KERK IN MOKUM SPECIAL augustus 2012 GELOVEN IN MOKUM

Onderzoek Protestantse Kerk Meerderheid houdt vast aan klassieke geloofsopvattingen

getild boven zichzelf. Op die mo- Gerrit van den Berg menten ‘ervaar ik Gods nabijheid op aarde’. Een kleiner deel van 36% De Protestantse Kerk Amsterdam had een ervaring tijdens een gods- heeft godsdienstsocioloog Erik dienstige bijeenkomst. Sengers gevraagd een onderzoek te houden onder haar betrokken kerk- Een onverwachts leden. Deze representatieve steek- proef onder alle betalende leden telefoontje tijdens een van 18 tot 75+ geeft een unieke moment van verdriet; inkijk in hun geloofsovertuigin- gen. Hier volgen de belangrijkste dan ervaar ik Gods uitkomsten. De resultaten van het nabijheid complete onderzoek vindt u op www.protestantsamsterdam.nl Bijna 90% van de onderzochte le- den gelooft in leven na de dood. Bijna 80% van de betrokken leden Het voortbestaan van geest of ziel van de Protestantse Kerk Amster- en de hemel, zijn mogelijkheden die dam gelooft in een God die zich bij veel leden op instemming kun- met ieder mens bezighoudt, of in nen rekenen. Gezien het succes van een hogere macht die het leven be- auteurs als Dick Swaab die betoogt heerst. Meer dan de helft ziet God dat de ziel niet bestaat, verrast het als Schepper van hemel en aarde. juni 2012 Kerk Nieuwe dienst gezamenlijke Feenstra, Minke foto: dat de meeste kerkleden vasthou- 52% ziet Jezus als de zoon van den aan de klassieke opvattingen God. Na tientallen jaren van secu- Meer dan de helft van de betrokken leden van de Protestantse Kerk Amsterdam ziet God als Schepper van hemel en aarde over het leven na de dood. larisatie en theologische discussie over Godsbeelden, is het opvallend Iemand anders antwoordt: ‘Door leest dagelijks uit de Bijbel. Zeven bel te lezen en 60% geeft aan soms. dat een meerderheid van de mee- Geloof als leidraad dagelijks te bidden en de Bijbel te procent geeft aan nooit uit de Bij- lees verder op pagina 3 levende leden klassieke geloofsop- 90% ziet zichzelf als gelovig mens. lezen, probeer ik mijn daden hier- vattingen heeft. Voor 60% heeft geloof een grote op af te stemmen. betekenis in het leven. De een Hervormingsdag 2012 tantse Kerk Amsterdam. Op Her- Ervaring met God noemt de rol van kerk en christe- Meer dan de helft bidt Deze special Geloven in Mokum vormingsdag, woensdag 31 ok- Zeven op de tien betrokken leden lijke organisaties, de ander noemt bevat de uitkomsten van het on- tober, bent u daartoe van harte heeft een ervaring gehad met God geloof als leidraad voor normen en meerdere keren per dag derzoek Geloofsbeleving van be- uitgenodigd in Vrijburg voor een of een hogere macht. Ruim 50% waarden. trokken leden van de Protestantse maaltijd en een goed gesprek ervoer dit in de ontmoeting met De Protestantse Kerk Amsterdam is Kerk Amsterdam. De resultaten over geloven in Mokum. mensen. Zo noemt iemand een on- Ook de vraag naar de rol van geloof een biddende kerk. Bijna zes op de van dit onderzoek vormen het verwachts telefoontje tijdens een in het dagelijks leven, komt terug tien betrokken leden bidt een of vertrekpunt van een geloofsge- Woensdag 31 oktober vanaf 18 moment van verdriet of eenzaam- in de enquête. Zo hoopt iemand meerdere keren per dag, zeven pro- sprek tussen gemeenteleden en uur, Vrijburg, Diepenbrockstraat heid als voorbeeld. Een ander voelt dat het geloof haar op de weg van cent bidt nooit. Bijbel lezen vindt predikanten binnen de Protes- 46, 1077 WE Amsterdam zich tijdens pittige gesprekken uit- compassie en humaniteit houdt. men van wisselend belang. Een derde

Christus moet centraal staan in de kerk

moment dacht ik: als homo zijn nou zo’n kracht. De persoon van Christus moet cen- Ruben Altena doodzonde was, had Jezus er dan geen traal staan in de kerk, ook in het diaconaat, preek aan gewijd? als inspiratie. Meino Schraal vulde de schriftelijke en- quête over geloven in van de Protestantse Kinderlijk geloof iPod Kerk Amsterdam en was bereid zijn ant- Ik heb eigenlijk nog altijd een heel kinder- Tot mijn 25e ben ik elke zondag van mijn woorden mondeling toe te lichten. lijk geloof. leven naar de kerk geweest. Ik ga niet vaak meer, maar als ik ga, is dat wel met ‘Ik was als adoptiekind uit Perzië de eer- Als ik zing, kan ik iets van de plezier. Ik heb hier op mijn iPod een Urker ste niet-blanke jongen op Urk. Op mijn uitvoering van het lied Lichtstad met uw 16e stapte ik over van de Christelijk aanwezigheid van God voelen paarlen poorten. Als ik zing, kan ik iets Gereformeerde kerk naar de Nederlands van de aanwezigheid van God voelen. In Hervormde kerk. Ik heb altijd geloofd in Ik geloof in de 12 artikelen van de aposto- mijn ziel komt een gevoel op gang alsof een brede volkskerk, waar mensen van al- lische geloofsbelijdenis. Alles wat mensen ik heel dicht bij de hemel kom en me ver- lerlei richtingen samenkomen. Als kind er omheen verzonnen hebben, is allemaal bonden voel met alle gelovigen om me wist ik al dat ik op jongens viel. Maar mensenwerk. De kern van wat ik geloof, heen. Dan voel ik: ik heb hier moeten zijn pas veel later viel het kwartje dat ik later staat in gezang 178 uit de oude Hervormde als Perzische prins tussen dit duizend jaar niet met een meisje zou gaan trouwen en bundel: Maar wat lot, ‘t zij dood of leven, oude vissersvolk. Aan zo’n lied heb ik meer dat ik homo was. Als puber worstelde ik Meino Schraal (37), lid Provinciale Staten smaad of eerbetoon, mij wacht, Jezus zal dan aan een hele preek.’ met mijn geloof, maar op een gegeven namens het CDA mij nooit begeven: ben ik zwak, bij Hem is 2 KERK in MOKUM Geloven in Mokum augustus 2012 Geloofsgesprek in kerk is nodig! Opvallend verschil tussen predikanten en gemeenteleden over geloven

Wilfred Scholten

Het idee klonk simpel. Laten we de uit- komst van de enquête over geloven onder leden van de Protestantse Kerk Amster- dam voorleggen aan twee predikanten die de flanken van deze kerk vertegenwoor- digen. Dus nodigde de redactie Jessa van der Vaart uit, voorganger van Vrijzinnig Centrum Vrijburg en Paul Visser, predi- kant van de orthodoxe Noorderkerk, voor een pittig gesprek. Twee stromingen, twee meningen die de verdeeldheid van de kerk rond de geloofsthema’s zou blootleggen. Maar het liep anders. Ze bleken het onder- ling meer met elkaar eens te zijn dan met hun gemeenteleden die meededen aan de enquête.

Dominee Van der Vaart en dominee Visser kennen elkaar slechts oppervlakkig, zien elkaar wel op de maandelijkse werkbijeen- komst van alle predikanten, maar spreken daar nauwelijks over wat hen ten diepste raakt in hun geloof. Nadat de fotograaf hen met de ruggen tegen elkaar had gefotogra- feerd, blijkt in het gesprek het tegendeel.

‘Wie is hier nu orthodox en wie vrijzinnig?’, Doorn van Marloes foto: roept Visser op een goed moment met ver- Ds. Jessa van der Vaart van Vrijzinnig Vrijburg en ds. Paul Visser van de orthodoxe Noorderkerk: met de ruggen tegen elkaar! Of toch niet… bazing uit. Van der Vaart is al even wars van hokjesdenken: ‘Ik ben vrijzinnig, dus moet ik zeker zeggen dat Jezus niet de Zoon van tige is niet Bijbels, dan is het eerder een als een hierna-nogmaals.’ Visser: ‘De Schrift en met zijn Woord moet ik het doen.’ Van God is.’ mee-lijdende God. Maar ik houd het bij de heeft het niet over een onsterfelijke ziel, der Vaart vult aan: ‘De belijdenis is nooit be- Bevrijder, zoals Hij in het verhaal van Mozes wel over trouw van God dwars door de dood doeld als een stok om te slaan, maar als een Wie is God? met het joodse volk uit Egypte meetrekt.’ heen. En dat Hij voltooit wat Hij begon. Ik weg om te gaan.’ Kunt u aangeven in welk beeld van God u geloof in de opstanding als het begin van zich herkent? Op deze vraag, die ook de ge- Wie is Jezus? een nieuwe werkelijkheid. Maar dat is in de Kerken op elkaar aangewezen meenteleden voorgelegd kregen, volgt met- Wie is Jezus? ‘Gods Zoon’, klinkt het een- Bijbel meer geheimenis dan gesneden koek. Van der Vaart: ‘We zijn als kerken op elkaar een al een ontregelend antwoord. Terwijl de stemmig. De kerkleden die zijn ondervraagd, Het houdt hier niet op, er is er Een die ons aangewezen, we kunnen niet meer op onze meeste gelovige Amsterdammers God zien vinden dat in meerderheid net zo. De tijd er doorheen haalt.’ eilandjes blijven leven. Onderling moeten we als Schepper van hemel en aarde die zich dat dominees en gemeenteleden Jezus voor- het geloofsgesprek aangaan, daar gaat het persoonlijk met mensen bemoeit, herkennen al zagen als bijzonder mens die ongetwijfeld Belijdenis of Bijbel? om in de kerk.’ Visser knikt instemmend: ´Ik beide predikanten zich niet in dat klassieke tegen kernwapens en behoudzucht zou zijn, Van der Vaart: Voor mij is - anders dan voor hoop dat we verrast worden door elkaar en beeld. Zij buigen zich over de mogelijke blijkt achter ons te liggen. Paul - niet de belijdenis beslissend, maar door de Geest. Dan kunnen er de gekste en antwoorden, zoals God als Vader, Schepper, de Bijbel, daar kom ik steeds weer terug.’ de mooiste dingen gebeuren. Ook binnen de Almachtige of mee-lijdend God. Leven na de dood In de belijdenis, die richtinggevend was in Protestantse Kerk Amsterdam.’ Gevoeliger ligt het geloofsthema ‘leven na de vraagstelling van het geloofsonderzoek, de dood’. Bijna 90 procent van de Amster- worden dogma’s aan de orde gesteld, afge- Mijn beeld zit er niet bij damse protestanten gelooft daar in, van de leid uit de Bijbel. Visser beaamt dat er in de gedachte dat de ziel blijft voortbestaan tot orthodoxe vleugel van de kerk waar hij uit Op Hervormingsdag, woensdag 31 Zuchtend heffen ze het hoofd op. ‘Mijn beeld een hemel als na-aardse ontmoetingsplek. voortkomt (de Gereformeerde Bond) wel eens oktober, vindt een geloofsgesprek plaats zit er niet bij’, zegt Visser. ‘,Ik ben geneigd Opmerkelijk is dat beide predikanten reso- teveel het raster van de belijdenis over de op ludieke wijze tussen gemeenteleden te zeggen: God de Genadige, dat komt het luut de volgens hen te gemakkelijke uitspra- Bijbelse verhalen is gelegd. Fel laat hij we- en predikanten binnen de Protestantse dichtst bij God de Vader, maar dan zou ik ken van hun achterban verwerpen. Van der ten dat het juist alleen om de Schrift gaat. Kerk Amsterdam. U bent van harte wel- eerder het Hebreeuwse woord ‘Abba’ gebrui- Vaart: ‘De dood is keihard. Finaal. Dat wordt ‘Het geloof is veel meer een zoektocht. Ik kom in Vrijburg vanaf 18 uur. Zie ook ken, wat intiemer klinkt.’ Van der Vaart vindt nergens in de Bijbel ontkent. Ik geloof in zat niet op God te wachten, maar Hij was kader op pagina 1. de beelden te beperkend. ‘God als Almach- ieder geval niet in een leven na de dood, onontkoombaar, ik had zijn stem vernomen

Onderzoek onder protestantse dominees Een schaduwonderzoek onder de dominee Jessa van der Vaart niet Op de vraag of zíj het vakje zou- protestantse dominees bevestigt zwaar. ‘Ik begrijp de verbazing, den aankruisen bij God bestaat de forse spanning tussen wat het maar God is een containerbegrip, niet, zeggen ze volmondig ‘nee’. actieve kerklid gelooft en wat de wat verstaan we er precies onder?’ predikanten. Opvallendste uitkomsten uit het Opvallend is dat de meerderheid onderzoek onder protestantse van de dominees die reageerden 30% meent dat God predikanten van Amsterdam: op de enquête, gelooft in God niet bestaat • 30% meent dat God niet bestaat; als Schepper én een mee-lijdende • 40% ziet Jezus als Gods Zoon; God in plaats van een persoonlijke Zelfs de orthodoxe dominee Paul • 30% bidt slechts enkele keren God, terwijl 30% zelfs de uitspraak Visser: ‘God in zijn algemeenheid per jaar; onderschrijft dat er geen God of bestaat ook niet, alleen die Ene • 50% heeft God wel eens ervaren; Hogere macht bestaat. Over dat met die bijzondere naam, die • 50% beschouwt God als Schep-

wezenlijke verschil in geloven, tilt keer op keer van zich horen laat.’ per en een mee-lijdende God. 2012 juni Kerk Nieuwe dienst gezamenlijke Feenstra, Minke foto: KERK in MOKUM Geloven in Mokum augustus 2012 3 ‘Ik ben de verwondering nog niet voorbij’ Van geloof op afstand tot belijdenis

dat het echt anders was dan ik het Gerrit van den Berg kende. Het was een mooie warme dienst en de mensen in de kerk Jarenlang was Cit Lindner een waren vrolijk, moesten lachen. Het trouw kerkbezoekster van De Ark voelde goed dat mijn moeder daar in Amsterdam Noord. Voor haar haar plek had. Maar voor mij - nee dochter Geeke van Eerten (62) - voor mij was het niets.’ was geloof iets op afstand, tot- dat Cit ziek werd en overleed en Hersenbloeding Geeke in nauw contact kwam met In 2009 kreeg Cit een hersenbloe- dominee Annemarie van Wijn- ding en raakte deels verlamd. Er gaarden (58) van De Ark. volgde een periode van medische zorg en langzaam toeleven naar het ‘Een paar jaar geleden had ik me einde. ‘In deze periode bezocht ik gegeneerd als iemand had aange- Cit regelmatig’, vertelt Annemarie boden voor me te bidden. Maar van Wijngaarden. ‘Voor haar speel- nu... het was goed, het gaf rust. den er geen grote geloofsvragen. Voor het eerst sinds jaren! Sinds- dien ben ik regelmatig in gesprek met God, gewoon overdag.’ Geeke Bij de belijdenisdienst vertelt het met verwondering in van mijn moeder ervoer haar stem. Ze zit aan tafel in kerk- gebouw De Ark. Samen met ds. An- ik dat het anders was

nemarie van Wijngaarden spreekt in de kerk dan ik het van Doorn Marloes foto: ze over het verlies van haar moe- der Cit en de rol die kerk en geloof kende: de mensen Geeke van Eerten (r) spreekt over het verlies van haar moeder met ds. Annemarie van Wijngaarden en de rol die kerk en speelden rondom haar overlijden. waren vrolijk! geloof hierbij speelden Geeke: ‘In deze kamer lag mijn moeder opgebaard. Dat was zo fijn. Ze was heel streng gelovig opge- dag bezocht. ‘Die periode heeft mij dan kan een gesprek heel goed Verdiepingsgroep Het uitvaartcentrum was niet be- voed, maar had door gesprekken veranderd. De betrokkenheid van zijn. Niet iedereen maakt daar ge- Na enkele gesprekken met Anne- schikbaar en toen kon het in de rond belijdenis en in gespreksgroe- mensen uit De Ark ontroerde me. bruik van hoor. Geeke wel.’ marie, raakte Geeke betrokken bij kerk. De plek waar mijn moeder zo pen steeds meer ruimte gekregen. Ze kwamen niet een keer, nee, ze een verdiepingsgroep. Steeds meer thuis was.’ De ziekte vond ze afschuwelijk, bleven trouw komen. Het werden Ik raakte ervan overtuigd raakte ze ervan overtuigd dat God maar daarvan zei ze: ‘Waarom zou ook voor mij bekenden’. met haar leven bezig was. Warme dienst anderen dit wel overkomen en mij dat God met mijn leven ‘Ik wist dat God dit leidde. Soms Jarenlang was Cit Lindner een niet?’ Ze had geen angst voor de Rouwperiode bezig was belde Annemarie me op een mo- trouw bezoekster van De Ark. Af- dood. Vragen die er waren, losten Op 6 september 2010 overleed ment dat ik er doorheen zat. Dan komstig uit een gezin met een zeer op in haar vertrouwen op God. Wat Cit Lindner. Geeke zat naast haar spraken we en dat gaf rust. Dat was orthodox geloof, was het voor haar haar geloof betreft, had Cit rust toen ze haar laatste adem uitblies. ‘Tijdens dat gesprek spraken we niet voor niets, dat weet ik zeker. een verademing een plek te vinden gevonden.’ ’Ja, die rust van mijn Enkele minuten later vond ze An- over mijn moeder, over geloof, Het verdiepingsgroepje leidde tot in deze gemeente. Op latere leef- moeder’, zegt Geeke, ‘die is me nemarie van Wijngaarden aan haar over God en Annemarie heeft met een belijdenis in de kerk. Toen zei tijd bloeide haar geloof opnieuw zo bijgebleven. ‘Ze had soms veel zijde. Een week volgde met inten- en voor mij gebeden. Dat was zo ik ja tegen het proces waar ik al op, ze deed belijdenis. Voor haar pijn. En het was wel heel moeilijk sief contact. Samen leefden ze toe bijzonder. Voor het eerst bad er lang middenin zat. De Geeke van dochter Geeke was geloof iets op voor haar om te accepteren dat naar de afscheidsdienst. ‘Na die iemand voor mij.’ Geeke zwijgt en jaren terug had dit allemaal niet afstand. Iets van haar moeder, de haar lichaam niet meer kon. Dat dienst, vroeg Annemarie me of ik kijkt even verwonderd voor ze ver- begrepen en soms snap ik het nog familie en vooral iets dat bij haar was echt een worsteling, zeker aan behoefte had aan een gesprek. Ze der gaat: ‘Dat klopt natuurlijk niet. niet. Dat zei ik ook tijdens die negatieve herinneringen opriep het begin. Maar het geloof gaf haar zei dat ze er voor mij wilde zijn’. Mijn moeder! Ze heeft in al die ja- dienst: ik ben de verwondering aan strenge regels, zondebesef en kracht.’ Het ziekbed van Cit duurde ‘Dat doe ik altijd’, vertelt Annema- ren altijd voor mij gebeden. Weet nog niet voorbij. En mijn moeder? angst voor God. ‘Bij die belijdenis- anderhalf jaar. Maanden waarin rie. Een rouwdienst maakt zoveel je dat ik dat nu pas echt besef. Die is tevreden, blij met de weg dienst van mijn moeder ervoer ik al Geeke haar moeder vrijwel elke los. Dat moet een plek krijgen en Mijn moeder bad voor mij...’ die ik ga.’

Geloven in Mokum: 40% bezoekt zelden of nooit een kerk Vervolg van pagina 1

Nieuw elan en openheid Gemeenteleden gaven aan hoe zij God zien. Meerdere antwoorden waren mogelijk. Ruim twee derde van de leden geeft aan dat de Protestantse Kerk Amsterdam genoeg God de Schepper van hemel en aarde 53% biedt op spiritueel gebied. De grootste groep God als kracht/energie in elk mens 47% voelt zich aangesproken door de liturgie, de God de Vader 39% liederen en de muziek. Zeventig procent wil God de Almachtige 32% graag een viering in de kerk op belangrijke God als lijdzame, mee-lijdende 16% momenten in het leven. Opmerkelijk is dat God als kracht ver weg 13% veertig procent van de betrokken en beta- God de Moeder 11% lende leden zelden of nooit een kerk bezoekt.

Protestantse Kerk Amsterdam Gemeenteleden gaven aan welke uitspraak het dichtst komt bij hun overtuiging over Jezus. biedt voldoende op spiritueel vlak, maar wordt door deel 1 Gods Zoon 4 5 6 2 Bijzonder mens met gaven 3 leden nauwelijks bezocht 3 Door God gezonden, geen zoon 4 Mens zoals iedereen De leden zijn trots op de volhouders, het 5 Joodse rabbi nieuwe elan en de openheid. Tegelijkertijd is 6 Alleen een legende 2 1 er ook een verlangen naar een kerk die min- der bureaucratisch en afstandelijk is, een kerk die meer omziet naar elkaar, een kerk waar jongeren, lager opgeleiden en gezinnen een juni 2012 Kerk Nieuwe dienst gezamenlijke Feenstra, Minke foto: plek vinden. Een aantal leden geeft aan dat De grootste groep voelt zich aangesproken door de de kerk kritischer of meer belijdend mag zijn. liturgie, liederen en muziek 4 KERK in MOKUM Geloven in Mokum augustus 2012 In de Bijbel kun je zien hoe je Geloof in uitvoering

De protestantse kerken van Vrijburg, Bijbelen@Vrijburg (18- kunt leven Amsterdam verzorgen diverse ge- 35 jaar), Diepenbrockstraat 46, loofscursussen, gespreksgroepen 1077 WE Amsterdam, ds. Jessa van en bijbelklassen. Hier volgt een der Vaart, tel. 020 67 14 27 7, Ruben Altena greep. Van harte welkom! [email protected], www.vrijburg.nl

Anne-Meta Gerritsen vulde de Alphacursus , Hoofdlijnen van het schriftelijke enquête over geloven Wat betekent het om God te zoe- christelijk geloof, in van de Protestantse Kerk Am- ken? Bestaat God wel? Wat doet de 281, 1016 GW Amsterdam, sterdam en was bereid haar ant- kerk? Tijdens deze cursus komen ds. Fokkelien Oosterwijk, woorden mondeling toe te lichten. de belangrijkste aspecten van het tel. 020 624 776 6, christelijk geloof aan de orde. [email protected], ‘Twee jaar geleden zei ik dat het www.westerkerk.nl niet uitmaakt of je gelooft. Daarna Jeruzalemkerk, Jan Maijenstraat kwam het besef dat het iets met je 14, 1056 SG Amsterdam, Jantine Bijbelklassen doet als je gelooft dat er meer is. Veenhof, tel. 06 43 02 70 86, Elke keer een ander verhaal met Levinas zegt het mooi: in elk mens [email protected], vragen als wat staat hier eigenlijk zit een sprankje God. Dat maakt www.jeruzalem-kerk.nl en wat zou dat kunnen betekenen? verschil voor hoe ik naar mensen kijk. Ik geloof in een God die kijkt Nieuwendammerkerk, Brede Kerke- Noorderkerk, 48, naar de kracht van mensen, die pad 6-8, 1023 BH Amsterdam, 1015 NA Amsterdam, ds. Paul Vis- mensen stimuleert. ds. Véronique Lindenburg, ser, tel. 020 60 05 45 9, tel. 020 645 61 76, [email protected], Passie om te vechten [email protected], www.noorderkerk.org Tijdens het studeren doe ik vaak een www.nieuwendammerkerk.nl kaars aan. Zo hoop ik de geest te Thomaskerk, Prinses Irenestraat krijgen, los te komen van de bood- Zin en onzin over Jezus 36, 1077 WX Amsterdam, ds. schappenbriefjes. Theologie kan Anne-Meta Gerritsen (25), student theologie (predikantsmaster) Vier donderdagavonden op zoek Ruben van Zwieten, ds. Ad van soms tussen mij en God in zitten. naar zin en onzin over Jezus, aan Nieuwpoort, tel. 06 47 13 09 20, vechten voor iets dat belangrijk is. een stuntelig gebed, ik was erg ge- de hand van verhalen en afbeel- [email protected], Ik krijg de kriebels als het gaat over spannen. Ineens viel de spanning dingen. 24 en 31 januari, 7 en 14 www.zingevingzuidas.nl Ik krijg de kriebels als je klein maken voor Jezus. God is van mij af. Ik merkte achteraf dat februari 2013. het gaat over je klein zelf klein geworden in Jezus. Daar- dat gebed echt iets voor die vrouw Christianity explored om mogen we naast Jezus staan. veranderd had. Dat is een moment Nassaukerk, De Wittenstraat 114, Voor zoekers die meer over God en maken voor Jezus Ik vind het mooi wat er in psalm 8 waarop God voor mij leeft. 1052 BB, ds. Klaas Holwerda, tel. Jezus willen weten. Vanaf oktober over de mens staat. ‘Gij hebt hem Het is een goede zet van God ge- 020 684 421 6 of 020 331 079 3, om de twee weken op woensdag- Maar af en toe wordt mijn geloof bijna goddelijk verheven, een kroon weest dat Hij Jezus gestuurd heeft. [email protected], avond, 10 keer. juist geprikkeld door de exegese van eer en heerlijkheid gegeven. Het is zo praktisch dat je naar de www.nassaukerk.nl die ik voor mijn studie doe. Laatst Bijbel kunt kijken om te zien hoe Noorderkerk, zie contactgegevens bestudeerde ik de tempelreiniging Stuntelig gebed je kunt leven. Het leven zoals Jezus Gesprekscursussen bij Bijbelklassen. door Jezus. Hij maakte een gesel, Laatst werd ik in een pastoraal dat geleefd heeft, is een revolutio- De Ark, Banne Buikslootlaan 63c, staat er. Ik keur de agressie af, maar gesprek door iemand gevraagd om naire manier van leven. Dat verhaal 1034 AA Amsterdam, ds. Annema- Zie verder: ik herken me wel in de passie om te voor te gaan in gebed. Het was moet verteld worden.’ rie van Wijngaarden, tel. 020 490 www.protestantsamsterdam.nl/ 441 7, [email protected], geloofscursussen www.arkmiddennoord.nl God is overal te ervaren

de Oranjekerk waar ik nu zo’n tien leven. Als je je bewust bent, kun Barbara de Groot jaar lid ben, maar ook via medita- je kiezen voor een goede manier tie. Ik ben zeven jaar geleden be- om die patronen te veranderen of Ook Christel Burger vulde de en- gonnen met mediteren en heb net er mee om te gaan. quête van de Protestantse Kerk een opleiding tot meditatieleraar Amsterdam in en lichtte haar afgerond. antwoorden mondeling toe. Het gaat mij om de Meditatie zweverig? verbinding met mensen ‘God is overal te ervaren. Je kunt Sommige mensen vinden medita- in contact komen met het godde- tie zweverig, maar dat is het juist Ik denk dat er in de kerk ook meer lijke via de natuur, in de kerk, in niet. Je wordt je juist bewust van aandacht voor meditatie komt. mensen, muziek. Het is samen te alles zoals het is. Dat is niet al- Daar is het de tijd voor. Mensen vatten in het woord liefde. Dat is leen maar positief, ook moeilijke ervaren voor meditatie misschien de bron waaruit ik put, waar het kanten kom je tegen. Dat geeft minder een drempel dan voor een leven uit voortkomt. Het gaat erom inzicht in je leven. Je kunt je be- kerkdienst. Er zijn vrienden van mij me te richten op God. Dat kan in wust worden van patronen in je die niet zo snel naar een kerkdienst gaan. Sommigen hebben vooroor-

delen of negatieve ervaringen met juni 2012 kerk Nieuwe dienst Boot, gezamenlijke Willemien foto: de kerk of het geloof. Geloof in uitvoering! Kracht van een kerkdienst Ik zie de kracht en de schoonheid

van een kerkdienst, maar deze Eenmalige uitgave in het kader van het onderzoek Geloofsbeleving van betrokken leden van de vorm is niet voor iedereen toegan- Protestantse Kerk Amsterdam door Erik Sengers kelijk. Het ligt ook erg aan de ge- meenschap, of die open staat voor Colofon Iris Stekelenburg, Jerrit Vellenga Verschenen als extra katern bij Kerk in Mokum, Auteurs: Ruben Altena, Gerrit van den Berg, nieuwe mensen. Je moet je echt nummer 7, augustus 2012. Barbara de Groot, Wilfred Scholten welkom voelen. Het koffiedrinken Eindredactie: ABC Redactie, Culemborg in de Oranjekerk na afloop vind Uitgave: Protestantse Kerk Amsterdam, ik net zo belangrijk als de viering Contact: [email protected] Vormgeving: Studio Edens, Amsterdam zelf. Daar is gelegenheid om men- tel. 020 – 53 53 705 Nieuwe Keizersgracht 1A Druk: BDU, Barneveld sen te ontmoeten. Daar verbind 1018 DP Amsterdam, je je met mensen op een andere www.protestantsamsterdam.nl manier dan in de kerkdienst. Om die verbinding met mensen gaat Redactie: Gerrit van den Berg, Hanna van het mij.’ Dorssen, Wilfred Scholten, Bram Schriever, Christel Burger (32), meditatieleraar