23%

10 9% 20% 36% 77% 14% 5 29% 20% 80% 55% 75% 60% 57%

0 25% 100% 100% 20% B C D E F LCV SPOR SUV Segment

Etkilenirim Kısmen Etkilenirim Hiç Etkilenmem

Tablo 63 – Sahip Olunan Otomobilin Segmenti ile Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi Arasındaki İli şki

B segmenti otomobile sahip katılımcıların %55’i (6 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %36’sı (4 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %9’u (1 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. (Tablo 63)

C segmenti otomobile sahip katılımcıların %77’si (17 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %23’ü (5 ki şi) kısmen etkilendi ğini belirtmi ştir. (Tablo 63)

D segmenti otomobile sahip katılımcıların %80’i (8 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %20’si (2 ki şi) kısmen etkilendi ğini belirtmi ştir. (Tablo 63)

E segmenti otomobile sahip katılımcıların %25’i (1 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %75’i (3 ki şi) kısmen etkilendi ğini belirtmi ştir. (Tablo 63)

148 Spor otomobile sahip katılımcıların %57’si (4 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %29’u (2 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %14’ü (1 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. (Tablo 63)

SUV otomobile sahip katılımcıların %20’si (1 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %60’ı (3 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %20’si (1 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. (Tablo 63)

39 3% 36 33 9% 30 33% 14% 27 24 8% 21 18 46% 21% 15 77% 12 64% 11% 9 14% 79% 33% 6 46% 67% 43% 50% 33% 3 67% 60% 50% 43% 50% 100% 67% 0 22% 40% 50%

g ar n de iye er Car k i ğ oc EVO ui mobil D Tuni o Aut tohaber o G O Autoshow TR Aut ning Tür Torch Tuningu T to Motor & Sport u Magazin Ot A

Etkilenirim Kısmen Etkilenirim Hiç Etkilenmem

Tablo 64 – Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi ile Tercih Edilen Otomobil Dergileri Arasındaki İli şki

Katılımcılardan Autoshow dergisini alanların %64’ünün (23 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ği, %33’ünün (12 ki şi) kısmen etkilendi ği, %3’ünün (1 ki şi) ise hiç etkilenmedi ği tespit edilmi ştir. (Tablo 64)

149 Katılımcılardan Autocar dergisini alanların %77’sinin (27 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ği, %14’ünün (5 ki şi) kısmen etkilendi ği, %9’unun (3 ki şi) ise hiç etkilenmedi ği tespit edilmi ştir. (Tablo 64)

Katılımcılardan Otohaber dergisini alanların %46’sının (11 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ği, %8’inin (11 ki şi) kısmen etkilendi ği, %8’inin (2 ki şi) ise hiç etkilenmedi ği tespit edilmi ştir. (Tablo 64)

Katılımcılardan Car dergisini alanların %79’unun (15 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ği, %21’inin (4 ki şi) ise kısmen etkilendi ği tespit edilmi ştir. (Tablo 64)

Katılımcılardan EVO dergisini alanların %67’sinin (6 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ği, %3’ünün (3 ki şi) ise kısmen etkilendi ği tespit edilmi ştir. (Tablo 64)

Katılımcılardan Auto Motor & Sport dergisini alanların %22’sinin (2 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ği, %67’sinin (6 ki şi) kısmen etkilendi ği, %11’inin (1 ki şi) ise hiç etkilenmedi ği tespit edilmi ştir. (Tablo 64)

Katılımcılardan TR Tuning dergisini alanların %43’ünün (3 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ği, %ünün (3 ki şi) kısmen etkilendi ği, %14’ünün (1 ki şi) ise hiç etkilenmedi ği tespit edilmi ştir. (Tablo 64)

Katılımcılardan Auto Guide dergisini alanların %50’sinin (3 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ği, %50’sinin (3 ki şi) ise kısmen etkilendi ği tespit edilmi ştir. (Tablo 64)

Katılımcılardan Magazin otomobil dergisini alanların %40’ının (2 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ği, %60’ının (3 ki şi) ise kısmen etkilendi ği tespit edilmi ştir. (Tablo 64)

150 Katılımcılardan Torch Tuning dergisini alanların %50’sinin (1 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ği, %50’sinin (1 ki şi) ise kısmen etkilendi ği tespit edilmi ştir. (Tablo 64)

Katılımcılardan Tuning Türkiye dergisini alanların %100’ünün (2 ki şi) ise otomobil dergilerinden kısmen etkilendi ği tespit edilmi ştir. (Tablo 64)

Arada sırada 25 10 3

Düzenli olmasa da sık sık 13 10

Düzenli 12 5 1

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Etkilenirim Kısmen Etkilenirim Hiç Etkilenmem

Tablo 65 – Otomobil Dergisi Satın Alma Sıklı ğı ile Otomobil Dergilerinin Satın Alma Tercihleri Üzerindeki Etkileri Arasındaki İli şki

Düzenli olarak otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcıların %66,7’sinin (12 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin etkili oldu ğu, %27,8’inin (5 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin kısmen etkili olduğu, %5,6’sının (1 ki şi) ise satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin hiç etkisi olmadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 65)

151 Düzenli olmasa da sık sık otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcıların %56,5’inin (13 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin etkili oldu ğu, %43,5’inin (10 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin kısmen etkili oldu ğu tespit edilmi ştir. (Tablo 65)

Arada sırada, nadiren otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcıların %65,8’inin (25 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin etkili oldu ğu, %26,3’ünün (10 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin kısmen etkili oldu ğu, %7,9’unun (3 ki şi) ise satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin hiç etkisi olmadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 65)

Otomobil modifiyesine 7 6 duyulan ilgi

Motor sporlarını takibi 3 3

Otomobil almak için fikir 19 5 edinmek

Sektördeki geli şmeleri 13 11 2 takip etmek

Otomobillere duyulan ilgi 37 14 3

0 10 20 30 40 50 60

Etkilenirim Kısmen Etkilenirim Hiç Etkilenmem

Tablo 66 – Otomobil Dergisi Satın Alma Nedenleri ile Otomobil Dergilerinin Satın Alma Tercihleri Üzerindeki Etkileri Arasındaki İli şki

Otomobillere duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldığını belirten katılımcıların %68,5’inin (37 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin etkili oldu ğu, %25,9’unun (14 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin

152 kısmen etkili oldu ğu, %5,6’sının (3 ki şi) ise satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin hiç etkisi olmadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 66)

Otomotiv sektöründeki geli şmeleri takip etmek amacıyla otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcıların %50’sinin (13 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin etkili oldu ğu, %42,3’ünün (11 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin kısmen etkili oldu ğu, %7,7’sinin (2 ki şi) ise satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin hiç etkisi olmadı ğı tespit edilmi ştir. (Tablo 66)

Otomobil alacakları zaman fikir edinmek amacıyla otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcıların %79,2’sinin (19 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin etkili oldu ğu, %20,8’inin (5 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin kısmen etkili oldu ğu tespit edilmi ştir. (Tablo 66)

Motor sporlarını takip etmek amacıyla otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcıların %50’sinin (3 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin etkili oldu ğu, %50’sinin (3 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin kısmen etkili oldu ğu tespit edilmi ştir. (Tablo 66)

Otomobil modifiyesini duydukları ilgi nedeniyle otomobil dergisi satın aldı ğını belirten katılımcıların %53,8’inin (7 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin etkili oldu ğu, %46,2’sinin (6 ki şi) satın alma tercihlerinde otomobil dergilerinin kısmen etkili oldu ğu tespit edilmi ştir. (Tablo 66)

153

5,1%

Fiyat listeleri 54,4% 22,8% 17,7%

3,8%

Çevre uyumlulu ğuyla ilgili veriler 54,4% 24,1% 17,7%

İç dizaynıyla ilgili görseller 60,8% 16,5% 22,8%

1,3% Test sürü şü sonrası otomobille 65,8% 19,0% 13,9% ilgili görü şler

3,8%

Yakıt tüketimiyle ilgili veriler 68,4% 13,9% 13,9%

1,3%

Teknik veriler 78,5% 7,6% 12,7%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Etkilenirim Kısmen Etkilenirim Etkilenmem Yanıtlamayan Tablo 67 – Otomobil Dergilerinde Yer Alan Verilerin Otomobil Seçiminde Etkileri

Çalı şma grubunda otomobil dergisi aldı ğını belirten bireylerin bu süreçte otomobil dergilerinde yer alan ne tür verilerden etkilendiklerini belirlemek amacıyla otomobillerle ilgili teknik veriler, otomobillerin yakıt tüketimiyle ilgili veriler, otomobillerin çevreye uyumlulu ğuyla ilgili veriler, otomobillerin iç dizaynıyla ilgili kullanılan görseller, test sürü şü yapan ki şilerin otomobillerle ilgili görü şleri ve otomobil dergilerinde yer alan ya da ek olarak verilen fiyat listeleri seçeneklerinin sunuldu ğu sorular yöneltilmi ştir. Bu soruları etkilenirim, kısmen etkilenirim ve hiç etkilenmem seçeneklerinden birini i şaretleyerek cevaplamaları istenmi ştir.

Katılımcıların %78,5’i (62 ki şi) otomobil dergilerinde yer alan otomobillerle ilgili teknik verilerden etkilendi ğini, %7,6’sı (6 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %1,3’ü (1 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. %12,7’si (10 ki şi) bu soruya cevap vermemi ştir. (Tablo 67)

Katılımcıların %68,4’ü (54 ki şi) otomobil dergilerinde yer alan otomobillerin yakıt tüketimiyle ilgili verilerden etkilendi ğini, %13,9’u (11 ki şi) kısmen etkilendi ğini,

154 %1,3’ü (3 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. %13,9’u (11 ki şi) bu soruya cevap vermemi ştir. (Tablo 67)

Katılımcıların %65,8’i (52 ki şi) otomobil dergilerinde yer alan test sürü şü yapan ki şilerin otomobillerle ilgili görü şlerinden etkilendi ğini, %19’u (15 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %1,3’ü (1 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. %13,9’u (11 ki şi) bu soruya cevap vermemi ştir. (Tablo 67)

Katılımcıların %60,8’i (48 ki şi) otomobil dergilerinde yer alan otomobillerin iç dizaynıyla ilgili görsellerden etkilendi ğini, %16,5’i (13 ki şi) kısmen etkilendi ğini belirtmi ştir. %22,8’i (18 ki şi) bu soruya cevap vermemi ştir. (Tablo 67)

Katılımcıların %54,4’ü (43 ki şi) otomobil dergilerinde yer alan otomobillerin çevreye uyumuyla ilgili verilerden etkilendi ğini, %24,1’i (19 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %3,8’i (3 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. %17,7’si (14 ki şi) bu soruya cevap vermemi ştir. (Tablo 67)

Katılımcıların %54,4’ü (43 ki şi) otomobil dergilerinde yer alan ya da ek olarak verilen fiyat listelerinden etkilendi ğini, %22,8’i (18 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %5,1’i (4 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. %17,7’si (14 ki şi) bu soruya cevap vermemi ştir. (Tablo 67)

Kısaca belirtmek gerekirse otomobil dergisi alan katılımcıların %86’sı (68 ki şi) otomobillerle ilgili teknik verilerden, %85’i (67 ki şi) test sürü şü yapan ki şilerin otomobillerle ilgili görü şlerinden, %82’si (65 ki şi) otomobillerin yakıt tüketimiyle ilgili verilerden, %78’i (62 ki şi) otomobillerin çevreye uyumuyla ilgili verilerden, %77’si (61 ki şi) otomobillerin iç dizaynıyla ilgili görsellerden ve yine %77’si (61 ki şi) otomobil dergilerinde yer alan ya da ek olarak verilen fiyat listelerinden bir şekilde etkilendiklerini belirtmi şlerdir.

155

Otomobil tanıtımlarının yer aldı ğı sayfalar

1 11,1 %

Bazen 5 55,6%

3 33,3 %

3 4,5 % Her Zaman 17 25,8 %

46 69,7%

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

Etkilenirim Kısmen Etkilenirim Hiç Etkilenmem

Tablo 68 – Otomobil Tanıtımlarının Yer Aldı ğı Sayfaların Takibi ile Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi Arasındaki İli şki

Otomobil satın alırken tercihlerini belirlemede otomobil dergilerinden etkilendi ğini belirten katılımcıların otomobil dergilerinde takip ettikleri sayfaların belirlenmesine çalı şılmı ştır.

Katılımcılardan otomobil tanıtımlarının yer aldı ğı sayfaları her zaman okudu ğunu belirtenlerin %69,7’si (46 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %25,8’i (17 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %4,5’i (3 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. (Tablo 68)

Katılımcılardan otomobil tanıtımlarının yer aldı ğı sayfaları bazen okudu ğunu belirtenlerin %33,3’ü (3 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %55,6’sı (5 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %11,1’i (1 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. (Tablo 68)

156

Otomobil testlerinin yer aldı ğı sayfalar

Hiçbir Zaman 1 100%

2 18,2%

Bazen 4 36,4%

5 45,5%

1 1,8%

Her Zaman 16 28,6%

39 69,6%

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

Etkilenirim Kısmen Etkilenirim Hiç Etkilenmem

Tablo 69 - Otomobil Testlerinin Yer Aldı ğı Sayfaların Takibi ile Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi Arasındaki İli şki

Katılımcılardan otomobil testlerinin yer aldı ğı sayfaları her zaman okudu ğunu belirtenlerin %69,6’sı (39 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %28,6’sı (16 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %1,8’i (1 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. (Tablo 69)

Katılımcılardan otomobil testlerinin yer aldı ğı sayfaları bazen okudu ğunu belirtenlerin %45,5’i (5 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %36,4’ü (4 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %18,2’si (2 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. (Tablo 69)

Katılımcılardan otomobil testlerinin yer aldı ğı sayfaları hiçbir zaman okumadı ğını belirtenlerin %100’ü (1 ki şi) otomobil dergilerinden kısmen etkilendi ğini belirtmi ştir. (Tablo 69)

157

Otomobil kar şıla ştırmalarının yer aldı ğı sayfalar

1 6,3%

Bazen 5 31,3%

10 62,5%

1 1,9%

Her Zaman 16 30,2%

36 67,9%

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38

Etkilenirim Kısmen Etkilenirim Hiç Etkilenmem

Tablo 70 - Otomobil Kar şıla ştırmalarının Yer Aldı ğı Sayfaların Takibi ile Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi Arasındaki İli şki

Katılımcılardan otomobil kar şıla ştırmalarının yer aldı ğı sayfaları her zaman okudu ğunu belirtenlerin %67,9’u (36 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %30,2’si (16 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %1,9’u (1 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. (Tablo 70)

Katılımcılardan otomobil kar şıla ştırmalarının yer aldı ğı sayfaları bazen okudu ğunu belirtenlerin %62,5’i (10 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %31,3’ü (5 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %6,3’ü (1 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. (Tablo 70)

158

Otomobillerle ilgili teknik verilerin yer aldı ğı sayfalar

Hiçbir Zaman 1 100%

21,4% 3

Bazen 6 42,9%

5 35,7%

Her Zaman 13 26%

37 74%

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Etkilenirim Kısmen Etkilenirim Hiç Etkilenmem

Tablo 71 - Otomobillerle İlgili Teknik Verilerin Yer Aldı ğı Sayfaların Takibi ile Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi Arasındaki İli şki

Katılımcılardan otomobillerle ilgili teknik verilerin yer aldı ğı sayfaları her zaman okudu ğunu belirtenlerin %74’ü (37 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %26’sı (13 ki şi) ise kısmen etkilendi ğini belirtmi ştir. (Tablo 71)

Katılımcılardan otomobil testlerinin yer aldı ğı sayfaları bazen okudu ğunu belirtenlerin %35,7’si (5 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %42,9’u (6 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %21,4’ü (3 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. (Tablo 71)

159

Otomotiv sanayi ile ilgili haber ve geli şmelerin yer aldı ğı sayfalar

Hiçbir Zaman 7 70% 3 30%

2 8,7%

Bazen 8 34,8%

13 56,5%

1 2,9% Her Zaman 5 14,3% 29 82,9%

0 5 10 15 20 25 30 35

Etkilenirim Kısmen Etkilenirim Hiç Etkilenmem

Tablo 72 - Otomotiv Sanayi ile İlgili Haber ve Geli şmelerin Yer Aldı ğı Sayfaların Takibi ile Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi Arasındaki İli şki

Katılımcılardan otomotiv sanayi ile ilgili geli şme ve haberlerin yer aldı ğı sayfaları her zaman okudu ğunu belirtenlerin %82,9’u (29 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %14,3’ü (5 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %2,9’u (1 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. (Tablo 72)

Katılımcılardan otomotiv sanayi ile ilgili geli şme ve haberlerin yer aldı ğı sayfaları bazen okudu ğunu belirtenlerin %56,5’i (13 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %34,8’i (8 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %8,7’si (2 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. (Tablo 72)

Katılımcılardan otomotiv sanayi ile ilgili geli şme ve haberlerin yer aldı ğı sayfaları hiçbir zaman okumadı ğını belirtenlerin %30’u (3 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %70’i (7 ki şi) ise kısmen etkilendi ğini belirtmi ştir. (Tablo 72)

160

"0"km ve 2.el otomobil fiyatlarının yer aldı ğı sayfalar

1 16,7%

Hiçbir Zaman 3 50%

2 33,3%

Bazen 8 61,5%

5 38,5%

2 3,8%

Her Zaman 10 19,2%

40 76,9%

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

Etkilenirim Kısmen Etkilenirim Hiç Etkilenmem

Tablo 73 - “0”km ve 2.el Otomobil Fiyatlarının Yer Aldı ğı Sayfaların Takibi ile Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi Arasındaki İli şki

Katılımcılardan “0”km ve 2.el otomobil fiyatlarının yer aldı ğı sayfaları her zaman okudu ğunu belirtenlerin %76,9’u (40 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %19,2’si (10 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %3,8’i (2 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. (Tablo 73)

Katılımcılardan “0”km ve 2.el otomobil fiyatlarının yer aldı ğı sayfaları bazen okudu ğunu belirtenlerin %38,5’i (5 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %61,5’i (8 ki şi) ise kısmen etkilendi ğini belirtmi ştir. (Tablo 73)

Katılımcılardan “0”km ve 2.el otomobil fiyatlarının yer aldığı sayfaları hiçbir zaman okumadı ğını belirtenlerin %33,3’ü (2 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %50’si (3 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %16,7’si (1 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. (Tablo 73)

161

Otomobille ilgili yan ürünlerin yer aldı ğı sayfalar

Hiçbir Zaman 5 41,7%

7 58,3%

3 20%

Bazen 7 46,7% 5 33,3%

Her Zaman 7 20%

28 80%

0 5 10 15 20 25 30

Etkilenirim Kısmen Etkilenirim Hiç Etkilenmem

Tablo 74 - Otomobille İlgili Yan Ürünlerin Yer Aldı ğı Sayfaların Takibi ile Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi Arasındaki İli şki

Katılımcılardan otomobille ilgili yan ürünlerin yer aldı ğı sayfaları her zaman okudu ğunu belirtenlerin %80’i (28 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %20’si (7 ki şi) ise kısmen etkilendi ğini belirtmi ştir. (Tablo 74)

Katılımcılardan otomobille ilgili yan ürünlerin yer aldı ğı sayfaları bazen okudu ğunu belirtenlerin %33,3’ü (5 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %46,7’si (7 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %20’si (3 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. (Tablo 74)

Katılımcılardan otomobille ilgili yan ürünlerin yer aldı ğı sayfaları hiçbir zaman okumadı ğını belirtenlerin %58,3’ü (7 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %41,7’si (5 ki şi) ise kısmen etkilendi ğini belirtmi ştir. (Tablo 74)

162

Motorsporları ile ilgili sayfalar

2 16,7%

Hiçbir Zaman 3 25% 7 58,3%

1 5,3%

Bazen 11 57,9%

7 36,8%

Her Zaman 5 14,7%

29 85,3%

0 5 10 15 20 25 30 35

Etkilenirim Kısmen Etkilenirim Hiç Etkilenmem

Tablo 75 - Motorsporları ile İlgili Sayfaların Takibi ile Otomobil Dergilerinden Etkilenme Düzeyi Arasındaki İli şki

Katılımcılardan motorsporları ile ilgili sayfaları her zaman okudu ğunu belirtenlerin %85,8’ü (29 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %14,7’si (5 ki şi) ise kısmen etkilendi ğini belirtmi ştir. (Tablo 75)

Katılımcılardan motorsporları ile ilgili sayfaları bazen okuduğunu belirtenlerin %36,8’i (7 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %57,9’u (11 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %5,3’ü (1 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. (Tablo 75)

Katılımcılardan motorsporları ile ilgili sayfaları hiçbir zaman okumadı ğını belirtenlerin %58,3’ü (7 ki şi) otomobil dergilerinden etkilendi ğini, %25’i (3 ki şi) kısmen etkilendi ğini, %16,7’si (2 ki şi) ise hiç etkilenmedi ğini belirtmi ştir. (Tablo 75)

163 3.5. Ara ştırmanın Sonuçları

Ülkemizde en çok satılan otomobil markalarının bayilerinde gerçekleştirilen çalı şmada cinsiyet, ya ş, çalı şma durumu, e ğitim durumu, gelir durumu ve otomobil sahipli ği ba ğımsız de ğişkenler olarak alınmı ştır.

Çalı şma grubunda yer alan bireyler %62’si (159 ki şi) erkek, %38’i (97 ki şi) bayandır.

Katılımcıların %12,5’i (32 ki şi) 18 – 24 ya ş, %37,5’i (96 ki şi) 25 – 35 ya ş, %36,7’si (94 ki şi) 36 – 45 ya ş arasında, %13,3’ü (34 ki şi) 46 ya şın üzerindedir.

Ankete katılanların %78’ini (200 ki şi) çalı şanlar, %22’sini (56 ki şi) çalı şmayanlar olu şturmaktadır.

Çalı şma grubunun %1’ini (2 ki şi) ilkokul, %6’sını (14 ki şi) ortaokul, %38’ini (98 ki şi) lise, %9’unu (24) ön lisans, %39’unu (99 ki şi) üniversite ve %7’sini (19 ki şi) lisansüstü e ğitim mezunları olu şturmaktadır.

Katılımcıların %4,7’sinin (12 ki şi) aylık toplam geliri 0 TL ile 1.000 TL arasında, %27,3’ünün (70 ki şi) 1.001 TL ile 2.500 TL arasında, %45,3’ünün (116 ki şi) 2.501 TL ile 4.000 TL arasındadır. %21,9’unun (56 ki şi) aylık toplam geliri ise 4.000 TL üzerindedir.

Çalı şma grubunun %79’u (201 ki şi) otomobil sahibidir. %6’sının (16 ki şi) otomobili bulunmamaktadır. %15’inin (39 ki şi) ise henüz otomobili yok; ancak yakın zamanda otomobil satın almayı dü şünmektedir. Erkeklerin otomobil sahipli ği kadınlara göre daha fazladır. Çalı şan bireylerin otomobil sahipli ği de çalı şmayan bireylere göre daha fazladır. Katılımcıların gelir düzeyinin artmasına paralel olarak otomobil sahipli ği de artı ş göstermektedir.

164 Katılımcıların %21,9’u (56 ki şi) C segmenti, %16,4’ü (42 ki şi) B segmenti, %13,3’ü (34 ki şi) D segmenti, %2’si (5 ki şi) E segmenti, %0,4’ü (1 ki şi) F segmenti otomobil sahibidir. %4,3’ünün (11 ki şi) spor otomobili, %3,1’inin (8 ki şi) SUV tipi, %0,8’i (2 ki şi) LCV ve %0,8’inin (2 ki şi) MPV segmenti otomobili vardır.

Katılımcılar otomobili öncelikli olarak ihtiyaç olarak görmektedirler. Sonrasında ise otomobil rahatlık, zevk ve sosyal statü göstergesi olarak nitelendirilmektedir. Ancak 18–24 ya ş arası gençler ve spor araba sahibi katılımcılar otomobili ihtiyaçtan çok zevk olarak görmektedirler.

Çalı şma grubunda otomobil dergisi satın alanların oranı almayanlara göre daha azdır. Katılımcıların %30,9’u (79 ki şi) düzenli ya da ara sıra da olsa otomobil dergisi satın almakta, %69,1’i (177 ki şi) ise almamaktadır. Nitekim otomobil dergisi satın alanların da yarısına yakını arada sırada otomobil dergisi almaktadır. Düzenli olarak otomobil dergisi alanların oranı ise otomobil dergisi aldı ğını belirten katılımcıların %23’ünü (18 ki şi) olu şturmaktadır. Otomobil dergisi satın alanların büyük bir ço ğunlu ğunu erkekler olu şturmaktadır. Kadınlar otomobil dergisi alanların %19’unu (15 ki şi) olu şturmaktadır.

Katılımcıların en çok tercih etti ği ilk üç otomobil dergisi Autoshow, Autocar ve Otohaber’dir.

Otomobil dergisi satın alma oranının, almayanlardan daha yüksek oldu ğu grup 18 – 24 ya ş arası gençlerin bulundu ğu gruptur. Nitekim düzenli olarak otomobil dergisi alma oranı da bu ya ş grubunda daha yüksektir. 46 ya ş ve üstünde ise otomobil dergisi alma oranı en dü şüktür.

Çalı şanların otomobil dergisi satın alma oranı çalı şmayan katılımcılara oranla daha fazladır.

165 Geliri 4.000 TL’nin üzerinde olanlarda otomobil dergisi satın alma oranı, almayanlara kıyasla daha fazladır. Ayrıca gelir düzeyi yükseldikçe otomobil dergisi satın alma sıklı ğı da artmaktadır.

Otomobil dergisi alan katılımcıların otomobil sahipli ği oranı %87’dir (69 ki şi). Dergiyi almayanların otomobil sahipli ği oranı ise %75’tir (132 ki şi) Ara ştırma verilerinin de ğerlendirilmesi sonucunda otomobil sahipli ği ile otomobil dergisi satın alımı arasında anlamlı bir ili şki tespit edilmemi ştir. Nitekim otomobil dergisi satın alan katılımcıların da almayan katılımcıların da otomobil sahipli ği oranı yüksektir.

Spor otomobil sahibi ve lüks sınıf otomobil sahibi katılımcıların otomobil dergisi alma oranları daha yüksektir.

Otomobil dergisi satın almalarının birinci nedeni otomobillere duyulan ilgidir. Sonrasında otomotiv sektöründeki geli şmeleri takip etmek, otomobil satın alacakları zaman fikir edinmek, otomobil modifiyesine duyulan ilgi ve son olarak da motorsporlarını takip etmektir.

Otomobil dergisi satın alma nedenlerini cinsiyet ba ğımsız de ğişkenini göz önünde bulundurarak de ğerlendirdi ğimizde ise kadınların dergiyi alma sebeplerinde bazı farklılıklar söz konusudur. Otomobile duydukları ilgiyle otomobil alacakları zaman fikir edinmek öncelikli dergi satın alma sebeplerini olu şturmaktadır. Sonrasında ise sektördeki geli şmeleri takip etmek, otomobil modifiyesine duyulan ilgi ve motorsporlarını takip etmek gelmektedir.

Ya ş, e ğitim, çalı şma durumu, gelir durumu ve otomobil sahipli ği gibi ba ğımsız de ğişkenleri göz önünde bulundurdu ğumuzda da katılımcıların otomobil dergisi satın almasında birinci öncelikli neden otomobillere duydukları ilgidir.

Otomobil dergilerinde en çok takip edilen sayfaları sırayla otomobil tanıtımlarının, otomobil karşıla ştırmalarının, otomobil testlerinin, otomobil fiyatlarının, teknik

166 verilerin, otomotiv sanayi ile ilgili haber ve geli şmelerin, motorsporları haberlerinin ve otomobillerle ilgili yan ürünlerin yer aldı ğı sayfalardır.

Otomobil dergisi alan katılımcıların otomobil satın alma tercihlerinde otomobil dergileri 1. önceliklidir. 79 katılımcının %63’ü (50 ki şi) otomobil satın alma sürecinde otomobil dergilerinde etkilenmekte, %32’si (25 ki şi) ise kısmen etkilenmektedir. Ara ştırmanın sayısal sınırlılıklarına ra ğmen 79 ki şinin %95’inin (75 ki şi) otomobil satın alma tercihleri üzerinde otomobil dergilerinin etkili oldu ğunu belirtmesi bu dergilerin satın alma sürecinde etkili olduklarının göstergesidir.

Otomobili olmayan; ancak yakın zamanda otomobil satın almayı dü şünen otomobil dergisi okuyucusu katılımcıların tamamı otomobil dergilerinden etkilenmektedir. Otomobil sahibi olan otomobil dergisi okuyucusu katılımcıların ise %94’ü otomobil dergilerinden etkilenmektedir.

Katılımcılar otomobil dergilerinde yer alan otomobillerle ilgili teknik verilerden 1. öncelikli olarak etkilenmektedir. Sonra sırasıyla test sürü şü yapan ki şilerin otomobillerle ilgili görü şlerinden, otomobillerin yakıt tüketimiyle ilgili verilerden, otomobillerin çevreye uyumuyla ilgili verilerden, otomobillerin iç dizaynıyla ilgili görsellerden ve dergilerin içinde yer alan ya da ek olarak verilen fiyat listelerinden etkilenmektedirler.

3.6. Sınırlılıklar

Alan çalı şmasının uygulanması ve elde edilen verilerin de ğerlendirilmesi a şamasında çe şitli problem ve sıkıntılarla kar şıla şılmı ştır. Ara ştırmanın bu sınırlılıklar çerçevesinde de ğerlendirilmesi gerekti ği dü şüncesiyle bu noktalara yer vermekte fayda vardır.

Öncelikle ara ştırma gerçekle ştirilirken otomobil bayilerinin soru formunun uygulanmasında isteksiz davranması ve izin konusunda ya şanan sıkıntılar nedeniyle

167 bazı markaların bayilerinde yeterli sayıda ki şiye uygulama yapılamamı ş, bazı bayilerde ise hiç uygulama yapılamamı ştır.

Bunun yanı sıra ara ştırmanın uygulanma alanı olarak planlanan bayilerin, çok sayıda farklı marka araca sahip mü şterilerinin de bulunması otomobil markalarının da ğılımında e şitsizliklere neden olmu ştur.

Soru formunun uygulandı ğı 256 ki şi içerisinde otomobil dergisi alanların sayısının az olması nedeniyle ara ştırma sonuçlarının genellemesinde bazı yetersizlikler ya şanmı ştır.

168 SONUÇ

Bu yüksek lisans tezinin konusunu “Türkiye’de Otomobil Dergicili ği ve otomobil Dergilerinin Otomobil Satın Alma Tercihleri Üzerinde Etkileri” olu şturmaktadır. Bu ara ştırmanın varlık nedeni ülkemizde otomobil dergicili ğinin tarihçesinin ve geli şiminin incelenerek ülkemizde otomobil dergilerinin bireylerin otomobil alma tercihleri üzerindeki etkilerini ara ştırmak olarak ifade edilebilir.

Günümüz manasında ilk örnekleri 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren insano ğlunun hayatına giren otomobilin önemi ve kullanımı her geçen gün artmıştır. Özellikle Henry Ford’un seri üretime geçi şi otomobil kullanımının yaygınla şmasına neden olmu ştur.

Otomobilin kar şı konulamaz bir hızla yaygınla şması günlük hayatımızda birçok de ğişikli ği de zorunlu kılmı ştır. Öncelikle kitlelerin mobilizasyonunu sa ğlayan otomobil bireysel özgürlüklerde de artı şa neden olmu ş, mekânlar arasındaki mesafeleri kısaltmı ş, kentsel ile kırsalı birbirine yakınla ştırmı ştır.

Otomobilin hayatımıza kattıkları sadece sosyal alanda olmamı ş fiziksel ortamlarda ve ekonomik alanlarda da de ğişiklikler ya şanmı ştır.

Otomobil merkezli bir ula şım sistemine uygun olarak yollar yeniden düzenlenmi ş, yerle şim alanları su kaynakları yakınından yol kenarlarına ta şınmı ştır. Kentlerde otomobil merkezli bir şekillenme ba şlamı ştır.

Bu zaman içerisinde otomobil kendi sanayini ve kendisine ba ğlı yan sanayileri olu şturarak günümüzde çok büyük bir sanayi kompleksi haline gelmi ş, çok çe şitli i ş alanlarının olu şmasına olanak tanımı ştır.

Dünyada otomobil kullanımı ve otomotiv sanayinin geli şimi büyük bir hızla devam ederken, ülkemize otomobilin geli şi 19. yüzyılın sonlarına do ğru olmu ştur. Uzunca

169 bir süre de otomobil kullanımı kısıtlı sayıda ve özellikle de devlet hizmetinde ve imtiyazlı zenginler arasında olmu ştur.

Ülkemizde otomotiv sanayinin kurulu şu ise 1956 yılında Ford ve Koç ortaklı ğında Otosan’ın otomobil ve montaj fabrikası olarak kurulmasıyla ba şlamı ş ve ilerleyen yıllarda birçok otomobil markasının ülkemizde kendi ba şlarına ya da çe şitli ortaklıklarla fabrikalar kurmasıyla hızla ilerlemi ştir. Tamamıyla Türk yapımı bir Devrim otomobilinin prototipinin üretilmesi ve 1966 yılında üretilmeye ba şlanan ve 1984 yılına kadar da üretimi devam eden Anadol marka Türk otomobilinin üretimi dı şında ülkemizdeki üretilen herhangi bir Türk otomobil markası ne yazık ki olmamı ştır. Türk otomotiv sanayi bugün yabancı birçok markanın üretim merkezi konumunda montaj a ğırlıklı bir otomotiv sanayine sahiptir.

Ülkemizde otomobil kullanımının artı şı da otomotiv sanayimizin geli şimine paralel olmu ş ve özellikle 1980’li yıllardan sonra otomobil sahipli ği çok büyük bir hızla artmı ştır.

Ülkemizde otomobil dergicili ğinin yava ş yava ş geli şmeye ba şlaması da bu dönemlere denk gelmektedir. Dünyadaki ilk örne ğine 1895 yılında rastladı ğımız otomobil dergilerindeki hareketlenme ülkemize 1980’li yıllardan sonra ba şlamı ştır.

Günümüze kadar pek çok otomobil dergisi yayımlanmı ş, bunların ço ğunun yayın hayatı kısa sürmü ştür. Ancak yayını günümüze kadar devam eden otomobil dergileri de bulunmaktadır.

Bu yüksek lisans tezinde gerçekle ştirilen önemli bir çalı şma da otomobil dergilerimizin sınıflandırılması olmu ştur. Otomobil dergileri yayın periyotlarına göre, da ğıtım/satı ş kanallarına göre, lisanslarına ve yayıncısına göre olmak üzere dört ana ba şlık altında toplanmaktadır.

170 Ülkemizde periyodik olarak dergiler haftalık, iki haftada bir, aylık, iki ayda bir ve üç ayda bir yayımlanmaktadır. Dergiler bayilerde satı ş yoluyla, da ğıtım yoluyla ve internet vasıtasıyla olmak üzere üç ayrı yöntemle okuyucularına ulaştırılmaktadır.

Ülkemizde yayımlanan dergilerin bir kısmı tamamen ba ğımsız ve özgün markalar olarak yayın yapmakta, bir kısmı ise uluslararası dergilerin lisans hakları alınarak yayımlanmaktadırlar.

Dergilerin yayıncılarına göre de bir ayrım söz konusudur. Kimi dergiler büyük medya gruplarının bünyesinde yer alırken, bazı dergiler de tamamen bireysel çabalarla, medya gruplarından ba ğımsız olarak yayımlanmaktadır.

Ara ştırmada üzerinde durulan di ğer bir konu da ülkemizde otomobil dergilerinin ya şadıkları sıkıntılar olmu ştur. Bu noktada da en önemli problem halkımızın dergi okuma alı şkanlı ğının dü şük olması ve bu nedenle de satı şlarının yetersiz düzeyde kalmasıdır. Satı ş rakamlarının yetersizli ği, tanıtımlarından da ğıtımlarına kadar olan süreçte dergilerin kar şıla ştı ğı birçok problemin de temelini olu şturmaktadır.

Bir derginin gücünü ve ba ğımsızlı ğını sa ğlayan en önemli faktör olan satı şın, dergilerin yayın hayatlarını sürdürmesi için yeterli olmaması nedeniyle dergiler ilan gelirlerine muhtaç duruma dü şmekte ve bu, dergilerin özgürce yayın yapabilmesi önünde önemli bir engel olu şturmaktadır.

Ancak dergi satı şları artmaktan ziyade her geçen gün dü şüş e ğilimi göstermektedir. Şüphesiz bu noktada internetin ve internet üzerinden yayın yapan dergilerin de payı yadsınamaz ölçüdedir. Bayilere gidip para vererek bilgiye ula şmak yerine her gün kullanılan ve sürekli el altında bulunan internet ile istenilen her türlü veriye ula şmak mümkündür. Bu durum da otomobil dergilerinin cazibesini azaltmaktadır.

Bu konuda sektördeki firmalara da önemli sorumluluklar dü şmektedir. Bu firmaların otomobil dergilerinin arkasında durmaları, bu dergileri desteklemeleri ülkemizdeki otomobil dergicili ğinin ya şatılması için önem kazanmaktadır.

171

Nitekim ara ştırmanın ikinci bölümünü olu şturan ve otomobil dergilerinin otomobil satın alma tercihleri üzerindeki etkilerini tespit etmek amacıyla gerçekle ştirilen çalı şmanın sonuçları bizlere daha önce de sözünü etti ğimiz gibi otomotiv sektöründe yer alan firmaların bu dergileri desteklemelerinin gereklili ğini gösterir niteliktedir.

Otomobil dergileri, okuyucularının satın alma tercihleri üzerinde satıcı firmalar, internet, arkada ş ve akraba çevresi, reklâm ve otomobillerle ilgili televizyon programları gibi unsurlara kıyasla daha etkilidir.

Otomobil dergilerinin içeriklerini olu şturan otomobillerle ilgili teknik verilerin, otomobil tanıtımlarının, kar şıla ştırma ve haberlerin yer aldı ğı sayfalar okuyucuları tarafından yüksek oranda takip edilmekte ve okuyucuların otomobil satın alma sürecinde karar vermelerini etkilemektedir.

Otomobil dergilerinin okuyucuları üzerinde sahip oldukları etki göz önünde bulunduruldu ğunda, bu dergilerin satı şlarının artı şı ülkemizde otomobil dergicili ğin varlı ğını sürdürebilmesi için oldu ğu kadar otomotiv sektörü için de yaralı olacaktır.

172 KAYNAKÇA

“1976 Otomobil Albümü”, Hayat Dergisi , sayı 15, s.29–36, 08 Nisan 1976.

Aygün Cengiz, Serpil: “Modernizm, Otomobil Kültürü ve Reklâm: Otomobil Reklâmları ile Kurulan Evren”, yayınlanmamı ş doktora tezi, Ankara, 2005.

Bıyık, Mesut N.: 19 Aralık 2006 tarihli e-posta yoluyla görü şme.

Biss, Gerald: “European Styles in Cars”, Vanity Fair, Temmuz 1921

Bridges, J.K.: Kara Ula ştırma Tarihi , Arkın Kitabevi, İstanbul, 1968.

Corbett, David: Otomobiller , çev. Semih Aydın, Alkım, İstanbul, 2001.

Çetiner, Yılmaz: Otomobilin Öyküsü: Otomotiv Sanayi Nasıl Kuruldu? Milliyet Yayınları, İstanbul, 1996.

Debord, Guy: Gösteri Toplumu ve Yorumlar , çev. Ay şen Ekmekçi & Ok şan Ta şkent, Ayrıntı, İstanbul, 1996.

Demirer, Aydın - Huzurlarınızda Spor Anadol , Güncel Yayıncılık, Aydo ğan, Özgür: İstanbul, t.y.

Fırat, Duygu: “Ya şam Tarzının Otomobil Satın Alma Kararları Üzerine Etkisi”, yayınlanmamı ş doktora tezi, Kocaeli, 2003.

Freund, Peter - Martin, The Ecology of The Automobile , Black Rose, Montreal, George: 1993.

Glifford, Clive: Her Yönüyle Otomobil , çev. Ergin Tönük, TÜB İTAK, Ankara, 2006.

Gökçe, Birsen: Toplumsal Bilimlerde Ara ştırma , 5.bs, Ankara, 2007, Sava ş Yayınevi.

173

Gökhan, Halil: Otomobil , Dost Kitabevi, Ankara, 2005.

Gülersoy, Çelik: Eski İstanbul Arabaları , Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayını, İstanbul, t.y.

“Her Keseye Uygun otomobiller”, Hayat Dergisi , sayı 43, s.24–26, 21 Ekim 1971.

Karaca, Mehmet: “Otomobilin Toplum Hayatına Sosyo-Kültürel Etkileri: Elazı ğ Örne ği”, yayınlanmamı ş doktora tezi, Elazı ğ, 2000.

Karasar, Niyazi: Bilimsel Ara ştırma Yöntemi, 19.bs, Ankara, 2009, Nobel.

Kindersley, Dorling: Otomobil Ça ğı, çev. T. Tezer Sabuncuo ğlu, TÜB İTAK, Ankara, 2005.

Kocaba şoğlu, Uygur: “Cumhuriyet Dergicili ğine Genel Bir Bakı ş”, Türkiye’de Dergiler Ansiklopediler (1849 – 1984) , Ed. Deniz İnsel, Geli şim, İstanbul, 1984.

“Motor Notes”, Vogue, 1 Aralık 1920

Performans Mais Oto Dergisi , Haziran 1994, Sayı:63.

Popüler Tarih Dergisi , Aralık 2001, Sayı 16.

“Prize Winning Body Designs”, Vanity Fair, Nisan 1922

“Red Lights Signals Car’s Stops and Turns”, Popular Mechanics, Ocak 1918.

Renner, Michael: “Rethinking The Role of The Automobile”, Worldwatch Institute, Paper No.84, Washington DC, 1988.

Ruppert, Wolfgang: Bisiklet, Otomobil, Televizyon Gündelik E şyaların Kültür Tarihi, çev. Mustafa Tüzel, Kabalcı, İstanbul, 1996.

Şim şek, Muhittin: Cumhuriyet Dönemi Endüstrile şme Maceramız: Yarım

174 Kalan Devrim Rüyası , Alfa, İstanbul, 2006. Tekeli, İlhan - İlkin, “Osmanlı İmparatorlu ğu’nda On Dokuzuncu Yüzyılda Selim: Araba Teknolojisinde ve Karayolu Yapımındaki Geli şmeler”, Ça ğını Yakalayan Osmanlı!: Osmanlı Devleti’nde Modern Haberle şme ve Ula ştırma Teknikleri, Ed. Ekmeleddin İhsano ğlu, Mustafa Kaçar, IRCICA, İstanbul, 1995.

“The Social Value of The Car”, The Literary Digest , 09 Mayıs 1908.

Von Pein, Max Gerrit Das Mercedes-Benz Museum , Stadler, Konstanz, 2006. - Wirth, Thomas - Bolsinger, Markus:

İnternet Kaynakları:

“2006 – 2007 – 2008 Yıllarına Ait Yerli & İthal Perakende Satı ş İstatistikleri” (Çevrimiçi) http://www.odd.org.tr, 25 Aralık 2008.

“Autocar Ekim’de Türkiye’de”, (Çevrimiçi) www.otomobilgazetesi.com, 17 Kasım 2006.

Ba şbakanlık Basın-Yayın Enformasyon Genel Müdürlü ğü Internet Sitesi, (Çevrimiçi) http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/TurkSureliYayinlar /iller_v_2.asp?from _map=istanbul, 20 Aralık 2006.

“BMC Tarihçesi”, (Çevrimiçi) http://www.bmc.com.tr/ tarihce.asp, 06 Kasım 2008.

“Bu Devrim Yürüyecek”, Ak şam Gazetesi , 22 Ekim 2008, s.2.

“Ford Otosan Tarihçe”, http://www.ford.com.tr/fordotosan/?pg_id=10.2 (Çevrimiçi) 23 Aralık 2007 http://www.oldmagazinearticles.com (Çevrimiçi) 10 Kasım 2008.

175

“Mercedes-Benz Türk A. Ş. Hakkımızda”, http://www.mercedes-benz.com.tr/ content/turkey/mpc/mpcturkey_website/tr/home_mpc/passengercars/home /passenger _cars_world/about.html (Çevrimiçi) 13 Şubat 2008.

“Motorlu Kara Ta şıtları İstatistikleri”, (Çevrimiçi) www.tuik.gov.tr, 23 Ocak 2007, 21 Aralık 2008.

Motor Presse International, http://www.mpi.de/sixcms /detail.php?template=d_ mpi_start_global# (Çevrimiçi) 20 Kasım 2008.

“Otokar'dan 47,5 Milyon Dolarlık Tesis Yatırımı”, (Çevrimiçi) http://www.otokar.com.tr/tr/basin_odasi/p_ha ber_detay.aspx?haber=152, 06 Kasım 2008.

Özpeynirci, Emre: “Marka sayısı 4 yılda 39'dan 55'e yükseldi”, (Çevrimiçi) http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id= 9486717&yazarid=147 , 23 Temmuz 2008.

“Renault Kurumsal”, http://www.renault.com.tr/template/template. asp?templateID=12 (Çevrimiçi) 19 A ğustos 2008.

“Tarihçe”, (Çevrimiçi) http://www.otokar.com.tr/tr/kuru msal/tarihce.aspx, 06 Kasım 2008.

“Ta şıt Sayısı 12.3 milyona Çıktı” , http://www.ntvmsnbc.com/news /403953.asp#storyContinues (Çevrimiçi) 28 Mayıs 2007.

“Temsa Kurumsal”, http://www.temsa.com.tr/kurumsal/kurumsalhakkimizda .aspx?LNG=TR (Çevrimiçi) 06 Kasım 2008.

“Tofa ş Hakkımızda”, http://www.tofas.com.tr/Icerik.aspx?id=31 (Çevrimiçi) 19 Ağustos 2008.

176 “TR Tuning Dergileri Eski Sayıları”, (Çevrimiçi) http://www.trtuning.com.tr/index1.html, 15 Aralık 2006.

“Türk Otomotiv Sanayinin Öncüsü”, (Çevrimiçi) http://www.tofas.com.tr/Pages/tr/tanitim.aspx, 19 A ğustos 2008.

Söyle şiler:

Çelik, Ahmet: 07 Mayıs 2009 tarihli söyle şi.

Erdem, Ömer: 23 Kasım 2006 tarihli söyle şi.

Kasapo ğlu, Hırant: 14 ve 27 Aralık 2006 tarihli e-posta yoluyla görü şme.

Okay, Cüneyd: 28 Kasım 2006 tarihli e-posta yoluyla görü şme.

Özmen, Ay şe Elif: 28 Kasım 2006 tarihli söyle şi.

177 EKLER

1. Fransız Nıcolas-Joseph CUGNOT’un 1770 yılında Fransız ordusu için imal etti ği buharlı çekici araba

2. Karl Benz’in 1886 yılında imal etti ği benzinli araba

178 3. İlk seri üretilen otomobil olan Ford T modeli

179 4. Türkiye’de eski yıllarda satılan otomobil markalarının ilanları

180 5. Türkiye’de yayımlanan otomobil dergisi örnekleri

4x4 Super Sport Dergisi Auto Guide Dergisi

Auto Motor & Sport Dergisi Auto Show Dergisi

181

Auto Car Dergisi Auto Info Dergisi

Auto World Dergisi GT Dergisi

182

Tuning World Dergisi Magazin otomobil Dergisi

Otohaber Dergisi Oto Yedek Parça Dergisi

183

Otomax Dergisi Otomoto Dergisi

Ticari Araçlar Dergisi TR Classic Car Dergisi

184

Tuning Türkiye Dergisi Car Dergisi

Auto Classic Dergisi Mercedes Magazin

185 6. Soru Formu

Anket no : ……………………. Marka ve Bayi : ……………………. Tarih : …………………….

1. Cinsiyet? a. Kadın b. Erkek

2. Ya ş? a. 18 – 24 ya ş arası b. 25 – 35 ya ş arası c. 36 – 45 ya ş arası d. 46 ya ş ve üstü

3. Çalı şıyor musunuz? a. Evet b. Hayır

(A şağıdaki soruya, 3. soruda “Evet” seçene ğini işaretlediyseniz cevap veriniz.)

4. Mesle ğiniz? a. Özel sektörde ücretli çalı şan b. Kamu sektöründe ücretli çalı şan c. Özel sektörde yönetici d. Kamu sektöründe yönetici e. Serbest meslek f. Emekli g. Di ğer (lütfen belirtiniz) ……………………………………….

5. Haneye giren aylık toplam geliriniz nedir? a. 0 – 1.000 YTL arasında b. 1.001 – 2.500 YTL arasında c. 2.501 – 4.000 YTL arasında d. 4.001 YTL ve üzeri

6. En son mezun oldu ğunuz okul? a. İlkokul b. Ortaokul c. Lise d. Önlisans e. Üniversite f. Lisansüstü

7. Otomobiliniz var mı? a. Evet, var. b. Hayır, yok. c. Henüz yok ama şu sıralar almayı dü şünüyorum.

8. Otomobilinizin markası ve modeli nedir? Marka : …………………………………. Model : ………………………………..

186

9. Otomobil sizin için ne ifade ediyor? a. İhtiyaç b. Zevk c. Sosyal statü göstergesi d. Rahatlık e. Di ğer (lütfen belirtiniz) ………………………………………………………………

10. Otomobil dergisi alıyor musunuz? a. Evet b. Hayır

(A şağıdaki soruları, 10. soruda “Evet” seçene ğini i şaretlediyseniz yanıtlayınız.)

11. Hangi sıklıkta otomobil dergisi alırsınız? a. Düzenli olarak otomobil dergisi alırım. b. Düzenli olmasa da sık sık otomobil dergisi alırım. c. Arada sırada, nadiren otomobil dergisi alırım.

12. Hangi otomobil dergisini/dergilerini alıyorsunuz? (En fazla “3” seçenek işaretleyiniz) a. Autocar h. Otomoto b. Auto Guide i. Otohaber c. Auto Motor & Sport j. Torch Tuning d. Autoshow k. TR Tuning e. Car l. Tuning Türkiye f. EVO m. Di ğer (Lütfen g. Magazin Otomobil belirtiniz)………………….

13. Otomobil dergisi alma sebepleriniz nelerdir? (En fazla “2” seçenek i şaretleyiniz) a. Otomobillere ilgi duydu ğum için otomobil dergisi alırım. b. Otomotiv sektöründeki geli şmeleri takip etmek için otomobil dergisi alırım. c. Otomobil alaca ğım zaman fikir edinmek için otomobil dergisi alırım. d. Motorsporları haberlerini takip etmek için otomobil dergisi alırım. e. Otomobil modifiyesi ilgimi çekti ği için otomobil dergisi alırım. f. Di ğer (lütfen belirtiniz.) ……………………………………………………………..

14. Otomobil dergilerinde en çok hangi sayfaları okursunuz? Her Bazen Hiçbir zaman zaman Otomobil tanıtımlarının yer aldı ğı sayfalar Otomobil testlerinin yer aldı ğı sayfalar Otomobil kar şıla ştırmalarının yer aldı ğı sayfalar Otomobillerin teknik verilerinin yer aldı ğı sayfalar Otomotiv sanayi ile ilgili haberlerin ve geli şmelerin yer aldı ğı sayfalar “0”km ve 2.el otomobil fiyatlarının yer aldı ğı sayfalar Otomobille ilgili yan ürünlerin yer aldı ğı sayfalar Motorsporları ile ilgili sayfalar Di ğer(lütfen belirtiniz) ………………………………………………………

187

Otomobil alırken, hangi otomobili alaca ğınıza karar verme sürecinde a şağıda yer alan unsurlardan etkilenme düzeyiniz nedir?

Kısmen Etkilenirim Hiç Etkilenmem Etkilenirim 15. Otomobil dergileri 16. Satıcı firmalar 17. Internet 18. Arkada ş çevresi, akrabalar, vb. 19. Reklamlar 20. Otomobille ilgili TV programları 21. Di ğer (lütfen belirtiniz) ………………………………………

(A şağıdaki soruyu 15. soruda Otomobil dergilerinden “Etkilenirim” ya da “Kısmen Etkilenirim” seçeneklerini i şaretlediyseniz yanıtlayınız.)

22. Otomobil dergilerinde yer alan ne tür verilerin otomobil seçiminizde etkisi oluyor? Kısmen Hiç Etkilenirim etkilenirim Etkilenmem Otomobillerle ilgili teknik veriler. Otomobillerin yakıt tüketimiyle ilgili veriler. Otomobillerin çevreye uyumlulu ğuyla ilgili veriler. Otomobilin iç dizaynıyla ilgili kullanılan görseller. Test sürü şü yapan ki şilerin otomobil ile ilgili görü şleri. Dergilerde yer alan ya da ek olarak verilen fiyat listeleri. Di ğer (lütfen belirtiniz) ……………………………………………………

188