Hazırlayan: RABAT TĠCARET MÜġAVĠRLĠĞĠ Adres: 4 Rue Tiflet Hassan Rabat/MAROC Tel: 00 212 537 76 76 01 Fax: 00 212 537 76 76 42 E-posta: [email protected]

UYARI: Aşağıda yer verilen bilgiler ilgili kişi ve kurumlardan ve/veya internet sitelerinden temin edilmektedir. Söz konusu bilgiler düzenli olarak güncellenmektedir. Kaynağının 3 ncü kişi, kurum ve kuruluşlar olması sebebiyle aşağıda yer verilen bilgi, rakam, istatistik vb her türlü veriden doğabilecek sorunlar konusunda Ticaret Müşavirliği olarak sorumluluk kabul edilmemektedir. Kullanıcılar tarafından muhatap oldukları kurum, kuruluş, firma veya şahıslardan ilgili konuların sorularak yetkili kişilerden resmi bilgi edinilmesinde fayda vardır.

FAS KRALLIĞI MÜTEAHHĠTLĠK ve TEKNĠK MÜġAVĠRLĠK RAPORU (2016 YILI)

1) Temel Bilgiler

Yüzölçümü: 710,850 km2 (252,120 km2 lik bir alan kaplayan Batı Sahara dahil) Nüfus: 34,4 milyon Başlıca Şehirler: Kazablanka: 3,5 milyon Rabat (capital) & Sale: 1,9 milyon Fes: 1,17 milyon Marakeş: 1.13 milyon Kénitra: 1,061,435 Tanca: 982 bin Agadir: 600,599 Nüfus Yoğunluğu: 46 kişi / km2 Nüfus Artış Hızı: % 1,3 Ortalama yaşam: 76 yıl Şehirleşme Oranı: % 2.26 (% 60-http://www.hcp.ma/Taux-d-urbanisation-en-par-annee-1960- 2050_a682.html) İklim: Kıyı şeridinde ılıman iklim, iç kısımlarda sıcak Diller: Arapça (resmi); Berber Dilleri (resmi), Fransızca ve İspanyolca yaygın kullanılan diğer diller Metrik Sistem kullanılmaktadır. Para Birimi: Dirham (Dhm) Zaman dilimi: GMT Mali Yıl: 1 Ocak - 31 Aralık Resmi ismi: Fas Krallığı Yönetim şekli: Anayasal Monarşi

2) Genel Bilgi

Afrikanın kuzey batısında yer alan Fas’ın uzun sahil şeridi batısında Atlas Okyanusundan başlayıp, Cebelitarık boğazını da içine alarak kuzeyde Akdenizde

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] sonlanmaktadır. Doğusunda Cezayir, güneyinde ise Moritanya ile komşudur. Atlas Okyanusuna 2.934 km, kuzeyde Akdenize 512 km kıyısı olan Fas, Batı Sahara dahil 710.850 km2 yüzölçümüne sahiptir. (Batı Sahara 330.000 km2) Kara sınırının; 1.350 km’si Cezayir, 650 km’si ise güneyde Moritanya ile çizilmiştir. Fas topraklarının kuzeyinde, Akdeniz kıyısında, İspanya’ya ait olan iki küçük şehir Ceuta (6 km2) ve Melilla (10 km2) yer almaktadır.

Rif bölgesinde yer alan dağlar ve Atlas dağları gözönünde bulundurulduğunda, Magreb diye tabir edilen bölgenin en yüksek dağlarına sahip ülkesidir. Fas’ın coğrafi konumunu 4 ana bölge ile tanımlanamak mümkündür.

Atlas Okyanusu boyunca geniş bir daire çizen Rif dağları: Akdeniz kıyısına paralel uzanan Rifler kıyıda yüksek kayalıklar oluştururken, güneye doğru gidildikçe alçalarak tepelere dönüşmektedir. Çok yüksek olmayan, Rif Dağlarının en yüksek noktası 2.465 m’dir.

Atlas Dağları: Güneybatı ve kuzeydoğu doğrultusunda yer alan bir çizgi üzerinde Atlas Okyanusu ile Rif Dağları arasında bulunmaktadır. 3 ana kısımdan oluşmaktadır; Yüksek Atlas Dağları, Orta Atlas Dağları ve Anti Atlas Dağları. Yüksek Atlas Dağları arasında yer alan Toubkal Dağı 4.165 m ile, Kuzey Afrika bölgesinin en yüksek dağı konumundadır. Bu bölgede Fas’a pek çok kayak merkezi kurma şansı veren ve geniş orman arazilerinin bulunduğu ortalama 4.000 m yükseklikte 10 ayrı zirve bulunmaktadır. Diğer taraftan, dik ve derin vadiler hayatı ve haberleşme imkanlarını çok zor hale getirmektedir. Ancak; özellikle Yüksek Atlaslar üzerinde yer alan dağlar; su kaynakları açısından çok büyük önem taşımaktadırlar. Dağlar içerisinde en büyükler sırasıyla; Toubkal, Ayachi (3.757 m), Ouaougoulzat (3.770 m), Oukaimeden (3.200 m) olarak sayılabilmektedir.

Kıyı Bölgeleri: Nüfusun büyük bölümü kıyı bölgesindeki ovalara yerleşmiştir.

Ülkenin güney ve doğu bölümünde yer alan özellikle Sahara sınırındaki çöl toprakları: Vahalar, palmiyelikler, taşlı vadiler ve kumul bölgeleri bulunmaktadır.

Fas’ta bulunan nehirler sıralandığı zaman; Atlas Okyanusuna ulaşan en önemli nehirlerin; Orta Atlaslardan doğan ve 600 km uzunluğundaki Oum Errabia ve 458 km uzunluğundaki Sebou ırmakları olduğu görülmektedir. Bunun dışında Sale ve Rabat şehirleri arasında yer alan Bouregreg nehri, Ouragha ve Ourika nehirleri diğer önemli akarsuları oluşturmaktadır. Bir tek Moulouya nehri Akdenize dökülmektedir. Bu nehir üzerinde yer alan en büyük baraj Bin El Ouidane olup, önemli bir tarım arazisi olan Tadla ve Doukkala bölgesi tarımsal kalkınmasına önemli katkı sağlamaktadır. Halihazırda; 19 ayrı havzada yer alan barajlar içme suyu kullanımı, sulama ve elektrik üretimi amaçlı kullanılmaktadır. Şehirlerde, içme suyu temininin %70’e yakını barajlardan sağlanmaktadır.

Kuzeyinde Akdenize kıyısı olan bölgelerde Akdeniz mevsimi yaşanırken, okyanusa kıyısı olan bölümlerde ılıman, güneyinde ise kuru çöl iklimi hüküm süren Fas, Mayıs ve Eylül ayları arasında kuru ve sıcak, Ekim ve Nisan ayları arasında ise soğuk ve nemli olmak üzere iki temel mevsimsel sıcaklığa maruz kalmaktadır.

Batı’da okyanus kıyısında sıcaklık tüm yıl boyunca deniz etkisiyle ılıman (10-26 C arası) devam etmektedir. Yağmur mevsimi genellikle Ekim ayı olan ülkenin, kıyı şeridinde

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] 400-800 mm yağış kaydedilmektedir. Orta bölgelerde, özellikle Sahara’dan gelen Chergui (Sirocco) rüzgarının da etkisiyle, yazlar sıcak ve kuru geçmektedir. Kışlar ise tam tersine çok soğuk olmakta dağlık alanlar ve ülkenin iç bölgelerinde sıcaklıklar, geceleri 0 C’nin altına dahi düşmektedir. Sahara bölgesinde ise, kuru çöl iklimi yaşanmaktadır.

Başkenti Rabat olan ülkenin diğer önemli şehirleri Kazablanka, Agadir, Fes, Marakeş, Meknes, Tanca ve Oujda olarak sayılabilir.

3) Sektöre ĠliĢkin 2015 Yılı Bilgileri

Fasta inşaat sektörü 2009-2013 yılları arasında yaklaşık % 4.27 lik bir büyüme gerçekleştirmiş olmasına rağmen 2016 yılı ilk dönem büyümesi yaklaşık % 1.1 civarında gerçekleşmiştir. Özellikle 2009 yılında başlayan büyüme trendinin temelinde, daha önce kamu eliyle yürütülen hizmetlerin özelleştirilmesi, modernize edilmesi ve liberalleştirilmesinin etkisi olmuştur. Finansal krize ve Arap Baharının etkisine rağmen hükümet yollar, havaalanları ve limanların yapımına ve yenilenmesine ayırdığı kaynakları artırmıştır.

İnşaat sektöründe barajlar/enerji santralleri, yollar, sosyal konut projeleri, turizm yatırımları, limanlar gibi büyük ölçekli alt yapı projelerinin olumlu etkisi ile önemli bir gelişme kaydetmiştir. Çimento fabrikalarındaki kapasiteler dahil olmak üzere ülkede yapı inşaat malzemeleri üretiminde yaşanan artış da gelişmede etkin bir rol oynamıştır.

2015 yılında inşaat sektörü GSYİH’nın % 6.3 ünü oluşturacak katma değer yaratmış ve sektörde 1 milyon kişinin istihdamının sağlanmasının yanısıra % 1.2 artış kaydedilmiştir. Yine bu dönemde, 206.973 adet konut yapılmış ve bu konutların önemli bir kısmını oluşturan yaklaşık 178.301 adet konut ise ekonomik konut şeklinde alt ve orta sınıfa yönelik olarak gerçekleştirilmiştir. Geçmiş dönem istatistiklerine bakıldığında ise 2012 yılında sektörün GSYİH’ya katkısı % 6.11 civarında olmuş bu rakam 2013 yılında % 6.44 olarak gerçekleşmiştir.

Fas ülkesine gerçekleştirilen ve müteahhitlik sektörü üzerinde önemli etkisi olan doğrudan yabancı yatırımlara ilişkin genel bilgilere ise aşağıdaki Tablo’larda yer verilmektedir.

Doğrudan Yabancı Yatırım 2012 2013 2014 Doğrudan Yabancı Yatırım (DYY) (milyon USD) 2,728 3,298 3,582

DYY Stok (milyon USD) 45,246 51,816 51,664

Çevreci Yatırımların Sayısı 65 45 67

DYY Stok/GSYİH (%) 47.2 49.9 47.3

Kaynak: UNCTAD, 2015

Öte yandan söz konusu doğrudan yatırımları gerçekleştiren ülkelerin dağılımına bakıldığında ise aşağıdaki yüzdesel dağılımlara ulaşılmaktadır.

Yatırımcı Ülkeler 2014 (%) Fransa 21.0

Birleşik Arap Emirlikleri 13.3

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] Yatırımcı Ülkeler 2014 (%) Suudi Arabistan 12.8

ABD 11.9

Kuveyt 5.3

İsviçre 5.1

İspanya 4.3

İtalya 3.6

Türkiye 2.7

İngiltere 2.6

Kaynak: Fas Yatırım ve Kalkınma Ajansı-2014

Söz konusu doğrudan yabancı yatırımlara sektörel bazda bakıldığında ise inşaat sektörünü etkileyen sektörlere ilişkin yüzdesel dağılımlar aşağıdaki gibidir.

Yatırım Sektörleri 2014 (%) Gayrimenkul 38.6

Turizm 14.7

Endüstri 11.9

Holding 7.2

Ticaret 5.8

Büyük Ölçekli Projeler 5.6

Enerji ve Madencilik 5.2

Bankacılık 2.8

Kaynak: Fas Yatırım ve Kalkınma Ajansı-2014

Müteahhitlik sektörüne gerçekleştirilen doğrudan yabancı yatırım miktarlarına ise 2014 ve 2015 yılı için aşağıda yer verilmektedir.

2014: 10,76 milyar dhm. 2015: 11 Milyar dhm (2014 yılına göre % 7 lik bir artış gerçekleşmiştir.)

Konut inşaatı özellikle şehirlerdeki “ekonomik konut” ihtiyacına paralel olarak son dönemde büyük gelişme kaydetmiştir. Bununla birlikte finansman temini konusu toplu konut inşaatlarını yavaşlatan en önemli sorundur. Bu nedenle Fas devleti artan bir şekilde özel sektöre destek olmaktadır. Özel sektöre sağlanan finansal destekler yanında kamuda yapısal bir takım tedbirler de hayata geçirilmiş ve yedi ayrı kamu inşaat firması Al Omrane Holding çatısı altında sosyal toplu konut projelerinin daha etkin yürütülmesi hedefi doğrultusunda birleştirilmiştir. Ayrıca, 2003 yılından sonra hızlandırılan gecekondu dönüşüm programları ve kamu-özel sektör işbirliği yaklaşımı dahilinde kamu arazileri indirimli bedelle özel inşaat firmalarına tahsis edilerek ekonomik konut inşaatı özendirilmektedir.

Ülkemizdeki TOKİ benzeri bir kamu inşaat yönetim ve idare birimi olan Al Omrane şirketinin yönetimindeki projeler dahilinde yukarıdaki hedeflere ulaşılması maksadıyla özel sektör işbirliği ile birlikte sosyal konut projeleri gerçekleştirilmektedir.

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] İnşaat sanayinin 2016-2018 yılları arasında büyüyerek devam etmesi beklenmektedir. Konut, altyapı ve ticari inşaat projeleri tüm pazarın yaklaşık % 80 ini kapsamıştır. Tahmin döneminde söz konusu sektörün büyüme rakamlarında yavaşlama olmasına rağmen artarak devam etmesi beklenmektedir. Ulusal istatistik ofisine göre hükümetin altyapıların iyileştirilmesi, eğitim ve sağlık hizmetlerini iyileştirmek için attığı adımlar sektörün gelişmesine katkıda bulunmaktadır.

Birçok konut projesi sayesinde uygun maliyetli konut inşaatı ve yeni iş olanaklarının yaratılması için IFC International Finance Corporation tarafından Alliances Groupa (Fas’lı konut yapan inşaat firması) 50 milyon USD aktarılması ve bu sayede 2020 yılına kadar 110.000 uygun maliyetli konut yapılması planlanmaktadır.

Öte yandan altyapı yatırımlarına da devam edilmektedir. Özellike otoyol ve hızlı tren projeleri hız kesmeden devam edilmektedir. 2017 yılının sonunda bitirilmesi öngörülen Tanger Kazablanka arasındaki hızlı tren projesinin yanısıra yol, demiryolu, liman, enerji ve telekomünikasyon, turizm alanlarında altyapı yatırımlarına devam edilmesi öngörülmektedir.

Yakın dönemde Nador Limanının yapımına başlanacak ve Kenitra bölgesinde ise liman inşaatı için çalışmaların devam ettiği bilinmektedir.

Chtouka Ait Baha ve Agadir bölgesindeki içme suyu kaynaklarının iyileştirilmesi için İslam Kalkınma Bankası 27.2 milyon USD’lik borçlanmayı Şubat 2014 içinde gerçekleştirmiştir.

Tarihsel olarak çimento sektörü 4 büyük oyuncu tarafından domine edilmiş durumdadır. 2010 da CIMAT’ın (Ciments d’Atlas) piyasaya girmesinden sonra sektörde söz sahibi olabilmek Batı Afrika dahil önemli yatırımlar yapmıştır. Şu anda 2’nci büyük üretici konumundadır. İtalyanların Italcementi Group’un bir parçası olarak faaliyette bulunmaktadır. Diğer bir grup ise Fransızların uluslararası ölçekteki kuruluşu Lafarge’dır. Yılık üretim kapsasitesi 6.9 milyon tondur. Portekiz firması Cimpor’un kuruluşu Asmet Temara, piyasada yer alan diğer bir kuruluştur. Holcim ise İsviçre merkezli bir şirket olarak faaliyetlerine devam etmektedir.

2014 yılında 2013 yılı ile kıyaslandığında, inşaat ve kamu sektöründe gerçekleştirilen istihdamda artış gerçekleşmiş ve bunun 2015 yılında ise yine artarak devam ettiği tahmin edilmektedir.

Yıllar 2012 2013 2014 2015 (Tahmin) İnşaat sektörü istihdamı 1.049.629 996.324 988.000 Yaklaşık 1.000.000

2014 yılında 2013 yılına göre çimento satışları % 5.4 azalarak 14.86 milyon tondan 14.06 milyon tona düşmüş iken 2015 yılında %1,4 lik artış göstererek 14,25 milyon ton seviyesine ulaşmıştır.

İnşaaat sektöründe yaratılan katma değer 2002 ve 2013 yılları arasında % 143.67 lik bir artış göstermiş ve 2015 yılında ise 2014 yılına göre 55.83 milyar dirhamdan 52.57 milyar dirhama yükselerek % 6 lik bir artış yaratmıştır. Emlakçılık sektöründe gerçekleşen doğrudan

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] yabancı yatırım miktarı, 2014 yılının ilk 9 aylık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre % 47 artarak 6.8 milyar dirham olarak gerçekleşmiştir.

Ülkede konut satışları banka kredileriyle desteklenmektedir.

4) Sektöre ĠliĢkin 2016 Yılı Beklentileri

Şu anda bazı araştırma şirketleri tarafından yapılan tahminlere göre 2016 yılında sektörün % 4.8 büyümesi, diğer taraftan önümüzdeki 5 yıl için ortalama büyüme ise yine % 3.5 olarak öngörülmektedir. Büyümenin ise temelde ulaşım, enerji ve kamu sektörü kaynaklı olması beklenmektedir.

Diğer taraftan 2016 yılında yapılacak seçimlerde yönetimsel bir değişiklik beklenmemekte ve bu anlamda bir istikrardan bahsedilebilmektedir.

Aşağıdaki Tablo’da büyüme tahminleri ve sektörün GSMH’ye oranları verilmektedir.

Tahminler 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 Müteahhitlik Sektörü Büyüme Tahminleri (%) 4.78 4.30 3.03 2.31 3.10 3.29 3.68 Müteahhitlik Sektörünün GSMH’ye Oranı (%) 5.8 5.8 5.8 5.7 5.6 5.6 5.6 Müteahhitlik Sektörü Değeri (Milyar DHM) 60.35 64.15 67.70 70.96 74.93 79.27 84.16 Kaynak: Fas Yüksek Planlama Komisyonu, Tahminler: BMI Tahminleri

Diğer taraftan, 14 ülke arasında gerçekleştirilen “Risk Getiri Endeski” sıralamasında Fas 100 üzerinden 53.7 ortalama puanla 8 nci sırada yer bulmaktadır. Dağılımlara aşağıda yer verilmektedir.

Risk Getiri Ġndeksi (Fas 2016) Risk/Getiri Getiri Endüstri Ülke Getirisi Riskler Endüstri Ülke Riskleri İndeksi Getirisi Riskleri 52 50 45 59.4 56.5 55 57.5 Kaynak: BMI

Konut inşaat sektöründe faaliyette bulunan Compagnie Générale Immobilière, Groupe Alliances, Groupe Jamai and Jascom Holdings firmaları ise temel özel sektör aktörleri olarak tanımlanabilmektedir. Adgeco Group and Holmarcom Group ise diğer önemli aktörler olarak konut ve inşaat sektöründe yer almaktadırlar.

İnşaat sektörüne yapılan doğrudan yabancı sermaye yatırımları artmakta, enerji ve ulaşım alanında ortaya çıkan talep Fas’ın cazibesini artırmaktadır. Ülkede nüfus artışının 2030 yılına kadar artarak devam edeceğinin beklenmesi sebebiyle sosyal konut projelerinin devam edeceği ve hükümetin ise bu alana daha fazla odaklanacağı söylenebilir. 2016 yılı itibariylede ülkede önemli bir konut açığı olduğundan bahsedilebilir.

Diğer taraftan, hükümet tarafından ilan edilen Endüstriyel Gelişme Planı, Fas Güneş Enerji Projesi, Turizm 2020 Vizyonu gibi planlamalar önümüzdeki dönemde Müteahhitlik sektöründe yaşanacak artan talebin göstergesi sayılabilir.

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] Diğer taraftan, Bütçenin uygulanmasını gösteren Finans Kanununda yer verilen ve 2016 yılında uygulanması planlanan projelerle ilgili başlıklar ve uygulanacak projelere aşağıda yer verilmektedir.

- Kenitra Atlantik Limanı: 5 milyar dirhem - Tiznit Dakhla karayolu projesi: 8,5 milyar dirhem - Tiznit-Laayoune Otoyol Yapımı (4 yıllık bir süre öngörülmektedir) - Laayoune-Dakhla Karayolu Genişletme çalışmaları (6 yıllık bir süre öngörülmektedir) - 825 km yol güçlendirilmesi ve genişletilmesi - Kazablanka-Mediouna-Berrechid Otoyol yapımı (1,7 Milyar dirhem) - Kazablanka’da 6 adet cezaevi inşaatı - El Jadida-Safi otoyolu (500 milyon dirhem) ve Rabat çevre yolu (862 milyon dirhem) tamamlama çalışmaları - Taza-Al Hoceima otoyolu son bölüm çalışmaları - Larache-Ksar El Kebir, Kenitra-Sidi Yahya ve Jorf Lasfar-Sidi Bouzid ikinci bölüm çalışmaları - Oujda bölgesinde Targa Ou Madi Baraj inşaatı - Safi limanı ve El Jebha balıkçılık limanı - Kazablanka balıkçılık limanı, marina ve yeni tersane çalışmaları - Mohammedia’da LPG tesisi inşaatının devamı - Tarfaya limanı genişletme projesinin devamı - Rabat tramvay hattının uzatılması (4 milyar dirhem) - Agadir’de yüksek hizmet düzeyli otobüs hattının oluşturulması - Agdaz, Toudgha, Alhoceimadaki Lghiss barajları - Wessal Bouregreg ve Wessal Casa Port turistik projelerinin geliştirilmesi - Nador West Med limanı işlerinin başlatılması (10 Milyar Dirhem)

Öte yandan, Fas Finans ve Ekonomi Bakanlığı tarafından 2016 yılı bütçesine ilişkin olarak Finans Kanununa dayanılarak hazırlanan bir dökümanda ise sektörel bazlı hayata geçirilmesi düşünülen projelere ilişkin bilgilere yer verilmektedir. Bu dökümandan yola çıkılarak tespit edilen önemli projeler ise Liste halinde aşağıda yer almaktadır. Söz konusu projeler özellikle yenilenebilir enerji alanında ve güner enerjisi alanında yoğunlaşmaktadır.

Enerji projeleri:

- Noor II&III fotovoltaik güneş enerjisi projeleri (847MDH) - Tata bölgesinde planlanan enerji projeleri (400 MW kapasiteli) - Laayoune NOORL fotovoltaik güneş enerjisi projesi (80 MW kapasiteli) - Boujdour NOORB fotovoltaik güneş enerjisi projesi (20 MW kapasiteli)

Ulaştırma Projeleri:

- Casablanca-Berrchid otoyolunun genişletilmesi (600 MDH) - Zagorada havalimanı 2.700 m² alan üzerinde terminal - Errachidia havalimanı 3.500 m² alan üzerinde terminal - Zenata limanı tadilatı (75MDH) - Sidi Kacem-Souk El Arbaa karayolu (300 MDH)

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] - Tiznit ve Boujdour arası karayolu (600 MDH) - Guelmim havalimanı 7.000 m² alan üzerinde terminal - Dkhila limanı inşaatı (26,65 MDH) - Rabat-Sale tramvay hatlarının uzatılması (20,4 km) - Tanger Automotive City serbest bölgesi lojistik platformlarının gerçekleştirilmesi (90 MDH) - Marrakech havalimanı T3 terminalı

Su projeleri:

- Tanger bölgesinde Al Ghiss, Kherroub, Martil, Moulay Boucheta ve Dar Khrofa barajları (485MDH) - Oued Martil Barajı (38,996 MDH) -Targa ou Madi Barajları (174 Milyon Dirhem) - Mdez Hydrolik kompleksi yapımı ve Ain Timdrine Azaghar Barajı (258 Milyon DH) - Tiddas ve Ouljet Es-Soltane Barajları (340milyon DH).

Yukarıda bahsi geçen bilgilerin yer aldığı dökümanlar ve konu hakkında Fas medyasında çıkan haberlere ilişkin detaylı bilgilerin yer aldığı linklere ise faydalanılması amacıyla aşağıda yer verilmektedir.

- http://www.finances.gov.ma/Docs/DB/2016/nrri_fr.pdf - http://www.medias24.com/ECONOMIE/ECONOMIE/159103-PLF-2016-189- MMDH-d-investissements-publics-les-details-disponibles.html - http://telquel.ma/2015/12/28/trois-grands-chantiers-autoroutes-maroc-2016_1475602 - http://www.leseco.ma/decryptages/focus/38195-les-grands-projets-d-investissement- regional-au-titre-du-plf-2016.html - http://www.medias24.com/ECONOMIE/ECONOMIE/159103-PLF-2016-189- MMDH-d-investissements-publics-les-details-disponibles.html

Finans kanununda yer alan projelerin bir kısmı hayata geçirilen ve devam eden işler olduğu bir kısmının ise 2016 yılı içinde başlanılmasının planlandığı anlaşılmaktadır.

5) Fas’ın 3 ncü Ülkelerde Üstlendiği Projeler

Fas ülkesi tarafından 3’ncü ülkelerde gerçekleştirilmekte olan ve tespit edilebilen projelere aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

Proje Ülke Yatırım Tarihler Gine’nin başkenti Conaky’de Fas’lı İnşaat şirketi Gine 151 milyon euro 2014 - 2016 Addoha tarafından gerçekleştirilen bina kompleksi

Çad’ın başkenti N'Djamena’da Fas’lı İnşaat şirketi Proje Başlangıcı Addoha tarafından gerçekleştirilen 15.000 konutluk Çad 300 milyon euro Haziran 2014 sosyal proje

Fas’lı İnşaat şirketi Addoha tarafından Senegal 36 milyon euro 2014 gerçekleştirilen bina inşaatları

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] Fildişi Sahili İnşaat, Konut ve Şehircilik Bakanlığı Fildişi Kontrat Tarihi ile Fas’lı Alliances Gayrimenkul Grubu arasında -- Sahilleri 2012 7.000 konut yapımına ilişkin imzalanan anlaşma

Fas’lı Alliances Gayrimenkul Grubu tarafından Kamerun -- 2015 - 2017 yapılacak olan 8 hastane ve 800 konut

Fas’lı İnşaat şirketi Addoha ile Kongo hükümeti Kontrat Tarihi Kongo -- arasında imzalanan 640 konutluk sosyal proje 2013

25 hektarlık Locodjro ve 3 hektarlık Koumassi Fildişi -- Projeleri Sahili

Groupe Alliances tarafından gerçekleştirilecek Senegal -- 2014 Diamniadio projesi

Faslı firmaların geçmiş dönemde de Gabon, Moritanya, Senegal, Gine, Mali, Burkina Faso ve Nijer’de liman, kırsal kesimin elektriklendirilmesi, yol, köprü, maden, sağlık alanlarında çeşitli işler üstlendikleri bilinmektedir.

6) Son Dönemde Ġhalesi Yapılan Önemli Projeler

Ġhale Konusu Tarihi Ġlgili KuruluĢ Tanger Üniversite Hastanesi Yapımı 13/04/2016 Sağlık Bakanlığı

Muhtelif Casa Transport İhaleleri (Kazablanka Tramvayı) Tarihler

Kenitra Atlantik Limanı 05/04/2016 Ulaştırma, Lojistik ve Ekipman Bakanlığı

Tetouan Şehir Stadyumu 04/01/2016 Kuzey Bölgeleri Kalkınma Ajansı

Kazablanka Spor Tesisi Koltukları Temin ve Montajı 07/01/2016 Casa Amenagement S.A.

Kenitra Atlantik Serbest Bölge Büyütme Çalışmaları 09/03/2016 Atlantik Serbest Bölge Yönetimi (AFZI)

Oujda Kanalizasyon Şebekesi 25/03/2016 İçişleri Bakanlığı

Tarfaya Belediyesi Mezbaha Yapımı 12/02/2016 Tarfaya Belediyesi

Hassan 1 Barajı Arıtma Tesisi Genişletilmesi 18/03/2016 Çevre, Su, Madencilik ve Enerji Bakanlığı

Kenitra Atlantik Yeni Liman Yapımı Birinci Lot 13/02/2016 Ulaştırma, Lojistik ve Ekipman Bakanlığı İhalesi

Kenitra Limanı Yapımı 31/01/2016 Ulaştırma, Lojistik ve Ekipman Bakanlığı

Tiouine Barajından Ourazazat’e Su Aktarılması 26/02/2016 Ulusal İçme Suyu ve Elektrik Ofisi (ONEE)

Kazablanka Mohamed V Spor Kompleksi İçin LED 09/03/2016 Casa Amenagement S.A. Ekranları Temini ve Montajı

Gas To Power Projesi Hukuk Danışmanı Seçimi 28/02/2016 Ulusal İçme Suyu ve Elektrik Ofisi (ONEE)

Beni Mellal Şehri Park Agropole İcin Su Arıtma, 12/02/2016 İçişleri Bakanlığı Temizleme ve Pompa İstasyonu Yapımı

Tensift Nehri Köprüsü 29/02/2016 Mararkech-Tensift-El Haouz Bölgesi

Kenitra Free Zone'da Elektrik Sebeke İşleri 29/03/2016 Atlantik Serbest Bölge Yönetimi (AFZI)

Almohades Tüneli 31/03/2016 Casa Amenagement S.A.

Hassan 1 Barajı Arıtma Tesisi Genişletilmesi 15/02/2016 Çevre, Su, Madencilik ve Enerji Bakanlığı

Kazablanka-Berrechid Otoyol Genişletmesi 17/12/2015 Fas Ulusal Otoyol Şirketi (ADM)

Beni Mellal Agropol Alaninda Atiksu Aritma Tesisi 21/01/2016 İçişleri Bakanlığı

Kazablanka Tramvay 2nci Hat Yapımı, 1 nci Hattın 25/01/2016 Casa Transport S.A. Uzatılması, Demiryolui Platform ve Çeşitli İşler

Kazablanka'da Spor Kapali Alani Yapimi 08/01/2016 Kazablanka Bölgesel Yönetimi

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] Tit Mellil-Berrechid Otoyolu Bolum 1 07/01/2016 Fas Ulusal Otoyol Şirketi (ADM)

Kenitra Bölgesi Elektrik ve Su Dağıtım Su Arıtma Tesisi Yapımı Ve İşletmeye Konması 13/02/2014 Kuruluşu

Tanger Şehrinde 30.000 M2 Antrepo Yapımı 19/11/2013 Tanger Serbest Bölgesi Tanger-Tetouan Fes-Meknes Hızlı Otoyol Hatları 20/02/2014 Ulaştırma, Lojistik ve Ekipman Bakanlığı Yapımı Mühendislik Projeleri Çalışması

Su Arıtma Tesisi Yapımı 23/04/2014 Ulusal İçme Suyu ve Elektrik Ofisi (ONEE)

İçme Suyu Șebekesi Yapɪmɪ İçin, Teknik 19/03/2014 Ulusal İçme Suyu ve Elektrik Ofisi (ONEE) Mühendislik Ve Müșavirlik Hizmeti Alɪmɪ

Baraj İnşaatı 29/09/2014 Ulaştırma, Lojistik ve Ekipman Bakanlığı

Köprü Yapımı 22/05/2014 Ulaştırma, Lojistik ve Ekipman Bakanlığı

Marakeş’te İnşaat Edilecek Yeni Otobüs Terminali 29/05/2014 İçişleri Bakanlığı Mimari Çalışması

Tramvay Hattında Kullanılan Direk Alım 29/04/2014 Casa Transport S.A.

İçmesuyu Hattı Güçlendirilmesi 31/12/2014 Ulusal İçme Suyu ve Elektrik Ofisi (ONEE)

Kazablanka Yeni Tersane Limanı Yapımı 11/11/2014 Ulaştırma, Lojistik ve Ekipman Bakanlığı

Miladen Bölgesinin 225/60 KV Trafo Merkezi 28/01/2015 Ulusal İçme Suyu ve Elektrik Ofisi (ONEE)

Su Deposu Yapımı 31/07/2014 Ulusal İçme Suyu ve Elektrik Ofisi (ONEE)

Bağlantı Ekipmanları 08/01/2015 Fas Telekom İdaresi (Maroc Telecom)

Çeşitli Ölçüm Aletleri Ve Cihazları İle Optik Kablo 14/10/2014 Fas Telekom İdaresi (Maroc Telecom) Alımı

Baraj İnşaatı 22/09/2014 Çevre, Su, Madencilik ve Enerji Bakanlığı

Genişleme Yolu Yapımı 05/03/2015 Ulaştırma, Lojistik ve Ekipman Bakanlığı

Mobil Takip Cihazı Alımı 01/10/2014 Fas Telekom İdaresi (Maroc Telecom)

Kazablanka Balıkçı Limanı Yapımı 28/10/2014 Ulaştırma, Lojistik ve Ekipman Bakanlığı

Miladen Bölgesinin 225/60 Kv Trafo Merkezi 28/01/2015 Ulusal İçme Suyu ve Elektrik Ofisi (ONEE)

Kazablanka Yeni Tersane Limanı Yapımı 20/01/2015 Ulaştırma, Lojistik ve Ekipman Bakanlığı

Hastane Yapımı 30/09/2014 Sağlık Bakanlığı

Fiber Optik 27/03/2015 Fas Telekom İdaresi (Maroc Telecom)

Abou Al Abbas Essabti Barajından Chichaoua 25/03/2015 Ulusal İçme Suyu ve Elektrik Ofisi (ONEE) Bölgesine İçme Suyu Ulaştırılması

32 Ton Bakır Satışı 05/04/2015 Fas Demiryolları Milli Ofisi (ONCF)

Çevre Yolu İnşaatı 11/03/2015 İçişleri Bakanlığı

Havai Ekipmanları Ve Dağıtım Kutuları 10/03/2015 Fas Telekom İdaresi (Maroc Telecom)

Arıtma Tesisi Atıksu 02/04/2015 Ulusal İçme Suyu ve Elektrik Ofisi (ONEE)

Beton Traversleri 05/04/2015 Fas Demiryolları Milli Ofisi (ONCF)

Atık Yönetimi 17/04/2015 İçişleri Bakanlığı

Mekanik Parçalar 12/04/2015 Fas Demiryolları Milli Ofisi (ONCF)

7) Fas’ta ġu Anda Yürütülmekte Olan Projeler: Aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

Proje Bedeli Planlanan Proje (Milyon ġirket Bitirme Dirhem) Tarihi Mohammed V Havalimanı, Terminal-1 513.733 TGCC 2016 sonu

Tarfaya Limanı Genişletilmesi 522 SOMAGEC-SUD Mart 2016

Essaouira Limanı Genişletilmesi 127,5 2018

Wessal Casa Port Projesi: Tersane, Balıkçılık 6.000 2020

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] Limanı ve Yolcu Terminali

Alhoceima’da “Lghiss” Barajı Yapımı 900

Wessal Bouregreg: Rabat Büyük Tiyatrosu, 9.000 2020 Yeşil Alan, Rezidans, Otel, Müze vs Almohades Tüneli 600 2018

Kazablanka Kollektörü 855 Makyol 2017

Place Rachidi Otoparkı 130 2017

Mediouna Lojistik ve Ticari Bölge 600

Ben M’sick Ticaret Bölgesi 590

Oulad Hadda Sanayi Bölgesi 1.200

Kazablanka Şehir Düzenleme 700 2019

Mohammed V Spor Kompleksi 220 2017

Kazablanka Su Borusu Hattı 2.710 2020

Bouskara Ormanı Islahı 110 2018

Ligue Arabe Parkı 100 2017

Aïn Sebaa Hayvanat Bahçesi 250 2017

Safi-El Jadida Otoyolu 4.800 Nurol 2016

Rabat Tiyatrosu 1.677

Kazablanka Tiyatrosu 1.500 TGCC 2017

Nareva Holding (Fas), Safi Merkezi 23.000 GDF Suez (Fransa) 2018 Mitsui&Co (Japon) Haubans Köprüsü 640 COVEC-MBEC 2015

Kazablanka Akvaryumu 250 Société Al Manar

Kazablanka Marina Kompleksi 8.000

Nador West Med Limanı 9.900 SGTM- STFA-Jean de Nul 2019 Marjane (Fas), Al Futtaim Zenata Ticari Parkı 1.600 (BAE) Sonae Sierra 2020 (Portekiz) Alliances, Somed Kazablanka Sindibad Parkı 492 2015 Compagnie des Alpes Kazablanka Tanger Hızlı Treni 20.000

SGTM (Fas) STFA Safi Limanı 3.929 (Türkiye) Dumez (Vinci Kazablanka Balıkçılık Limanı 572 2017 Construction) Dumez (Vinci Al Houceima Marinası 115 2017 Construction) Tersane İnşaatı 4.000 Gemi Terminali (Terminal Des Croisières 430 Du Port De Casablanca) Acwa Power (Suudi Güneş Enerjisi Merkezi (Centrale Du 17.000 Arabistan) Sener Complexe Solaire Noor II Et III) (İspanya) Güneş Enerjisi Merkezi (Centrale Du 7.000 Acwa Power 2015 Complexe Solaire Noor I)

8) Sektördeki ĠĢ Fırsatları

Yukarıda bahsedilen projeler, bütçe kanunu ile ayrılan kaynaklar, devam eden projeler, planlanan projeler Fas’ın müteahhitlik ve inşaat sektörü anlamında önemli fırsatlar içerdiğinin en önemli göstergelerinden bir tanesidir. Orta ve uzun vadede yapılması planlanan

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] projelerin yarattığı iş fırsatları yanında ülkenin aşağıda sayılan koşulları fırsatları ortaya koyması açısından önemlidir.

- Fas’taki anayasal monarşinin siyasi istikrarın güvencesidir. Uluslararası raporlarda da belirtildiği üzere Fas’ta kısa vadede siyasi bir istikrarsızlık beklenmemektedir. Ülkede demokratikleşme ve iş yapma kolaylığı anlamında yasal düzenlemeler yapılmaya devam edilmektedir. Halkın desteğini alan bir yönetim bulunduğunu söylemek mümkündür.

- Ülke son beş yılda, ortalama yüzde 4 oranında büyüme kaydedilmiştir (Sadece 2014 yılı büyümesi 2,4 civarındadır) Öte yandan uluslararası raporlara göre önümüzdeki 5 yıl boyunca % 4 ler ve/veya üzerinde ortalama büyüme beklenmektedir.

- Ülkede çok önemli bir konut açığı bulunmakta ve bunun kapatılması için büyüyen oranlarda kaynak ayrılması planlanmaktadır. Bunun yanısıra yeni şehirler kurularak ölçek ekonomisi yaratılmaya çalışıldığı da görülmektedir.

- Devam eden hızlı tren projesi, Tanger şehrine yapılması düşünülen Nador West limanı ile Afrika’nın en büyük limanının hayat geçirilmesi, yenilebilir enerji alanına ayrılan kaynaklar (yukarıda detaylarına yer verilmiştir) otoyol ve yolların yapımına devam edilmesi, şehirlerdeki toplu taşıma projeleri, elektrik ve su dağıtım şebekelerinin yenilenmesi gibi, alışveriş ve iş merkezlerinin inşası gibi pek çok alt yapı ve üst yapı yatırımında Fas’ta kalkınma hamlesinin başlatıldığını söylemek çok yanlış olmayacaktır.

- Fas’ta yabancıların şirket kurması, yatırım yapması ve yabancı işçi çalıştırmaları konusunda kısıtlayıcı herhangi bir ortam bulunmamaktadır. Dünya bankası doing business raporlarında sıralaması sürekli yükselen Fas ekonomisini liberalleştirmekte ve yatırımcılar için daha iş yapılabilir bir ortam yaratmak adına gerekli hamlelere devam etmektedir. Yatırımcılar arasında yerli yabancı ayrımı yapılmamakta şirket kuruluşu prosedürü basitleştirilmiş şekilde uygulanmaktadır.

- Devletin özellikle konut alanında üretici ve işlemleri kolaylaştırıcı fonksiyonu yanında, banka kredileri temininde kolaylık sağlamaya çalışmakta ve ekonominin büyümesinde inşaat sektörüde yarattığı istihdam olanakları ile önemli görülmektedir.

- Yabancıların (tarım arazileri dışında) gayrimenkul ediniminde herhangi bir engel bulunmamaktadır.

9) Pazara GiriĢte Kullanılacak Enstrümanlar: İdare ve yönetim tamamen firmalarımızın tasarrufunda bulunması kaydıyla, Faslı bir kuruluş veya firmayla yapılacak ortak girişim, başta bürokrasi olmak üzere, pazara giriş ve sonrasında karşılaşılacak güçlüklerin aşılmasında yararlı olabilecektir. Öte yandan yerli firmalara ihalelerde sağlanan sağlanan % 15 lik avantajın kullanılması adına da yerel bir ortakla girilmesi avantaj sağlayan bir durum olacaktır. Ülkemiz firmalarının sektörde çok olumlu bir imajı vardır, bir çok projenin Türk firmaları tarafından hayata geçirilmesi için Fas’lı makamlardan talepler geldiği bilinmektedir. Bunların değerlendirilmesi önemlidir.

10) Müteahhitlik Faaliyetlerinde Yabancı Firma Faaliyetlerine Yönelik Kısıtlamalar, Riskler ve/veya Avantajlar

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected]

İhalelerde Faslı firmaların iş bitirme güçleri özellikle dikkate alınmakta ve yapılan araştırmalarda, ihale konusu işin yerli firmalarca yapılabileceği öngörülmüş ise, %15 oranında fiyat indirimi sağlanarak korumaya alınmaktadır. Diğer sektörlerde faaliyet gösteren firmalarımızın yaşadığı, sosyal güvenlik ile oturma ve/veya çalışma izinlerinin alınması veya uzatılmasında karşılaşılan sorunlar ve para transferi dışında tüm firmalarımıza yönelik iletilen genel bir sıkıntı olmamıştır. Firma bazında yaşanan bazı alacak problemlerine ise Raporumuzun ilgili bölümünde yer verilmiştir.

Fas mevzuatına göre yeni bir şirket kurulması yöntemine ise iş bitirme yeterliliği ve karın yurtdışına transferinde alınan yüksek vergi nedenleriyle yönelinmemektedir. Bu itibarla, pekçok ihaleye diğer yabancılar gibi, firmalarımızın katılamama durumu olabilmektedir. Öte yandan, bu durumu yönetebilmek adına konsorsiyumlarla ihalelere katılım sağlanabilmektedir. Bu durumda konsorsiyum ülkede yine vergi mükellefi olarak algılanmakta ve ödemesi gereken vergileri ödedikten sonra konsorsiyum ortağı Türk firmamız karını ülke dışına parasını belirli bir maliyetle transfer edebilmektedir.

Kambiyo rejimi dışında yatırım mevzuatı açısından liberal yaklaşımı benimsemiş olan Fas’ta şirket kurmak, yatırım yapmak özel bir prosedüre tabi bulunmamaktadır. Bölge ülkelerinin bazılarında uygulanan yerli ortak mecburiyeti benzeri zorunlulukların yer almadığı ülkede, şirket kuruluşları küçük maliyetlerle ve “tek gişe” uygulaması çerçevesinde bölge yatırım merkezlerinden (CRI-Centre Regional d’Investissement) 10-15 gün içinde gerçekleştirilebilmektedir. Şirket kuruluşundan sonra mevzuat gereği yerli ve yabancı sermayeli şirket ayrımı yapılmamaktadır. Şirket karları vergi ödenmek kaydıyla ülke dışına transfer edilebilmektedir.

İhale rejimi uluslararası katılıma açıktır. Bu durumun bir sonucu olarak ülkede 2000’li yıllardan itibaren inşaa edilen otoyollarının önemli bölümü Türk müteahhit firmaları tarafınca gerçekleştirilmiştir. Şu anda yine önemli bir liman inşaatı, otoyol ve yanısıra birkaç küçük çaplı proje Türk firmalarımız tarafından gerçekleştirilmekte ve sayılarının artmasının çok önemli olduğu düşünülmektedir.

11) Projelerin Finansmanının Genel Olarak Ne ġekilde Sağlandığı

İşveren kuruluşun bütçesi, uluslararası kaynaklar ve destekler ile yerli banka kredileri ve projeyi üstlenenin finansmanı (yap-işlet-devret) gibi yöntemlerle projeler hayata geçirilmektedir. Fas’ta PPP kanunun hayata geçirilmiş olması sebebiyle söz konusu yöntem kullanılarak projelerin hayata geçirilmesi yönünde faaliyetlerin aratacağını söylemey yanlış olmayacaktır.

Öte yandan, finansman imkanlarının sınırsız olduğunu söylemek çok mümkün değildir. Petrol doğalgaz vb şekilde bir gelire sahip olmayan ve enerji ithalatçısı konumunda olan Fas Krallığı projelerin finansmanı için kendi kaynaklarını yaratmak zorundadır. Finansmana ulaşım sektörün büyümesinin önündeki en önemli engellerden birisi olmasına rağmen, sektörel bazı büyüme yine de gerçekleştirilebilmektedir. Bir kaç yıldır bazı bankalar, likidite kısıtları sebebiyle yeni projelerin finasmanı konusunda zorlanmaktadırlar. Finansmana ulaşım zorlukları aynı zamanda gayrimenkul sektörünün gelişimi üzerinde de baskı oluşturmaktadır.

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected]

12) Yatırımlarda Kamu Özel Sektör ĠĢbirliği ve Yap ĠĢlet Devret Modelinin Rolü

Yatırımlarda kamu-özel sektör işbirliği ve yap-işlet-devret modelinin işlerliğine son dönemlerde önem verilmektedir. Sosyal Konut yapımına yönelik yatırımlarda devlet kuruluşu Holding d’Aménagement Al Omrane, lüks konut yapımı, çeşitli iş ve ticaret merkezleri ile turistlik tesislerin yapımında yarı resmi kuruluş olan Compagnie Générale Immobiliere (CGI) idareleriyle işbirliğine gitmek mümkündür. Şehir içi trafikte hız ve kırmızı ışık ihlallerinin belirleyen sistemin kurulması, geniş tarım arazilerinin sulanması ile bazı limanlarda gerçekleştirilen çalışmalar, yap-işlet-devret modeli için örnek oluşturmaktadır. Son dönemde çıkarılan yap işlet devret modeli kanunu ile birlikte bu şekildeki projelerin sayısının artacağını söylemek yanlış olmayacaktır.

13) Makine, Ekipman ve Kalifiye ĠĢgücü Sıkıntısına ĠliĢkin Bilgiler

Her üç konuda da gelişmişlik düzeyine bağlı olarak Fas’ta eksiklikler bulunmakta, makina ve ekipmanlar genelde dışarıdan getirilmekte, kalifiye eleman ihtiyacı genel olarak yüklenici firmaca kendi ülkesinden temin edilerek yönetilmektedir. Öte yandan, bu durumun farkında olan Fas hükümeti tarafından sektöre yönelik yeni bir kanun çalışması yapılmakta ve söz konusu zorlukların ortadan kaldırılması için çalışmalar yürütülmektedir.

Özellikle yabancılara verilecek çalışma izinleri konusunda zorluklar yaşanması sebebiyle kalifiye eleman ihtiyacı zorluğu firmalarımız tarafından da dile getirilen sorunların başında gelmektedir. Makine ve ekipman ihtiyacı şirketler tarafından genelde ülkemizden ihtiyaç duyulanların getirilmesi yada satın alma yapılma yoluyla çözülmeye çalışılmaktadır. Diğer taraftan, makine ve ekipman Fas’lı işveren tarafından karşılanacaksa bu konuda yaşanabilecek bazı gecikmelerin de firmalarımızın iş bitirmede gecikmeleri sonucunu ortaya çıkarabilmektedir.

14) Müteahhitlik Sektöründe Diğer Ülke veya Ülkelerin Ağırlığı

Bu sektörde Avrupa Birliği ülkelerinden Fransa, İspanya, Portekiz, Almanya ile Türk ve Çin firmaları ağırlıklı olarak Fas pazarında yeralmaktaydı, bir dönem Mısır ağırlıklı bazı Arap ülkelerinin firmalarının da ülkede faaliyette bulunduğu gözlemlenmiştir; ancak son dönemde Fransa, İspanya, Çin ve Kore firmaları ağırlıklı olarak Fas pazarında yeralmaktadır. Liman sektörü konusunda ise Yunanlılarda da Türk firmalarımıza rakip olmaktadır.

Birçok projede ise farklı ülkelerin firmaları tarafından oluşturulan konsorsiyumların ihalelere ortak girebildiği ve bu şekilde ihalelerde avantaj sağlamaya çalışıldığı görülmektedir. Diğer taraftan, bazı büyük ihalelerde yabancı firmaların ihaleleri alması sonrası Ülkemiz firmalarına işin yapımının verildiği durumlarla da karşılaşılmaktadır. Bu durumda firmalarımızın düzenledikleri sözleşmelere dikkat etmelerinde risklerin yönetilebilmesi adına fayda vardır.

15) Hangi Ülkelerle Yapılacak ĠĢbirliği Pazara GiriĢte Firmalarımıza Avantaj Sağlayabilir

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] Fas’ta, özellikle AB, Körfez ülkeleri ve Çin kredi ve doğrudan yabancı sermayeye olan bağımlılık dikkate alındığında, pazara girişte, sözkonusu ülke firmalarıyla yapılacak işbirliğinin olumlu sonuçlarının olacağı aşikardır. Özellikle son dönemde Körfez sermayesinin Fas’a olan ilgisi artmıştır ve turizm, alışveriş merkezi ve iş merkezi anlamında önemli yatırımlar yaptıkları bilinmektedir. Fas’ın stratejik konumu sebebiyle bazı hibe projeleri de bulunmaktadır. Bu anlamda AB kaynaklı fonlarla finanse edilen veya Körfez sermayesi ile birlikte gerçekleştirilecek ortak projelerin finansman kolaylığı sağlama durumlarıda düşünüldüğünde avantaj sağlayacaktır. Konsorsiyumla girilecek ihalelerde bu ülkelerin Fas üzerindeki olumlu etkisi de bir araç olarak kullanılabilecektir.

16) ĠnĢaat Sektörü Standartları

Sektörde standartlar ve özellikle de sosyal konutlarda normların altında kalmakta ve istenen düzeye ulaşılamamaktadır. Zaman zaman yasal boşluklar nedeniyle meydana gelen zararların karşılanmasında muhatap bulunamamaktadır. Ancak son dönemlerde altyapı ve benzeri yatırımların artması sebebiyle standart belirlenmesi ve kontrollerin yapılması konusunda gelişmeler katedilmiştir ancak yine de beklenen düzeyde olduğu söylenemez.

Öte yandan, bu konuda eksikliklerinin farkında olan Fas hükümeti tarafından yürütülen yeni bir kanun çalışması ile bu eksikliklerin önüne geçilmesi ve geliştirilmesi hedeflenmektedir. Özellikle, teknik, yasal ve düzenleyici bir çerçevenin oluşturulması önemli görünmektedir. Bu manada hükümet tarafından çıkarılması planlanan kanun 5 önemli alanı kapsaması hedeflenmektedir. Bu alanların, “inşaat sürecinde kullanılan inşaat malzemeleri standardı, inşaat süreçlerinin kendisi, risklerin dengelenmesi, inşaat güvenliği, gözleme ve yaptırım süreçleri”nden oluşması planlanmaktadır. Söz konusu kanun Hükümet Genel Sekreterliğine sunulmuş durumdadır, ancak ilgili Bakanın gazetelere yansıyan haberlerine göre birkaç Bakanlığı (Ulaştırma, Enerji, Sanayi ve İçişleri Bakanlığı) ilgilendirdiği için yasalaşma sürecinin uzadığı ifade edilmiştir.

Söz konusu düzenleme ile şeffalığın ve rekabet edilebilir bir ortamın yaratılması ve daha etkili ve kapsayıcı bir düzenlemenin hayata geçirilmesi planlanmaktadır. Söz konusu düzenleme hayata geçirilemediği sürece özel sektör pojeleri kendi kurallarına tabi olmakta, yasal olmayan projelerin sayısı artmaktadır. (sektörün yaklaşık % 25 ini oluşturmaktadır) Sektörün yönetilebilirliğinin bu şekilde artırılmasının yanısıra, daha organize, güvenli, istikrarlı ve sürdürebilir bir büyümeye sahip hale getirilmesi için önemli görünmektedir

Şu anda mevcut durumda sektörü düzenleyen ve bazı düzenlemeleri çakışan yasal bir çerçeve bulunmaktadır. Söz konusu kanunların uygulanmasında lokaldan ulusal düzeye doğru birçok otorite bulunmaktadır. Bu otoritelerin sorumlulukları bazı alanlarda net olarak tanımlanmadığı ve/veya ayrıştırılmadığı için zaman zaman sorunlar yaşanabilmektedir. Ülkenin bütçesel imkanlarını sınırlı olduğu ve özel sektörin finanse edildiği projelerin sayısının artırılmasının amaçlanması sebebiyle bu sorunların ortadan kaldırılması herzamankinden daha önemli görünmektedir.

17) MüĢavirlikçe Faydalı Görülen Diğer Bilgiler

Aşağıda başlıklar halinde özet şekilde ihtiyaç duyulması muhtemel olan bilgilere yer verilmiştir.

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected]

Yabancı İşçi Çalıştırma: Yabancı işçi çalıştırma mevzuatı incelendiğinde çalışacak yabancıların öncelikle Fas’ın iş ve işçi bulma kurumu olan ANAPEC’e gitmeleri gerekmektedir. ANAPEC kendisine verilen dosya konusu personelin, gazete ilanları ve CV bankasındaki bilgilere göre, gelen yabancının çalışacağı pozisyon için, Fas emek piyasasını araştırmakta, eğer pozisyon için Faslı uygun profiller mevcut ise, talep kabul edilmemekte aksi takdirde kabul görmektedir. ANAPEC, kendi araştırması sonucunda, gelen yabancının Fas’ta çalışmasını uygun görür ise, çalışabileceğine dair bir “izin belgesi” vermektedir. Bu belgenin İş ve Mesleki Geliştirme Bakanlığınca onaylanması gerekmektedir.

İhale Mevzuatı: Ülkenin hazine idaresi, ihalelerin ve bu kapsamda yapılan harcamaların, mevuzata uygunluğunu denetlemekle yükümlü olan kurumdur. Buna ilave olarak, Sayıştay ve Bölgesel Saymanlıklar da denetim faaliyeti yürütmektedirler. Ayrıca, ihale mevzuatı, açılan ihalelerin şartları gibi konularda görüş bildiren, değişik kamu kurumu temsilcilerinden oluşan, piyasa komisyonu adlı bir kurum da mevcuttur. Ülkede tek bir kamu ihale kurumu bulunmamaktadır. Bakanlıklar, kamu kurumları ve yerel yönetim kuruluşları (belediyeler, valilikler vb) alımlarını kendileri yapmaktadır. Bakanlıklar açtıkları ihaleleri yine kendileri onaylamaktadır. Belediye ihalelerinde onay merci Valinin başkanlığındaki kurullardır.

İhale sistemi basitleştirilerek, kamu alımlarında daha şeffaf ve rekabete açık bir düzenlemeye geçilmesi sağlanmıştır. Bu düzenlemeye göre, kamu alımlarının asgari 21 gün önce gazetelerde duyurulması zorunludur. Ayrıca internet üzerindeki kamu ihale portalı (www.marchepublics.gov.ma) şeffaflığın sağlanmasında, önemli bir araç olarak, hayata geçirilmiştir. Bu adresten ihale duyurularına ulaşılabildiği gibi, ihale usülleri hakkında da bilgi almak mümkündür. Buna ilave olarak, proje sahibi olan kamu kurumları da ihale ilanlarını kendi internet sitelerinde duyurmaktadırlar.

18) Ġkili ĠĢbirliği Olanakları

Ülkenin iş yapma kolaylığı 2015 yılında 2014 yılına göre kıyaslandığında her ne kadar kötüleşmiş olsa da sektörel olarak bakıldığında, inşaat izinlerinin alınmasında 20 MENA ülkesi arasında 7 nci sırada bulunmaktadır. Genel olarak bakıldığında ise sıralamada Cezayir, Tunus, Ürdün ve Mısır’ın üzerinde bulunmaktadır. İş yapma kolaylığı raporlarına göre, inşaat izinlerinin alınması konusunda 12 prosedür bulunmakta, ortalam 94 gün sürmekte ve yaklaşık % 3.7 lik bir maliyete katlanılmaktadır. 2014 yılına göre bir iyileşmeden söz edilebilir.

Orta kesimin gelir seviyesinin artması ile birlikte, bu kesimin konut talebi artmıştır. Hükümet tarafından da desteklenen söz konusu süreçte özellikle Kazablanka ve Rabat çevresinde yeni şehirler kurulması için çalışmalar yapılmaktadır. Örnek vermek gerekirse Rabat’ın 20 km güneyinde bulunan Tamesna bölgesinde, 860 hektarlık bir alanda, 2.4 milyar avroluk bir yatırımla 250.000 kişiye istihdam sağlayacak bir proje yapılmaktadır. Chrafate (Tanca şehri yakınlarında), Tamansourt (Marakeş şehri yakınlarında), Zenata (Kazablanka şehri yakınlarında) diğer buna benzer projeler olarak bahsedilebilir. 2014 yılında 6.100 adet orta sınıfa hitap eden konut yapılırken, 40.000 adedinin ise yakın dönemde bitirilmesi planlanıyor.

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] Altyapı alanında, önümüzdeki 5 yıllık dönemde Fas’ın 10 milyar avro civarında bir yatırımı ulaştırma, turizm ve diğer benzeri sektörlere yapmasının planladığı söylenmektedir. Raporumuzun yukarısında 2016 Finans Kanununda yer verilen projelerden detaylarına ulaşmak mümkündür.

Sanayi projeleri anlamında ise Fas Ulusal Fosfat Ajansı Fas’ın ve aynı zamanda dünyanın bu alandaki önemli kuruluşlarından bir tanesi olarak yatırımlarına sürdürmekte ve yeni projelerini hayata geçirmeye devam etmektedir.

Yenilenebilir enerji alanında yapılan yatırımlar ise Fas’ın en önemli projelerinden olmasının yanısıra, enerji bağımlılığını azaltması açısından da prestijli projeler olarak hayata geçirilmeye devam etmektedir. Fas Güneş Enerjisi Ajansı koordinatörlüğünde yürütülen projeler kapsamında Suudi Arabistan’lı ACWA Power şirketi tarafından Ourzazate şehrindeki güneş enerjisi yatırmının ilk aşaması tamamlanarak hayata geçirilmiş, İspanyol firması Sener ile birlikte ikinci aşamasının yapımına başlanmıştır. Bu projelere Dünya Bankası tarafından 519 milyon dolarlık bir destek sağlanmaktadır. Medyaya yansıyan bazı haberlere göre de bu alanda Çin’li enerji şirketi Shanghai Electric tarafından 2 milyar dolarlık bir yatırımın önümüzdeki 5 yıllık dönemde planlandığı konuşulmaktadır. Fransız GDF Suez ile Fas’lı Nareva Holding tarafından hayata geçirilen Tarfaya rüzgar enerjisi projesi gibi projeler ise diğer potansiyel yatırım alanları olarak düşünülebilir.

Yukarıda özetlenen şekilde bakıldığında, Fas müteahhitlik sektöründe, AB (özellikle Fransa) ve Körfez ülkeleri ağırlıklı sermayenin etkin olduğunu söylemek mümkündür. Çin’in de son dönemde ilgisinin artarak devam ettiği bilinmektedir. Bu bağlamda söz konusu ülkelerle yukarıda bahsedilen alanlarda işbirliğine gidilmesinin mümkün olmasının yanısıra, finasman konusunda olanaklar yaratıldıktan sonra, Türk firmaları ile Fas’lı firmaların özellikle Fas’ın güneyinde yer alan Batı Afrika ülkelerindeki müteahhitlik projelerine işbirliği yaparak faaliyette bulunma imkanları bulunmaktadır. Raporumuzun ilgili kısmında detaylarına yer verildiği üzere Fas’lı firmaların bu ülkelerde yapmaya başladıkları müteaahitlik işlerinde artış yaşanmaktadır.

19) Firma Sorunları

Firmaların genel olarak yaşadığı sorunlara başlıklar halinde şu şekilde yer vermek mümkündür. Müteahhitlik firmaları yabancı işçi istihdamı konusunda ciddi katkı vermelerine rağmen Türk işçi çalıştırmak istediklerinde çalışma ve oturma izni almakta zorlanmaktadırlar. Yukarıda bahsedilen ve tüm firmalarımızı ilgilendiren temel problemler dışında zaman zaman karşılaşılan diğer konular ise hakedişlerin zamanında alınamaması, hukuk sisteminin yavaş işlemesi, bürokratik sorunlar, para transferinde gecikme ve prosedürler ile katlanılan maliyet, sosyal güvenlikle ilgili problemler ve bankacılık sistemi kaynaklı diğer sorunlar olarak düşünülebilir.

20) GörüĢ ve Değerlendirmeler

Fas pazarı diğerlerinde olduğu gibi müteahhitlik sektöründe de önümüzdeki yıllarda ciddi bir potansiyeli barındırdığı düşünülmektedir. Ülkede bir çok alanda orta vadeli altyapı ve inşaat projeleri plan ve programlara girmektedir. Bunlar özellikle, yenilenebilir enerji, hızlı tren, otoyol, yol, şehiriçi raylı sistem, liman, alışveriş ve iş merkezleri ve kentsel dönüşüm

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] projeleri olarak sayılabilir. Bu anlamda Raporumuzun ilgili kısımlarında yer verdiğimiz üzere şu ana kadar önemli inşaat ve müteahhitlik projeleri gerçekleştiren ülkemiz firmalarının oluşturduğu olumlu imajında etkisiyle bu projelerden pay alınması önem arz etmektedir. Bunun içinde firmalarımızın karşılaştığı problemlere yönelik çözümlerin üretilmesi, içinde bulundukları rekabetçi ortamda önemli bir hale gelmektedir.

Ülkemiz müteahhitlik firmalarının gerçekleştirdiği önemli projelerle yarattığı olumlu imaj ve ülkede edindikleri deneyimlere, Türkiye ile Fas arasında vize uygulamasının bulunmuyor olması, kültürel benzerlik, tarihi bağlar, özellikle aynı dinden oluşumuz, Türk dizilerinin yarattığı kültürel etki gibi etkenlerde eklenince ülkemiz müteahhitlik firmalarının yarattığı aslında marka olarak tanımlanabilecek imajın korunarak devam etmesi için Raporumuzun ilgili bölümlerinde bahsedilen planlar kapsamında ihaleye çıkılacak projelerden pay alınmasının önem arz ettiği düşünülmektedir.

21) Ġlgili Adresler

Müteahhitlik ve teknik müşavirlik firmalarının başvurabilecekleri hukuk ve muhasebe firmaları ile avukatlık firmaları listesi ile önemli olabilecek kamu kurum ve kuruluşları, dernekler, iş örgütleri, süreli yayınlar, vb iletişim bilgileri ve web adreslerine ise aşağıda yer verilmektedir.

LĠSTELER

Kamu Kurumları

La Présidence du Gouvernement (BaĢbakanlık) Adresse : Département du Premier Ministre Palais Royal, Touarga-RABAT Tel : 00 212 537 21 94 00 E-mail : [email protected] Site web : www.pm.gov.ma

Ministère des Affaires Etrangères et de la Coopération (DıĢ ĠĢleri Bakanlığı) Adresse : Avenue F. Roosevelt RABAT Tel : 00 212 537 76 15 83 - 37 76 11 23 - 37 76 21 95 Fax : 00 212 537 76 55 08 - 37 76 46 79 E-mail : [email protected] Site web : www.maec.gov.ma

Le Ministère de la Justice et des libertés (Adalet ve Özgürlükler Bakanlığı) Adresse : Place de la Mamounia RABAT B.P. 1015 Tel : 00 212 537 73 22 74 Fax : 00 212 537 72 47 32 Site web : www.justice.gov.ma

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] Ministère des Habous et des Affaires Islamiques (Diyanet ve Vakıflar Bakanlığı) Adresse : El Mechouar Essaïd RABAT Tel : 00 212 537 76 68 01 / 76 59 39 / 76 68 51 / 76 68 12 Fax : 00 212 537 66 86 85 E-mail : [email protected] Site web : www.islam-maroc.gov.ma

Ministère de l’Economie et des Finances (Ekonomi ve Maliye Bakanlığı) Adresse : Quartier Administratif Chellah RABAT Tel : 00 212 537 67 75 01 au 08 00 212 537 67 72 00 au 11 Fax : 00 212 537 67 75 27 et 28 Site web : www.finances.gov.ma

Ministère de l’énergie, des Mines, de l'Eau et de l'Environnement (Enerji, Maden, Su ve Çevre Bakanlığı) Adresse : Secrétariat d'Etat chargé de l'Environnement 36, Av Al Abtal, Agdal RABAT Tel : 00 212 537 77 26 34 – 77 26 35 Fax : 00 212 537 77 27 56 E-mail : [email protected] Site web : http://www.matee.gov.ma/ - http://www.mem.gov.ma

Ministère de l'Agriculture et de la Pêche Maritime (Tarım ve Balıkçılık Bakanlığı) Adresse : Quartier Administratif. Place Abdellah Chefchaouni B.P. 607 RABAT Tel : 00 212 537 76 01 02 Fax : 00 212 537 76 33 78 E-mail : [email protected] Site web : www.madrpm.gov.ma www.mpm.gov.ma

Ministère de l'Industrie, du Commerce et des Nouvelles Technologies (Sanayi, Ticaret ve Yeni Teknolojiler Bakanlığı) Tel : 00 212 537 76 52 27 / 76 87 53 / 76 87 67 / 76 57 43 E-mail : [email protected] Site web : http://www.mcinet.gov.ma/

Ministère de l'Equipement et du Transport (UlaĢtırma Bakanlığı) Adresse : Secteur Transport Rue Mae Al Ainine Agdal RABAT BP 759 Tel : 00 212 537 77 48 25 - 77 42 66 / 77 23 66 Fax : 00 212 537 77 95 25 E-mail : [email protected]

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected]

Site web : www.mtpnet.gov.ma (Equipement) www.equipementransport.gov.ma www.mtmm.gov.ma (Transport)

Ministère de l'Emploi et de la Formation Professionnelle (ĠĢ ve Mesleki GeliĢtirme Bakanlığı) Adresse : Avenue Mohamed V, zone des Ministères RABAT Tel : 00 212 537 76 05 21 / 25 Fax : 00 212 537 77 79 71 E-mail : [email protected] Site web : http://www.emploi.gov.ma/

Ministère de l'Education Nationale, de l'Enseignement Supérieur, de la Formation des Cadres et de la Recherche Scientifique (Milli Eğitim, Yüksek Öğretim, Bilimsel AraĢtırmalar Bakanlığı) Adresse : Bab Rouah RABAT Tel : 00 212 537 77 48 39 Fax : 00 212 537 77 90 01 Site web : http://www.men.gov.ma/ http://www.dfc.gov.ma/ http://www.cnr.ac.ma/

Ministère de la Culture (Kültür Bakanlığı) Adresse : 1, rue Ghandi RABAT Tel : 00 212 537 20 94 94 Fax : 00 212 537 20 94 00 E-mail : [email protected] Site web : http://www.minculture.gov.ma/

Ministère de la Santé (Sağlık Bakanlığı) Adresse : 335, Bd. Mohamed V RABAT Tel : 00 212 537 76 10 25 – 76 14 03 – 76 36 62/63 – 76 02 69 – 76 11 21 Fax : 00 212 537 74 84 01 Site web : www.sante.gov.ma

Ministère de la Communication (HaberleĢme Bakanlığı) Adresse : Avenue Allal Al Fassi - Madinat Al Irfane, Souissi RABAT Tel : 00 212 537 67 81 00 / 68 67 15 Fax : 00 212 537 68 67 16 Site web : http://www.mincom.gov.ma

Ministère du Tourisme et de l'Artisanat (Turizm ve Sanat Bakanlığı)

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] Adresse : centre d'Affaires - Aile Sud Lot 1 C17, Avenue Ennakhil -Hay Riad RABAT Tel : 00 212 537 56 37 29 / 71 67 76 / 71 69 47 Fax : 00 212 537 71 69 23 E-mail : [email protected] [email protected] Site web : http://www.tourisme.gov.ma/ http://www.tourisme-marocain.com (Office National Marocain du Tourisme)

Ministère chargé des Relations avec le Parlement (Parlemeto ĠĢlerinden Sorumlu Bakanlık) Adresse : Nouveau Quartier Administratif, Agdal RABAT Tel : 00 212 537 77 51 70 /24 E-mail : [email protected] Site web : http://www.mcrp.gov.ma

Ministère du Développement Social, de la Famille et de la Solidarité (DayanıĢma, Aile ve Sosyal GeliĢmeden Sorumlu Bakanlık) Adresse : 47, Avenue Ibn Sina, Agdal RABAT Tel : 00 212 537 68 40 60 Fax : 00 212 537 67 19 67 E-mail : [email protected] Site web : http://www.social.gov.ma/

Ministère Délégué aupres du Premier Ministre chargé de la Modernisation des Secteurs Publics (Kamu Sektörünün Modernizasyonundan Sorumlu Bakanlık)

Adresse : Rue Ahmed Cherkaoui, quartier administratif, Agdal RABAT, B.P : 1076 Tel : 00 212 537 67 99 00 / 67 98 00 Fax : 00 212 537 77 56 90 E-mail : [email protected] Site web : http://www.mmsp.gov.ma/

Ministère délégué auprès du Ministre des Affaires Etrangères et de la Coopération, chargé des marocains résidant à l’étranger Adresse : Tour Assaâda, Angle Bd. Hassan II et Mohammed V RABAT Tel : 00 212 537 72 18 44 Fax : 00 212 537 73 76 18 Email : [email protected] Site web : http://www.marocainsdumonde.gov.ma/

Ministère de l'Habitat, de l'Urbanisme et de la politique de la ville (Konut, ġehirleĢme ve Kentsel Politikalar Bakanlığı)

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] Adresse : Rues Al Jouaze & Al Joumaize Hay Ryad, Secteur 16 RABAT 10 000 Tel : 00 212 537 57 70 00 Fax : 00 212 537 57 73 73 / 57 72 22 / 57 72 44 Site web : http://www.mhu.gov.ma/

Ministere de la Jeunesse et des sports (Gençlik ve spor Bakanlığı) Site web : http://www.mjs.gov.ma/

Muhasebe ve Hukuk Büroları

Fidaroc Grant Thornton 47, Rue Allal Ben Abdellah, 5ème Etage | 20000 | Casablanca T +212 (0) 5 22 54 48 00 | F +212 (0) 5 22 29 66 70 E [email protected] | W www.fidarocgt.com

Ernst & young (Audit et conseil. certification iso 9001/2000 (2007).) 37, Boulevard Abdellatif Benkaddour 20050, Casablanca Maroc Téléphone: +212 22 95 79 00 Fax: +212 22 39 02 26 [email protected] http://www.ey.com/MA/en

Deloitte (Conseil juridique et fiscal) 288, bd Mohamed Zerktouni - 20040 Casablanca Tel: +212 522 224 734-0522 224 034 Fax: +212 522 224 759 www.deloitte.co.ma

Francis lefebvre maroc (conseil juridique et fiscal) Cms francis lefebvre 7, rue Asilah - 20000 Casablanca Tel: +212 522 277 718 - 0522 228 686 Fax: +212 522 481 478 [email protected] www.cms-bfl.com/Maroc

Gide cuatrecasas (Cabinet de conseil juridique & fiscal.) Casablanca Marina, tour Crystal.1 - 20030 Casablanca Tel: +212 522 489 000 Fax: +212 522 489 001

Hb law firm llp (Cabinet d'avocats d'affaires et conseil juridique et fiscal) 6, rue El Farabi -ex Méline, 2° étg. Bd Rachidi - 20020 Casablanca Tel: +212 522 473 702 Fax: +212 522 471 082

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] www.hblaw.ma/

Mib consulting 52, bd Abdelmoumen, rés. Al Manar - 3° étg. n° 32 - 20340 Casablanca Tel: +212 522 230 241 Fax: +212 522 254 594 www.mibconsulting.ma

Naciri et associés (Conseil d'entreprises. avocats d'affaires) Anfa place - Ain Diab, imm. A - Centre d'Affaires - 20050 Casablanca Tel: +212 520 478 000 Fax: +212 520 478 100 http://www.naciri-bennani.com/

Uggc & associés (Avocats d'affaires. conseil juridique et fiscal) 97, bd Massira El Khadra - 20100 Casablanca Tel: +212 522 997 600 Fax: +212 522 238 666 www.uggc.com/bureau/ville/casablanca

Afri consult (conseil juridique et fiscal) 219, bd Mohamed Zerktouni - 20100 Casablanca Tel: +212 522 944 194+ Fax: +212 522 944 196 www.afri-consult.com

Akonseil (comptable fiscaal juridique) 10, avenue du Deux Mars, 1° étg. bur.2 - 20360 Casablanca Tel: +212 522 270 294 0522 205 625

Audit maghreb conseil (Audit et expertise comptable) 28, place Nations Unies - 20000 Casablanca Tel: +212 522 271 804 Fax: +212 522 223 019 www.amc.ma

Bennani et associés llp(Juridique) 157, bd d' Anfa - 20000 Casablanca Tel: +212 522 959 600 Fax: +212 522 959 610 www.bennaniassocies.com

Fiduciaire du maroc (Conseil juridique, fiscal et comptable) 71, rue Allal Ben Abdallah1-2°ét. - 20000 Casablanca Tel: +212 522 314 618 - 0522 312 941 Fax: +212 522 315 019 www.sfm.co.ma/indexWin.html

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected]

Firec & associés (Expertise comptable, audit et conseil. Certifiée Iso9001/2008) lotiss. Mandarona (Sidi Maarouf), villa 269 - 20190 Casablanca Tel: +212 522 787 228 - 0522 787 229 Fax: +212 522 787 230 www.firec-associes.com

Mazars audit et conseil (Audit et conseil aux entreprises) 101, bd Abdelmoumen - 20360 Casablanca Tel: +212 522 423 423 - 0522 423 424 Fax: +212 522 423 400 www.mazars.ma

Msb consulting (Fiduciaire. Commissariat aux comptes) 400, bd Mohamed Zerktouni - 20040 Casablanca Tel: +212 522 471 161 Fax: +212 522 472 518

Optima audit international (Expertise comptable, audit et conseil) 269, lotiss. Mandarona (Sidi Maarouf) - 20190 Casablanca Tel: +212 522 787 228 - 0522 787 229 Fax: +212 522 787 230

Seddik (cabinet)( Expertises comptables, audit, commissariat aux comptes) Cabinet seddik 185, bd Mohamed Zerktouni - 20100 Casablanca Tel: +212 522 254 000+ Fax: +212 522 774 357

Somacofi Sté marocaine de contrôle financier 28, place Nations Unies, 9°ét. - 20000 Casablanca Tel: +212 522 271 804 - 0522 223 019 Fax: +212 522 223 019

Artemis conseil (Information juridique et fiscale) Finatech group s.a. 27, bd Mohamed Zerktouni - 20100 Casablanca Tel: +212 520 427 200 - 0520 427 200 Fax: +212 522 277 448 www.artemis.ma

Auditax advisors (Fiduciaire) 219, bd Mohamed Zerktouni, ang. Bd Roudani, 1° étg. - 20100 Casablanca Tel: +212 522 234 154 Fax: +212 522 234 097

Ccjf (Conseil juridique et fiscal)

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] Cabinet de consultations juridiques et financières 11, bd de la Corniche (Bourgogne) - 20050 Casablanca Tel: +212 522 222 621 - 0522 490 090 Fax: +212 522 490 086

Cwa morocco (Conseil juridique et fiscaux) 17, rue El Bouhtouri -ex Touraine, Q. Gauthier - 20000 Casablanca Tel: +212 522 220 070 - 0661 332 544 Fax: +212 522 225 070 http://www.cwa-maghreb.com

Dicksson business & law firm (Cabinet juridique et d'affaires) 23, rue Jean Jaurès, quartier Gauthier - 20060 Casablanca Tel: +212 540 082 607

Federasyonlar ve Ajanslar

La Fédération Nationale du Batiment et des Travaux Publics Adresse: 432, Rue Mostapha El Maâni - 20 000 CASABLANCA Tél : +212 522 20 02 69 / +212 5 22 27 43 49 Fax : +212 522 48 32 74 E-mail : [email protected] Site web: http://www.fnbtp.ma/

La Fédération Marocaine du Conseil et de l'Ingénierie Adresse: 5, Rue Idriss Al Akbar, Quartier Hassan - RABAT Tél : 00 212 537 70 42 24 Fax : 00 212 537 20 03 49 E-mail : [email protected] Site web: http://www.fmci.ma/

Holding d’Aménagement Al Omrane Adresse: Rue Moulay Ali Chérif ang. rue Youssef Bentachfine - 10000 RABAT Tél : : 00 212 537 76 14 60 Fax : 00 212 537 76 76 73 Site web: http://www.alomrane.ma/

Compagnie Générale Immobilière (CGI) Adresse: Espace Oudayas, Av.Mehdi BenBarka B.P 2177, Hay Ryad, RABAT Tél. : +212 537 23 94 94 Fax : +212 537 56 32 25 Email : [email protected] Site web: http://www.cgi.ma/

N.B.R. Centre 24, lot. Batoul, Q.I. Lissasfa 20230 CASABLANCA Tel : +212 522 93 26 11

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] Fax : +212 522 93 26 13 E-mail : [email protected] Site web: www.nbr.ma

Ingéma s.a. Société Maghrébine d’Ingénierie 4, rue Zalagh, Agdal 10000 RABAT Tel : +212 537 68 78 00 Fax : +212 537 67 30 89 E-mail : [email protected] Site web: www.ingema.ma

S.C.E.T.- Maroc Société Centrale pour l’Equipement du Territoire – Maroc 30, bd. Al Alaouyine 10000 RABAT Tel : +212 537 73 04 49 Fax : +212 537 70 27 66 E-mail : [email protected] Site web: www.scet.ma

B.E.T.E.C. Bureau d’Etudes Techniques d’Engineering et de Coordination 5, bd. Abdellah Ben Yacine, 6°ét. 20300 CASABLANCA Tel : +212 522 30 48 26 Fax : +212 522 30 99 75 E-mail : [email protected] Site web: www.b.e.t.e.c.ma

Expert Eye 172, bd. Mohammed Zerktouni 20000 CASABLANCA Tel : +212 522 22 27 08 Fax : +212 522 22 28 54 E-mail : [email protected] Site web: www.experteye.ma

A.D.I. Cie d’Aménagement Agricole et de Développement Industriel 4, rue Ibn Abdoune 10000 RABAT Tel : +212 537 70 14 26 Fax : +212 537 70 74 34 E-mail : [email protected]

G.E.T.B. Ingénierie

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] Groupement d’Etudes Techniques Bâtiment 100, bd. d’Anfa 20000 CASABLANCA Tel : +212 522 27 74 29 Fax : +212 522 26 88 44 E-mail : [email protected]

C.I.D. s.a. Conseil, Ingénierie et Développement Bd. Ma-Al-Aïnïne, sect. 22, Hay Ryad 10100 RABAT Tel : +212 537 57 95 00 Fax : +212 537 71 10 87 E-mail : [email protected] Site web: www.cid.co.ma

Techniprojet s.a.r.l. Place Rabia Al Adaouiyah, résid. Kays, imm.G, appt 12, 4°ét. 10000 RABAT Tel : +212 537 68 63 70 Fax : +212 537 68 63 88 E-mail : [email protected]

Afrique Etudes s.a.r.l. 132, av. Hassan Seghir, 4°ét. 20000 CASABLANCA Tel : +212 522 30 15 89 Fax : +212 522 44 27 03

Alpha Projets 10, rue Kendi 90000 TANGER Tel : +212 539 94 31 16 Fax : +212 539 94 28 04

A.T.E.I.C.O. Assistance Technique, Etudes, Ingénierie et Coordination 341, av. Hassan II 80000 AGADIR Tel : +212 528 82 33 88 Fax : +212 528 82 33 88 E-mail : [email protected]

Beici s.a.r.l. Bureau d’Etudes Ingénierie Civile Informatisée 30, avenue Oqbah 10000 RABAT Tel : +212 537 77 74 18

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] Fax : +212 537 77 78 15 E-mail : [email protected]

Beting Baghouz Bureau d’Etudes Techniques et Engineering Baghouz 85, av. Prince Héritier 90000 TANGER Tel : +212 539 94 21 55 Fax : +212 539 32 31 07 E-mail : [email protected].

Cabinet Africain d’Etudes Techniques Rue Al Iskandariya (Alexandrie), imm. Sacar, 2°ét. 10000 RABAT Tel : +212 537 72 73 01 Fax : +212 537 70 14 21 E-mail : [email protected]

C.E.S. Complete Engineering Services 15, rue Caid Ahmed Riffi TANGER Tel : +212 539 94 61 52 Fax : +212 539 94 61 52 E-mail : [email protected]

Dar Al-Handasah-Maroc 3, rue Al Yanboua 10000 RABAT Tel : +212 537 70 65 17 Fax : +212 537 70 54 05 E-mail : [email protected]

Ematrag s.a. Entreprise Marocaine de Travaux de Génie Civil et Travaux Routiers 107, bd. de Bordeaux 20000 CASABLANCA Tel : +212 522 27 98 11 Fax : +212 522 98 94 03

Erah Bureau d’Etudes et de Réalisation Bâtiment Génie Civil Avenue Hassan II immeuble Maiohel 80000 AGADIR Tel : +212 528 84 21 57 Fax : +212 528 84 21 57

Abone olunmasında yarar görülen yayınlar

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected]

SEREC 10, Place des Nations Unies, 20 080, Casablanca, Maroc Tél : +212 5 22 20 33 05 Fax : +212 5 22 20 95 07 E-mail : [email protected] Site web: www.serec.ma Fas bakanliklarinin isim ve adresleri

Fastaki Diğer Resmi KuruluĢlar

Office Chérifien des Phosphates (OCP) 2, Rue Al Abtal - Hay Erraha-20200 - Casablanca, Maroc -BPMaârif 5196 Tél : 212 522 23.00.25 - 23.01.25 - 23.10.25 - 23.20.25 Email : [email protected] Web : http://www.ocpgroup.ma/

Office des Changes Adresse : Place Moulay Hassan (ex Piétri) - B.P. 71 RABAT Tel : 00 212 537 72 20 72 / 72 28 06 Fax : 00 212 537 72 12 85 / 72 07 41 Site web : www.oc.gov.ma

Office d'Exploitation des Ports (ODEP) Adresse : 1175, Bd Md Zerktouni CASABLANCA Tel : 00 212 522 23 23 24 Fax : 00 212 522 23 23 35 E-mail : [email protected] Site web : www.odep.org.ma

Office National Des Aéroports (ONDA) Adresse : Aéroport Mohamed V NOUASSEUR 20250 Tel : 00 212 522 53 91 40 / 53 90 40 / 43 58 58 Fax : 00 212 522 43 79 33 / 53 99 01 E-mail : [email protected] Site web : www.onda.org.ma

Office des Foires et Expositions de Casablanca (OFEC) Adresse : Rue Tiznit, Face à la Mosquée Hassan II CASABLANCA 20000 Tel : 00 212 522 27 32 82 / 27 16 64 / 20 06 54 Fax : 00 212 522 27 49 73 / 22 26 49 49 E-mail : [email protected] Site web : www.ofec.co.ma

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] Office de la Formation Professionnelle et de la Promotion du Travail (OFPPT) Adresse : 231, Bd Ibn Tachfine CASABLANCA Tel : 00 212 522 24 83 95 / 61 83 13 Fax : 00 212 522 40 36 50 / 40 32 42 E-mail : [email protected] Site web : www.ofppt.org.ma

Office Marocain de la Propriété Industrielle et Commerciale (OMPIC) Adresse : Route de Nouasseur BP 13867 CASABLANCA Tel : 00 212 522 33 55 40 /10 Fax : 00 212 522 32 15 02 / 33 54 80 E-mail : [email protected] Site web : www.ompic.org.ma

Office National des Hydrocarbures et des Mines (O.N.H.Y.M.) Adresse : 5, avenue Moulay Hassan RABAT 10000 Tel : 00 212 537 70 50 05 / 23 98 98 / 23 80 00 Fax : 00 212 537 70 94 11 / 28 16 26 E-mail : [email protected] Site web : www.onhym.com

Office National des Chemins de Fer (ONCF) Adresse : Rue Abderrahmane Ghafiki, Agdal RABAT Tel : 00 212 537 77 47 47 Fax : 00 212 537 77 44 80 E-mail : [email protected] Site web : www.oncf.org.ma

Office National de l'Electricité (ONE) Adresse : 65, Rue Othmane Bnou Affane - BP 13498 CASABLANCA Tel : 00 212 522 22 33 30 Fax : 00 212 522 22 00 38 Site web : www.one.org.ma

Office National de l'Eau Potable (ONEP) Adresse : Direction Générale, Station de Traitement ONEP Avenue Mohamed Belhassan El ouazzani BP. Rabat-Chellah 10002 RABAT Tel : 00 212 537 75 96 00 Fax : 00 212 537 75 91 06 E-mail : [email protected] Site web : www.onep.ma

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected]

Office National Marocain du Tourisme (ONMT) Adresse : Avenue Al Abtal - rue Oued Fès RABAT Tel : 00 212 537 77 51 71 Fax : 00 212 537 77 74 37 E-mail : [email protected] Site web : www.tourisme-marocain.com

Office National des Pêches (O.N.P.) Adresse : 13, Rue du Lieutenant Mahroud CASABLANCA Tel : 00 212 537 24 05 51 Fax : 00 212 537 24 23 05 E-mail : [email protected] Site web : www.onp.co.ma

Office pour le Développement Industriel (ODI) Adresse : 10, rue Ghandi - B.P. 211 RABAT Tel : 00 212 537 70 84 60 Fax : 00 212 537 70 76 95 Site web : www.odi.gov.ma

Fas Sanayi, Ticaret ve Hizmetler Odaları ĠletiĢim Bilgileri

Bölge Adı Telefon Faks E-mail +212 528 84 54 AGADIR +212 528 847 141 / 28 847 124 55 ccisa-agadir.com

+212 539 98 49 AL HOCEIMA +212 5 39 983 798 04 [email protected]

+212 523 48 90 BENI MELLAL +212 523 482 434 / 23 264 371 54 [email protected]

+212 522 26 84 CASABLANCA +212 522 26 43 27 36 [email protected]

+212 523 34 10 EL JADIDA +212 523 34 37 85 04

EL KELAA DES +212 524 41 28

+212 524 41 20 56 74 [email protected] SRAGHNAS +212 535 57 04 ERRACHIDIA +212 535 573 106 / 35 573 513 48 [email protected]

+212 524 78 59 ESSAOUIRA +212 524 784 666 32 [email protected]

+212 535 623 183 +212 535 62 68

FES 84 [email protected] +212 661 22 12 75 +212 537 37 15 KENITRA +212 537 371 080 / 37 371 081 44 [email protected]

+212 537 55 70 KHEMISSET +212 537 552 113 76 cciskhé[email protected]

+212 523 56 20 KHOURIBGA +212 523 563 434/ 23 651 215 04 [email protected]

+212 535 38 45 83 KHENIFRA +212 535 586 483 /35 384 584 +212 535 58 64 [email protected] 58

+212 528 89 49 LAAYOUNE +212 528 894 971 72

+212 524 45 75 60/58 +212 528 89 49 MARRACKECH 72 [email protected] +212 660 12 16 67

+212 535 51 09 MEKNES +212 535 510 937 / 35 521 272 51 [email protected] ______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] MOHAMMEDIA +212 523 314 330 / 23 314 331 +212 523 31 43 32 [email protected]

NADOR +212 536 603 549 / 36 603 857 +212 536 33 15 48 / 36 60 [email protected] 50 92 OUARZAZATE +212 524 882 328 /24 882 832 +212 524 88 54 00 [email protected]

OUED EDDAHAB +212 528 930 420 +212 528 93 04 21 [email protected]

OUJDA +212 536 500 697 / 36 500 698 +212 536 50 06 99 [email protected]

+212 537 70 31 66 /37 70 RABAT +212 537 70 64 44 [email protected] 67 68 SAFI +212 524 623 034 / 24 622 647 +212 524 62 65 82 [email protected]

SETTAT +212 523 40 26 58 +212 523 40 38 68 [email protected]

TANGER +212 539 322 732 212 539 322 727 [email protected]

TANTAN +212 528 76 06 38 +212 528 87 89 59 [email protected]

TAZA +212 535 673 583 / 35 673 676 +212 535 67 11 94 / 35 67 [email protected] 26 15 +212 539 99 41 80/ 96 21 TETOUAN +212 539 994 027 / 39 994 124 [email protected] 30

Fasta Bulunan Yabancı Ticaret Odaları ve Temsilcilikler

Chambre Allemande de Commerce et d’Industrie au Maroc (DIHK) Adresse : Bd. Zerktouni, 6è étage CASABLANCA Tél : +212 522 42 94 00/01 Fax : +212 522 47 53 99 E-mail : [email protected] Site web : www.marokko.ahk.de

Chambre de Commerce Américaine au Maroc (Amcham) Adresse : 67, boulevard Massira Al Khadra, 3ème étage, Apt. 6 CASABLANCA, 20100 - MAROC Tel : +212 522 25 07 36/37/51 – 522 94 49 61/62 Fax : +212 522 25 07 30 – 522 94 49 60 E-mail : [email protected] / [email protected] Site web : www.amcham-morocco.com

Chambre de Commerce Belgo-Luxembourgeoise au Maroc (CCBLM) Adresse : 124, Avenue Moulay Hassan 1er 20000 CASABLANCA Tél : +212 522 20 00 61 Fax : +212 522 20 33 83 E-mail : [email protected] / [email protected] Site web : www.ccblm.co.ma

Chambre de Commerce Britannique pour le Maroc (Britcham) Adresse : 65, av Hassan Seghir, 3°ét. CASABLANCA, 20000 - MAROC Tel : +212 522 44 88 60 / 61/ 65 Fax : +212 522 44 88 68 ______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected]

E-mail : [email protected] Site web : http://www.bccm.co.ma/

Chambre de Commerce Internationale - Maroc (C.c.i. Maroc) Adresse : 97 B, Bd Hassan Seghir - n°140, 5ème étage CASABLANCA - MAROC Tel : 00 212 522 44 78 20 / 44 80 76 Fax : 00 212 522 44 79 84 / 44 91 43 E-mail : [email protected] / [email protected] Site web : http://www.iccmaroc.ma/

Chambre de Commerce Italienne au Maroc Adresse : 59, Rue Moussa Ibnou Noussair 1er étage CASABLANCA, 20000 - MAROC Tel : 00 212 522 27 82 17 / 26 56 53 / 26 46 51 Fax : 00 212 522 27 86 27 E-mail : [email protected] Site web : www.ccimaroc.ma

Chambre de Commerce Suisse au Maroc Adresse : 23, bd. Mohamed Abdou Immeuble de la CGEM Quartier Palmiers CASABLANCA, 20500 - MAROC Tel : 00 212 522 98 44 63 / 98 44 73 Fax : 00 212 522 99 56 14 E-mail : [email protected] Site web : http://www.ccsm.ma/

Chambre Espagnole de Commerce et d'Industrie Adresse : 33, rue Faidi Khalifa -ex Lafayette CASABLANCA, 20000 - MAROC Tel : 00 212 522 30 56 02 / 30 93 67 / 30 93 68 / 30 72 95 / 30 73 19 / 30 73 28 Fax : 00 212 522 30 31 65 E-mail : [email protected] Site web : http://www.camacoescasablanca.com/

Chambre Française de Commerce et d'Industrie au Maroc Adresse : 15, avenue Mers Sultan CASABLANCA, 21000 - MAROC Tel : 00 212 522 20 90 90 Fax : 00 212 522 20 01 30 E-mail : [email protected] Site web : http://www.cfcim.org/

Chambre des Pêches Maritimes de l'Atlantique Nord Adresse : 2, rue Abou Hassan Achaari -ex Allier, 2°ét. CASABLANCA, 20000 - MAROC Tel : 00 212 522 27 21 53 / 27 25 16 Fax : 00 212 522 27 21 80

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected]

Chambre Portugaise de Commerce et d'Industrie au Maroc (Chambre Portugaise) Adresse : 95, rue d' Azilal, 1°ét. CASABLANCA, 20000 - MAROC Tel : 00 212 522 44 03 87 Fax : 00 212 522 44 09 42

Fédération des Chambres de Commerce et d'Industrie de l'Union Européenne Adresse : 124, avenue Moulay Hassan 1er CASABLANCA, 20000 - MAROC Tel : 00 212 522 20 00 61 Fax : 00 212 522 20 33 83

Investissement, Commerce, et Tourisme du Portugal (Icep) Adresse : 5, rue Thami Lamdouar (Souissi) RABAT, 10100- MAROC Tel : 00 212 537 75 24 72 / 65 69 86 Fax : 00 212 537 75 66 86

Représentation com. Belgique - Bruxelles Capitale Adresse : 13, boulevard Rachidi CASABLANCA, 20000 - MAROC Tel : 00 212 522 26 80 27 / 22 98 96 Fax : 00 212 522 22 98 12 E-mail : [email protected]

Union des chambres Economiques du Maghreb Arabe (U.c.e.m.a.) Adresse : 98, bd Mohammed V c/o Chambre de commerce CASABLANCA, 20000 - MAROC Tel : 00 212 522 26 43 27 / 26 43 71 Fax : 00 212 522 26 84 36

Diğer Meslek KuruluĢları

Confédération Générale des Entreprises du Maroc (CGEM) Président : Moulay Hafid El Alami Adresse : Angle avenue des FAR et rue Mohamed Errachid - Casablanca – Maroc Tél : +212 522 25 26 96/97/98/99 Fax : +212 522 25 38 39 E-mail : [email protected] Site web : http://www.cgem.ma/

Compagnie Générale Immobilière (CGI) Adresse : Espace Oudayas, Av.Mehdi BenBarka B.P 2177, Hay Ryad, Rabat Tél : +212 537 23 94 94 Fax : +212 537 56 32 25 Email : [email protected] Web : www.cgi.ma

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected]

SAMI R : BP 89 & 101 – Route côtière – Mohammedia – Maroc Adresse : +212 523 32 74 80 / 32 42 01 / 31 22 40 Tél : +212 523 32 55 97 / 31 69 56 / 31 71 88 Fax : [email protected] E-mail : http://www.samir.ma/ Web

Yatırım Ajansları

CRI Agadir Région : Sous-Massa Drâa Directeur : Karim LAHLOU Adresse : 125 Avenue Mohamed V, Imm Iguenouane- AGADIR Tel : 00 212 528 82 69 77 Fax : 00 212 528 82 69 81 Site web : www.cri-agadir.ma

CRI Al Hoceima Région : Taza-Al Hoceima-Taounate Directeur : Othmane BADICH Adresse : 48, rue El Alâalaouine - EL HOUCEIMA Tel : 00 212 539 98 39 79/83 Fax : 00 212 539 98 39 88 Site web : www.alhouceimainvest.ma

CRI Beni Mellal Région : Tadla-Azilal Directeur : Ahmed El HAOUTI Adresse : Avenue Bayrout - BENI MELLAL Tel : 00 212 523 48 20 95/72 Fax : 00 212 523 48 23 13 Site web : www.tadlazilalinvest.ma

CRI Casablanca Région : Grand Casablanca Directeur : Mouaad JAMAI Adresse : 60 Avenue Hassan II - CASABLANCA 20000 Tel : 00 212 522 48 18 88/07 Fax : 00 212 522 48 21 15 Site web : www.casainvest.ma

CRI Dakhla Région : Oued Eddahab-Lagouira Directeur : Mamay BAHIA Adresse : Siege de la Chambre des pêches maritimes Route du nouveau port, hay Arrahma - DAKHLA Tel : 00 212 528 89 85 35

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] Fax : 00 212 528 89 79 12 Site web : www.dakhlainvest.ma

CRI Fès Région : Fès-Boulmane Directeur : Fouad OUZZINE Adresse : Place de la Résistance My youssef et Allal Al Fassi - FES Tel : 00 212 535 65 20 57/16 Fax : 00 212 535 65 16 46 Site web : www.crifes.ma

CRI Guelmim Région : Guelmim-Esmara Directeur : Bari BOUREQQIA Adresse : Siège de la région, Bd Mohamed VI - 80000 GUELMIM BP 202 Tel : 00 212 528 77 17 77 Fax : 00 212 528 77 20 99 Site web : www.cri-guelmim.ma

CRI Kénitra Région : Gharb-Chrarda-Beni Hsein Directeur : Jamal ATTARI Adresse : 19 Avenue des FAR - KENITRA Tel : 00 212 537 37 46 27 Fax : 00 212 537 37 45 36 Site web : www.kenitrainvest.ma

CRI Lâayoune Région : Lâayoune-Boujdour Directeur : Ech-charki RITAB Adresse : Bd Mekka, BP 2266 - LAAYOUNE 70003 Tel : 00 212 528 89 11 89 Fax : 00 212 528 89 11 79

CRI Marrakech Région : Marrakech-Tensift-Al haouz Directeur : Abderrazak MOUMNI Adresse : Avenue Jean Kennedy BP 529, Jnane El Harti, Gueliz - MARRAKECH Tel : 00 212 524 42 04 91/92 Fax : 00 212 524 42 04 92 Site web : www.crimarrakech.ma

CRI Meknès Région : Meknès-Tafilalet Directeur : Hassan BAHI Adresse : Avenue Okba Bnou Nafii. Hamriya – 50000- MEKNES Tel : 00 212 535 52 12 43 Fax : 00 212 535 51 39 22

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected]

E-mail : [email protected] Site web : http://www.meknesinvest.ma/

CRI Oujda Région : Oriental Directeur : CHOUKAIRI Adresse : 2 Bd Nations Unies - OUJDA Tel : 00 212 536 68 28 27 Fax : 00 212 536 69 06 81 Site web : www.orientalinvest.ma

CRI Rabat Région : Rabat-Salé-Zemmour-Zaers Directeur : Nabil KHAROUB Adresse : 23 Avenue de la victoire, BP 8248 Agdal - RABAT Tel : 00 212 537 77 64 00 Fax : 00 212 537 77 63 88 E-mail : [email protected] Site web : www.rabatinvest.ma

CRI Safi Région : Doukkala-Abda Directeur : Mohamed LAMRABET Adresse : Avenue liberté, ville nouvelle - 46000 SAFI Tel : 00 212 524 61 21 39 / 61 01 54 / 61 01 58 Fax : 00 212 524 61 21 40 Site web : www.safiinvest.ma

Antenne d’ EL JADIDA Tel : 00 212 523 37 15 29 Fax : 00 212 523 37 18 83 Site web : www.eljadidainvest.ma

CRI Settat Région : Chaouia-Ouardigha Directeur : Jelloul SEMSEM Adresse : Province de Settat - SETTAT Tel : 00 212 523 72 37 61 Fax : 00 212 523 72 36 81 Site web : www.settatinvest.ma

CRI Tanger Région : Tanger-Tétouan Directeur : Mohamed Yacoubi Adresse : Avenue Omar Ibn Khattab Espace de la Wilaya de la région Tanger-Tétouan - TANGER Tel : 00 212 539 94 68 24 Fax : 00 212 539 94 33 14

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] Site web : www.tanger-tetouaninvest.ma

Avukatlık Büroları

Mohamed Amal Mourji Tel:+212 522 91 42 57 Tel.Mobil:+212 662 63 66 78 [email protected] www.cabinet-mourji.com

WAHA Etudes et Conseils Juridiques Souhair Azmani Tel:+212 537 77 11 59 Tel.Mobil:+212 674 92 45 15 [email protected] wahaconsult.com

Oulamine Reda oulamine,L.LM Avocat Tel:+212 522 228 285 Tel.Mobil:+212 661 316 913 [email protected] www.oulaminelegal.com

Jaouad IRAQI IL Consulting 3, Av; du 2 Mars, Résidence Marwa 20500 Casablanca Tel : +212 522 43 36 60 Fax : +212 522 47 04 73 E-mail : [email protected] [email protected]

Abdellatif OUAHBI 30, Av. Alger N°3, Hassan – Rabat Tel : +212 537 76 58 06 Fax : +212 537 76 58 67 E-mail : [email protected] Web : www.avocatouahbi.com

Maïtre Asmâa LARAKI Bassamat & Associée Tel : +212 522 26 68 03 Fax : +212 522 26 68 07 E-mail : [email protected]

Maïtre Amine CHERIF

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] 24, Rue El Emraoui Brahim (ex rue Nolly) Casablanca Tél : +212 522 22 01 59 Fax : +212 522 27 80 47 E-mail : [email protected]

Maïtre Azzedine KETTANI 8, rue Lahcen El Basri Casablanca Tél : +212 522 43 89 00 Fax : +212 522 20 59 25 E-mail : [email protected]

Maïtre Abdelmejid STITOU 349, Bd. Mohamed V, 1er étage N°45 Casablanca Tél : +212 522 44 19 30/41 Fax : +212 522 44 19 58 E-mail : [email protected]

Maïtre Abdellah DARMICH 32, Bd. Moukaouama, 12ème Etage Casablanca Tél : +212 522 31 87 94 Fax : +212 522 44 31 86 E-mail : [email protected]

Maïtre Abdellaziz Benzakour 12, rue Prince Mly. Youssef Casablanca Tél : +212 522 27 52 10 Fax : +212 522 20 46 86 E-mail : [email protected]

Maïtre Hicham Naciri 63, Bd. Moulay Youssef Casablanca Tél : +212 522 27 46 28 Fax : +212 522 27 30 16 E-mail : [email protected]

Maïtre Mohamed Naciri 63, Bd. Moulay Youssef Casablanca Tél : +212 522 27 46 28 Fax : +212 522 27 30 16 E-mail : [email protected]

FRAĠKECH Associes

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected] 207, Bd de la Resistance 20490 Casablanca, Morocco Tel : +212 522 20 82 12 Fax : +212 522 20 82 15 E-mail: [email protected] www.fraikechassocies.com

LAĠLA EL HOUARI Secteur 4, boulevard allal el fassı, Hay Salam, Sale. Tel.0661219008-0537806074 [email protected]

______4, Rue Tiflet Hassan Tel : +212 537 76 76 01 Rabat/Maroc Faks : +212 537 76 76 42 E-mail : [email protected]