Plan Rozwoju Uzdrowiska Wysowa - Zdrój Na Lata 2016 - 2023

PLAN ROZWOJU UZDROWISKA WYSOWA - ZDRÓJ NA LATA 2016 - 2023

PRACOWNIA PROJEKTOWA MAGNUS MEDIA 30-009 KRAKÓW UL. FRIEDLEINA 4-6/201 tel. 12-632-25-08 e-mail: [email protected]

KRAKÓW, KWIECIEŃ 2016, STYCZEŃ 2018

PLAN ROZWOJU UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ NA LATA 2016 - 2023 S t r o n a | 2

SPIS TREŚCI

I. WSTĘP - GENEZA ...... 7 I.1. STATUS PRAWNY UZDROWISKA ...... 7 I.2. PODMIOTY PROWADZĄCE DZIAŁALNOŚĆ UZDROWISKOWĄ ...... 9 I.3. FINANSOWANIE UZDROWISKA ...... 10 I.4. WYDOBYCIE WODY MINERALNEJ ...... 10 II. STRESZCZENIE ...... 12 III. CHARAKTERYSTYKA OBECNEJ SYTUACJI NA OBSZARZE UZDROWISKA 17 III.1. POŁOŻENIE...... 17 III.2. DEMOGRAFIA ...... 17 III.3. WARUNKI ŚRODOWISKOWE ...... 19 III.4. GOSPODARKA ...... 23 III.5. SYTUACJA FINANSOWA GMINY ...... 29 III.6. TURYSTYKA ...... 32 III.7. BAZA LECZNICTWA UZDROWISKOWEGO ...... 36 III.8. INFRASTRUKTURA REKREACYJNA, KULTURALNA I SPORTOWA...... 40 III.9. PROMOCJA I INFORMACJA ...... 43 III.10. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA...... 44 IV. MOŻLIWOŚCI ROZWOJOWE ...... 50 IV.1. TENDENCJE ROZWOJOWE W LECZNICTWIE, TURYSTYCE I SPORCIE ...... 50 IV.2. IDENTYFIKACJA GRUP DOCELOWYCH ...... 51 IV.3. ANALIZA POTENCJAŁÓW ROZWOJOWYCH W UZDROWISKU ...... 60 V. ANALIZA SWOT ...... 66 VI. WIZJA ROZWOJOWA ...... 67 VII. NAWIĄZANIE DO STRATEGICZNYCH DOKUMENTÓW DOTYCZĄCYCH ROZWOJU PRZESTRZENNO–SPOŁECZNO–GOSPODARCZEGO GMINY I REGIONU ...... 71 VIII ZADANIA PLANU ROZWOJU UZDROWISKA ...... 78 VIII.1. GŁÓWNE KIERUNKI ROZWOJOWE ...... 78 VIII.2. WIZJA UZDROWISKA PO WDROŻENIU PLANU ...... 80 VIII.3. OPIS ZADAŃ ...... 80 IX. WSKAŹNIKI REALIZACJI PLANU ROZWOJU UZDROWISKA ...... 98 X. PLAN FINANSOWY PLANU ROZWOJU UZDROWISKA ...... 99

PLAN ROZWOJU UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ NA LATA 2016 - 2023 S t r o n a | 3

SPIS TABEL

Tabela 1. SKŁAD TERYTORIALNY UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ ...... 8 Tabela 2. ODLEGŁOŚCI Z WYBRANYCH MIAST DO UZDROWISKA ...... 17 Tabela 3. STRUKTURA WIEKU MIESZKAŃCÓW GMINY UŚCIE GORLICKIE W LATACH 2014 - 2016 [%] ...... 18 Tabela 4. LICZBA MIESZKAŃCÓW UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ ...... 18 Tabela 5. WYNIKI POMIARU JAKOŚCI WODY W PUNKCIE KONTROLNO-POMIAROWYM ROPA-WYSOWA-ZDRÓJ W 2016 ROKU ...... 21 Tabela 6. FORMY OCHRONY PRZYRODY NA TERENIE GMINY UŚCIE GORLICKIE ...... 22 Tabela 7. WYBRANE PARAMETRY ROLNICTWA GMINY UŚCIE GORLICKIE W LATACH 2002 I 2010 ...... 24 Tabela 8. STRUKTURA PODMIOTÓW GOSPODARKI NARODOWEJ W GMINIE UŚCIE GORLICKIE ...... 24 Tabela 9. STRUKTURA GOSPODARCZA NA TERENIE UZDROWISKA W 2016 ROKU ..... 26 Tabela 10. ODWIERTY WODY MINERALNEJ W UZDROWISKU WYSOWA-ZDRÓJ ...... 28 Tabela 11. DOSTĘPNE W SPRZEDAŻY WODY MINERALNE Z WYSOWEJ-ZDROJU ...... 28 Tabela 12. WYDATKI ODNOŚNIE UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ UWZGLĘDNIONE W UCHWALE BUDŻETOWEJ GMINY UŚCIE GORLICKIE ...... 29 Tabela 13. DOCHODY GMINY UŚCIE GORLICKIE W PRZELICZENIU NA MIESZKAŃCA - POZYCJA W WOJEWÓDZTWIE I W KRAJU ...... 30 Tabela 14. WYBRANE ZREALIZOWANE PROJEKTY W GMINIE UŚCIE GORLICKIE WSPÓŁFINANSOWANE ZE ŚRODKÓW UNIJNYCH ...... 30 TABELA 15. PROJEKTY PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI W NAJBLIŻSZYCH LATACH .. 31 Tabela 16. BAZA NOCLEGOWA GMINY UŚCIE GORLICKIE W 2014 ROKU ...... 33 Tabela 17. OŚRODKI NOCLEGOWE W UZDROWISKU ...... 33 TABELA 18. SZACUNKOWY POZIOM WYKORZYSTANIA OBIEKTÓW NOCLEGOWYCH W UZDROWISKU WYSOWA-ZDRÓJ I GMINIE UŚCIE GORLICKIE W 2014 ROKU ...... 34 Tabela 19. ZESTAWIENIE SPECJALIZACJI POSZCZEGÓLNYCH ZAKŁADÓW UZDROWISKOWYCH UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ ...... 39 Tabela 20. SZLAKI REKREACYJNE W OBSZARZE UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ ...... 41 Tabela 21. SIEĆ DRÓG POWIATOWYCH GMINY UŚCIE GORLICKIE ...... 45 Tabela 22. ODSETEK LUDNOŚCI KORZYSTAJĄCY Z INFRASTRUKTURY SIECIOWEJ W 2016 ROKU ...... 46 Tabela 23. CHARAKTERYSTYKA INFRASTRUKTURY WODNO-KANALIZACYJNEJ W MIEJSCOWOŚCIACH UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ ...... 48 Tabela 24. OCZEKIWANA PRZECIĘTNA DŁUGOŚĆ ŻYCIA W POLSCE W LATACH 2015 - 2050 ...... 50 TABELA 25. OCZEKIWANY UDZIAŁ LUDNOŚCI W WIEKU 65 LAT I WIĘCEJ W POPULACJI POLSKI W LATACH 2014 - 2050 ...... 50 Tabela 26. OCENA POTRZEB TURYSTÓW Z PODZIAŁEM NA TYPY ...... 54 Tabela 27. AKTYWNE SPOSOBY SPĘDZANIA CZASU WG PRZYNALEŻNOŚCI DO TYPÓW TURYSTYCZNYCH [%] ...... 54

PLAN ROZWOJU UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ NA LATA 2016 - 2023 S t r o n a | 4

Tabela 28. LICZBA TURYSTÓW ZAGRANICZNYCH W GMINACH UZDROWISKOWYCH POŁUDNIOWEJ MAŁOPOLSKI W 2014 ROKU ...... 58 Tabela 29. ZAPOTRZEBOWANIE NA BAZĘ NOCLEGOWĄ PRZY ZAŁOŻENIU OPTYMALNEGO RUCHU TURYSTYCZNEGO ...... 62 Tabela 30. CELE OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU GORLICKIEGO NA LATA 2014 - 2017 Z PERSPEKTYWĄ DO 2021 ROKU ...... 74

SPIS WYKRESÓW

Wykres 1. LICZBA MIESZKAŃCÓW GMINY UŚCIE GORLICKIE W LATACH 2010 - 201618 Wykres 2. STĘŻENIE PM 10 W POWIETRZU W GORLICACH W 2016 ROKU ...... 19 Wykres 3. STĘŻENIE BENZO(A)PIRENU W POWIETRZU W GORLICACH W 2016 r...... 19 Wykres 4. ŚREDNIE STĘŻENIE BENZO(A)PIRENU W PM 10 W MAŁOPOLSCE W 2017 r...... 20 Wykres 5. ŚREDNIE STĘŻENIE PM 10 W POWIETRZU W MAŁOPOLSCE W 2017 r...... 20 Wykres 6. OGÓLNA POWIERZCHNIA W SEKTORZE GOSPODARSTW O AREALE POWYŻEJ 10 ha ...... 24 Wykres 7. ŚREDNIA POWIERZCHNIA W SEKTORZE GOSPODARSTW O AREALE POWYŻEJ 10 ha ...... 24 Wykres 8. STRUKTURA BRANŻOWA PODMIOTÓW GOSPODARKI NARODOWEJ W UŚCIU GORLICKIM ...... 25 Wykres 9. UDZIAŁ FIRM BUDOWLANYCH W OGÓLNEJ LICZBIE PODMIOTÓW GOSPODARKI NARODOWEJ W GMINIE UŚCIE GORLICKIE I MIEŚCIE GORLICE (2016 r.) ...... 25 Wykres 10. UDZIAŁ FIRM Z OBSZARU TURYSTYKI* W OGÓLNEJ LICZBIE PODMIOTÓW W UZDROWISKU WYSOWA-ZDRÓJ ...... 27 Wykres 11. ODSETEK ZAREJESTROWANYCH BEZROBOTNYCH W OGÓLNEJ LICZBIE OSÓB W WIEKU PRODUKCYJNYM W 2016 ROKU ...... 27 Wykres 12. WYKORZYSTANIE MIEJSC NOCLEGOWYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W 2014 ROKU DLA WYBRANYCH TYPÓW OBIEKTÓW [%] ...... 34 Wykres 15. LICZBA TURYSTÓW ...... 35 Wykres 16. LICZBA NOCLEGÓW NA TURYSTĘ ...... 35 Wykres 15. LICZBA NOCLEGÓW ...... 35 Wykres 16. DOSTĘPNOŚĆ DO INFRASTRUKTURY WODNO-KANALIZACYJNEJ W GMINACH UZDROWISKOWYCH MAŁOPOLSKI W 2016 ROKU ...... 47 Wykres 17. WZROST PRZECIĘTNYCH DOCHODÓW NA OSOBĘ W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH W POLSCE ...... 51 Wykres 18. WZROST DOCHODÓW PRZEDSIĘBIORSTW Z OBSZARU ZAKWATEROWANIA I GASTRONOMII -PIERWSZE PÓŁROCZE [MLN ZŁ] ...... 51 Wykres 19. LICZBA TURYSTÓW W ZAKŁADACH UZDROWISKOWYCH ...... 51 Wykres 20. LICZBA NOCLEGÓW W ZAKŁADACH UZDROWISKOWYCH ...... 51 Wykres 21. LICZBA SZPITALI I SANATORIÓW UZDROWISKOWYCH W POLSCE W LATACH 2010 - 2014 ...... 52

PLAN ROZWOJU UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ NA LATA 2016 - 2023 S t r o n a | 5

Wykres 22. KURACJUSZE W SZPITALACH I SANATORIACH UZDROWISKOWYCH W LATACH 2010 - 2014 ...... 52 Wykres 23. PROCENTOWY PODZIAŁ TURYSTÓW WG TYPÓW W KRAJU ...... 53 Wykres 24. MOŻLIWOŚCI FINANSOWE POSZUKIWACZY RELAKSU ...... 55 Wykres 25. MOŻLIWOŚCI FINANSOWE RODZINNYCH WCZASOWICZÓW ...... 55 Wykres 26. PREFERENCJE SPORTOWE POLAKÓW W 2013 ROKU ...... 56 Wykres 27. UMIEJĘTNOŚCI SPORTOWE POLAKÓW W LATACH 2003 I 2013 ...... 56 Wykres 28. STRUKTURA RUCHU TURYSTYCZNEGO Z ZAGRANICY Z PODZIAŁEM NA WOJEWÓDZTWA ...... 57 Wykres 29. STRUKTURA RUCHU TURYSTYCZNEGO Z ZAGRANICY WG KRYTERIUM POCHODZENIA ...... 57 WYKRES 30. CEL OSTATNIEJ PODRÓŻY TURYSTÓW ZAGRANICZNYCH W POLSCE..... 57 WYKRES 31. CO CHCIAŁBYŚ ZOBACZYĆ/ PRZEŻYĆ PODCZAS POBYTU W POLSCE W CIĄGU NASTĘPNYCH 5 LAT? ...... 58 Wykres 32. NAJPOPULARNIEJSZE KIERUNKI TURYSTYKI UZDROWISKOWEJ NIEMCÓW W 2012 ROKU...... 59 Wykres 33. POLSKA NA MAPIE TURYSTYKI MEDYCZNEJ W EUROPIE [%] ...... 60 Wykres 34. SZACOWANY WZROST LICZBY KURACJUSZY W OBIEKTACH UZDROWISKOWYCH UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ ...... 62 Wykres 35. ZAPOTRZEBOWANIE NA BAZĘ NOCLEGOWĄ PRZY ZAŁOŻENIU OPTYMALNEGO RUCHU TURYSTYCZNEGO ...... 63

Spis rysunków Rysunek 1. FORMY OCHRONY KRAJOBRAZU NA TERENIE UZDROWISKA WYSOWA- ZDRÓJ ...... 23 Rysunek 2. SZLAKI REKREACYJNE W OBSZARZE UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ ...... 41 Rysunek 3. GŁÓWNE CIĄGI KOMUNIKACYJNE NA OBSZARZE UZDROWISKA WYSOWA- ZDRÓJ ...... 46

PODSTAWOWE TERMINY

Jest dokumentem, aktualizowanym i przyjmowanym przez właściwą gminę uzdrowiskową, niezbędnym do ubiegania się o wsparcie ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020, w ramach osi priorytetowej 6 Plan Rozwoju Dziedzictwo regionalne, działanie 6.3 Rozwój wewnętrznych Uzdrowiska potencjałów regionu, poddziałanie 6.3.2 Wsparcie miejscowości uzdrowiskowych. W tym poddziałaniu wspierane będą inwestycje związane z budową, rozbudową ogólnodostępnej infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej zlokalizowane na terenie miejscowości uzdrowiskowych. Gmina, której obszarowi lub jego części został nadany status Gmina uzdrowiska (definicja zgodna z Ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o uzdrowiskowa lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych). Obszar, na terenie którego prowadzone jest lecznictwo uzdrowiskowe, wydzielony w celu wykorzystania i ochrony znajdujących się na jego obszarze naturalnych surowców leczniczych, spełniający warunki Uzdrowisko określone w Ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych, któremu nadano status uzdrowiska. Infrastruktura turystyczna, rekreacyjna, lecznictwa uzdrowiskowego Ogólnodostępna oraz inna infrastruktura lokalna służąca funkcjom uzdrowiskowym infrastruktura położona na terenie uzdrowiska, do której dostęp jest oferowany na uzdrowiskowa jednakowych warunkach dla wszystkich zainteresowanych. Zorganizowana działalność polegającą na udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu leczenia uzdrowiskowego albo rehabilitacji uzdrowiskowej, prowadzoną w uzdrowisku przez zakłady lecznictwa uzdrowiskowego albo poza uzdrowiskiem w szpitalach i sanatoriach Lecznictwo znajdujących się w urządzonych podziemnych wyrobiskach górniczych, uzdrowiskowe przy wykorzystaniu warunków naturalnych takich jak: a) właściwości naturalnych surowców leczniczych, b) właściwości lecznicze klimatu, w tym talassoterapia i subterraneoterapia, oraz właściwości lecznicze mikroklimatu. Urządzenia Urządzenia służące do leczniczego wykorzystania naturalnych lecznictwa surowców leczniczych oraz właściwości leczniczych klimatu. uzdrowiskowego Zakład leczniczy, w którym podmiot leczniczy wykonuje działalność leczniczą w rodzaju ambulatoryjne lub stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej, działający na obszarze uzdrowiska, utworzony w celu Zakład lecznictwa udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu lecznictwa uzdrowiskowego uzdrowiskowego albo rehabilitacji uzdrowiskowej, w ramach kierunków leczniczych i przeciwwskazań ustalonych dla danego uzdrowiska, w szczególności wykorzystujących warunki naturalne uzdrowiska przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych

I. WSTĘP - GENEZA

I.1. PLAN ROZWOJU UZDROWISKA - INFORMACJE WSTĘPNE

Plan Rozwoju Uzdrowiska jest dokumentem opracowywanym i przyjmowanym przez właściwą gminę uzdrowiskową, niezbędnym do ubiegania się o wsparcie ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020, w ramach osi priorytetowej 6. Dziedzictwo regionalne, Działanie 6.3 Rozwój wewnętrznych potencjałów regionu, podziałanie 6.3.2 Wsparcie miejscowości uzdrowiskowych.

Niniejsze opracowanie stanowi aktualizację dokumentu przyjętego uchwałą Rady Gminy Uście Gorlickie nr XVII/147/2016 z dnia 30 czerwca 2016 r. Aktualizacja została opracowana w zgodzie z metodyką aktualizacji Planu Rozwoju Uzdrowiska w ramach RPO WM na lata 2014-2020.

Dokument opracowano z udziałem lokalnej społeczności i inwestorów. Informację o konsultacjach społecznych wraz z ankietą i formularzem projektowym służącym do zgłaszania inwestycji zamieszczono na stronie internetowej gminy. Przesłano również bezpośrednie informacje do inwestorów, którzy zgłosili swoje projekty do pierwszej wersji dokumentu. W ramach konsultacji społecznych:

 Zorganizowano spotkanie z mieszkańcami miejscowości uzdrowiskowych i inwestorami,

 Przeprowadzono ankietę wśród mieszkańców i przedsiębiorców odnośnie planowanych kierunków rozwoju turystycznego.

W ramach opracowania nowej wersji dokumentu:

 Zaktualizowano dane statystyczne i pozostałe informacje w części diagnostycznej,

 Zaktualizowano listę planowanych projektów i przedsięwzięć,

 Wykaz wskaźników realizacji Planu.

I.2 STATUS PRAWNY UZDROWISKA Status prawny uzdrowisk w Polsce określa Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych (Dz.U. 2017 poz. 1056), zwana dalej Ustawą, stwierdzająca, że:

1. Uzdrowisko to teren, na którym prowadzone jest lecznictwo uzdrowiskowe, wydzielony w celu wykorzystania i ochrony znajdujących się na jego obszarze naturalnych surowców leczniczych, 2. Gmina Uzdrowiskowa to gmina, której obszarowi lub jego części został nadany status uzdrowiska w trybie określonym w Ustawie.

Aby zyskać status uzdrowiska, dany obszar musi spełniać warunki opisane w art. 34. ust. 1. Ustawy, tzn.:

1. Musi posiadać złoża naturalnych surowców leczniczych o potwierdzonych właściwościach leczniczych na zasadach określonych w Ustawie; 2. Musi leżeć w klimacie o właściwościach leczniczych potwierdzonych na zasadach określonych w Ustawie; 3. Musi być miejscem lokalizacji zakładów i urządzeń lecznictwa uzdrowiskowego, przygotowanych do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego; 4. Musi spełniać określone w przepisach o ochronie środowiska wymagania w stosunku do środowiska; 5. Musi posiadać infrastrukturę techniczną w zakresie gospodarki wodno- ściekowej, energetycznej, w zakresie transportu zbiorowego, a także prowadzić gospodarkę odpadami.

Z postanowień Ustawy (art. 41) wynika obowiązek przyjęcia statutu. Dla Uzdrowiska Wysowa-Zdrój dokument ten został nadany uchwałą nr XXII/231/2008 Rady Gminy Uście Gorlickie z dnia 27 listopada 2008 r., a następnie zmieniony uchwałą nr XXXVII/368/2009 Rady Gminy Uście Gorlickie z dnia 29 grudnia 2009 r.

Obszar uzdrowiska w całości zawiera się w granicach gminy Uście Gorlickie i obejmuje następujące jednostki:

Tabela 1. SKŁAD TERYTORIALNY UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ

JEDNOSTKA POWIERZCHNIA Sołectwo Wysowa-Zdrój, w tym: 2921 ha  wieś Wysowa-Zdrój 2019 ha  wieś Blechnarka 902 ha Sołectwo Hańczowa 2039 ha Sołectwo Ropki 936 ha ŁĄCZNIE 5896 ha Źródło: Statut uzdrowiska Wysowa-Zdrój

Zgodnie z klasyfikacją przyjętą przez Ministerstwo Zdrowia, Wysowa-Zdrój jest uzdrowiskiem górskim - położonym na wysokości powyżej 400 m n.p.m.

Teren uzdrowiska został podzielony, zgodnie z wymogami Ustawy, na następujące strefy:

 Strefa A (114 ha),  Strefa B (1666 ha),  Strefa C (4116 ha).

W art. 13 ust. 1 Ustawa wymienia 17 kierunków leczniczych, w ramach których podmioty mogą prowadzić działalność uzdrowiskową. W Statucie Uzdrowiska Wysowa- Zdrój wyznaczono 10 kierunków leczniczych:

 choroby ortopedyczno-urazowe;

 choroby układu nerwowego;  choroby reumatologiczne;  choroby górnych dróg oddechowych;  choroby dolnych dróg oddechowych;  choroby układu trawienia;  cukrzyca;  otyłość;  osteoporoza;  choroby nerek i dróg moczowych. W świetle art. 6. Ustawy, zakładami lecznictwa uzdrowiskowego są: 1. szpitale uzdrowiskowe; 2. sanatoria uzdrowiskowe; 3. szpitale uzdrowiskowe dla dzieci i sanatoria uzdrowiskowe dla dzieci; 4. przychodnie uzdrowiskowe; 5. zakłady przyrodolecznicze; 6. szpitale i sanatoria w urządzonych podziemnych wyrobiskach górniczych.

I.2. PODMIOTY PROWADZĄCE DZIAŁALNOŚĆ UZDROWISKOWĄ

Największym podmiotem prowadzącym działalność uzdrowiskową w regionie jest powstałe w 1959 roku przedsiębiorstwo "Uzdrowisko Wysowa". W 1999 roku podmiot został przekształcony na mocy ustawy z dn. 30 sierpnia 1996 roku o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych w spółkę prawa handlowego. 26 listopada 2012 roku na mocy umowy prywatyzacyjnej, Skarb Państwa sprzedał 834 250 akcji, stanowiących 87,36% kapitału zakładowego, konsorcjum polskich spółek. Następnie na mocy umowy z dn. 28 grudnia 2015 roku Skarb Państwa zbył kolejne akcje na rzecz konsorcjum (akcje niewykupione przez uprawnionych pracowników Spółki i ich spadkobierców)1.

Spółka jest właścicielem, m.in.:  Ośrodka Uzdrowiskowego "BESKID",  Ośrodka Uzdrowiskowego "Biawena",  Zakładu Przyrodoleczniczego, w którym prowadzone są zabiegi z zakresu balneologii i hydroterapii,  Rozlewni wód.

Ponadto w Uzdrowisku Wysowa-Zdrój działalność uzdrowiskową prowadzą spółki:

 Sanatorium Glinik sp. z o.o., będąca właścicielem Sanatorium Uzdrowiskowego "Glinik",  Instytut Zdrowia Człowieka sp. z o.o., będąca właścicielem Uzdrowiska Wysowa nad Parkiem.

Model i zakres działania poszczególnych podmiotów został opisany w dalszej części opracowania.

1 http://www.msp.gov.pl/dokumenty/form/2-324210805803-314_fsdexl0.pdf

I.3. FINANSOWANIE UZDROWISKA

Podstawowe regulacje odnośnie finansowania uzdrowisk przedstawiono w rozdziale 3 Ustawy. Wyróżnia się tu 3 typy osób korzystających z usług leczniczych:

1. Świadczeniobiorcy posiadający skierowanie na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację - korzystający z leczenia uzdrowiskowego na zasadach określonych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych; 2. Świadczeniobiorcy nieposiadający skierowania na leczenie; 3. Osoby inne niż świadczeniobiorcy (najczęściej nieubezpieczeni lub turyści zagraniczni).

W drugim i trzecim przypadku osoby korzystają z usług na zasadzie odpłatności, wg cennika przedstawionego przez zakład leczniczy.

I.4. WYDOBYCIE WODY MINERALNEJ

Status prawny wód mineralnych regulują przede wszystkim:

 Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. — Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 2017 poz. 2126),  Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych (Dz. U. 2011 nr 85 poz. 466),  Dyrektywa Komisji 2003/40/WE z dnia 16 maja 2003 r., ustanawiająca wykaz, stężenia graniczne i wymogi w zakresie etykietowania dla składników naturalnych wód mineralnych oraz warunki zastosowania powietrza wzbogaconego w ozon do oczyszczania naturalnych wód mineralnych i wód źródlanych. Zgodnie z Ustawą z dnia 9 czerwca 2011 r. — Prawo geologiczne i górnicze, leczniczą jest woda podziemna, która pod względem chemicznym i mikrobiologicznym nie jest zanieczyszczona, a ponadto cechuje się naturalną zmiennością cech fizycznych i chemicznych, o zawartości:

1. Rozpuszczonych składników mineralnych stałych – nie mniej niż 1000 mg/dm3 lub 2. Jonu żelazawego – nie mniej niż 10 mg/dm3 (wody żelaziste) lub 3. Jonu fluorkowego – nie mniej niż 2 mg/dm3 (wody fluorkowe) lub 4. Jonu jodkowego – nie mniej niż 1 mg/dm3 (wody jodkowe) lub 5. Siarki dwuwartościowej – nie mniej niż 1 mg/dm3 (wody siarczkowe) lub 6. Kwasu metakrzemowego – nie mniej niż 70 mg/dm3 (wody krzemowe) lub 7. Radonu – nie mniej niż 74 Bq/dm3 (wody radonowe) lub 8. Dwutlenku węgla niezwiązanego – nie mniej niż 250 mg/dm3, z tym że od 250 do 1000 mg/dm3 to wody kwasowęglowe, a powyżej 1000 mg/dm3 to szczawa;

W rozporządzeniu, w ślad za Dyrektywą Komisji 2003/40/WE z dnia 16 maja 2003 r., nie tylko uszczegółowiono wymagania odnośnie wód mineralnych, ale też opisano

zasady wprowadzenia ich do obrotu. Dotyczy to m.in. zasad oznakowania wód w przypadku wzbogacania azotem lub zakazu używania w oznakowaniu stwierdzenia, że dana woda mineralna zapobiegania chorobom lub z nich leczy.

II. STRESZCZENIE

1. Tytuł

Plan Rozwoju Uzdrowiska Wysowa-Zdrój na lata 2016 - 2023

2. Lokalizacja

Gmina Uście Gorlickie; miejscowości Wysowa-Zdrój, Blechnarka (sołectwo Wysowa- Zdrój), Hańczowa, Ropki.

3. Obszar

Obszar Uzdrowiska, zgodnie ze Statutem Uzdrowiska Wysowa-Zdrój, wynosi 5896 hektarów, na który składają się:

 Strefa A - 114 ha,  Strefa B - 1666 ha,  Strefa C - 4116 ha.

4. Czas trwania

Początek: Maj 2016 r.

Plan Rozwoju Uzdrowiska Wysowa-Zdrój na lata 2016 - 2023

5. Mapka sytuacyjna

6. Cele programu

CEL GŁÓWNY:

Wzmocnienie funkcji uzdrowiskowej i turystycznej Uzdrowiska Wysowa-Zdrój dzięki poprawie atrakcyjności inwestycyjnej, w tym poprzez rozwój ogólnodostępnej infrastruktury uzdrowiskowej, rekreacyjnej i turystycznej.

CELE SZCZEGÓŁOWE, OPERACYJNE I ZADANIA:

Cel UTRZYMANIE ISTNIEJĄCYCH I WDROŻENIE NOWYCH USŁUG szczegółowy UZDROWISKOWYCH W OBSZARZE PRODUKTÓW OPARTYCH O I FINANSOWANIE PUBLICZNE ORAZ KOMERCYJNE Cel Zbudowanie platformy marketingowo-reklamowej dla promocji usług operacyjny uzdrowiskowych i turystycznych CO.I.1 Stworzenie podmiotu oraz wyposażenie go w narzędzia i kompetencje Zadanie CO.I.1.Z1 dla realizacji działań marketingowych, reklamowych i promocyjnych, w tym stworzenie zintegrowanej platformy usług turystycznych Cel Rozbudowa infrastruktury zabiegowo-medycznej w obiektach operacyjny uzdrowiskowych oraz innych dla realizacji usług w obszarze publicznym CO.I.2. oraz komercyjnym Zadanie Zmiany planistyczne, pozwalające na rozszerzenie terenów CO.I.2.Z1 zainwestowania w usługi uzdrowiskowe Przygotowanie infrastrukturalne terenu, w tym wyposażenie go w Zadanie CO.I.2.Z2 media oraz układ drogowy, z poszanowaniem zasad ochrony środowiska

Cel Wzrost liczby miejsc leczniczych oraz poziomu świadczonych usług w operacyjny obiektach uzdrowiskowych CO.I.3. Zadanie Zwiększenie jakości przestrzeni publicznej dla rozwoju usług CO.I.3.Z1 uzdrowiskowych Zadanie Przygotowanie terenu oraz budowa obiektów o charakterze CO.I.3.Z2 uzdrowiskowym Cel Poprawa jakości środowiska naturalnego w obszarze Uzdrowiska oraz operacyjny lepsze wykorzystanie przewag, wynikających z możliwości środowiskowych CO.I.4. Zadanie Poprawa jakości powietrza poprzez działania z zakresu CO.I.4.Z1 termomodernizacji budynków i likwidacji niskiej emisji Zadanie Poprawa jakości wód gruntowych i cieków wodnych poprzez CO.I.4.Z2 rozbudowę sieci kanalizacyjnej Zadanie Rozbudowa infrastruktury wydobycia i wprowadzenia wody CO.I.4.Z3 mineralnej do obrotu ROZWÓJ BAZY INFRASTRUKTURALNEJ O CHARAKTERZE Cel REKREACYJNO-WYPOCZYNKOWYM I TURYSTYCZNYM, Z szczegółowy UWZGLĘDNIENIEM SPECYFIKI UZDROWISKOWEJ TERENU I II POTRZEB TURYSTÓW, W TYM PRZEBYWAJĄCYCH W UZDROWISKU W OKRESIE ZIMOWYM Cel Poprawa warunków dla rozwoju inwestycji w obiekty noclegowe z operacyjny uwzględnieniem potrzeb poszczególnych segmentów turystyki CO.II.1 Zadanie Zmiany planistyczne pozwalające na rozszerzenie terenów CO.II.1.Z1 zainwestowania turystycznego Przygotowanie infrastrukturalne terenu, w tym wyposażenie go w Zadanie CO.II.1.Z2 media oraz układ drogowy z poszanowaniem zasad ochrony środowiska Zadanie Stworzenie atrakcyjnej oferty inwestycyjnej i aktywne poszukiwanie CO.II.1.Z3 inwestorów Cel Rozwój oferty kulturalnej i turystycznej, w tym budowa wysokiej jakości operacyjny zaplecza infrastrukturalnego, wchodzących w skład turystycznego CO.II.2. produktu Uzdrowiska Wysowa-Zdrój Zadanie Przygotowanie terenu oraz budowa obiektów o charakterze CO.II.2.Z1 turystyczno-rekreacyjnym Zadanie Przygotowanie terenu oraz budowa zimowej infrastruktury sportowej, CO.II.2.Z2 w tym stoków narciarskich i tras narciarstwa Zadanie Podnoszenie jakości kadr dla turystyki i usług uzdrowiskowych CO.II.2.Z3 Cel Budowa i ochrona przestrzeni publicznej dla wzmocnienia oferty operacyjny turystycznej CO.II.3. Zadanie Budowa nowych i rozbudowa istniejących obszarów parkowych CO.II.3.Z1 Zadanie Ochrona terenów zielonych CO.II.3.Z2 Zadanie Przygotowanie terenu oraz budowa ścieżek rowerowych i ciągów CO.II.3.Z3 spacerowych Cel Budowa infrastruktury technicznej, w tym drogowej operacyjny CO.II.4. Zadanie Poprawa jakości lokalnych i ponadlokalnych układów CO.II.4.Z1 komunikacyjnych Zadanie Budowa trasy turystycznej na Słowację

CO.II.4.Z2

7. Środki realizacji celów

Analiza przeprowadzona w niniejszym dokumencie, a także konsultacje z lokalnymi inwestorami, zarówno z Gminą, jak i przedsiębiorcami, pozwoliły wyznaczyć następujące działania:

Instytucje i podmioty uczestniczące Lp. Nazwa zadania Koszt całkowity [zł] we wdrażaniu

1 Stworzenie Centrum Natural SPA Uzdrowisko Wysowa S.A. 6 000 000 2 Budowa hali widowiskowej Gmina Uście Gorlickie 10 000 000 Budowa stacji narciarskiej "Ostry PUH "WYSOWA-DOM" Sp. J. 3 8 000 000 Wierch" Irena Dziurna, Tadeusz Dziurny Budowa centrum rekreacyjnego z PUH "WYSOWA-DOM" Sp. J. 4 częścią gastronomiczną - "Ostry 8 000 000 Irena Dziurna, Tadeusz Dziurny Wierch" Adaptacja i modernizacja pensjonatu na potrzeby PHU "Blacharz-Dekarz" Jerzy 5 wdrożenia zabiegów leczniczych i 4 820 000 Rydarowicz odnowy biologicznej przy wykorzystaniu wody mineralnej Uruchomienie nowoczesnego centrum SPA, wspomagającego DeMar sp. z o.o. 6 3 000 000 leczenie chorób w oparciu o zasoby wód mineralnych Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej w miejscowości uzdrowiskowej Wysowa, poprzez realizację projektu Dom Handlowy Peps Bożena 7 inwestycyjnego, mającego na celu 3 000 000 Brudzińska uruchomienie nowoczesnego centrum SPA i wspomagającego leczenie chorób w oparciu o zasoby wód mineralnych Budowa zespołu rekreacyjnego z Dom Handlowy "PEPS” 8 2 000 000 elementami SPA Bożena Brudzińska PUH "WYSOWA-DOM" Sp. J. 9 Stworzenie obiektu SPA 4 000 000 Irena Dziurna, Tadeusz Dziurny Rozbudowa psychiatrycznej bazy Centrum rekreacyjno-lecznicze Glinik 10 1 680 000 zabiegowej Sp. z o.o. Modernizacja centrum Uzdrowiska Uzdrowisko Wysowa S.A. (partner - 11 6 400 000 Wysowa -Zdrój Gmina Uście Gorlickie) Ośrodek szkoleniowo-rekreacyjny Witold Ślirz (przedsiębiorca, 12 dla sportów rowerowych i jednoosobowa działalność 1200000 narciarskich gospodarcza) Budowa minibrowaru 13 Uzdrowisko Wysowa S.A. 1 500 000 uzdrowiskowego Budowa ścieżek narciarstwa 14 biegowego wraz z infrastrukturą Uzdrowisko Wysowa S.A. 1 800 000 dodatkową Budowa muzeum rozlewnictwa, 15 połączonego z centrum informacji Uzdrowisko Wysowa S.A. 1 500 000 turystycznej 16 Budowa piramidy uzdrowiskowej Uzdrowisko Wysowa S.A. 1 000 000 17 Wysowa Fitness Club – Stowarzyszenie Integracji Społecznej 1 000 000

uzdrowiskowe centrum "Rodzina" (w partnerstwie z aktywności ruchowej Wiesławem Potępą - przedsiębiorcą) Firma Turystyczno- Usługowa 18 Budowa zagrody w stylu country 80 000 OSŁAWA M.Mojsiejuk, J.Lisowicz Budowa infrastruktury dla 300 000 turystyki rowerowej, w tym 19 Gmina Uście Gorlickie (75000 - ścieżek i tras rowerowych oraz kwalifikowane) systemu wypożyczania rowerów 20 Budowa tężni Uzdrowisko Wysowa S.A. 100 000 Wytyczenie nowych ścieżek 21 Gmina Uście Gorlickie 500 000 konnych

III. CHARAKTERYSTYKA OBECNEJ SYTUACJI NA OBSZARZE UZDROWISKA

III.1. POŁOŻENIE

Uzdrowisko Wysowa-Zdrój w całości położone jest na terenie gminy Uście Gorlickie, w powiecie gorlickim. Południowo-wschodnia i południowo-zachodnia granica sołectwa Wysowa-Zdrój pokrywa się w miejscowościach Blechnarka i Wysowa-Zdrój z granicą polsko-słowacką.

Północna granica Uzdrowiska przebiega ok. 3 km od brzegu jeziora Klimkowskiego. Natomiast ok. 10 km na wschód od Uzdrowiska rozpoczyna się teren Magurskiego Parku Narodowego.

Zgodnie z systematyką subregionalną, Uzdrowisko położone jest w Subregionie sądeckim, na który składają się miasto Nowy Sącz oraz powiaty: gorlicki, limanowski i nowosądecki.

Tabela 2. ODLEGŁOŚCI Z WYBRANYCH MIAST DO UZDROWISKA

POLSKA ZAGRANICA MIASTO ODLEGŁOŚĆ MIASTO ODLEGŁOŚĆ Krynica 17 km Koszyce 81 km Nowy Sącz 42 km Lwów 210 km Tarnów 66 km Ostrawa 215 km Rzeszów 90 km Budapeszt 267 km Kraków 122 km Bratysława 331 km Przemyśl 132 km Brno 333 km Kielce 177 km Wiedeń 378 km Katowice 195 km Praga 490 km Źródło: Pomiar własny

III.2. DEMOGRAFIA

Wg danych Głównego Urzędu Statystycznego na koniec 2016 roku gminę Uście Gorlickie zamieszkiwało 6815 osób. W przeciwieństwie do reszty kraj obserwuje się tu wzrost demograficzny - o prawie 3% w okresie od 2010 do 2016 roku. Współczynnik osób w wieku poprodukcyjnym w gminie wynosi wg najświeższych danych 14,6%, podczas gdy średnia dla kraju to ponad 20%. W wieku przedprodukcyjnym znajduje się 22,7% mieszkańców Uścia Gorlickiego, podczas gdy w kraju średnia to niespełna 18%. Pomimo pozytywnych współczynników obserwuje się negatywne tendencje w zmianach struktury wieku mieszkańców - spada liczba osób w wieku przedprodukcyjnym, a rośnie w wieku poprodukcyjnym, chociaż należy podkreślić, że proces jest wolniejszy niż w kraju.

Wykres 1. LICZBA MIESZKAŃCÓW GMINY UŚCIE GORLICKIE W LATACH 2010 - 2016

Źródło: GUS

Tabela 3. STRUKTURA WIEKU MIESZKAŃCÓW GMINY UŚCIE GORLICKIE W LATACH 2014 - 2016 [%] WIEK PRZEDPRODUKCYJNY PRODUKCYJNY POPRODUKCYJNY 2014 22,9 63,1 14,1 2015 22,9 62,8 14,3 2016 22,7 62,6 14,6 Źródło: GUS

Dane odnośnie faktycznej liczby mieszkańców poszczególnych miejscowości Uzdrowiska badano na potrzeby opracowania Gminnego Programu Rewitalizacji. łącznie w Wysowej-Zdroju, Blechnarce, Hańczowej i Ropkach mieszkało pod koniec 2016 roku 1359 osób.

Tabela 4. LICZBA MIESZKAŃCÓW UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ

MIEJSCOWOŚĆ LICZBA MIESZKAŃCÓW Wysowa-Zdrój 748 Blechnarka 53 Hańczowa 520 Ropki 38 ŁĄCZNIE 1359 Źródło: Diagnoza służąca wyznaczeniu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji dla gminy Uście Gorlickie

W zestawieniu ze znaczną powierzchnią gminy Uście Gorlickie (287,7 km2), a także samego Uzdrowiska (59,5 km2), liczbę stałych mieszkańców należy uznać za niewielką. Zagęszczenie wynosi odpowiednio 23,8 os/km2 dla całej gminy oraz 23,9 os/km2 dla Uzdrowiska.

III.3. WARUNKI ŚRODOWISKOWE

STAN POWIETRZA

Bezpośrednio w obszarze Uzdrowiska nie prowadzi się monitoringu jakości środowiska. Najbliższe stacje pomiarowe, mierzące stężenie pyłu zawieszonego PM 10 i benzo(a)pirenu działają w Gorlicach i Muszynie. Stacja w Muszynie, posiadającej podobnie jak Uście Gorlickie status gminy uzdrowiskowej, nie odnotowała w 2015 roku przekroczeń norm ww. zanieczyszczeń.

W Gorlicach w czasie sezonu grzewczego w 2016 roku odnotowano niewielkie przekroczenia dopuszczalnego poziomu stężenia w powietrzu pyłu PM 10, ale jedynie w styczniu. Zanotowano również przekroczenia dopuszczalnego stężenia benzo(a)pirenu w pyle PM 10, z tym że w Małopolsce, gdzie zanieczyszczenie to jest powszechne, powiat gorlicki wykazuje najniższe stężenie.

Wykres 2. STĘŻENIE PM 10 W POWIETRZU W GORLICACH W 2016 ROKU

Źródło: monitoring.krakow.pios.gov.pl

Wykres 3. STĘŻENIE BENZO(A)PIRENU W POWIETRZU W GORLICACH W 2016 r.

Źródło: monitoring.krakow.pios.gov.pl

Wykres 4. ŚREDNIE STĘŻENIE BENZO(A)PIRENU W PM 10 W MAŁOPOLSCE W 2017 r.

Źródło: monitoring.krakow.pios.gov.pl

Wykres 5. ŚREDNIE STĘŻENIE PM 10 W POWIETRZU W MAŁOPOLSCE W 2017 r.

Źródło: monitoring.krakow.pios.gov.pl

Zlokalizowana w Szymbarku (gmina Gorlice) stacja, mierząca zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem siarki, tlenkami azotu i ozonem, nie odnotowała w tym zakresie przekroczeń dopuszczalnych norm.

STAN ZASOBÓW WODNYCH

Głównym ciekiem wodnym na terenie gminy jest rzeka Ropa. Przepływa ona przez terytorium Uzdrowiska, a na wysokości miasta Uście Gorlickie zasila Jezioro Klimkowskie (Zbiornik Klimkówka).

Podstawą oceny jakości wód jest Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. 2016 poz. 1187). Stan ekologiczny fragmentu jednolitej części wód powierzchniowych, będącego obszarem chronionym, klasyfikuje się na podstawie danych uzyskanych w wyniku realizacji badań monitoringowych w reprezentatywnym punkcie monitorowania stanu

lub potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych.

Tabela 5. WYNIKI POMIARU JAKOŚCI WODY W PUNKCIE KONTROLNO-POMIAROWYM ROPA- WYSOWA-ZDRÓJ W 2016 ROKU

STAN / STAN NAZWA POTENCJAŁ CHEMICZNY W OCENA STANU OCENIANEJ NAZWA PUNKTU EKOLOGICZNY W PPK JCWP JEDNOLITEJ POMIAROWO- PPK MONITORINGU CZĘŚCI KONTROLNEGO MONITORINGU OBSZARÓW WODY OBSZARÓW CHRONIONYCH CHRONIONYCH Ropa do UMIARKOWANY Ropa - Wysowa PONIŻEJ STANU Zbiornika STAN ZŁY Zdrój DOBREGO Klimkówka EKOLOGICZNY Źródło: "Klasyfikacja stanu ekologicznego / potencjału ekologicznego i stanu chemicznego oraz ocena JCWP w województwie małopolskim za 2016 r. "

Zgodnie z ww. rozporządzeniem przyjmuje się, że wymogi dla obszaru chronionego są spełnione, jeżeli wyniki oceny wykonanej na podstawie danych z punktu monitoringu obszarów chronionych wskazują na dobry stan chemiczny i jednocześnie na przynajmniej dobry stan ekologiczny lub potencjał ekologiczny. Dlatego należy stwierdzić, że woda z punktu pomiarowo-kontrolnego Ropa - Wysowa-Zdrój nie spełnia wymogów dla obszarów chronionych.

Przeprowadzona przez WIOŚ w Krakowie ocena wód, wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, pozwoliła przyporządkować wody rzeki Ropy na wysokości Wysowej-Zdroju do grupy A2, przy czym wody nadające się do spożycia mieszczą się w przedziale A1 - A3.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dn. 27 listopada 2002 r.2 kategoria A2 oznacza wodę wymagającą typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowania końcowego).

FORMY OCHRONY PRZYRODY

Uzdrowisko w całości znajduje się w granicach Południowomałopolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 „Beskid Niski”. Opis poszczególnych form ochrony przyrody przedstawiono poniżej.

2 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia

Tabela 6. FORMY OCHRONY PRZYRODY NA TERENIE GMINY UŚCIE GORLICKIE

FORMA OCHRONY PRZYRODY OPIS Południowomałopolski obszar Obszar znajduje się w granicach powiatów gorlickiego, chronionego krajobrazu nowosądeckiego, nowotarskiego, limanowskiego, suskiego i myślenickiego - łączna powierzchnia to 364 176 ha. Wprowadzono tu zakaz: 1) zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk, złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką; 2) realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.); 3) likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych. Obszar specjalnej ochrony Obszar rozpościera się na terenie powiatów gorlickiego i ptaków natura 2000 „Beskid nowosądeckiego. Występuje tu co najmniej 40 gatunków Niski” (kod plb 180002) ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 18 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Beskid Niski charakteryzuje się największą w Polsce, i prawdopodobnie w całej Unii Europejskiej, liczebnością orlika krzykliwego i puszczyka uralskiego. Jest to jedna z najważniejszych w Polsce ostoi orła przedniego, bociana czarnego, dzięciołów - zielonosiwego, białogrzbietego, białoszyjego, trójpalczastego oraz muchołówki małej. Powierzchnia obszaru to 64 944,6 ha. Pomnik przyrody Spośród 5 pomników przyrody, położonych na terenie gminy Uście Gorlickie, jeden znajduje się w granicach terenu Uzdrowiska. Jest to lipa drobnolistna (Tilia cordata) położona w Wysowej-Zdroju, przy zabytkowej cerkwi grekokatolickiej pod wezwaniem św. Michała Archanioła. Drzewo ma obwód ponad 5 metrów i wysokość 30 metrów. Źródło: krakow.rdos.gov.pl/formy-ochrony-przyrody

Rysunek 1. FORMY OCHRONY KRAJOBRAZU NA TERENIE UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ

Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl

Obszar chronionego krajobrazu Natura 2000 - obszary siedliskowe

WNIOSKI Na tle innych obszarów Małopolski, parametry środowiskowe w Uzdrowisku Wysowa- Zdrój są zadowalające, czemu sprzyja restrykcyjna ochrona w ramach obszaru chronionego krajobrazu oraz obszaru Natura 2000, a także niewielkie zagęszczenie ludności. Poniżej oczekiwań oceniana jest jedynie jakość wody w rzece Ropa.

III.4. GOSPODARKA

W związku z tym, że gmina Uście Gorlickie tradycyjnie była obszarem rolniczym, nie występują tu duże zakłady przemysłowe i produkcyjne. W porównaniu z centralnymi powiatami Małopolski rolnictwo odgrywa tu stosunkowo istotną rolę, a co więcej - obserwuje się w tym względzie ożywienie. Z przedstawionych poniżej parametrów

gospodarki rolnej, można wnioskować o specjalizacji lokalnych gospodarstw w hodowli bydła i koni.

Tabela 7. WYBRANE PARAMETRY ROLNICTWA GMINY UŚCIE GORLICKIE W LATACH 2002 I 2010

PARAMETR 2002 2010 ZMIANA Gospodarstwa rolne 1215 1176 3,2% Gospodarstwa z areałem 214 182 15,0% powyżej 10 ha Powierzchnia gruntów pod 634 1053,76 66,2% zasiewami Sztuki bydła 619 4441 617,4% Konie 183 567 209,8% Źródło: GUS

Obserwuje się też proces konsolidacji, polegający na znacznym wzroście powierzchni w sektorze największych gospodarstw rolnych.

Wykres 6. OGÓLNA POWIERZCHNIA W Wykres 7. ŚREDNIA POWIERZCHNIA W SEKTORZE GOSPODARSTW O AREALE SEKTORZE GOSPODARSTW O AREALE POWYŻEJ 10 ha POWYŻEJ 10 ha

Źródło: GUS, Powszechny Spis Rolny 2002 i 2010

Pod względem kryterium zatrudnienia gospodarka gminy jest zdominowana przez mikrofirmy (zatrudniające do 9 osób). Spośród 640 podmiotów gospodarki narodowej (prywatnych i publicznych), 617 zalicza się właśnie do tej kategorii.

Tabela 8. STRUKTURA PODMIOTÓW GOSPODARKI NARODOWEJ W GMINIE UŚCIE GORLICKIE 0 - 9 10 - 49 50 - 249 PRACOWNIKÓW PRACOWNIKÓW PRACOWNIKÓW

LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARKI 617 20 3 NARODOWEJ Źródło: GUS

Proces specjalizacji obserwowany jest nie tylko w obszarze działalności rolniczej. Jak wynika z poniższego zestawienia, blisko 40% podmiotów działała w obszarze budownictwa.

Wykres 8. STRUKTURA BRANŻOWA PODMIOTÓW GOSPODARKI NARODOWEJ W UŚCIU GORLICKIM

Źródło: GUS

Charakter struktury podmiotów gospodarczych wynika przede wszystkim z faktu, iż gmina leży w obszarze funkcjonalnym Gorlic. Jak zauważono w „Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Miasta Gorlice”, ok. 47% osób zatrudnionych w mieście dojeżdża do pracy spoza jego granic, przy czym największy udział mają tu osoby z okolicznych gmin. Samo miasto stanowi ośrodek III rzędu – ma znaczenie ponadlokalne i jako takie oddziałuje na południowo-wschodnią część województwa małopolskiego3. W pracy „Badanie funkcji, potencjału oraz trendów rozwojowych miast w województwie małopolskim”4 autorzy szacują, że obszar funkcjonalny miasta Gorlice, w granicach którego mieszka 28,5 tys. osób, obejmuje na poziomie lokalnym ok. 85 tys. osób, a na poziomie ponadlokalnym - ok. 98 tys. osób.

W rezultacie część usług jest świadczona mieszkańcom gminy Uście Gorlickie w mieście Gorlice. Z kolei firmy z terenu gminy działają w całym obszarze funkcjonalnym. Tezę o specjalizacji gminy w kierunku budowlanym, wynikającej z powiązań z głównym ośrodkiem regionu, potwierdza poniższe zestawienie.

Wykres 9. UDZIAŁ FIRM BUDOWLANYCH W OGÓLNEJ LICZBIE PODMIOTÓW GOSPODARKI NARODOWEJ W GMINIE UŚCIE GORLICKIE I MIEŚCIE GORLICE (2016 r.)

3 „Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Miasta Gorlice w perspektywie 2020+”, 4 „Badanie funkcji, potencjału oraz trendów rozwojowych miast w województwie małopolskim” Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Instytut Spraw Publicznych Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2010r.

Źródło: GUS, obliczenia własne

Odnośnie obszaru samego Uzdrowiska, największe zagęszczenie podmiotów gospodarki narodowej (podmiotów prywatnych i publicznych) występuje we wsiach Wysowa-Zdrój i Hańczowa.

Na potrzeby Planu przeanalizowano podmioty zarejestrowane w rejestrze REGON w sekcjach I, Q, R, tzn. świadczące usługi w zakresie zakwaterowania, gastronomii, rekreacji i kultury, zdrowia itp. Niemal wszystkie firmy zarejestrowane są we wsi Wysowa-Zdrój (16 podmiotów). W pozostałych wsiach Uzdrowiska działalność usługowa nie występuje lub występuje w ograniczonym zakresie.

Tabela 9. STRUKTURA GOSPODARCZA NA TERENIE UZDROWISKA W 2016 ROKU

SEKCJA I - DZIAŁALNOŚĆ SEKCJA R - LICZBA ZWIĄZANA Z SEKCJA Q - OPIEKA DZIAŁALNOŚĆ PODMIOTÓW SOŁECTWO ZAKWATEROWANIEM I ZDROWOTNA I ZWIĄZANA Z KULTURĄ, GOSPODARKI USŁUGAMI POMOC SPOŁECZNA ROZRYWKĄ I NARODOWEJ GASTRONOMICZNYMI REKREACJĄ Wysowa- 95 7 5 4 Zdrój Blechnarka 3 0 0 0 Hańczowa 53 0 0 3 Ropki 3 1 0 0 ŁĄCZNIE 154 8 5 7 Źródło: GUS, opracowanie własne

Największym pracodawcą w Uzdrowisku jest przedsiębiorstwo Uzdrowisko Wysowa S.A. Spółka zatrudniała na koniec 2015 roku 147 osób.

O ile większa część gminy specjalizuje się w budownictwie i rolnictwie, o tyle w ostatnich latach na terenie Uzdrowiska zarysowała się wyraźna tendencja, polegająca na specjalizacji lokalnych podmiotów w działalności turystycznej. Ogólna liczba podmiotów pozostawała w ostatnich latach na podobnym poziomie - wahała się w granicach 155 - 169, jednak liczba firm z branży turystycznej i powiązanych (sekcje PDK 2007 I, Q, R, systematycznie wzrastała - z 13 podmiotów do 20.

Podstaw dla tego zjawiska należy upatrywać w poprawiających się w ostatnich latach warunkach świadczenia usług uzdrowiskowo-turystycznych, a wynikających ze znacznych inwestycji w infrastrukturę uzdrowiskową i turystyczną (zakres dotychczasowych inwestycji podano w dalszej części opracowania).

Wykres 10. UDZIAŁ FIRM Z OBSZARU TURYSTYKI* W OGÓLNEJ LICZBIE PODMIOTÓW W UZDROWISKU WYSOWA-ZDRÓJ

Źródło: GUS, obliczenia własne

*Jako firmę z obszaru turystyki należy rozumieć podmioty sklasyfikowane w PKD 2007 w sekcjach I, Q, R.

Poziom bezrobocia w powiecie gorlickim liczony jako stosunek liczby zarejestrowanych bezrobotnych do ogółu osób w wieku produkcyjnym wynosi 5,6%. Należy przy tym zauważyć, że najniższy poziom bezrobocia notowany jest w gminach Ropa i Uście Gorlickie - odpowiednio 3,8% i 3,9%. Na terenie samego Uzdrowiska problem społeczny bezrobocia ma marginalny charakter.

Wykres 11. ODSETEK ZAREJESTROWANYCH BEZROBOTNYCH W OGÓLNEJ LICZBIE OSÓB W WIEKU PRODUKCYJNYM W 2016 ROKU

Źródło: GUS, obliczenia własne

KOMERCYJNE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW WODY MINERALNEJ

W Uzdrowisku zlokalizowane są bogate źródła wody mineralnej, w tym wody leczniczej. Poszczególne odwierty scharakteryzowano za "Planem odnowy miejscowości Wysowa- Zdrój na lata 2011 - 2018".

Tabela 10. ODWIERTY WODY MINERALNEJ W UZDROWISKU WYSOWA-ZDRÓJ

NAZWA GŁĘBOKOŚĆ PARAMETRY WODY ODWIERTU [m] Józef I 6 0,26% szczawa wodorowęglanowo – chlorkowo – sodowa, żelazista, borowa. Słone 14,9 0,20% szczawa wodorowęglanowo – sodowo – wapniowa, żelazista, borowa. Józef II 29,3 0,51% szczawa wodorowęglanowo – chlorkowo – sodowa, żelazista, borowa. Henryk W-11 50 0,60% szczawa wodorowęglanowo – chlorkowo – sodowo – borowa. Bronisław 18,3 0,16% szczawa wodorowęglanowo – sodowo – wapniową, żelazisto, magnezowo, borową. Aleksandra 100 2,44% szczawa wodorowęglanowo – chlorkowo – sodowa, bromkowa, jodkowa, żelazista, borowa. Anna W-13 40 1,59% szczawa wodorowęglanowo – chlorkowo – sodowa, jodkowa, bromkowa, borowa. Franciszek W- 50 1,83% szczawa wodorowęglanowo – chlorkowo – sodowa, 14 jodkowa, bromkowa, borowa. W-12 40 0,40% szczawa wodorowęglanowo – chlorkowo – sodowo – wapniowa, żelazista, borowa. W-24 40 0,14% szczawa wodorowęglanowo – sodowo – wapniowa, żelazista, borowa. W-15 80 0,95% szczawa wodorowęglanowo – chlorkowo – sodowa, bromkowa, jodkowa, borowa, siarczkowa. W-16 76 0,44% szczawa wodorowęglanowo – chlorkowo – sodowa, bromkowa, borowa. Źródło: Plan odnowy miejscowości Wysowa-Zdrój na lata 2011-2018

Koncesję na wydobycie wód mineralnych z eksploatowanych złóż posiada przedsiębiorstwo Uzdrowisko Wysowa S.A. (termin ważności koncesji - do 2032 r.). Produkcja odbywa się w dwóch rozlewniach:  W rozlewni nr 1, w której produkowane są wody i napoje w opakowaniach szklanych;  W rozlewni nr 2, w której produkowane są wyroby w opakowaniach PET (z politereftalanu etylenu).5

Tabela 11. DOSTĘPNE W SPRZEDAŻY WODY MINERALNE Z WYSOWEJ-ZDROJU

NAZWA PARAMETRY WSKAZANIA W LECZENIU HANDLOWA LECZNICZE WODY MINERALNE Franciszek Suma składników stałych: 14814 Choroby wrzodowe, przewlekłe

5 www.uzdrowisko-wysowa.pl

(odwiert mg/l, w tym: nieżyty żołądka i dwunastnicy, Franciszek  Wodorowęglany – 7853 mg/l dyskineza dróg żółciowych, zaparcia, W-14 )  Sód Na+ – 4040 mg/l niedobór jodu.  Chlorki MgCl- – 2162,9 mg/l Henryk Suma składników stałych – 5225 mg/l, Choroby dwunastnicy, wrzody żołądka (odwiert w tym: i zaburzenia układu przemiany materii, Henryk W-  Wodorowęglany – 2989 mg/l cukrzyca, schorzenia dróg żółciowych 11)  Sód Na+ – 1231 mg/l oraz niedobór jodu.  Chlorki MgCl- – 585 mg/l Józef Suma składników stałych – 2156 mg/l, Stany zapalne dróg moczowych, (odwiert w tym: kamica nerkowa, dna moczanowa i Józef II)  Wodorowęglany – 1281 mg/l inne choroby urologiczne.  Sód Na+ – 416,8 mg/l  Chlorki MgCl- – 212 mg/l WODY MINERALNE Wysowianka Ogólna zawartość rozpuszczonych B/d (odwiert W- składników 2896,3 mg/l, w tym: 24) Sodowy - 619,9 Wapniowy - 142,5 Magnezowy - 47,9

Wysowianka Ogólna zawartość rozpuszczonych B/d - Zdrój składników 525 mg/l Źródło: Uzdrowisko Wysowa S.A.

III.5. SYTUACJA FINANSOWA GMINY

Gmina notuje bardzo wysokie dochody. W przeliczeniu na jednego mieszkańca są one wyższe o 22% od średniej w Małopolsce i o 40% od średniej powiatu gorlickiego. W 2016 roku pod tym względem Gmina notowana była na 4 miejscu w województwie małopolskim, ustępując jedynie miastom: Krakowowi, Nowemu Sączowi i Tarnowowi. Obserwuje się przy tym poprawę parametru w ostatnich latach.

Poniżej wymieniono istotne z punktu widzenia Uzdrowiska wydatki zaplanowane w Wieloletniej Prognozie Finansowej Gminy Uście Gorlickie na okres 2017-2027.

Tabela 12. WYDATKI ODNOŚNIE UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ UWZGLĘDNIONE W UCHWALE BUDŻETOWEJ GMINY UŚCIE GORLICKIE

ZADANIE PLANOWANE WYDATKI [ZŁ] Rozbudowa potencjału uzdrowiskowego Uzdrowiska Wysowa w 4 725 931,30 oparciu o bogactwo wód mineralnych Beskidu Niskiego - Rewitalizacja obszaru Uzdrowiska Wysowa-Zdrój 6 000 000,00 Źródło: Uchwała Budżetowa Gminy Uście Gorlickie na 2016 r.

Ponadto planuje się prowadzenie mniejszych prac infrastrukturalnych, zwłaszcza dot. gminnej sieci drogowej. Gmina Uście Gorlickie posiada Wieloletnią Prognozę Finansową na lata 2016 - 2027.

Źródło: GUS

Tabela 13. DOCHODY GMINY UŚCIE GORLICKIE W PRZELICZENIU NA MIESZKAŃCA - POZYCJA W WOJEWÓDZTWIE I W KRAJU 2015 2016

PARAMETR 2010 2011 2012 2013 2014 Pozycja w województwie 11 14 8 6 4 4 4 małopolskim Źródło: GUS

POZYSKANE ŚRODKI UE

W latach 2004-2006 i 2007-2013 to Gmina Uście Gorlickie była podmiotem realizującym największe projekty z udziałem środków unijnych. Istotny jest przy tym fakt, iż w przeważającej części projekty te dotyczyły turystyki i rekreacji lub budowy infrastruktury, umożliwiającej rozwój tych obszarów. Z danych zamieszczonych na przygotowanym przez Ministerstwo Rozwoju portalu mapadotacji.gov.pl wynika, że połowa z dwunastu dofinansowanych projektów, realizowanych przez Gminę Uście Gorlickie, bezpośrednio dotyczyła obszaru Wysowej-Zdroju. Łącznie zrealizowano projekty na kwotę 27 mln złotych, z czego ok. połowę pozyskano w ramach finansowania zewnętrznego.

W początkach perspektywy 2014 - 2020 dwa projekty nakierowane na rozwój firmy przeprowadziło przedsiębiorstwo Uzdrowisko Wysowa S.A. W latach 2016 - 2017 Gmina, a także podmioty prywatne pozyskiwały środki na realizację inwestycji turystycznych. Szczegóły odnośnie finansowania projektów przedstawiono w tabelach poniżej.

Tabela 14. WYBRANE ZREALIZOWANE PROJEKTY W GMINIE UŚCIE GORLICKIE WSPÓŁFINANSOWANE ZE ŚRODKÓW UNIJNYCH

PROJEKT WARTOŚĆ PROJEKTU KWOTA DOFINANSOWANIA GMINA UŚCIE GORLICKIE Odnowa centrum Wysowej- Zdroju - modernizacja parku 6 369 958,99 4 435 393,82 zdrojowego wraz z dojazdową infrastrukturą drogową Park wodny w Wysowej- 10 561 859,36 3 649 422,95 Zdroju Modernizacja sieci wodociągowej, stacji 1 746 453,92 1 309 840,44 uzdatniania wody, ujęcia wody w Wysowej Zdroju Przebudowa drogi gminnej Wysowa Zdrój - Huta 1 579 304,02 1 184 478,00 Wysowska 2 etap dł. 2149 m. Czas na aktywność w gminie 976 881,97 830 349,67 Uście Gorlickie Budowa budynku gimnazjum 2 768 211,59 635 767,55 w Brunarach Budowa pijalni wód mineralnych w Wysowej- 1 197 783,07 633 174,04 Zdroju

Rozbudowa sieci kanalizacji 1 251 153,00 275 922,56 sanitarnej w Wysowej-Zdroju Remont infrastruktury sportowej w miejscowości 396 892,00 233 403,00 Uście Gorlickie Masz szansę 216 686,00 184 183,10 Indywidualizacja procesu nauczania w gminie Uście 210 000,00 178 500,00 Gorlickie Szansa na lepsze jutro 49 798,00 42 328,30 ŁĄCZNIE 27 065 183,83 13 592 763,43 UZDROWISKO WYSOWA S.A. Wzrost konkurencyjności Uzdrowiska Wysowa S.A. przez uruchomienie produkcji 7 781 103,00 1 666 637,50 innowacyjnych napojów funkcjonalnych i promocji zdrowego stylu życia. Poprawa jakości powietrza poprzez wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w 5 975 250,79 927 931,69 Sanatorium Uzdrowiskowym Biawena w Wysowej - Zdroju ŁĄCZNIE 13 756 353,79 2 594 569,19 Źródło: www.mapadotacji.gov.pl, opracowanie własne

Od momentu uchwalenia poprzedniej wersji PRU, Gmina, a także inne podmioty aplikowały o środki na rozwój oferty turystycznej, przede wszystkim w obszarze Uzdrowiska.

TABELA 15. PROJEKTY PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI W NAJBLIŻSZYCH LATACH PROJEKT WARTOŚĆ KWOTA DOFINANSOWANIA PROJEKTU Zagospodarowanie Zbiornika Ok. 3,949 mln Projekt realizowany w partnerstwie z gminą Klimkówka. zł (po stronie Ropa zakłada w zakresie gminy Uście gminy Uście Gorlickie budowę wielofunkcyjnych tras Projekt realizowany w Gorlickie) turystycznych przy drogach powiatowych i partnerstwie z Gminą Ropa gminnych w miejscowościach Brunary, Czarna, Hańczowa, Kwiatoń i Smerekowiec.

Utworzenie Dziennego Domu 998 252,5 ZŁ Projekt ma na celu utworzenie Dziennego Opieki Medycznej w Domu Opieki Medycznej w Wysowej-Zdroju, Wysowej-Zdroju w wydzielonej części budynku szpitala uzdrowiskowego Beskid, w Wysowej-Zdroju. W jego rezultacie powstało 15 miejsc opieki nad osobami zależnymi. W ramach realizacji Projekt realizowany przez projektu m.in. dostosowano pomieszczenia - podmiot: Jadwiga Grądalska pokój z dwoma łóżkami dla osób leżących, N ZOZ Medyk toaletę i aneks kuchenny. Zakupiono również wyposażenie dla opieki nad osobami potrzebującymi.

Rozbudowa potencjału 9 652 735,30 zł W projekcie zaplanowano: uzdrowiskowego Uzdrowiska Wysowa w oparciu o  Stworzenie centralnej bazy zabiegowej bogactwo wód Beskidu w Ośrodku Biawena oraz udostępnienie Niskiego jej klientom zewnętrznym, a także stworzenie w obiekcie minicentrum Projekt partnerski Gminy odnowy biologicznej. Uście Gorlickie i Przedsiębiorstwa Wysowa  Modernizację gminnych terenów S.A. rekreacyjnych, a także rozwój podstawowej infrastruktury technicznej w obszarze Uzdrowiska.

III.6. TURYSTYKA Aktem regulującym zasady świadczenia usług turystycznych w kraju jest Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (od 1 lipca 2018 r. - o usługach hotelarskich oraz usługach pilotów wycieczek i przewodników turystycznych). Zawarto w niej następujące definicje:

Usługi turystyczne - usługi przewodnickie, usługi hotelarskie oraz wszystkie inne usługi świadczone turystom lub odwiedzającym.

Turysta - osoba, która podróżuje do innej miejscowości poza swoim stałym miejscem pobytu na okres nieprzekraczający 12 miesięcy, dla której celem podróży nie jest podjęcie stałej pracy w odwiedzanej miejscowości i która korzysta z noclegu przynajmniej przez jedną noc.

Opierając się na powyższych definicjach przyjmuje się, że w zakres usług turystycznych zalicza się zarówno usługi świadczone w obiektach uzdrowiskowych, w pozostałych obiektach noclegowych, jak i w ramach oferty skierowanej do osób przybywających na teren Uzdrowiska, a nie korzystających z noclegów. Turystami są osoby korzystające z usług świadczonych w obiektach noclegowych, niezależnie od sposobu finansowania pobytu (ze środków publicznych lub prywatnych). W skład obszaru turystyki na obszarze Uzdrowiska Wysowa-Zdrój wchodzą:

 Turystyka uzdrowiskowa,  Pozostałe rodzaje turystyki, w tym turystyka: o Wypoczynkowa, o Spa&wellness, o Krajoznawcza, o Konferencyjna, o Religijna, o Kwalifikowana, w tym: . Piesza, . Rowerowa,

. Konna. Podział ten wynika z dostępności poszczególnych typów bazy noclegowej, w szczególności w obiektach uzdrowiskowych, a także dostępnej infrastruktury. Należy przy tym zauważyć, że obiekty uzdrowiskowe często wykorzystywane są w celach realizacji pozostałych typów usług turystycznych (turystyki spa&wellness, konferencyjnej itp.). Jak wskazano wcześniej, liczba podmiotów gospodarczych, działających w obszarze turystyki i pokrewnych, systematycznie rośnie, przy czym głównym centrum usług turystycznych jest miejscowość Wysowa-Zdrój.

Tabela 16. BAZA NOCLEGOWA GMINY UŚCIE GORLICKIE W 2014 ROKU

CECHA OGÓŁEM UZDROWISKOWE POZOSTAŁE Obiekty ogółem VII 17 4 13 Obiekty całoroczne VII 15 4 11 Miejsca noclegowe ogółem VII 902 594 308 Miejsca noclegowe całoroczne VII 857 594 263 Korzystający z noclegów ogółem I-XII 17597 11680 5917 Udzielone noclegi ogółem I-XII 199289 182027 17262 Źródło: GUS Tabela 17. OŚRODKI NOCLEGOWE W UZDROWISKU

OŚRODEK SZACUNKOWA LICZBA MIEJSC NOCLEGOWYCH BAZA NOCLEGOWA - UZDROWISKOWA "BIAWENA" WYSOWA-ZDRÓJ 200 "BESKID" WYSOWA-ZDRÓJ 130 "GLINIK" WYSOWA-ZDRÓJ 140 INSTYTUT ZDROWIA CZŁOWIEKA WYSOWA-ZDRÓJ 136 ŁĄCZNIE 606 BAZA NOCLEGOWA - POZOSTAŁA KARCZMA REGIONALNA-HOTEL „GOŚCINNA CHATA” 26-40 OŚRODEK WYPOCZYNKOWY „CZTERY PORY ROKU” - b/d WYSOWA-ZDRÓJ OŚRODEK WYPOCZYNKOWY "GAJ" 20 - 26 HOTEL - KAWIARNIA "STARY DOM ZDROJOWY" 14 WYSOWA-ZDRÓJ OŚRODEK WCZASÓW RODZINNYCH "ZACISZE" - b/d DOMKI CAMPINGOWE WYSOWA-ZDRÓJ PENSJONAT "ANNA MARIA" 20 PENSJONAT "RAMIS" 21 POKOJE GOŚCINNE "JULIA" 22 TRZY CHATKI – DOMKI CAŁOROCZNE b/d DOM "ORANGE" 5 WERANDA WANDY 4 POKOJE GOŚCINNE „U SYLWESTRA” 9 "WYSOWA DWÓR" b/d Źródło: www.usciegorlickie.pl

W skali województwa poziom wykorzystania miejsc noclegowych w obiektach uzdrowiskowych jest najwyższy, spośród wszystkich typów obiektów noclegowych.

W województwie małopolskim średnie obłożenie dla wszystkich rodzajów obiektów wynosi 36%. W przypadku obiektów uzdrowiskowych - 77,7%. Zdecydowanie najniższy poziom wykorzystania bazy notuje się w obiektach agroturystycznych - 7,6%.

Wykres 12. WYKORZYSTANIE MIEJSC NOCLEGOWYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W 2014 ROKU DLA WYBRANYCH TYPÓW OBIEKTÓW [%]

Źródło: GUS, obliczenia własne

Poziom wykorzystania miejsc noclegowych w obiektach Uzdrowiska obliczono na podstawie danych dotyczących liczby udzielonych noclegów w skali roku i dostępnych miejsc noclegowych. Przyjęto przy tym, że przez 30 dni w roku obiekty są wyłączone z użytku z powodu remontów czy zdarzeń niezależnych od właścicieli obiektów.

Z obliczeń wynika, że o ile obiekty uzdrowiskowe w Wysowej-Zdroju wykazują wyższe niż przeciętne obłożenie (91,5% wobec średniej wojewódzkiej na poziomie 77,7% ), o tyle pozostałe - odczuwają brak turystów. Poziom wykorzystania miejsc noclegowych wynosi w tym przypadku 16,7% przy średniej w Małopolsce na poziomie 32,1%.

TABELA 18. SZACUNKOWY POZIOM WYKORZYSTANIA OBIEKTÓW NOCLEGOWYCH W UZDROWISKU WYSOWA-ZDRÓJ I GMINIE UŚCIE GORLICKIE W 2014 ROKU LICZBA POZIOM LICZBA MIEJSC UDZIELONYCH LICZBA DNI WYKORZYSTANIA NOCLEGOWYCH NOCLEGÓW OBIEKTÓW Obiekty 594 182027 91,5% uzdrowiskowe 335 Pozostałe obiekty 308 17262 16,7% Źródło: GUS, obliczenia własne

PROFIL TURYSTÓW

W 2013 roku w ramach programu "Partnerstwo na rzecz modernizacji i adaptacyjności uzdrowisk województwa małopolskiego", na terenie Wysowej-Zdroju przeprowadzono szerokie badania na temat stanu lokalnego przemysłu uzdrowiskowego i turystycznego.

Zwrócono uwagę na profil turystów, na silne i słabe strony lokalnej oferty, a także na pożądane kierunki rozwoju. Z badań wynika, że:

 Po 15% turystów pochodzi z Małopolski i z Mazowsza, po 13% z Lubelszczyzny i województwa łódzkiego,  58% odwiedzających znajduje się w przedziale wieku 45 - 65 lat,  79% odwiedzających ma wykształcenie średnie lub wyższe,  58% turystów deklaruje maksymalne dochody na poziomie 2500 zł miesięcznie,  74% odwiedza uzdrowisko po raz 2. lub kolejny,  46% turystów spędza w uzdrowisku powyżej 20 dni,  44% przyjeżdża w pojedynkę,  65% odwiedza uzdrowisko w celach zdrowotnych lub powiązanych z ochroną zdrowia.

Z powyższego wynika, że z oferty Uzdrowiska korzystają dwie, różniące się w znacznym stopniu, kategorie turystów. Pierwsza kategoria to osoby skierowane na leczenie w ramach usług publicznych, najczęściej przez NFZ. Korzystają one przede wszystkim z usług sanatoriów uzdrowiskowych. W Uzdrowisku spędzają 2-3 tygodnie lub dłużej.

Drugą kategorią są osoby korzystające z miejscowej oferty noclegowej na zasadach komercyjnych. Najczęściej korzystają z usług wellness/SPA, z agroturystyki, a także z bazy konferencyjnej. Osoby te spędzają na miejscu od 1-2 dni do tygodnia. Często przyjeżdżają z rodzinami.

Wykres 13. LICZBA TURYSTÓW Wykres 14. LICZBA NOCLEGÓW NA TURYSTĘ

Źródło: GUS

Wykres 15. LICZBA NOCLEGÓW

Źródło: GUS

WNIOSKI - GOSPODARKA I TURYSTYKA

Mimo faktu, że gmina i Uzdrowisko położone są w jednej z uboższych części Małopolski, notują one ponadprzeciętne dochody. Wynika to przede wszystkim ze znacznego ruchu turystycznego. Turyści nie tylko przyjeżdżają do Uzdrowiska, ale też pozostają w nim przez dłuższy czas (ok. 2-3 tygodni). Sytuację finansową Gminy należy uznać za stabilną - dochody są wysokie, a co za tym idzie - w pełni bilansują planowane wydatki. Na terenie Uzdrowiska prowadzą działalność podmioty zdolne do pozyskiwania zewnętrznych środków rozwojowych - poza samą Gminą są to przedsiębiorstwo Uzdrowisko Wysowa S.A. oraz pozostałe firmy, działające w obszarze usług turystycznych. Obserwuje się również w Uzdrowisku proces specjalizacji lokalnej gospodarki w kierunku turystycznym.

III.7. BAZA LECZNICTWA UZDROWISKOWEGO

Status prawny zakładów lecznictwa uzdrowiskowego został określony w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych. Są to: szpitale uzdrowiskowe, sanatoria uzdrowiskowe, szpitale uzdrowiskowe dla dzieci i sanatoria uzdrowiskowe dla dzieci, przychodnie uzdrowiskowe, zakłady przyrodolecznicze, szpitale i sanatoria w urządzonych podziemnych wyrobiskach górniczych.

Zgodnie z przyjętą w ustawie systematyką, na infrastrukturę uzdrowiskową w Wysowej-Zdroju składają się:

 Ośrodek Uzdrowiskowy Beskid,  Ośrodek Uzdrowiskowy "Biawena",  Zakład przyrodoleczniczy,  Sanatorium uzdrowiskowe "Glinik",  Uzdrowisko Wysowa Nad Parkiem.

Ośrodki i sanatorium posiadają ważne do 2018 roku uprawnienia do organizowania turnusów rehabilitacyjnych6.

OŚRODEK UZDROWISKOWY BESKID

W Ośrodku Uzdrowiskowym "BESKID" funkcjonują: oddział szpitala uzdrowiskowego i oddział sanatorium uzdrowiskowego. Dostępnych jest 129 miejsc noclegowych. Działa tu również Oddział Hemodializy oraz prowadzona jest dializa otrzewnowa. Dodatkowo w Ośrodku znajdują się:  baza zabiegowa,  boisko do siatkówki,  kawiarenka internetowa,

6 empatia.mpips.gov.pl

 stół do bilarda i ping-ponga,  wypożyczalnia rowerów,  świetlica,  biblioteka,  pralnia,  parking,  miejsce na ognisko7.

OŚRODEK UZDROWISKOWY "BIAWENA"

W Ośrodku Uzdrowiskowym "Biawena" dostępnych jest blisko 200 miejsc noclegowych. Działa tu Oddział Diabetologiczny. Dodatkowo ośrodek wyposażony jest w:  bazę zabiegową,  basen rehabilitacyjno-rekreacyjny,  laboratorium analityczne,  świetlicę,  salkę gimnastyczną,  bibliotekę,  kawiarnię,  stół do bilarda i ping-ponga,  kawiarenkę internetową,  wypożyczalnię rowerów górskich,  parking8.

ZAKŁAD PRZYRODOLECZNICZY

Od 1989 roku w Zakładzie prowadzone są zabiegi z zakresu:  balneologii (kąpiel mineralna),  hydroterapii (bicze szkockie, masaż podwodny). W 2004 roku Zakład został przebudowany i częściowo zaadaptowany dla potrzeb administracyjnych (aktualnie mieści się tutaj siedziba Zarządu Spółki Uzdrowisko Wysowa S.A.9). W 2010 r. w części zabiegowej przeprowadzony został remont, dzięki czemu dostosowana została ona dla potrzeb osób niepełnosprawnych, poruszających się na wózkach inwalidzkich. W najbliższych latach planuje się zorganizowanie w budynku domu spokojnej starości.

SANATORIUM "GLINIK"

Sanatorium funkcjonuje na zasadzie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Decyzją Wojewody Małopolskiego z dn. 15 czerwca 2013 roku zostało wpisane do rejestru ośrodków, w których mogą odbywać się turnusy rehabilitacyjne (wpis do rejestru ośrodków nr OD/12/0025/13).

7 www.uzdrowisko-wysowa.pl 8 www.uzdrowisko-wysowa.pl 9 www.uzdrowisko-wysowa.pl

Ponadto w skład oferty Sanatorium wchodzi:

 Organizacja turnusów regeneracyjnych,  Organizacja turnusów wypoczynkowych,  Organizacja turnusów zdrowotnych.

Ośrodek specjalizuje się w leczeniu następujących chorób:

 Choroby narządu ruchu i reumatyczne - reumatoidalne zapalenie stawów, choroba zwyrodnieniowa stawów biodrowych, kolanowych oraz innych stawów obwodowych, choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa i krążków międzykręgowych, dyskopatie, zespoły bólowe korzeniowe, skrzywienie kręgosłupa, osteoporoza, stany po urazach i inne zniekształcenia układu mięśniowo-szkieletowego oraz tkanki łącznej, dna moczanowa.  Choroby układu oddechowego - przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i gardła, przewlekłe zapalenie zatok przynosowych, przewlekle zapalenie krtani i tchawicy, przewlekle zapalenie oskrzeli, rozstrzenie oskrzeli.  Choroby układu trawienia - refluksowe zapalenie przełyku, przepuklina rozworu przełykowego, wrzód żołądka, wrzód dwunastnicy, zapalenie żołądka i dwunastnicy, dyspepsja, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, przewlekłe zapalenie wątroby, kamica żółciowa, choroby trzustki w okresie wydolności, zespół jelita drażliwego.  Choroby układu moczowego - przewlekły zespół zapalenia nerek, przewlekła niewydolność nerek, kamica nerek i moczowodów, kamica dolnych dróg moczowych, zaburzenia pęcherza moczowego.  Choroby kobiece - rehabilitacja po mastektomii.  Choroby psychiczne - stany wyczerpania nerwowego i ogólnego osłabienia.

UZDROWISKO WYSOWA NAD PARKIEM

W Uzdrowisku Wysowa nad Parkiem, będącym własnością firmy Instytut Zdrowia Człowieka, świadczone są usługi rehabilitacyjne, w zakresie leczenia schorzeń narządu ruchu oraz schorzeń psychosomatycznych. Ośrodek specjalizuje się w leczeniu następujących chorób:

 Psychosomatycznych: Psychoterapia, grupowe metody terapii (społeczność terapeutyczna, trening relaksacyjny, psychoterapia grupowa, psychoedukacja), indywidualne metody terapii (konsultacje psychologiczne, rozmowy interwencyjne, badania diagnostyczne), muzykoterapia, choreoterapia, terapia zajęciowa, fizykoterapia, kinezyterapia, integracja.  Otyłości: diagnoza (rozpoznanie medycznych i psychodietetycznych przyczyn otyłości oraz całościowa ocena stanu zdrowia i kondycji psychofizycznej), edukacja (najczęściej jako edukacyjny turnus wyjazdowy w czasie którego, poza szeroko rozumianym leczeniem sanatoryjnym przeprowadza się pogłębioną diagnozę przyczyn problemów żywieniowych), wsparcie (minimum

sześciomiesięczny okres wdrażania zdrowych nawyków żywieniowych aktywności ruchowej).

Tabela 19. ZESTAWIENIE SPECJALIZACJI POSZCZEGÓLNYCH ZAKŁADÓW UZDROWISKOWYCH UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ

UZDROWISKOWY

BESKID

ZAK

"BIAWENA",

NAD PARKIEMNAD

PRZYRODOLECZNICZY

RODEK RODEK UZDROWISKOWY

SANATORIUM "GLINIK"

UZDROWISKO WYSOWA

Ś Ś

O O Choroby ortopedyczno-urazowe + Choroby układu nerwowego + + Choroby reumatologiczne + Choroby górnych dróg oddechowych + Choroby dolnych dróg oddechowych, + Choroby układu trawienia + Cukrzyca + Otyłość + Osteoporoza + Choroby nerek i dróg moczowych + + Źródło: Opracowanie własne

DODATKOWA INFRASTRUKTURA UZDROWISKOWA

PARK ZDROJOWY

Park Zdrojowy znajduje się w centrum miejscowości Wysowa-Zdrój. Został on wytyczony w II połowie XIX wieku. Na początku XX wieku wzniesiono na tym terenie Dom Zdrojowy (obecnie Stary Dom Zdrojowy, mieszczący hotel i restaurację). Teren obsadzony jest kasztanowcami, bukami, świerkam, klonami, dębami i brzozami.

W latach 2009 - 2011 realizowano projekt "Odnowa centrum Wysowej-Zdroju - modernizacja parku zdrojowego wraz z dojazdową infrastrukturą drogową" (MRPO, Działanie 6.2 Rozwój Obszarów Wiejskich), w wyniku którego zmodernizowano 3,86 km dróg i chodników w ścisłym centrum, w tym na obszarze Parku Zdrojowego. Inwestycja pozwoliła powiększyć obszar samego Parku z 3,5 do 8,8 ha. Na miejscu powstały też: amfiteatr, fontanna, miejsca aktywnego i biernego wypoczynku, altany, ścieżki parkowe, rabaty kwiatowe i mostki łukowe10.

PARK WODNY

Park wodny powstał w 2012 roku dzięki realizacji projektu w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego (Działanie 3.1 Rozwój Infrastruktury Turystycznej). Gmina pozyskała na ten cel 3,65 mln złotych11.

Park znajduje się w sąsiedztwie Parku Zdrojowego. Dostępne są:

10 www.usciegorlickie.pl/pl/67941/0/MRPO.html 11 www.mapadotacji.gov.pl

 Basen rekreacyjno-rehabilitacyjny o powierzchni lustra wody 287 m2,  Basen dla dzieci,  Basen SPA - Jacuzzi,  Sauna parowa,  Sauna sucha,  Kawiarnia,  Gabinet kosmetyczny,  Gabinet masażu leczniczego.

III.8. INFRASTRUKTURA REKREACYJNA, KULTURALNA I SPORTOWA

INFRASTRUKTURA REKREACYJNA

W Gminie Uście Gorlickie wytyczono szlaki piesze, rowerowe i konne o zróżnicowanym charakterze i stopniu trudności. Większość z nich przebiega przez teren Uzdrowiska. Najważniejsze trasy rekreacyjne zaznaczono na mapie poniżej, a także uwzględniono w tabeli.

Rysunek 2. SZLAKI REKREACYJNE W OBSZARZE UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ

Źródło: © autorzy OpenStreetMap, openstreetmap.org Tabela 20. SZLAKI REKREACYJNE W OBSZARZE UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ

OZNACZENIE TRASA SZLAKI PIESZE Czerwony Mochnaczka - Hańczowa - Kozie Żebro - Wołowiec - Bartne Niebieski Grybów - Chełm - Hańczowa - Ropki - Wysowa-Zdrój - Konieczna - Dębi Wierch - Nowy Łupków Zielony Stróże - Szymbark - Magura Małastowska - Wysowa-Zdrój - Lackowa - Mochnaczka Niżna SZLAKI ROWEROWE Wielokulturowy od Przełęczy Wysowskiej przez Blechnarkę (turystyczne przejście graniczne szlak rowerowy ze Słowacją), a następnie trasą: Wysowa-Zdrój - Hańczowa – Stawisze – Śnietnica - Brunary – Florynka – Wawrzka – Podchełmie – Grybów – Siołkowa – Stróże – Polna – Szalowa – Wilczyska – Jeżów – Bobowa - Sędziszowa. Transgraniczny Długie - Krzywa - Gładyszów – Smrekowiec – Kwiatoń - Uście Gorlickie – szlak rowerowy Czarna – Śnietnica – Banica – Izby - Mochnaczka Niżna – Tylicz - Powroźnik, następnie trasą Rowerowej Pętli Muszyńskiej do Muszyny, gdzie łączy się z Karpackim Szlakiem Rowerowym. Szlak zielony Uście Gorlickie – Kwiatoń – Skwirtne – Regietów Niżny – Smerekowiec –

Zdynia – Konieczna. Szlak żółty Wysowa-Zdrój cerkiew – Hańczowa – Skwirtne – Regietów Niżny – Regietów Wyżny – przełęcz między Obićem a Jaworzynką – Blechnarka – Wysowa- Zdrój Szlak czarny Wysowa-Zdrój - Przeł. Hutniańska - Ropki - Przeł. Lipka - Izby - Bieliczna - Przeł. Perehyba - Hańczowa - Wysowa-Zdrój SZLAKI TURYSTYKI KONNEJ Szlak turystyki Wysowa-Zdrój - Dolina Łopacińskiego - Hańczowa (długość 5,2 km) konnej ŚCIEŻKI NARCIARSTWA BIEGOWEGO Park Zdrojowy Trasa biegnie przez teren Parku Zdrojowego w Wysowej-Zdroju (długość 1,4 km) Dolina Dolina Łopacińskiego-Hańczowa (długość 5,8 km) Łopacińskiego- Hańczowa Źródło: www.usciegorlickie.pl

INFRASTRUKTURA KULTURALNA

Na przestrzeń kulturalną gminy decydujący wpływ ma historia, kształtowana przez zamieszkujących niegdyś te tereny Łemków. Z prowadzonego w 1921 roku Spisu Powszechnego wynika, że przed II wojną światową południowo- wschodnią Małopolskę zamieszkiwało ponad 100 tysięcy przedstawicieli tej grupy etnicznej.

W czasie II wojny światowej i bezpośrednio po jej zakończeniu niemal cała ludność łemkowska została wysiedlona: proces ten zapoczątkowany został w początkach lat 40- tych przez władze hitlerowskie, a następnie przeprowadzony na dużą skalę przez władze komunistyczne. Część ludności w latach 1944-1946 została wysiedlona na terytorium ówczesnego Związku Radzieckiego, a pozostali w 1947 roku na tzw. ziemie odzyskane w ramach "Akcji Wisła"12. Łemkowska przeszłość ma decydujący wpływ na przestrzeń kulturową gminy także dzisiaj; dotyczy to i zabytków, i aktywności mieszkających tu do dzisiaj Łemków. Jedną z ważniejszych inicjatyw społeczności lokalnej jest organizacja wydarzeń kulturalnych w sanktuarium na św. Górze Jaworze oraz organizacja Łemkowskiej Watry (głównym miejscem wydarzeń jest Zdynia, gmina Uście Gorlickie).

Do najważniejszych zabytków na terenie Uzdrowiska zaliczają się budynki sakralne: 1. Cerkiew w Blechnarce - Cerkiew znajduje się około 2 km od granicy polsko- słowackiej. Zbudowano ją w 1801 roku z kamienia rzecznego. Od 1958 roku służyła jako świątynia prawosławna. Ikonostas pochodzi z połowy XIX wieku. We wnętrzu świątyni znajdują się również ikony przedstawiające sceny biblijne: wskrzeszenie Łazarza oraz sąd ostateczny.

Zgodnie z Ustawą z dnia 17 grudnia 2009 r. o uregulowaniu stanu prawnego niektórych nieruchomości pozostających we władaniu Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, cerkiew w Blechnarce stała się własnością tego kościoła.

2. Cerkiew w Hańczowej pw. Opieki Matki Bożej - Parafialna cerkiew grekokatolicka w Hańczowej została zbudowana w I poł. XIX wieku. W środku znajdują

12 "Rozmieszczenie i liczebność łemków w Polsce na podstawie wyników spisu powszechnego z 2002 roku – uwarunkowania i kontrowersje", Marek Barwiński

się ikony Chrystusa przekazującego klucze św. Piotrowi. Ikonostas wyszedł spod ręki Antoniego, Michała i Zygmunta Bogdańskich.

3. Cerkiew w Wysowej - Drewniana cerkiew grekokatolicka pod wezwaniem św. Michała Archanioła z 1779 roku. Wybudowana na miejsce cerkwi spalonej w 1777 roku w czasie walk konfederatów barskich z wojskami rosyjskimi, obecnie cerkiew prawosławna. Wewnątrz znajduje się barokowy ikonostas z XVIII w. W sąsiedztwie świątyni znajduje się pomnik przyrody - 400 letnia lipa drobnolistna.

4. Kościół parafialny NMP Wniebowziętej w Wysowej-Zdroju - Budynek zaprojektowany przez Zdzisława Mączeńskiego, a wzniesiony w latach 1936-38. W kościele znajduje się ołtarz główny z XVIII lub XIX wieku, przeniesiony z innej świątyni.

5. Sanktuarium na św. Górze Jawor - Drewniana kaplica została wzniesiona w 1929 roku w Wysowej, gdzie, jak wierzą Łemkowie, doszło do objawienia maryjnego. W miejscu, w którym Maryja miała objawić się Klafirii Demiańczyk, wytrysnęło źródełko z uzdrawiającą wodą, dlatego sanktuarium nazywane jest łemkowskim Lourdes. Wierni gromadzą się na górze w Boże Narodzenie, Wielkanoc i w pierwszy dzień łemkowskiej Watry (lipiec).

Drugim elementem, który wpływa na przestrzeń historyczną Uzdrowiska jest fakt, iż na ziemi gorlickiej w czasie I wojny światowej toczyły się intensywne walki wojsk Cesarstwa Austrowęgierskiego i Rosji. W granicach uzdrowiska znajdują się 2 cmentarze wojenne z tego okresu.

1. Cmentarz w Wysowej-Zdroju - Pochowanych jest tu 60 poległych w 1915 roku żołnierzy: 10 z armii austrowęgierskiej (znanych z imienia i nazwiska) i 50 z armii rosyjskiej (nieznanych).

2. Cmentarz w Blechnarce - Na cmentarzu pochowanych jest 299 żołnierzy, poległych w 1915 roku: 103 służyło w armii austrowęgierskiej, a 196 w rosyjskiej. Znanych z nazwiska jest 86 żołnierzy. Cmentarz odnowiono w 1996 roku w ramach wspólnego projektu młodzieży polskiej i niemieckiej13.

Ponadto na infrastrukturę kulturalną przeznaczoną dla mieszkańców sołectw Uzdrowiska składa się:

 Gminna Biblioteka Publiczna - w miejscowości Wysowa-Zdrój mieści się jedna z 3 filii GBP w Uściu Gorlickim,  Świetlica w Wysowej-Zdroju.

III.9. PROMOCJA I INFORMACJA

W Uzdrowisku brak jednolitej polityki informacyjno-promocyjnej. Działalność w tym zakresie prowadzona jest niezależnie przez lokalne jednostki samorządu terytorialnego oraz podmioty prywatne w poniższym zakresie:

13 "Cmentarze z I Wojny Światowej w Beskidzie Niskim", Andrzej Piecuch, Warszawa 2014, wyd. Gondwana Sp. z o.o.

Gmina Uście Gorlickie:

 Portal internetowy Gminy, wraz z interaktywną mapą,14  Strony internetowe poszczególnych obiektów i gminnych atrakcji turystycznych,  Punkt informacji turystycznej - punkt mieści się w budynku Gminy w miejscowości Uście Gorlickie,  Wydawnictwa reklamowe i książkowe.

Podmioty prywatne:

 Strony internetowe poszczególnych ośrodków,  Promocja na zewnętrznych portalach turystycznych,  Promocja za pośrednictwem Punktu Informacji Turystycznej.

Do działań promocyjnych w regionie należy również zaliczyć rozpoczęcie współpracy sponsorskiej pomiędzy Polskim Związkiem Biathlonu a przedsiębiorstwem Uzdrowisko Wysowa S.A. Na mocy umowy obowiązującej od 1 grudnia 2015 roku, Spółka ma status Partnera Reprezentacji Polski w biathlonie. Dzięki temu na strojach reprezentacyjnych zostało umieszczone logo wody mineralnej "Wysowianka", a na potrzeby sportowców udostępniane są obiekty należące do Uzdrowiska Wysowa.

Warto zauważyć, że postulat stworzenia spójnej polityki marketingowo-promocyjnej został przedstawiony w "Strategii rozwoju i promocji małopolskiego produktu uzdrowiskowego na lata 2013-2018", opisanej w dalszej części opracowania.

III.10. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

Gmina Uście Gorlickie realizuje swoje kompetencje odnośnie obsługi infrastruktury technicznej poprzez jednostkę organizacyjną - Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Wysowej.

ZGKiM działa na podstawie statutu przyjętego Uchwałą Nr XXV/221/2012 Rady Gminy Uście Gorlickie z dnia 30 listopada 2012 r. Do jego zadań należy:

1. Zaopatrywanie w wodę, 2. Wywóz i oczyszczanie ścieków, 3. Utrzymanie czystości ulic i placów oraz urządzeń sanitarnych, 4. Organizowanie i wywóz odpadów stałych, 5. Prowadzenie dla potrzeb Gminy Uście Gorlickie gminnego wysypiska odpadów komunalnych, 6. Urządzanie i utrzymanie terenów zielonych, 7. Remonty dróg gminnych, 8. Zaopatrywanie w energię cieplną, 9. Zimowe utrzymanie dróg, 10. Świadczenie usług transportowych i sprzętowych, 11. Zarządzanie obiektem Parku Wodnego w Wysowej-Zdroju,

14 www.turystykawgminie.pl/usciegorlickie

12. Prowadzenie innych rodzajów działalności zleconych bądź powierzonych przez Gminę lub podjętych w oparciu o zawarte umowy, o charakterze użyteczności publicznej.

KOMUNIKACJA

Sieć drogowa gminy Uście Gorlickie obejmuje drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne. Najważniejszymi ciągami komunikacyjnymi regionu są: Droga Krajowa 75 i Droga Wojewódzka 981 (biegnące na zachód od terenu Uzdrowiska) oraz droga wojewódzka 977, biegnąca na wschód od obszaru Uzdrowiska (łączy miasto Gorlice z granicą polsko-słowacką, po stronie słowackiej jest oznakowana numerem 545).

Głównym ciągiem drogowym samego Uzdrowiska jest droga powiatowa 1498K, biegnąca od północy w stronę granicy polsko-słowackiej.

Tabela 21. SIEĆ DRÓG POWIATOWYCH GMINY UŚCIE GORLICKIE

NUMER DROGI PRZEBIEG DROGI DŁUGOŚĆ ODCINKA [m] 1494 K Szymbark-Bielanka - Uście Gorlickie 15 723 1495 K Uście Gorlickie - Nowica 5 678 1496 K Gładyszów - Uście Gorlickie 10 561 Ropa - Wysowa Zdrój - Blechnarka - Granica 1498 K Państwa 28 649 1501 K Uście Gorlickie - Czarna - Śnietnica 6 621 www.pzdgorlice.pl

Połączenia w ramach transportu zbiorowego, realizowane są przez prywatnych przewoźników, którzy zapewniają m.in. bezpośrednie połączenie Wysowej-Zdroju z Krakowem, przez Nowy Sącz. Czas dojazdu w tym przypadku to 3,5 - 4 godzin. Na terenie gminy brak infrastruktury kolejowej.

Rysunek 3. GŁÓWNE CIĄGI KOMUNIKACYJNE NA OBSZARZE UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ

INFRASTRUKTURA WODNO-KANALIZACYJNA

Nieco ponad 1/3 mieszkańców gminy Uście Gorlickie posiada dostęp do infrastruktury wodno-kanalizacyjnej. Odnośnie odprowadzania ścieków, odpowiada to średniej krajowej dla obszarów wiejskich. Natomiast pod względem dostępu do wodociągu - dostęp jest znacznie mniejszy niż przeciętnie w kraju.

Tabela 22. ODSETEK LUDNOŚCI KORZYSTAJĄCY Z INFRASTRUKTURY SIECIOWEJ W 2016 ROKU POLSKA MAŁOPOLSKA GMINA UŚCIE GORLICKIE

OGÓLNIE WIEŚ OGÓLNIE WIEŚ SKANALIZOWANIE [%] 70,2 40,3 62,6 38,5 39,5 ZWODOCIĄGOWANIE [%] 91,9 85 81,4 68,4 34,5 Źródło: GUS

Równie niekorzystnie wypada dla gminy Uście Gorlickie porównanie infrastruktury wodno-kanalizacyjnej w gminach uzdrowiskowych Małopolski. Posiada ona najniższy w województwie poziom dostępu do infrastruktury kanalizacyjnej, natomiast pod względem rozwoju sieci wodociągowej, charakteryzuje się nieco lepszymi parametrami jedynie od Piwnicznej-Zdroju.

Wykres 16. DOSTĘPNOŚĆ DO INFRASTRUKTURY WODNO-KANALIZACYJNEJ W GMINACH UZDROWISKOWYCH MAŁOPOLSKI W 2016 ROKU

Źródło: GUS

*W związku z wielkomiejskim charakterem, w zestawieniu nie uwzględniono dzielnicy Miasta Krakowa - Swoszowic

Sieć kanalizacyjna w samym Uzdrowisku była rozbudowywana w latach 2012 - 2014 w ramach projektu MRPO "Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej w Wysowej-Zdroju". Zrealizowano 4 zadania: 1. Rozbudowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Wysowa-Zdrój – odcinek Wysowa-Blechnarka; 2. Rozbudowa i przebudowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Wysowa-Zdrój – odcinki dodatkowe; 3. Odcinek sieci kanalizacji wraz z przyłączami wzdłuż drogi w kierunku Huty Wysowskiej dla miejscowości Wysowa-Zdrój; 4. Rozbudowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Wysowa-Zdrój – odcinek Huta Wysowska- Ostry Wierch15. Dn. 23.03.2016 r. Wójt Gminy Uście Gorlickie wydał decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia pn. „Budowa ujęcia wody podziemnej i rurociągu wodociągowego magistralnego wraz z modernizacją budynku stacji uzdatniania wody dla potrzeb wodociągu gminnego w Wysowej-Zdroju”. Poniżej scharakteryzowano poziom rozwoju instalacji wodno-kanalizacyjnej w sołectwach, wchodzących w skład Uzdrowiska Wysowa-Zdrój.

15 Ochrona środowiska na pograniczu polsko-słowackim, materiały seminaryjne, Wysowa-Zdrój 2014

Tabela 23. CHARAKTERYSTYKA INFRASTRUKTURY WODNO-KANALIZACYJNEJ W MIEJSCOWOŚCIACH UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ

MIEJSCOWOŚĆ SIEĆ WODOCIĄGOWA SIEĆ KANALIZACYJNA LOKALE LOKALE LOKALE LOKALE MIESZKALNE USŁUGOWE MIESZKALNE USŁUGOWE Wysowa-Zdrój 209 33 244 35 Hańczowa 0 0 46 1 Ropki 0 0 0 0 Blechnarka 0 0 13 0 Źródło: dane Urzędu Gminy Uście Gorlickie

Jak wynika z powyższych danych, infrastruktura wodno-kanalizacyjna występuje przede wszystkim w miejscowości Wysowa-Zdrój, stanowiącej centrum usługowe Uzdrowiska, a także miejsce zamieszkania największej liczby osób. Z danych Urzędu Gminy Uście Gorlickie wynika, że przy obecnej liczbie ujęć wody, dalsza rozbudowa sieci jest praktycznie niemożliwa. W najgorszym stanie technicznym jest odcinek ok. 500 metrów sieci wodociągowej na terenie Wysowej-Zdroju, a także oczyszczalnia ścieków zlokalizowana w miejscowości Hańczowa.

Działania nakierowane na rozwój infrastruktury wodno-kanalizacyjnej zostały również uwzględnione w projekcie partnerskim, który uzyskał wsparcie w ramach poddziałania 6.3.2. RPO WM - Rozbudowa potencjału uzdrowiskowego Uzdrowiska Wysowa w oparciu o bogactwo wód Beskidu Niskiego.

SKŁADOWANIE ODPADÓW

Obecnie wywóz odpadów na terenie gminy, w tym z Uzdrowiska, realizowany jest przez wyłonioną w przetargu prywatną firmę (wcześniej odpady komunalne były przyjmowane przez wysypisko w Uściu Gorlickim). Na całym obszarze gminy rozlokowanych jest ponad 80 punktów zbiorczych, skąd niesegregowane odpady są przekazywane na składowisko w Nowym Sączu, gdzie następnie przetwarza się je metodą mechaniczno-biologiczną16.

Warto zauważyć, że zgodnie z art. 23 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie składowisk odpadów, nieczynne składowisko w Uściu Gorlickim podlega monitoringowi poeksploatacyjnemu, m.in. na okoliczność poziomu wód podziemnych i odprowadzania gazu składowiskowego.

INFRASTRUKTURA ENERGETYCZNA

Gminę Uście Gorlickie, o pow. 287,4 km2 zamieszkuje 6815 mieszkańców. Oznacza to, że gęstość zaludnienia wynosi 23,6 os/km2, co stanowi jeden z najniższych współczynników w Małopolsce. Fakt ten stanowi barierę dla rozwoju energetyki sieciowej. W gminie jedynie 62 budynki podłączone są do sieci gazowej. W samym Uzdrowisku sieć gazowa nie występuje.

16 Ogłoszenie o zamówieniu - usługi: Usługa w zakresie odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych zmieszanych z terenu gminy Uście Gorlickie w roku 2016, 8 grudnia 2015r., bip.malopolska.pl/ugusciegorlickie

Ogrzewanie budynków mieszkalnych, usługowych i użyteczności publicznej jest realizowane przez instalacje indywidualne - w przeważającej części zasilane węglem, pochodnymi węgla oraz drewnem.

W 2014 roku zrealizowano termomodernizację Ośrodka Uzdrowiskowego "Biawena", dzięki czemu budynek zyskał węzeł cieplny zasilany gruntowymi i powietrznymi pompami ciepła (koszt inwestycji - 5 mln zł, dofinansowanie z Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007 – 2013 w ramach działania 7.2 Poprawa jakości powietrza i zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii)17.

WNIOSKI - INFRASTRUKTURA TECHNICZNA Możliwość rozwoju wysokiej jakości usług uzdrowiskowo-turystycznych jest ograniczona przez słabo rozwiniętą infrastrukturę wodno-kanalizacyjną. Pomimo prowadzonych w ostatnich latach inwestycji, w tym względzie Wysowa-Zdrój zalicza się do najsłabiej wyposażonych Uzdrowisk Małopolski. Możliwości rozwojowe pozostałych typów infrastruktury technicznej są w znacznej mierze ograniczone peryferyjnym położeniem Uzdrowiska, a także niewielkim zagęszczeniem ludności. Praktycznie brak możliwości rozwoju ciepła sieciowego i sieci gazowej. Kolejnym istotnym deficytem wynikającym z położenia geograficznego, jest brak odpowiedniej infrastruktury drogowej oraz oferty transportu zbiorowego. Istnieje możliwość dojazdu samochodem lub autobusem na linii Kraków-Nowy Sącz-Wysowa- Zdrój. Brakuje natomiast bezpośrednich połączeń komunikacji zbiorowej z innymi dużymi miastami.

17 www.malopolskie.pl/Wydarzenia/?id=11272

IV. MOŻLIWOŚCI ROZWOJOWE

IV.1. TENDENCJE ROZWOJOWE W LECZNICTWIE, TURYSTYCE I SPORCIE

Zapotrzebowanie na usługi uzdrowiskowe i lecznicze będzie w dającej się przewidzieć perspektywie rosło. Wynika to z ogólnych tendencji obserwowanych w Polsce i w państwach wysoko rozwiniętych. Do najważniejszych należą:

1. Proces starzenia się społeczeństwa, 2. Wzrost dochodów gospodarstw domowych.

Ad 1. "Prognoza ludności na lata 2014 - 2050" sporządzona przez Główny Urząd Statystyczny przewiduje, że w 2050 roku populacja kraju będzie wynosić niespełna 34 miliony osób, przy czym spadek liczby ludności będzie nasilać się w kolejnych dekadach. W 2020 roku liczba mieszkańców Polski wyniesie 38,14 mln, co oznaczać będzie spadek o ok. 1% w stosunku do 2014 roku.

Wraz ze zmniejszaniem się liczby ludzi, będzie następować proces starzenia się społeczeństwa, wzmacniany wzrostem przeciętnej długości życia. Przewiduje się, że w 2050 roku, co trzeci Polak będzie w wieku poprodukcyjnym.

Tabela 24. OCZEKIWANA PRZECIĘTNA DŁUGOŚĆ ŻYCIA W POLSCE W LATACH 2015 - 2050

PARAMETR 2015 2020 2025 2050 Mężczyźni [dł. życia] 73,4 74,6 75,9 82,1 Kobiety [dł. życia] 81,2 82,1 83 87,5 Źródło: "Prognoza ludności na lata 2014 - 2050"

TABELA 25. OCZEKIWANY UDZIAŁ LUDNOŚCI W WIEKU 65 LAT I WIĘCEJ W POPULACJI POLSKI W LATACH 2014 - 2050

PARAMETR 2014 2020 2050 Udział ludności w wieku 65 lat i więcej 15,3% 18,9% 32,7% Źródło: "Prognoza ludności na lata 2014 - 2050", obliczenia własne

Ad 2. W kraju obserwuje się dynamiczny wzrost zapotrzebowania na usługi turystyczne i otoczenia turystyki. Wynika to przede wszystkim ze wzrostu dochodów w kraju.

Teoretyczną podstawą opisu tego zjawiska jest Prawo Engla, które stwierdza, że wraz ze wzrostem dochodów gospodarstw domowych, zmniejsza się procentowy udział wydatków na dobra podstawowe, zwłaszcza żywność, a rośnie udział wydatków na dobra pozostałe, w tym luksusowe.

Potwierdzeniem tego zjawiska na gruncie polskim jest dynamiczny wzrost wydatków na usługi z zakresu zakwaterowania i gastronomii. W latach 2010 - 2015 wydatki w tym

zakresie (w pierwszym półroczu poszczególnych lat) wzrosły o 36,7%, z 4,04 do 5,52 mld zł, przy ponad dwukrotnie niższym wzroście dochodów gospodarstw domowych.

Wykres 17. WZROST PRZECIĘTNYCH Wykres 18. WZROST DOCHODÓW DOCHODÓW NA OSOBĘ W PRZEDSIĘBIORSTW Z OBSZARU GOSPODARSTWACH DOMOWYCH W POLSCE ZAKWATEROWANIA I GASTRONOMII - PIERWSZE PÓŁROCZE [MLN ZŁ]

WZROST: 16,2% WZROST: 36,7% Źródło: GUS

Obydwa powyższe zjawiska są bezpośrednio powiązane z tendencją, obserwowaną w sektorze turystyki uzdrowiskowej. W latach 2010 - 2014 notowano dynamiczny wzrost zapotrzebowania na usługi z tego zakresu. Dotyczyło to nie tylko liczby kuracjuszy (wzrost w danym okresie o 8%), ale też długości ich pobytu w ośrodkach uzdrowiskowych, mierzonej liczbą noclegów (wzrost w danym okresie o 20,7%).

Wykres 19. LICZBA TURYSTÓW W Wykres 20. LICZBA NOCLEGÓW W ZAKŁADACH UZDROWISKOWYCH ZAKŁADACH UZDROWISKOWYCH

Źródło: GUS

IV.2. IDENTYFIKACJA GRUP DOCELOWYCH

IDENTYFIKACJA GRUP DOCELOWYCH W KRAJU

KURACJUSZE

W związku z faktem finansowania usług leczniczych przede wszystkim ze środków publicznych, przyjąć należy, że potencjalna liczba kuracjuszy w Uzdrowisku będzie zależna od dwóch elementów:

1. Od wskazanych wcześniej trendów społecznych (zwłaszcza procesu starzenia się społeczeństwa), decydujących o popycie na usługi uzdrowiskowe,

2. Od polityki państwa odnośnie zakresu finansowania usług uzdrowiskowych, wpływającej na podaż ww. usług.

Ad 1. Obserwowany wzrost liczby kuracjuszy, korzystających z oferty krajowej (o 23% w latach 2010 - 2014), był możliwy dzięki rozbudowie bazy uzdrowiskowej - liczba szpitali i sanatoriów uzdrowiskowych wzrosła w tym okresie z 236 do 255. Nie ma przesłanek dla twierdzenia, żeby tendencja wzrostowa miała w najbliższych latach odwrócić się.

Wykres 21. LICZBA SZPITALI I SANATORIÓW Wykres 22. KURACJUSZE W SZPITALACH I UZDROWISKOWYCH W POLSCE W LATACH SANATORIACH UZDROWISKOWYCH W 2010 - 2014 LATACH 2010 - 2014

Źródło: GUS

Ad 2. Skala środków publicznych przeznaczanych na usługi uzdrowiskowe zależy w oczywisty sposób od ogólnej puli krajowych środków przeznaczanych na opiekę medyczną. Jak wynika z zestawienia przygotowanego przez mgr Marię Wąsewicz w pracy "Rynek ubezpieczeń. Współczesne problemy"18, w ciągu ostatniej dekady na cele uzdrowiskowe przeznaczano ok. 1% ww. środków. Ponieważ w tym czasie nastąpił ponad dwukrotny wzrost ogólnych wydatków na opiekę medyczną, środki przeznaczane na lecznictwo uzdrowiskowe również się podwoiły.

W dalszych latach tendencja będzie kontynuowana - planuje się utrzymać wzrost wydatków krajowych na cele ochrony zdrowia na poziomie 4-5% rocznie, co możliwe będzie dzięki prognozowanemu wzrostowi przychodów NFZ19.

POZOSTALI TURYŚCI

W "Raporcie z badania krajowego rynku turystycznego", wykonanego na zlecenie Polskiej Organizacji Turystycznej, dokonano segmentacji turystów krajowych wg następujących typów:

1. Poszukiwacze relaksu - traktują wczasy jako okazję do odzyskania energii, relaksu i wypoczynku. Dążą tym samym do oderwania się od obowiązków i codzienności. Preferują wyjazdy turystyczne w okresie letnim. Z reguły raz do roku wybierają się na dłuższy wyjazd, dlatego planują go z wyprzedzeniem.

2. Rodzinni wczasowicze - preferują wyjazdy do miejsc, w których wcześniej nie byli. Wolą nocować w jednej miejscowości, położonej raczej na uboczu, co sprzyja wypoczynkowi i oderwaniu się od codzienności. Na tle pozostałych segmentów

18 Rynek ubezpieczeń. Współczesne problemy, mgr. Maria Wąsewicz, red. naukowa Wanda Sułkowska, wyd. Difin, Warszawa 2013 19 Krajowe ramy strategiczne. Policy paper dla ochrony zdrowia na lata 2014 - 2020"

szczególnie wyróżnia ich chęć spędzenia czasu z najbliższymi i rodziną. Podejmują mało aktywne formy wypoczynku, chociaż nie gardzą zwiedzaniem okolicy.

3. Odkrywcy - podróżują do nieznanych miejsc. Ich oczekiwania wobec wyjazdów turystycznych wyróżniają ich z tłumu – większość pragnie doświadczyć czegoś nowego i ekscytującego.

4. Turyści all inclusive - to w głównej mierze osoby dojrzałe, w związkach małżeńskich. Od wyjazdów turystycznych oczekują wypoczynku, oderwania się od codzienności. Chcą także przeżyć coś nowego i ekscytującego. Na tle pozostałych segmentów wyraźnie częściej chcą zadbać o poprawę stanu zdrowia. Idealne wczasy zaplanowaliby sobie na długo przed wyjazdem. Chętnie wyjechaliby na zorganizowaną, zagraniczną wycieczkę. Prawdopodobnie spędzaliby czas relaksując się na plaży/przy basenie.

Jak wynika z przytaczanego wyżej badania, niemal połowę krajowych turystów stanowią poszukiwacze relaksu. Jedynie co dziewiąty turysta zalicza się do grupy all inclusive.

Wykres 23. PROCENTOWY PODZIAŁ TURYSTÓW WG TYPÓW W KRAJU

Źródło: Raport z badania krajowego rynku turystycznego, Polska Organizacja Turystyczna

W przywoływanym Raporcie, przeprowadzono również analizę potrzeb turystów, zarówno odnośnie kwestii organizacyjnych wyjazdu, jak i aktywności realizowanych na miejscu. Poszczególnym kategoriom przyporządkowano punktację w zakresie od 1 do 5, gdzie:

1 - oznacza, że dana cecha ma marginalne znaczenie, 5 - oznacza, że dana cecha ma zasadnicze znaczenie.

Tabela 26. OCENA POTRZEB TURYSTÓW Z PODZIAŁEM NA TYPY

PARAMETR Poszukiwacze Rodzinni Turyści all Odkrywcy relaksu wczasowicze inclusive KWESTIE TECHNICZNO-ORGANIZACYJNE Wyjazd planowany 3,25 3 2,5 3,5 Samemu lub w 2 3 3 3 2,5 osoby Nocleg w jednym 3,75 3,5 2,25 2,5 miejscu Nietuzinkowe, mało 3 3,25 4,25 3,25 znane miejsce Lato 4,25 4 4 2,75 Wakacje w kraju 3 3 2,75 2,25 POTRZEBY POBYTOWE Sport, aktywność podnosząca adrenalinę, 2,5 2,75 4 2,5 wymagająca poświęcenia Podróżowanie i 4 4 4,75 1,25 zwiedzanie okolicy Swoboda, wszystkie decyzje po mojej 3,75 3,75 4,5 2,5 stronie Nocleg na uboczu, w 3,25 3,25 3,75 2,5 cichej okolicy Źródło: Raport z badania krajowego rynku turystycznego, Polska Organizacja Turystyczna

Bliższa analiza potrzeb wykazanych powyżej pozwala stwierdzić, że pod względem preferencji, grupy poszukiwaczy relaksu i rodzinnych wczasowiczów niewiele się od siebie różnią. Biorąc pod uwagę silne strony Uzdrowiska, a także jego deficyty, uznaje się, że to właśnie oni stanowią naturalną grupę docelową dla Wysowej-Zdroju.

Poniżej przedstawiono bliższe informacje na temat potrzeb dwóch głównych grup docelowych, zdiagnozowanych w ww. „Raporcie z badania krajowego rynku turystycznego”.

Tabela 27. AKTYWNE SPOSOBY SPĘDZANIA CZASU WG PRZYNALEŻNOŚCI DO TYPÓW TURYSTYCZNYCH [%]

ZAJĘCIE POSZUKIWACZE RELAKSU RODZINNI WCZASOWICZE Spacery 80 79 Uprawianie sportu, rekreacja 58 61 Wizyty w pubach/ 57 63 kawiarniach/ restauracjach Wizyty w kinie 50 60 Źródło: "Raport z badania krajowego rynku turystycznego", Polska Organizacja Turystyczna

O ile pod względem potrzeb, dwie główne grupy docelowe dla Wysowej-Zdroju nie różnią się zasadniczo, o tyle badanie wykazało wyraźne różnice w możliwościach finansowych. Podczas gdy poszukiwacze relaksu praktycznie nie dysponują środkami

na finansowanie dodatkowych atrakcji turystycznych, około połowa rodzinnych wczasowiczów dysponuje w czasie urlopu ponadprzeciętnym budżetem.

Wykres 24. MOŻLIWOŚCI FINANSOWE Wykres 25. MOŻLIWOŚCI FINANSOWE POSZUKIWACZY RELAKSU RODZINNYCH WCZASOWICZÓW

Źródło: Raport z badania krajowego rynku turystycznego, Polska Organizacja Turystyczna

PREFERENCJE ODNOŚNIE AKTYWNOŚCI SPORTOWEJ TURYSTÓW

Brak jest wiarygodnych badań odnośnie sportów uprawianych przez poszczególne grupy turystów w czasie urlopu. Przyjmuje się zatem, że preferencje sportowe wśród najliczniej reprezentowanych grup turystów (poszukiwaczy relaksu, rodzinnych wczasowiczów) rozkładają się podobnie jak w reszcie społeczeństwa. Za podstawę posłużyły tu badania CBOS przeprowadzone w 2012 roku.

Do najpopularniejszych sportów w kraju należą jazda na rowerze i pływanie. Pierwszy w ostatnim roku uprawiała połowa badanych, drugi - ponad 1/4.

Odrębną kategorię stanowią sporty zimowe - w roku poprzedzającym badanie, przynajmniej raz uprawiało je 11% badanych. Ankietowani wskazali jednak, że sporty zimowe uprawiają sporadycznie. Powodu tego zjawiska należy szukać w braku dostępnej infrastruktury.

Badanie wykazało również, że sporty zimowe uprawiane są przede wszystkim przez osoby o ponadprzeciętnych zarobkach, najczęściej absolwentów wyższych uczelni20.

20 Aktywność Fizyczna Polaków, CBOS, BS/129/2013

Wykres 26. PREFERENCJE SPORTOWE POLAKÓW W 2013 ROKU

Źródło: Aktywność Fizyczna Polaków, CBOS, BS/129/2013

W powyższych badaniach rysuje się również tendencja, polegająca na wzroście kompetencji sportowej Polaków. W przeciągu ubiegłej dekady odsetek osób deklarujących umiejętności w najważniejszych dyscyplinach sportu i rekreacji zwiększył się. Największy wzrost odnotowano dla sportów zimowych (jazda na nartach i łyżwach) oraz dla pływania.

Wykres 27. UMIEJĘTNOŚCI SPORTOWE POLAKÓW W LATACH 2003 I 2013

Źródło: CBOS, BS/129/2013

IDENTYFIKACJA GRUP DOCELOWYCH ZA GRANICĄ

Oferta turystyczna i kulturalna Krakowa, obecność pomników historii, a także bogata infrastruktura sportów zimowych (Zakopane), sprawiają, że najczęściej odwiedzanym przez zagranicznych turystów województwem jest Małopolska - w 2014 roku za cel obrało ją ponad 20%, spośród 5,5 miliona odwiedzających Polskę. Porównywalnym zainteresowaniem cieszyło się jedynie Mazowsze. Największą grupę turystów w kraju

stanowili Niemcy (25% wszystkich przyjeżdżających). Samą Małopolskę najliczniej odwiedzali Niemcy i Brytyjczycy (po ok. 140 tys. osób w 2014 roku).

Wykres 28. STRUKTURA RUCHU Wykres 29. STRUKTURA RUCHU TURYSTYCZNEGO Z ZAGRANICY Z TURYSTYCZNEGO Z ZAGRANICY WG PODZIAŁEM NA WOJEWÓDZTWA KRYTERIUM POCHODZENIA

Źródło: GUS

Z badań prowadzonych przez Polską Organizację Turystyczną21 klaruje się obraz zagranicznych turystów odwiedzających Polskę. Co trzeci znajduje się w wieku powyżej 55 lat, połowa była w Polsce przynajmniej cztery razy. Około 2/3 przyjeżdża w celach turystycznych, wypoczynkowych lub leczniczych.

WYKRES 30. CEL OSTATNIEJ PODRÓŻY TURYSTÓW ZAGRANICZNYCH W POLSCE

Źródło: www.pot.gov.pl: "Obcokrajowcy o Polsce - II półrocze 2014"

Większość turystów zainteresowana jest przede wszystkim zwiedzaniem największych miast (Krakowa, Warszawy, Gdańska). Znaczna część bierze jednak pod uwagę możliwość wypoczynku na łonie natury, a także przyjazdu w celach uzdrowiskowych (17%).

21 "Obcokrajowcy o Polsce - II półrocze 2014" www.pot.gov.pl,

WYKRES 31. CO CHCIAŁBYŚ ZOBACZYĆ/ PRZEŻYĆ PODCZAS POBYTU W POLSCE W CIĄGU NASTĘPNYCH 5 LAT?

Źródło: www.pot.gov.pl: "Obcokrajowcy o Polsce - II półrocze 2014"

Określenie możliwość pozyskiwania turystów zagranicznych musi uwzględniać kontekst regionalny, zwłaszcza fakt, iż Wysowa-Zdrój jest jednym z kilku uzdrowisk w południowo-wschodniej Małopolsce. Należy zatem zwrócić uwagę, aby wytworzona oferta uzupełniała, a nie konkurowała z pozostałymi uzdrowiskami.

Poniżej przedstawiono dane odnośnie liczby turystów i kuracjuszy nocujących w poszczególnych gminach uzdrowiskowych. Warto przy tym zauważyć, że na terytorium Wysowej-Zdroju ruch turystyczny zza granicy jest marginalny.

Tabela 28. LICZBA TURYSTÓW ZAGRANICZNYCH W GMINACH UZDROWISKOWYCH POŁUDNIOWEJ MAŁOPOLSKI W 2014 ROKU

Krynica- Piwniczna Rabka- Uście Muszyna Szczawnica Sękowa OGÓŁEM Zdrój -Zdrój Zdrój Gorlickie

Ogółem 3799 2316 865 422 195 37 0 7634 Austria 89 4 6 18 1 0 0 118 Białoruś 574 12 4 3 0 0 0 593 Czechy 42 234 7 6 5 8 0 302 Francja 169 21 58 24 7 5 0 284 Niemcy 264 87 228 88 25 6 0 698 Rosja 265 123 22 15 9 0 0 434 Słowacja 468 1067 53 129 9 0 0 1726 Ukraina 751 146 87 16 28 4 0 1032 Węgry 138 157 36 11 47 0 0 389 Wielka 140 8 167 29 9 0 0 353 Brytania pozostali 899 457 197 83 55 14 0 1705 Źródło: GUS

Z analizy danych wynika, że poszczególne gminy uzdrowiskowe "specjalizują się" w przyjmowaniu turystów z poszczególnych krajów. Nie zawsze jest to ściśle powiązane z położeniem geograficznym:

 Krynica-Zdrój przyjmuje najwięcej osób z Europy Wschodniej - ok. połowy stanowią turyści z Białorusi, Rosji i Ukrainy,  Muszyna przyjmuje najwięcej osób ze Słowacji - prawie połowa wszystkich zagranicznych turystów,  Szczawnica przyjmuje najwięcej osób z Niemiec - ponad 1/4 wszystkich zagranicznych turystów,  Piwniczna-Zdrój przyjmuje najwięcej osób ze Słowacji - ok. 30% wszystkich zagranicznych turystów.

Największym rynkiem turystów w Europie jest rynek niemiecki. Potwierdzają to badania prowadzone w 2013 roku przez Polską Organizację Turystyczną22:

 W ciągu badanego roku 50,9 mln Niemców wyjechało na urlop,  W tym 69% Niemców wyjechało na urlop zagraniczny,  3,9 mln Niemców wyjechało na urlop wellness,  W celu wellness/SPA/uzdrowiskowym Niemcy odbyli 4,8 mln podróży,  Średnio niemiecki turysta spędzał w miejscowości uzdrowiskowej 5,2 noclegu.

Najczęstszymi kierunkami w zagranicznej turystyce uzdrowiskowej Niemców są Polska i Czechy. Zasadniczo większą popularnością cieszą się nowe kraje Unii Europejskiej, na co wpływ może mieć różnica w cenach poszczególnych usług uzdrowiskowych.

Wykres 32. NAJPOPULARNIEJSZE KIERUNKI TURYSTYKI UZDROWISKOWEJ NIEMCÓW W 2012 ROKU

Źródło: "Turystyka uzdrowiskowa, Wellness & SPA w Niemczech", Polska Organizacja Turystyczna

Dane przedstawione w materiałach z "Konferencji Nowe Trendy w Turystyce 2014" świadczą, że Polska jest jednym z głównych kierunków w turystyce medycznej. Ankieta przeprowadzona w 2012 roku na próbie 1045 respondentów z Europy, przy 50% udziale Brytyjczyków, wykazała że Polska lokuje się na 3 miejscu wśród najbardziej pożądanych kierunków turystyki medycznej - brał ją pod uwagę co dziesiąty

22 "Turystyka uzdrowiskowa, Wellness & SPA w Niemczech", Polska Organizacja Turystyczna,

przebadany Europejczyk, planujący tego typu podróż. Równocześnie 83% badanych wskazało, że głównym kryterium przy wyborze miejsca za granicą była niższa cena.

Międzynarodowy rynek turystyki medycznej należy do obszarów rozwojowych - w następnych latach w Polsce oczekuje się wzrostów w tym zakresie na poziomie ok. 15% rocznie23.

Wykres 33. POLSKA NA MAPIE TURYSTYKI MEDYCZNEJ W EUROPIE [%]

Źródło: "Rozwój i potencjał rynku turystyki medycznej w Polsce i na świecie", Konferencja Nowe Trendy w Turystyce 2014, Magdalena Rutkowska

Z powyższego wynika, że istnieje możliwość znalezienia odpowiedniej niszy na rynku obsługi międzynarodowego ruchu turystycznego, zwłaszcza w obszarze turystyki medycznej. Biorąc pod uwagę liczbę turystów z poszczególnych państw, odwiedzających region Małopolski, a także kierunki, z których zagraniczni turyści przyjeżdżają do małopolskich uzdrowisk, naturalnym wydaje się opracowanie oferty skierowanej do turystów z Europy Zachodniej, zwłaszcza:

 Niemców,  Brytyjczyków,  Francuzów,  Austriaków.

IV.3. ANALIZA POTENCJAŁÓW ROZWOJOWYCH W UZDROWISKU

OKREŚLENIE OPTYMALNEJ LICZBY KURACJUSZY I TURYSTÓW

Przyjmuje się, że jednym z głównych kierunków działania powinno być zwiększenie ruchu turystycznego i liczby kuracjuszy przy równoczesnym zachowaniu wiejskiego charakteru Uzdrowiska. Sprzyja temu znaczny obszar - prawie 59 km2, a także niski poziom zagęszczenia ludności (ok. 23 os./km2).

23 "Rozwój i potencjał rynku turystyki medycznej w Polsce i na świecie", Konferencja Nowe Trendy w Turystyce 2014, Magdalena Rutkowska

W poniższej analizie, odwołując się do wymiernych danych, oszacowano optymalne parametry, jakimi powinien charakteryzować się ruch turystyczny w Uzdrowisku, aby ww. założenie zostało spełnione.

Opis problemu Zwiększenie ruchu turystycznego, w tym liczby kuracjuszy z równoczesnym zachowaniem wiejskiego charakteru Uzdrowiska Wysowa-Zdrój Założenia  Średnie zagęszczenie dla terenów wiejskich w skali kraju, zgodnie wstępne z wynikami Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku, wynosi 53 os/km2,  Zagęszczenie na terenie gminy Uście Gorlickie oraz na terenie Uzdrowiska wynosi ok. 23 os/km2,  Optymalne wykorzystanie bazy noclegowej wynosi 60%. Obliczenie I - Wobec zagęszczenia liczby ludności na poziomie 23 os/km2 oraz przy możliwość założeniu, że liczba osób korzystających z km2 przestrzeni publicznej przyjęcia Uzdrowiska nie powinna przekraczać 53, przyjmuje się, że istnieje ruchu możliwość przyjęcia 30 turystów i kuracjuszy w przeliczeniu na km2. turystycznego / km2

Obliczenie II - Wobec faktu, iż Uzdrowisko położone jest na obszarze 59 km2, możliwość przyjmuje się, że dla spełnienia powyższych założeń możliwe jest przyjęcia przyjęcie maksymalnie 1770 turystów i kuracjuszy w danej jednostce ruchu czasu. turystycznego w Uzdrowisku 59 x 30 = 1770 Obliczenie III - Wobec założenia wstępnego, dla uzyskania ruchu turystyczno- potrzebna uzdrowiskowego na powyższym poziomie, potrzebna jest baza baza zapewniająca ok. 2950 miejsc noclegowych. noclegowa 1770 / 60% = 2950

OKREŚLENIE OPTYMALNEJ BAZY NOCLEGOWEJ

Spełnienie wyżej wymienionych założeń, tzn. przyjęcie maksymalnego możliwego ruchu turystycznego na poziomie 1770 turystów i kuracjuszy wymagać będzie odpowiedniej bazy noclegowej. Należy przez to rozumieć nie tylko odpowiednią liczbę miejsc noclegowych, ale też odpowiednią strukturę.

Wzrost liczby kuracjuszy i pozostałych turystów będzie powodowany dwoma czynnikami:

1. Naturalnym trendem polegającym na wzroście popytu na usługi uzdrowiskowe, 2. Działaniami nakierowanymi na rozbudowę bazy usługowej w Uzdrowisku, a wdrażanymi przez Gminę, przedsiębiorców i pozostałe podmioty.

Jak wykazały wcześniejsze diagnozy, liczba kuracjuszy korzystających z obiektów uzdrowiskowych systematycznie rośnie, co wiąże się z ogólnymi tendencjami w kraju - zwłaszcza procesem starzenia się społeczeństwa. W ostatnich latach notowano roczny wzrost liczby kuracjuszy obiektów uzdrowiskowych na poziomie 2% rocznie.

Wykres 34. SZACOWANY WZROST LICZBY KURACJUSZY W OBIEKTACH UZDROWISKOWYCH UZDROWISKA WYSOWA-ZDRÓJ

Źródło: GUS, obliczenia własne

Przy dalszych obliczeniach przyjęto następujące, wynikające z uzdrowiskowego charakteru obszaru, założenia:

 Stały poziom ruchu turystycznego w ramach turystyki uzdrowiskowej - ok. 576 kuracjuszy w danym momencie na terenie Uzdrowiska,  Średni czas pobytu turysty "uzdrowiskowego", zgodnie z prowadzonymi wcześniej obliczeniami - ok. 15 noclegów.  Zmienny poziom pozostałych typów ruchu turystycznego w zależności od miesiąca,  Optymalne obłożenie obiektu noclegowego na poziomie 60%.

Poniżej przedstawiono szacowany poziom ruchu turystycznego w Uzdrowisku z uwzględnieniem ogólnych trendów w województwie małopolskim, z podziałem na kolejne miesiące.

Tabela 29. ZAPOTRZEBOWANIE NA BAZĘ NOCLEGOWĄ PRZY ZAŁOŻENIU OPTYMALNEGO RUCHU TURYSTYCZNEGO

dziernik

Nazwa ź

stycze luty marzec kwiecie maj czerwiec lipiec sierpie wrzesie pa listopad grudzie

Udział w rocznym ruchu turystycznym w woj. 6,5 6,7 6,5 7,0 9,1 9,6 11,0 11,6 9,6 8,9 6,5 7,0 małopolskim % % % % % % % % % % % % Optymalna liczba turystów Uzdrowiska - ogólnie 990 1026 988 1064 1388 1462 1673 1770 1459 1353 992 1066 Optymalna baza turystyczna - ogólna z uwzględnieniem kryterium 60% obłożenia 1650 1710 1647 1774 2313 2436 2789 2950 2432 2256 1654 1776

Optymalna liczba turystów "uzdrowiskowych" 576 576 576 576 576 576 576 576 576 576 576 576 Optymalna baza noclegowa - "uzdrowiskowa" z uwzględnieniem kryterium 60% obłożenia 960 960 960 960 960 960 960 960 960 960 960 960

Optymalna liczba turystów - pozostałych 414 450 412 488 812 886 1097 1194 883 777 416 490 optymalna baza noclegowa - pozostała z uwzględnieniem kryterium 60% obłożenia 690 750 687 814 1353 1476 1829 1990 1472 1296 694 816 Źródło: obliczenia własne na podstawie GUS

Wykres 35. ZAPOTRZEBOWANIE NA BAZĘ NOCLEGOWĄ PRZY ZAŁOŻENIU OPTYMALNEGO RUCHU TURYSTYCZNEGO

Źródło: GUS, opracowanie własne

Z powyższego wynika, że największego, optymalnego natężenia ruchu turystycznego (1770 osób; kuracjuszy i pozostałych turystów) należy spodziewać się w sierpniu. Zapotrzebowanie na bazę noclegową wyniesie wówczas 2950 miejsc (przy zachowaniu kryterium 60% obłożenia obiektów noclegowych).

Zapotrzebowanie na miejsca noclegowe w obiektach uzdrowiskowych będzie się utrzymywać na stałym poziomie. Natomiast zapotrzebowanie na pozostałą bazę noclegową będzie wahać się od 687 miejsc w marcu do 1990 miejsc w sierpniu. Obserwuje się przy tym zwiększone zapotrzebowanie na bazę noclegową od maja do października.

Przyjąć należy zatem, że optymalna baza noclegowa w Uzdrowisku będzie składać się z 3 głównych członów:

 Baza w obiektach uzdrowiskowych - docelowo 960 miejsc noclegowych,  Całoroczna baza w pozostałych obiektach - docelowo 820 miejsc noclegowych,  Sezonowa baza w pozostałych obiektach - docelowo 1170 miejsc noclegowych.

ANALIZA DOSTĘPNOŚCI USŁUG

Na potrzeby Planu przeprowadzono analizę dostępności poszczególnych rodzajów infrastruktury i usług w kontekście dalszego wzrostu liczby kuracjuszy i pozostałych turystów w Uzdrowisku. Uwzględniono przy tym dane analizowane we wcześniejszych częściach opracowania.

DOSTĘPNA INFRASTRUKTURA REKREACYJNO-TURYSTYCZNA AKTYWNOŚĆ NIEZBĘDNA DOSTĘPNOŚĆ INFRASTRUKTURA Spacery, turystyka piesza, Trasy piesze, ścieżki Na terenie Uzdrowiska i w pozostałych chodzenie po górach, piesze sołectwach gminy wytyczono bogatą jogging sieć tras pieszych. W obszarze największego skupiska usług uzdrowiskowych i turystycznych zrealizowano ciągi piesze. W pozostałych obszarach Uzdrowiska brak jednak takiej infrastruktury. Zakłada się jej rozbudowę wraz z poszerzaniem działalności na pozostałych obszarach Uzdrowiska. Jazda na rowerze Ścieżki, trasy rowerowe Na terenie Uzdrowiska i w pozostałych sołectwach gminy wytyczono bogatą sieć tras rowerowych. Brak jednak wystarczającej ilości ścieżek rowerowych, zarówno w obszarze największego skupiska usług uzdrowiskowych i turystycznych, jak i w pozostałych obszarach Uzdrowiska. Gimnastyka, fitness, Sala do ćwiczeń lub Na terenie zakładów uzdrowiskowych aerobik, ćwiczenia na teren wytyczony na dostępna jest powierzchnia siłowni, kulturystyka, wolnym powietrzu dostosowana do zajęć fitness. Brak taniec wystarczającej liczby terenów dostosowanych do gimnastyki na świeżym powietrzu. Pływanie Basen W centralnej części Uzdrowiska zlokalizowany jest park wodny. Zakłada się, że jest to obiekt wystarczający dla obsługi obecnego i przyszłego ruchu turystycznego. Siatkówka, piłka nożna Sala lub wytyczone W poszczególnych obiektach miejsce na wolnym turystycznych wytyczono przestrzeń powietrzu, dostosowane do gry w siatkówkę i piłkę nożną. do potrzeb sportów drużynowych. Sporty zimowe Infrastruktura W centralnej części Uzdrowiska narciarska, trasy wytyczono trasy narciarstwa biegowe, lodowisko biegowego. Brak tego typu infrastruktury w pozostałych częściach Uzdrowiska. Brak ponadto infrastruktury dla pozostałych dyscyplin sportów zimowych. Wizyty w pubach/ Lokale gastronomiczne W Uzdrowisku notuje się kawiarniach/ restauracjach dostosowane do systematyczny wzrost liczby charakteru miejsca podmiotów świadczących usługi gastronomiczne. Zakłada się, że wraz ze wzrostem liczby turystów, będzie wzrastała oferta gastronomiczna. Wizyty w kinie Sala kinowa W Uzdrowisku brak sali kinowej. DOSTĘP DO BAZY NOCLEGOWEJ RODZAJ BAZY NOCLEGOWEJ DOSTĘPNOŚĆ Baza noclegowa w obiektach uzdrowiskowych Praktyczny brak możliwości zwiększenia liczby kuracjuszy.

Baza noclegowa w pozostałych obiektach Rozkład bazy noclegowej na terenie Uzdrowiska jest nierównomierny - zdecydowana większość obiektów ulokowana jest na terenie miejscowości Wysowa-Zdrój. W kontekście wzrostu liczby turystów, konieczna jest rozbudowa bazy noclegowej. INFRASTRUKTURA UZDROWISKOWA I OKOŁOUZDROWISKOWA Zaplecze medyczne Zaplecze medyczne dostosowane jest do obecnych potrzeb wynikających z ruchu uzdrowiskowo-turystycznego. W perspektywie dalszego wzrostu liczby kuracjuszy i turystów zakłada się konieczność rozbudowy zaplecza medycznego i okołomedycznego. Wykorzystanie wód mineralnych W centrum Uzdrowiska zlokalizowany jest Park Zdrojowy oraz Pijalnia Wód Mineralnych. Zakłada się, że zarówno na obecnym etapie, jak i w dalszej perspektywie, infrastruktura ta jest wystarczająca. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA I PRZESTRZEŃ PUBLICZNA Stan powietrza Na obecnym etapie ruch turystyczny nie wpływa w znacznym stopniu na zanieczyszczenie powietrza. W kontekście rozbudowy funkcji uzdrowiskowo- turystycznych, a co za tym idzie - większej liczby budynków usługowych i zwiększonego ruchu pojazdów, konieczne będą działania z zakresu termomodernizacji, a także wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Stan wód Na etapie diagnozy sytuacji w Uzdrowisku stwierdzono, że jakość wód w rzece Ropie nie spełnia oczekiwań. Powodem takiej sytuacji może być niski poziom skanalizowania gminy, w tym Uzdrowiska. Zakłada się, że konieczna będzie rozbudowa obecnej sieci kanalizacyjnej. Wyposażenie w infrastrukturę techniczną Jak wskazano wyżej, znaczne obszary Uzdrowiska nie posiadają dostępu do sieci wodno-kanalizacyjnej. Stanowi to jedną z głównych barier inwestycyjnych. Zakłada się, że równomierny rozwój usług na terenie całego Uzdrowiska będzie wymagać rozbudowy ww. sieci.

V. ANALIZA SWOT

CZYNNIKI WEWNĘTRZNE MOCNE STRONY SŁABE STRONY  Wysokie parametry środowiska  Niewystarczająca infrastruktura naturalnego - nie stwierdzono naruszeń techniczna, zwłaszcza wodno- standardów jakości powietrza, kanalizacyjna,  Jasno wyznaczone kierunki rozwojowe -  Niewystarczająca infrastruktura Uzdrowisko posiada aktualne MPZP oraz dostosowana do potrzeb rodzin, w tym aktualne plany rozwojowe dla rodzin z małymi dziećmi, poszczególnych miejscowości,  Niewystarczająca infrastruktura sportowo-  Fakt realizacji usług publicznych rekreacyjna, zwłaszcza w kontekście (uzdrowiskowych i leczniczych) na dużą sezonu zimowego, skalę - stabilny i pewny napływ  Oferta turystyczna skierowana głównie do kuracjuszy, osób o niższych dochodach,  Rosnąca liczba podmiotów działających w  Niewielki odsetek turystów i kuracjuszy obszarze turystyki, w tym uzdrowiskowej i korzystających z usług na zasadach obszarach powiązanych - obserwuje się komercyjnych, proces specjalizacji w obszarze turystyki,  Marginalny udział turystów zagranicznych  Jasno zdefiniowane plany rozwojowe w ogólnej liczbie odwiedzających lokalnych przedsiębiorców, Uzdrowisko,  Wysoka kompetencja w pozyskiwaniu  Brak spójnej polityki promocyjnej zewnętrznych środków rozwojowych, Uzdrowiska. zwłaszcza na cele rozwoju infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej,  Wysokie dochody Gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca. CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE SZANSE ZAGROŻENIA  Wzrost wydatków gospodarstw domowych  Brak planów na szczeblu wojewódzkim i na cele turystyczno -rekreacyjne, krajowym odnośnie poprawy dostępności  Wzrost zapotrzebowania na usługi komunikacyjnej regionu, lecznicze i uzdrowiskowe w związku z  Rynek usług uzdrowiskowych uzależniony procesem starzenia się społeczeństwa, od polityki państwa - zmiany na szczeblu  Duża liczba turystów zagranicznych centralnym mogą doprowadzić do odwiedzających województwo znacznego odpływu turystów i kuracjuszy. małopolskie,  Silna pozycja Polski na europejskiej mapie turystyki medycznej,  Specjalizacja poszczególnych uzdrowisk w przyjmowaniu turystów z konkretnych krajów,  Nacisk położony na rozwój turystyki zdrowotnej w dokumentach planistycznych na poziomie kraju i województwa,  Znaczny udział turystów rodzinnych, w ogólnej liczbie turystów krajowych,  Obowiązująca wspólna strategia rozwoju produktu uzdrowiskowego w regionie Małopolski.

VI. WIZJA ROZWOJOWA

Kierunki rozwoju uzdrowiska winny opierać się na uwarunkowaniach prawnych, w tym przyjętym statucie uzdrowiska, uwarunkowaniach środowiskowych, w tym konieczności zachowania w stanie nie pogorszonym wybitnych walorów przyrodniczych oraz na uwarunkowaniach związanych z budową oferty uzdrowiskowej. Wszystkie te elementy winny tworzyć układ symbiotyczny i wzmacniać się nawzajem. Stąd też istotnym jest zbudowanie płaszczyzny zrównoważonego rozwoju dla uzdrowiska i obudowanie jej przepisami prawa lokalnego i zasadami działania, które pozwolą na harmonijny rozwój uzdrowiska i jego oferty.

W pierwszym rzędzie należy zwrócić uwagę na tzw. chłonność przestrzeni, która, po zmianach prawodawstwa dotyczącego zagospodarowania przestrzennego, winna być analizowana na każdym etapie tworzenia polityk przestrzennych. Za podstawę oszacowania chłonności demograficznej i turystycznej przyjęto wskazówki zamieszczone w dokumencie pn.: ANALIZA PRZEKROJOWA WYBRANYCH ZAGADNIEŃ ZWIĄZANYCH Z TURYSTYKĄ UZDROWISKOWĄ – opracowanie: STOWARZYSZENIE GMIN UZDROWISKOWYCH RP, INSTYTUT TURYSTYKI W KRAKOWIE SP Z O. O. Zgodnie z nimi, w modelowych rozwiązaniach dotyczących kształtowania ładu przestrzennego i urbanistycznego przyjmuje się, że:  nie powinna być zachwiana naturalna chłonność w zakresie urbanizacji co oznacza, że nie powinno być więcej niż 8-10 kuracjuszy na 1 ha zieleni, 20-30 mieszkańców na 1 ha powierzchni,  parki powinny być nie mniejsze niż 5 ha,  ciągi spacerowe nie powinny przekraczać 8-15% powierzchni w większym parku i 15-20% w mniejszym parku,  lasy powinny zajmować w optymalnie urządzonych uzdrowiskach nie mniej niż 40% powierzchni gminy,  udział terenów zieleni w stosunku do zainwestowanych terenów nie powinien być mniejszy niż 50%,  w uzdrowiskach górskich obowiązuje zakaz zabudowy terenów o spadku powyżej 20º i powyżej 650 m .n.p.m.

Zasady kształtowania obszarów polityki przestrzennej określa w pierwszym rzędzie Statut Uzdrowiska Wysowa-Zdrój nadany uchwałą nr XXII/231/2008 Rady Gminy Uście Gorlickie z dnia 27 listopada 2008 r., a następnie zmieniony uchwałą nr XXXVII/368/2009 Rady Gminy Uście Gorlickie z dnia 29 grudnia 2009 r. W statucie tym zostały określone granice stref ochrony uzdrowiskowej A, B i C, które wyznacza się w celu bezpośredniej ochrony środowiska naturalnego i walorów leczniczych uzdrowiska.

Obszar uzdrowiska, o łącznej powierzchni 5896 ha w całości zawiera się w granicach gminy Uście Gorlickie i obejmuje następujące miejscowości:  Wysowa-Zdrój - 2019 ha  Blechnarka - 902 ha  Hańczowa - 2039 ha

 Ropki - 936 ha

Teren uzdrowiska został podzielony na następujące strefy:  Strefa A - 114 ha, posiadająca 80% terenów zielonych,  Strefa B - 1666 ha, posiadająca 85% terenów zielonych,  Strefa C - 4116 ha, posiadająca 91% terenów zielonych.

Zgodnie z zapisami MPZP teren zabudowy powinien obejmować:  Strefa A – 25% terenów przeznaczonych pod zabudowę,  Strefa B – 45% terenów przeznaczonych pod zabudowę,  Strefa C – 50% terenów przeznaczonych pod zabudowę.

W świetle tych zapisów, pojemność turystyczna, rozumiana jako maksymalna liczba osób, które jednocześnie mogą realizować cele pobytowe bez obniżania wartości elementów środowiska naturalnego, a także korzyści rekreacyjnych, została oszacowana w tabeli poniżej. Pojemność turystyczna liczona jest tutaj na podstawie zapisu MPZP (uchwała nr XLVIII/457/2010 Rady Gminy Uście Gorlickie z dnia 10 listopada 2010 r.), który stanowi, iż na jednego kuracjusza należy dążyć do uzyskania terenów zieleni urządzonej o powierzchni co najmniej 500 m2.

STREFA A B C RAZEM Powierzchnia terenu [ha] 114,0 1 666,0 4 116,0 5 896,0 Powierzchnia terenów zielonych [ha] 91,2 1 416,1 3 745,6 5 252,9 Tereny pozostałe, w tym komunikacja [ha] 22,8 249,9 370,4 643,1 Rezerwa na komunikację [ha] 2,3 25,0 37,0 64,3 Tereny pozostałe [ha] 20,5 224,9 333,4 578,8 Tereny pod zabudowę w świetle MPZP [ha] 5,1 101,2 166,7 273,0 Tereny zielone łącznie [ha] 106,6 1 539,8 3 912,3 5 558,6 Zieleń urządzona [ha] 15,4 123,7 166,7 305,8 Maksymalna liczba mieszkańców 6 826 Maksymalna liczba turystów 6 116

Według powyższych danych Uzdrowisko Wysowa-Zdrój ma jeszcze ogromny potencjał rozwojowy sięgający ponad 6000 kuracjuszy. Mając na względzie obecny stan zainwestowania oraz chęć utrzymania wiejskiego charakteru uzdrowiska, przyjęto chłonność turystyczną na poziomie wyliczonym w pkt. 4.3, tj.: 1770, co generuje konieczność przygotowania ok. 3000 miejsc noclegowych w okresie 2016-2023, po którym nastąpi weryfikacja założeń.

Wizja rozwojowa obejmuje wszechstronny rozwój uzdrowiska dla uzyskania wysokiej jakości oferty turystycznej w trzech podstawowych kierunkach:  uzdrowiskowej, w tym skierowanej do seniorów,  rekreacyjno-sportowej,  rodzinnej.

Oferta uzdrowiskowa jest traktowana priorytetowo, stąd też, zarówno działania planistyczne, jak i marketingowe skupiają się na stworzeniu klimatu dla rozwoju wysokiej jakości usług uzdrowiskowych, finansowanych ze środków publicznych oraz komercyjnych. Przeszkodą jest tutaj niejasność, co do przyszłych zasad publicznego finansowania turnusów uzdrowiskowych, jednakże należy uznać, iż pełne lub częściowe finansowanie pobytów leczniczych będzie nadal realizowane. Dlatego też, mając na względzie zapisy planistyczne, odnoszące się do sposobu zagospodarowania poszczególnych części uzdrowiska, przyjmuje się, że podstawowe funkcje uzdrowiskowe realizowane będą w m. Wysowa.

Na atrakcyjność turystyczną produktu turystyki uzdrowiskowej wpływają:  stan środowiska naturalnego, jego czystość,  naturalne walory, w tym: wody lecznicze, klimat leczniczy, parki zdrojowe, ścieżki spacerowe, obszary prawnie chronione,  walory turystyczne: udział powierzchni leśnej w powierzchni gminy uzdrowiskowej, zabytki, muzea i atrakcje, znajdujące się na terenie gminy uzdrowiskowej, imprezy kulturalno-rozrywkowe, odbywające się w miejscowości uzdrowiskowej, szlaki turystyczne,  infrastruktura turystyczna i okołoturystyczna, w tym obiekty noclegowe, urządzenia sportowo-rekreacyjne, instytucje kulturalne,  infrastruktura uzdrowiskowa: ścieżki zdrowia, publiczne pijalnie wód, miejsca koncertowe.

Wydaje się, iż pod względem planistycznym teren Wysowej jest w pełni opisany, a nasycenie terenów budowlanych powoduje, że nie należy przewidywać większych zmian w tym względzie. Jednak takie rozplanowanie terenów rozwojowych implikuje konieczność realizacji urządzeń komunalnych i zagospodarowania części wspólnych terenu. Bezwzględnie konieczne jest 100% zaopatrzenie w wodę i kanalizację. Trudno bowiem wyobrazić sobie uzdrowisko bez podstawowej infrastruktury ochrony gleby i wód. Drugim elementem jest budowa dróg gminnych i wewnętrznych, pozwalających na otwarcie nowych terenów inwestycyjnych. Właściwe zapisy planistyczne tworzą wystarczającą rezerwę pod drogi. Trzeci element to przestrzenie wspólne, w szczególności parki i zieleń urządzona. Tutaj wydaje się zasadne przekształcenie terenów rolnych, znajdujących się w centrum Wysowej, na zieleń urządzoną, z dopuszczalną lokalizacją małej architektury i ciągów pieszo-rowerowych oraz niewielkich przestrzeni dedykowanych do różnych grup kuracjuszy: starszych, dzieci, osób aktywnych.

Należy przy tym mieć na względzie światowe kierunki rozwoju uzdrowisk, nie poprzez pozostawanie w dotychczasowych formach (produktach), co oznacza utratę kontaktu z dynamicznie rozwijającym się światowym sektorem turystyki zdrowotnej, a poprzez dokonanie głębokiej restrukturyzacji produktowej i pójście drogą wyznaczoną przez uzdrowiska amerykańskie (np. Saratoga Springs) – ewolucja w kierunku spa.

Jednak restrukturyzacja nie może pomijać efektu ekonomicznego, który, w sytuacji znaczącej przewagi liczby kuracjuszy, przyjeżdżających do Wysowej w ramach zleceń

leczniczych z NFZ, ma znaczenie konkurencyjne. Dlatego też w perspektywie należy wzmacniać autonomiczność sektorów działalności uzdrowiskowej, które będą mogły funkcjonować samodzielnie, świadcząc usługi komercyjne lub też wzmacniać ofertę zakładów lecznictwa uzdrowiskowego, odciążając te ostatnie od konieczności posiadania specjalistycznych gabinetów zabiegowych.

Równolegle, firmy działające w obszarze usług uzdrowiskowych winny poszerzać ofertę i podnosić jej jakość. Należy bowiem uznać, iż na sukces oferty uzdrowiskowej składa się zarówno jakość przestrzeni uzdrowiska, jak i standard opieki leczniczej. Oferta lecznicza będzie realizowana dwutorowo: w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego oraz przez firmy wyspecjalizowane w działalności medycznej. Dlatego też należy doprowadzić do zwiększenia potencjału istniejących firm leczniczych i uwolnić tereny dla lokalizacji nowych.

Stąd już blisko do kształtowania przestrzeni publicznej, która winna w centrum usług turystycznych przewidzieć zarówno duże zakłady lecznictwa uzdrowiskowego, z własną infrastrukturą pobytową, jak również małe przychodnie specjalistyczne, zakłady balneologiczne, baseny, hale sportowe, spa&wellness.

Powyższa infrastruktura będzie również elementem oferty turystycznej, rozwijanej w miejscowościach satelickich wobec Wysowej czyli w Blechnarce, Hańczowej i Ropkach.

Działaniem strategicznym w obszarze turystyki jest doprowadzenie do wydłużenia okresu turystycznego o miesiące zimowe. I jeśli w ofercie uzdrowiskowej fakt ten ma drugorzędne znaczenie to w turystyce ma znaczenie fundamentalne, bo jest to kwestia jej opłacalności. Stąd też koniecznym jest budowa stoków i tras narciarskich, lodowiska, również w takiej konfiguracji, by infrastruktura mogła być użytkowana w sezonie letnim. Równolegle należy wzmacniać tradycyjne letnie oferty o nowe produkty, w tym trasy rowerowe z systemem wypożyczalni sprzętu, trasy konne i ośrodki hippiczne. Ważnym elementem oferty Wysowej jest zbiornik wodny Klimkówka, do którego należy poprowadzić ścieżkę rowerową. Również ścieżki i trasy rowerowe powinny pokryć pozostałą część gminy i połączyć najciekawsze miejsca, w tym kościoły i cerkwie leżące na Szlaku Architektury Drewnianej, a w szczególności te, które wpisano na listę dziedzictwa światowego UNESCO. Istniej również realna szansa na połączenie Wysowej z Bardejovskimi Kupelami na Słowacji, co pozwoliłoby na otwarcie się na ofertę słowacką. Działania, które realizowane są w ramach programów transgranicznych, wskazują na potrzebę realizacji wspólnych polsko-słowackich projektów, również w zakresie turystyki, w tym turystyki uzdrowiskowej.

Dla wzmocnienia oferty powinno się zaplanować ponadstandardowe elementy marketingowe, w tym kartę uzdrowiskową, pozwalającą na korzystanie z wielu atrakcji, z jednej strony taniej, z drugiej sprawniej, w tym również z działalności eventowej oraz imprezowej. Winno się rozważyć możliwość uruchomienia festiwalu, który otwierałby sezon letni.

Uznając wagę wiedzy i dobrego przygotowania kadr, powinno się zaplanować otwarcie instytucji kształcącej w zakresie turystyki, hotelarstwa, działalności uzdrowiskowej i

dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego – najlepiej we współpracy polsko-słowackiej, co mogłoby skutkować wspólnymi przyszłymi działaniami w ramach kooperacji transgranicznej.

VII. NAWIĄZANIE DO STRATEGICZNYCH DOKUMENTÓW DOTYCZĄCYCH ROZWOJU PRZESTRZENNO–SPOŁECZNO– GOSPODARCZEGO GMINY I REGIONU

Potrzeba opracowania niniejszego Planu wynika z faktu, iż Uzdrowisko stanowi specyficzny organizm społeczno-gospodarczy. Specyfika ta opiera się na odrębnych:

 Potencjałach,  Zakresie świadczonych usług,  Możliwościach rozwojowych.

Plan Rozwoju Uzdrowiska Wysowa-Zdrój, podobnie jak inne akty prawne o charakterze lokalnym, uwzględnia obowiązującą w kraju hierarchię dokumentów planistycznych. Przyjęte w dalszej części opracowania cele i zadania, pozostają w zgodzie z kierunkami rozwojowymi, wytyczonymi w dokumentach na poziomie krajowym, wojewódzkim, a także z dokumentami sektorowymi, w tym ze zintegrowanymi strategiami rozwoju. Plan pozostaje ponadto w zgodzie z pozostałymi aktami, sporządzonymi dla terenu gminy Uście Gorlickie oraz poszczególnych miejscowości wchodzących w skład Uzdrowiska.

STRATEGIA ROZWOJU KRAJU 2020

Dokument przyjęty został uchwałą Rady Ministrów w dniu 25 września 2012 roku. Usytuowany jest najwyżej w hierarchii strategii krajowych i jako taki z założenia ma charakter ogólny. Stworzenie odpowiednich warunków dla rozwoju turystyki zostało tu przedstawione jako jeden z elementów szeroko pojętego rozwoju gospodarczego:

"... ważne będzie stworzenie odpowiednich warunków dla rozwoju firm zajmujących się organizowaniem czasu wolnego i turystyką (w tym przedsiębiorstw sektora kultury i kreatywnego). Dotyczy to zarówno obszarów, które swój wysoki potencjał turystyczny zawdzięczają walorom przyrodniczym, lecz także terenów miejskich, które często oferują zbyt mało możliwości spędzania wolnego czasu."

KRAJOWA STRATEGIA ROZWOJU REGIONALNEGO 2010 - 2020

Dokument, stanowiący jedną z 9 zintegrowanych strategii rozwoju, przyjęto uchwałą Rady Ministrów w dn. 13 lipca 2010 roku. Jego założenia dotyczą zarówno obszarów wiejskich, jak i miejskich. Podobnie jak w Strategii Rozwoju Kraju, turystyka jest tu traktowana jako jeden z elementów rozwojowych. KSRR zaleca wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów (Cel 1), która powinna być realizowana m.in. poprzez:

Ad 1.3.6. Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego - w związku z tym polityka regionalna powinna:

 Sprzyjać ochronie środowiska przyrodniczego, jak i jego racjonalnemu wykorzystaniu dla zaspokojenia potrzeb społecznych i gospodarczych (w tym turystycznych),  Zachowywać i rozwijać, a przede wszystkim szeroko udostępniać, zasoby kulturowe regionów oraz ułatwiać ich wykorzystanie społeczne i gospodarcze,  Wspierać promocję i rozwój turystyki przyjazdowej, w tym wykorzystującej potencjał uzdrowiskowy.

PROGRAM ROZWOJU TURYSTYKI DO 2020 ROKU

Dokument przyjęto Uchwałą nr 143/2015 Rady Ministrów z dnia 18 sierpnia 2015 r. w sprawie przyjęcia „Programu Rozwoju Turystyki do 2020 roku”. W dokumencie zaleca się działania, zmierzające do specjalizacji krajowej oferty turystycznej w kierunku turystyki zdrowotnej, zgodnie z rosnącym zapotrzebowaniem na tego typu usługi na świecie. W PRT do 2020 roku rekomendowane są działania na rzecz rozwoju i promocji następujących priorytetowych obszarów produktów polskiej turystyki:

 turystyka kulturowa, ze szczególnym uwzględnieniem turystyki przemysłowej,  przemysł spotkań (turystyka biznesowa),  turystyka aktywna,  turystyka zdrowotna, ze szczególnym uwzględnieniem turystyki Spa & Wellness,  turystyka na obszarach wiejskich.

STRATEGIA ROZWOJU POLSKI POŁUDNIOWEJ DO 2020 ROKU

Dokument ma charakter strategii ponadregionalnej. Obejmuje obszar makroregionu, na który składają się województwa małopolskie i śląskie. Wnioski płynące z dokumentu, a ważne w kontekście Programu Rozwoju Uzdrowiska Wysowa-Zdrój, zawarto w pkt. 3.1:

3.1 Tworzenie pakietowych produktów turystycznych wykorzystujących potencjał obydwu województw.

 3.1.1. Kompleksowe tworzenie nowych oraz rozwój, zagospodarowanie i integracja już istniejących szlaków turystycznych i pielgrzymkowych obejmujących flagowe atrakcje turystyczne, w tym miejsca kultu zlokalizowane na terenie województw małopolskiego i śląskiego.  3.1.2. Rewitalizacja historycznych i poprzemysłowych przestrzeni miast ukierunkowana na rozwój usług czasu wolnego.  3.1.3. Wspólna promocja produktów turystycznych.

STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO 2011 - 2020

Strategia przyjęta została Uchwałą Nr XII/183/11 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 26 września 2011 roku. Wyznacza kierunki rozwojowe zarówno dla poszczególnych obszarów tematycznych, jak i dla regionów województwa. Rola turystyki w gospodarce Małopolski została opisana w obszarze 2. Zrównoważony rozwój infrastruktury oraz komercjalizacja usług czasu wolnego. Zwraca się tu uwagę m.in. na konieczność rozwoju:

2.2.3 Turystyki aktywnej, rekreacyjnej i specjalistycznej, 2.2.4 Turystyki uzdrowiskowej i prozdrowotnej, 2.2.5 Turystyki na terenach wiejskich, 2.2.7 Turystyki przygranicznej. Działania zostały też przewidziane dla subregionu sądeckiego, w którym położone jest Uzdrowisko. Z punktu widzenia Programu Rozwoju Uzdrowiska Wysowej-Zdroju, istotny jest cel:

4.3.2 Rozwój potencjału gospodarczego subregionu sądeckiego:

 wzmocnienie funkcji subregionu poprzez rozwój infrastruktury i usług przemysłów czasu wolnego, związanych z działalnością w zakresie: o turystyki uzdrowiskowej i prozdrowotnej na bazie uzdrowisk sądeckich: Krynica-Zdrój, Muszyna, Piwniczna, Wapienne, Wysowa, Żegiestów-Zdrój oraz innych miejscowości o potencjale uzdrowiskowo-leczniczym, o turystyki aktywnej, rekreacyjnej i specjalistycznej, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju infrastruktury sportowej oraz szlaków pieszych, rowerowych i tras biegowych,

SUBREGIONALNY PROGRAM ROZWOJU DO ROKU 2020

Program określa politykę Województwa Małopolskiego wobec pięciu subregionów funkcjonalnych. Czerpie przy tym ze Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego 2011 - 2020. Fakt, iż Małopolska jest drugim po Dolnym Śląsku regionem z największą liczbą uzdrowisk, uznano tu za potencjał rozwojowy.

Turystyka w dokumencie została uznana za jeden z wiodących działów gospodarki. Podobnie jak w dokumentach na szczeblu krajowym, podkreśla się konieczność poprawy warunków dla rozwoju turystyki, jako elementu całościowego rozwoju gospodarczego. W związku z powyższym przewidziano m.in. następujące działania:

1.1. Lepsze warunki dla rozwoju gospodarczego: 1.1.2. Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej w subregionach. 1.1.3. Zagospodarowanie otoczenia zbiorników wodnych na cele turystyczne i rekreacyjne. 1.1.4. Rozwój lokalnych tras turystycznych. Odnośnie Subregionu Sądeckiego, w którym leży Uzdrowisko Wysowa-Zdrój, przewidziano m.in.:  Wykorzystanie lokalnego potencjału turystycznego;  Uporządkowanie gospodarki odpadami oraz wodno-ściekowej.

STRATEGIA ROZWOJU I PROMOCJI MAŁOPOLSKIEGO PRODUKTU UZDROWISKOWEGO NA LATA 2013-2018 Zadaniem Strategii jest wypracowanie spójnego modelu rozwoju i promocji wszystkich małopolskich uzdrowisk. Definiuje ona następujące cele operacyjne:

I: Wprowadzenie zintegrowanego zarządzania małopolskim produktem uzdrowiskowym.

II: Podniesienie atrakcyjności i konkurencyjności małopolskiego produktu uzdrowiskowego.

III: Aktywizacja środowisk lokalnych w zakresie rozwoju i promocji marki małopolskich uzdrowisk.

IV: Wdrożenie nowoczesnego zintegrowanego systemu informacji i promocji małopolskiego produktu uzdrowiskowego.

W sensie praktycznym, do najważniejszych założeń Strategii zaliczyć należy plany:

 Stworzenia spójnego systemu identyfikacji wizualnej, zakładającego posługiwanie się w materiałach reklamowych przez wszystkie gminy uzdrowiskowe wspólnymi elementami (wspólny logotyp, hasło promocyjne),  Stworzenia wspólnego, na bieżąco aktualizowanego oraz przetłumaczonego na najważniejsze języki obce portalu internetowego,  Poprawy jakości działających już stron internetowych,  Realizacji innych działań marketingowych i promocyjnych,  Poprawy współpracy pomiędzy poszczególnymi gminami uzdrowiskowymi, m.in. poprzez powołanie Komisji Wspólnej samorządów i środowisk gospodarczych gmin uzdrowiskowych oraz zespołu ds. promocji gmin uzdrowiskowych Małopolski lub powołanie klastra uzdrowisk Małopolski. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU GORLICKIEGO NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYWĄ DO 2021 ROKU Działania przeznaczone dla terenów Uzdrowiska traktowane są w programie, jako element działań przeznaczonych dla całego powiatu. Spośród działań nakierowanych na poprawę środowiska, a szczególnie istotnych ze względu na uzdrowiskowy charakter danego obszaru, należy wymienić:

Tabela 30. CELE OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU GORLICKIEGO NA LATA 2014 - 2017 Z PERSPEKTYWĄ DO 2021 ROKU

CEL DZIAŁANIE DZIAŁANIA DLA POWIATU GORLICKIEGO Racjonalizacja zużycia energii, surowców i Termomodernizacja budynków, instalacja materiałów oraz wzrost udziału zasobów urządzeń OZE, wprowadzanie systemów odnawialnych racjonalizacji zużycia wody Ochrona powietrza poprzez redukcję Wymiana przestarzałych urządzeń pyłów i gazów cieplarnianych grzewczych, instalacja urządzeń OZE Ograniczenie emisji zanieczyszczeń Intensyfikacja ruchu rowerowego komunikacyjnych Odpowiedzialne i racjonalne Rozbudowa i modernizacja sieci wykorzystywanie zasobów wodnych wodociągowych Modernizacja i rozbudowa ujęć wody i stacji uzdatniania wody,

Budowa i modernizacja sieci kanalizacji sanitarnej oraz deszczowej Budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków DZIAŁANIA DLA UZDROWISKA Ograniczanie ruchu samochodowego w Intensyfikacja ruchu rowerowego obrębie stref uzdrowiskowych Źródło: Program ochrony środowiska dla powiatu gorlickiego na lata 2014-2017 z perspektywą do 2021 roku MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

Kierunki organizacji przestrzeni Uzdrowiska opisano w MPZP, przyjętym uchwałą Rady Gminy Uście Gorlickie dn. 10 listopada 201024. Dokument jest dostosowany do potrzeb rozwoju turystycznego terenu. Uwzględnia też wewnętrzny podział Uzdrowiska na strefy "A", "B" i "C".

Z punktu widzenia rozwoju infrastruktury turystycznej i uzdrowiskowej, istotne postanowienia MPZP dla terenu Uzdrowiska to:

a) Możliwość realizacji na terenach rolnych, sezonowych narciarskich urządzeń wyciągowych związanych z rekreacją zimową (z ustaleniami jak w § 42 ust. 2 i 3 MPZP) - poza strefą "A", b) Możliwość realizacji tras i urządzeń związanych z rozbudową systemów infrastruktury technicznej służącej wyposażeniu inżynierskiemu terenów przeznaczonych do zainwestowania stosownie do szczegółowych rozwiązań technicznych, jeżeli nie koliduje to z innymi ustaleniami planu, c) Możliwość wyznaczenia i urządzenie dróg dojazdowych służących obsłudze terenów przeznaczonych do zainwestowania oraz do terenów rolnych i leśnych, dróg służących celom obrony przeciwpożarowej obszarów leśnych a także innych dróg wewnętrznych, pod warunkiem, że nie będzie to stanowić utrudnienia w wykorzystaniu terenów przyległych do drogi zgodnie z ich przeznaczeniem w planie, d) Możliwość lokalizacji pasiek wraz z pracownią pasieczną -poza strefą "A", e) Możliwość zmiany funkcji części budynku mieszkalnego lub gospodarczego na cele usługowe w rozmiarze nie przekraczającym 20 % powierzchni użytkowej budynku, pod warunkiem, że uciążliwość przedsięwzięcia (zgodnie z przepisami odrębnymi) będzie zamykać się w granicach terenu inwestycji - poza strefą "A", f) Możliwość zmiany funkcji budynku mieszkalnego lub gospodarczego (albo ich części) w zagrodzie rolniczej – na cele rekreacyjne i letniskowe, bez rozbudowy i nadbudowy - poza strefą "A", g) Możliwość zmiany funkcji obiektu usługowego lub jego części na cele mieszkalne, jeżeli nie będzie to kolidować z innymi ustaleniami planu - poza strefą "A". Odnośnie strefy "A" przewiduje się:

24 UCHWAŁA NR XLVIII/457/2010 RADY GMINY UŚCIE GORLICKIE z dnia 10 listopada 2010 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Uście Gorlickie I „Wysowa – Blechnarka – Ropki – Hańczowa”

 Możliwość lokalizacji – bez obowiązku zmiany planu - terenowych urządzeń leczniczych, jak parki kinezyterapeutyczne, przestrzenie dla terenoterapii, klimatoterapii i innych urządzeń leczniczych, a także terenów rekreacyjnych dla kuracjuszy, zagospodarowanych w różny sposób, również jako tereny leśne oraz tereny zieleni urządzonej publicznej (w tym park zdrojowy).  Na terenie strefy „A” mogą znajdować się oprócz obiektów bezpośrednio związanych z lecznictwem uzdrowiskowym także obiekty towarzyszące (np. usługowe) potrzebne kuracjuszom.

Odnośnie strefy "B" przewiduje się:

 Możliwość lokalizowania obiektów nie mających negatywnego wpływu na właściwości lecznicze uzdrowiska oraz nieuciążliwych w procesie leczenia obiektów usługowych, turystycznych, rekreacyjnych, sportowych i komunalnych, budownictwa mieszkaniowego oraz innych, związanych z zaspakajaniem potrzeb osób przebywających w tym obszarze.

Odnośnie strefy "C" przewiduje się:

 Zakaz realizacji i czynności wymienionych w art. 38 ust. 1 pkt 3 ustawy uzdrowiskowej oraz w Statucie Uzdrowiska Wysowa Zdrój, m.in.: lokalizacji nowych uciążliwych obiektów budowlanych (w tym zakładów przemysłowych), pozyskiwania surowców naturalnych innych niż wody lecznicze, prowadzenia działań mających negatywny wpływ na fizjografię Uzdrowiska i jego układ urbanistyczny lub właściwości lecznicze klimatu.

W MPZP zakłada się rozbudowę infrastruktury wodno-kanalizacyjnej na całym obszarze Uzdrowiska. Dotyczy to przepompowni, przydomowych i grupowych oczyszczalni ścieków, systemów kanalizacji sanitarnej i deszczowej. W art. 43 MPZP wprowadza się docelowy obowiązek kompleksowego wyposażenia w sieci infrastruktury technicznej terenów zainwestowanych i przeznaczonych pod zainwestowanie. Dopuszcza się przy tym realizację sieci i urządzeń kanalizacyjnych w tym przepompowni.

PLANY ODNOWY MIEJSCOWOŚCI Gmina Uście Gorlickie nie posiada strategii rozwoju. Dla części miejscowości przygotowano jednak Plany Odnowy, przeznaczone na lata 2011 - 2018. Na potrzeby niniejszego dokumentu przeanalizowano:

 Plan Odnowy Miejscowości Wysowa-Zdrój na lata 2011 - 2018 (Uchwała nr iv/23/2011 rady gminy Uście gorlickie z dnia 25 stycznia 2011 r.),  Plan Odnowy Miejscowości Hańczowa na lata 2011 - 2018 (Uchwała nr iv/25/2011 rady gminy Uście gorlickie z dnia 25 stycznia 2011 r.),  Plan Odnowy Miejscowości Blechnarka na lata 2011-2018 (Uchwała nr ix/86/2011 rady gminy Uście gorlickie z dnia 30 czerwca 2011 r.).

W Planach zwrócono uwagę przede wszystkim na renowację obiektów dziedzictwa kulturowego oraz rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej.  Wysowa-Zdrój: o Remont zabytkowej cerkwi p.w. śśw. Kosmy i Damiana, o 1. Promocja szlaków turystycznych 2011-2018, o 2. Imprezy kulturalne i sportowe 2011-2018,  Blechnarka: o Wytyczenie szlaków turystycznych, o Budowa punktów informacji turystycznej, o Promocja miejscowości, o Remont cmentarzy wojennych z I wojny światowej,  Hańczowa: o Remont zabytkowej cerkwi pw. opieki Matki Bożej 2011 r., o Utworzenie świetlicy wiejskiej -2011-2015 r., o Wyznaczenie nowych i modernizacja istniejących szlaków turystycznych 2011-2015, o Promocja szlaków turystycznych 2011-2018, o Imprezy kulturalne i sportowe 2011-2018.

VIII ZADANIA PLANU ROZWOJU UZDROWISKA

VIII.1. GŁÓWNE KIERUNKI ROZWOJOWE

Kierunki rozwojowe wytyczono na bazie przeprowadzonej wcześniej analizy SWOT - silnych i słabych stron z uwzględnieniem czynników zewnętrznych. Zakłada się, że:

1. Wchodzące w skład Uzdrowiska miejscowości powinny rozwijać się w kierunku wsi uzdrowiskowej, charakteryzującej się wysokimi parametrami środowiska naturalnego. W tym celu wyznaczono maksymalną liczbę turystów i kuracjuszy przebywających równocześnie w Uzdrowisku na poziomie 1770 osób. Aby zapewnić im odpowiednie warunki pobytu, lokalne podmioty powinny wytworzyć bazę noclegową na poziomie 2950 - 3000 miejsc; 2. Nastąpić powinno wzmocnienie oferty uzdrowiskowej, zarówno w zakresie liczby miejsc pobytowych w układzie finansowania publicznego i prywatnego, jak i oferty leczniczo-rekreacyjnej; 3. Nastąpić powinna poprawa oferty turystycznej, w szczególności opartej o uzdrowiskowy charakter miejsca. Wymagać to będzie rozszerzenia oferty skierowanej do rodzin, w tym rodzin z dziećmi. Kierunek ten gwarantuje wzrost liczby turystów oraz wydłużenie na okres zimowy sezonu turystycznego Wysowej-Zdrój; 4. Nastąpić powinna poprawa jakości środowiska naturalnego, będącego niezbędnym elementem oferty turystycznej; 5. Powinna nastąpić poprawa publicznych i prywatnych przestrzeni rekreacyjnych i turystycznych; 6. Działania powyższe doprowadzą do wzrostu zatrudnienia w lokalnych przemysłach czasu wolnego.

Dla Planu Rozwoju Uzdrowiska przyjęto następujące cele

CEL GŁÓWNY:

CELE SZCZEGÓŁOWE, OPERACYJNE I ZADANIA:

Cel Rozbudowa infrastruktury zabiegowo-medycznej w obiektach operacyjny uzdrowiskowych oraz innych dla realizacji usług w obszarze publicznym CO.I.2. oraz komercyjnym Zadanie Zmiany planistyczne, pozwalające na rozszerzenie terenów CO.I.2.Z1 zainwestowania w usługi uzdrowiskowe Przygotowanie infrastrukturalne terenu, w tym wyposażenie go w Zadanie CO.I.2.Z2 media oraz układ drogowy, z poszanowaniem zasad ochrony środowiska Cel Wzrost liczby miejsc leczniczych oraz poziomu świadczonych usług w operacyjny obiektach uzdrowiskowych CO.I.3. Zadanie Zwiększenie jakości przestrzeni publicznej dla rozwoju usług CO.I.3.Z1 uzdrowiskowych Zadanie Przygotowanie terenu oraz budowa obiektów o charakterze CO.I.3.Z2 uzdrowiskowym Cel Poprawa jakości środowiska naturalnego w obszarze Uzdrowiska oraz operacyjny lepsze wykorzystanie przewag, wynikających z możliwości środowiskowych CO.I.4. Zadanie Poprawa jakości powietrza poprzez działania z zakresu CO.I.4.Z1 termomodernizacji budynków i likwidacji niskiej emisji Zadanie Poprawa jakości wód gruntowych i cieków wodnych poprzez CO.I.4.Z2 rozbudowę sieci kanalizacyjnej Zadanie Rozbudowa infrastruktury wydobycia i wprowadzenia wody CO.I.4.Z3 mineralnej do obrotu ROZWÓJ BAZY INFRASTRUKTURALNEJ O CHARAKTERZE Cel REKREACYJNO-WYPOCZYNKOWYM I TURYSTYCZNYM, Z szczegółowy UWZGLĘDNIENIEM SPECYFIKI UZDROWISKOWEJ TERENU I II POTRZEB TURYSTÓW, W TYM PRZEBYWAJĄCYCH W UZDROWISKU W OKRESIE ZIMOWYM Cel Poprawa warunków dla rozwoju inwestycji w obiekty noclegowe z operacyjny uwzględnieniem potrzeb poszczególnych segmentów turystyki CO.II.1 Zadanie Zmiany planistyczne pozwalające na rozszerzenie terenów CO.II.1.Z1 zainwestowania turystycznego Przygotowanie infrastrukturalne terenu, w tym wyposażenie go w Zadanie CO.II.1.Z2 media oraz układ drogowy z poszanowaniem zasad ochrony środowiska Zadanie Stworzenie atrakcyjnej oferty inwestycyjnej i aktywne poszukiwanie CO.II.1.Z3 inwestorów Cel Rozwój oferty kulturalnej i turystycznej, w tym budowa wysokiej jakości operacyjny zaplecza infrastrukturalnego, wchodzących w skład turystycznego CO.II.2. produktu Uzdrowiska Wysowa-Zdrój Zadanie Przygotowanie terenu oraz budowa obiektów o charakterze CO.II.2.Z1 turystyczno-rekreacyjnym Zadanie Przygotowanie terenu oraz budowa zimowej infrastruktury sportowej, CO.II.2.Z2 w tym stoków narciarskich i tras narciarstwa Zadanie Podnoszenie jakości kadr dla turystyki i usług uzdrowiskowych CO.II.2.Z3 Cel Budowa i ochrona przestrzeni publicznej dla wzmocnienia oferty operacyjny turystycznej CO.II.3. Zadanie Budowa nowych i rozbudowa istniejących obszarów parkowych CO.II.3.Z1 Zadanie Ochrona terenów zielonych

CO.II.3.Z2 Zadanie Przygotowanie terenu oraz budowa ścieżek rowerowych i ciągów CO.II.3.Z3 spacerowych Cel Budowa infrastruktury technicznej, w tym drogowej operacyjny CO.II.4. Zadanie Poprawa jakości lokalnych i ponadlokalnych układów CO.II.4.Z1 komunikacyjnych Zadanie Budowa trasy turystycznej na Słowację CO.II.4.Z2

VIII.2. WIZJA UZDROWISKA PO WDROŻENIU PLANU

W wyniku realizacji stawianych wyżej celów, Wysowa-Zdrój będzie wzmacniać swoją pozycję na mapie małopolskich uzdrowisk. Poprawi się infrastruktura rekreacji i aktywnego wypoczynku, turystyki oraz kultury, co znacząco wpłynie na jakość oferty, a co za tym idzie - na liczbę kuracjuszy i turystów oraz na długość ich pobytu w Uzdrowisku. Zwiększone natężenie ruchu turystycznego będzie notowane zarówno w okresie letnim, jak i zimowym.

W związku z tym, że istotnie zwiększy się udział kuracjuszy i turystów korzystających z oferty na zasadach komercyjnych, nastąpi rozwój sektora usług prywatnych. W Uzdrowisku pojawią się nowe grupy turystów, zwłaszcza rodziny z dziećmi, a także turyści i kuracjusze z zagranicy.

W związku z brakiem możliwości uruchomienia usług medycznych i okołomedycznych przez dużą część podmiotów, pojawi się konieczność nawiązania ściślejszej współpracy między poszczególnymi usługodawcami – kuracjusze i turyści będą korzystać z ww. usług w obiektach uzdrowiskowych, natomiast usługi noclegowe, rekreacyjne i z zakresu aktywnego wypoczynku świadczyć będą pozostałe podmioty.

Działania te pozytywnie wpłyną z jednej strony na wyniki finansowe lokalnych firm, a z drugiej - na ich poziom kompetencji (know how). Dzięki temu Uzdrowisko zyska fundament dla dalszego rozwoju w kolejnych latach.

VIII.3. OPIS ZADAŃ

Wskazane wyżej cele będą osiągane poprzez realizację konkretnych zadań. Przyjęto przy tym zasadę kompleksowości w rozumieniu:

1. Podmiotowym, 2. Przestrzennym.

Ad 1. Działania planistyczne mogą przynieść pożądany rezultat w przypadku, gdy zaangażowanie wykaże możliwie szeroki wachlarz podmiotów. Na etapie opracowywania niniejszy Plan był konsultowany z władzami Gminy, przedsiębiorcami, organizacjami pozarządowymi oraz przedstawicielami mieszkańców gminy Uście Gorlickie i sołectw wchodzących w skład Uzdrowiska Wysowa-Zdrój (sołtysi, Rada Gminy). Pierwotnie spotkania odbyły się w dniach:

 1 marca 2016 roku,  15 marca 2016 roku,  7 kwietnia 2016 roku. Na etapie aktualizacji PRU zorganizowano spotkanie konsultacyjne z mieszkańcami i przedsiębiorcami dn. 20 grudnia 2017 roku. Ponadto przesłano informację o możliwości korekty zapisów bezpośrednio do wszystkich podmiotów, które zgłosiły swoje projekty do pierwszej wersji dokumentu. Przedstawione w Planie zadania będą realizowane zarówno przez Gminę i jej jednostki organizacyjne, jak i przez podmioty sektora prywatnego. Ad 2. Wszystkie przedstawione niżej zadania są zlokalizowane w granicach Uzdrowiska Wysowa-Zdrój. Przyjmuje się, że powinny być one zaplanowane w taki sposób, aby ich realizacja miała pozytywny wpływ na cały obszar Uzdrowiska. Powinny się wzajemnie uzupełniać i wzmacniać pozytywne rezultaty. Dlatego też nie mogą ograniczać się do jednego tylko obszaru. Poniżej przedstawiono opis wszystkich działań zgłoszonych w trakcie konsultacji społecznych przez poszczególne typy podmiotów, w następujących obszarach: A. Ogólnodostępna infrastruktura publiczna, B. Infrastruktura uzdrowiskowa, C. Infrastruktura turystyczno-sportowa, D. Infrastruktura rekreacyjno-kulturalna, E. Promocja i rozwój kadr.

Numer/ nazwa 1 Stworzenie Centrum Natural SPA zadania Inwestor Uzdrowisko Wysowa S.A. Opis zadania W ramach działania planowana jest budowa ogólnodostępnego Centrum Natural SPA, z którego równocześnie będzie mogło korzystać ok. 100 osób. W samym obiekcie nie zostanie zlokalizowana baza hotelowa czy noclegowa. Centrum, zlokalizowane w sąsiedztwie ośrodków Beskid i Biawena, świadczyć będzie usługi klientom tych ośrodków, ale też pozostałym kuracjuszom uzdrowiska, turystom i innym osobom, np. mieszkańcom miejscowości, na zasadach komercyjnych. Nowością na lokalnym rynku będzie usługa kąpieli w piwie, produkowanym na bazie lokalnych wód (piwo pozyskiwane będzie dzięki realizacji zadania "Budowa minibrowaru uzdrowiskowego"). Usługa taka z powodzeniem świadczona jest między innymi w uzdrowiskach czeskich. W samym budynku zastosowane będą najnowocześniejsze rozwiązania ekologiczne - pompy ciepła, instalacje fotowoltaiczne oraz zbiorniki na wodę deszczową, która przeznaczona będzie na potrzeby techniczne obiektu. Planowany 15 osób wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 6 000 000 zł koszt Środki publiczne 3 292 683 zł inwestycji Środki prywatne 2 707 317 zł

Numer/ nazwa 2 Budowa hali widowiskowej zadania Inwestor Gmina Uście Gorlickie Opis zadania W ramach działania planuje się budowę hali widowiskowej. Obiekt zlokalizowany będzie w obszarze Parku Zdrojowego. Parametry techniczne oraz możliwości pomieszczenia widowni będą dostosowane do szacowanego ruchu turystyczno-uzdrowiskowego - planuje sie wzniesienie hali mogącej pomieścić ok. 800 osób. Hala przeznaczona będzie do organizacji występów artystycznych i imprez skierowanych zarówno do kuracjuszy, korzystających z lokalnej oferty uzdrowiskowej, jak i pozostałych turystów, w tym rodzin z dziećmi. Planowany 8 osób wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 10 000 000 zł koszt Środki publiczne 10 000 000 zł inwestycji Środki prywatne 0 zł

Numer/ nazwa 3 Budowa stacji narciarskiej "Ostry Wierch" zadania Inwestor PUH "WYSOWA-DOM" Sp. J. Irena Dziurna, Tadeusz Dziurny Opis zadania W wyniku realizacji działania powstanie stacja narciarska "Ostry Wierch", której centralnym elementem będzie wyciąg krzesełkowy. Z myślą o turystach, odwiedzających Uzdrowisko w okresie zimowym, planuje się stworzenie wypożyczalni sprzętu narciarskiego. Infrastruktura będzie dostosowana do potrzeb dzieci i dorosłych, a także osób starszych. W skład nowych usług wejdzie m.in. nauka jazdy na nartach. W okresie letnim wyciąg również będzie działać - w tym okresie poprawi możliwości uprawiania turystyki pieszej, zwłaszcza przez seniorów i dzieci. Planowany 4 - 8 osób wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 8 000 000 zł koszt Środki publiczne 4 390 244 zł inwestycji Środki prywatne 3 609 756 zł

Numer/ Budowa centrum rekreacyjnego z częścią gastronomiczną - "Ostry nazwa 4 Wierch" zadania Inwestor PUH "WYSOWA-DOM" Sp. J. Irena Dziurna, Tadeusz Dziurny Opis zadania Zadanie budowy ogólnodostępnego centrum rekreacyjnego będzie realizowane równolegle do budowy stacji narciarskiej "Ostry Wierch". Obydwie inwestycje będą wzajemnie wzmacniać swój potencjał, tworząc obszar rozwoju ogólnodostępnych usług rekreacyjnych, sportowych i czasu wolnego. Usługi te będą miały jednak odrębny charakter. O ile stacja narciarska, będzie atrakcją przede wszystkim w sezonie zimowym, centrum rekreacyjne stworzy pełną ofertę całoroczną. Ze względu na atrakcyjną lokalizację, oczekuje się zainteresowania nie tylko ze strony narciarzy, ale też pozostałych turystów, kuracjuszy uzdrowiska i mieszkańców okolicznych miejscowości. Teren zostanie wyposażony z infrastrukturę rekreacyjną - ścieżki i pasy zieleni, pozwalające na uprawianie sportów letnich (spacery, jogging) oraz elementy małej architektury.

Łącznie z budową stacji narciarskiej, zadanie pozwoli przenieść ruch turystyczny na nowe tereny leżące w granicach uzdrowiska. W rezultacie da szansę na bardziej komplementarny rozwój, a także na powstanie lub wzmocnienie innych podmiotów; np. firm transportowych, drobnego handlu, szkół narciarskich. Planowany 4 - 7 osób wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 8 000 000 zł koszt Środki publiczne 4 390 244 zł inwestycji Środki prywatne 3 609 756 zł

Numer/ Adaptacja i modernizacja pensjonatu na potrzeby wdrożenia zabiegów nazwa 5 leczniczych i odnowy biologicznej przy wykorzystaniu wody mineralnej zadania Inwestor PHU "Blacharz-Dekarz" Jerzy Rydarowicz Opis zadania W ramach projektu realizowanego na działkach 531/1, 531/2, 531/9, 531/11 w Wysowej-Zdroju planuje się zaadaptować na potrzeby zabiegów leczniczych i odnowy biologicznej 300 m2 w istniejącym pensjonacie. Zakupione zostaną następujące urządzenia:  Kombajny do odnowy biologicznej - 2 szt.  Akustyczna fala uderzeniowa - 2 szt.  Urządzenia do kuracji odmładzających - 4 szt.  Fotele elektryczne - 6 szt.  Urządzenia do mikrodermabrazji - 4 szt.  Fotele pedicure - spa - 4 szt.  Pozostałe wyposażenie gabinetów. W otoczeniu obiektu powstanie:  Zewnętrzna siłownia, na którą złoży się 12 urządzeń ogólnorozwojowych.  Minipark tematyczny dot. historii Uzdrowiska Wysowa-Zdrój.  Miejsca wypoczynkowe: zadaszenia, wiaty, ławki, oświetlenie.  Teren zostanie ogrodzony.

Planowany 4 pełne etaty - umowa o pracę wzrost 4 pełne etaty - umowa zlecenie zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 4 820 000 zł koszt Środki publiczne 2645122 zł inwestycji Środki prywatne 2174878 zł

Numer/ Uruchomienie nowoczesnego centrum SPA, wspomagającego leczenie nazwa 6 chorób w oparciu o zasoby wód mineralnych zadania Inwestor DeMar sp. z o.o. Opis zadania Zaadaptowanie II piętra pensjonatu na potrzeby usług rehabilitacyjnych i prozdrowotnych. Zaplanowane są pomieszczenia fitness, sauny, jacuzzi oraz

pomieszczenia do suchych i mokrych zabiegów pielęgnacji ciała. Wykorzystywane będą lokalne zasoby wód mineralnych i leczniczych. W skład usług wejdą m.in.:  Turnusy lecznicze w zakresie otyłości,  Oczyszczanie organizmu z toksyn,  Leczenie choroby cywilizacyjnej "przewlekłego zmęczenia". Planowany 6 - 10 wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 3 000 000 zł koszt Środki publiczne 1 646 341 zł inwestycji Środki prywatne 1 353 659 zł

Numer/ Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej w miejscowości nazwa uzdrowiskowej Wysowa, poprzez realizację projektu inwestycyjnego, zadania 7 mającego na celu uruchomienie nowoczesnego centrum SPA i wspomagającego leczenie chorób w oparciu o zasoby wód mineralnych Inwestor Dom Handlowy Peps Bożena Brudzińska Opis zadania Projekt realizowany będzie na działkach 682/2 i 675 obr. ewid. 0019 Wysowa- Zdrój. Działanie realizowane w sąsiedztwie istniejącej osady turystycznej "Chutor Grzegorza", świadczącej usługi noclegowe pozwoli na zbudowanie kompleksowej oferty rekreacyjnej. Pozwoli również zwiększyć zakres oferty i zatrudnienie inwestorowi. Projekt realizowany będzie w dwóch etapach: pierwszym będą prace budowlane, następnym - zakup sprzętu i wyposażenia.

W części budowlanej planuje się budowę basenów, jacuzzi, kortów tenisowych, sauny itp.

Uruchomione zostaną następujące usługi:  Inhalacje w grocie solnej,  Seanse saunowe (brzozowe, miodowe, eukaliptusowe),  Kąpiele w zewnętrznych basenach (ziołowe),  Kąpiele w zewnętrznym jacuzzi,  Inhalacje,  Golf (dz. 675),  Obsługa gastronomiczna,  Ćwiczenia relaksacyjne rozciągające ciało na macie, ściance wspinaczkowej, piłkach,  Suche i mokre zabiegi pielęgnacji ciała, tj. pillingi kawowe, solne, solno-ziołowe, eteryczne,  Organizacja turnusów leczniczych w zakresie otyłości poprzez dobre praktyki żywieniowe,  Organizacja turnusów leczniczych w zakresie oczyszczania organizmu z toksyn poprzez właściwe odżywianie,  Leczenie choroby cywilizacyjnej "przewlekłego zmęczenia" (relaksacja), wzmacnianie organizmu. Planowany 6 etatów - umowa o pracę wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 3 000 000 zł koszt Środki publiczne 1646341 zł

inwestycji Środki prywatne 1353659 zł

Numer/ nazwa 8 Budowa zespołu rekreacyjnego z elementami SPA zadania Inwestor Dom Handlowy "PEPS” Bożena Brudzińska Opis zadania Inwestycja polega na budowie ogólnodostępnego zespołu rekreacyjnego, w skład którego wejdą sauny, tężnie solankowe, jacuzzi zewnętrzne, basen zewnętrzny, boiska do gry w tenisa itp. W ramach projektu planowane jest również uruchomienie obiektu gastronomicznego, który zlokalizowany będzie naprzeciwko parkingu Parku Wodnego. W ramach zespołu rekreacyjnego nie zostaną zlokalizowane obiekty hotelarskie czy noclegowe. Usługi dostępne będą na zasadach komercyjnych dla wszystkich turystów i kuracjuszy, a także dla pozostałych osób.

Planowany 6-10 osób wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 2 000 000 zł koszt Środki publiczne 1 097 561 zł inwestycji Środki prywatne 902 439 zł

Numer/ nazwa 9 Stworzenie obiektu SPA zadania Inwestor PUH "WYSOWA-DOM" Sp. J. Irena Dziurna, Tadeusz Dziurny Opis zadania W ramach zadania planuje się uruchomienie ogólnodostępnego obiektu SPA, świadczącego usługi zarówno dla kuracjuszy, jak i pozostałych turystów odwiedzających Uzdrowisko, a także dla mieszkańców. W ofercie inwestor planuje wykorzystać zasoby lokalnych wód mineralnych. Klientom proponowane będą m.in. aromaterapie, koloroterapie, kąpiele mineralne, masaże klasyczne i lecznicze, pielęgnacyjne zabiegi twarzy i ciała. Obiekt będzie miał charakter odrębny w stosunku do zaplecza hotelarskiego i noclegowego. Planowany 4 osoby wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 4 000 000 zł koszt Środki publiczne 2 195 122 zł inwestycji Środki prywatne 1 804 878 zł

Numer/ nazwa 10 Rozbudowa psychiatrycznej bazy zabiegowej zadania Inwestor Centrum rekreacyjno-lecznicze Glinik Sp. z o.o. Opis zadania W związku z rozbudową psychiatrycznej bazy zabiegowej, poszerzony zostanie zakres usług leczniczo rehabilitacyjnych z wykorzystaniem naturalnych metod leczniczych (m.in. przy użyciu dostępnych w Uzdrowisku wód mineralnych). W tym celu planowane jest:  dostosowanie nowych pomieszczeń,  zakup sprzętu niezbędnego dla realizacji funkcji leczniczej. W wyniku realizacji zadania wzrośnie liczba udzielanych świadczeń

zdrowotnych i ich dostępność dla kuracjuszy i osób indywidualnych. Planowany 6-7 osób wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 1 680 000 zł koszt Środki publiczne 921 951 zł inwestycji Środki prywatne 758 049 zł

Numer/ nazwa 11 Modernizacja centrum Uzdrowiska Wysowa -Zdrój zadania Inwestor Uzdrowisko Wysowa S.A. (partner Gmina Uście Gorlickie) Opis zadania W ramach projektu partnerskiego planuje się przeprowadzić kompleksowe prace modernizacyjne w centrum miejscowości Wysowa-Zdrój. Nowe przestrzenie rekreacyjne tworzyć będzie przede wszystkim Gmina, natomiast wnioskodawca zapewni poprawę dostępności poszczególnych przestrzeni i lepszego połączenia poszczególnych lokalizacji.

Gmina Uście Gorlickie:  Prace modernizacyjne w Parku Zdrojowym w Wysowej Zdroju, w tym: o Stworzenie parku wypoczynku i rekreacji (budowa wodnego placu zabaw z plażą i prysznicami wraz z wyposażeniem, budowa ścieżki dydaktycznej wraz z wyposażeniem, budowa placów terapii ruchowej i sensorycznej dla dzieci wraz z wyposażeniem, budowa placu terapii ruchowej dla dorosłych wraz z wyposażeniem, budowa alejek asfaltowych, renowacja istniejących alejek parkowych, budowa ogrodzenia parku)  Modernizacja terenów zielonych o Zabiegi pielęgnacyjne drzewostanu parkowego, oczyszczenie terenu wraz z nasadzeniami zieleni i wykonaniem trawników parkowych, o Dostosowanie terenu do potrzeb osób niepełnosprawnych - zakup tablicy tyflograficznej, pozostałe oznakowanie terenu  Opracowanie aplikacji na telefony w formie multimedialnego audiobooka. Uzdrowisko Wysowa S.A.:  Rewitalizacja obudów i ogrodzeń ujęć ujęć wód mineralnych w Wysowej Zdroju wraz z poprawą dostępności o Stworzenie nowej obudowy dla 9 ujęć wód mineralnych w Parku Zdrojowym, ogrodzenie terenu wokół każdego z ujęć, wykonanie i montaż tabliczek informacyjnych (opis ujęcia: nazwa, głębokość, skład chemiczny, historia, przeznaczenie i in.), montaż ławek, o Modernizacja chodników z dostosowaniem do potrzeb osób niepełnosprawnych (pasy naprowadzające, elementy ostrzegawcze dotykowe i o jaskrawych barwach), a także modernizacja dróg dojazdowych oraz budowa schodów z dostosowaniem dla osób niepełnosprawnych. Działanie stanowi uzupełnienie realizowanej infrastruktury i terenów rekreacyjnych. Planowany 1 etat - umowa o pracę wzrost

zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 6 400 000 zł koszt Wysowa S.A. - ok. 1400 000 zł inwestycji Gmina Uście Gorlickie - ok. 5 000 000 zł Środki publiczne 3 656 098 zł Środki prywatne 2 743 902 zł

Numer/ Ośrodek szkoleniowo-rekreacyjny dla sportów rowerowych i nazwa 12 narciarskich zadania Inwestor Witold Ślirz (przedsiębiorca, jednoosobowa działalność gospodarcza) Opis zadania W ramach zadania na działkach zbudowany zostanie obiekt o powierzchni 1000 m2. Obiekt przeznaczony będzie do obsługi osób czynnie uprawiających sporty rowerowe i narciarskie. Zakres funkcjonalny:  Zapewnienie samoobsługowego serwisu sprzętu,  Wypożyczalnia sprzętu,  Przestrzeń treningowa w ramach obiektu,  Przestrzeń do odnowy biologicznej,  Pomieszczenie do spotkań i wideoanalizy,  Pomieszczenie do obsługi gastronomicznej,  Strefa relaksu i rekreacji w obrębie budynku i na działce, Obiekt będzie miał charakter komercyjny z funkcją hotelową.

W ramach wyposażenia planuje się:  Bieżnie treningowe - 3 kpl.  Rowery stacjonarne - 3 kpl.  Rowery górskie - 10 kpl.  Rowery szosowe - 3 kpl.  Narty biegowe z wyposażeniem - 10 kpl.  Stacje serwisowe rowerowe samoobsługowe - 2 kpl.  Sprzęt do diagnostyki organizmu - 1 kpl.  Sprzęt audiowizualny - 1 kpl.  Konstrukcje treningowe zewnętrzne - 1 kpl.  Sauna - 1 kpl.  Wanna do hydromasażu - 1 kpl.  Wyposażenie sali treningowej / warsztatowej (maty. odważniki, atlasy) - 1 kpl.  Wyposażenie kuchni - 1 kpl.

Głównymi grupami docelowymi będą grupy pod opieką trenerską oraz osoby indywidualne. Realizacja projektu w Wysowej-Zdroju. Planowany 2 etaty - umowa o pracę wzrost 2 osoby - inna forma zatrudnienia zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 1 200 000 zł (wartość w części koszt kwalifikowanej) inwestycji Środki publiczne 658537 zł Środki prywatne 541463 zł

Numer/ nazwa 13 Budowa minibrowaru uzdrowiskowego zadania Inwestor Uzdrowisko Wysowa S.A.

Opis zadania W ramach zadania planuje się budowę minibrowaru uzdrowiskowego, w którym piwo produkowane będzie na bazie lokalnych zasobów naturalnej wody mineralnej. Wykorzystywane będzie do prowadzenia zabiegów pielęgnacyjnych w ogólnodostępnym Centrum Natural SPA. Powstała usługa stanowić będzie nowość na lokalnym rynku. W ramach zadania planuje się wybudować w Wysowej-Zdroju obiekt, a także wyposażyć go w sprzęt niezbędny do produkcji piwa. Planowany 3 osoby wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 1 500 000 zł koszt Środki publiczne 823 171 zł inwestycji Środki prywatne 676 829 zł

Numer/ Budowa ścieżek narciarstwa biegowego wraz z infrastrukturą nazwa 14 dodatkową zadania Inwestor Uzdrowisko Wysowa S.A. Opis zadania W ramach inwestycji planowane jest wybudowanie tras do narciarstwa biegowego, które w okresie braku śniegu wykorzystywane będą do biegania na rolkach, nartorolkach oraz do joggingu. W celu uatrakcyjnienia tras planuje się również wybudowanie niedużej strzelnicy biathlonowej. Urozmaiceniem będzie siłownia na świeżym powietrzu. W ramach zadania nie planuje się zakupu gruntów. Oraz budowę drewnianej wiaty ogniskowej nawiązującej swoim stylem do zabudowy uzdrowiskowej w Wysowej – Zdroju. Planowany 2 osoby wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 1 800 000 zł koszt Środki publiczne 987 805 zł inwestycji Środki prywatne 812 195 zł

Numer/ Budowa muzeum rozlewnictwa, połączonego z centrum informacji nazwa 15 turystycznej zadania Inwestor Uzdrowisko Wysowa S.A. Opis zadania W związku z długą tradycją wydobycia wód mineralnych i leczniczych, planowane jest utworzenie w Uzdrowisku muzeum rozlewnictwa. Placówka będzie zlokalizowana w miejscu dzisiejszego budynku warsztatu mechanicznego, należącego do przedsiębiorstwa Uzdrowisko Wysowa. W budynku ulokowane będzie również centrum informacji turystycznej i uzdrowiskowej. Planowany 1 osoba wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 1 500 000 zł koszt Środki publiczne 823 171 zł inwestycji Środki prywatne 676 829 zł

Numer/ nazwa 16 Budowa piramidy uzdrowiskowej zadania

Inwestor Uzdrowisko Wysowa S.A. Opis zadania Zadanie obejmuje budowę ogólnodostępnego obiektu w kształcie piramidy, w którym prowadzone będą zabiegi lecznicze i pielęgnacyjne. Świadczone tu usługi dostępne będą dla wszystkich kuracjuszy i turystów odwiedzających Uzdrowisko, a także dla mieszkańców. Chociaż w samym budynku, nie zostanie zlokalizowana baza noclegowa czy hotelarska, dzięki korzystnej lokalizacji (położenie w niewielkiej odległości od głównych ośrodków leczniczych i uzdrowiskowych Wysowej-Zdroju - Beskid i Biawena), piramida stanowić będzie atrakcyjne uzupełnienie istniejącej oferty Uzdrowiska. Planowany 1 osoba wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 1 000 000 zł koszt Środki publiczne 548 780 zł inwestycji Środki prywatne 451 220 zł

Numer/ nazwa 17 Budowa zagrody w stylu country zadania Inwestor Firma Turystyczno- Usługowa OSŁAWA M.Mojsiejuk, J.Lisowicz Opis zadania Zadanie polega na budowie ogólnodostępnej zagrody w stylu country. W wyniku inwestycji powstanie infrastruktura umożliwiająca prowadzenie nauki jazdy konnej w stylu westernowym. Realizacja zadania pozwoli w pełniejszy sposób wykorzystać istniejące, a także planowane w Uzdrowisku trasy jazdy konnej. Planowany 2 osoby wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 80 000 zł koszt Środki publiczne 43 902 zł inwestycji Środki prywatne 36 098 zł

Numer/ nazwa 18 Budowa tężni zadania Inwestor Uzdrowisko Wysowa S.A. Opis zadania Zadanie polega na budowie tężni, posadowionej w Parku Zdrojowym, w okolicy ujęcia Aleksandra, z którego pozyskiwana jest woda o najwyższej w Wysowej mineralizacji. Wokół tężni zlokalizowane będą ścieżki spacerowe i ławki. Planowany 1 osoba wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 100 000 zł koszt Środki publiczne 54 878 zł inwestycji Środki prywatne 45 122 zł

Numer/ nazwa 19 Wysowa Fitness Club – uzdrowiskowe centrum aktywności ruchowej zadania Inwestor Stowarzyszenie Integracji Społecznej "Rodzina" (w partnerstwie z Wiesławem Potępą - przedsiębiorcą)

Opis zadania SIS "Rodzina":

Wysowa Fitness Club – uzdrowiskowe centrum aktywności ruchowej zlokalizowane będzie na terenie Ośrodka wczasów rodzinnych "ZACISZE", w otoczeniu sanatoriów i pensjonatów prowadzić będzie ćwiczenia poprawiające kondycję i wydolności organizmu, ćwiczenia odchudzające, działania poprawiające kondycję zdrowotną. W ramach oferty skierowanej do turystów znajdą się: treningi na siłowni, masaże relaksacyjne, ćwiczenia ruchowe w Sali i w terenie, edukacja prozdrowotna, turystyka rowerowa i narciarska. Wnioskodawcy zamierzają wzmocnić ofertę uzdrowiskową i turystyczną uzdrowiska Wysowa i wykorzystując zasoby terenowe, w tym urokliwą Dolinę Łopacińskiego i otaczające ją lasy. Goście WFC korzystać będą ze sprzętu umożliwiającego ćwiczenia relaksacyjne oraz treningi obejmujące wszystkie grupy mięśniowe oraz dostosowane do potrzeb indywidualnych. Przewiduje się realizacje programów tematycznych skierowanych do różnych grup odbiorców, w tym seniorów, lub realizujących grupowe potrzeby korzystających, w tym programy dla osób z nadwagą.

Kosztami kwalifikowanymi projektu będą:

 Modernizacja obiektu na cele WFC, w tym przystosowanie ich dla osób niepełnosprawnych;  Zakup i montaż wyposażenia poczekalni, pokoi instruktorów,  Zakup wyposażenia siłowni;  Zakup sprzętu do sali odnowy biologicznej, w tym stołów do masażu i foteli relaksacyjnych;  Zakup pierwszego wyposażenia do ćwiczeń ruchowych;  Zakup rowerów i nart biegowych;  Zakup sprzętu komputerowego wraz z oprogramowaniem do prowadzenia WFC.

Wiesław Potępa (przedsiębiorca):

W ramach projektu planuje się rozwój infrastruktury rekreacyjnej w obszarze Ośrodka Wczasów Rodzinnych "Zacisze", w tym:

 Budowę Parku Linowego,  Budowę siłowni zewnętrznej,  Budowę ścieżki zdrowia,  Stworzenie pola do minigolfa, wraz z zakupem niezbędnego wyposażenia. Planowany Brak wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 1 000 000 zł koszt Środki publiczne 548780 zł inwestycji Środki prywatne 451220 zł

Numer/ nazwa 20 Wytyczenie nowych ścieżek konnych zadania Inwestor Gmina Uście Gorlickie Opis zadania Planuje się wytyczenie nowych ścieżek umożliwiających uprawianie jeździectwa rekreacyjnego. Działanie to pozwoli wykorzystać w lepszy sposób obecną w gminie i Uzdrowisku bazę hodowlaną oraz da asumpt do rozwoju

przedsiębiorstwom działającym w tym obszarze. Realizacja nastąpi w miejscowościach Wysowa-Zdrój i Hańczowa. Planowany Brak wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 500 000 zł koszt Środki publiczne 500 000 zł inwestycji Środki prywatne 0 zł

Numer/ Budowa infrastruktury dla turystyki rowerowej, w tym ścieżek i tras nazwa 21 rowerowych oraz systemu wypożyczania rowerów zadania Inwestor Gmina Uście Gorlickie Opis zadania W ramach zadania planuje się wytyczenie ścieżek i tras rowerowych na terenie Uzdrowiska oraz tras łączących go z innymi atrakcjami turystycznymi, w tym stworzenie infrastruktury dla rowerzystów: stojaki na rowery bikestopy. Inwestycja zakłada również utworzenie sieci wypożyczalni rowerów publicznych U-bike w 8 miejscowościach gminy Uście Gorlickie, w tym w dwóch miejscowościach na terenie Uzdrowiska Wysowa-Zdrój - w Wysowej-Zdroju i Ropkach. Planowane jest przygotowanie wiaty z miejscami postojowymi dla rowerów. W miejscowości Wysowa-Zdrój wypożyczalnia zlokalizowana będzie przy budynku dawnej remizy, która na ten cel zostanie wyremontowana. W ramach projektu zakupiony zostanie również odpowiedni sprzęt: rowery, kaski i linki ochronne, a także hole i foteliki dla dzieci. Zakłada się stworzenie sieciowego produktu turystycznego w postaci karty turystycznej (aplikacja na telefon), którą będzie można wykorzystywać do wypożyczania rowerów. Karta może służyć również w innych celach związanych z korzystaniem z usług turystycznych. Powstały w ten sposób produkt będzie szeroko reklamowany, w tym za pośrednictwem serwisu internetowego i materiałów drukowanych (mapy, broszury). W odpowiednich miejscowościach zamontowane zostaną również tablice informacyjne. U-bike ma być produktem rozwojowym, zakłada się włączenie do projektu przedsiębiorców, którzy będą montować stojaki na rowery przy swoich zakładach (sklepach, punktach gastronomicznych). Planowany Brak wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 300 000 zł koszt (kwalifikowane - 75000 zł) inwestycji Środki publiczne 300 000 zł (kwalifikowane 75000 zł) Środki prywatne 0 zł

PROJEKTY KOMPLEMENTARNE

Numer/ nazwa K1 Budowa Centrum edukacji i rozwoju zawodowego zadania Inwestor Stowarzyszenie Integracji Społecznej „Rodzina” Opis zadania W ramach działania planowane jest stworzenie Polsko-Słowackiego Centrum Edukacji i Rozwoju Zawodowego w Hańczowej. Prowadzone będą tu zajęcia i kursy nakierowane na poprawę kompetencji osób dorosłych, przy czym tematyka powiązana będzie bezpośrednio z uzdrowiskowym charakterem miejsca. Planuje się uruchomienie kursów m.in. w zakresie usług turystycznych, uzdrowiskowych, Spa, zdrowotnych oraz językowych. W ramach zadania planuje się też dostosowanie istniejącego obiektu do ww. funkcji oraz inwestycję w sprzęt niezbędny do realizacji usług szkoleniowo- edukacyjnych. Planowany 10 osób wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 500 000 zł koszt Środki publiczne 274 390 zł inwestycji Środki prywatne 225 610 zł

Numer/ Modernizacja i rozbudowa budynku i otoczenia Zespołu Szkół nazwa K2 Centrum Kształcenia Rolniczego w Hańczowej zadania Inwestor Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Hańczowej Opis zadania W ramach zadania planuje się poprawę warunków szkolenia kadr dla obsługi ruchu turystycznego poprzez wyposażenie Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Hańczowej w odpowiednie narzędzia. Zadania:  Rewitalizacja terenu wokół szkoły i terenu, na którym prowadzone są warsztaty szkolne,  Utworzenie gospodarstwa agroturystycznego, w tym pasieki, a także miejsca biwakowania z pełnym wyposażeniem,  Modernizacja pomieszczeń noclegowych i ich otoczenia oraz utworzenie biura obsługi turystów,  Budowa budynków dla grup zwierząt i pszczół. Planowany 3 osoby wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 2 000 000 zł koszt Środki publiczne 2 000 000 zł inwestycji Środki prywatne 0 zł

Numer/ Przebudowa budynku zakładu przyrodoleczniczego w celu nazwa K3 dostosowania do funkcji domu spokojnej starości zadania Inwestor Uzdrowisko Wysowa S.A. Opis zadania W ramach działania planuje się gruntowną przebudowę budynku Zakładu przyrodoleczniczego ze zmianą jego funkcji użytkowej. Alternatywnie rozważane jest również wyburzenie budynku istniejącego i w tym miejscu wybudowanie nowego obiektu. W rezultacie powstać ma budynek o funkcjonalności, wymaganej dla domów spokojnej starości (ZOL, DOM). W budynku zastosowane będą ekologiczne rozwiązania: zasilanie z odnawialnych

źródeł energii oraz zbiorniki na wodę deszczową, która przeznaczona będzie na potrzeby techniczne obiektu. W budynku będą pokoje dwuosobowe z węzłami sanitarnymi i aneksami kuchennymi – dla 50 osób. Planowany 20 osób wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 4 000 000 zł koszt Środki publiczne 2 195 122 zł inwestycji Środki prywatne 1 804 878 zł

Numer/ nazwa K4 Budowa sali kinowej zadania Inwestor Uzdrowisko Wysowa S.A. Opis zadania W ramach zadania planowana jest adaptacja salki telewizyjnej w Ośrodku Biawena dla potrzeb małego kina dla 40 – 60 osób. W tym celu niezbędne jest przystosowanie pomieszczenia pod wymogi sali kinowej, zakup sprzętu audiowizualnego i nagłośnieniowego oraz zakup pozostałego wyposażenia, w tym foteli. Planowany 1 osoba wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 400 000 zł koszt Środki publiczne 219 512 zł inwestycji Środki prywatne 180 488 zł

Numer/ nazwa K5 Modernizacja linii do szkła lub zakup nowej zadania Inwestor Uzdrowisko Wysowa S.A. Opis zadania Planuje się gruntowną modernizację linii do produkcji wody w opakowaniu szklanym lub zakup nowej. Zastosowane będą nowe rozwiązania technologiczne, m.in. paletyzator i depaletyzator skrzynek oraz odzysk ciepła z wody przeznaczonej do mycia butelek. W wyniku realizacji inwestycji zmniejszeniu ulegnie energochłonność linii. Planowany 1 osoba wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 5 000 000 zł koszt Środki publiczne 2 743 902 zł inwestycji Środki prywatne 2 256 098 zł

Numer/ Termomodernizacja ośrodka wczasowego wraz z uzupełnieniem nazwa K6 wyposażenia zadania Inwestor Firma Turystyczno- Usługowa OSŁAWA M.Mojsiejuk, J.Lisowicz Opis zadania Zadanie polega na przeprowadzeniu termomodernizacji ośrodka wczasowego wraz z wymianą systemu grzewczego, a także na stworzeniu w otoczeniu ośrodka siłowni na świeżym powietrzu oraz miniparku linowego, przeznaczonego dla dzieci. Planowany Brak wzrost

zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 230 000 zł koszt Środki publiczne 126 220 zł inwestycji Środki prywatne 103 780 zł

Numer/ Budowa infrastruktury rekreacyjnej w Ośrodku Wczasów Rodzinnych nazwa K7 "Zacisze" zadania Inwestor Gal-Tourist Wiesław Potępa Opis zadania W ramach działania planuje się budowę siłowni na otwartej przestrzeni, w skład której wejdzie około 15 urządzeń, a także budowę parku zimowego dla dzieci. Inwestycja będzie zlokalizowana na terenie ośrodka wczasów rodzinnych "Zacisze". Planowany 5 osób wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 120 000 zł koszt Środki publiczne 65 854 zł inwestycji Środki prywatne 54 146 zł

Numer/ nazwa K8 Remont obiektów sakralnych zadania Inwestor Kościoły i związki wyznaniowe Opis zadania W ramach działania planuje się przeprowadzenie niezbędnych remontów w zlokalizowanych na terenie Uzdrowiska obiektach sakralnych, w tym w:  Cerkwi w Blechnarce,  Cerkwi w Hańczowej,  Cerkwi w Wysowej-Zdroju,  Kościele parafialnym NMP Wniebowziętej w Wysowej-Zdroju,  Sanktuarium na św. Górze Jawor. Realizacja zadania będzie mieć pozytywny wpływ na atrakcyjność regionu Uzdrowiska z punktu widzenia turystyki religijnej. Planowany Brak wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 5 000 000 zł koszt Środki publiczne 5 000 000 zł inwestycji Środki prywatne 0 zł

Numer/ nazwa K9 Instalacja pomp ciepła w ośrodku Beskid zadania Inwestor Uzdrowisko Wysowa S.A. Opis zadania W ramach zadania zmieniony zostanie sposób ogrzewania i produkcji ciepłej wody użytkowej. Zastosowanie znajdą powietrzne lub gruntowe pompy ciepła, co pozwoli zmniejszyć emisję dwutlenku węgla oraz pozostałych zanieczyszczeń powietrza. Planowany Brak wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 1 000 000 zł koszt Środki publiczne 548 780 zł

inwestycji Środki prywatne 451 220 zł

Numer/ nazwa K10 Stworzenie galerii artystycznej zadania Inwestor Memo Art Gabriela Sus Opis zadania W ramach projektu zakupiony zostanie teren pod nowy budynek. Powstanie tu galeria sztuki z niezbędnym zapleczem gastronomiczno-kawiarnianym, dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych. W otoczeniu budynku powstaną tereny zielone (nasadzenia, drzewa, trawnik), a także niezbędna infrastruktura - parking, ogrodzenie. Planowany 2 osoby wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 1 140 000 zł koszt Środki publiczne 625 610 zł inwestycji Środki prywatne 514 390 zł Numer/ Budowa Pensjonatu "Pod Ostrym Wierchem" wraz z infrastrukturą nazwa K11 techniczną zadania Inwestor Firma Usługowa "Dziurny" Tadeusz Dziurny Opis zadania Planowana budowa pensjonatu wraz z infrastrukturą techniczną o powierzchni użytkowej 830,92 m2 i kubaturze 3945m2. Inwestor posiada gotowy projekt i pozwolenie na budowę. W otoczeniu budynku planuje się zlokalizować siłownię zewnętrzną i ścieżkę zdrowia. W samym budynku planuje się zlokalizować część rekreacyjną, dostępną dla gości, którzy nie nocują w obiekcie. Planowany 7 pełnych etatów - umowa o pracę wzrost zatrudnienia Planowany Wartość całkowita brutto 2 530 000 zł (wartość w części koszt kwalifikowanej) inwestycji Środki publiczne 1388415 zł Środki prywatne 1141585 zł

Dla doboru zadań do listy planowanych podstawowych projektów i przedsięwzięć przeprowadzono selekcję wg kryterium zgodności z założeniami 6. Osi priorytetowej Dziedzictwo Regionalne, Działanie 6.3 Rozwój wewnętrznych potencjałów regionu, poddziałanie 6.3.2 Wsparcie miejscowości uzdrowiskowych. Poddziałanie to przewiduje wsparcie dla:

 inwestycji w ogólnodostępne obiekty i infrastrukturę uzdrowiskową,  budowy i rozbudowy infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej,  dodatkowo jako część szerszego projektu realizować będzie można działania związane z przygotowaniem terenów inwestycyjnych pod zagospodarowanie (infrastruktura wod-kan, drogi wewnętrzne),2

Zgodnie z zasadami poddziałania 6.3.2, nie przewidziano wsparcia dla działań z zakresu:

 Infrastruktury sportowej, tj. infrastruktury rozgrywek i zawodów sportowych oraz wykorzystywanej przede wszystkim do prowadzenia działalności przez kluby sportowe,  Budynków służących funkcjom administracyjno-zarządczym,  Obiektów hotelarskich,  Parków rozrywki.

W następnej kolejności zadania zostały uszeregowane wg kryterium największego wpływu na realizację wytyczonych celów. Jako główne kryterium oceny przyjęto wpływ działań na wzrost poziomu zatrudnienia.

Łącznie przyjęto następujące parametry:

 Bezpośredni wzrost zatrudnienia - jako podstawę dla oszacowania wpływu na poziom zatrudnienia, przyjęto deklaracje złożone w tym względzie przez przedsiębiorców planujących poszczególne inwestycje. Punktacja: 1 pkt. za każdy stworzony etat.  Wartość inwestycji - przyjęto, że wielkość inwestycji będzie wpływać na poziom generowanego zatrudnienia. Wpływ ten będzie miał charakter pośredni. Punktacja: 1 pkt. za każdy zainwestowany milion złotych brutto.

Działania, które nie będą mogły uzyskać wsparcia w ramach poddziałania 6.3.2 RPO WM, ale odpowiadają celom niniejszego Planu, zostały umieszczone na liście projektów komplementarnych. W przypadku gdy zakres jest częściowo kwalifikowany, zadanie znalazło się na liście podstawowej, ale koszty dotyczą tylko części kwalifikowanej projektu, co zaznaczono w opisach działań.

1. LISTA PLANOWANYCH PODSTAWOWYCH PROJEKTÓW I PRZEDSIĘWZIĘĆ

Lp. Nazwa zadania

1 Stworzenie Centrum Natural SPA 2 Budowa hali widowiskowej 3 Budowa stacji narciarskiej "Ostry Wierch" 4 Budowa centrum rekreacyjnego z częścią gastronomiczną - "Ostry Wierch" 5 Adaptacja i modernizacja pensjonatu na potrzeby wdrożenia zabiegów leczniczych i odnowy biologicznej przy wykorzystaniu wody mineralnej 6 Uruchomienie nowoczesnego centrum SPA, wspomagającego leczenie chorób w oparciu o zasoby wód mineralnych Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej w miejscowości uzdrowiskowej Wysowa, 7 poprzez realizację projektu inwestycyjnego, mającego na celu uruchomienie nowoczesnego centrum SPA i wspomagającego leczenie chorób w oparciu o zasoby wód mineralnych 8 Budowa zespołu rekreacyjnego z elementami SPA 9 Stworzenie obiektu SPA 10 Rozbudowa psychiatrycznej bazy zabiegowej 11 Modernizacja centrum Uzdrowiska Wysowa -Zdrój 12 Ośrodek szkoleniowo-rekreacyjny dla sportów rowerowych i narciarskich 13 Budowa minibrowaru uzdrowiskowego 14 Budowa ścieżek narciarstwa biegowego wraz z infrastrukturą dodatkową 15 Budowa muzeum rozlewnictwa, połączonego z centrum informacji turystycznej 16 Budowa piramidy uzdrowiskowej 17 Wysowa Fitness Club – uzdrowiskowe centrum aktywności ruchowej 18 Budowa zagrody w stylu country 19 Budowa infrastruktury dla turystyki rowerowej, w tym ścieżek i tras rowerowych oraz systemu wypożyczania rowerów 20 Budowa tężni 21 Wytyczenie nowych ścieżek konnych

2. LISTA PRZEDSIĘWZIĘĆ KOMPLEMENTARNYCH

Lp. Działanie K1 Budowa Centrum Edukacji i Rozwoju Zawodowego Modernizacja i rozbudowa budynku i otoczenia szkoły Zespołu Szkół Centrum Kształcenia K2 Rolniczego w Hańczowej Przebudowa budynku zakładu przyrodoleczniczego w celu dostosowania do funkcji domu K3 spokojnej starości K4 Budowa sali kinowej K5 Modernizacja linii do szkła lub zakup nowej K6 Termomodernizacja ośrodka wczasowego wraz z uzupełnieniem wyposażenia K7 Budowa infrastruktury rekreacyjnej w Ośrodku Wczasów Rodzinnych "Zacisze" K8 Remont obiektów sakralnych K9 Instalacja pomp ciepła w ośrodku Beskid K1 0 Stworzenie galerii artystycznej K1 1 Budowa Pensjonatu "Pod Ostrym Wierchem" wraz z infrastrukturą techniczną

IX. WSKAŹNIKI REALIZACJI PLANU ROZWOJU UZDROWISKA

Wskaźniki realizacji Planu określono zgodnie z wytycznymi zawartymi w załącznikach do Szczegółowego Opisu Osi Priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020, w tym:

 Tabeli wskaźników rezultatu bezpośredniego i produktu dla działań i poddziałań (załącznik 2),  Metodyki Planu Rozwoju Uzdrowiska, stanowiącej (załącznik 6.1).

WSKAŹNIKI PRODUKTU WSKAŹNIK JEDNOSTKA LICZBA Liczba przedsiębiorstw otrzymujących Szt. 8 wsparcie Liczba wspartych obiektów Szt. 7 turystycznych i rekreacyjnych WSKAŹNIKI REZULTATU WSKAŹNIK JEDNOSTKA LICZBA Wzrost zatrudnienia we wspieranych EPC 87 przedsiębiorstwach Wzrost zatrudnienia w podmiotach EPC 8 innych niż przedsiębiorstwa

X. PLAN FINANSOWY PLANU ROZWOJU UZDROWISKA

Miejsce W tym: Instytucje i realizacji Okres Koszt całkowity podmioty Lp. Nazwa zadania Oczekiwane rezultaty realizacji [zł] Dofinansowanie Wkład własny uczestniczące we [zł] [zł] wdrażaniu Wysowa -  Budowa budynku centrum Zdrój SPA,  Zakup wyposażenia do zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych, Stworzenie Centrum Uzdrowisko Wysowa 1 2017 - 2020  Uruchomienie nowej usługi - 6 000 000 3 292 683 2 707 317 Natural SPA kąpiele w piwie (po realizacji S.A. zadania "Budowa minibrowaru uzdrowiskowego")  Zwiększenie zatrudnienia – 15 etatów. Wysowa -  Budowa budynku hali Zdrój widowiskowej,  Zakup wyposażenia dla Budowa hali Gmina Uście 2 2018 - 2020 organizacji imprez 10 000 000 7 500 000 2 500 000 widowiskowej Gorlickie artystycznych,  Zwiększenie zatrudnienia - 8 etatów. Wysowa -  Budowa stacji narciarskiej z PUH "WYSOWA- Budowa stacji Zdrój wyciągiem krzesełkowym, DOM" Sp. J. 3 narciarskiej "Ostry 2016 - 2020  Zakup niezbędnego sprzętu, 8 000 000 4 390 244 3 609 756 Irena Dziurna, Wierch"  Zwiększenie zatrudnienia - 8 Tadeusz Dziurny etatów Budowa centrum Wysowa -  Budowa infrastruktury PUH "WYSOWA- rekreacyjnego z Zdrój gastronomicznej, DOM" Sp. J. 4 2016 - 2020 8 000 000 4 390 244 3 609 756 częścią  Zagospodarowanie terenu - Irena Dziurna, gastronomiczną - lokalizacja ciągów pieszych i Tadeusz Dziurny

"Ostry Wierch" biegowych, elementów małej architektury, zieleni rekreacyjnej,  Zwiększenie zatrudnienia – 5 etatów. Adaptacja i Wysowa - modernizacja Zdrój pensjonatu na 2018 - 2020  Stworzenie obiektu odnowy PHU "Blacharz- potrzeby wdrożenia 5 biologicznej, 4820000 2645121,95 2174878,05 Dekarz" Jerzy zabiegów leczniczych i  Zwiększenie zatrudnienia - 8 Rydarowicz odnowy biologicznej etat / inne formy przy wykorzystaniu wody mineralnej

Wysowa -  Adaptacja Zdrój ogólnodostępnego piętra Uruchomienie pensjonatu do potrzeb nowoczesnego świadczenia usług SPA, centrum SPA, DeMar sp. z o.o. 6 2017 - 2018  Zakup wyposażenia do 3 000 000 1 646 341 1 353 659 wspomagającego leczenie chorób w zabiegów rehabilitacyjno- oparciu o zasoby wód leczniczych, mineralnych  Zwiększenie zatrudnienia - 8 etatów. Rozwój infrastruktury Wysowa - turystycznej i Zdrój rekreacyjnej w  Budowa basenów, jacuzzi, miejscowości kortów tenisowych, sauny,

uzdrowiskowej Dom Handlowy Peps 7 3000000 1646341,46 1353658,54 Wysowa, poprzez  Zwiększenie zatrudnienia - 6 Bożena Brudzińska 2019 - 2020 realizację projektu inwestycyjnego, mającego na celu uruchomienie nowoczesnego

centrum SPA i wspomagającego leczenie chorób w oparciu o zasoby wód mineralnych

Wysowa -  Budowa zespołu Zdrój rekreacyjnego z elementami SPA,  Budowa obiektu Budowa zespołu Dom gastronomicznego 8 rekreacyjnego z 2017 - 2018 2 000 000 1 097 561 902 439 Handlowy "PEPS” stanowiącego uzupełnienie elementami SPA Bożena Brudzińska oferty zespołu rekreacyjnego,  Zwiększenie zatrudnienia – 6 – 10 etatów.

Wysowa -  Budowa obiektu SPA, PUH "WYSOWA- Stworzenie obiektu Zdrój DOM" Sp. J. 9 2016 - 2020 4 000 000 2 195 122 1 804 878 SPA  Zwiększenie zatrudnienia – Irena Dziurna, 4 etaty. Tadeusz Dziurny Wysowa -  Dostosowanie nowych Zdrój pomieszczeń do celów zabiegowo-leczniczych, Centrum Rozbudowa  Zakup sprzętu rekreacyjno- 10 psychiatrycznej bazy 2018 - 2020 umożliwiającego 1 680 000 921 951 758 049 lecznicze Glinik Sp. z zabiegowej prowadzenie zabiegów i o.o. innych działań leczniczych,  Zwiększenie zatrudnienia – 6-7 etatów. Wysowa -  Modernizacja Parku Zdrój Zdrojowego, Uzdrowisko Wysowa Modernizacja centrum 3793902  Poprawa dostępności do S.A. (partner - 11 Uzdrowiska Wysowa - 2018 - 2020 6 400 000 2256098 modernizowanej przestrzeni Gmina Uście Zdrój  Zwiększenie zatrudnienia - 1 Gorlickie) etat

Wysowa -  Budowa obiektu rekreacji Witold Ślirz Ośrodek szkoleniowo- Zdrój narciarskiej i rowerowej, (przedsiębiorca, rekreacyjny dla 12 2019 1200000 658537 541463 jednoosobowa sportów rowerowych i  Zwiększenie zatrudnienia - 4 działalność narciarskich etaty / inne gospodarcza)

Wysowa -  Budowa obiektu Zdrój budowlanego - browaru, Budowa minibrowaru  Zakup sprzętu niezbędnego Uzdrowisko Wysowa 13 2017 - 2020 1 500 000 823 171 676 829 uzdrowiskowego dla produkcji piwa, S.A.  Zwiększenie zatrudnienia - 3 etaty. Wysowa -  Budowa ścieżek narciarstwa Zdrój biegowego, Budowa ścieżek  Budowa siłowni na świeżym narciarstwa powietrzu, Uzdrowisko Wysowa 14 biegowego wraz z 2017 - 2020 1 800 000 987805 812195  Budowa strzelnicy S.A. infrastrukturą biathlonowej, dodatkową  Wzrost zatrudnienia o 2 osoby. Wysowa -  Dostosowanie istniejącego Zdrój budynku do potrzeb Budowa muzeum muzeum i centrum rozlewnictwa, Uzdrowisko Wysowa 15 2017 - 2020 informacji turystycznej, 1 500 000 823 171 676 829 połączonego z S.A. centrum informacji  Zakup wyposażenia, turystycznej  Zwiększenie zatrudnienia – 1 etat. Wysowa -  Budowa obiektu Zdrój dostosowanego do zabiegów uzdrowiskowo- Budowa piramidy Uzdrowisko Wysowa 16 2017 - 2020 leczniczych, 1 000 000 548 780 451 220 uzdrowiskowej S.A.  Zakup wyposażenia dla zabiegów uzdrowiskowo- leczniczych,

 Zwiększenie zatrudnienia – 1 etat. Wysowa - Stowarzyszenie Zdrój Integracji Wysowa Fitness Club –  Stworzenie centrum fitness, Społecznej 17 uzdrowiskowe centrum 2018 - 2020  Stworzenie infrastruktury 1 000 000 548780 451 220 "Rodzina" (w aktywności ruchowej rekreacyjnej. partnerstwie z Wiesławem Potępą - przedsiębiorcą) Wysowa -  Budowa zagrody konnej, Firma Turystyczno- Budowa zagrody w Zdrój Usługowa OSŁAWA 18 2017 - 2018  Zwiększenie zatrudnienia – 80 000 43 902 36 098 stylu country M.Mojsiejuk, 2 etaty. J.Lisowicz Wysowa -  Powstanie nowych tras i Zdrój ścieżek rowerowych,  Powstanie infrastruktury Budowa infrastruktury dodatkowej - stojaków na dla turystyki rowery, bikestopów, 300 000 rowerowej, w tym  Powstanie 8 wypożyczalni Gmina Uście 19 2017 - 2020 56250 243750 ścieżek i tras rowerów, (75000 zł - Gorlickie rowerowych oraz kwalifikowane) systemu wypożyczania  Zakup rowerów i rowerów dodatkowego sprzętu  Powstanie aplikacji i strony internetowej dla ułatwienia wypożyczania rowerów Wysowa -  Budowa tężni zasilanej Zdrój lokalnymi wodami Uzdrowisko Wysowa 20 Budowa tężni 2017 - 2020 100 000 54 878 45 122 leczniczymi, S.A.  Budowa ścieżek i ławek. Wysowa -  Wytyczenie nowych ścieżek Zdrój i konnych, Wytyczenie nowych Hańczowa Gmina Uście 21 2017 - 2020  Poprawa warunków rozwoju 500 000 375 000 125 000 ścieżek konnych dla lokalnych podmiotów Gorlickie gospodarczych,  Poprawa oferty

rekreacyjnej.