DOCSLIB.ORG

Problematyka Repatriacyjna Na Łamach „Wolnej Polski” (1943–1946)

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Problematyka Repatriacyjna Na Łamach „Wolnej Polski” (1943–1946) Wojciech Marciniak Uniwersytet Łódzki Problematyka repatriacyjna na łamach „Wolnej Polski” (1943–1946) Słowa kluczowe: deportacje po 17 wrze śnia 1939, repatriacja obywateli polskich, Zwi ązek Patriotów Polskich Keywords: deportations after the 17 th September, 1939, repatriation of Polish citizens, the Union of Polish Patriots Abstract In June 1943, as a result of Joseph Stalin's consent the Union of Polish Patriots (ZPP) was established in the USSR. The organization gathered Polish pro-Soviet leftist activists and its task was to materially help Poles that had been sent by force into the heart of the USSR, and after 1945 to take care of the process of repatriation of Polish citizens. “Wolna Polska”, the weekly pa- per of the Union of Polish Patriots, had been established a few months before the organization came formally into existence. The article deals with the subject of the return of Poles from the ex- ile in the context of complex Polish-Soviet relations between 1943 and 1946 as it was shown in the “Wolna Polska”. Pocz ątki aktywno ści publicystycznej i wydawniczej komunistów polskich na terenach II RP okupowanych przez Zwi ązek Radziecki nale ży datowa ć na rok 1939. Już kilka tygodni po agresji Armii Czerwonej na Polsk ę na pocz ątku pa ździernika 1939 roku we Lwowie zacz ął ukazywa ć si ę „Czerwony Sztandar”. Na jego łamach publikowali m.in. Janina Broniewska, Lucjan Szenwald, Stanisław Jerzy Lec czy Wanda Wasilewska. Z kolei w Wilnie w lipcu 1940 roku zacz ęła ukazywa ć si ę „Prawda Wile ńska”, a w Mi ńsku od pa ździernika 1940 roku dost ępny był „Sztandar Wolności”. Te polskoj ęzyczne wydawnictwa radzieckie o zasi ęgu lokalnym były w istocie tubami propagandy okupacyjnej. Brakowało jednak periodyku o charakterze ogólnym, wokół którego mogło koncentrowa ć si ę wi ększe grono polskich komuni- stów, którzy po 17 wrze śnia 1939 roku „znale źli si ę” w ZSRR. W ówczesnych uwa- runkowaniach nie mogli oni jednak liczy ć na jak ąś form ę zorganizowania się ani czu ć pełnej politycznej swobody. Ponadto pami ętali o likwidacji z rozkazu Stalina w 1938 roku Komunistycznej Partii Polski i o zabójstwach jej członków, którzy znajdowali si ę na terytorium radzieckim. Do ść szybko do roli liderki polskich śro- dowisk komunistycznych w okupowanej wschodniej Polsce zacz ęła pretendowa ć Wanda Wasilewska. Była przyjmowana przez Stalina, cieszyła si ę sporym autoryte- 274 Wojciech Marciniak tem w śród proradziecko nastawionych lewicowców, a na początku 1940 roku zosta- ła deputowan ą Rady Najwy ższej ZSRR 1. W pa ździerniku 1939 roku we Lwowie – z inicjatywy przybyłego z Kijowa Aleksandra Kornijczuka (w pó źniejszym okresie m ęż a Wasilewskiej) – powstał Komitet Organizacyjny Zwi ązku Pisarzy Radzieckich Ukrainy. Obecni w jego gro- nie proradziecko ustosunkowani Polacy podj ęli starania o wydawanie periodyku w j ęzyku polskim. Dopiero rok pó źniej – 9 pa ździernika 1940 roku Biuro Politycz- ne KC WKP(b) podj ęło decyzj ę o drukowaniu w Moskwie przez Zwi ązek Pisarzy Radzieckich polskoj ęzycznego czasopisma literacko-artystycznego pt. „Nowe Wid- nokr ęgi”. W jego redakcji znale źli si ę m.in. Tadeusz Boy-Żele ński, Zofia Dzier żyń- ska (wdowa po Feliksie – twórcy bolszewickiej policji politycznej), Julian Przybo ś i Wanda Wasilewska (jako redaktorka naczelna). Periodyk zacz ął ukazywa ć się w lutym 1941 roku (z dat ą styczniow ą) w nakładzie 10 tys. egzemplarzy. Osiem miesi ęcy pó źniej, w pa ździerniku 1941 roku jego wydawanie zostało przerwane. Powodem było natarcie niemieckie i ewakuacja Moskwy. Pierwszy po przerwie numer „Nowych Widnokr ęgów” ukazał si ę na pocz ątku maja 1942 roku. Latem tamtego roku zwi ększono nawet jego nakład do 15 tys. egzemplarzy. „Nowe Wid- nokr ęgi”, mimo że pierwotnie miały charakter literacki, po wznowieniu były w istocie narz ędziem przekazywania my śli politycznej polskiej proradzieckiej lewi- cy w ZSRR. Na ich łamach prezentowano ideologiczne zr ęby programu przyszłej Polski ludowej 2. Na pocz ątku stycznia 1943 roku w li ście skierowanym do Wiaczesława Moło- towa (ludowego komisarza spraw zagranicznych ZSRR) Wanda Wasilewska i Al- fred Lampe postulowali powołanie „centralnego o środka spraw polskich”, który byłby polityczn ą przeciwwag ą dla rz ądu RP w Londynie. Koncepcja ta była kon- kretyzowana w lutym 1943 roky podczas wizyt Wasilewskiej u Stalina i Mołotowa. Tymczasem relacje polsko-radzieckie gwałtownie si ę pogarszały. Osi ą konfliktu była kwestia wschodnich granic Polski, a tak że problem obywatelstwa osób uro- dzonych we wschodnich województwach II RP. Ponadto Sowieci utrudniali zaci ąg do Armii Polskiej gen. Władysława Andersa (co skutkowało jej ewakuacj ą zako ń- czon ą latem 1942 roku), a tak że represjonowali (pod zarzutami szpiegostwa) pra- cowników i delegatów Ambasady RP w Kujbyszewie. Wkrótce doszła tak że sprawa ujawnienia przez Niemców radzieckiej zbrodni na polskich oficerach w Katyniu i zerwanie przez Sowietów stosunków dyplomatycznych z rz ądem gen. Władysława Sikorskiego 25 kwietnia 1943 roku. Na te okoliczno ści Stalin przygotowywał wła- sny wariant rozgrywania kwestii polskich. Istotn ą rol ę miała w nim odgrywa ć wła- śnie Wanda Wasilewska i jej środowisko. Efektem rozmów prowadzonych na po- cz ątku 1943 roku była zgoda dyktatora na utworzenie w ZSRR Zwi ązku Patriotów Polskich (ZPP). Jego nazw ę zaproponował Stalin. Wkrótce 1 marca 1943 roku uka- zał si ę pierwszy numer „Wolnej Polski” jako organu ZPP – organizacji, która wów- 1 A. Głowacki, Ocali ć i repatriowa ć. Opieka nad ludno ści ą polsk ą w gł ębi terytorium ZSRR (1943–1946) , Łód ź 1994, s. 41-42. 2 Idem, Sprawa powojennej Polski na łamach „Nowych Widnokr ęgów” w latach 1941, 1942–1944 , „Acta Universitatis Lodzensis. Folia Historica” 1996, /nr/ 55, s. 122-129 i nast. Problematyka repatriacyjna na łamach „Wolnej Polski” (1943–1946) 275 czas jeszcze formalnie nie istniała. Redakcja nowego tygodnika (bo tak ą formuł ę przyj ęto dla „Wolnej Polski”) mie ściła si ę w Moskwie pod adresem Kuzniecki Most 12. Na jej czele stan ęła oczywi ście Wasilewska. W gronie jej najbli ższych współpracowników znale źli si ę tak że: Wiktor Grosz, Alfred Lampe, Hilary Minc czy Włodzimierz Sokorski. „Wolna Polska” miała odt ąd sta ć si ę głównym wydaw- nictwem przeznaczonym nie tylko dla środowisk politycznych, ale tak że szerokiego grona czytelników spo śród obywateli polskich przebywaj ących w ZSRR. Tygodnik przej ął zatem wi ększo ść zada ń, stawianych do tej pory „Nowym Widnokr ęgom”. Słu żyć temu miał tak że jego spory nakład – 40 tys. egzemplarzy 3. Interesuj ącej mnie problematyki poruszanej na łamach „Wolnej Polski” nie sposób traktowa ć jako osobnego zagadnienia. Repatriacja naszych rodaków z gł ębi ZSRR ściśle wi ązała si ę bowiem z takimi problemami, jak przebieg granicy polsko- radzieckiej, sprawa obywatelstwa czy program polityczny polskich komunistów, którzy w zamy śle Stalina mieli przej ąć władz ę w powojennej Polsce. Ponadto pod poj ęciem repatriacji nale ży rozumie ć powrót do ojczyzny. Tymczasem dla wi ększo- ści polskich zesła ńców, którzy w gł ąb ZSRR zostali deportowani w latach 1940– 1941, repatriacja nie oznaczała powrotu na swoje ojcowizny, ale na poniemieckie „ziemie przył ączone”, które moc ą ustale ń aliantów z Jałty i Poczdamu znalazły si ę w granicach naszego pa ństwa 4. W inauguracyjnym numerze „Wolnej Polski” znalazł się zarys celów politycz- nych polskich komunistów w ZSRR i środowisk lewicowych z nimi ideowo zwi ą- zanych. Ich zasadniczym d ąż eniem było oczywi ście rozbicie wroga (czyli III Rze- szy) i wyzwolenie kraju spod okupacji. Redakcja nakre śliła tak że wizj ę Polski po wojnie: miał to by ć kraj realizuj ący idee sprawiedliwo ści społecznej oraz swobody narodowej; kraj, w którym przestrzegane miały by ć prawa obywatelskie, a zwłasz- cza wolno ść sumienia. Ta do ść ogólnikowa projekcja opierała si ę na warto ściach powszechnie akceptowanych i cenionych. Nie nawi ązywano do konkretnych i nie- kiedy radykalnych propozycji zmian ustrojowych czy gospodarczych, wysuwanych przez środowisko Wandy Wasilewskiej i Zygmunta Berlinga. Zdecydowanie odnie- siono si ę natomiast do kwestii terytorialnych. Odrodzona Polska miała by ć bowiem bezpieczna i silna, ale nie „zaborem cudzych ziem”, zatem w domy śle bez wschod- nich województw II Rzeczypospolitej. Postulowano zasypanie sztucznie wytwarza- nej przepa ści, która dzieliła nas długo od najbli ższych nam j ęzykiem, duchem, hi- stori ą [i] kultur ą narodów rosyjskiego, ukrai ńskiego i białoruskiego . Ponadto za- powiadano stanowcz ą walk ę z tymi, którzy głosili ide ę „misji historycznej Polski na wschodzie”. Autorzy odnie śli si ę tak że do zasadniczego zadania, które stawiali ty- godnikowi. Było nim jednoczenie Polaków zamieszkuj ących ogromne obszary Zwi ązku Radzieckiego – rozpoczynamy wydawanie pisma, chc ąc skupi ć przy nim 3 Z. Berling, Wspomnienia, t. 2, Przeciw 17 republice , Warszawa 1981, s. 44-47; A. Gło- wacki, Ocali ć i repatriowa ć…, s. 43-44; E. Syzdek, Działalno ść Wandy Wasilewskiej w latach II wojny światowej , Warszawa 1981, s. 136-141. 4 Szczegółowo na ten temat zob. w: W. F. Marciniak, Powroty z Sybiru. Repatriacja obywa- teli polskich z gł ębi ZSRR w latach 1945–1947 , Łód ź 2014, ss. 380. 276 Wojciech Marciniak wszystkich tych, którzy żyj ąc na ziemiach Zwi ązku Radzieckiego, or ęż em, prac ą i słowem walcz ą o woln ą, niepodległ ą, wyzwolon ą z jarzma hitlerowskiego Polsk ę5. Problematyka wschodnich granic Rzeczypospolitej bardzo cz ęsto „go ściła” na łamach „Wolnej Polski”. Redakcja tygodnika, wykorzystuj ąc cał ą gam ę argumen- tów (politycznych, gospodarczych, a nawet historycznych), starała si ę przekona ć (i przyzwyczai ć) czytelników do koncepcji wycofania si ę Polski z Kresów Wschodnich. Ju ż w pierwszym numerze ukazał si ę artykuł podpisany W.W. (tj. Wanda Wasilewska) pt. Szlacheckie apetyty , w którym poddała krytyce politykę rz ądów przedwrze śniowych wobec wschodnich województw. Władze II RP miały jakoby celowo zaniedbywa ć rozwój tych obszarów, by łatwiej było im zarz ądza ć mieszkaj ącą tam ludno ści ą: Nie rozbudowali [w sensie politycy Polski] przemysłu.
Load more

Recommended publications
  • The Stone Master”: on the Invisibility of Women’S Writing from the Soviet Ukrainian Periphery
    “The Stone Master”: On the Invisibility of Women’s Writing from the Soviet Ukrainian Periphery Oleksandra Wallo University of Kansas Abstract: Until the last decade of the Soviet state’s existence, only very few Ukrainian women writers achieved literary fame. This study sheds new light on Soviet Ukrainian political, historical, and social contexts that contributed to the invisibility of Ukrainian women’s writing by examining the case of Lviv-based author Nina Bichuia (b. 1937). Bichuia’s career and the publication history of her works illustrate several characteristics and paradoxes of Soviet literary politics concerning the Soviet periphery—i.e., the non-Russian republics, such as Ukraine. In particular, this article analyzes the differences in permissible literary expression between Moscow the metropole, Kyiv, the centre of the Ukrainian periphery, and Lviv, the Western Ukrainian periphery. It considers gender politics and biases in the Soviet Ukrainian literary establishment and the strictures of the Soviet “Friendship of Peoples” discourse, which had a provincializing effect on Ukrainian literary production and the tastes of the reading public. The article offers a close reading of Bichuia’s last short story, “Kaminnyi hospodar” (“The Stone Master,” 1990), which reflects this author’s “final word” on the Soviet environment for writing literature in the Western Ukrainian periphery. By analyzing Bichuia’s use of important literary intertexts and employing recent theorizations about Soviet state discourse, I demonstrate how “The Stone Master” imaginatively represents and criticizes the regime of discursive monopoly established by the Soviet system. This regime is shown to force a Ukrainian female writer into silence, which can be strategic, but cannot result in greater literary visibility.
    [Show full text]
  • Moskiewskie Korzenie Komunistycznej Elity Władzy W Polsce
    Wrocławskie Studia Wschodnie 21 (2017) Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego Mirosław szuMiło Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Instytut Pamięci Narodowej Moskiewskie korzenie komunistycznej elity władzy w Polsce W powszechnej świadomości funkcjonuje słuszne przekonanie, że władza ko- munistyczna została przywieziona do Polski na sowieckich bagnetach. W niniej- szym tekście chciałbym przyjrzeć się owym moskiewskim korzeniom elity komunistycznej sprawującej władzę w tzw. Polsce Ludowej. Spróbuję okre- ślić formy i metody kształtowania przyszłych kadr rządzących naszym krajem przez Komintern (Międzynarodówkę Komunistyczną) i NKWD oraz rzeczy- wisty (ilościowy i jakościowy) udział tych ludzi w powojennej elicie władzy. Pod pojęciem „elita władzy” rozumiem elitę rzeczywistą PPR i PZPR, do której oprócz członków kierownictwa partii (Biura Politycznego i Sekretariatu KC) należy zaliczyć osoby zajmujące najwyższe stanowiska kierownicze w róż- nych segmentach aparatu władzy na szczeblu centralnym: kierowników wydzia- łów KC PPR/PZPR, członków Rady Ministrów i Prezydium KRN, a od 1947 r. Rady Państwa, wiceministrów i dyrektorów departamentów w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego, a później MSW, oraz członków tzw. Zespołu Partyjnego MON. Ponadto uwzględniam I sekretarzy komitetów wojewódzkich PPR/PZPR jako najważniejsze osoby na poziomie województwa. W powojennej elicie władzy zdecydowanie przeważali dawni członkowie Komunistycznej Partii Polski (KPP) lub Komunistycznego Związku Mło- dzieży Polski (KZMP). W latach 1944–1948 przedwojenni komuniści, tzw. kapepowcy, stanowili 90% elity PPR1. Działaczom komunistycznym w II Rzeczypospolitej przez cały czas przyświecała myśl o zwycięstwie rewo- lucji i objęciu władzy w Polskiej Republice Rad. Ich sowieccy protektorzy starali się przygotowywać odpowiednie, z punktu widzenia Moskwy, kadry polskich komunistów. Podstawową formą selekcji było prawdopodobnie 1 Dokładna analiza elity PPR zob. M. Szumiło, Elita Polskiej Partii Robotniczej (1944– 1948).
    [Show full text]
  • December 14, 1944 Minutes from a Meeting of the Politburo Held on 14 December 1944
    Digital Archive digitalarchive.wilsoncenter.org International History Declassified December 14, 1944 Minutes from a Meeting of the Politburo Held on 14 December 1944 Citation: “Minutes from a Meeting of the Politburo Held on 14 December 1944,” December 14, 1944, History and Public Policy Program Digital Archive, Protokoły posiedzeń Biura Politycznego KC PPR 1944- 1945, edited by A. Kochański, pp. 71 -77. Translated by Jan Chowaniec. http://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/123310 Summary: Bierut's account of three conversations with Stalin held between 6 and 14 December 1944. Stalin and Bierut discuss Poland's internal politics. In another meeting, Stalin and Bierut discuss France's attitude toward Poland; Stalin says that France only agreed to support Poland under pressure from the USSR. Original Language: Polish Contents: English Translation Bierut's Account of Three Conversations with Stalin Held between 6 and 14 December 1944 Top secret Done in 3 copies Minutes from a Meeting of the Politburo Held on December 14, 1944 in the presence of comrades: Wiesław, Tomasz, Mine, Jakub, with the participation of comrades Wierbłowski and Radkiewicz. The agenda: 1) Information from Moscow [1] The information is provided by com. Tomasz [Bolesław Bierut]. As there is no orderly record of questions raised at different meetings, he is giving information according to the sequence of meetings. Right after he had arrived in Moscow, he was called up by Bulganin, with whom he went to see Stalin. At the time there was a Politburo meeting going on in the Kremlin. Stalin showed him a great deal of cordiality, being interested first of all in agricultural reform and in the situation in PPS.
    [Show full text]
  • Detective Work Researching Soviet World War II Policy on Poland in Russian Archives (Moscow, 1994)
    Cahiers du monde russe Russie - Empire russe - Union soviétique et États indépendants 40/1-2 | 1999 Archives et nouvelles sources de l’histoire soviétique, une réévaluation Detective work Researching Soviet World War II policy on Poland in Russian archives (Moscow, 1994) Anna M. Cienciala Electronic version URL: http://journals.openedition.org/monderusse/13 DOI: 10.4000/monderusse.13 ISSN: 1777-5388 Publisher Éditions de l’EHESS Printed version Date of publication: 1 January 1999 Number of pages: 251-270 ISBN: 2-7132-1314-2 ISSN: 1252-6576 Electronic reference Anna M. Cienciala, « Detective work », Cahiers du monde russe [Online], 40/1-2 | 1999, Online since 15 January 2007, Connection on 21 April 2019. URL : http://journals.openedition.org/monderusse/13 ; DOI : 10.4000/monderusse.13 2011 ANNA M. CIENCIALA DETECTIVE WORK: RESEARCHING SOVIET WORLD WAR II POLICY ON POLAND IN RUSSIAN ARCHIVES (Moscow, 1994)* SOVIET POLICY ON POLAND during the Second World War has been, with a few exceptions, generally marginalized in English language studies of wartime diplomacy. This seems strange, for the borders and political system of postwar Poland were among Stalin’s major concerns. Indeed, Soviet control of Poland would ensure Soviet control of Central and Eastern Europe as well as a land bridge to Germany. As it happened, Stalin’s demands regarding Poland were a thorny issue in Anglo-Soviet relations, and sometimes a delicate one in U.S.- Soviet relations. Polish language studies on the policies of the Polish government-in-exile, its relations with Moscow, and on Polish communists, as well as specialized English language works on these subjects — including mine — were based on available Polish, British, and American sources but suffered from the lack of Russian archival material.
    [Show full text]
  • Wanda Wasilewska Jako Autorka Literatury Adresowanej Do Dzieci I Młodzieży Wanda Wasilewska As an Author of the Literature Addressed to Children and Youth
    Zbliżenia Cywilizacyjne XII (4)/2016 ISSN: 1896-4087 DOI: http://dx.doi.org/10.21784/ZC.2016.024 MARZENA FORMA Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie Wanda Wasilewska jako autorka literatury adresowanej do dzieci i młodzieży Wanda Wasilewska as an author of the literature addressed to children and youth Streszczenie: Wanda Wasilewska, znana pisarka i działaczka polityczna, w najnowszej historii jest postacią kontrowersyjną. Celem niniejszego tekstu było przypo- mnienie jej utworów adresowanych do dzieci i młodzieży: Kryształowa kula Krzysztofa Kolumba (1934), Królewski syn (1935), Szlakiem przygód (1935), Legenda o Janie z Kolna (1936), Wierzby i bruk (1936), Skrzydła u ramion (1939), W pierwotnej puszczy (1939). Literatura dziecięca powstała w latach 1933-1939 była owocem pracy Wasilewskiej, początkowo jako nauczycielki w krakowskich szkołach, później redaktorki w warszawskich pismach dla dzieci „Płomyk” i „Płomyczek”. Słowa kluczowe: Wanda Wasilewska, utwory dla dzieci i młodzieży, opo- wiadania, „Płomyk” i „Płomyczek” Abstract: Wanda Wasilewska was known writer and political activist, in recent his- tory is a controversial figure. The aim of this text was to remind her litera- ture addressed to children and adolescents: The crystal ball of Christopher Columbus (1934), Royal Son (1935), Trail adventure (1935), The Legend of John from Kolno (1936), Willow and Paving (1936), Wings in arms (1939), In – 60 – Marzena Forma – Wanda Wasilewska jako autorka... the wilderness (1939). The children's literature was established in the years 1933-1939. This literature was the result of the Wasilewska work, first as an teacher in the Krakow schools, and later as an editor at warsaw's writings for children, „The flame” and „Flame”.
    [Show full text]
  • Jakub Berman
    Teresa Torańska ONI Spis treści Wstęp 4 Celina Budzyńska 11 Edward Ochab 67 Roman Werfel 135 Stefan Staszewski 186 Wiktor Kłosiewicz 282 Leon Chajn 322 Julia Minc 350 Jakub Berman 369 Leon Kasman 567 Kalendarium wydarzeń 1944-1970 710 Notka bibliograficzna 760 Wstęp Tę książkę pisałam ponad cztery lata, od jesieni 1980 do końca 1984 roku. Zaczęłam po wybuchu „Solidarności”, która niosła nadzieję na wolność i radość, że ONI już przegrali, a skończyłam, gdy Polska znowu była PRL-em, dla mnie wciąż – mimo oficjalnego zniesienia – w stanie wojennym. W ZSRR po śmierci Leonida Breżniewa rządzili jego ideowi następcy: Jurij Andropow i Konstantin Czernienko, i chyba nikt nawet w naj śmielszych marzeniach nie przypuszczał, że za pięć lat rozpadnie się blok sowiecki i Polska odzyska suwerenność. Ja w każdym razie na to nie liczyłam. W stanie wojennym, po dziesięciu latach pracy w dziennikarstwie, stałam się człowiekiem wolnym od oficjalnej etatowej pracy, wolnym od zarabiania pieniędzy, planowania przyszłości i układania sobie życia. I była we mnie... wiara – zupełnie irracjonalna – że ICH wyznaniami, jeśli nie zakłócę, to skomplikuję bieg historii. Społeczeństwo dzieliło się wtedy na ONI i MY. MY byliśmy wspaniali: mądrzy, dobrzy, sprawiedliwi, zdolni do najwyższych poświęceń dla Ojczyzny, a ONI byli komunistami, którzy służyli obcemu mocarstwu (mniej lub bardziej lojalnie), wypełniali jego dyrektywy (mniej lub bardziej skrupulatnie) i kłamali, bez przerwy kłamali. ONI dla nas byli obcym ciałem, które rozpełzło się po naszym wycieńczonym drugą wojną światową organizmie, na skutek zdrady w Jałcie i klęski w Powstaniu Warszawskim, byli obcą władzą, która przyjechała na radzieckich czołgach. Wcześniej ICH nie znałam. W mojej rodzinie nie było ani jednego komunisty, nikt nie należał do partii, a do mojego rodzinnego domu przychodzili wyłącznie kresowiacy z Wileńszczyzny, Wołynia czy z Odessy, którzy system sowiecki poznali w łagrach, na zesłaniach i podczas przesiedleń.
    [Show full text]
  • Michał Śliwa I'm Searching for Anti-Semitism. the Attitude Of
    1 Michał Śliwa I’m Searching for Anti-Semitism. The Attitude of Polish Socialists to the Jewish Issue in the Second Polish Republic nder the above-mentioned title, I’m Searching for Anti-Semitism , Wanda Wasilewska, U in a 1938 booklet, reported on her journey throughout the eastern Borderlands of the Second Polish Republic in which she dealt with those responsible for the pogroms against Jews and Judaism and unmasked the socio-political face of anti-Semitism. She emphasized that ”as clearly as never before, my trip has shown me that it is only a clever game, a despicable business, a political match, full of empty ideals. I searched for anti-Semitism, but found it nowhere in the large area of Polesie and Bug villages” 2. Her statements, judging the phenomenon of anti-Semitism mainly through the prism of an ideological-political fight, were characteristic of the left-wing circles of the time, among them, above all, the socialists. This was also at odds with other democratic groups in the country who most consistently spoke out against all narrow-mindedness and xenophobia. They consistently stood as the uncompromising defenders of the oppressed and of marginalised social groups, irrespective of nationality, religion and class. It is also not surprising that a lively interest was shown in the Jewish issue, one of the most difficult in Polish society in the first half of the 20th Century – an issue of ethnicity, of exceptional social significance. Polish socialists pondered its various aspects: historical, economic, social, moral, and the like. They considered it in the context of socialist values and aspirations and the necessity for the modernization of Polish society.
    [Show full text]
  • The Case of Wanda Wasilewska
    Teksty Drugie 2016, 1, s. 116-143 Special Issue – English Edition Communist Women and the Spirit of Transgression: The Case of Wanda Wasilewska Agnieszka Mrozik http://rcin.org.pl 116 memory and place Agnieszka Mrozik Communist Women and the Spirit of Trans- The article was written as part of the “Młody IBL” gression: The Case of Wanda Wasilewska grant, which was carried out at the Institute of Literary Research of DOI:10.18318/td.2016.en.1.7 the Polish Academy of Sciences between 2011 and 2012. Agnieszka Mrozik – Life has to be a struggle. Assistant Professor Wanda Wasilewska, at the Institute of Dzieciństwo [Childhood]1 Literary Research of the Polish Academy of Sciences. She is the author of Akuszerki Personal Genealogy transformacji. Kobi- In her autobiographical sketch O moich książkach [About My ety, literatura i władza w Polsce po 1989 roku Books] (1964), penned towards the end of her life, Wanda (2012). She has co-au- Wasilewska noted: thored and co-edited PRL—życie po życiu My home schooled me well – far from a bourgeois (2013), Encyklopedia sense of contentment and bourgeois ideals, it was gender (2014), and … czterdzieści i cztery. always focused on general affairs […], the aura of my Figury literackie (2016). family home, where general affairs were always put She co-edited (with first, instead of personal ones, must have had an im- Anna Artwińska) pact on my adult life. It was kind of a given that one „Powrót pokolenia?” should take an interest in what was going on around Second Texts 1 (2016). She is currently work- them, and actively participate in life…2 ing on a book project Forgotten Revolution: Communist Female Intellectuals and the Making of Women’s 1 Wanda Wasilewska, Dzieciństwo (Warszawa: PIW, 1967), 123.
    [Show full text]
  • Katyń Massacre for Almost Half a Century
    Institute of National Remembrance https://ipn.gov.pl/en/news/4020,The-Katyn-lie-Its-rise-and-duration.html 2021-10-02, 04:00 03.04.2020 The Katyn lie. Its rise and duration We would like to present a text authored by Dr Witold Wasilewski, a historian of the Institute of National Remembrance, in which he discusses the Soviet falsification and concealment of the truth about the Katyń Massacre for almost half a century. In the spring of 1940, about 22,000 Polish officers, soldiers and policemen interned in Soviet prisons and camps were murdered upon the orders of the highest authorities of communist Russia (including Joseph Stalin). Having divided Poland into separate spheres of influence under the Molotov-Ribbentrop Pact, Nazi Germany and the Soviet Union both invaded Poland in September 1939. While the Germans began the mass killing of Polish citizens in western occupied Poland, the Red Army arrested and imprisoned thousands of Polish military officers, policemen, and intelligentsia during their occupation of eastern Poland. Germany began World War II with an attack on Poland. It was then that Polish officers were interned in Soviet camps and prisons. According to the recommendations, Poles were to be killed without trial by officers of the Soviet political police - NKVD. This mass killing is referred to as the Katyń Massacre, the name deriving from the town of Katyń - one of several places where Polish officers were murdered. Witold Wasilewski The Katyn Lie - Rise and Duration In the spring of 1940, pursuant to the decision of the Political Bureau of the Central Committee of the Communist Party of Ukraine (b) of 5 March, the NKVD murdered about 22,000 Polish prisoners of war and inmates from prisons in Western Belarus and Western Ukraine.
    [Show full text]
  • Shelter from the Holocaust
    Shelter from the Holocaust Shelter from the Holocaust Rethinking Jewish Survival in the Soviet Union Edited by Mark Edele, Sheila Fitzpatrick, and Atina Grossmann Wayne State University Press ​| ​Detroit © 2017 by Wayne State University Press, Detroit, Michigan 48201. All rights reserved. No part of this book may be reproduced without formal permission. Manufactured in the United States of Amer i ca. ISBN 978-0-8143-4440-8 (cloth) ISBN 978-0-8143-4267-1 (paper) ISBN 978-0-8143-4268-8 (ebook) Library of Congress Control Number: 2017953296 Wayne State University Press Leonard N. Simons Building 4809 Woodward Ave nue Detroit, Michigan 48201-1309 Visit us online at wsupress . wayne . edu Maps by Cartolab. Index by Gillespie & Cochrane Pty Ltd. Contents Maps vii Introduction: Shelter from the Holocaust: Rethinking Jewish Survival in the Soviet Union 1 mark edele, sheila fitzpatrick, john goldlust, and atina grossmann 1. A Dif er ent Silence: The Survival of More than 200,000 Polish Jews in the Soviet Union during World War II as a Case Study in Cultural Amnesia 29 john goldlust 2. Saved by Stalin? Trajectories and Numbers of Polish Jews in the Soviet Second World War 95 mark edele and wanda warlik 3. Annexation, Evacuation, and Antisemitism in the Soviet Union, 1939–1946 133 sheila fitzpatrick 4. Fraught Friendships: Soviet Jews and Polish Jews on the Soviet Home Front 161 natalie belsky 5. Jewish Refugees in Soviet Central Asia, Iran, and India: Lost Memories of Displacement, Trauma, and Rescue 185 atina grossmann v COntents 6. Identity Profusions: Bio- Historical Journeys from “Polish Jew” / “Jewish Pole” through “Soviet Citizen” to “Holocaust Survivor” 219 john goldlust 7.
    [Show full text]
  • Wandy Wasilewskiej (1940)
    FOLIA 265 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia 16 (2018) ISSN 2081-1861 DOI 10.24917/20811861.16.5 Krzysztof Woźniakowski Wokół lwowskiej edycji Pokoju na poddaszu… Wandy Wasilewskiej (1940) 1. - Twórczość Wandy Wasilewskiej (1905–1964), niezbyt wysokiej artystycznej rangi, przed wojną wzbudzała namiętne i burzliwe dyskusjeOjczyzny nie tylko na lewicy, najbliż szej pisarce ideowo, ale wobec niej nie bezkrytycznej. Bezpośrednio po wojnie, a zwłaszcza w czasach stalinowskich, autorkę bezzasadnie windowano na czołowe miejsce w dwudziestowiecznej literaturze polskiej. Dziś, Wasilewska od prawie czterdziestu lat niewznawiana i właściwie skazana na zapomnienie,- cieszy się zdecydowanie złą oficjalną opinią, jako – zdaniem niektórych badaczy – w swoim czasie prekursorska późniejszych powojennych zwyrodnień realizmu so cjalistycznego1. Przy okazji na niepamięć skazany został także stosunkowo obfity dorobek tej autorki w zakresie piśmiennictwa dla dzieciPokój i młodzieży. na poddaszu Dotyczy to- także jej najlepszej powieści dla młodego adresata (a być może także najlepszego utworu, jaki w ogóle wyszedł spod jej pióra), jakim jest . Daw niej zapewne był nadmiernie komplementowany przez badaczy międzywojennej- literatury dla dzieci i młodzieży2, niemniej istotnie zajmuje ważną i trwałą pozycję w rozwijającym się przede wszystkim w okresie 1933–1939 nurcie międzywojen Pokójnej prozy na poddaszu dla dzieci i młodzieży o wyrazistych treściach społecznych. Przypomnijmy, że wydana w wersji książkowej niedługo przed samą wojną (1939)3, utrzymana w konwencji realistycznej, umiejscowiona współcześnie w stosunku do czasu powstania utworu w nienazwanym nigdzie w utworze większym mieście (Warszawie?), to opowieść o roku życia czworga dzieci – zróżnicowanego wiekowo rodzeństwaLiteratura zDwudziestolecia robotniczej rodziny, którzy po 1 Por. opinie J. Kwiatkowskiego, , Warszawa 1990, Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1918–1939 s.
    [Show full text]
  • Komunistki I Duch Transgresji. „Przypadek” Wandy Wasilewskiej
    Teksty Drugie 2013, 3, s. 11-35 Komunistki i duch transgresji. „Przypadek” Wandy Wasilewskiej Agnieszka Mrozik http://rcin.org.pl Mrozik Komunistki i duch transgresji Szkice Agnieszka MROZIK Komunistki i duch transgresji. „Przypadek” Wandy Wasilewskiej1 Życie musi być walką. Wanda Wasilewska Dzieciństwo2 Osobista genealogia W pisanym pod koniec życia autobiograficznym szkicu O moich książkach (1964) Wanda Wasilewska notowała: Mój dom rodzinny był dobrą szkołą – jak najdalszy od mieszczańskiego samozadowole- nia i mieszczańskich ideałów, zawsze żyjący sprawami ogólnymi […], atmosfera domu rodzinnego, gdzie na pierwszym planie stały właśnie zagadnienia ogólne, a nie osobiste, musiała się odbić na moim dalszym życiu. Było samo jakby przez się zrozumiałe, że człowiek powinien interesować się tym, co się wokół niego dzieje, brać czynny udział w życiu…3 Wspominając wychowanie odebrane w rodzinnym domu, Wasilewska – pisarka, działaczka komunistyczna, w czasie wojny przewodnicząca Związku Patriotów Polskich w ZSRR, a po wojnie deputowana do Rady Najwyższej Związku Radziec- kiego – pisała o swoim życiowym credo: walce, która stając się sensem życia, zagar- nia całego człowieka. Za oczywiste uznawała istnienie ścisłego związku między głoszonymi hasłami i sposobem życia: polityczne wdzierało się do każdego zaka- 1 Artykuł powstał w ramach grantu „Młody IBL” realizowanego w latach 2011-2012 w Instytucie Badań Literackich PAN. 2 W. Wasilewska Dzieciństwo, PIW, Warszawa 1967, s. 123. 3 Za: E. Syzdek W jednym życiu tak wiele: opowieść o Wandzie Wasilewskiej, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1980, s. 18-19. 11 http://rcin.org.pl Szkice marka prywatności, pochłaniając ją i ją sobie podporządkowując. Jednocześnie osobiste doświadczenie stawało się impulsem do podjęcia działań politycznych, inicjowania przemian bądź włączania się w już trwający proces.
    [Show full text]