JAARVERSLAG & JAARREKENING 2008

2008 Jaarverslag 2008

2

Jaarverslag 2008

4 Jaarverslag 2008

Inhoudsopgave

Voorwoord ...... 3

I INTRODUCTIE ...... 9

II VERANTWOORDING PER PROGRAMMA ...... 15

A. Programmaplan ...... 17 1 Jongeren ...... 18 1.1 Inhoud en reikwijdte van het thema ...... 18 1.2 Externe ontwikkelingen 2008...... 18 1.3 De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord ...... 18 1.4 Jeugdzorg...... 21 1.5 Jongerenbeleid ...... 23 1.6 Onderwijs...... 24 1.7 Relatietabel andere thema’s, speerpunten en p-MJP ...... 25 1.8 Totale lasten en baten thema 1...... 26 1.9 Verschillenanalyse...... 27

2 Verkeer van mensen, producten en diensten ...... 28 2.1 Inhoud en reikwijdte van het thema ...... 28 2.2 Externe ontwikkelingen 2008...... 28 2.3 De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord ...... 28 2.4 Mobiliteit, verkeersveiligheid en openbaar vervoer ...... 31 2.5 Wegen en vaarwegen ...... 34 2.6 Relatietabel andere thema’s, speerpunten en p-MJP ...... 36 2.7 Totale lasten en baten thema 2...... 38 2.8 Verschillenanalyse...... 39

3 Economie en arbeidsmarkt ...... 41 3.1 Inhoud en reikwijdte van het thema ...... 41 3.2 Externe ontwikkelingen 2008...... 41 3.3 De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord ...... 42 3.4 Werken en ondernemen ...... 44 3.5 Toerisme en recreatie ...... 46 3.6 Landbouw en visserij...... 47 3.7 Europese programma’s ...... 48 3.8 Relatietabel andere thema’s, speerpunten en p-MJP ...... 51 3.9 Totale lasten en baten thema 3...... 55 3.10 Verschillenanalyse...... 56

4 Flevolandse samenleving ...... 58 4.1 Inhoud en reikwijdte van het thema ...... 58 4.2 Externe ontwikkelingen 2008...... 58 4.3 De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord ...... 59 4.4 Zorg en sociale kwaliteit ...... 60 4.5 Sport...... 61 4.6 Cultuur ...... 62 4.7 Omroep Flevoland ...... 63 4.8 Wonen ...... 63 4.9 Ruimtelijke planning...... 64 4.10 Relatietabel andere thema’s, speerpunten en p-MJP ...... 67

5 Jaarverslag 2008

4.11 Totale lasten en baten thema 4...... 69 4.12 Verschillenanalyse...... 70

5 Duurzaamheid, klimaat, water en natuur...... 72 5.1 Inhoud en reikwijdte van het thema ...... 72 5.2 Externe ontwikkelingen 2008...... 72 5.3 De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord ...... 73 5.4 Algemeen waterbeleid...... 75 5.5 Bescherming tegen overstromingen ...... 76 5.6 Grondwaterbeheer ...... 77 5.7 (Fysieke) Omgevingskwaliteit ...... 79 5.8 Afronding SGB-regeling ...... 83 5.9 Duurzame ontwikkeling...... 83 5.10 Natuur- en landschapsbeleid ...... 86 5.11 Relatietabel andere thema’s, speerpunten en p-MJP ...... 88 5.12 Totale lasten en baten thema 5...... 90 5.13 Verschillenanalyse...... 91

6 Bestuur en algemene dekkingsmiddelen ...... 95 6.1 Inhoud en reikwijdte van het thema ...... 95 6.2 De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord ...... 95 6.3 Bestuur ...... 98 6.4 Openbare orde en veiligheid ...... 101 6.5 Omgevingsplan...... 103 6.6 Algemene dekkingsmiddelen ...... 104 6.7 Onvoorzien en stelposten ...... 105 6.8 Totale lasten en baten thema 6...... 106 6.9 Verschillenanalyse...... 106

B. Speerpunten en p-MJP ...... 109 1 Speerpunten Omgevingsplan ...... 110 1.1 Speerpunt IFA ...... 110 1.2 Speerpunt Luchthaven...... 112 1.3 Speerpunt Markermeer/IJmeer ...... 113 1.4 Speerpunt Oostvaarderswold ...... 114 1.5 Schaalsprong Almere...... 115 1.6 Aandachtsgebied Noordelijk Flevoland ...... 116 1.7 Totale lasten en baten van de speerpunten ...... 117

2 p-MJP ...... 118 2.1 Algemeen ...... 118 2.2 Natuur...... 118 2.3 Recreatie en toerisme ...... 121 2.4 Landschap ...... 123 2.5 Landbouw...... 124 2.6 Water...... 125 2.7 Leefbaarheid ...... 127 2.8 Milieu...... 128 2.9 p-MJP Rijksbijdrage 2007-2008...... 130

6 Jaarverslag 2008

III PARAGRAFEN ...... 131

1 Provinciale heffingen...... 133 2 Weerstandsvermogen...... 136 3 Onderhoud kapitaalgoederen ...... 142 4 Financiering/treasury ...... 147 5 Bedrijfsvoering ...... 148 6 Verbonden Partijen...... 157 7 Grondbeleid...... 164

IV JAARREKENING...... 165

1 Jaarrekening op hoofdlijnen ...... 167 2 Overzicht baten en lasten ...... 169 3 Bedrijfsvoering ...... 178 4 Investeringen ...... 179 5 Balans...... 180

V BIJLAGEN ...... 191

1 Grondslagen waardering en resultaatbepaling ...... 192 2 Toelichting reserves en voorzieningen ...... 194 3 Single information single audit (SISA) ...... 198 4 Accountantsverklaring ...... 205

7 Jaarverslag 2008

8 Jaarverslag 2008

I

INTRODUCTIE

9 Jaarverslag 2008

10 Jaarverslag 2008

De provincie Flevoland

Flevoland is de jongste provincie van Nederland. De instelling van deze provincie, op 1 januari 1986, is een unieke gebeurtenis in de bestuurlijke geschiedenis van ons land. Het is de kroon op een enorme prestatie, de inpoldering van de voormalige Zuiderzee. Dit project dat honderd jaar eerder begon, heeft in het dichtbevolkte Nederland ruimte geschapen voor grootschalige landbouw, moderne dorpen en steden, natuur en recreatie.

De provincie Flevoland telt zes gemeenten: Almere, Dronten, Lelystad, Noordoostpolder, Urk en Zeewolde. Dit beperkte aantal maakt het mogelijk langs korte lijnen efficiënt te werken. De provincie ziet erop toe dat de gemeenten hun taken uitvoeren. Zij respecteert de beleidsvrijheid van de gemeenten en treedt alleen op als er bovenlokale belangen in het geding zijn.

Provinciebestuur Provinciale Staten vormen het provinciebestuur. De inwoners van Flevoland kiezen de Statenleden rechtstreeks. De voorzitter van Provinciale Staten is de (door de Kroon benoemde) Commissaris van de Koningin. De griffier staat Provinciale Staten en de door hen voor belangrijke beleidsterreinen ingestelde Statencommissies bij.

Provinciale Staten kiezen het dagelijks bestuur, Gedeputeerde Staten. Voorzitter van Gedeputeerde Staten is de Commissaris van de Koningin.

Het college van Gedeputeerde Staten bestond, naast de Commissaris van de Koningin, uit vier gedeputeerden. De provinciesecretaris ondersteunt het college, de Commissaris van de Koningin en eventuele door Gedeputeerde Staten ingestelde commissies. Als algemeen directeur is de provinciesecretaris verantwoordelijk voor de ambtelijke organisatie.

De Statencommissies adviseren Provinciale Staten over een voorstel of onderwerp dat gaat over hun beleidsterrein. Zij overleggen met Gedeputeerde Staten of de Commissaris van de Koningin over het bestuur op hun beleidsterreinen.

Op 1 oktober 2008 is de ambtstermijn van de Commissaris van de Koningin de heer M.J.E.M. Jager beëindigd. Met ingang van 1 november 2008 is de heer L. Verbeek benoemd tot Commissaris van de Koningin in de provincie Flevoland.

De Commissaris van de Koningin heeft een aantal in de Provinciewet vastgelegde specifieke taken. In zijn rol van voorzitter van zowel Provinciale als Gedeputeerde Staten behartigt hij de belangen van de provincie. Ook is hij voorzitter van het Comité van Toezicht Europees Programma voor Flevoland. Daarnaast vertegenwoordigt hij de provincie in en buiten rechte. De Commissaris legt regelmatig werkbezoeken af bij de gemeenten in Flevoland. Een andere provinciale taak van de Commissaris is die van verantwoordelijke bij de rampenbestrijding en de handhaving van de openbare orde en veiligheid. Naast deze provinciale taken heeft de Commissaris ook een aantal taken als rijksorgaan. Deze taken zijn vermeld in de ambtsinstructie van de Commissaris. Voorbeelden zijn het bevorderen van de samenwerking tussen de instellingen en organisaties in de provincie en het toezien op een ordentelijk verloop van de (her)benoeming van burgemeesters.

11 Jaarverslag 2008

Samenstelling college van Gedeputeerde Staten Dhr. L. (Leen) Verbeek Voorzitter Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten met in portefeuille: (Commissaris van de Koningin) Bestuurlijke Aangelegenheden, Communicatie, Openbare Orde en Veiligheid, vanaf 1 november 2008 Dmitrov, Informatisering en Automatisering (inclusief inkoop, aanbesteding en archiefinspectie), Andere Overheid, Comité van Toezicht Europees Mr. M.J.E.M. (Michel) Jager programma voor Flevoland. (Commissaris van de Koningin) tot 1 oktober 2008 Drs. H.(Harry) Dijksma (VVD) Gedeputeerde met in portefeuille: Financiën en Begroting, Wegen en Verkeer, Kunst en Cultuur, Europa (Comité van de Regio’s en Interreg), Investeringsimpuls Flevoland - Almere, Luchthaven Lelystad. Dhr. A. L. (Andries) Greiner (CDA) Gedeputeerde met in portefeuille: Economische Zaken (inclusief Landbouw en Visserij), Arbeidsmarkt, Europa - Landsdeelprogramma West, Onderwijs (Hoger en Beroeps-), Toerisme en Recreatie, Coördinatie Noord-Flevoland, Markermeer/IJmeer. Drs. J.M. (John) Bos (PvdA) Gedeputeerde met in portefeuille: Jeugdbeleid en Jeugdzorg, Onderwijs (Basis-, Voortgezet en Speciaal), Sport, Water, Welzijn en Zorg, Wonen, Facilitaire Zaken, Assemblee van de Europese Regio’s (AER), Bestuur Interprovinciaal Overleg (IPO). Mw. A.E. (Anne) Bliek-de Jong Gedeputeerde met in portefeuille: Landelijk gebied en Provinciaal (VVD) Meerjarenprogramma (p-MJP), Klimaat en Energie, Natuur, Milieu, Personeel en Organisatie, Ruimtelijke Ordening en Archeologie, Oostvaarderswold Mr. drs. T. (Tjeerd) van der Wal Provinciesecretaris / algemeen directeur

Organisatie De directie, onder leiding van de algemeen directeur, stuurt de ambtelijke organisatie van de provincie Flevoland aan. De organisatie bestond tot 1 juli 2007 uit drie sectoren, elk onder leiding van een directeur. Met ingang van deze datum is de hoofdstructuur gewijzigd en is het directiemodel ingevoerd. Dit houdt in dat de indeling in sectoren is afgeschaft. De individuele lijnverantwoordelijkheid van de directeuren is vervallen en vervangen door een collegiale concernbrede verantwoordelijkheid van de directie. De directie telt drie leden. Ook de verdeling van verantwoordelijkheden en bevoegdheden tussen directie, afdelingshoofden en programmamanagers is aangepast en afgestemd op het nieuwe model.

Aanleiding voor deze aanpassingen waren de nieuwe eisen die de dynamiek van de bestuurlijke omgeving en diverse ontwikkelingen in inhoudelijke beleidsvelden stellen aan het functioneren van de provincie. Zo heeft de herpositionering van de provincie als partner van andere (semi-)overheden en private partijen gevolgen voor de werkwijze van de medewerkers en de inrichting van de organisatie. Het uitvoeringsprogramma van het Omgevingsplan Flevoland ligt aan de basis van dit partnerschap.

Toelichting bij jaarrekening 2008

Sluitstuk van een cyclus Dit jaarverslag voltooit de planning- en controlcyclus 2008. Deze cyclus is gestart in het voorjaar van 2007 met de ontwikkeling van een nieuwe programmabegroting. Nieuw aan deze programmabegroting was de thema- indeling in aansluiting op het Hoofdlijnenakkoord. Bovendien is de programmabegroting 2008 opgezet in de vorm van een matrix. Speerpunten en projecten geven een dwarsdoorsnede van integrale activiteiten. De matrix maakt ook zichtbaar hoe thema’s bijdragen aan andere thema’s, projecten of het p-MJP.

Jaarverslag spiegelt de begroting Dit jaarverslag is opgezet volgens dezelfde structuur als de programmabegroting. Nieuw ten opzichte van voorgaande jaarverslagen is, dat in dit jaarverslag de beoogde doelstellingen en activiteiten uit de

12 Jaarverslag 2008

programmabegroting en de voor- en najaarsnota in samengevatte vorm zijn terug te vinden. Volgens onderstaand stramien is verantwoording afgelegd over de doelstellingen en activiteiten.

Beoogde doelstellingen en Verantwoording over de doelstellingen en activiteit in 2008 activiteit in 2008

In de programmabegroting 2008 zijn meer dan 200 deels ongelijksoortige doelstellingen opgenomen. De ene doelstelling heeft een veel grotere politieke lading dan de andere, bijvoorbeeld omdat de laatste voortvloeit uit een reguliere taak of wetgeving. Daarom is onderscheid gemaakt in relevante (circa 80) en minder relevante (de overige) doelstellingen. Dit verschil in relevantie werkt door in dit jaarverslag. De relevante doelstellingen zijn uitgebreid toegelicht, waarbij een analytische vorm van verantwoording is nagestreefd. Bij de minder relevante doelstellingen is in de verantwoordingen veelal volstaan met één of twee regels.

Verklaring resultaat per programma Provinciale Staten autoriseren de programmabegroting op het niveau van de programmaonderdelen. Daarom zijn in de jaarrekening de belangrijkste verschillen tussen raming en realisatie per programmaonderdeel toegelicht. De verschillenanalyse is opgenomen als integraal onderdeel van de programmatoelichtingen. De relatie tussen de drie ‘W-vragen’ (Wat hebben we bereikt, Wat hebben we daarvoor gedaan, Wat heeft dit gekost) is direct zichtbaar.

Apparaatskosten Een deel van de verschillen tussen raming en realisatie bij een programmaonderdeel is toe te schrijven aan de apparaatskosten, ook wel de kosten van bedrijfsvoering genoemd. Deze verschillen ontstaan door wijzigingen in de omvang van de totale apparaatskosten en wijzigingen in de verdeling over de programmaonderdelen. Dit leidt tot een ten opzichte van de begroting veranderde inzet van capaciteit.

Oorzaken van de verschillen zijn:

- Verdeling van de stelpost ‘nog te verdelen apparaatskosten’ In de loop van het jaar zijn er wijzigingen nodig in de raming van de apparaatskosten, bijvoorbeeld door de verwerking van de effecten van een nieuwe CAO. De hiermee gemoeide bedragen worden niet over de programma’s verdeeld, maar geraamd op een stelpost ‘nog te verdelen apparaatskosten’. Aan het eind van het jaar worden deze lasten (in 2008 circa € 2,9 miljoen) verdeeld over de diverse programma’s waardoor verschillen ontstaan ten opzichte van de oorspronkelijke raming.

-Verschil tussen geraamde en werkelijke apparaatskosten De werkelijke apparaatskosten over 2008 zijn ongeveer € 0,1 miljoen lager uitgekomen dan de raming.

- Toerekening apparaatskosten aan de programma’s Bij het opstellen van de begroting worden de apparaatskosten over de programmaonderdelen verdeeld. Dit gebeurt op basis van een inschatting van de inzet van medewerkers in deze programmaonderdelen. Na afloop van het jaar worden de apparaatskosten opnieuw verdeeld, maar dan op basis van de werkelijke inzet in de programmaonderdelen. Dit leidt tot verschillen die soms omvangrijk zijn. Een voorbeeld is de inzet van medewerkers voor de uitvoering van het Omgevingsplan. Op begrotingsbasis zijn de apparaatslasten voor OostvaardersWold, IFA, IJmeer/Markermeer en Luchthaven doorbelast op het product Omgevingsplan terwijl op rekeningbasis deze lasten zijn toegerekend aan de afzonderlijke producten OostvaardersWold , IFA, IJmeer/Markermeer en Luchthaven.

In de verschillenanalyse bij de programmaonderdelen zijn de verschillen tussen geraamde en werkelijke lasten toegelicht. De verschillen in de apparaatskosten zijn uitgelegd voor zover deze samenhangen met een gewijzigde toerekening. In het onderdeel jaarrekening zijn de verschillen tussen de geraamde en werkelijke totale baten en lasten van de bedrijfsvoering verklaard.

Resultaat voor en na bestemming

13 Jaarverslag 2008

Het rekeningresultaat is het saldo van baten en lasten. Er is een resultaat vóór bestemming en een resultaat ná bestemming. In het resultaat voor bestemming zijn alle toevoegingen en onttrekkingen aan reserves buiten beschouwing gelaten; het resultaat na bestemming is inclusief de mutaties in de reserves.

Het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) schrijft voor dat het resultaat voor bestemming per programma moet worden weergegeven. Alle mutaties in de reserves moeten op één plaats worden gepresenteerd. In veel gevallen is er een directe relatie tussen de mutaties in de reserves en de baten en lasten van de programma’s. Deze relatie is in het jaarverslag zichtbaar gemaakt. Bij elk programma is zowel het resultaat voor als na bestemming weergegeven. Een toelichting op de afwijkingen tussen geraamde en gerealiseerde reservemutaties is opgenomen in het onderdeel jaarrekening.

14 Jaarverslag 2008

II

VERANTWOORDING PER PROGRAMMA

15 Jaarverslag 2008

16 Jaarverslag 2008

A. Programmaplan

17 Jaarverslag 2008

1 Jongeren

1.1 Inhoud en reikwijdte van het thema

Het thema jongeren omvat de programmaonderdelen jeugdzorg, jongerenbeleid en onderwijs.

1.2 Externe ontwikkelingen 2008

Ook in 2008 stond de wachtlijstproblematiek in de jeugdzorg nadrukkelijk op de landelijke politieke agenda. Nog te veel kinderen wachten op zorg door de voortdurende groei van de vraag en achterblijvende structurele financiering. Het Interprovinciaal Overleg (IPO) en het Rijk hebben in de zomer 2008 een overeenkomst gesloten waarin is vastgelegd dat in dat jaar een groei van 7,8 procent van het aantal cliënten moet worden opgevangen. Voor deze taakstelling is weliswaar nieuw budget vrijgemaakt, maar een gedeelte van de groei moest binnen het reguliere budget worden gerealiseerd. Doel is en blijft de wachtlijsten terug te brengen tot de afgesproken maximale termijn van 9 weken.

Het Rijk heeft voorbereidingen getroffen voor de invoering van de Wet passend onderwijs in 2010. Deze wet zal een nieuwe basis vormen voor de inrichting en financiering van het speciaal onderwijs. De verwachting is dat de nieuwe wet leidt tot verlichting van de financieringsproblematiek in Flevoland.

1.3 De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord

1.3.1 Startkwalificatie arbeidsmarkt

Vaststellen en beschrij- Het Provinciaal Platform Arbeidsmarkt Flevoland (PPA) heeft periodiek cijfers ven aard en omvang pro- over werkloosheid en vacatures gepubliceerd. Het PPA maakt ook analyses over blematiek van de aan- de kloof tussen vraag en aanbod en prognoses over de toekomstige vraag. sluiting op de arbeids- De sectororganisaties (zoals Axion, Technocentrum, OOM en Metalektro) ver- markt in Flevoland. vaardigen meer diepgaande arbeidsmarktprognoses. Er vindt continue monitoring plaats vanwege de grote dynamiek op de arbeids- markt.

Opstellen sluitende aan- Er is een convenant voortijdig schoolverlaten (VSV) Flevoland afgesloten tussen pak, vergezeld van een het rijk en scholingsinstellingen in Flevoland. Het PPA heeft het uitvoerings- uitvoeringsconvenant programma van het convenant opgesteld. In oktober 2008 zijn programmagelden waarin onder andere de aangevraagd bij het ministerie van OCW en toegekend. Deze middelen worden rol van de provincie is ingezet als cofinanciering voor de acties uit de stagenota. vastgelegd.

1.3.2 Beroepsonderwijs en arbeidsmarkt

Regelmatig agenderen en De afstemming van het onderwijsaanbod op de vraag naar personeel is slechts bespreken van de afstem- een van de aandachtspunten van het PPA. De stagenota voorziet in een stage- ming van het onderwijs- stuurgroep die dit onderwerp nadrukkelijk onder de aandacht zal brengen bij de aanbod op de vraag naar diverse betrokken partijen en met hen zal bespreken. personeel. Het PPA is uitgebreid met drie vertegenwoordigers uit het onderwijs waardoor dit onderwerp een zwaarder gewicht heeft gekregen in het platform.

18 Jaarverslag 2008

Instellen transferpunt dat Er is een transferpunt ingesteld in de vorm van een database. Het betreft een fungeert als online-stage- online-stagebank waar werkgevers zich presenteren en stages kunnen aanbieden bank en plek waar uit- en stagiaires naar een passende stages kunnen zoeken. wisseling tussen arbeids- De opzet van deze database is zo succesvol gebleken dat hij landelijk is inge- markt en onderwijs voerd. Het succes van de projecten Flevotalent en Flevotalent Junior is mede plaatsvindt. behaald op basis van de database achter de website “Flevotalent”.

Stimuleren dat er Het (ESF) project Flevotalent Junior is met succes afgesloten. Dit project zal tot minstens één nieuw pro- 1 juli 2010 worden voortgezet onder vlag van de Regionale Meld- en Coördinatie- ject wordt gerealiseerd functie (RMC). Flevotalent Junior levert een bijdrage aan de bestrijding van naar analogie van het voortijdig schoolverlaten. Voor dit doel heeft het ministerie van OCW extra succesvolle project middelen toegekend aan Flevoland. FlevoTalent Junior. De minimale opbrengst van Flevotalent Junior is een jaarlijkse uitstroom naar een leerwerkbaan of dagonderwijs van in totaal 160 jongeren, waarvan de helft in Almere woont. Op 1 november 2008 waren al 80 jongeren uitgestroomd naar het beroepsonderwijs, de helft van hen naar een leerwerkbaan. Driekwart van deze jongeren heeft geen startkwalificatie.

De provinciale organisatie De provincie heeft stageplaatsen geboden aan 20 MBO- en 7 HBO-leerlingen uit levert 15 stageplaatsen; Almere, Lelystad, Emmeloord en Zwolle. In totaal zijn dit 7 stageplaatsen meer de Flevolandse (semi)- dan in 2007, een substantiële toename. overheid heeft een aan- Naar aanleiding van een motie van Provinciale Staten zijn de Flevolandse mede- bod van 150 stageplekken overheden opgeroepen tot het beschikbaar stellen van meer stageplaatsen. De tot stand gebracht. doelstelling van deze oproep is ruimschoots gehaald.

Stimuleren van leerwerk- Bij elke (Europese) aanbesteding bekijkt de provincie in hoeverre afspraken over plekken en stages bij aan- stageplaatsen relevant zijn. Enerzijds kan het betreffende bedrijf als geheel bestedingen - boven een stageplaatsen bieden. In diverse CAO’s is dit al geregeld. Anderzijds kan worden nader te bepalen geëist dat de beoogde leverancier stageplaatsen biedt bij de voor de provincie drempelbedrag - in de uit te voeren opdracht. In beide gevallen moet er voor worden gewaakt dat de vorm van sociale eisen proportioneel zijn conform de Europese richtlijnen. voorwaarden en In haar bestekken neemt de provincie een standaardtekst op over stages en prestatieafspraken. leerwerkplekken. De coördinator inkoopbeleid toets een en ander

Jongeren in klas 2 van het Met de projecten Kies je beroep en VMBO-carrousel van het Technocentrum voortgezet onderwijs ade- Flevoland is er een betere beroepskeuzevoorlichting tot stand gekomen. Er zijn quaat informeren over plannen om de VMBO-carrousel in 2009 voort te zetten en uit te breiden. hun beroepskeuze. De provincie heeft bij het ROC Flevoland in Almere drie gastlessen over oriën- tatie op de arbeidsmarkt verzorgd.

1.3.3 Wachtlijsten jeugdzorg

Verbeteren van de aan- Het meerjarige programma GAAF heeft gezorgd voor een betere aansluiting sluiting tussen lokaal tussen lokaal jeugdbeleid, onderwijs, geestelijke gezondheidszorg voor de jeugd jeugdbeleid, het onder- (JGGZ), politie/ justitie en jeugdzorg. wijs en de jeugdzorg, Met de gemeenten zijn afspraken gemaakt voor verbetering van deze aansluiting. justitie en gezondheids- De provincie heeft hiervoor € 50.000 (2008 tot en met 2011) per jaar per zorg (GAAF). gemeente beschikbaar gesteld. De volgende bestuurlijke afspraken zijn gemaakt: • invoering één verwijsindex; • integrale indicatiestelling vanaf 1 januari 2009; • voortzetten experimenten één kind - één plan en intensiveren betrokkenheid

19 Jaarverslag 2008

politie/ justitie en GGZ; • in kaart brengen en zo nodig optimaliseren van de zorgstructuren in de zes gemeenten.

Eenduidig invoeren Het Elektronisch Kinddossier (EKD) is niet ingevoerd. Het EKD wordt verplicht Elektronisch Kinddossier gesteld in de nieuwe Wet publieke gezondheid en beperkt zich tot medische (EKD) en hanteren gegevens. Invoering van het EKD is niet langer een provinciale verantwoorde- uniforme verwijsindex. lijkheid. Als onderdeel van de GAAF-afspraken beschikken alle gemeenten vanaf 1 januari 2009 over een uniforme verwijsindex (ESAR) waarbij de zorgaanbieders zich hebben aangesloten. De invoering van ESAR verloopt volgens een plan van aanpak dat zich richt op uniformiteit. De regie voor de invoering ligt bij de gemeenten.

Op basis van de evaluatie Provinciale Staten vinden Leef met Stijl succesvol, maar naar hun mening moet (eind 2007) besluiten over dit project een onderdeel worden van het reguliere werk. Leef met Stijl wordt de voortzetting van het op basis van de voorlopige evaluatie en een door de Staten aangenomen motie in project Leef met Stijl. ieder geval tot en met 2009 voortgezet.

Per kwartaal geven van Maandelijks heeft de provincie van Bureau Jeugdzorg informatie over de ontwik- informatie over vraag en keling van de wachtlijst (vraag) ontvangen. De Jeugdzorgaanbieders rappor- aanbod in de jeugdzorg. teerden binnen 1 maand na afloop van elk kwartaal over de in-, door- en Gedeputeerde en uitstroom van cliënten en de bezettingsgraad. In 2008 is gewerkt aan Provinciale Staten kunnen uniformering van deze informatiestromen. dan zonodig (bij)sturen.

1.3.4 Jongeren, sport en cultuur Voor uitwerking van dit themaonderdeel, zie thema ‘Flevolandse Samenleving’ programmaonderdelen ‘Sport en Cultuur’.

1.3.5 Onderwijskolom

Bewaken dat alle betrok- Op basis van het Convenant is in juni van 2008 een uitwerkingsovereenkomst kenen het Convenant gesloten tussen convenantpartijen. Op basis daarvan heeft Hogeschool Hoger Onderwijs uit- Windesheim een businesscase uitgewerkt. De financiering daarvan wordt voeren. uitgewerkt en moet in het eerste kwartaal 2009 tot besluitvorming leiden t.b.v. de start van een Hogeschool voor Flevoland m.i.v. 2010. De hogeschool zal breed regulier HBO-aanbod verzorgen met niche-opleidingen die passen bij Flevolandse thema’s.

Realiseren uitbreiding van Het hoger onderwijs in Flevoland is met steun van de provincie uitgebreid door (hoger) onderwijs in de start van een aantal opleidingen. Voorbeelden zijn de Dutch Health School In Flevoland, door afspraken Almere, de opleiding Onderwijs, Innovatie en Techniek, de opleiding Small over de komst van nieuwe Business en Retailmanagement en de opleiding Commerciële Economie. Een studierichtingen van aantal opleidingen start bij gebrek aan voldoende studenten op een later tijd- Windesheim in Flevoland stip. en de start van Dutch Health School Almere.

20 Jaarverslag 2008

Flevolandse universiteit Eind 2008 heeft de provincie een werkconferentie georganiseerd over de ont- komt een stap dichterbij. wikkeling van een universiteit in Flevoland. Een aantal mogelijkheden is verkend en wordt met betrokken partijen uitgewerkt. Gedacht wordt aan de realisering van een ‘netwerk universiteit’ met leerstoelen rondom Flevolandse thema’s. De financiering van deze initiatieven zal nog nader bezien moeten worden.

1.3.6 Indicatoren

Wat willen we in 2008 Hoe meten we het Welk ambitieniveau Resultaten bereiken resultaat Optimale aansluiting Afspraken met zorg- 9 weken De wachtlijst had op tussen het zorgaanbod aanbieders om te komen Start monitoring in 2008 1-1-2008 276 unieke en de geïndiceerde tot monitoring wacht- cliënten. De wachtlijst vraag 2008 van Bureau lijsten van de jeugdzorg had op 1-10-2008 287 Jeugdzorg (BJZ) unieke cliënten. Een stijging van 4%. Versterken en waar- Verantwoording Voldoen aan de wette- BJZ voldeed in 2008 aan borgen van de toegang prestaties BJZ en jaar- lijke termijnen en richt- de wettelijke termijnen tot de jeugdzorg door verslag BJZ lijnen m.b.t. de toegang en het een goed functione- In classificatie gesubsi- AMK. rende Bureau Jeugdzorg dieerde instellingen In classificatie gesubsi- (BJZ) scoort BJZ 1 (dwz: dieerde instellingen Solide, geen extra scoort BJZ 1 toezicht nodig) Uitbreiding hoger Aantal HO opleidingen 12 10 onderwijs in Flevoland Aantal studenten aan Flevolandse HO- 4.158 ca. 4.100 instellingen Stimuleren komst uni- Aantal op initiatief van versiteit in Flevoland provincie gevoerde over- 4 2 leggen

1.4 Jeugdzorg

1.4.1 Wat hebben we bereikt

Binnen financiële kaders Met ingang van 2008 rapporteren de jeugdzorgaanbieders elk kwartaal over het aanbod laten aansluiten aantal cliënten in zorg, de bezetting van de verschillende zorgvormen en de op de vraag. kosten. Uit de rapportages blijkt dat de capaciteit van de jeugdzorg volledig is Optimaliseren en verster- benut (gemiddeld 117 procent). Door efficiencyverbetering zijn in 2008 aan- ken van het aanbod in de merkelijk meer jongeren (ongeveer 200) geholpen dan in 2007. Meer jongeren totale keten. zijn ambulant geholpen en de verblijfsduur is teruggebracht. Op advies van BJZ is Nieuw Veldzicht gestart met een observatiegroep voor jongeren ouder dan 12 jaar. Deze kortdurende observatie en behandeling zorgen er voor dat veel jongeren die aanvankelijk residentieel zouden moeten worden behandeld naar huis kunnen met ambulante hulp.

Plan van aanpak als In 2008 heeft de provincie een nieuwe sturingsvisie opgesteld die de komende follow-up van het reken- jaren gefaseerd wordt ingevoerd. Doelen van de sturingsvisie zijn: meer cliënten kamerrapport over ver- helpen, meer ondernemersruimte voor de instellingen, sturen op cliënttrajecten sterking van de provin- en prestaties, aanzienlijk verbeteren logistiek. ciale sturing.

21 Jaarverslag 2008

Verbeteren functioneren Er zijn verbeteringen doorgevoerd en het AMK voldoet inhoudelijk en logistiek Advies- en Meldpunt aan de eisen. Kindermishandeling (AMK).

Verbetering van het Het ministerie van J&G heeft diverse verbetertrajecten ingezet voor het BJZ. De functioneren van Bureau provincie heeft toegezien op een correcte uitvoering van deze trajecten. Voor Jeugdzorg (BJZ). diverse scholingen en trainingen is extra geld beschikbaar gesteld.

Bevorderen van uitstroom De uitstroom en doorstroom in de jeugdzorg zijn gestimuleerd door afspraken uit de Jeugdzorg. met zorgaanbieders en andere betrokkenen. Dit heeft nog niet het gewenste effect op de wachtlijsten gehad. Daarom zal dit doel in 2009 worden gecon- tinueerd. Ondanks toename van de vraag is de wachtlijst met 10% gedaald. De logistiek kanten hebben in 2008 in de jeugdzorg centraal gestaan. Er is een gezamenlijke sturingsvisie opgesteld, die gefaseerd ingevoerd gaat worden. De crisisopvang is uitgebreid. In een pilot is geëxperimenteerd met verkorte trajecten. Uitstroombevorderende maatregelen zijn genomen. Dit beleid wordt in 2009 geïntensifieerd voortgezet.

Versterken van de positie Het versterken van de positie van zorgvragers en het bevorderen van cliënt- van de zorgvragers en gericht werken zijn op verschillende manieren gerealiseerd. bevorderen van cliënt- gericht werken.

1.4.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Sluiten contracten met Bureau Jeugdzorg heeft aan de provincie een inkoopadvies uitgebracht voor het zorgaanbieders op basis verbeteren van de relatie tussen vraag en aanbod en verbetering van de keten- van een gericht advies van samenwerking. Het inkoopadvies is gebruikt bij de besprekingen met de zorg- BJZ. Specifieke aandacht aanbieders over de afspraken voor 2009. Vanaf 2009 wordt er met landelijke voor betere samenwerking prestatie-indicatoren gewerkt. in de keten.

Ambtelijk en bestuurlijk In 2008 hebben IPO, Rijk en MO-groep (brancheorganisatie van aanbieders) af- aandacht vragen bij het spraken gemaakt over de invoering van een nieuw financieringsstelsel in 2010. Rijk (inclusief Tweede Kamer) voor de finan- cieringsproblematiek.

In overleg met alle betrok- In december 2008 hebben Provinciale Staten het nieuwe Beleidskader Jeugdzorg ken partners een nieuw voor de komende vier jaar vastgesteld. beleidskader Jeugdzorg 2009 – 2012 ontwikkelen.

22 Jaarverslag 2008

Subsidiëren BJZ op basis Met BJZ zijn duidelijke prestatieafspraken gemaakt. BJZ-medewerkers hebben van heldere prestatie- de landelijke cursus VIB (Verbeteren Indicatiestelling Bureaus Jeugdzorg) ge- afspraken. volgd dankzij een extra bijdrage van de provincie. Harmonisatie van de Harmoniseren indicatie- indicatiestellingen heeft plaatsgevonden. stellingen jeugdzorg, GGZ- zorg en speciaal onde- rwijs.

Opstellen en uitvoeren In 2008 is op verzoek van de provincie gestart met het Zorgtafeloverleg, een plan van aanpak ver- initiatief van BJZ en de zorgaanbieders om de in-, door- en uitstroom in de betering uitstroom met jeugdzorg te verbeteren. Er is onder andere beter zicht ontstaan op de uit- gemeenten, woning- stroomproblematiek. Een plan om begeleid en zelfstandig wonen van jongeren corporaties en zorg- te bevorderen, wordt in 2009 met de betrokken partijen besproken. aanbieders.

Uitbreiding van de functie De functie cliëntvertrouwenspersoon (CVP) is uitgebreid. Er is een tweede CVP cliëntvertrouwenspersoon; aangesteld voor ondersteuning van cliënten(raden) binnen de instellingen. meting cliënttevredenheid Cliëntvriendelijkheid wordt gemeten door: als onderdeel van het • De jaarlijkse cliëntentoets (algemeen) kwaliteitsbeleid van de • Exitformulieren van cliënten (specifiek) instellingen; sturen op de Cliëntenparticipatie wordt geregeld door: aanwezigheid van effec- • Cliëntenraden tieve vormen van Een provinciale platformfunctie (in wording) voor cliëntenorganisaties. cliëntenparticipatie.

1.5 Jongerenbeleid

1.5.1 Wat hebben we bereikt

Door jeugdparticipatie De provincie heeft de maatschappelijke participatie van jongeren onder andere stimuleren van de maat- gestimuleerd door de projecten Onderweg naar het Lagerhuis en het Nationaal schappelijke participatie Jeugddebat. van Flevolandse jongeren; het provinciale beleid In het Sociaal Debat was jongerenparticipatie een van de thema’s. In 2009 gaat meer richten op de be- het project Flevosoap van start dat zich richt op de behoeften, wensen en hoeften, wensen en belevingswereld van de jeugd. belevingswereld van de jeugd.

1.5.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

GS-leden geven gast- Alle GS-leden hebben in het eerste kwartaal van 2008 gastlessen verzorgd (totaal lessen aan middelbare 16 lessen). Op basis van de ervaringen zijn nieuwe scholen benaderd en is het scholieren lesmateriaal aangepast.

Utvoeren Onderweg naar Deze projecten zijn uitgevoerd. het Lagerhuis en het Nationaal Jeugddebat.

23 Jaarverslag 2008

1.6 Onderwijs

1.6.1 Wat hebben we bereikt

Hoger beroeps- en Zie verantwoording realisatie themadoelstellingen. universitair onderwijs

1.6.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Hoger beroeps- en Zie verantwoording realisatie themadoelstellingen. universitair onderwijs.

Speciaal onderwijs: • Bij ministerie van OCW Tijdens een werkbezoek van de staatssecretaris van OCW aan Flevoland heeft de en Tweede Kamer provincie aangedrongen op een adequatere financiering van de groei van het blijven aandringen op speciaal onderwijs in Flevoland. Eind 2008 heeft dit mede geresulteerd in een oplossing structurele financiële injectie (circa € 290.000) van OCW om de groei in Flevoland op te problemen finan- vangen en structureel te financieren. ciering.

• In de gaten houden in- De door de provincie opgestelde Monitor Speciaal Onderwijs Flevoland 2007-2008 en uitstroom in het is besproken in het bestuurlijk overleg met de gemeenten, het schoolbestuur Flevolandse speciaal Eduvier en in de commissie Samenleving. onderwijs en van de Naar aanleiding van het rapport onderzoekt Eduvier de mogelijkheden voor relatie speciaal - vestiging van speciaal onderwijs in Dronten. regulier onderwijs

24 Jaarverslag 2008

1.7 Relatietabel andere thema’s, speerpunten en p-MJP

In onderstaande tabellen is weergegeven op welke wijze voorgaande programmaonderdelen in 2008 hebben bijgedragen aan de doelstellingen van andere thema’s, speerpunten en het p-MJP.

1.7.1 Aan welke doelstellingen van andere thema’s droeg dit programmaonderdeel bij

Verkeer van Duurzaamheid, mensen, Economie en Flevolandse klimaat, water en producten en arbeidsmarkt samenleving natuur diensten Ontsluiting Flevoland In 2013 is 60% van

de energie- Betere Achterstand behoefte vervoersinfra- voorzieningen- duurzame energie structuur binnen 25.000 nieuwe niveau in 2011 met (muv transport) Flevoland banen in 4 jaar 1/3 teruggebracht

naar 21% ten Waterkwaliteit Doelstellingen thema’s Adequaat OV- opzichte van 2005 behouden en systeem mede om waterkwantiteit extra groei bewaken automobiliteit te beperken Programmaonderdelen Jeugdzorg 1 Jongerenbeleid Onderwijs 2 3

Toelichting bij de nummers in de tabel 1. Versterking van voorzieningen voor jeugdzorg heeft bijgedragen aan de doelstelling van het thema Flevolandse samenleving, namelijk het terugbrengen van het tekort aan voorzieningen. 2. Goed en voldoende onderwijs heeft bijgedragen aan een goede aansluiting tussen onderwijs en arbeids- markt. Bovendien heeft het creëren van onderwijs een positieve invloed op de werkgelegenheid. 3. Uitbreiding van onderwijsvoorzieningen heeft bijgedragen aan de doelstelling van het thema Flevolandse samenleving, namelijk uitbreiding van voorzieningen in het algemeen.

25 Jaarverslag 2008

1.8 Totale lasten en baten thema 1

Hieronder is ter informatie een totaaloverzicht gegeven van de lasten en baten van het thema Jongeren. Het totaal van het thema is echter geen autorisatieniveau. De autorisatie door Provincie Staten vindt plaats op het niveau van de programmaonderdelen.

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 Raming 2008 Rekening 2008 primitief na wijziging 1.1 Jeugdzorg Lasten 43.710 32.422 39.060 39.645 Baten 38.963- 30.055- 35.553- 35.819- Saldo 4.747 2.366 3.508 3.826

1.2 Jongerenbeleid Lasten - 1.212 1.194 1.044 Baten - - 15- 26- Saldo - 1.212 1.179 1.018

1.3 Onderwijs Lasten 528 365 579 567 Baten - - - - Saldo 528 365 579 567

1 Jongeren Lasten 44.237 33.999 40.833 41.256 Baten 38.963- 30.055- 35.568- 35.846- Saldo 5.274 3.944 5.266 5.411

Saldo lasten en baten 2008

567 ; 10%

1.018 ; 19% 1.1 Jeugdzorg 1.2 Jongerenbeleid 1.3 Onderw ijs

3.826 ; 71%

26 Jaarverslag 2008

1.9 Verschillenanalyse

Programma onderdeel: 1.1 Jeugdzorg De lasten zijn € 0,6 miljoen hoger dan geraamd.

Uitvoering wet op de jeugdzorg • De apparaatslasten zijn € 0,4 miljoen hoger dan geraamd. Dit is veroorzaakt door het aantal vacatures bij de sector Jeugdzorg, waarvoor inhuurkrachten zijn aangetrokken. Hiervoor heeft een begrotingswijziging plaatsgevonden. In de loop van het jaar geraamde mutaties in de apparaatskosten worden echter niet naar alle programma’s doorbelast, dat gebeurt bij het opmaken van de jaarrekening. • De subsidie aan bureau jeugdzorg valt € 0,3 miljoen hoger uit dan geraamd omdat aan het eind van het jaar nog een betaling heeft plaatsgevonden voor het project verbetering indicatiestelling bureau jeugdzorg (VIB). • Op de posten "interprovinciale afspraken", "week van de jeugdzorg" en "nog te verdelen middelen" zijn de lasten € 0,1 miljoen lager dan geraamd. Oorzaak is een te hoge raming.

De baten zijn € 0,2 miljoen hoger dan geraamd. • De baten voor de VIB zijn 0,3 miljoen hoger dan geraamd omdat de raming op dit onderdeel niet is op- gehoogd. Zie verder de toelichting bij de lasten. • De baten voor "interprovinciale afspraken", "week van de jeugdzorg" en "nog te verdelen middelen" waren per saldo € 0,1 miljoen lager dan geraamd. De (rijks)middelen zullen aan de vooruit ontvangen doel- uitkering worden toegevoegd. Zie verder de toelichting bij de lasten.

Programma onderdeel: 1.2 Jongerenbeleid De lasten zijn € 0,15 miljoen lager dan geraamd • Op de begrotingspost “Cofinanciering gemeenten” zijn de lasten € 0,1 miljoen lager dan geraamd. De middelen waren pas laat in het jaar beschikbaar, waardoor twee gemeenten (Lelystad en Almere) niet op tijd hun aanvraag konden indienen. Op basis van de gewekte verwachtingen naar de gemeenten wordt voorgesteld deze middelen in 2009 alsnog in te zetten voor deze gemeenten. • Op de begrotingspost “Denktank uitvoerende medewerkers” zijn de lasten € 0,05 miljoen lager dan ge- raamd. De denktank is te laat op gang gekomen en in november 2008 zijn de eerste voorstellen gedaan. De concrete beoordeling van de eerste denktank voorstellen is begin 2009 ter hand genomen.

27 Jaarverslag 2008

2 Verkeer van mensen, producten en diensten

2.1 Inhoud en reikwijdte van het thema

Het thema verkeer van mensen, producten en diensten omvat de programmaonderdelen mobiliteit, verkeers- veiligheid en openbaar vervoer, wegen en vaarwegen.

2.2 Externe ontwikkelingen 2008

De invoering van de OV-chipkaart in Flevoland stond gepland voor 2008, maar is verschoven naar eind 2009/ begin 2010. Aanleiding hiervoor is het landelijke uitstel ondermeer naar aanleiding van de gebleken mogelijk- heden om de beveiliging van de kaart te kraken. Daarnaast blijkt de noodzakelijke randapparatuur een langere ontwikkeltijd nodig te hebben en is de landelijke distributie organisatie nog niet op orde. Eind 2008 is er een landelijke regiegroep gestart die de gebiedsgewijze invoering van de OV-chipkaart in 2009/2010 gaat bege- leiden. Flevoland werkt in dit verband al sinds 2006 nauw samen met de omringende concessieverleners, met wie in 2008 afspraken zijn gemaakt over tariefstelsels, bevoegdheden, gezamenlijke migratiedata en regionaal georiënteerde communicatie uitingen.

Medio 2008 is er gestaakt in het openbaar streekvervoer. Op basis van nog te ontvangen informatie over klant- waardering en reizigersaantallen zal moeten blijken of deze staking een structureel negatief effect heeft gehad. Wel is met zekerheid te zeggen dat de staking een negatieve invloed heeft gehad op de ontwikkeling van de reizigerskilometers in 2008.

2.3 De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord

2.3.1 Ontsluiting Flevoland

Door lobbyactiviteiten De provincie bevordert (een optimaal gebruik van) infrastructuur om in de bevorderen dat het Rijk mobiliteitsbehoefte te voorzien en neemt zelf maatregelen voor de provinciale onherroepelijke voort- netwerken (wegen, vaarwegen, fietspaden en openbaar vervoer). Zij oefent gangsbesluiten neemt invloed uit op lokaal, regionaal en nationaal beleid en de uitvoering ervan door over de externe ont- deel te nemen in verschillende overlegorganen en projecten of door een bijdrage sluiting van de provincie beschikbaar te stellen. Flevoland, zoals genoemd in het Omgevingsplan en Planstudie Weg Schiphol-Amsterdam-Almere (A6-A1-A9) de Nota mobiliteit Het Rijk heeft een bestuurlijk besluit genomen over de Trajectnota/MER. Flevoland. Verschillende wensen van de provincie Flevoland zullen worden gehonoreerd, waaronder het realiseren van de uitbreiding met een parallelbaansysteem. Andere zaken die in de komende periode verder worden uitgewerkt, zijn onder andere de vormgeving van de aansluitingen op de A6, de relatie met het ecoduct OostvaardersWold en een volledig vrije busbaan langs de A6-A1.

Planstudie OV-SAAL (Flevolijn) De minister van V&W heeft een besluit genomen over de partiële spoor- verdubbeling van de Flevolijn in Almere (trajecten Oostvaarders – Buiten en Centrum – Muziekwijk) waarvoor de provincie Flevoland op bestuurlijk en ambtelijk niveau heeft gelobbyd. Ook zijn er afspraken gemaakt over te nemen vervolgstappen, zoals een aanvullend onderzoek naar volledige viersporigheid in Almere en verdere spooruitbreidingen tot 2020 op de corridor Schiphol – Lelystad. Uiterlijk eind 2009 moet hier meer duidelijkheid over komen.

28 Jaarverslag 2008

N23 van Alkmaar tot Zwolle Provinciale Staten hebben de partiële wijziging van het Omgevingsplan vastgesteld die de plannen voor het project IJsseldelta Zuid mogelijk maakt. De verkeerskundige voorverkenning van de uitbouw van de N23 tussen Dronten en Kampen is voltooid en zal in 2009 tot besluitvorming leiden. De rijksbesluitvorming over zowel het project IJsseldelta Zuid als de MIRT- bijdrage voor de N23 is uitgesteld. Het project IJsseldelta Zuid zal eerst worden getoetst aan de nieuwe inzichten van de Commissie Veerman (Tweede Delta- commissie). Voor de MIRT-aanvraag N23 wordt gewerkt aan een gefaseerde aanpak. Besluitvorming over beide zaken wordt nu verwacht in de eerste helft van 2009. Uitstel heeft geen directe gevolgen, de koppeling van beide projecten aan een nieuwe Roggebot-oeververbinding blijft mogelijk.

Gebiedsgerichte studie Almere-Gooi-Utrecht In het voorjaars-MIRT-overleg tussen Rijk en regio is afgesproken om voor Almere-Gooi-Utrecht (AGU) een voorverkenning uit te voeren. Deze komt in januari 2009 gereed waarna besluitvorming over het vervolg zal plaatsvinden. Deze studie betreft de ontsluiting van Flevoland met Gelderland en Utrecht en wat specifieker de oostzijde van Almere tezamen met de ontsluiting van ’t Gooi. Zowel het hoofdwegennet als het onderliggende wegennet en het openbaar vervoer komen aan de orde. Inmiddels is afgesproken dat AGU volledig wordt ingepast in het proces dat zal leiden tot de Rijksbesluiten Amsterdam-Almere-Markermeer/IJmeer (RAAM).

2.3.2 Vervoersinfrastructuur

Uitvoeren van de voor Het merendeel van de gronden, nodig voor de aanleg van de N23 (deel Lelystad- 2008 geplande activi- Dronten), is verworven. teiten voor de aanleg van De voor eind 2008 geplande aanbesteding is niet gehaald. Er is gekozen voor een de N23 Lelystad – innovatieve wijze van het op de markt brengen van de realisatie van de N23. Dronten. Naar aanleiding van de vraagspecificatie hebben de aannemers verzocht om meer voorbereidingstijd waardoor de aanbesteding is verschoven naar medio februari 2009. In de planning van het werk is rekening gehouden met onvoorziene omstan- digheden - zoals archeologisch onderzoek - waardoor deze vertraging geen conse- quenties heeft. Oplevering van de N23 (deel Lelystad-Dronten) staat nog steeds gepland voor 31 december 2011.

Inzicht krijgen in de be- Het inzicht in de benodigde capaciteit van de stadsautowegen groeit. Bij elk nodigde capaciteit van de scenario voor Schaalsprong Almere hoort een (soms wisselend) pakket van infra- stadsautowegen in relatie structuurmaatregelen. Deze worden getalsmatig onderbouwd. Onderzocht wordt met Schaalsprong Almere. ook wat deze infrapakketten betekenen voor de uitbreiding van wegdelen en de aansluitingen met het hoofd- en onderliggend wegennet. De kosten en te maken uitvoeringskeuzen worden eveneens in beeld gebracht. Een keuze voor de uit- breiding van de stadsautowegen kan niet eerder worden gemaakt dan het moment waarop de verstedelijkingsafspraken over de schaalsprong zijn gemaakt (najaar 2009).

29 Jaarverslag 2008

Inzicht krijgen in de Er is een begin gemaakt met de voorverkenning van de baanverdubbeling van de ruimtelijke, financiële en Gooiseweg (N305) en de Nijkerkerweg (N30), inclusief een directe verbinding uitvoeringsaspecten van tussen de Gooiseweg en de A27. Na intensief overleg met de betrokken ge- de verdubbeling van de meenten en de provincie Gelderland zal de voorverkenning begin 2009 gereed- Gooiseweg in relatie tot komen in plaats van in 2008. Dit heeft geen directe gevolgen. de ontwikkeling van de luchthaven; eventueel in combinatie met de aanleg van een ecoduct (OostvaarderWold).

Er komen parallelwegen Door een positieve uitspraak van de Raad van State zijn er geen juridische langs de Hanzeweg belemmeringen meer voor het gedeelte Dronten – brug over de Hoge Vaart (Dronten-Roggebotsluis). (1ste fase). Deze fase krijgt zijn beslag in 2009 - 2010. Op het gedeelte vanaf de brug over de Hoge Vaart tot aan Roggebotsluis (2de fase) zijn de werkzaamheden volgens planning in oktober 2008 gestart. Het werk is gereed in mei 2009.

2.3.3 Openbaar vervoer

Verder optimaliseren van Door intensief concessiebeheer zijn diverse verbeteringen van het voor- het voorzieningenniveau, zieningenniveau en de uitvoeringskwaliteit gerealiseerd: de uitvoeringskwaliteit en • Intensievere handhaving van de uitvoeringskwaliteit van het streekvervoer de aansluitingen van het Almere heeft ertoe geleid dat er vrijwel geen bussen te vroeg vertrekken en OV, binnen de lopende dat de bussen schoner zijn. concessies (dynamisch • Op diverse lijnen zijn ritten toegevoegd of zijn afspraken gemaakt voor concessiebeheer). toevoeging met ingang van 4 januari 2009. Het meest ingrijpend is de frequentieverhoging van Qliner 315 tussen Emmeloord en Lelystad. Er zijn afspraken gemaakt voor verbetering van het openbaar vervoer in en rond Zeewolde, met een doorgaande lijn tussen Almere, Zeewolde en Harderwijk. Deze verbeteringen gaan op 4 januari 2009 in.

De effecten van gratis OV De effecten van gratis OV voor de provincie Flevoland zijn niet bekend. op de benutting van rest- Landelijke experimenten met gratis of goedkoop OV zijn inmiddels voltooid en capaciteit en op de mobi- geëvalueerd. De resultaten van de landelijke evaluatie gaan medio 2009 naar de liteit van de doelgroepen commissie Werk, inclusief een globale vertaling naar de Flevolandse situatie en zijn bekend. een aanzet voor een eventuele Flevolandse vervolgproef.

De Regiotaxi geniet De bekendheid en het gebruik van de Regiotaxi in Zeewolde blijven achter bij bekendheid als volwaar- Lelystad, Noordoostpolder en Dronten. Om de bekendheid in Zeewolde te ver- dig alternatief voor OV in groten, heeft de gemeente een persconferentie gehouden. Gevolg is dat het de avond- en weekend- gebruik van de Regiotaxi in Zeewolde in de eerste 3 kwartalen van 2008 met uren. 74 procent is toegenomen ten opzichte van de eerste 3 kwartalen van 2007.

30 Jaarverslag 2008

2.3.4 Indicatoren

Indicator 2008 Doelstelling Wijze van meten Binnen de termijn Buiten de termijn Stiptheidseis Minimaal 95% Ritgegevens van de Gemeente Lelystad, Gemeente Dronten Regiotaxi van de ritten vervoerder worden NOP en Zeewolde op tijd gecontroleerd door gespecialiseerde onderzoeksbureaus in opdracht van de provincie

Indicator 2008 Doelstelling Wijze van meten Uitgangsniveau (2006) Realisatie (2007) Verdere optimalise- Minimaal Kennisinstituut IJsselmond: 7,0 IJsselmond: 7,0 ring van het voor- handhaven houdt jaarlijkse Streekverv. Almere: 7,4 Streekverv. Almere: 7,7 zieningenniveau, van hetzelfde onderzoeken, in Qliner 315: 7,3 Qliner 315: 7,1 uitvoeringskwaliteit niveau opdracht van het Stadsverv. Almere: 6,8 Stadsverv. Almere: 7,5 en aansluitingen OV, ministerie van V&W, Stadsverv. Lelystad: Stadsverv. Lelystad: binnen de lopende door het 7,2 7,3 concessies, naar het enquêteren van Prov.Flevoland: 7,4 Prov.Flevoland:7,4 oordeel van de reizigers (klant- Landelijk gemiddelde: Landelijk gemiddelde: reizigers. tevredenheid- 7,0 7,0 onderzoeken). (Bron KPVV 2007) (Bron KPVV 2008) (Schaal 1- 10) (Schaal 1-10)

Indicator reizigerskilometers bus 2005 2006 2007 Aantal 104 mln. 111 mln. 127 mln.

2.4 Mobiliteit, verkeersveiligheid en openbaar vervoer

2.4.1 Wat hebben we bereikt

Verkeersveiligheid Daling van het aantal ver- De voorlopige cijfers van de politie Flevoland geven aan dat het aantal ver- keersslachtoffers door keersongevallen met letsel in 2008 ten opzichte van 2007 is afgenomen van 545 veilige infrastructuur en naar 482. Het aantal verkeersdoden daalde van 16 in 2007 naar 11 in 2008. Het verbetering van het ver- aantal verkeersongevallen met uitsluitend materiële schade daalde volgens de keersgedrag door educa- politiecijfers van 2.323 in 2007 naar 1.942 in 2008. tie, voorlichting en hand- De beoogde doelstellingen lijken binnen bereik te zijn gekomen. In het voorjaar having. van 2009 zal het ministerie van V&W de definitieve cijfers bekendmaken. Het aantal verkeersdoden is in 2010 met minimaal 15 procent teruggebracht en het aantal ziekenhuis- gewonden met 7,5 pro- cent ten opzichte van het gemiddelde over 2001 - 2003.

31 Jaarverslag 2008

De provincie Flevoland Om Flevoland te kunnen vergelijken met de rest van Nederland, is per regio het moet in 2008 in de top 3 aantal ernstige slachtoffers per 100.000 inwoners berekend. Uit de tabel blijkt van veiligste provincies dat Flevoland sinds 2004 tot de veiligste regio’s behoort. Vanaf 2005 is Flevoland blijven. Flevoland moet zelfs de veiligste regio van Nederland. een van de veiligste regio’s van Nederland zijn.

Aantal verkeersslachtoffers per 100.000 inwoners periode 2005 - 2007

100

90

80

70

60

2005 50 2006 2007 40

30

20

10

0 Flevoland Zuid- Friesland Utrecht Limburg Groningen Noord- Gelderland Noord- Overijssel Zeeland Drenthe Holland Holland Brabant

Openbaar Vervoer Een kostendekkend open- Naast het regulier openbaar vervoer dat volledig wordt betaald uit rijksmiddelen baar vervoernetwerk dat (BDU), brengt de Regiotaxi de dekking van het buslijnennet op 100 procent in de voorziet in een adequate gemeenten Dronten, Lelystad, Noordoostpolder en Zeewolde. In de gemeente en betaalbare basis- Almere zorgt de stadsdienst voor een beschikbaarheid van bijna 100 procent, op mobiliteit voor iedereen Almere-Hout en enkele bedrijfsterreinen na. en dat een belangrijke bijdrage levert aan de In 2008 is de aanbesteding van Regionet voorbereid, met als doel de frequentie bereikbaarheid van de op het tracé Almere – Amsterdam te verbeteren zodat OV een volwaardig alter- steden, voorzieningen en natief is voor de auto. werklocaties. Het huidige Het aandeel OV ten opzichte van het autogebruik neemt enigszins toe. In onder- relatieve aandeel OV in staande grafiek is dit weergegeven voor de periode 2002 – 2007. de totale mobiliteit blijft ten minste gehandhaafd blijven en wordt waar mogelijk verhoogd.

32 Jaarverslag 2008

Ontwikkeling inwoneraantal en mobiliteit in Flevoland

130

120 index Inwoners 110 index auto 100 index OV index fiets 90 index 100 2000 =

80 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

2.4.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Verkeersveiligheid Uitvoeren van de projec- Bijna alle in het werkplan opgenomen activiteiten zijn uitgevoerd. Er zijn 20 ten die zijn opgenomen in projecten aan provinciale wegen in uitvoering genomen of voltooid die een het werkplan verkeers- gunstig effect hebben op de verkeersveiligheid. Voorbeelden zijn de aanleg en veiligheid 2008. verbetering van enkele rotondes (Spiekweg, Kuinderweg) en de aanleg van een parallelweg (Hanzeweg). Een aantal wegen is voorzien van nieuwe duurzaam veilig-markering en kant- strookverruwing. Glasbollen zorgen voor een betere geleiding tijdens duisternis. Dit soort maatregelen kan eenzijdige ongevallen voorkomen.

Op het kruispunt Dronterringweg – Elandweg is na overleg met bewoners een oversteekplaats voor de naar school fietsende jeugd aangelegd. De Fietsersbond heeft een praktische instructie voor de gebruikers verzorgd.

Projecten voor bromfietsers en jonge automobilisten zijn doorgeschoven om eerst meer draagvlak te verwerven bij andere deelnemende partijen.

33 Jaarverslag 2008

Openbaar Vervoer De provincie Flevoland is De OV-visie Flevoland is uitgewerkt in een OV-tactiek. Dit is het tactische eindverantwoordelijk beleidskader voor de verdere operationele uitwerking in programma’s van eisen voor al het openbaar voor aanbesteding van de OV-concessies. streekvervoer en de Samen met de gemeente Almere is het programma van eisen voor aanbesteding Regiotaxi in de van het streekvervoer Almere opgesteld. Er wordt ingezet op hoogwaardige gemeenten Lelystad, buslijnen tussen Almere en Amsterdam volgens de productformule RegioNet. Dronten, Zeewolde en Met de gemeenten zijn afspraken gemaakt over de aanpassing van halte- Noordoostpolder. Het infrastructuur en de inrichting of het verbeteren van OV-knooppunten. stadsvervoer van de Met de gemeenten Almere en Lelystad zijn afspraken gemaakt over voortzetting gemeenten Almere en van de delegatie van het stadsvervoer. Lelystad is aan deze Om de bereikbaarheid van de scholen te verbeteren, is vanaf begin 2008 een steden gedelegeerd; de aantal wijzigingen doorgevoerd voor de verbinding van Emmeloord via Joure provinciale verant- rechtstreeks naar Groningen (Qliner 315) en voor de verbinding vanuit Nijkerk woordelijkheid beperkt naar Zeewolde (lijn 142). zich tot het toezicht op de juiste naleving van de rijksregels voor de beste- ding en verantwoording van de aan deze gemeenten toegekende BDU-middelen.

2.5 Wegen en vaarwegen

2.5.1 Wat hebben we bereikt

Wegen In 2008 is de reistijd van Het is niet gelukt het gewenste inzicht te krijgen in de reistijden in en buiten de deur tot deur in de spits spits. Reistijdmetingen, waarvoor in 2008 opdracht is gegeven, zijn langdurige niet langer dan 1,25 keer onderzoeken. De eerste resultaten worden in de loop van 2009 verwacht. de reistijd buiten de spits.

Een zodanig provinciaal In 2008 is uitvoering gegeven aan het PMIT-programma (niet)jaarlijks onderhoud wegen- en fietspadennet en investeringen wegen en vaarwegen. dat mensen zich nu en in Uit een imago-onderzoek (eind 2007/begin 2008) blijkt dat weggebruikers op de de toekomst op een com- onderdelen informatievoorziening, rijplezier, reinheid, doorstroming en veilig- fortabele, veilige wijze heid, de provinciale wegen een gemiddeld cijfer van 7,0 geven. en met een goed in te Er zijn voorbereidingen getroffen voor het plaatsen van een systeem met dyna- schatten reistijd kunnen mische reisinformatiepanelen langs de bermen van de A6 en de stadsautowegen verplaatsen binnen of om het verkeer beter te geleiden. door de provincie Flevoland.

34 Jaarverslag 2008

Bij het wegenonderhoud Er is onderzoek gedaan naar het gebruik van LED-verlichting en actieve weg- wordt rekening gehouden markeringen. De resultaten en bijbehorende beslispunten worden begin 2009 met de bij de laatste voorgelegd aan het college van GS. De planning is dat eind 2009 de eerste Algemene Beschouwingen aanpassingen plaatsvinden. aangenomen moties over Naar aanleiding van een onderzoek naar het gebruik ervan zijn op diverse risico- het gebruik van LED- volle trajecten in samenwerking met andere overheden wildspiegels geplaatst. In verlichting, actieve weg- 2010 wordt geëvalueerd of de spiegels het gewenste resultaat hebben opge- markeringen en wild- leverd. spiegels.

Vaarwegen Voor de instandhouding van de vaarwegen zijn in 2008 diverse onderhouds- Een zo goed onderhouden werkzaamheden uitgevoerd. vaarwegennet dat dit Zie hiervoor 2.5.2.: wat we hebben gedaan. voor de beroeps- en recreatievaart voldoende bereikbaarheid biedt waarbij wordt voldaan aan de veiligheidseisen, en dat voor toerisme, recreatie en natuur aantrekkelijk is.

De provincie zorgt voor Uit een landelijk gehouden inventarisatie van knelpunten in de recreatievaart voldoende aanlegplaatsen blijkt dat er voldoende aanlegplaatsen zijn in de provinciale vaarten. Er zijn voor de recreatievaart in geen nieuwe aanlegplaatsen aangelegd, wel zijn de bestaande aanlegplaatsen de provinciale vaarten. onderhouden.

De oevers van de provin- Ecologische verbindingszones verbeteren de ecologische functie en water- ciale vaarten worden kwaliteit van de provinciale vaarten. De doelstelling voor waterkwaliteit wordt natuurvriendelijker in- gehaald als 40 procent van de oevers van alle vaarten en tochten in Flevoland gericht. medio 2015 natuurvriendelijk is ingericht. Er zijn natuurvriendelijke oevers (nvo’s) aangelegd op diverse plekken langs de Lage Vaart. Ook is er gestart met de voorbereiding van de aanleg van nvo’s in de Noordoostpolder.

2.5.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Wegen Voorbereiden en reali- De provincie heeft in 2008 diverse grote (niet jaarlijkse) en kleine (jaarlijkse) seren investerings- onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd en investeringen gedaan om de verkeers- programma voor jaarlijks veiligheid en doorstroming op het provinciale wegennet te verbeteren. Jaarlijks en niet jaarlijks onder- stelt de provincie een PMIT-programma op en voert dit uit. houd wegen (PMIT 2008- 2012).

35 Jaarverslag 2008

Vaarwegen Voorbereiden en reali- De volgende projecten uit het PMIT-programma 2008 zijn voorbereid en uit- seren investerings- gevoerd: programma voor jaarlijks- • Vervangen verharding Drontermeerdijk. en niet jaarlijks onder- • Vervangen beplanting langs de Oldebroekerweg en Domineesweg ter ver- houd vaarwegen (PMIT betering van de verkeersveiligheid. 2008-2012). • Voorbereidende werkzaamheden voor de aanleg van de N23 (deel Lelystad- Dronten) en de parallelweg langs de Hanzeweg (deel Hoge Vaart- Roggebotsluis). • Opwaarderen verkeersklasse van de aanbrug en uitvoeren van beton- reparaties aan de Vollenhoverbrug. • Voorbereidende werkzaamheden voor groot onderhoud aan de Voorstersluis en Friese sluis. • Baggeren van de Lage en Hoge Vaart.

2.6 Relatietabel andere thema’s, speerpunten en p-MJP

In onderstaande tabellen is weergegeven op welke wijze voorgaande programmaonderdelen in 2008 hebben bijgedragen aan de doelstellingen van andere thema’s, speerpunten en het p-MJP.

2.6.1 Aan welke doelstellingen van andere thema’s droeg dit programmaonderdeel bij

Duurzaamheid, Economie en Flevolandse Jongeren klimaat, water en arbeidsmarkt samenleving natuur Alle Flevolandse jongeren beschikken in 2010 over een start- kwalificatie voor de arbeidsmarkt In 2013 is 60% van

de energie- Aansluiting Achterstand behoefte onderwijs- voorzieningen- duurzame energie arbeidsmarkt 25.000 nieuwe niveau in 2011 met (muv transport)

banen in 4 jaar 1/3 teruggebracht Geen wachtlijst in naar 21% ten Waterkwaliteit Doelstellingen thema’s de jeugdzorg opzichte van 2005 behouden en

waterkwantiteit Verhogen bewaken participatie van jongeren via sport

en cultuur

Sluitende onderwijskolom Programmaonderdelen Mobiliteit,

verkeersveiligheid en 1 2, 3 4, 5 openbaar vervoer Wegen en vaarwegen 6 7, 8

36 Jaarverslag 2008

Toelichting bij de nummers in de tabel 1. Vanaf begin 2008 is door het aanpassen van de dienstregeling op de lijn Emmeloord via Joure rechtstreeks naar Groningen en de lijn Nijkerk naar Zeewolde verbeterd, waardoor een aantrekkelijke verbinding is ontstaan voor studenten. Dit leidt tot een goede bereikbaarheid voor de doelgroep jongeren, waardoor betere participatie aan onze samenleving mogelijk is. 2. In overleg met de Eemhof en Walibi is in 2008 getracht met de inzet van dezelfde hoeveelheid middelen (overheid- en bedrijfsmiddelen) een beter vervoerproduct voor het betreffende personeel en overige reizigers te realiseren. Dit is niet gelukt. In 2009 zal onderzocht worden of een geringe financiële ver- hoging wel leidt tot een verbetering en daardoor bijdraagt aan de doelstelling van het thema Economie en arbeidsmarkt. 3. Een betere infrastructurele corridor Almere, Schiphol, West-Oost as en naar Noord Nederland draagt bij aan de economische schakelfunctie van de provincie Flevoland. Dit is in 2008 voorbereid en gerealiseerd door lobbyactiviteiten, onderzoeken en uitvoering van het investering- en (niet) jaarlijks onderhoud programma (PMIT 2008). 4. Met het treffen van maatregelen in bussen (in concessies meegenomen) en aan haltes (beheer en onder- houd wegen) voelt de reiziger zich ‘veiliger’ en neemt het aantal incidenten af. 5. Naast het regulier openbaar vervoer wordt door het gebruik van de Regiotaxi de dekking van het buslijnen- net tot 100% gecomplementeerd in de gemeenten Dronten, Lelystad, Noordoostpolder en Zeewolde. Voor de gemeente Almere zorgt de stadsdienst voor een beschikbaarheid van bijna 100%, op Almere-Hout en enkele bedrijfsterreinen na. Op deze wijze draagt het openbaar vervoer als basisvoorziening bij aan de doelstelling van het thema Flevolandse samenleving. 6. Een goed provinciaal wegennet moet het reistijdverlies door stagnatie van het verkeer beperken. Dit is in 2008 voorbereid en gerealiseerd door lobbyactiviteiten, onderzoeken en uitvoering van het investering- en (niet) jaarlijks onderhoud programma (PMIT 2008). 7. In 2008 zijn langs de Lage Vaart op diverse tracés natuurvriendelijke oevers aangelegd. Tevens is in 2008 gestart met de voorbereiding van de aanleg van natuurvriendelijke oevers in de Noordoostpolder. Het op deze wijze versterken van de ecologie langs provinciale vaarten draagt bij aan de doelstelling van het thema Duurzaamheid, klimaat, water en natuur voor wat betreft het behouden van de waterkwaliteit (biodiversiteit). 8. Gedurende 2008 zijn een aantal wegen voorzien van duurzaam veilige markering conform de richtlijnen van de Essentiële Herkenbaarheids Kenmerken (EHK). Er zijn twee zoutstrooiers aangeschaft die door computergericht strooien minder zout verbruiken en de bermen ontzien. Op bepaalde wegdelen (veel stilstaand of wringend verkeer) is gemodificeerd asfalt gebruikt, dat duurder in aanschaf is, maar een langere levensduur heeft. Het gebruik van deze ‘duurzame’ materialen draagt bij aan de doelstelling van het thema Duurzaamheid, klimaat, water en natuur.

2.6.2 Relaties en verbanden met de speerpunten en het p-MJP

Speerpunten Oostvaar- Markermeer / p-MJP IFA Luchthaven dersWold IJmeer Programmaonderdelen Mobiliteit,

verkeerveiligheid en 1 2 3

openbaar vervoer Wegen en vaarwegen 4 5 6 7

Toelichting bij de nummers in de tabel 1. De verkenning van de Stedelijke Bereikbaarheid Almere (zie thema 2) draagt bij aan de doelstelling van het speerpunt IFA (infrastructurele knelpunten). Door deze werkzaamheden wordt invulling gegeven aan een investeringsimpuls ten gunste van de schaalsprong Almere. 2. De OV SAAL-studie (zie thema 1) draagt bij aan het speerpunt IJmeer. De uitkomst van de studie bepalen de mogelijkheden qua mobiliteitsvoorzieningen (OV en weg) door het IJmeer.

37 Jaarverslag 2008

3. Er is dit jaar een begin gemaakt met de préverkenning van de baanverdubbeling van de Gooiseweg (N305) en de Nijkerkerweg (N30), incl. een directe verbinding tussen de Gooiseweg en de A27. In combinatie met de OV SAAL-studie (ontsluiting OV) en de aanleg van de N23 draagt dit bij aan het speerpunt Luchthaven. Door deze maatregelen wordt de ontsluiting van de luchthaven verbeterd. 4. De activiteiten die in 2008 zijn uitgevoerd t.a.v. de stedelijke bereikbaarheid Almere ter uitbreiding van het wegennet (SAW’s en aansluitingen) in en rondom Almere draagt bij aan de programmalijnen IFA (schaalsprong Almere). Door deze investeringen wordt de mobiliteitsgroei mogelijk met een minimale stagnatie van het verkeer. 5. De voorbereidingen voor de aanleg van een ecoduct, als onderdeel van de verdubbeling van de Gooiseweg, dragen bij aan het speerpunt Oostvaarderswold. Door de verdubbeling te combineren met de aanleg van een ecoduct wordt efficiency winst behaald en tevens voldaan aan de ecologische intenties van het project Oostvaarderswold. 6. Het onderzoek ten behoeve van de verdubbeling Gooiseweg (incl. geluidmaatregelen) en de voorberei- dingen ten aanzien van de uitvoering van diverse onderhoudswerkzaamheden aan de Gooiseweg voor wat betreft kunstwerken en verhardingen draagt bij aan het speerpunt Luchthaven. Door de baanverdubbeling wordt de luchthaven beter ontsloten.

2.7 Totale lasten en baten thema 2

Hieronder is ter informatie een totaaloverzicht gegeven van de lasten en baten van het thema Verkeer van mensen, producten en diensten. Het totaal van het thema is echter geen autorisatieniveau. De autorisatie door Provincie Staten vindt plaats op het niveau van de programmaonderdelen.

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 Raming 2008 Rekening 2008 primitief na wijziging 2.1 Mobiliteit, verkeer en vervoer Lasten 27.531 29.550 29.873 26.824 Baten 25.970- 27.797- 27.510- 24.871- Saldo 1.561 1.752 2.363 1.953

2.2 Wegen en vaarwegen Lasten 28.708 43.242 33.630 32.846 Baten 4.898- 17.627- 7.214- 7.373- Saldo 23.810 25.614 26.416 25.474

2 Verkeer mensen, producten, Lasten 56.239 72.791 63.503 59.671 diensten Baten 30.868- 45.424- 34.724- 32.244- Saldo 25.372 27.367 28.779 27.427

38 Jaarverslag 2008

Saldo lasten en baten 2008

1.953 ; 7%

2.1 Mobiliteit, verkeer en vervoer 2.2 Wegen en vaarw egen

25.474 ; 93%

2.8 Verschillenanalyse

Programmaonderdeel: 2.1 Mobiliteit, Verkeersveiligheid en Openbaar Vervoer Lasten. De lasten zijn € 3 miljoen lager dan geraamd • De lasten voor mobiliteitsprojecten zijn € 0,4 miljoen lager dan geraamd. De gelden beschikbaar gesteld voor de préverkenning van de projecten N23 A tot Z, verdubbeling Gooiseweg, Stedelijke Bereikbaarheid Almere en planstudie SAAL-OV (Flevolijn), gedekt vanuit het Infra- fonds, zijn in 2008 voor een totaalbedrag van € 0,36 miljoen niet benut. Het uitgavenritme blijft door allerlei proces vertragingen (onderzoeken, overleggen, externe partijen, etc.) achter t.o.v. de budget- tering. De niet benutte middelen blijven beschikbaar in het Infrafonds om in 2009 te worden ingezet voor dezelfde projecten. Aan projecten t.b.v. het stimuleren van vervoersmanagement is € 40.000 van het BDU budget niet benut omdat er in 2008 geen kansrijke projecten of projecten die voldoen aan de gestelde kaders zijn aan- gemeld. De provincie acteert op dit gebied niet als initiator maar reageert op wat er zich aandient. • De lasten voor educatie en communicatie Verkeersveiligheid en instrumentatiebeleid zijn € 0,1 miljoen lager dan geraamd. Voor 2008 werd verwacht dat derden meer initiatieven zouden ontplooien op verkeers- veiligheid gebied op basis waarvan bijdragen worden verstrekt. Verschil komt eind 2008 niet ten laste van de BDU. • De lasten voor het openbaar vervoer zijn circa € 2,4 miljoen lager dan geraamd en worden niet ten laste gebracht van de BDU-middelen. I.v.m. het ontbreken van aanvullende financiering is het voor regionet gereserveerde bedrag van € 0,9 miljoen niet aangewend door de gemeente Almere. Het budget is bestemd voor het opwaarderen van 40 haltes om hoogwaardig OV tussen Amsterdam en Almere mogelijk te maken. Het vervoer met regiotaxi heeft zich anders ontwikkeld dan verwacht. Er werd verwacht dat door het aan- bieden van gratis en gereduceerde tarieven voor bepaalde doelgroepen en bepaalde tijdzones het gebruik van regiotaxi sterker zou stijgen. Niet benut budget is € 0,5 miljoen De opgenomen post onvoorzien t.a.v. de invoering van de chipkaart ad € 0,4 miljoen is niet benut. Door de staking medio 2008 is een bedrag van € 0,3 miljoen niet uitbetaald aan exploitatielasten. Tot slot blijkt dat voor een bedrag van € 300.000 een deel van de investeringen aan het opwaarderen van haltevoorzieningen achterblijft door een vertraging in de voorbereiding van de betreffende projecten.

39 Jaarverslag 2008

De baten zijn € 2,6 miljoen lager dan geraamd. • In verband met de BBV stelselherziening zijn de verantwoorde BDU-baten m.b.t. de BDU activiteiten mobiliteit, verkeersveiligheid en openbaar vervoer verlaagd tot het werkelijk uitgegeven bedrag in 2008. Redenen zijn bij de lasten beschreven. Het restantbedrag van € 2,2 miljoen komt ten gunste van het BDU- saldo en wordt ingezet voor activiteiten in volgende jaren. • Omdat het vervoer met regiotaxi zich anders heeft ontwikkeld dan verwacht, zoals bij de lasten beschre- ven, is de bijdrage regiotaxi van Flevolandse gemeenten € 0,4 miljoen lager dan geraamd.

Programmaonderdeel: 2.2 Wegen en Vaarwegen De lasten op het programmaonderdeel ‘Wegen en Vaarwegen’ zijn € 0,8 miljoen lager dan geraamd. Dit is als volgt opgebouwd. • Voor ‘instandhouding vaarwegen’ zijn de lasten € 0,1 miljoen lager dan geraamd. Dit wordt veroorzaakt doordat op de post ‘onderhoud taluds en plasbermen’ € 0,1 miljoen minder is uitgegeven. Voornaamste reden is dat een onderhoudsbestek voordeliger is gegund dan geraamd en er zich gedurende het jaar geen calamiteiten hebben voorgedaan. Alle voorgenomen output is gerealiseerd. • Voor ‘investeringen wegen’ zijn de lasten € 0,5 miljoen lager dan geraamd. Oorzaak is dat een aantal gerealiseerde projecten financieel nog niet volledig zijn afgewikkeld met als gevolg lagere kapitaallasten. • Voor ‘investeringen vaarwegen’ zijn de p-MJP-lasten € 0,2 miljoen lager dan geraamd. De aanleg van natuurvriendelijke oevers langs de Lage Vaart (deel Dronterweg-Swifterringweg) is medio 2008 gestart. Echter de afrondende werkzaamheden inclusief financiële eindafrekeningen lopen over de jaargrens heen. Een bedrag van € 0,2 miljoen is niet aangewend in 2008, maar wordt aangewend in 2009.

De baten op het programmaonderdeel ‘Wegen en Vaarwegen’ zijn € 0,16 miljoen hoger dan geraamd. • In 2008 zijn van de gemeente Urk de vergoedingen ontvangen voor het bedienen door provinciaal personeel van de A. de Witbrug en de Zwolsebrug voor zowel de jaren 2007 en 2008. Consequentie is dat op de inkomstenpost ‘doorberekende kosten’ voor ‘instandhouding vaarwegen’ € 50.000 hoger is dan geraamd. • De baten m.b.t. de rijksinkomsten uit BDU zijn € 80.000 hoger dan geraamd. In verband met de BBV stelselherziening zijn de verantwoorde BDU-baten verhoogd tot het werkelijk uitgegeven bedrag in 2008.

40 Jaarverslag 2008

3 Economie en arbeidsmarkt

3.1 Inhoud en reikwijdte van het thema

Het thema Economie en arbeidsmarkt omvat de programmaonderdelen werken en ondernemen, toerisme en recreatie, landbouw en visserij en Europese programma’s.

3.2 Externe ontwikkelingen 2008

Werken en ondernemen In de loop van 2008 werd steeds duidelijker dat de problemen van de financiële wereld zouden overslaan naar de ‘reële economie’ en dat de kredietcrisis tot een wereldwijde recessie zou gaan leiden. Toch lijkt de door- werking in de ‘reële economie’ Nederland pas helemaal aan het eind van het jaar te hebben getroffen. De cijfers over de werkgelegenheidsontwikkeling in Flevoland van april 2008 kwamen immers nog uit op een zeer gunstig cijfer, namelijk 9.200 additionele banen (saldo) ten opzichte van de vergelijkbare peilperiode in 2007. In de loop van 2008 werd al wel significant voelbaar dat het ondernemersvertrouwen en de investerings- bereidheid afnamen. Op tal van terreinen zijn in 2008 processen in een versnelling geraakt en zijn de uitdagingen toegenomen. Voorbeelden zijn de sociaal-economische agenda voor de Metropoolregio Amsterdam, de economische opgave Schaalsprong Almere, de ontwikkelingen rond Lelystad Airport in relatie tot de Ontwikkelingsmaatschappij Airport Lelystad Almere (OMALA) en de bedrijventerreinontwikkeling.

Toerisme en recreatie Wat de wereldwijde vertraging in de economische groei voor Flevoland betekent, is nog niet te zeggen. De cijfers over 2008 voor Flevoland zijn op dit moment nog niet bekend. Wel is gebleken dat in 2008 7 procent minder buitenlandse toeristen naar Nederland is gekomen. Het Nederlands Bureau voor Toerisme en Con- gressen attendeert erop dat de belangstelling voor binnenlandse vakanties groeit. Omdat de toeristenmarkt van Flevoland voor het grootste deel op het binnenland is georiënteerd, biedt dit kansen.

Landbouw en visserij Het economisch perspectief voor de Flevolandse landbouw is in 2008 in een neerwaartse spiraal terecht- gekomen. De opbrengstprijzen van diverse agrarische producten zijn sterk verlaagd. Door de wereldwijde kredietcrisis zijn de prijzen nog verder onder druk komen te staan. Mede door deze ontwikkelingen zijn de mogelijkheden voor de productie van biogas en biodiesel vertraagd en zijn de investeringen in biovergistingsinstallaties nog niet echt van de grond gekomen. De visserijsector staat onder druk. Door een regeling van de Europese Unie heeft een sanering plaatsgevonden. Vanuit het Europees Visserij Fonds 2007-2013 worden visserijbedrijven gestimuleerd investeringen te doen in duurzame vismethoden of alternatieve vormen van visserij.

Europese programma’s Het ministerie van Economische Zaken heeft op verzoek van de Europese Commissie i.h.k.v. het Nationaal Aktie Plan “Gele Kaart” hercontroles uitgevoerd bij alle Nederlandse EFRO-programma’s. In Flevoland zijn 24 projecten bij de controle betrokken. Met het eindresultaat zijn wij eind 2008 ‘nolens volens’ akkoord gegaan. In de loop van 2009 wordt een besluit van de Europese Commissie verwacht, waarna wij de gevolgen voor Flevoland nader kunnen uitwerken. Vanwege de economische gevolgen van de kredietcrisis heeft de Europese Commissie eind 2008 aan alle lid- staten voorgesteld het verstrekken van subsidies op basis van de Europese programma’s 2000-2006 met een halfjaar te verlengen tot 1 juli 2009. Flevoland heeft hierop positief gereageerd omdat dit in 2009 nieuwe perspectieven biedt om de nog beschikbare EU-budgetten in te zetten ter versterking van de economie en werkgelegenheid.

41 Jaarverslag 2008

3.3 De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord

3.3.1 Banen

De actuele en toekom- Via de uitgiftecijfers (IBIS enquete) wordt jaarlijks de marktvraag in beeld ge- stige marktvraag zijn in bracht. De actuele en toekomstige marktvraag wordt op verschillende wijzen in beeld; de juiste bedrijfs- diverse publicaties weergegeven. locaties komen op de Periodiek verschijnen publicaties, zoals het rapport Economie en Arbeidsmarkt juiste plaats. Flevoland, de Statistiek van de bedrijventerreinen en kantoorlocaties in Flevoland en de Monitor Plabeka. De provincie hanteert de Gemeentelijke Vestigingsvisie (GVV) als een sturings– en planningsinstrument. In een GVV geeft een gemeente inzicht in de plannen voor de ontwikkeling van nieuwe en de herstructurering van bestaande bedrijfs- terreinen. Op Almere na hebben alle gemeenten een GVV opgesteld. In IPO-verband vindt structureel overleg plaats met het Rijk over het beleids- thema Mooi Nederland. Mooi Nederland beoogt de kwaliteit van het landschap te verbeteren door verrommeling van bedrijventerreinen tegen te gaan. In 2008 zijn de voorbereidingen voor een convenant IPO-Rijk-VNG gestart. Binnen de Noordvleugel Randstad functioneert PRES (Platform Regionaal Economische Structuur), het bestuurlijk overleg over de sociaal-economische situatie en de werklocaties. Flevoland en Almere nemen deel aan PRES. Om het overschot aan kantoorruimte en de vraag naar bedrijventerreinen op te lossen, zijn afspraken gemaakt in de Uitvoeringsstrategie Plabeka. Met het project Flevokust is de voorbereiding van een buitendijkse multimodale overslaghaven en bijbehorend terrein in Lelystad vergevorderd.

Ondersteunen 5 tot 10 Het beoogde aantal innovatieve projecten is gerealiseerd door deze succesvol innovatieve projecten die onder te brengen in externe financieringsprogramma’s (Exser, Pieken in bereik- bijdragen aan de groei baarheid, GEO-Valley, Flevoland Fast Foreward, Turing instituut Almere, van de werkgelegenheid Creative event Flevoland). en het profiel van de Ook de start van het cluster creatieve industrie en het Watercluster Flevoland, economische structuur. moet worden gezien als een innovatief project. De provincie heeft deelgenomen aan het glasvezel-vraagbundelingsproject Breednet, gericht op het met snel glasvezel ontsluiten van bedrijventerreinen in Almere en Lelystad. Begin 2008 is het project Vraagbundeling glasvezel Flevoland-Oost door de provincie overgedragen aan de OMFL. De OMFL zal in 2009 een oordeel geven over de haalbaarheid.

Start regionaal overleg Naast de inzet door het Provinciaal Platform Arbeidsmarkt Flevoland (PPA) wordt verbetering vraaggerichte ook binnen de Noordvleugel overleg gevoerd over een sociaal-economische aansluiting onderwijs- agenda. De provincie heef het initiatief genomen voor het thema onderwijs- arbeidsmarkt. arbeidsmarkt.

Stimuleren startend Het aantal startende ondernemers laat al jarenlang een stijging zien. Sinds de ondernemerschap. provincie in 2003 is gestart met een intensiever beleid is het aantal starters verdubbeld. Over heel 2008 circa 3000 starters.

Het door de provincie geïnitieerde en gemanagede project ‘Starterspunt Flevoland’ is per 1 juli 2008 beëindigd. Ruim 400 prestarters, starters en door- starters zijn met dit project geholpen. Door het wegvallen van bijdrage uit het EPD programma 2000-2006 kan het project StarterspuntFlevoland’ niet worden gecontinueerd.

42 Jaarverslag 2008

Er is gewerkt aan een oplossing voor het zgn. microfinancieringsvraagstuk; het vinden van startkapitaal voor (onder meer startende) ondernemers. Het ministerie van EZ gaat voorlopig voorzien in dit startkapitaal waarbij de provincie een financiële bijdrage levert aan het ZLF die belast wordt met de uitvoering van de regeling.

Door het project ‘Groeilink’ worden snelgroeiende bedrijven ondersteund door het creëren van een platform voor interactie tussen deze ondernemers en het aanbieden van bijeenkomsten.

De Commissie Werk heeft een beleidseffectmeting uitgevoerd naar het provin- ciale startersbeleid. Op 27 november 2008 heeft een hoorzitting met het werk- veld plaatsgevonden. Hier komt het beeld uit naar voren dat de instellingen in Flevoland tevreden zijn geweest over de rol van de provincie. Er is aangedrongen op een meer gebundelde, structurele aanpak maar de huidige structurele middelen ontbreken hiervoor.

Bundeling van krachten Met een slimme gebiedspromotiecampagne moet een positieve houding ontstaan leidt tot effectieve inzet voor Flevoland als vestigingsgebied. Er is een strategisch promotieplan 2008-2009 van middelen voor gemaakt. gebiedspromotie.

Sturen Ontwikkelings- In 2008 hebben zich in totaal 10 buitenlandse bedrijven in Flevoland gevestigd maatschappij Flevoland (9 in Almere en 1 op Lelystad Airport) met naar verwachting in totaal 640 (OMFL) op het gebied van arbeidsplaatsen). acquisitie.

Onderbrengen ideeën en Zie de themadoelstelling Innovatieve projecten. projecten in de externe financieringsprogramma’s PidD, OP-West en FES.

In het uitvoeringskader Nederlandse Ondernemers voor Recreatie en Toerisme (NORT) Flevoland is van Beleids- en Actie- start gegaan. NORT moet innovaties en allianties binnen toerisme, horeca en programma Recreatie en watersport aanjagen en mogelijk maken. Er is een aantal (gebiedsgerichte) Toerisme 2008 (BART) projecten in gang gezet, zoals Flevoboulevard, Groene Synergie, Bijzondere primair inzetten op Accommodaties en Havenkring Randmeren. Zie: www.nortflevoland.nl. enkele majeure projecten Het project Eco-zoo bleek op de beoogde locatie in Noordelijk Flevoland niet en toeristisch-recreatieve haalbaar. Het zoeken naar een geschikte plek wordt voortgezet. mogelijkheden binnen De resultaten van de haalbaarheidsstudie Waterfront Almere zijn opgenomen in gebiedsontwikkelingen. de Recreatievisie Markermeer-IJmeer.

Onderzoeken mogelijke De Kamer van Koophandel is gevraagd een visie te geven op de economische nieuwe economische ontwikkeling van de kleine kernen in de Noordoostpolder. Een eerste opzet is dragers voor het platte- besproken in het zogenaamde Tien-dorpen-overleg. land.

43 Jaarverslag 2008

Ondersteunen projecten Zie onderdeel p-MJP. versterking en innovatie landbouw en visserij.

Ondersteunen voorberei- Zie onderdeel p-MJP. dingen Glastuinbouw- gebied Nieuwland.

Ondersteunen kansrijke Zie onderdeel p-MJP. initiatieven voor bedrij- vigheid gericht op bio- energie.

3.4 Werken en ondernemen

3.4.1 Wat hebben we bereikt

Ruimte voor bedrijvig- Zie de themadoelstelling Actuele en toekomstige marktvraag, juiste bedrijfs- heid: voldoen aan de locaties op de juiste plaats. actuele en toekomstige marktvraag naar bedrijfs- locaties.

Structuurversterkende Zie de themadoelstelling 5-10 innovatieve projecten die bijdragen aan de groei maatregelen en inno- van de werkgelegenheid en het profiel van de economische structuur. vatie: versterking positie bedrijfsleven door inno- vatie.

Internationalisering: De internationale oriëntatie van het bedrijfsleven is vergroot via een aantal pro- vergroten internationale jecten en samenwerkingsverbanden. Het betreft de uitvoering van het koepel- oriëntatie van het be- project Internationalisering, de handelscontacten met China (handelsdelegaties), drijfsleven door bevor- de uitbouw van het China Business Center/European Business Center en pro- dering export, inter- jecten als Mini-Europe en het programma Hanse Passage. nationale en techno- logische samenwerking en aantrekken buitenlandse investeringen.

44 Jaarverslag 2008

Creëren van een gunstige Via het Provinciaal Platform Arbeidsmarkt (PPA) is met diverse projecten een arbeidsmarktsituatie voor bijdrage geleverd aan het verbeteren van de arbeidsmarktsituatie in Flevoland het Flevolands bedrijfs- (verbetering aansluiting vraag en aanbod op de arbeidsmarkt). leven en het consolideren van Flevolands positie als starterparadijs.

3.4.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Internationalisering: Het WTC is gestart met het koepelproject Internationalisering, met een IFA- vergroten internationale bijdrage voor de periode 2008-2013. Projectonderdelen zijn: Expat Information & oriëntatie van het Services Center (EISC), International Incubator Support Center (IISC), Inter- bedrijfsleven door bevor- national Business Academy (IBA), International Business Network Program (IBNP) dering export, inter- en International Business Information Center (IBIC). nationale en techno- In het voorjaar van 2008 heeft een handelsdelegatie uit Wujiang Flevoland logische samenwerking en bezocht. aantrekken buitenlandse Het China Business Center/European Business Center is verder versterkt. Dit investeringen. centrum bevordert de handel tussen China en Flevoland en begeleidt Chinese investeringen in Flevoland. De Europese Commissie heeft het project Mini-Europe goedgekeurd (Interreg IVc). Dit project moet internationaal zakendoen vergemakkelijken door het gebruik van innovatieve instrumenten. Het programma Hanse Passage (Interreg IIIc) met projecten op het gebied van arbeidsmarkt, innovatie, milieu, jeugd en bestuurlijke ontwikkeling, is voltooid.

Creëren van een gunstige De Stagenota 2008-2011 is vastgesteld. Doel is Flevolandse jongeren beter te arbeidsmarktsituatie voor kwalificeren voor de arbeidsmarkt. Dit gebeurt met voorlichting over beroeps- het Flevolands bedrijfs- keuze (Kies je beroep en VMBO-carroussel), begeleiding van allochtone jongeren leven en het consolideren naar stageplekken en tijdens de stage (Niet de afkomst maar de toekomst). van Flevolands positie als Als penvoerder van het programma Voorkomen voortijdig schoolverlaten heeft de starterparadijs. provincie verbanden gelegd tussen dit programma en de stagenota. Er zijn extra middelen verworven voor de acties uit de stagenota. De stagestuurgroep en de stuurgroep van de Regionale Meld- en Coördinatie- functie (RMC) voortijdig schoolverlaten bewaken de samenhang van de activiteiten. Het (ESF) project Flevotalent Junior is in 2008 met succes afgesloten en zal tot 1 juli 2010 onder vlag van het RMC worden voortgezet in het kader van de bestrijding van voortijdig schoolverlaten. Het project Flevotalent Leren en Werken is verlengd tot 31 december 2009. Volgens de jongste cijfers zijn er van de duale trajecten al 333 gerealiseerd (doel: 380). Voor de trajecten Erkenning Verworven Competenties (EVC) ligt Flevotalent op schema (45 EVC-trajecten). Het Parapluproject, bedoeld om werkloze 45plussers, herintreders en vluchte- lingen terug te leiden naar werk en/of opleiding, is in 2008 voltooid. De doel- stelling is gedeeltelijk gerealiseerd. Er was plaats voor 80 deelnemers waarvan er uiteindelijk 44 zijn ingestroomd.

45 Jaarverslag 2008

Acquisitie en gebieds- Zie de themadoelstelling Campagne gebiedspromotie. promotie: realiseren gemeenschappelijke aanpak, de ‘slimme campagne’.

3.5 Toerisme en recreatie

3.5.1 Wat hebben we bereikt

In het uitvoeringskader Zie de themadoelstelling Beleids- en Actieprogramma Recreatie en Toerisme Beleids- en Actie- 2008 (BART). programma Recreatie en Toerisme 2008 (BART) primair inzetten op enkele majeure projecten en toeristisch-recreatieve mogelijkheden binnen gebiedsontwikkelingen.

Groei van gemiddeld Het toerisme in Flevoland laat een stijgende lijn zien. De bestedingen zijn in 5 procent per jaar 2007 met 14 procent gestegen. De werkgelegenheid in de toeristische sector (BART). Uitgaande van met 7 procent. Dit blijkt uit de resultaten van de Monitor Toerisme en Recreatie 3.000 fte’s in de sector Flevoland 2008. toerisme en recreatie komt dit neer op een groei van ruim 150 banen (fte’s) per jaar, ofwel bijna 600 fte’s in vier jaar.

3.5.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Groei van gemiddeld De provincie heeft onderzoek laten doen door ZKA Consultants & Planners: de 5 procent per jaar Monitor Toerisme en Recreatie Flevoland 2008. (BART). Uitgaande van 3.000 fte’s in deze sector komt dit neer op een groei van ruim 150 banen (fte’s) per jaar, ofwel bijna 600 fte’s in vier jaar.

46 Jaarverslag 2008

3.6 Landbouw en visserij

3.6.1 Wat hebben we bereikt

Onderzoek naar mogelijke Zie de themadoelstelling Onderzoek naar mogelijke nieuwe economische dragers nieuwe economische voor het platteland. dragers voor het platte- land.

Ondersteunen projecten Middels een aantal landbouwprojecten is via het p-MJP een bijdrage geleverd aan versterking en innovatie de verduurzaming van de landbouw en visserij en het verbeteren van de landbouw en visserij concurrentiekracht van deze sectoren.

Ondersteunen voor- Via de uit het p-MJP gefinancierde acquisitieactiviteiten is inmiddels bijna de bereidingen Glastuin- helft van de doelstelling van 450 hectare gerealiseerd, i.c. de verkoop van bouwgebied Nieuwland. 200 hectare bestemd voor glastuinbouw.

Ondersteunen kansrijke De projecten ‘Etherische Oliën’ en ‘Opzet Energiecluster’ leveren een bijdrage initiatieven voor bedrij- aan de verduurzaming en concurrentiekracht van de landbouw (zie verder vigheid gericht op bio- onderdeel B p-MJP). energie.

3.6.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Ondersteunen van diverse In 2008 heeft de provincie diverse projecten ondersteund vanuit het p-MJP. projecten

3.6.3 Indicatoren

Wat willen we bereiken Doelstelling Realisatie Provincie ondersteunt innova- 5 gehonoreerde projecten 5 projecten: tieve projecten die bijdragen aan Exser, Geo Valley, Pieken in de groei van de werkgelegenheid bereikbaarheid, Flevoland Fast en het profiel van de econo- Forward, Creative event mische structuur Flevoland’

Opstart van 2 nieuwe clusters Opstart 2 nieuwe clusters: creatieve industrie en Watercluster Flevoland

47 Jaarverslag 2008

3.7 Europese programma’s

3.7.1 Wat hebben we bereikt

Programmaperiode 2000-2006

EPD Verkrijgen van een goede In 2008 zijn bijgedragen verstrekt aan o.a. de projecten: Flevonice, clustering balans tussen sociaal- visrookactiviteiten Gravis en Herinrichting havengebied. economische Ontwikke- ling, wonen en voor- zieningen in de provincie Flevoland om te komen tot een evenwichtige samenleving.

Leader+ Ontwikkelen en ver- In 2008 zijn bijgedragen verstrekt aan o.a. de projecten: Bierbrouwerij Praght in nieuwen landelijk gebied Dronten (leer- en werktraject), restauratie Vuurtoren Marknesse/Blokzijl in sociale en economische (samenwerkingsproject Flevoland en Noordwest Overijssel) en de realisatie van zin om de leefkwaliteit te een wandelpad voor minder validen in Dronten.. verbeteren.

Programmaperiode 2007-2013

OP-West Versterken van de inter- ‘Kansen voor Flevoland’ heeft vanaf 1 februari 2008 een vliegende start ge- nationale concurrentie- maakt. Eind 2008 was circa 50% van het Europese budget toegewezen versterkt kracht van de Randstad aan een 9-tal Flevolandse projecten en het stimuleren van de economie om de Randstad in 2015 terug te krijgen in de top 5 van Europa.

OP-Vis Versterken werkgelegen- De provincie Flevoland heeft zich er voor ingespannen dat Urk via OP-Vis de heid aan de wal en con- ruimte krijgt om regionale strategieën uit te voeren. Dit vindt via de zgn. Leader- currentiekracht van de aanpak plaats, waarbij een impuls wordt gegeven aan nieuwe lokale initiatieven lokale economie. en aan leefbaarheid. Flevoland zet zich wat dit laatste aspect betreft vooral in voor de visserij- gemeente Urk.

48 Jaarverslag 2008

Interreg IV Interregionaal en trans- Flevoland is leadpartner geworden van de in 2008 goedgekeurde projecten nationaal samenwerken MORE4NRG (duurzaam energiebeleid regionale overheden) en MINI EUROPE op het brede terrein van (Dienstverlening aan MKB-bedrijven). Verder is Flevoland partner geworden in ruimtelijke ontwikkeling het project SAWA (integraal watermanagement en communicatie naar burgers). en economie om van De aanvraag voor het project Hanse Innovation Potential is niet goedgekeurd. elkaar te leren en de regio’s te versterken. Belangrijkste thema's zijn innovatie en milieu. In 2008 goedkeuring krijgen voor SAWA, MINI Europe en MORE4NRG en uitwerken project Hanse Passage 2.

OP-ESF Vergroten arbeidsaanbod De provincie heeft voor de uitvoering van het Operationeel Programma Europees inclusief de arbeidsmarkt Sociaal Fonds (OP-ESF) geen eigen EU-budget gekregen van het coördinerend (voor werklozen) en het ministerie van SZW. Ook kan de provincie geen aanvrager zijn van ESF-projecten aanpassingsvermogen en voor het thema sociale innovatie. investeren in menselijk Van de 1 miljoen euro provinciale cofinanciering voor OP-ESF is € 0,2 miljoen kapitaal (voor werken- overgeheveld naar OP-Vis. € 0,8 miljoen wordt ingezet voor arbeidsmarkt- den). projecten als startkwalificatie jongeren, stageplekken voor jongeren in het beroepsonderwijs, faciliteren van startende bedrijven en faciliteren van bedrijven om hun concurrentiepositie te verbeteren.

Assembly of European Regions (AER) Flevoland heeft input geleverd voor het toekomstig cohesiebeleid na 2014. Benutten mogelijkheden 4 Statenleden, 2 ambtenaren en 2 jonge startende ondernemers uit Flevoland van belangenbehartiging hebben deelgenomen aan de Zomerschool met als thema “helpen van regionale via internationale overheden om beleid op te zetten om jonge mensen aan te moedigen onder- coalities voor diverse nemer te worden". lobbydossiers en voor het uitwisselen van ervaringen, waaronder deelname aan de Zomerschool.

3.7.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Programmaperiode 2000-2006

EPD en Leader+ Vele projecten zijn geïnitieerd en door ons voor uitvoering goedgekeurd. Als beheer- en betaalautoriteit hebben we de financiële en inhoudelijke voortgang van de programma’s en de projecten continu gevolgd en daarover verant- woording afgelegd aan de financiers en Comité’s van Toezicht. Voor zover mogelijk zijn de beschikbare budgetten benut, mede door het toepassen van overcommittering.

49 Jaarverslag 2008

Programmaperiode 2007-2013

OP West Vele projecten zijn geïnitieerd en de volgende zijn in uitvoering genomen: Duurzame groei door innovatie en kenniscirculatie, Ondersteuning innovatief ondernemerschap, Doorstart Technofonds Flevoland BV, Geo Valley, Kwaliteits- impuls ontwikkeling kuststrook Lelystad, Atolplaza motor voor kwaliteitsimpuls leefomgeving Lelystad, Integrale inrichting Veluwe Randmeren en Innovatie Incentive Lelystad. De goedgekeurde regeling Technologische Milieu Innovatie 2008-2013 (TMI) wordt vanaf 1 februari 2009 door de provincie in uitvoering genomen. Als Regionaal Programmabureau heeft Flevoland in 2008 vele 10-tallen projecten behandeld.

OP-Vis Eind 2008 is de Provincie gestart met het opstellen van een ontwikkelings- strategie voor As 4 “Duurzame ontwikkeling visserijgebieden” om ook daad- werkelijk projecten te kunnen uitvoeren. Naar verwachting start de uitvoering van projecten per 1 juli 2010.

Interreg IV De Provincie heeft de uitvoeringsorganisatie voor MORE4NRG en MINI EUROPE ontwikkeld en geïmplementeerd en is met alle partners de uitvoering gestart.

AER De tijdens de Zomerschool ontwikkelde checklist wordt gebruikt om te beoor- delen of er voldoende wordt gedaan voor het bevorderen van jong ondernemer- schap. De door Flevoland te organiseren AER-conferentie “Key elements of the development of regional airports” is vanwege te weinig belangstelling niet doorgegaan.

3.7.3 Indicatoren

Programmaperiode 2000-2006

EPD In onderstaande tabel zijn de belangrijkste indicatoren opgenomen voor de gehele programmaperiode en voor 2007-2008.

Doelstelling Gecommitteerd Realisatie Indicator EPD-periode t/m 2008 t/m 2008 Tijdelijke werkgelegenheid (jaren) 2.450 3.580 3.400 Aantal nieuwe en permanente banen * 11.650 13.300 14.620 Vervulde vacatures 2.000 2.750 2.515 Aantal werkende en werkloze deelnemers scholing 6.500 21.210 17.320 • Een deel van de banen wordt, vanwege het naijleffect, pas na de EPD-periode gerealiseerd.

50 Jaarverslag 2008

Leader+ In onderstaande tabel zijn de belangrijkste indicatoren opgenomen voor de gehele programmaperiode en voor 2007-2008.

Doelstelling Gecommitteerd Realisatie Indicator EPD-periode t/m 2008 t/m 2008 Aantal nieuwe of verbeterde toeristische 25 8 7 accommodaties en/of routestructuren Aantal nieuwe of verbeterde openbare 14 80 80 commerciële voorzieningen

Programmaperiode 2007-2013

OP-West In onderstaande tabel zijn de belangrijkste indicatoren opgenomen voor de gehele programmaperiode en voor 2008.

Gehele periode Gehele periode Flevoland Indicator Randstadprogramma programmadeel Doelstelling Doelstelling Committering Aantal bruto gecreëerde arbeidsplaatsen 7.450 760 1.027 Aantal R&D-projecten 121 13 56 Aantal ondersteunde MKB-bedrijven 535 56 608 Aantal ondersteunde startende en kleine bedrijven 268 28 94 jonger dan 5 jaar Aantal samenwerkingsverbanden tussen bedrijven 88 9 19 en kennis/researchinstellingen Aantal projecten gericht op verbetering van 41 3 1 natuur, landschap of cultureel erfgoed Aantal projecten gericht op ondernemerschap, 35 5 1 stads- en wijkeconomie Aantal projecten gericht op participatie, 84 12 3 leefbaarheid of sociale activering

3.8 Relatietabel andere thema’s, speerpunten en p-MJP

Het thema “Economie en arbeidsmarkt” is qua maatregelen en actielijnen zeer verweven met en afhankelijk van maatregelen die onder de andere thema’s: “Verkeer van mensen, producten en diensten”, “Samenleving in balans” en “Duurzaamheid, klimaat, water en natuur” vallen. Omgekeerd vormt een dynamische, concurre- rende economie het economisch draagvlak en de katalysator voor de realisering van veel van de doelstellingen onder die andere thema’s.

51 Jaarverslag 2008

3.8.1 Aan welke doelstellingen van andere thema’s droeg dit programmaonderdeel bij Verkeer van Duurzaamheid, mensen, Flevolandse Jongeren klimaat, water en producten en samenleving natuur diensten Thema’s Alle Flevolandse jongeren beschikken in 2010 over een start- Ontsluiting kwalificatie voor Flevoland de arbeidsmarkt In 2013 is 60% van

de energie- Betere Aansluiting onder- Achterstand behoefte vervoersinfra- wijs-arbeidsmarkt voorzieningen- duurzame energie structuur binnen niveau in 2011 met (muv transport) Flevoland Geen wachtlijst in 1/3 teruggebracht

de jeugdzorg naar 21% ten Waterkwaliteit Adequaat OV- opzichte van 2005 behouden en systeem mede om Verhogen partici- waterkwantiteit Doelstellingen thema’s extra groei patie van jongeren bewaken automobiliteit te via sport en beperken cultuur

Sluitende onderwijskolom

Programmaonderdelen 6.1 Werken en 1 , 2 , 7 3 , 5 , 6 3, 4, 10 5, 6, 9, 11 ondernemen 6.2 Toerisme en 8 recreatie 6.3 Landbouw en 12 visserij 1.3 Europese programma’s 2000-2006 EPD 13 14 Leader+ 15 Interreg III 1.3 Europese programma’s 2007-2013 OP-West 21 16 17, 18 Leader 19 OP-Vis D3/Interreg IV 20 OP-ESF

Toelichting bij de nummers in de tabel 1. Het project “Flevotalent”. De realisatie van 333 duale trajecten draagt bij aan de groei van de werk- gelegenheid en versterkt ook in algemene zin de arbeidsmarktpositie van jongeren; 2. Het Project “Starters.Flevoland”. Vanuit dit project zijn ruim 200 prestarters, 120 starters en 80 door- starters geholpen (begeleiding, kennisoverdracht en informatievoorziening). Het project heeft in die zin een bijdrage geleverd aan de groei van de werkgelegenheid en stimuleert ook jong ondernemerschap; 3. Via tussenkomst van de OMFL wordt bezien of er mogelijkheden zijn om de vraag te bundelen tbv de aanleg van breedbandverbindingen in Flevoland Oost. Ook via het project Breednet wordt gewerkt aan een optimale aansluiting op breedbanddiensten. Hierdoor wordt de digitale infrastructuur versterkt en wordt ook bijgedragen aan de vestiging van nieuwe voorzieningen en versterking van het voorzieningenniveau. 4. De campagne ‘Flevoland omdat je wilt groeien’ is gelanceerd en versterkt het imago van Flevoland als vestigingsplaats met het doel dat bedrijven en instellingen voor Flevoland kiezen als vestigingslocatie.

52 Jaarverslag 2008

5. In de planvorming t.a.v. de locatie Flevokust bij Lelystad voor multimodale overslag is de nodige vooruit- gang geboekt. Realisering van locaties voor multimodale overslag zorgt voor extra werkgelegenheid en draagt bij aan ontlasting van de weginfrastructuur en ontlast het milieu . 6. In Noordvleugelverband maar ook binnen Flevoland zorgt de provincie voor de benodigde afstemming in de planning/ontwikkeling van de verschillende werklocaties. Vanuit de gedachte het juiste bedrijf op de juiste plaats wordt naast het accomoderen van de vraag vanuit de markt ook getracht een bijdrage te leveren aan het beperken van de pendel en de automobiliteit. 7. Door de opstart van een cluster ‘Creatieve Industrie’ wordt een bedrijfstak gestimuleerd die ook een grote aantrekkingskracht uitoefent op jongeren en jonge ondernemers. 8. Vanuit toeristisch-recreatief oogpunt wordt voortdurend getracht nieuwe voorzieningen te koppelen aan Flevoland waardoor niet alleen de werkgelegenheid wordt gestimuleerd maar ook het voorzieningenniveau kan worden versterkt. 9. Ondersteuning van de samenwerking tussen kennisinstellingen en bedrijven rond het thema water leidt naast nieuwe marktmogelijkheden ook tot initiatieven die bijdragen aan een duurzame ontwikkeling van onze provincie. 10. Het stimuleren van kennisclusters (o.a. Geomatica Business Park) en innovatieve projecten (o.a. Exser en het Alain Turing Instituut) draagt niet alleen bij aan de economische groei maar verhoogt ook het voorzieningenniveau. 11. Aandacht voor duurzaam ondernemen via de Technologische Milieu Innovatieregeling (TMI). 12. Via ondersteuning van het Agrarisch Kennis Netwerk en onderzoek naar nieuwe toepassingen in de land- bouw wordt ook bijgedragen aan verduurzaming. 13. Het EPD draagt beperkt bij aan het realiseren van de doelstelling van het thema Jongeren: Startkwalificatie voor de arbeidsmarkt. 14. Het EPD draagt beperkt bij aan het realiseren van de doelstelling van het thema Duurzaamheid, klimaat, water en natuur: Duurzame energie. 15. Het Leader+ programma draagt beperkt bij aan het realiseren van de doelstelling 1 van het thema 'Balans Flevolandse samenleving'. 16. Het wegwerken van achterstanden in Almere en Lelystad op het gebied van stedelijke sociaal-culturele voorzieningen ter versterking van de sociale cohesie in de wijken (onderwijs, welzijn, sport). (zie OP-West Flevoland doelstelling 3.2 'Verbeteren leefklimaat'). 17. Het opzetten en benutten van een Toegepast Expertisecentrum Duurzame Energie draagt bij aan de doelstelling van het thema Duurzaamheid, klimaat, water en natuur. De mogelijkheden hiertoe worden onderzocht (zie OP-West Flevoland doelstelling 1.3 'Milieu innovaties'). 18. In OP West Flevoland doelstelling 1.3 is een vervolg op de Technologische Milieu-Innovatieregeling (TMI) goedgekeurd, die een zwaarder accent op milieu-innovatie heeft gekregen dan de huidige TMI-regeling. 19. Leader programma draagt bij aan de realisatie van doelstelling 1 van thema 'Balans Flevolandse samen- leving'. 20. Het Interreg IV.B project SAWA (Strategic Alliance for integrated Watermanagement Actions) en het Interreg IV.C project MORE4NRG dragen bij aan het realiseren van de doelstellingen van het thema 'Duurzaamheid, klimaat, water en natuur". 21. OP-West draagt bij aan de doelstellingen van het thema 'Jongeren', met uitzondering van jeugdzorg, sport en cultuur.

53 Jaarverslag 2008

3.8.2 Relaties en verbanden met de speerpunten en het p-MJP Speerpunten

Oostvaar- Markermeer / p-MJP IFA Luchthaven dersWold IJmeer

Programmaonderdelen 6.1 Werken en 1, 2 3 ondernemen 6.2 Toerisme en recreatie 4 5 6.3 Landbouw en visserij 1.3 Europese programma’s 2000-2006 EPD 7 Leader+ Interreg III 1.3 Europese programma’s 2007-2013 OP-West 8 9, 10 Leader 11 11 OP-Vis D3/Interreg IV 12 OP-ESF

Toelichting bij de nummers in de tabel 1. Inmiddels is via ondersteuning van Almere Kennisstad het instituut voor diensteninnovaties Exser gestart (voorheen bekend onder naam ESIC) en zijn andere projectaanvragen in voorbereiding. Dit project is ook gehonoreerd binnen het EZ programma ‘Pieken in de Delta’. 2. Diverse organisaties van het bedrijfsleven waaronder het WTC hebben een plan uitgewerkt om het MKB meer internationaal georiënteerd te krijgen. Momenteel wordt bezien of hiervoor ook budget vanuit het IFA beschikbaar is. 3. Via OMALA wordt bezien hoe optimaal ingespeeld kan worden op de kansen die de ontwikkeling van Lelystad Airport biedt ten aanzien van het aantrekken van bedrijvigheid. 4. De ontwikkeling van het Oostvaarderswold biedt goede mogelijkheden voor toeristisch-recreatief mede- gebruik; de inzet richt zich op kansen om dit project verder te ‘economiseren’. 5. Binnen de ontwikkelingsvisie IJmeer/Markermeer is onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om de beoogde natuurontwikkeling te koppelen aan toeristisch-recreatieve ontwikkelingen. 6. Het EPD draagt beperkt bij aan het realiseren van stedelijke ontwikkeling binnen het speerpunt IFA. 7. Het EPD draagt beperkt bij aan het realiseren van de niet-luchtvaart gebonden economische activiteiten rond het vliegveld. 8. Bijna alle doelstellingen uit OP-West Flevoland hebben een mogelijke relatie. 9. Via het p-MJP is bestuurlijk afgesproken € 3,0 miljoen te programmeren om in de gehele programma- periode recreatieve doelstellingen in OP-West prioriteit 2 'Attractieve regio's' (mede) te realiseren. 10. In aansluiting op de doelstellingen genoemd in het p-MJP zal binnen het OP West Flevoland ongeveer drie- kwart van de EFRO-middelen worden ingezet ten behoeve van doelstelling 2.1 'Versterken economische vitaliteit met behoud van milieukwaliteit en landschappelijke waarden'. 11. Leader is als 4e As opgenomen in het Provinciaal Ontwikkelings Programma (POP2), onderdeel van het provinciaal Meerjaren Programma Landelijk Gebied (p-MJP), en draagt ook bij aan het realiseren van de doelstellingen van het speerpunt 'Oostvaarderswold'. 12. Het Interreg IV.B project SAWA (Strategic Alliance for integrated Watermanagement Actions) draagt bij aan het realiseren van de doelstellingen van het speerpunt 'Markermeer/IJmeer'.

54 Jaarverslag 2008

3.9 Totale lasten en baten thema 3

Hieronder is ter informatie een totaaloverzicht gegeven van de lasten en baten van het thema Economie en arbeidsmarkt. Het totaal van het thema is echter geen autorisatieniveau. De autorisatie door Provincie Staten vindt plaats op het niveau van de programmaonderdelen.

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 Raming 2008 Rekening 2008 primitief na wijziging 3.1 Werken en ondernemen Lasten 4.602 4.275 16.335 11.498 Baten 1.177- 330- 821- 994- Saldo 3.426 3.946 15.514 10.504

3.2 Toerisme en recreatie Lasten 1.550 9.846 3.212 4.803 Baten 197- 8.572- 2.240- 3.913- Saldo 1.353 1.274 971 889

3.3 Landbouw en visserij Lasten 465 2.125 2.551 1.875 Baten 30- 1.529- 1.243- 1.164- Saldo 436 595 1.307 711

3.4 Europese programma's Lasten 31.270 35.870 26.499 23.963 Baten 24.827- 27.869- 20.842- 18.904- Saldo 6.443 8.001 5.658 5.059

3 Economie en arbeidsmarkt Lasten 37.888 52.116 48.597 42.138 Baten 26.230- 38.300- 25.147- 24.976- Saldo 11.659 13.816 23.450 17.163

Saldo lasten en baten 2008

5.059 ; 29%

3.1 Werken en ondernemen 3.2 Toerisme en recreatie 3.3 Landbouw en visserij 3.4 Europese programma's 711 ; 4% 10.504 ; 62%

889 ; 5%

55 Jaarverslag 2008

3.10 Verschillenanalyse

Programmaonderdeel: 3.1 Werken en ondernemen De lasten zijn € 4,8 miljoen lager dan geraamd. • De apparaatskosten voor IFA vallen ogenschijnlijk 0,2 miljoen hoger uit. Dit is technisch van aard: op begrotingsbasis zijn de apparaatslasten toegerekend aan het product omgevingsplan en op rekeningbasis aan dit product. • Voor de Speerpunten en grote projecten, onderdeel IFA vallen de lasten € 4,4 miljoen lager uit. Oorzaak is dat met betrekking tot de groenblauwe structuur er verschillende verkennende gesprekken gevoerd zijn, ter voorbereiding op concrete projecten. Dit heeft de gedachtevorming verder geholpen, maar heeft (nog) geen concrete projecten opgeleverd. Daardoor is een vertraging in de uitgaven ontstaan, waardoor voor 2008 sprake is van een aanzienlijke onderuitputting. • De lasten zijn € 0,41 miljoen lager dan geraamd omdat subsidieaanvragen van projecten, in het kader van het Noordvleugel programma ‘Cofinanciering Pieken in de Delta’ , pas in het najaar zijn ontvangen (tenderronde najaar 2008). Dit betekent dat, in de lijn met de proceduregang van het ministerie van EZ, in het voorjaar 2009 beschikkingen worden afgegeven.

De baten zijn € 0,2 miljoen hoger dan geraamd. • De baten van projecten die gefinancierd worden met ESF middelen, i.c. Starters.Flevoland, Actieplan Flevotalent, Flevotalent Junior, Leerbedrijf Portal Flevoland en het parapluproject zijn per saldo € 0,2 miljoen hoger dan geraamd omdat er vorderingen zijn opgenomen, welke in 2009 ontvangen worden bij de vaststelling van de eindafrekening.

Programmaonderdeel: 3.2 Toerisme en Recreatie De lasten zijn € 1,6 miljoen hoger dan geraamd • De afwikkeling van SGB-projecten wordt door DLG voor ons uitgevoerd. In 2008 zijn de lasten voor de realisatie € 0,5 miljoen lager dan geraamd. De verwachting was dat er meer projecten in 2008 zouden worden afgewikkeld, dit is niet gelukt en de kosten zullen in 2009 gemaakt worden. • De realisatie van toeristische voorzieningen is € 75.000 lager dan geraamd. Dit wordt veroorzaakt doordat er minder aanvragen tot een beschikking hebben geleid in 2008. Aan POP-bijdrage en provinciale co- financiering resteert € 120.000 en van de gemeenten (Almere en NOP) € 180.000. Eind 2008 waren nog 4 aanvragen in procedure, die nu in 2009 tot een beschikking zullen leiden. Bij het project Atelier & Galerie Geert Weerstand, wat is beschikt, is de eigen bijdrage van de ondernemer niet begroot ter grootte van € 225.000. • De lasten voor “knelpunten landelijke fietsroutes” zijn € 0,75 miljoen hoger dan geraamd. Dit wordt veroorzaakt doordat de financiering van onze partners (de gemeente Urk en het Waterschap) niet was begroot. Dit betreft alleen een administratieve mutatie om de totale investering in het landelijk gebied aan het Rijk te kunnen rapporteren en zal niet tot een uitgave leiden. • De lasten voor “doelstelling nieuwe routes en oplossen knelpunten” zijn € 1,5 miljoen hoger dan geraamd. Dit wordt veroorzaakt door 4 projecten op het gebied van fietspaden waarbij de financiering van derden geld niet begroot was. Voor Europees geld (POP) wordt € 0,65 miljoen overschreden, de gemeenten (NOP, Lelystad en Dronten) voor € 0,75 miljoen en de terreinbeherende organisaties voor € 60.000 en overige gebiedspartners voor € 40.000. Dit betreft alleen een administratieve boeking om de totale investering in het landelijk gebied aan het Rijk te kunnen rapporteren en zal niet tot een uitgave leiden.

De baten zijn € 1,7 miljoen hoger dan geraamd • De afwikkeling van SGB-projecten wordt door DLG voor ons uitgevoerd. In 2008 is de realisatie € 0,45 miljoen lager dan geraamd. De inkomsten vanuit het Rijk zijn daarom ook € 0,45 miljoen lager dan geraamd. • De lasten voor de realisatie van toeristische voorzieningen zijn per saldo € 75.000 lager dan geraamd, daarom zijn de baten hetzelfde bedrag lager (de bijdrage van onze gebiedspartners en POP). • De lasten voor “knelpunten landelijke fietsroutes” zijn € 0,75 miljoen hoger dan geraamd, daarom zijn de baten hetzelfde bedrag hoger (de inkomsten van de gebiedspartners: Waterschap en gemeente). • De lasten voor “nieuwe routes en oplossen knelpunten” zijn € 1,5 miljoen hoger dan geraamd, daarom zijn de baten hetzelfde bedrag hoger (de bijdrage van onze gebiedspartners en POP).

56 Jaarverslag 2008

Programmaonderdeel: 3.3 Landbouw en visserij De lasten zijn € 0,7 miljoen lager dan geraamd. • De p-MJP-lasten voor het doel “Verbeterde ruimtelijke structuur” zijn € 0,7 miljoen lager dan geraamd. Een aanvraag voor Kavelruil heeft langere voorbereidingstijd nodig gehad en is pas in januari 2009 binnen- gekomen. Vanuit het Rijk is er dus € 30.000 over, vanuit provincie € 40.000, vanuit POP € 580.000 en overige gebiedspartners (Waterschap, etc.) € 50.000 • De p-MJP-lasten voor het doel “Versterken Concurrentiekracht in de landbouw” zijn € 0,1 miljoen hoger dan geraamd. De bijdrage van de partners (ondernemers en gemeente NOP) voor het project ontwikkeling Glastuinbouwgebied Nieuwland is € 45.000 hoger dan geraamd. Bij het Leaderproject Van Flevolandse Bodem is de provinciale cofinanciering van € 40.000 niet in 2008 geraamd. De eigen bijdrage van de aanvrager van het project productie plantaardige etherische oliën van € 25.000 is niet geraamd.

De baten zijn € 80.000 lager dan geraamd • De p-MJP-baten voor het doel “Verbeterde ruimtelijke structuur” zijn € 0,15 miljoen lager dan geraamd. Een aanvraag voor Kavelruil heeft langere voorbereidingstijd nodig gehad en is pas in januari 2009 binnen- gekomen. • De p-MJP-baten voor het doel “Versterken Concurrentiekracht in de landbouw” zijn € 70.000 hoger dan geraamd. De inkomsten van de gebiedspartners zijn gelijk aan de uitgaven en daarom ook € 45.000 hoger en de eigen bijdrage van de aanvrager van het project productie plantaardige etherische oliën van € 25.000 is ook hoger dan geraamd

Programmaonderdeel 3.4 Europese Programma’s De lasten zijn € 2,5 miljoen lager dan geraamd. • De lasten voor de uitvoering van de Europese programma’s zijn € 1,9 miljoen lager dan geraamd. Dit wordt voor € 1,375 miljoen veroorzaakt door het EPD programma en voor € 0,525 miljoen door het Leader+ programma. In de begroting 2008 is ervan uitgegaan dat ook daadwerkelijk alle projecten die in deze programma’s vallen zouden zijn afgerekend in 2008. Dit is echter niet het geval. Er liggen nog een 60 tal projecten die afgerekend moeten worden. De nog resterende betalingen aan de projectaanvragers zijn daarom niet gerealiseerd. De definitieve eindafrekeningen zullen in 2009 plaatsvinden. • Voor de co-financiering van de OP-west projecten zijn de lasten € 0,4 miljoen lager dan geraamd. Het aantal projectaanvragen komt op gang maar heeft nog niet de verwachte omvang. Er hebben nog weinig uitbetalingen aan Flevolandse projecten plaatsgevonden. De niet uitgegeven middelen worden aan de reserve toegevoegd om in de volgende jaren aan de betalingsverplichtingen inzake de co-financiering te voldoen. • In de begroting 2008 is een stelpost opgenomen van € 0,3 miljoen bedoeld voor de extra inzet van mensen ten aanzien van de piekbelasting in de werkvoorraad van PME. Van deze post is in 2008 geen gebruik gemaakt. Door het verloop van personeel en de inhuur van nieuwe medewerkers konden de personeels- kosten binnen het beschikbare budget worden opgevangen.

De baten zijn € 1,9 miljoen lager dan geraamd • De baten voor “Randstad provincies Leader+” zijn € 0,9 miljoen hoger dan geraamd. Dit betreft de ver- goeding van de Technische bijstand en de vergoeding voor de functioneringskosten in het kader van het Leader + programma. Het betreft hier een vergoeding van de door de provincie Flevoland uitgevoerde activiteiten voor de provincies Utrecht, Noord-Holland en Zuid- Holland. Deze baten zijn voor een te laag bedrag in de begroting opgenomen. • De baten voor de overige Europese programma’s (zijnde EPD, Interreg en Leader projecten) zijn per saldo ongeveer € 2,8 miljoen lager dan geraamd. Het betreffen hier met name de ontvangsten van de Europese Commissie. De reden hiervoor is dat er minder lasten zijn gemaakt en er daarom een lager bedrag gedeclareerd kan worden. Tevens is het maximale percentage dat de Europese Commissie aan voor- schotten uitkeert bereikt. In 2009 zal e.e.a. worden rechtgetrokken.

57 Jaarverslag 2008

4 Flevolandse samenleving

4.1 Inhoud en reikwijdte van het thema

Het thema Flevolandse samenleving omvat de programmaonderdelen zorg en sociale kwaliteit, sport, cultuur, omroep Flevoland, wonen en ruimtelijke planning.

4.2 Externe ontwikkelingen 2008

In 2008 is het bestuursakkoord getekend tussen Rijk en Provincies. Het akkoord concludeert o.a. dat provincies belangrijke taken hebben op het gebied van jeugdzorg en cultuur. De commissie Lodders heeft gesteld dat zij op het gebied van zorg en welzijn primair een rol ziet voor de gemeenten. De taak van de provincies op sociaal gebied is aanvullend en concentreert zich op het periodiek signaleren en agenderen van vraagstukken en tekortkomingen. Voor provincies ligt er een taak, ingebed in een integrale aanpak van vraagstukken, vooral vanuit de rol van gebiedsregisseur bij het aanbrengen van samenhang en het leggen van verbindingen tussen de fysieke en de sociaal-culturele infrastructuur. Uiterlijk in 2009 zal een richtinggevend besluit worden genomen over de decentralisatie van de Regionaal Historische Centra (voor Flevoland ondergebracht in NieuwLand) naar de provincies. Met ingang van 2009 zijn de provinciale steunfuncties monumentenzorg en archeologie naar de provincies gedecentraliseerd.

Tijdens de Olympische Spelen in Beijing is de kiem gelegd voor een mogelijke kandidatuur van Nederland voor de Olympische Spelen van 2028. Het Rijk neemt hierover in 2009 een besluit. Als Nederland zich kandidaat stelt, wil Flevoland een actieve rol spelen. Onze provincie biedt alle benodigde ruimtelijke mogelijkheden en de Spelen kunnen de infrastructuur van Flevoland in brede zin ten goede komen.

In 2008 is voor het eerst het landelijke cultuurbeleid via de nieuwe systematiek uitgevoerd. Dit betekent minder beslissingen door het ministerie van OCW en de Tweede Kamer, deze gaan uitsluitend over de basis- infrastructuur. De besluitvorming over alle overige subsidieaanvragen ligt bij de fondsen, waarbij voor Flevoland met name het Fonds Podiumkunsten+ en het Fonds Cultuurparticipatie van belang zijn.

De IJsselmeerziekenhuizen zijn in 2008 in zwaar weer terecht gekomen. Eind 2008 bereikten alle betrokkenen een principe-overeenstemming over een ‘warme’ doorstart. Een faillissement is daarmee voorkomen. De provincie doet mee aan de onderhandelingen tussen Rijk, ziekenhuis, potentiële overnemers, zorgverzekeraar en decentrale overheden en draagt ook financieel bij aan de oplossing.

Het proces van bibliotheekvernieuwing, waarover de provincies de afgelopen vier jaar de regie voerden, is voltooid. Op landelijk niveau is besloten dat die regierol in de toekomst niet meer door de provincies zal worden vervuld. Er komt een beperkt aantal expertnetwerken met een landelijke uitstraling.

58 Jaarverslag 2008

4.3 De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord

4.3.1 Balans in de samenleving

Vaststellen Sociale Na een besluit van Gedeputeerde Staten eind 2007, is een Plan van Aanpak Agenda, samen met Sociale Agenda 2009 – 2012 opgesteld. Onderdeel van dit plan is het uitvoeren betrokken partners. van drie participatieprogramma’s: voor jeugd/jongeren, kwetsbare groepen en Maken van specifieke maatschappelijke participatie. GS hebben in samenspraak met een werkgroep afspraken over beleids- van Statenleden in mei 2008 het Sociaal Debat georganiseerd. Een inspirerende maatregelen die voort- bijeenkomst die een aantal voorstellen heeft opgeleverd. Veelbelovend lijkt de komen uit deze agenda. Flevosoap. Dit idee wordt in 2009 uitgewerkt. De in 2008 verschenen en veel geraadpleegde Sociale Atlas heeft een belangrijke rol gespeeld in de voor- bereiding van het Sociaal Debat.

4.3.2 Voorzieningenniveau

Opstellen actieplannen Het IFA, p-MJP en het Europese Programma OP West zijn belangrijke pro- voor de groei van voor- gramma’s die bijdragen aan de groei van het voorzieningenniveau. De provincie zieningen in de sectoren: heeft onderzoek laten uitvoeren op de terreinen Sport, Cultuur, Zorg en Onder- • Sport wijs om te komen tot meer concrete doelstellingen voor deze terreinen (Cebeon • Cultuur onderzoek). Dit is geïmplementeerd in de programmabegroting 2009. • Zorg en Sociale kwaliteit • Jeugdzorg • Onderwijs.

4.3.3 Sport en cultuur

Onderzoek naar stimuleren Sportservice Flevoland heeft de haalbaarheid van een Jeugdsport(Talenten)- sportdeelname door een fonds onderzocht. De resultaten van dit onderzoek worden besproken met de Jeugdsport(Talenten)fonds. gemeenten en in de commissie Samenleving. Onbekend is nog of dit zal leiden tot de instelling van een provinciaal fonds.

Afstemmen subsidie- In de ontwikkeling van het Cultuurbeleid 2009 - 2012 is rekening gehouden met instrumentarium sport en de doelgroep jongeren, onder meer vanuit het nieuwe fonds cultuurparticipatie. cultuur op de ondersteu- Het regionale belang komt tot uiting in de beleidsregels projecten cultuur en ning van aansprekende beeldende kunst. culturele en sportieve Voor sport zal een en ander gestalte krijgen in de nieuwe Sportnota die in 2009 evenementen van regio- verschijnt. naal belang, met speciale aandacht voor de ont- wikkeling van jongeren.

59 Jaarverslag 2008

4.4 Zorg en sociale kwaliteit

4.4.1 Wat hebben we bereikt

Sociale agenda en ver- Het IFA project Almere Health City is gestart. De uitvoering van multifunctionele sterking voorzieningen- centra (MFC’s) is nog in een voorbereidende fase, bestuurlijke afstemming met niveau Zorgkantoor, zorgverzekeraars en zorgaanbieders over AWBZ-zorg heeft plaats- gevonden, dit jaar zijn er geen wachtlijsten en patiëntenstops geweest voor AWBZ-zorg. Daarnaast heeft de provincie zich zeer actief opgesteld rond de toekomst van de IJsselmeerziekenhuizen en het behoud van zo goed mogelijke ziekenhuiszorg in deze regio.

Verbeteren van de kwali- Met provinciale subsidie voor projecten is bijgedragen aan deze verbetering. teit van woonzorg- projecten.

Behouden en versterken De provincie heeft zich actief ingezet voor het behoud van de ziekenhuis- van ziekenhuis- en voorziening in noordelijk en oostelijk Flevoland. In 2008 heeft dit nog niet geleid ambulancezorg. tot sluitende afspraken. De Eerste Kamer heeft ingestemd met de Wet ambulancezorg. Deze wet zal vermoedelijk op 1 januari 2011 in werking treden. De regie over de ambulance- zorg gaat dan van de provincies naar het Rijk. In afwachting van de invoering van de nieuwe wet heeft Flevoland het spreidingsplan geactualiseerd en een nieuwe vergunning verleend.

Oplossen financiële knel- Het regiobudget voor Flevoland is nog steeds laag in vergelijking met andere punten AWBZ-zorg. regio’s. Er zijn echter geen wachtlijsten in de AWBZ-zorg.

Meer resultaatgericht In 2008 zijn werkplanafspraken met Axion en Zorgbelang gemaakt, gericht op aansturen Axion en uitvoering van de Sociale Agenda. Zorgbelang.

4.4.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Sociale agenda Zie: themadoelstellingen.

Uitvoeren bijdrage- De tweede tender provinciale regeling Wonen-Welzijn-Zorg startte in 2007. Een regeling wonen, welzijn aantal projecten loopt nog. Twee projecten zijn in 2008 succesvol voltooid: en zorg. virtueel wijkplein woonservicezone De Hoven (Lelystad) en projectbegeleiding Woonmere (woon- en leefproject voor jongeren met een lichamelijke of meer- voudige beperking) (Almere).

60 Jaarverslag 2008

Bestuurlijke afstemming Er zijn geen fricties opgetreden in de AWBZ-gefinancierde zorg. In het Zorg- met zorgkantoor, zorg- beraad heeft de provincie gestreefd naar afstemming. De bevindingen uit het aanbieders en zorg- Cebeon-onderzoek naar het Flevolandse voorzieningenniveau zijn ingebracht als verzekeraars. extra argument voor meer budget voor Flevoland. Het Zorgkantoor heeft hierin het voortouw.

Opstellen inhoudelijk De Sociale Agenda geeft sturing aan de werkplannen van Axion en Zorgbelang. De sturingskader steun- Cultuurnota doet dit voor de steunfunctie-instellingen cultuur en de Sportnota functie instellingen. (vanaf 2009) voor Sportservice Flevoland.

4.5 Sport

4.5.1 Wat hebben we bereikt

Versterken sportinfra- IFA projecten topsportvoorzieningen zijn in een voorbereidende fase. Er is een structuur en aanhaken bij unieke bovenlokale voorziening gerealiseerd: FlevOnice in Biddinghuizen met het Olympisch Plan 2008. hulp van Europese en provinciale subsidie. Een 5 km buiten schaatsbaan is een wereldprimeur voor Flevoland! Het plan van aanpak voor de nieuwe sportnota is in december in de commissie Samenleving behandeld. Flevoland is aangehaakt op het Olympisch plan. Het Rijk moet nog een besluit nemen of zij Nederland kandidaat zal stellen voor de Olympische Spelen 2028.

Een sportklimaat dat Jongeren stimuleren tot bewegen en sporten is nadrukkelijk opgenomen in het vooral jongeren stimu- werkplan van SportService Flevoland (SSF), de belangrijkste partner van de leert tot bewegen en provincie voor de uitvoering van het sportbeleid. sporten.

Profileren van Flevoland De provincie heeft in al haar beschikkingen opgenomen dat bij de uitvoering van als sportminnende evenementen de provincie Flevoland als (mede)subsidiegever zichtbaar moet provincie. zijn.

4.5.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

In het sportsubsidiebeleid De provincie heeft 17 bovenlokale sportmanifestaties gesubsidieerd, waaronder nadruk leggen op boven- WK Triathlon, NK Dammen, ranglijsttoernooi tennis. In nauwe samenwerking lokale initiatieven en tussen provincie, gemeente Almere en tennisbond KNLTB is een IFA-project in Flevoland presenteren als voorbereiding. Samen met de gemeente Almere is subsidie verleend voor het sportiefste provincie. project Betekenisvol Ontmoeten. De provincie heeft ook financieel bijgedragen aan het stichten van een playground op Urk. Met steun van de provincie heeft het talentteam van het landelijk handbal- verbond de topsporthal Almere als thuisbasis gekozen. Flevoland sluit zich aan bij de Olympische Ambitie 2028 (zie externe ont- wikkelingen). Sport Service Flevoland, een belangrijke uitvoerder van het provinciaal sport- beleid, houdt zich bezig met sportstimulering bij jongeren, de verbinding topsport-breedtesport en ondersteuning van sportverenigingen.

61 Jaarverslag 2008

4.6 Cultuur

4.6.1 Wat hebben we bereikt

Verhogen van het cultu- De nieuwe cultuurnota nadert haar voltooiing. Uitbreiding van de museale rele voorzieningenniveau. functie Almere (Schathuis) via IFA is in de ideevormende fase. Met OCW en landelijke fondsen is bereikt dat 4 Flevolandse culturele instellingen landelijk voor een periode van 4 jaar financiering ontvangen.

Landschapskunst organi- Museum De Paviljoens, de spil van landschapskunst in Flevoland, heeft subsidie satorisch inbedden en gekregen voor het Flevolandse deel van de tentoonstelling van Gormley in de werken aan vergroting Rotterdamse Kunsthal. De provincie draagt bij aan de TV-serie over landschaps- van het publieksbereik. kunst in Flevoland die de AVRO in 2009 uitzendt. Op bestuurlijk en ambtelijk niveau zijn met de gemeente Noordoostpolder de eerste verkennende gesprekken gevoerd over een zevende landschapskunstwerk.

Bijdragen aan biblio- De inhoudelijke bibliotheekvernieuwing is gestimuleerd door de uitvoering van theekvernieuwing die het Provinciaal Bibliotheekplan 2008. Het Rijk heeft hiervoor bijna € 500.000 resulteert in een goed beschikbaar gesteld. De provincie heeft onderzoek laten doen naar de organi- toegankelijke bibliotheek satorische versterking van de provinciale Steunfunctie Flevolandse Bibliotheken als warenhuis van be- (SFB). Er zijn twee oplossingsrichtingen: verbreding van de SFB met vergelijkbare trouwbare informatie en organisaties buiten de provincie; verbreding door intensieve samenwerking met kennis. de beide basisbibliotheken die mogelijk leidt tot fusie. Er vindt overleg plaats met de gemeenten.

Behouden en beschermen In NieuwLand, de belangrijkste partner van de provincie voor de uitvoering van cultureel erfgoed en dit het erfgoedbeleid, is sinds 2008 de permanente expositie OER over de zichtbaar en beleefbaar Swifterbantcultuur te zien. NieuwLand heeft een Flevolandse versie van de maken. Canon van Nederland gemaakt en met subsidie van de provincie meegewerkt aan het landelijke TV-programma Het verleden van Nederland. Een aantal p-MJP- projecten voor beleefbaar maken van cultureel erfgoed en archeologie is voor- bereid. De gemeenten Zeewolde en Dronten hebben subsidie gekregen voor de ont- wikkeling van archeologisch beleid. Binnenkort is Flevoland de eerste provincie met dekkend stelsel van gemeentelijke archeologische beleidskaarten.

4.6.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Opstellen nota Cultuur- De nieuwe Cultuurnota is voorbereid in samenspraak met betrokkenen en de beleid 2009-2011. commissie Samenleving. Provinciale Staten zullen de nota begin 2009 vaststellen. Richtinggevend zijn het Het nieuwe beleidskader cultuur richt zich op drie prioriteiten: jeugd, voor- Hoofdlijnenakkoord, de zieningen en innovatie. Dragers van het nieuwe cultuurbeleid zijn cultureel evaluatie van het huidige erfgoed, bibliotheken, podiumkunsten, beeldende kunst, amateurkunst, cultuur- beleid en de diverse educatie, regionale omroep en cultuurmarketing. beleidsontwikkelingen bij het Rijk.

62 Jaarverslag 2008

Afsluiten nieuw cultuur- In 2008 hebben het Rijk en decentrale partners geen cultuurconvenant afge- convenant. sloten. Het ontbrak aan breed gedragen overeenstemming over de beleidsmatige teksten. Flevoland is het wel met de inhoud eens en wil in 2009 alsnog een con- venant afsluiten. De onderhandelingen hebben onder andere geleid tot finan- ciering van de basisinfrastructuur (De Paviljoens en De BonteHond), conform het advies van de Raad van Cultuur, waarvoor eerst een korting van 20 procent dreigde. Ook onze aanvraag voor het Fonds Cultuurparticipatie is met instem- ming en complimenten ontvangen.

4.7 Omroep Flevoland

4.7.1 Wat hebben we bereikt

Versterken identificatie Omroep Flevoland zendt programma’s uit over Flevoland. De omroep verzorgt de Flevolandse bevolking programmering zelfstandig, het provinciaal bestuur mag hierop geen invloed met haar leefgebied. uitoefenen.

Een goed geïnformeerde Omroep Flevoland fungeert als rampenzender wanneer zich een ramp of groot- bevolking in geval van schalig ongeval voordoet. een ramp of grootschalig ongeval.

4.7.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Beoordelen of Omroep Provinciale Staten hebben in 2008 besloten opnieuw een positief advies uit te Flevoland in aanmerking brengen aan het Commissariaat voor de Media over het verlenen van een nieuwe komt voor een nieuwe concessie aan Omroep Flevoland. Dit advies is overgenomen. De provincie is concessieperiode. bereid in de komende periode zorg te dragen voor bekostiging.

4.8 Wonen

4.8.1 Wat hebben we bereikt

Een goede woonkwaliteit De met behulp van CBS-cijfers opgestelde Woonmonitor Flevoland 2008 laat zien en ruimte voor eigen dat er ongeveer 2.500 nieuwe woningen aan de voorraad zijn toegevoegd. Het bewoners en instroom van Rijk heeft € 325.000 aan Flevoland toegekend voor het stimuleren van collectief nieuwe inwoners. en particulier opdrachtgeverschap. Er is een ontwerp beleidsregel Stimulering Collectief Particulier Opdrachtgeverschap opgesteld. Ook is inzicht verkregen in de haalbaarheid van een seniorenstad in Flevoland en de door ouderen gewenste locatie van deze stad ten opzichte van (zorg)voorzieningen.

Toezicht houden op de De gemeenten hebben in 2008 gezamenlijk voldaan aan de taakstelling voor de huisvesting van status- huisvesting van statushouders en pardonners. De totale taakstelling bedroeg 338 houders. personen en er zijn 452 personen gehuisvest.

63 Jaarverslag 2008

Toekennen investerings- De gemeenten hebben een budget gekregen uit ISV-2 om de kwaliteit van de budget stedelijke ver- bestaande woonomgeving te verbeteren. nieuwing (ISV).

4.8.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Opstellen Woonmonitor Zie 4.8.1. Flevoland.

Verzorgen inzet ISV2- Voor de periode 2005-2009 is bijna € 900.000 aan de provincie toegekend om ISV- middelen. projecten te stimuleren. In 2008 zijn voorschotten van subsidies verstrekt voor de projecten Bombardon (Almere), wijkverbetering Biddinghuizen en centrum- verbetering Emmeloord.

Lobby naar het Rijk voor De gemeenten hebben gewerkt aan een onderbouwing van de noodzaak om ook een evenwichtigere inzet in Flevoland de herstructurering voortvarend aan te kunnen blijven pakken. van herstructurerings- gelden ISV-3.

Participeren in ver- Er is onderzoek gedaan naar de woonvoorkeuren van 55-plussers in Nederland en nieuwende bouw- de bereidheid te verhuizen naar verschillende typen seniorensteden in de initiatieven zoals de Noordoostpolder. seniorenstad.

Bevorderen dat zoveel Het toezicht op de gemeenten is conform de Huisvestingswet uitgeoefend. De mogelijk wordt voldaan vereiste rapportages zijn gemaakt. aan de taakstellingen voor de huisvesting van statushouders.

Zorgen voor aandacht bij Samen met gemeenten en woningbouwcorporaties heeft de provincie de moge- gemeenten en corporaties lijkheden onderzocht voor een regeling die voorziet in het scheppen van voor de huisvesting van passende woonruimte voor jongeren die niet meer thuis kunnen wonen en ook jongeren. geen permanente jeugdzorg nodig hebben.

4.9 Ruimtelijke planning

4.9.1 Wat hebben we bereikt

Goede regionale afstem- In de Rijksstructuurvisie Randstad 2040 is de gewenste ontwikkeling van Zuidelijk ming Rijk en Noord- Flevoland helder opgenomen conform het Omgevingsplan Flevoland en de vleugel. Noordvleugelvisie 2040. Almere is aangeduid als volwaardige vijfde complete stad in de Randstad die via hoogwaardige verbindingen bereikbaar is vanuit Amsterdam en Utrecht.

64 Jaarverslag 2008

Bevorderen ruimtelijke Op grond van het experimentkader landelijk gebied zijn twee grootschalige ont- kwaliteit en vitaliteit wikkelingen van start gegaan die de economische positie van het landelijk gebied platteland. en de kwaliteit van de omgeving versterken: Brennels Buiten in de Noordoostplder en Roggebotstaete - Plan De Voorde in Dronten.

Bevorderen windenergie Hare Majesteit de Koningin en de minister van VROM hebben zich tijdens een en ruimtelijke kwaliteit. informele bijeenkomst op locatie laten informeren over het Flevolandse wind- energiebeleid en het project Zuidlob Zeewolde. Bij de landelijke uitwerking windenergie heeft de provincie zich sterk gemaakt voor opschalen en saneren. Dit onderwerp wordt onderdeel van de in 2009 te vormen rijksvisie op wind- energie. Een stuurgroep onder voorzitterschap van de provincie houdt zich bezig met het versnellen van het vergunningentraject windpark Noordoostpolder. Deelnemers aan deze stuurgroep zijn de gemeente Noordoostpolder, Koepel windenergie Noordoostpolder en de ministeries van VROM, EZ en LNV. De stuurgroep heeft een projectdirecteur en een communicatieadviseur aan- getrokken. Voor de realisatie van de provinciale duurzame energie-ambitie door windenergie hebben Provinciale Staten extra middelen beschikbaar gesteld.

Zorgen voor bovenlokale Op die van Almere na zijn alle Gemeentelijke Visies Vestigingsbeleid (GVV) vast- en regionale afstemming gesteld. De GVV van Almere wordt in het kader van de schaalsprong van Almere werklocaties en detail- uitgewerkt. handel.

Bevorderen doorwerking In 2008 zijn 121 gemeentelijke plannen getoetst op rechtmatigheid en consi- provinciaal beleid in stentie met rijks- en provinciaal beleid. Aan 7 plannen is (gedeeltelijk) goed- gemeentelijke plannen. keuring onthouden. Er is een plan-MER procedure doorlopen voor het uitwerken van het Omgevingsplan voor het Nationaal Evenementen Terrein. Na onderzoek van drie locaties is voor Biddinghuizen gekozen. Het Omgevingsplan is partieel herzien voor de gebiedsontwikkeling IJsseldelta.

Voorsorteren op de Het Omgevingsplan en de Verordening voor de fysieke leefomgeving zijn partieel nieuwe Wet op de herzien. Er zijn een nieuwe verordening voor schade-advisering en beleidsregels ruimtelijke ordening voor de beoordeling van gemeentelijke plannen vastgesteld. Beide zijn ge- (Wro). koppeld aan de bevoegdheden van de nieuwe Wro. De nWro geeft de provincie nieuwe instrumenten om haar ruimtelijke beleid vorm te geven. Dit instrumentarium is ingezet voor de ontwikkeling van het natuur- en recreatiegebied OostvaardersWold. In juli 2008 is een voorbereidings- besluit genomen, in december is de Verordening groenblauwe zone vastgesteld.

Bevorderen ontwikkeling Vooruitlopend op de verplichtingen uit de nWRO heeft de provincie alle Flevo- van geo-informatie in landse gemeenten de mogelijkheid geboden digitale bestemmingsplannen te ruimtelijk beleid. ontsluiten via het Omgevingsplanportaal. Luchtfoto’s van Flevoland (1947-heden) kunnen door een publieksvriendelijke internettoepassing op de website van de provincie worden bekeken. In samenwerking met het Nieuwland Erfgoedcentrum is een historische atlas van Flevoland gemaakt waarin alle kaarten van het Zuiderzeeproject en Flevoland zijn gebundeld.

65 Jaarverslag 2008

4.9.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Behartigen Flevolandse Er zijn bijdragen geleverd aan de Rijksstructuurvisie Randstad 2040, samen met belangen in de Noord- de Flevolandse gemeenten en de Noordvleugel. vleugel.

Begeleiden initiatieven Voor Brennels Buiten en Roggebotstaete - Plan de Voorde hebben de betrokken voor experimenten lande- gemeenten onderbouwd hoe deze initiatieven zorgen voor economische ver- lijk gebied. sterking en bijdragen aan de kwaliteit van landschap en natuur.

Uitwerken opschalen en Zie 4.9.1. saneren windenergie. Begeleiden nationaal plan windmolens.

Verkennen vestigings- De GVV’s van alle gemeenten, met uitzondering van die van Almere, zijn vast- beleid perifere en groot- gesteld. Er is nog geen aanleiding geweest voor onderzoek naar grootschalige schalige detailhandel. detailhandelvestigingen. Onderlinge afstemming gemeentelijke plannen op basis van GVV’s.

Beoordelen gemeente- Zie ook 4.9.1. De provincie staat huisvesting van meer dan 50 (buitenlandse) lijke plannen (tot 1 juli werknemers in het buitengebied van Noordoostpolder niet toe. Met de gemeente op basis van Wro en na is besproken hoe tijdelijke huisvesting van (buitenlandse) werknemers in de 1 juli op basis van over- toekomst op een duurzame wijze vorm kan krijgen. In de commissie Ruimte is gangsrecht of nieuwe gediscussieerd over de verruiming van ontwikkelingsmogelijkheden van inten- Wro). sieve veehouderij voor gezinsbedrijven zonder dat dit leidt tot grootschalige intensieve veehouderijbedrijven in het buitengebied.

Werkafspraken met ge- Zie 4.9.1. meenten. Vernieuwen reglement POCF. Voorbereiden organisatie op nieuwe Wro. Kennis inbrengen en adviseren speerpunt-gebieds- projecten.

Ontwikkelen inhoud en De provincie is toegetreden tot het Consortium Ruimte voor Geo-informatie en werkwijze geo- neemt als partner deel aan het innovatieprogramma Ruimte voor Geo-Informatie. informatie.

66 Jaarverslag 2008

4.10 Relatietabel andere thema’s, speerpunten en p-MJP

In onderstaande tabellen is weergegeven op welke wijze voorgaande programmaonderdelen in 2008 hebben bijgedragen aan de doelstellingen van andere thema’s, speerpunten en het p-MJP.

4.10.1 Aan welke doelstellingen van andere thema’s droeg dit programmaonderdeel bij

Verkeer van mensen, Duurzaamheid, Economie en Jongeren producten en klimaat, water en arbeidsmarkt diensten natuur Thema’s

Alle Flevolandse jongeren beschikken in 2010 over een startkwalificatie voor de In 2013 wordt in 60 arbeidsmarkt Ontsluiting Flevoland procent van de

energiebehoefte Aansluiting Betere infrastructuur voorzien met onderwijs- in Flevoland duurzame energie arbeidsmarkt 25.000 nieuwe (m.u.v. transport) Adequaat OV- banen in 4 jaar

Geen wachtlijst systeem, mede om Waterkwaliteit in de jeugdzorg extra groei behouden en automobiliteit te Doelstellingen thema’s waterkwantiteit Verhogen beperken bewaken participatie van jongeren door sport en cultuur

Sluitende onderwijskolom Programmaonderdelen Zorg en Sociale kwaliteit 1 2 Sport 3 4 Cultuur 3 5 4 Omroep Flevoland Wonen 6 7 8 Ruimtelijke planning 9 9 9 9

Toelichting bij de nummers in de tabel 1. De sociale agenda heeft als 1 van haar thema’s de bevordering van jongerenparticipatie. In 2008 is een start gemaakt met de Flevosoap (werktitel) voor en door jongeren. 2. De beoogde uitbreiding van het voorzieningenniveau levert de realisatie van een groot aantal banen per jaar verdeeld over de verschillende sectoren van voorzieningen. 3. De provincie wil de actieve participatie van jongeren aan sport en cultuur extra stimuleren en daarmee een bijdrage leveren aan de doelstelling binnen het thema Jongeren; Voor cultuur is dit gerealiseerd in de nieuwe cultuurnota, voor sport in het lopend beleid dat zal worden geïntensiveerd in de nieuwe sportnota (2009). 4. Uitbreiding van sportaccommodaties en van culturele voorzieningen dragen bij aan de groei van het voorzieningenniveau en de werkgelegenheid, doelstelling binnen het thema Economie en arbeidsmarkt.

67 Jaarverslag 2008

5. De archeologie heeft een relatie met het thema Verkeer van mensen, diensten en producten. Bij infra- structurele projecten dient onderzoek plaats te vinden op archeologische waarden in de bodem; in 2008 heeft uitgebreid archeologisch onderzoek plaats gevonden rond de N23. 6. Zie 4.6.2. 7. Zie 4.6.1. 8. Betreft intrinsiek onderdeel van ISV2 subsidies. 9. Ruimtelijke planning heeft bijgedragen aan de lobby en realisatie van infrastructuur (o.a. Rijks- structuurvisie Randstad 2040). De inzet op het gebied van windenergie draagt bij aan neveninkomsten en daarmee vitaliteit van het landelijk gebied. Op het gebied van duurzame energie draagt windenergie in Flevoland voor 90% bij aan het behalen van de ambitie van de provincie.

4.10.2 Relaties en verbanden met de speerpunten en het p-MJP

Speerpunten

Oostvaar- Markermeer / p-MJP IFA Luchthaven dersWold IJmeer

Programmaonderdelen 7.4 Zorg en Sociale 1 kwaliteit 7.5 Sport 2 8.1 Cultuur 8.2 Omroep Flevoland

Toelichting bij de nummers in de tabel 1. Het thema Leefbaarheid binnen het p-MJP wordt (deels) ingevuld vanuit het programmaonderdeel Zorg en Sociale kwaliteit. Het realiseren van multifunctionele centra (MFC) in Dronten en Zeewolde wordt gesti- muleerd vanuit dit programmaonderdeel. In 2008 zijn voorbereidingen getroffen voor de realisatie van MFC’s. Vanuit Leader wordt ook geïnvesteerd in bewonersparticipatie in het landelijke gebied en in stimulering van projecten; 2. Het programma versterking voorzieningenstructuur binnen het IFA biedt kansen om ook op het gebied van sport een initiatief te ondersteunen;

4.10.3 Relaties en verbanden met de Europese programma’s

Europese Programma’s

Programmaonderdelen Zorg en Sociale kwaliteit 1 Sport Cultuur Omroep Flevoland

Toelichting bij de nummers in de tabel 1. Het thema Leefbaarheid wordt voor het landelijk gebied uitgewerkt met het LEADER-programma van de EU dat vanaf 2007 onderdeel uitmaakt van het p-MJP. Dit geldt voor projecten die op basis van bewoners- initiatieven worden vormgegeven met een totale omvang van minimaal € 67.000 en maximaal € 665.000. Voor het stedelijk gebied speelt het programma OP-West die rol.

68 Jaarverslag 2008

4.11 Totale lasten en baten thema 4

Onderstaande tabel geeft inzicht in de lasten en baten binnen het thema Flevolandse samenleving. Het thema is echter geen autorisatieniveau, de autorisatie door Provinciale Staten vindt plaats op het niveau van de programmaonderdelen.

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 Raming 2008 Rekening 2008 primitief na wijziging 4.1 Zorg en Sociale kwaliteit Lasten 3.933 3.789 3.121 2.862 Baten 133- 964- 222- 1- Saldo 3.800 2.825 2.900 2.861

4.2 Sport Lasten 882 1.153 1.248 1.228 Baten 113- 113- 113- 113- Saldo 769 1.039 1.134 1.114

4.3 Cultuur Lasten 6.197 6.178 6.495 6.179 Baten 935- 614- 999- 875- Saldo 5.262 5.564 5.496 5.304

4.4 Omroep Flevoland Lasten 6.775 7.079 7.079 7.083 Baten - - - - Saldo 6.775 7.079 7.079 7.083

4.5 Wonen Lasten 299 329 1.109 896 Baten 148- 193- 658- 772- Saldo 151 136 451 125

4.6 Ruimtelijke planning Lasten 2.131 1.407 3.205 4.150 Baten 29- - 568- 518- Saldo 2.102 1.407 2.637 3.632

4 Flevolandse samenleving Lasten 20.218 19.935 22.257 22.397 Baten 1.358- 1.885- 2.561- 2.279- Saldo 18.860 18.050 19.697 20.119

69 Jaarverslag 2008

Saldo lasten en baten 2008

2.861 ; 14% 3.632 ; 18%

1.114 ; 6% 4.1 Zorg en Sociale kw aliteit 125 ; 1% 4.2 Sport 4.3 Cultuur 4.4 Omroep Flevoland 4.5 Wonen 5.304 ; 26% 4.6 Ruimtelijke planning 7.083 ; 35%

4.12 Verschillenanalyse

Programmaonderdeel: 4.1 Zorg en sociale kwaliteit

Bevorderen sociale kwaliteit De lasten zijn € 0,3 miljoen lager dan geraamd • De apparaatslasten zijn € 0,07 miljoen hoger dan geraamd. Dit is veroorzaakt door het niet in 2008 reali- seren van de formatieve bezuinigingstaakstelling. • De p-MJP-lasten zijn ruim € 0,35 miljoenlager dan geraamd. De oorzaak is de post Nationaal netwerk (€ 0,3 miljoen). Deze aanvraag was eind 2008 nog in behandeling omdat er nog geen toestemming van DLG is ontvangen. Het doel stimulering bewonersparticipatie heeft een onderschrijding (€ 0,05 miljoen). Er zijn projecten in voorbereiding De eerste concrete aanvraag is binnen, maar zal pas in 2009 worden beschikt.

De baten zijn € 0,2 miljoen lager dan geraamd • De p-MJP-baten voor het Nationaal netwerk zijn (ruim € 0,1 miljoen) achtergebleven door onderbesteding (zie lasten). Dit geldt ook voor de post bewonersparticipatie (€ 0,1 miljoen).

Programma onderdeel: 4.3 Cultuur De lasten zijn € 0,3 miljoen lager dan geraamd.

Cultureel erfgoed • De lasten voor uitvoering archeologie Omgevingsplan zijn ruim € 35.000 lager dan geraamd. De functie archeologisch medewerker was een aantal maanden vacant en er zijn alleen wettelijke taken uitgevoerd. • Door vrijvallende afwikkelingsverschillen - uit voorgaande jaren - zijn de lasten € 70.000 lager dan ge- raamd. Deze verschillen hebben vooral betrekking op een voor 2007 toegezegde subsidie voor de restau- ratie van het orgel in de Bethelkerk die in dat jaar geen doorgang heeft gevonden. • De p-MJP-lasten zijn € 0,15 miljoen lager dan geraamd. Voor de post beleefbare archeologie/cultuur- historie is in 2008 voorbereidend werk gedaan dat de komende jaren tot uitvoering moet leiden.

Bevorderen kunstuitingen • De lasten voor de reparatie van het kunstwerk De Tong zijn in 2008 € 55.000 lager dan geraamd. De restauratie vindt plaats in 2008 en 2009. De voor 2008 geplande werkzaamheden stagneerden waardoor minder is uitgevoerd dan verwacht.

70 Jaarverslag 2008

• Voor projecten beeldende kunst en vormgeving is in 2008 voor 0,15 miljoen aan subsidieaanvragen gehonoreerd, € 40.000 minder dan de raming. Vooral vanuit de gemeente Almere zijn minder aanvragen ingediend. Het restant wordt bij de definitieve eindafrekening terugbetaald aan het ministerie van OC&W.

De baten zijn € 0,1 miljoen lager dan geraamd

Cultureel erfgoed • De p-MJP-baten voor beleefbare archeologie/cultuurhistorie zijn € 0,1 miljoen lager dan geraamd door achterblijvende lasten (zie toelichting lasten).

Programma onderdeel: 4.5 Wonen De lasten zijn € 0,2 miljoen lager dan geraamd. • De lasten voor het Collectief Particulier Opdrachtgeverschap zijn € 0,3 miljoen lager dan geraamd omdat de regeling pas in 2009 voor het eerst kan worden uitgevoerd. Het verdelen van deze middelen over de betreffende gemeenten moet plaatsvinden door het vaststellen van een beleidsregel en het benoemen van subsidieplafonds door Provinciale Staten. Wij stellen PS voor deze middelen vanuit het rekeningresultaat 2008 te bestemmen voor het betreffende doel. • De lasten voor het Besluit Locatiegebonden Subsidies (BLS) zijn € 0,1 miljoen hoger dan geraamd. Naast de geraamde rijksbijdragen voor 2005 en 2006 is ook de rijksbijdrage voor 2007 ontvangen en doorbetaald aan de rechthebbende gemeenten.

De baten zijn € 0,1 miljoen hoger dan geraamd • De baten voor het Besluit Locatiegebonden Subsidies zijn € 0,1 miljoen hoger dan geraamd. Zie toelichting onder lasten.

Programma onderdeel: 4.6 Ruimtelijke Planning De lasten zijn € 0,9 miljoen hoger dan geraamd. • De apparaatskosten voor IJmeer - Markermeer en Luchthaven vallen ogenschijnlijk € 1,3 miljoen hoger uit dan geraamd. De oorzaak is technisch van aard: op begrotingsbasis zijn de apparaatslasten toegerekend aan het onderdeel omgevingsplan en op rekeningbasis aan dit onderdeel. Ook is de formatieve wijziging uit de voorjaarsnota niet verwerkt in de begroting na wijziging, maar wel in de jaarrekening. Zie ook de toe- lichting bij het onderdeel Omgevingsplan. Voor de speerpunten en grote projecten, onderdeel IJmeer - Markermeer zijn de lasten € 0,4 miljoen lager dan geraamd. De vervolgopdracht van het Rijk voor fase 2 heeft 3 maanden langer op zich laten wachten dan ge- pland. Hierdoor is fase 2 pas eind 3de kwartaal 2008 gestart. Intensivering van de variantenonderzoeken vindt in het 1ste kwartaal van 2009 plaats en niet, zoals gepland, in 2008. Verder heeft de onderlinge interactie van de experts bij de verschillende bureaus meer tijd in beslag genomen dan oorspronkelijk werd verwacht.

71 Jaarverslag 2008

5 Duurzaamheid, klimaat, water en natuur

5.1 Inhoud en reikwijdte van het thema

Het thema Duurzaamheid, klimaat, water en natuur omvat de programmaonderdelen algemeen waterbeleid, bescherming tegen overstromingen, grondwaterbeheer, omgevingskwaliteit, afronding SGB-regeling, duurzame ontwikkeling en natuur- en landschapsbeleid.

5.2 Externe ontwikkelingen 2008

Waterwet De invoering van de Waterwet is uitgesteld tot 22 december 2009. De overdracht van grondwatertaken aan het Waterschap Zuiderzeeland wordt hierdoor een half jaar uitgesteld. Zie verder programmadoelstelling 5.4.1 Grondwaterbeheer, doelstelling 1 taakoverdracht.

Warmte-koude opslag De vraag naar warmte-koude opslag (WKO) is sterk toegenomen. Eind 2008 waren er 50 WKO-systemen in gebruik, eind 2009 zullen dit er 70 zijn. Om in te spelen op deze ontwikkeling werkt de provincie aan nieuw beleid. Zie verder programmadoelstelling 5.4.1 Grondwaterbeheer, doelstelling 4 WKO.

Wet algemene bepalingen omgevingsrecht De tweede helft van 2008 heeft de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) veel publiciteit op- geleverd. In juli 2008 is bekend gemaakt dat de invoering van de Wabo een jaar wordt uitgesteld, de streef- datum van het kabinet voor de inwerkingtreding is nu 1 januari 2010. Volgens het kabinet moet de Wabo worden uitgevoerd door regionale omgevingsdiensten en zullen de pro- vincies (bijna) al hun eerstelijns bevoegdheden verliezen. In de plaats daarvan komt het tweedelijns toezicht in handen van de provincies. Een en ander is besloten naar aanleiding van de conclusies van de commissies Mans, Oosting, Lodders en d’Hondt. De Eerste Kamer heeft de Wabo in november 2008 aangenomen, maar de invoeringswet en belangrijkste uitvoeringsbesluiten moeten nog worden vastgesteld. De Eerste Kamer is geen voorstander van het verplicht instellen van regionale omgevingsdiensten. De minister van VROM heeft vervolgens aan de Tweede Kamer gemeld dat het Rijk zo’n verplichting niet zal opleggen. Indien de Wabo op 1 januari 2010 in werking treedt, zal dat zijn op de manier zoals vóór september 2008 is beoogd. De discussie over regionale omgevingsdiensten zal in 2009 zeker een vervolg krijgen, maar pas over een aantal jaren tot resultaat leiden. Zie verder programmadoelstelling 5.5.1 (fysieke) omgevingskwaliteit, doelstelling 6 Wabo.

72 Jaarverslag 2008

5.3 De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord

5.3.1 Duurzame energie

De in Flevoland opge- Medio 2009 zal in de Midterm Review het behaalde percentage duurzame energie wekte hoeveelheid duur- worden gepresenteerd. Wind levert de belangrijkste bijdrage aan de duurzame zame energie moet in energiedoelstelling. 2013 voorzien in minimaal Zie voor meer informatie over de projecten Zuidlob Zeewolde en Windkoepel 60 procent van de totale Noordoostpolder hoofdstuk 4, paragraaf Ruimtelijke Planning. Flevolandse energie- behoefte (exclusief transport).

Actieplan en instrumen- Op basis van de strategische visie Werk maken van duurzame energie zijn actie- tarium voor het halen van plannen uitgewerkt voor windenergie, bio-energie en gebouwde omgeving met de doelstelling voor duur- concrete acties en een beschrijving van de provinciale rol. Deze plannen worden zame energie. in het voorjaar van 2009 gepresenteerd aan Provinciale Staten.

Uitvoeringsprogramma In combinatie met acties op het gebied van klimaatmitigatie en -adaptatie is een Klimaatbeleid 2008-2011 Uitvoeringsprogramma Klimaatbeleid 2008-2011 opgesteld. Begin 2009 vindt met activiteiten die zich besluitvorming plaats. Voor een deel van de activiteiten is € 300.000 subsidie richten op de trias aangevraagd bij VROM ( SLOK-regeling). Er is gestart met de activiteiten uit het energetica. Klimaatprogramma.

Programma Leren voor Het ministerie van LNV heeft het Uitvoeringsprogramma Leren voor Duurzame Duurzame Ontwikkeling Ontwikkeling (LvDO) 2008-2011 in november 2008 vastgesteld. Op dit moment 2008-2011, gericht op het zijn wij bezig met het concretiseren van het nieuwe programma. ontwikkelen van net- Er zijn voorbereidingen getroffen voor een nieuwe koers van Nieuw Flevolands werken en het op gang Peil (NFP). Flevoland is pilotregio voor activiteiten van de Regieraad Bouw Oost- brengen van leer- Nederland (RBON). Flevoland is trekker van de RBON-werkgroep Duurzaamheid. processen rond duurzame energie en duurzame ontwikkeling, waaronder het duurzaam bouwen- netwerk Nieuw Flevolands Peil.

73 Jaarverslag 2008

5.3.2 Water

In 2015 moet het water- Zowel de waterkwantiteits- als waterkwaliteitsdoelen worden in hoofdzaak be- systeem conform Water- reikt door het aanleggen van natuurvriendelijke oevers (nvo’s). De Provincie beheer 21ste eeuw (WB21) Flevoland is verantwoordelijk voor het aanleggen van nvo’s in de provinciale voldoen aan de normen vaarwegen, het Waterschap Zuiderzeeland voor het aanleggen van nvo’s in de voor wateroverlast bij overige provinciale vaarten en tochten. Meer informatie over de aanleg van nvo’s extreme neerslag. staat in het hoofdstuk p-MJP. In 2015 moeten ook alle Om in 2050 te voldoen aan de norm voor bescherming tegen wateroverlast, zijn Natura 2000-gebieden aanvullende maatregelen nodig in de vorm van waterbergingsgebieden. Over conform de Kaderrichtlijn deze maatregelen verschillen provincie en waterschap nog van inzicht. Water (KRW) voldoen aan Provinciale Staten hebben de ambitie in 2021 te voldoen aan de waterkwaliteits- ecologische en chemische doelstellingen. doelstellingen, uiterlijk 2027 alle andere water- lichamen. De ambitie is dat alle waterlichamen in Flevoland in 2021 voldoen aan de doelstellingen. In het Nationaal Bestuurs- akkoord Water (NBW) is afgesproken de maat- regelen voor water- kwaliteit en -kwantiteit in samenhang op te pakken.

In concept gereed komen In de eind 2008 door GS vastgestelde herziening van het Omgevingsplan zijn van het stroomgebied- doelen en maatregelen voor waterkwaliteit opgenomen conform het stroom- beheersplan, met normen gebiedbeheersplan. Voor de Natura 2000-gebieden zijn geen KRW-maatregelen voor waterkwaliteit en – nodig. kwantiteit per water- lichaam. Deze doel- stellingen worden in 2009 opgenomen in de herzie- ning van het Omgevings- plan.

Bereiken van overeen- Het waterschap heeft de wateropgave voor 2015 te laat aangeleverd en aan de stemming met de gebieds- provincie maatregelen voorgesteld voor de waterkwantiteit. Het waterschap partners over ruimte- voorziet voor 2015 geen functiewijzigingen of ruimtevragende maatregelen. Voor vragende oplossingen zodat het oplossen van de wateropgave tot 2050 (situatie met klimaatverandering en deze in 2009 kunnen bodemdaling) zijn wel ruimtelijke maatregelen nodig. Waterschap Zuiderzeeland worden opgenomen in de en de provincie Flevoland hebben een groot verschil van inzicht over het op- herziening van het lossen van de wateropgave en de bijbehorende rol- en taakverdeling. Er vindt Omgevingsplan. overleg plaats over de mate waarin de langetermijnmaatregelen nu al moeten worden geprogrammeerd. Om deze reden is de wateropgave nog niet in de herziening van het Omgevingsplan is opgenomen. Dit zal in mei 2009 gebeuren. Provinciale Staten stellen de partiële herziening Water van het Omgevingsplan op 3 december 2009 vast.

74 Jaarverslag 2008

Groter bewustzijn en De betrokkenheid en het bewustzijn van gebiedspartners bij het oplossen van de grotere betrokkenheid bij wateropgave worden belangrijk wanneer de benodigde langetermijnmaatregelen de gebiedspartners over de duidelijk zijn. Het Europese bewustwordingsproject SAWA (Strategic Alliance for wateropgave. Deze is integrated Water management Actions) zal in 2009 starten. alleen in gezamenlijkheid op te lossen.

5.4 Algemeen waterbeleid

5.4.1 Wat hebben we bereikt

Zie themadoelstelling Idem. Water.

5.4.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Op regioniveau opstellen Zoals gemeld zijn de ruimtevragende oplossingen voor de wateropgave nog niet van WB21-maatregelen, opgenomen in de herziening van het Omgevingsplan. Dit gebeurt in 2009. voorbereiden herziening Omgevingsplan waarin de ruimtevragende oplos- singen zijn opgenomen.

Uitvoeren Interreg IV Het Europese Interregprogramma IVB SAWA is in het voorjaar van 2008 ingediend SAWA-programma, gericht voor subsidiëring, een half jaar later dan gepland. Het programma is goed- op het bewust maken van gekeurd zodat het in 2009 van start kan gaan. de gevolgen van over- stromingen en klimaat- verandering en er crea- tief en innovatief mee om te gaan.

Watertoets op ruimtelijke Op 60 ruimtelijke plannen is een watertoets uitgevoerd. plannen om tijdig te kunnen anticiperen op ruimtelijke ontwikke- lingen.

Bestuurlijk vaststellen De doelen en de maatregelen zijn vastgelegd in de herziening van het KRW-doelen voor grond- Omgevingsplan. water en oppervlakte- water; bepalen maat- regelen op regioniveau en voorbereiden herziening Omgevingsplan.

75 Jaarverslag 2008

Uitvoeren projecten in Voor het stroomgebied Rijn-Midden is een synergieprogramma opgesteld. Voor dit het stroomgebied Rijn- programma heeft het Rijk € 17,5 miljoen beschikbaar gesteld. Flevoland kan in Midden in samenwerking de periode tot en met 2015 rekenen op € 5,8 miljoen rijksbijdrage voor uit- met andere provincies, voeringsprojecten waterkwaliteit en -kwantiteit. gemeenten en water- schappen.

Uitvoeren pilotprojecten Het al voor 2007 geprogrammeerde project Actief Randenbeheer Flevoland duurzame landbouw van beoogt de emissies naar het water terug te dringen. Vanwege geschillen in de het Rijk om emissies van aanbestedingsprocedure start het project in 2009. mest en bestrijdings- middelen naar het water terug te dringen.

5.5 Bescherming tegen overstromingen

5.5.1 Wat hebben we bereikt

Beschermen tegen over- De primaire waterkeringen rond de polders zijn in tegenstelling tot die in de rest stromingsgevaar door van Nederland in goede staat. Bij de Houtribdijk en Roggebotsluis zijn ver- veilige primaire en regio- beteringen nodig. Hetzelfde geldt voor de regionale waterkering Knardijk. nale waterkeringen.

Vergroten van het be- De rampenoefening met dijkdoorbraak op 5 november 2008 heeft de gebieds- wustzijn bij andere over- partners bewuster gemaakt van de gevolgen van overstromingen en de te ver- heden van de risico’s en richten handelingen bij een dergelijke ramp. handelingsperspectieven bij overstromingen.

5.5.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Afspraken maken over de Met Rijkswaterstaat zijn afspraken gemaakt over de maatregelen die nodig zijn maatregelen bij primaire bij de Houtribdijk en Roggebotsluis en over de planning van de uitvoering. waterkeringen.

Normen vaststellen voor De norm voor de Knardijk is bepaald, evenals de huidige situatie. Na vaststelling regionale waterkeringen in 2009 door Provinciale Staten zal het Waterschap Zuiderzeeland de benodigde en verbeteringsplannen maatregelen uitvoeren. goedkeuren.

Toezicht op de muskus- Het jaarverslag 2007 muskus- en beverrattenbestrijding is beoordeeld. De Lande- en beverrattenbestrijding lijke Coördinatiecommissie Muskusrattenbestrijding heeft besloten dat de lands- door Waterschap dekkende bestrijding wordt voortgezet. De commissie vindt wel dat verder Zuiderzeeland. onderzoek noodzakelijk is, mede om te komen tot een meer ethisch verant- woorde manier van bestrijden.

76 Jaarverslag 2008

Ontwikkelen Hoogwater Rijkswaterstaat ontwikkelt de monitoringsmodule van het Hoogwater Informatie Informatie Systeem. Systeem. In 2008 is prioriteit gegeven aan de rivieren en de kust. Het is on- duidelijk of Rijkswaterstaat de module IJsselmeer in 2009 zal ontwikkelen.

Bijdrage leveren aan De provincie Flevoland heeft inbreng geleverd in het Nationaal Waterplan en de Rijksbeleid om gevolgen Deltacommissie. De rampenoefening met dijkdoorbraak heeft landelijke aan- van overstromingen te dacht gekregen. beperken.

5.6 Grondwaterbeheer

5.6.1 Wat hebben we bereikt

Voorbereiden overdracht De overdracht van grondwatertaken aan het waterschap zal per 22 december van een deel van de 2009 plaatsvinden. De vergunningverlening en handhaving voor alle - behalve de grondwatertaken aan het industriële - onttrekkingen >50.000 m3, voor onttrekkingen voor de openbare Waterschap Zuiderzee- drinkwatervoorziening en WKO-systemen komen bij het waterschap te liggen. land in 2009. Het waterschap moet in 2009 nog zijn ambitie voor de nieuwe grondwatertaak bepalen. Het waterschap kan bijvoorbeeld nieuw operationeel beleid formuleren en de grootte bepalen van de formatie die zij wil inzetten voor het grondwater- beheer.

Afspraken maken met het De dossiers zullen in 2009 worden overgedragen. In hetzelfde jaar wordt mee- waterschap over het gedaan aan de bouw van een nationaal grondwaterregister. Provincie en water- grondwatermeetnet; schap vullen het register voor Flevoland gezamenlijk. grondwaterregister en - dossiers overdragen.

Vaststellen van de maat- In de herziening van het Omgevingsplan, vastgesteld door GS op 9 december regelen die nodig zijn om 2008, zijn de doelen en de maatregelen voor grondwaterkwaliteit opgenomen. in 2015 te voldoen aan de KRW-doelstellingen voor grondwaterkwaliteit.

Beperken van grond- Het beleid om grondwateronttrekkingen uit het 3de watervoerend pakket in wateronttrekkingen uit Zuidelijk Flevoland tegen te gaan, is verduidelijkt in de Verordening voor de het 3de watervoerend Fysieke Leefomgeving: onttrekkingen anders dan voor drinkwater zijn niet pakket in Zuidelijk toegestaan. Flevoland.

77 Jaarverslag 2008

Optimale benutting van Het beleid voor warmte-koude opslag (WKO) in de herziening van het Omgevings- grondwater voor duur- plan is gebaseerd op drie uitgangspunten: zame energie a. Optimale benutting van het grondwater voor de energieopslag; b. Regulering van open (grondwateronttrekking/infiltratie) en gesloten (warmte- wisselaar) WKO-systemen; c. Inzetten op collectieve systemen en/of collectieve ontwerpen. De invoering van het beleid in 2009 en later, onder andere in een beleidsregel en gericht op bestuurlijk commitment van betrokken overheden, leidt naar het beoogde doel.

5.6.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Met het waterschap voor- Een werkgroep van provincie en waterschap heeft in de loop van 2008 proces- bereiden van de over- afspraken gemaakt, zodat eind 2009 de grondwatertaken kunnen worden over- dracht van grondwater- gedragen. Deze afspraken betreffen: taken. - grondwatermeetnet; - samenwerking grondwaterregister; - opstellen keur waarin de grondwaterregelgeving van Waterschap Zuiderzeeland wordt opgenomen.

Onderhouden en actueel De bestanden zijn geactualiseerd en onderhouden. houden grondwater- meetnet, grondwater- register en vergunningen- bestand.

KRW-doelen en –maat- De KRW-doelen en -maatregelen zijn vastgelegd in de herziening van het regelen voor grondwater- Omgevingsplan. kwaliteit opnemen in de herziening Omgevings- plan.

Concretiseren beleid voor Het grondwaterbeleid bestaat uit beleid van de provincie (opgenomen in de her- grondwaterkwaliteit en ziening van het Omgevingsplan) en beleid van het waterschap (opgenomen in de kwetsbaarheid van het herziening van het Waterbeheersplan). De grondwaterregelgeving in de Veror- grondwater en dit op- dening Fysieke Leefomgeving (VFL) is aangepast aan de komende Waterwet. nemen in de herziening Gedeputeerde Staten hebben de ontwerp-wijzigingsverordening vastgesteld. Omgevingsplan.

Voor het 3de watervoe- Vitens is onttrekt als enige grondwater uit het 3de watervoerende pakket in rende pakket in Zuidelijk Zuidelijk Flevoland. De provincie heeft negatief besloten op een aantal ont- Flevoland alleen ver- heffingsaanvragen uit de Almeerse wijk Overgooi. gunningen afgeven voor drinkwatervoorziening.

Handhaven illegale grond- Er zijn in 2008 geen nieuwe illegale grondwateronttrekkingen geconstateerd. wateronttrekkingen.

78 Jaarverslag 2008

Concretiseren beleid voor Het beleid voor warmte-koude opslag (WKO) is opgenomen in de herziening van de verdeling van grond- het Omgevingsplan. In de voorbereidingsfase zijn twee informatiebijeenkomsten watervoorraden en dit gehouden voor ambtenaren, koepelorganisaties en belangenbehartigers die te opnemen in de herziening maken hebben of krijgen met WKO in Flevoland. Omgevingsplan. De monitoringsvoorschriften voor WKO-vergunningen zijn geëvalueerd en bij- gesteld. Door personeelsgebrek is er in 2008 geen toezicht en handhaving ge- weest op WKO-systemen en zijn WKO-vergunningen buiten de wettelijke termijn afgehandeld. In 2009 is meer formatie beschikbaar en zijn deze problemen opgelost.

5.7 (Fysieke) Omgevingskwaliteit

5.7.1 Wat hebben we bereikt

Verlenen milieu- In 2008 is 84 procent van alle vergunningen en meldingen binnen de wettelijke vergunningen binnen de termijnen afgehandeld. Door de toename van het aantal aanvragen is vooral wettelijke termijn. vertraging opgetreden bij grondwatervergunningen, ontgrondingenvergunningen en -meldingen en vuurwerkontbrandingen. De aanvragers hebben hierover geen klachten, zij ontvangen de vergunning tijdig voor de uitvoering van de vergunde activiteiten. Inmiddels zijn de achterstanden ingelopen, is het proces geoptimaliseerd en is er in 2009 meer capaciteit beschikbaar.

Door toezicht en hand- Het nalevingspercentage lag in 2008 aanvankelijk op 75 procent. Na hercontrole having is er 100 procent voldeed 96 procent van de bedrijven aan de gestelde milieueisen. naleving van milieu- en natuurwetten en veror- deningen.

Opstarten 2 grondwater- De grondwatersaneringen Heijboer Biddinghuizen, Lange Nering Emmeloord en saneringen; uitvoeren van Wijk 8-12 Urk zullen starten in 2009. De sanering van de Lange Nering heeft 1 voorbereidende grond- lange tijd stilgelegen vanwege een conflict met de aannemer. De sanering van watersanering. Wijk 8-12 kon niet eerder starten vanwege een conflict met de bewoners.

Ontwikkelen en invoeren Gedeputeerde Staten zullen het beleid voor het transport van gevaarlijke stoffen Extern Veiligheidsbeleid in 2009 vaststellen waarna dit wordt ingevoerd. voor transport van Provincie, gemeenten en hulpverleningsdienst zullen in 2009 het voorstel voor gevaarlijke stoffen; een samenwerkingsverband ondertekenen. opzetten van een kennis- netwerk van provincie, gemeenten en hulp- verleningdienst.

79 Jaarverslag 2008

Verminderen aantal Het aantal geluidgehinderden is nog niet verminderd door vertraging bij de uit- geluidgehinderden bij de voering van activiteiten (zie: wat we hebben gedaan). Gooiseweg en het industrieterrein Luchthaven Lelystad.

Verlagen administratieve De administratieve en toezichtslasten zijn nog niet verlaagd door uitstel van en toezichtslasten voor inwerkingtreding van de Wabo. bedrijven door gereed te Het ingezette invoeringstraject is eind september 2008 stilgelegd. De invoering zijn voor de omgevings- van de Wabo is uitgesteld tot 1 januari 2010. Verder speelt de discussie of de vergunning (Wabo). Wabo moet worden uitgevoerd door regionale omgevingsdiensten in plaats van gemeenten en provincies.

5.7.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Verlenen van vergun- In 2008 zijn 103 vergunningen en 258 meldingen afgehandeld. In het ver- ningen op maat. gunningverleningsproces wordt rekening gehouden met de situatie van de aanvrager. Hierdoor kan het proces wat langer duren, maar is de aanvrager geholpen met een kwalitatief betere vergunning.

Transparante vergunning- Tracking & tracing van vergunningen zou op basis van de Wabo worden geregeld verlening door tracking & met de Landelijke Voorziening Omgevingsvergunning (LVO), een internet- tracing op internet. omgeving waar bedrijven hun vergunningaanvraag kunnen indienen. Gezien de onduidelijkheden over de Wabo is de invoering van de LVO stilgelegd.

Uitvoeren 15 milieueffect- Er zijn in 2008 14 m.e.r.-procedures en -beoordelingen uitgevoerd. De provincie rapportages (m.e.r.) voor heeft gereageerd op 20 m.e.r.-procedures waarvoor zij geen bevoegd gezag is. bestemmingsplannen.

Formuleren beleid voor de De Eerste Kamer heeft de RBML in december vastgesteld. De invoering van het Regelgeving Burger- en beleid, waarmee de provincie bevoegd gezag wordt voor vergunningverlening Militaire Luchthavens aan regionale luchthavens, is medio 2009 voorzien. Luchthaven Lelystad is (RBML). uitgesloten van deze regelgeving.

Voorbereiden overdracht Het nazorgdossier is aangevuld. De mogelijkheden voor aanbesteding van de van nazorg stortplaats Het nazorg zijn onderzocht. Friese Pad aan de provincie.

Toezicht en handhaving In 2008 zijn 358 van de 475 geplande controles uitgevoerd. Het begrote aantal is overeenkomstig vast- niet gehaald door gebrek aan capaciteit. Inmiddels is de handhavingscapaciteit gesteld handhavings- weer op niveau. Doordat er in 2008 meer aspectgericht en integraal is gecon- beleid. troleerd, is er toch voldoende toezicht uitgeoefend (met uitzondering van WKO- installaties).

80 Jaarverslag 2008

Milieuklachten tijdig Er zijn 268 klachten ontvangen, 38 procent had betrekking op geurhinder en afhandelen. 24 procent op geluidsoverlast door vliegverkeer. Ten opzichte van 2007 (359 klachten) is het aantal klachten gedaald. Het digitaal klachtenformulier en de Milieuklachtentelefoon zijn goed bereikbaar.

Stimuleren en waarborgen De samenwerking tussen handhavingspartners wordt gecoördineerd vanuit het doelmatige samenwerking Servicepunt Handhaving. Met de handhavingspartners is uitvoerig overleg ge- tussen provincie, ge- voerd over de Wabo en de aanbevelingen van de Commissie Mans (regionale meenten en waterschap. omgevingsdiensten).

Uitvoeren programma De (grondwater)saneringen zijn voorbereid, de uitvoering start in 2009. De bodemsanering 2005-2009 grondsanering van de locatie Houtwijk Dronten wordt uitgesteld tot 2010. Voor met nadruk op de locaties deze sanering zijn middelen beschikbaar binnen het nieuwe bodemsanerings- Heijboer Biddinghuizen, programma 2010-2014. Houtwijk Dronten en Wijk 8-12 Urk.

Beoordelen bodem- Er zijn 19 bodemsaneringen, uitgevoerd door derden, beoordeeld. saneringen door derden.

Uitvoeren provinciaal Het provinciaal uitvoeringsprogramma Externe Veiligheid 2006-2010 ligt op uitvoeringsprogramma koers. Externe Veiligheid 2006- 2010.

Realiseren geluidswal Omwonenden hebben geen behoefte aan een geluidswal. In overleg met hen langs de Gooiseweg. wordt de geluidhinder teruggebracht met behulp van stil asfalt. Dit wordt in de periode 2009-2012 aangebracht.

Realiseren geluidsmeet- De opdracht voor het meetsysteem is in 2008 verstrekt, het wordt in 2009 systeem rond Luchthaven gerealiseerd. Lelystad.

81 Jaarverslag 2008

Geluidzonebeheer rond Het zonebeheerplan, met de verdeling van de beschikbaar komende geluids- Industrieterrein Lucht- ruimte van industrielawaai, is in concept klaar. Door vertraging bij de vast- haven Lelystad. stelling van het bestemmingsplan, is de invoering van het geluidzonebeheer uitgesteld tot 2009.

Instellen bezwaren- Het ministerie van VWS heeft nog geen ontwerpaanwijzing voor de Luchthaven commissie voor ziens- Lelystad vastgesteld. De aanwijzingprocedure zal in 2009 worden voltooid. De wijzen tegen de ontwerp- instelling van de bezwarencommissie is dan ook uitgesteld tot 2009. aanwijzing Luchthaven Lelystad.

Voorbereiden van de orga- De Wabo-werkprocessen zijn beschreven, in 2009 wordt dit traject vervolgd. nisatie op de invoering Gedeputeerde Staten en de commissie Ruimte zijn geïnformeerd over de recente van de Wabo. ontwikkelingen rond de Wabo en de mogelijke gevolgen voor Flevoland.

Vaststellen Regionaal Het RSLN is vastgesteld. Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit Noord- vleugel (RSLN).

Uitvoeren van het RSLN Het eerste Flevolandse aardgastankstation bevindt zich in Lelystad en is in waaronder de aanleg van december 2008 feestelijk geopend. De bouw van het tankstation in Almere is aardgastankstations in voorbereid. Na het voltooien van de vergunningenprocedure in 2009 kan dit Almere en Lelystad en tankstation worden gerealiseerd. Er is een subsidieregeling gemaakt voor trainingen Het Nieuwe particulieren die aardgasauto’s aanschaffen. De training Het Nieuwe Rijden is Rijden. uitgevoerd.

Beschikbaar stellen van Flevoland geeft op dit moment geen invulling aan het Verdrag van Aarhus milieuinformatie aan (digitaal ontsluiten van milieu-informatie via internet). Besloten is eerst de burgers conform het technische knelpunten van digitale ontsluiting op te lossen. Vanuit de samen- Verdrag van Aarhus. leving en Brussel zijn geen klachten gekomen over het niet voldoen aan het verdrag.

82 Jaarverslag 2008

5.8 Afronding SGB-regeling

De verantwoording van de doelen en activiteiten van het programmaonderdeel SGB is te vinden onder p-MJP.

5.9 Duurzame ontwikkeling

5.9.1 Wat hebben we bereikt

Duurzame energie: zie Zie themadoelstelling 5.1.1 Duurzame energie. themadoelstelling 5.1.1.

Klimaatprogramma: zie Zie themadoelstelling 5.1.1 Duurzame energie. themadoelstelling 5.1.1.

Leren voor Duurzame Zie themadoelstelling 5.1.1 Duurzame energie. Ontwikkeling: zie thema- doelstelling 5.1.1.

Het Flevolands bedrijfs- Door het geven van prioriteit aan andere duurzaamheidsdoelstellingen (duurzame leven bewust maken van energie, Klimaat, LvDO, NFP, subsidie NMF), is in 2008 niet gewerkt aan de doel- Maatschappelijk Verant- stelling MVO. De ambities voor 2008 zijn naar beneden bijgesteld. Voor 2009 zijn woord Ondernemen de MVO-doelstellingen nog onderwerp van discussie, we zetten vooral in op de (MVO). sociale kant van het ondernemerschap.

Bevorderen duurzaam Zie themadoelstelling 5.1.1 Duurzame energie. bouwen & wonen: zie Nieuw Flevolands Peil in themadoelstelling 5.1.1.

Beperken gebruik Bij provinciale werken bestaat 40 procent van het bouwmateriaal uit gerecyclede primaire bouwgrond- secundaire grondstoffen. stoffen.

Sterke en onafhankelijke IVN Flevoland en Natuur & Milieu Flevoland hebben de dialoog met de provincie maatschappelijke organi- scherp gehouden en hebben in het maatschappelijk veld milieudoelen bereikt. saties voor natuur en NMF heeft veel tijd gestoken in het reageren op de motie om in 2009 te korten milieu (-educatie). op de subsidie. NMF heeft hierdoor minder projecten kunnen uitvoeren.

Vroegtijdig betrekken Ruimtelijke plannen worden onderworpen aan een watertoets en milieueffect- milieuaspecten bij rapportage. De tijdige inbreng van milieuaspecten bij majeure ontwikkelingen ruimtelijke plannen en vindt onder andere plaats door deelname in de projectgroep Schaalsprong ontwikkelingen. Almere.

83 Jaarverslag 2008

5.9.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Formuleren actieplan en Het actieplan en instrumentarium voor duurzame energie zijn in overleg met instrumentarium voor betrokken afdelingen en externe partners opgesteld. In het plan is de rol van de duurzame energie. provincie Flevoland uitgewerkt.

Uitwisselen kennis over MORE4NRG is goedgekeurd in het kader van Interreg IVc. Aan de startbijeenkomst monitorsystemen voor heeft de provincie Flevoland een inhoudelijke bijdrage geleverd. duurzame energie en over ervaringen in beleid; uitvoering via het Interregproject MORE4NRG (More for Energy).

Opstellen Klimaat- Op basis van activiteitenplannen en andere klimaat- en energieprojecten van de programma 2008-2011. provincie is het Uitvoeringsprogramma Klimaatbeleid 2008-2011 opgesteld. Over dit programma valt in het voorjaar van 2009 een besluit.

Mogelijk maken van de De provincie brengt diverse initiatieven voor grootschalige vergisting in beeld. vestiging van grotere bio- Wanneer een initiatief concreter wordt, kan worden ingezoomd op de moge- energieproductie- lijkheden van vestiging. eenheden op bedrijven- terreinen.

Bieden van experimen- Samen met de gemeente Lelystad bekijkt de provincie mogelijkheden om ACRRES teerruimte voor innova- (Locatie WUR – Lelystad) experimenteerruimte te bieden voor innovatieve ont- tieve ontwikkelingen op wikkelingen op het gebied van bio-energie. Deze activiteit is ingepast in het het gebied van bio- project Energierijk van het Europese programma Kansen voor West. energie.

Samen met gasbedrijven Essent en NAM onderzoeken de mogelijkheden voor het toevoegen van groen gas (lokaal en regionaal) aan het aardgasnetwerk. ACRRES doet onderzoek naar de mogelijkheden om mogelijkheden zoeken lokaal opgewekte bioaardgas in de omgeving af te zetten. voor distributie en afzet van bioaardgas (groen gas).

Subsidiëren projecten In 2008 is het programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling 2004-2007 voltooid. met middelen voor Leren Omdat de beschikking voor het programma 2008-2011 pas in december 2008 is voor Duurzame Ontwikke- ontvangen, zijn geen nieuwe subsidies verleend. ling.

Opstellen programma De provincie heeft het nieuwe uitvoeringsprogramma 2008-2011 opgesteld en Leren voor Duurzame besproken met Senter Novem. In 2009 zal dit programma verder worden Ontwikkeling 2008-2011. ingevuld.

84 Jaarverslag 2008

Creëren netwerken Maat- In 2008 is deze activiteit niet opgepakt; voor 2009 zijn de MVO-activiteiten nog schappelijk Verantwoord onderwerp van discussie. Ondernemen (MVO).

Aandacht besteden aan Tijdens het Flevopenningengala is aandacht besteed aan de duurzaamheid van de MVO tijdens het Flevo- genomineerde ondernemingen. penningengala.

Verbreiden kennis MVO. Het boekje Klimaatneutraal Ondernemen is verspreid onder belanghebbenden.

Afspraken met gemeen- Op een symposium Nieuw Flevolands Peil is gestimuleerd samenwerking te ten en bouwbedrijven zoeken op het gebied van energiebesparing. Er is aansluiting gevonden bij de over energiebesparing in Regieraad Bouw Oost-Nederland. Met deze raad zijn de mogelijkheden verkend de bouw. voor het voorbereiden van energieafspraken.

Uitvoeren pilotproject In het kader van het project Rekenen en Tekenen aan Duurzame Stedelijke Ont- Duurzaam Bouwen: wikkeling (RTDSO) is de duurzaamheidsprestatie berekend van het ontwerp voor Cascadepark Almere. Cascadepark West, het stadspark van Almere Poort. Het resultaat en de ver- beteropties zijn opgenomen in het ontwikkelingsplan. Door deze aanpak is het Cascadepark een inspirerend voorbeeld van duurzaamheid in Nederland.

Uitvoeren van projecten Door prioriteit te geven aan andere duurzaamheidsdoelstellingen (duurzame Grondstoffen Regulerend energie, klimaat, LvDO, NFP, subsidie NMF) is deze activiteit niet opgepakt. Dit Implementatie heeft geen problemen opgeleverd. In 2009 moeten de afspraken met andere Programma (GRIP). partijen die deelnemen aan het GRIP worden bijgesteld.

Toepassen van alterna- Bij werkzaamheden aan provinciale wegen en fietspaden wordt fundering- tieven voor primaire materiaal gebruikt dat voor 40 procent bestaat uit gerecyclede producten, zoals grondstoffen in provin- gebroken puin, gefreesd asfalt en gemalen beton en baksteen. ciale werken.

Subsidiëren IVN Flevoland IVN en NMF hebben een budgetsubsidie ontvangen. en NMF. De subsidie voor NMF wordt in 2009 verlaagd.

Inbrengen en ontsluiten De effecten en kansen voor het milieu in de Schaalsprong Almere zijn tijdens de milieu-informatie die van planvormingsfase in beeld gebracht. belang is voor ruimtelijke In het project bodempilot Markermeer-IJmeer zijn bodemwaarden ontwikkeld ontwikkelingen, met voor het ruimtelijk ordeningsproces speerpuntgebied Markermeer-IJmeer. specifieke aandacht voor bodem.

85 Jaarverslag 2008

5.10 Natuur- en landschapsbeleid

5.10.1 Wat hebben we bereikt

Lobby voor salderings- In samenwerking met het IPO is een enquête naar mogelijkheden voor saldering mogelijkheden. uitgevoerd. Op basis van juridisch onderzoek wordt de Europese Commissie verzocht om toestemming voor de Toekomst Markermeer-IJmeer benadering.

Garanderen duurzaam Voor het voortbestaan van soorten is bij het ministerie van LNV een uitwerking voortbestaan soorten in voor Flevoland ingediend als ‘bod’ voor de leefgebiedenbenadering. Deze uit- water- en moeras- werking bevat een longlist van in het kader van het p-MJP uit te werken maat- gebieden en akkervogels regelen. Deze uitwerking is ook te gebruiken als afwegingskader voor de PS- (waaronder grauwe motie ‘groene leefomgeving’. kiekendief).

Stimuleren natuur- De kwaliteit van de Flevolandse natuur is op verschillende wijzen bij een breed beleving publiek onder de aandacht gebracht, onder andere in een speciale aflevering van het TV-programma Nederland onder water.

Behouden en benutten Zie: wat we hebben gedaan. van de Flevolandse Landschaps- karakteristieken.

5. Mogelijkheden voor Het gebiedsplan Agrarisch Natuurbeheer is geactualiseerd. Voor de pilot agrarisch natuurbeheer agrarisch natuurbeheer voor akkervogels in het middengebied toonden agrariërs verbeteren en koppelen veel belangstelling. Samen met LNV is een nulmeting uitgevoerd die laat zien dat met soortenbeleid. de Flevolandse quota voor agrarisch natuurbeheer niet toereikend zijn. Er is aangedrongen op een meer op Flevoland toegesneden benadering.

5.10.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Onderzoeken mogelijk- Zie 5.10.1. heden lobby.

Uitwerken leefgebied- Zie 5.10.1 en p-MJP (2.4). plannen of concrete uitvoeringsprojecten.

Media benutten om Zie 5.10.1. mensen te laten profi- teren van Flevolandse natuurgebieden.

86 Jaarverslag 2008

Uitvoeren Agenda Land- De op uitvoering gerichte visie van de provincie op de gewenste versterking van schapsbeleid met pro- het Flevolandse landschap is vastgesteld met de publicatie van Fraai Flevoland. jecten p-MJP en plan- In IPO-verband is een bijdrage geleverd aan de Canon van het Nederlandse land- vorming speerpunt- schap. In deze canon zijn vijf waardevolle Flevolandse landschappen opgenomen. gebieden. Voor p-MJP-projecten wordt verwezen naar paragraaf 2.5 (p-MJP).

Uitvoeren Natura 2000. In samenwerking met het Flevo-landschap is het beheerplan Lepelaarplassen voorbereid. Gelet op het juridische eigendom van dit gebied, neemt LNV als be- voegd gezag deze activiteit over. LNV heeft de Natura 2000-aanwijzing van het Markermeer-IJmeer gepubliceerd.

Uitvoeren Ecologisch De ontwikkeling van een nieuw subsidiestelsel voor het beheer van natuur- Hoofdstructuur (EHS). gebieden is uitgesteld tot 1-1-2010. De voorbereiding is wel uitgevoerd.

Uitvoeren groene wet- Het faunabeheerplan is geactualiseerd. Het Faunafonds heeft een positief advies geving. gegeven over dit plan.

87 Jaarverslag 2008

5.11 Relatietabel andere thema’s, speerpunten en p-MJP

In onderstaande tabellen is weergegeven op welke wijze de programmaonderdelen in 2008 hebben bijgedragen aan de doelstellingen van andere thema’s, speerpunten en het p-MJP.

5.11.1 Aan welke doelstellingen van andere thema’s droeg dit programmaonderdeel bij

Verkeer van Balans mensen, Economie en Jongeren Flevolandse producten en arbeidsmarkt samenleving Thema’s diensten Alle Flevolandse jongeren beschikken in 2010 over een startkwalificatie voor de Ontsluiting arbeidsmarkt Flevoland Achterstand Aansluiting Betere niveau onderwijs- infrastructuur in voorzieningen in arbeidsmarkt Flevoland 25.000 nieuwe 2011 met 1/3

banen in 4 jaar teruggebracht Geen wachtlijst in Adequaat OV- naar 21 procent de jeugdzorg systeem, mede om ten opzichte van extra groei 2005 Doelstellingen thema’s Verhogen automobiliteit te participatie van beperken jongeren door sport en cultuur

Sluitende onderwijskolom Programmaonderdelen Algemeen waterbeleid Bescherming tegen overstromingen Grondwaterbeheer 1 (fysieke) 2 3 Omgevingskwaliteit Afronding SGB-regeling Duurzame ontwikkeling 4 Natuur en landschapsbeleid

Toelichting op directe relaties in de tabel 1. Advisering over vergunningverlening voor installaties voor warmte-koude opslag en het verdelen van de grondwatervoorraad voor een juiste toepassing van deze installaties zorgt voor energiebesparing waardoor bedrijven lagere kosten maken. 2. Met de groei van de mobiliteit nemen de emissies toe. Het overschrijden van grenswaarden voor lucht- kwaliteit kan een belemmering zijn voor ruimtelijke en infrastructurele ontwikkelingen. Samen met gemeenten heeft de provincie activiteiten ontplooid die verslechtering van luchtkwaliteit tegengaan: de training Het Nieuwe Rijden en de aanleg van een aardgastankstation in Lelystad. 3. Proactieve vergunningverlening en samenwerking bij toezicht en handhaving beperken de administratieve lasten voor bedrijven.

88 Jaarverslag 2008

4. De provincie onderhoudt netwerken met gebiedspartners en bedrijven over maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzame ontwikkeling. Investeren in duurzame innovatie versterkt de concurrentiepositie van Flevolandse bedrijven.

5.11.2 Relaties en verbanden met de speerpunten en het p-MJP

Speerpunten Oostvaar- Markermeer / p-MJP IFA Luchthaven derswold IJmeer Programmaonderdelen Algemeen waterbeleid 1 1 Bescherming tegen overstromingen Grondwaterbeheer (fysieke) 2 2 2, 3 2 3 Omgevingskwaliteit Afronding SGB-regeling Duurzame ontwikkeling 4 Natuur- en landschapsbeleid

Toelichting op directe relaties in de tabel 1. In het p-MJP zijn maatregelen opgenomen voor het oplossen van de wateropgave in het landelijk gebied. Binnen het OostvaardersWold wordt ruimte gezocht om een deel van de wateropgave van de omgeving op te vangen (waterbergingsgebied). 2. Er is geadviseerd over water- en milieuaspecten van de grote ruimtelijke ontwikkelingen. Deze ontwikke- lingen zijn getoetst aan wet- en regelgeving en het provinciale beleid voor onder andere externe veilig- heid, geluid en bodemwaarden. 3. Binnen het p-MJP is een pilotproject duurzaam bodembeheer uitgevoerd. In de ruimtelijke ontwikkeling van het Markermeer-IJmeer wordt rekening gehouden met bodemwaarden. 4. Het stadspark voor Almere Poort, Cascadepark West, is met een bijdrage van de provincie Flevoland een inspirerend voorbeeld van duurzaam bouwen in Nederland geworden.

89 Jaarverslag 2008

5.12 Totale lasten en baten thema 5

Onderstaande tabel geeft inzicht in de lasten en baten binnen het thema Duurzaamheid, klimaat, water en natuur. Het thema is echter geen autorisatieniveau, de autorisatie door Provinciale Staten vindt plaats op het niveau van de programmaonderdelen.

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 Raming 2008 Rekening 2008 primitief na wijziging 5.1 Algemeen waterbeleid Lasten 882 4.241 1.200 836 Baten 79- 3.470- 544- 131- Saldo 803 771 656 705

5.2 Bescherming tegen Lasten 835 866 866 847 overstromingen Baten - - - - Saldo 835 866 866 847

5.3 Grondwaterbeheer Lasten 850 756 756 1.102 Baten 472- 476- 476- 572- Saldo 378 279 279 529

5.4 (Fysieke) omgevingskwaliteit Lasten 7.556 6.952 7.837 6.949 Baten 1.757- 1.103- 1.987- 1.070- Saldo 5.799 5.849 5.850 5.879

5.5 Afronding SGB-regeling Lasten 735 2.961 1.784 1.691 Baten 592- 2.533- 1.560- 1.493- Saldo 143 428 224 198

5.6 Duurzame ontwikkeling Lasten 2.095 2.402 2.363 2.302 Baten 770- 957- 854- 682- Saldo 1.326 1.445 1.509 1.620

5.7 Natuur- en landschapsbeleid Lasten 11.437 12.365 17.308 9.935 Baten 9.026- 9.632- 13.348- 6.074- Saldo 2.411 2.733 3.959 3.861

5 Duurzaamheid, klimaat, water, Lasten 24.390 30.797 32.112 23.662 natuur Baten 12.695- 18.425- 18.769- 10.021- Saldo 11.695 12.372 13.343 13.640

90 Jaarverslag 2008

Saldo lasten en baten 2008

705 ; 5% 5.1 Algemeen w aterbeleid 847 ; 6% 5.2 Bescherming tegen 3.861 ; 28% 529 ; 4% overstromingen 5.3 Grondw aterbeheer

5.4 (Fysieke) omgevingskw aliteit

5.5 Afronding SGB-regeling

1.620 ; 12% 5.6 Duurzame ontw ikkeling 5.879 ; 44% 198 ; 1% 5.7 Natuur- en landschapsbeleid

5.13 Verschillenanalyse

Themaonderdeel: 5.1 Algemeen Waterbeleid De lasten zijn € 0,4 miljoen lager dan geraamd. • De p-MJP-lasten voor het doel wateropgave Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW) zijn € 0,3 miljoen lager dan geraamd. In 2008 zijn nog geen projecten vanuit de NBW-wateropgave van start gegaan. In het Omgevingsplan staat een globale, nog onvoldoende uitgewerkte wateropgave. Het waterschap heeft deze uitwerking verzorgd en weergegeven in het rapport Koersbepaling NBW. Dit onderzoek vormt de basis voor partiële herziening van het Omgevingsplan. In deze herziening staat hoe met de wateropgave moet worden omgegaan. De grootste opgave ligt in de Noordoostpolder. De provincie geeft de kaders aan, het water- schap is leidend voor de technische oplossingen. De provincie is aan zet als er ook sprake is van functie- verandering. Vanaf 2009 zullen de wateropgaveprojecten p-MJP van start gaan. • De lasten voor Rijn-Midden zijn € 70.000 lager doordat de inventarisatiefase Regionaal Bestuurlijk Overleg (RBO) Rijn-Midden goedkoper is uitgevallen. Het resterende door derden beschikbaar gestelde bedrag van € 55.000 blijft beschikbaar voor 2009. Dit geld is bestemd voor het uitvoeren van onderzoeken en kennis- uitwisseling in het kader van het samenwerkingsverband Rijn-Midden. De activiteiten voor Nederland Leeft met Water zijn € 15.000 goedkoper uitgevallen.

De baten zijn € 0,4 miljoen lager dan geraamd. • De p-MJP-baten voor het doel NBW-wateropgave zijn € 0,3 miljoen lager dan geraamd. Omdat er nog geen projecten vanuit de NBW-wateropgave van start zijn gegaan, zijn er ook geen inkomsten gegenereerd. • De baten voor Rijn-Midden zijn € 70.000 lager. De van drie provincies, drie waterschappen en Rijks- waterstaat ontvangen bijdragen van in totaal € 55.000 (bestemd voor onderzoeken en kennisuitwisseling Rijn-Midden) worden als overlopende passiva overgeheveld naar 2009. De bijdrage van het ministerie van VWS voor Nederland Leeft met Water is € 15.000 lager dan geraamd vanwege lager uitgevallen kosten.

Themaonderdeel: 5.3 Grondwaterbeheer De lasten zijn € 0,3 miljoen hoger dan geraamd. • De apparaatslasten zijn € 0,25 miljoen hoger. Er is meer formatie aan dit programmaonderdeel toe- gerekend in verband met beleidsformulering, vergunningverlening en handhaving van WKO-systemen en overleg met het waterschap over de taakopdracht. • De lasten voor onderzoek grondwaterbeheer zijn € 70.000 lager. In 2008 zijn minder onderzoeken door externen uitgevoerd. De focus lag op de ontwikkeling van WKO-beleid en overleg met het waterschap. Hiervoor is eigen personeel ingezet.

91 Jaarverslag 2008

• De dotatie aan de voorziening grondwaterbeheer is € 0,1 miljoen hoger. Er is € 90.000 meer grondwater- heffing ontvangen en € 35.000 minder ten laste van de heffing uitgegeven (50 procent van de kosten voor onderzoek). Deze middelen worden toegevoegd aan de voorziening.

De baten zijn € 0,1 miljoen hoger dan geraamd. • De baten uit grondwaterheffing zijn € 0,1 miljoen hoger. Vitens heeft 33,1 miljoen m3 grondwater ont- trokken terwijl in de raming was uitgegaan van 27,8 miljoen m3. Naast een stijging van de drinkwatervraag door groei van de bevolking en industrie binnen Flevoland, wordt er meer drinkwater geleverd aan het oude land (met name Utrecht en Gelderland).

Themaonderdeel: 5.4 (Fysieke) omgevingskwaliteit De lasten zijn € 0,9 miljoen lager dan geraamd. • De lasten voor luchtkwaliteit zijn € 235.000 lager. Het tankstation in Almere is nog niet gerealiseerd en er is nog geen gebruik gemaakt van de subsidieregeling voor aardgasauto’s. De resterende door het ministerie van VROM beschikbaar gestelde middelen voor het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) 2007-2011 blijven beschikbaar voor 2009. • De lasten voor bodemsanering zijn € 505.000 lager. De opdrachtverlening voor de grondwatersanering van de locatie Heyboer Biddinghuizen heeft niet in 2008, maar in januari 2009 heeft plaatsgevonden. De sanering van de locatie Lange Nering Emmeloord heeft lange tijd stilgelegen, maar loopt inmiddels weer. De resterende door het ministerie van VROM beschikbaar gestelde middelen voor het bodemsanerings- programma 2005-2009 blijven beschikbaar voor 2009. • De lasten voor externe veiligheid zijn € 87.000 lager. De kosten voor de visie Externe Veiligheid (hoe om te gaan met groepsrisico) en voor het samenwerkingsverband zullen pas in 2009 worden gemaakt. De resterende door het ministerie van VROM voor het Provinciaal Uitvoeringsprogramma Externe Veiligheid 2006-2009 beschikbaar gestelde middelen blijven beschikbaar voor 2009. • Voor het doel bodemkwaliteit zijn in 2008 geen concrete projecten ingediend. De p-MJP-lasten zijn hierdoor € 40.000 lager dan geraamd.

De baten zijn 0,9 miljoen lager dan geraamd. • De baten voor luchtkwaliteit zijn € 235.000 lager doordat ook de lasten in 2008 lager zijn. Zoals bij de lasten is vermeld, blijven deze middelen beschikbaar voor 2009. • De baten voor bodemsanering zijn € 505.000 lager doordat ook de lasten in 2008 lager zijn. Zoals bij de lasten is vermeld, blijven deze middelen beschikbaar voor 2009. • De baten voor externe veiligheid zijn € 87.000 lager doordat ook de lasten in 2008 lager zijn. Zoals bij de lasten is vermeld, blijven deze middelen beschikbaar voor 2009. • Aangezien er nog geen projecten voor bodemkwaliteit van start zijn gegaan, zijn er ook geen inkomsten gegenereerd. De p-MJP-baten zijn hierdoor € 40.000 lager dan geraamd.

Themaonderdeel: 5.5 Afronding SGB-regeling De lasten zijn 0,1 miljoen lager dan geraamd. • De apparaatslasten zijn € 70.000 lager. De formatie voor afronding van de SGB-regeling is ingezet voor gebiedscoördinatie p-MJP. De personele inzet voor afronding van de laatste subsidies is dermate klein dat deze niet is toegerekend aan het programmaonderdeel afronding SGB-regeling. • De p-MJP-lasten voor het doel inrichting bestrijding verdroging zijn € 0,1 miljoen lager dan geraamd. DLG verzorgt voor de provincie de afwikkeling van SGB-projecten. De verwachting was dat er meer projecten in 2008 zouden worden afgehandeld. Dit is niet gelukt, de kosten zullen in 2009 worden gemaakt. • De p-MJP-lasten voor het doel ontwikkeling herstellen beplanting wegen/erven/dorpen en bedrijven zijn € 0,1 miljoen lager dan geraamd omdat er onvoldoende projecten beschikt zijn. Twee aanvragen zaten eind 2008 nog in de aanvraagprocedure. • De p-MJP-lasten voor het doel kleinschalige economische versterking zijn € 0,2 miljoen hoger dan geraamd. Oorzaak is vooral het project Vlindervallei Luttelgeest. Dit project is naar aanleiding van een bezwaarprocedure alsnog goedgekeurd, maar er was toen niet meer voldoende budget voorhanden. De komende jaren is er wel geld voor.

De baten zijn 0,1 miljoen lager dan geraamd. • De rijksbijdrage SGB-regeling is € 0,12 miljoen lager. De gemaakte kosten worden pas na voltooiing van de projecten gedeclareerd bij DLG. Het verschil tussen lasten en baten wordt verrekend met de reserve SGB. Aan deze reserve wordt in 2008 € 0,12 miljoen onttrokken.

92 Jaarverslag 2008

• De p-MJP-baten vanuit het Rijk zijn € 0,13 miljoen lager dan geraamd. De realisatie van het doel inrichting bestrijding verdroging is lager uitgevallen. • De p-MJP-baten voor het doel kleinschalige economische versterking zijn ongeveer € 200.000 hoger dan geraamd. Oorzaak zijn vooral de niet begrote eigen bijdragen van de uitvoerder van de projecten Vlindervallei en Van Flevolandse Bodem.

Themaonderdeel: 5.6 Duurzame ontwikkeling De lasten zijn 0,1 miljoen lager dan geraamd. • De apparaatslasten van dit programmaonderdeel zijn € 0,1 miljoen hoger. Oorzaak is vooral de toename van apparaatslasten zoals toegelicht bij het onderdeel bedrijfsvoering. • De lasten voor Leren voor Duurzame Ontwikkeling zijn € 0,16 miljoen lager. De beschikking van het ministerie van LNV voor het programma 2008-2011 is pas eind december 2008 ontvangen. Hierdoor konden er in 2008 geen uitgaven plaatsvinden. Door een hogere cofinanciering van gebiedspartners voor projecten uit het programma 2004-2007 (voltooid in 2008), zijn de kosten voor de provincie lager uitgevallen. De resterende door het ministerie van LNV beschikbaar gestelde middelen voor het programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling 2008-2011 en de benodigde provinciale cofinanciering blijven beschikbaar voor 2009.

De baten zijn € 0,2 miljoen lager dan geraamd. • De baten voor Leren voor Duurzame Ontwikkeling zijn € 0,16 miljoen lager doordat de lasten lager zijn uitgevallen. Zoals bij de lasten is vermeld, blijven deze middelen beschikbaar voor 2009.

Themaonderdeel: 5.7 Natuur- en landschapsbeleid De lasten zijn € 7,4 miljoen lager dan geraamd. • De p-MJP-lasten voor het Groenfonds, € 0,13 miljoen, zijn abusievelijk niet begroot in 2008 (wel in toekomstige jaren). • De p-MJP-lasten voor het doel verwerven robuuste verbinding zijn € 6,4 miljoen lager dan geraamd. Dit bedrag was bestemd voor een grondaankoop in het OostvaardersWold. Deze transactie heeft niet in 2008 plaatsgevonden, maar begin 2009. • De p-MJP-lasten voor het doel inrichting nieuwe EHS zijn € 0,1 miljoen lager dan geraamd. Oorzaak zijn de inrichtingsactiviteiten die DLG voor de provincie uitvoert. Deze projecten hebben vertraging opgelopen en zullen deels in 2009 worden voltooid. • De p-MJP-lasten voor het doel realiseren maatregelen soortenbeleid zijn € 0,3 miljoen lager dan geraamd. Voor twee begrote projecten, Infocentrum Hulkesteinse bos en Versterken Robuust Moeras, is nog geen aanvraag ingediend. • De p-MJP-lasten voor het programmabeheer zijn € 0,3 miljoen lager dan geraamd. De Dienst Regelingen (DR) voert deze subsidieprojecten voor de provincie uit. Het betreft meerjarige subsidiebeschikkingen waardoor het lastig is in te schatten wat op welk boekjaar drukt. De provincie is afhankelijk van het indienen van projecten, maar ook van de doorlooptijd bij DR. • De lasten voor de opvang van overwinterende ganzen zijn € 0,3 miljoen lager dan geraamd. Deze regeling wordt buiten de provincie om uitgevoerd. Er vinden geen betalingen en ontvangsten plaats. • De apparaatskosten van het product natuur- en landschapsbeleid zijn € 0,6 miljoen lager dan geraamd. Op rekeningbasis is aan het product natuur- en landschapsbeleid 5 fte minder toegerekend dan geraamd. Oorzaak is de overdracht van de handhavingsactiviteiten naar de afdeling Milieu en Water en de inzet voor de speerpunten die was geraamd op natuur- en landschapsbeleid. • De apparaatskosten voor het OostvaardersWold zijn ogenschijnlijk € 1 miljoen hoger dan geraamd. Dit is technisch van aard: op begrotingsbasis zijn de apparaatslasten toegerekend aan het onderdeel omgevings- plan en op rekeningbasis aan het OostvaardersWold. Ook is de formatieve wijziging uit de voorjaarsnota niet verwerkt in de begroting na wijziging, maar wel in de jaarrekening. Zie ook de toelichting op het onderdeel Omgevingsplan. • De proceslasten voor het OostvaardersWold zijn € 0,5 miljoen lager dan geraamd. Er is sprake van een verschuiving van de uitvoering van werkzaamheden naar 2009, zoals voor de structuurvisie.

93 Jaarverslag 2008

De belangrijkste posten zijn: Structuurvisie (lay-out, vormgeving, druk), communicatie, DVD, € 165.000 uitwerking inrichtingenschets en aanvullingen plan-MER Diverse (aanvullende) onderzoeken voor recreatie, infrastructuur en € 230.000 ecopassages, archeologie, natuur en grondverzet/ ontgrondingen, onderzoek en monitoring water en regionale economie. Restant onvoorzien, restant grondbeleid en diversen € 120.000

De baten zijn € 7,3 miljoen lager dan geraamd. • De p-MJP-baten zijn € 7 miljoen lager doordat er minder lasten zijn voor de doelen verwerven robuuste verbinding, realiseren maatregelen soortenbeleid en het programmabeheer. Zoals bij de lasten is vermeld, blijven deze middelen beschikbaar voor 2009. De baten voor de opvang van overwinterende ganzen zijn € 0,3 miljoen lager dan geraamd. Zie toelichting onder de lasten.

94 Jaarverslag 2008

6 Bestuur en algemene dekkingsmiddelen

Activiteiten die niet passen binnen de vijf thema’s van het Hoofdlijnenakkoord zijn in dit hoofdstuk als een ‘zesde thema’ gepresenteerd.

6.1 Inhoud en reikwijdte van het thema Dit hoofdstuk omvat de programmaonderdelen bestuur, openbare orde en veiligheid, Omgevingsplan, algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en stelposten. Daarnaast zijn, in hoofdlijnen, de mutaties in de reserves be- schreven.

6.2 De focus 2008 uit het Hoofdlijnenakkoord

6.2.1 Invloed en sturing Provinciale Staten

Andere opzet Door de matrixstructuur is de programmabegroting 2008 anders van inhoud en (programma)begroting. vorm dan de voorgaande programmabegrotingen. De relaties tussen de doelen binnen de thema’s enerzijds en de projecten anderzijds zijn transparant gemaakt.

Regelmatiger, soms meer In 2008 is een werkgroep van Statenleden ingesteld die zich met vernieuwende informeel overleg met de werkvormen bezighoudt. Deze werkgroep formuleert voorstellen voor Provinciale leden van Provinciale Staten. Staten.

Onderzoeken en eventueel Alle commissievergaderingen vinden nu op dezelfde dag plaats. aanpassen vormgeving (commissie)vergaderdagen.

6.2.2 Transparante en zichtbare provincie

Inwoners, medevorm- Eind 2008 is een imago-onderzoek gestart dat een beeld moet geven van de gevers van de provincie, daadwerkelijke zichtbaarheid en beeldvorming van de provincie bij externe meer en intensiever be- partijen. Er zijn ook vragen opgenomen over onze communicatie-uitingen. De trekken bij het bepalen resultaten van het onderzoek worden in februari 2009 verwacht en zullen dienen resultaten. als nulmeting. Het imago-onderzoek zal elke twee jaar worden herhaald.

Meer gebruik maken van Digitale media spellen een steeds grotere rol in de communicatie met inwoners. digitale mogelijkheden, Deze media maken het mogelijk informatie op alle momenten op maat aan te zoals het internet en bieden en direct en snel met individuele inwoners en groepen in contact te digitale nieuwsbrieven treden. Het huidige digitale panel Flevosense gaat één op één over in het voor specifieke doel- Flevopanel. Dit betekent dat er een provinciebreed panel is dat wordt verrijkt groepen (waaronder met zogenaamde burgerschapsstijlen waarmee specifieke doelgroepen kunnen jongeren). worden onderscheiden. Dit kan aanknopingspunten bieden voor gerichte communicatie met deze doelgroepen.

95 Jaarverslag 2008

De provincie heeft in 2008 een begin gemaakt met de vernieuwing van haar digi- tale media waarbij optimaal gebruik wordt gemaakt van de nieuwste technische mogelijkheden. Ook is de navigatiestructuur aanmerkelijk verbeterd waardoor gebruikers makkelijker en sneller kunnen vinden wat ze zoeken. In samenspraak met de deelnemende partijen wordt de Flevoportal geïntegreerd in de nieuwe website. Naar verwachting gaat deze site in het eerste kwartaal van 2009 de lucht in. Er is een start gemaakt met de ontwikkeling van het Flevoland Panel waarmee Gedeputeerde en Provinciale Staten peilingen kunnen uitvoeren onder de inwoners.

In 2008 zijn alle gedeputeerden begonnen met 'het weekjournaal'. In dit digitale journaal doen zij verslag geven van hun belevenissen, ervaringen en visies. Hierdoor krijgen inwoners meer inzicht in hun werk. De ontwikkeling van digitale nieuwsbrieven is eind 2008 gestart, dit krijgt in 2009 zijn beslag.

6.2.3 Omslag beleid naar uitvoering

Bestuursopdrachten van Er is een matrixorganisatie opgebouwd die verder wordt ontwikkeld. Naast de het college aan de lijn- en stafafdelingen zijn programmamanagers en projectleiders actief. Er is directie die duidelijk een programma voor organisatieontwikkeling opgesteld met de titel Van een maken wat wel én wat organisatie van professionals naar een professionele organisatie. niet wordt gevraagd van de organisatie; scherpte in de verhouding tussen resultaten en middelen.

6.2.4 Gebiedsontwikkeling

Opstellen nota grond- Eind 2008 is de nota Grondbeleid ambtelijk gereed gekomen. Onderzocht wordt beleid die per project de wat grondbeleid betekent voor de ambtelijke en administratieve organisatie. De uitvoering vormgeeft, in nota Grondbeleid zal in 2009, samen met het organisatievoorstel en de voor- samenwerking met gestelde procedures (AO’s), ter besluitvorming aan GS en PS worden aan- Domeinen, DLG en private geboden. Zie verder de in deze jaarrekening opgenomen Paragraaf Grondbeleid. partners.

6.2.5 Dmitrov

Opstellen Terugblik 2008 GS hebben in november 2008 Dmitrov Terugblik 2008 en Vooruitblik 2009 vast- en Vooruitblik 2009 gesteld. De commissie Bestuur behandelt dit beleidsdocument in februari 2009. Dmitrov. Volgen bestuur- Hoogtepunten in 2008 waren 20 missies over en weer, Dmitrov netwerk- lijke afspraken en hier- bijeenkomst, kennismakingsbezoek commissie Bestuur, Company College, Apollo over rapporteren. Summer Academy en Rusland tournee, Rotary ontvangt studenten Dubna Universiteit, afscheid van de heer Jager, MATRA-subsidie van € 70.000 euro voor uitwisselingsproject PS met Dmitrov Doema. Overige activiteiten: 7 nieuws- brieven en website, schenking van € 1.500 aan de Yachromksky Correction School (mede dankzij Domicus Savio Harderwijk) en een expositie Russische kunstenaars in Almere-Haven.

96 Jaarverslag 2008

Flevolandse partner- Er is een schenkingsovereenkomst van € 15.000 opgesteld voor de Triade-donatie organisaties ondersteunen aan Eiland van Hoop. Er is bemiddeld in de visumaanvragen voor China en en nieuwe initiatieven Rusland (Omroep Flevoland voor de Volvo Classic-rally Bant-Beijing en met Meet beoordelen. & Greet in Dmitrov). Het Apollo Ensemble heeft een tournee gemaakt in Rusland. Er zijn 6 officiële uitnodigingen opgesteld voor partnerorganisaties. Ook zijn er diverse kansrijke projecten gesignaleerd, beoordeeld en na overleg met partner- organisaties opgenomen in de Vooruitblik 2009.

Circa 15 missies over en In 2008 zijn er 20 missies uitgevoerd (10 inkomend en 10 uitgaand), waaronder weer; ondersteunen het afscheidsbezoek van de heer Jager en het werkbezoek van de commissie samenwerking tussen Bestuur. Tijdens het werkbezoek zijn diverse samenwerkingsprojecten bezocht, non-profit instellingen. is het memorandum voor samenwerking 2008-2011 ondertekend en vond een informatieve werkconferentie plaats met Russische projectleiders. Ook is een bestuurlijke conferentie gehouden met vertegenwoordigers van de Doema.

De ambtelijke inzet In 2008 is de ambtelijke inzet provinciebreed 1,0 fte geweest. voortzetten op het bestaande niveau (provinciebreed 1,0 fte.)

6.2.6 Samenwerking Randstadverband

Bijdragen aan opstellen Het Rijk en diverse regionale partners hebben in 2007 het Programma Randstad Urgentieprogramma voor Urgent opgesteld. Voor Flevoland zijn met name de volgende projecten van de Randstad. groot belang: Weguitbreiding Schiphol-Amsterdam-Almere, de Planstudie Openbaar Vervoer Schiphol–Amsterdam–Almere–Lelystad ( OV-SAAL), project Ontwikkelingsmogelijkheden lange termijn Schiphol en de luchthaven Lelystad, Toekomstagenda Markermeer-IJmeer en Schaalsprong Almere 2030. Het voor Flevoland ook relevante project Randstadagenda 2040 is in 2008 voltooid. De Randstadagenda wordt nader uitgewerkt in een Verkenning Randstad Sleutel- projecten en een aantal uitvoeringsallianties.

97 Jaarverslag 2008

6.3 Bestuur

6.3.1 Wat hebben we bereikt

Terugdringen van het Zie thema Samenleving. tekort aan Flevolandse voorzieningen.

Zelfstandig en in samen- De Flevolandse beleidsbeïnvloeding in Brussel verloopt langs drie hoofdlijnen: werking met andere pro- A. In interprovinciaal verband via het Huis van de Nederlandse provincies. In vincies de (inter)provin- 2008 speelden de volgende lobbydossiers. ciale belangen op Multi-sectorale lobby- en beleidsontwikkeldossiers: Europees gebied in - Toekomst regionaal beleid 2013+ Brussel behartigen. - Herziening EU-begroting 2013+ - Herziening EU-landbouwbeleid (Health Check) - Klimaat en energie - Territoriale Cohesie 2013+ Sectorale wetgevingsdossiers: - Herziening staatssteun - Luchtkwaliteit - Duurzame industriepolitiek - Bodemrichtlijn - Prioritaire stoffen (uitwerking Kaderrichtlijn Water) - Afvalpreventie en recycling - Procedures concessieverlening Monitoringdossiers: - Biodiversiteit - Stedelijk vervoer - Lissabonstrategie - Betere EU-regelgeving - Vogel- en habitatrichtlijn - Groen transportpakket - Actieprogramma binnenvaart - Diensten van algemeen belang - Europese onderzoeksruimte - Milieueffectenrapportages Dossiers voor sommige provincies: - Maritiem beleid - Visserij - Opslag kernafval - Muskusratten (humane vallen)

Zie de kwartaalrapportages aan het algemeen bestuur van het IPO, in casu het IPO Bestuurlijk Platform Europa (voor multisectorale dossiers) of de betref- fende IPO Brede Overleg- en Adviesgroep (sectordossiers). Voor terug- koppeling over monitoringdossiers en dossiers voor minder dan 12 provincies, zie de jaarlijkse terugblik aan IPO BPE (verwacht februari 2009). Nieuwtjes over alle dossiers staan in de wekelijkse digitale nieuwsbrief Europese Ster.

98 Jaarverslag 2008

B. Met de vier randstedelijke provincies voerde Flevoland lobby op de thema’s: - Klimaatadaptatie - Luchtkwaliteit en duurzame mobiliteit - Natuur in relatie tot ruimtelijke ordening - Territoriale cohesie - Netwerk van Peri-urbane regio’s (PURPLE): stad-land - Lisbon Regions Netwerk: economie en innovatie Terugkoppeling is halfjaarlijks in het Randstad P4 Europa portefeuillehoudersoverleg.

C. Voor Flevoland autonoom lag de nadruk in 2008 op: 1. Bestuurlijke lobby in het Comité van de Regio’s: bevorderen gebruikmaken nieuwe EU-subsidies in de organisatie. 2. Profilering Flevoland tijdens Open Days 3. Markermeer-Ijmeer Terugkoppeling via interne nieuwsbrief.

In het najaar 2008 is de interne ambtelijke capaciteit voor Europa uitgebreid.

Waarborgen bescherming Zowel op ambtelijk als bestuurlijk niveau heeft de kwaliteit van de besluit- rechten en belangen van vorming blijvend de aandacht. Bij zeer complexe en/of gevoelige dossiers – zoals derden voor zover het de OostvaardersWold – wordt bij afwezigheid van de benodigde expertise extern provincie betreft, zich advies ingewonnen. Tweemaal per jaar gaat de organisatie met een steekproef uitend in besluitvorming na of genomen inkoop- en subsidiebesluiten op rechtmatige wijze tot stand zijn die is opgewassen tegen gekomen. De directie krijgt een rapport van deze controle. Zo nodig neemt zij bezwaar en beroeps- maatregelen om de besluitvorming over deze zaken te verbeteren. procedures. Bij verplichte procesvertegenwoordiging behartigt de advocaat in dienst- betrekking de belangen van de provincie.

Bevorderen van een Het financieel toezicht is op adequate wijze uitgevoerd op basis van het nieuw gezond en evenwichtig beleidskader Zichtbaar Toezicht. De ‘diepte’ van het financieel toezicht is be- financieel beleid bij paald door de mate waarin soliditeit van de financiële positie van de gemeente gemeenten, waterschap wordt verondersteld. Deze gedifferentieerde aanpak zal het komende jaar verder en gemeenschappelijke worden uitgewerkt. regelingen in de pro- De gemeente Urk is onder preventief toezicht gesteld vanwege de financiële vincie. problematiek door bodemverzakkingen. De overige gemeenten vielen onder het regulier repressief financieel toezicht.

Een organisatie zijn die De organisatie maakt stappen vooruit en is zich steeds meer bewust van ketens denkt in termen van en samenwerking. De managementsturing volgens het concept van verbinden ketens en samenwerking, draagt hieraan bij. In 2009 werkt de organisatie verder aan het ontwikkelen van die klantbewust en een dienstverleningsconcept waarmee het klantgericht- en omgevingsbewustzijn omgevingsbewust in- wordt geconcretiseerd. De provincie Flevoland loopt met haar Bedrijfs- vulling geeft aan de informatieplan (BIP) voorop in de ontwikkeling van digitale voorzieningen. In regierol van de provincie. 2009 wordt het BIP verder uitgerold. Er zijn goede digitale Eind 2008 is het Nationaal Uitvoeringsprogramma betere Dienstverlening en basisvoorzieningen die e-overheid (NUP) ondertekend. Aan de hand van het NUP is vastgesteld waar de ook voldoen aan wette- prioriteiten liggen voor betere digitale dienstverlening aan burgers en bedrijven. lijke verplichtingen.

Afhandelen en adviseren Het afhandelen van bezwaren en verzoeken om goedkeuring, evenals adviseren bezwaren conform wette- over besluitvorming van andere overheidslichamen, heeft plaatsgevonden con- lijke bepalingen. form de wettelijke bepalingen.

99 Jaarverslag 2008

6.3.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Voorbereiden van en Flevoland heeft in 2008 capaciteit geleverd aan het IPO en Huis van de adviseren bestuurlijk Nederlandse Provincies over: bodemrichtlijn, biodiversiteit, vogel- en habitat- overleg over: richtlijn, territoriale cohesie, mede-organisatie HNP seminar over interne markt, • Beïnvloeden van betere regelgeving. In haar netwerk met 31 Europese regio’s heeft Flevoland Europees beleid gewerkt aan een voorstel ter vereenvoudiging van de uitvoering van structuur- • Subsidies verwerven fondsen. Dit voorstel is in december 2008 besproken met de Europese Commissie. • Samenwerking met Door de kredietcrisis heeft de Raad van Ministers een aantal van de door ons andere regio’s voorgestelde maatregelen versneld vastgesteld. • Profilering van Ook in het Comité van de Regio’s is ingezet op verdere administratieve lasten- Flevoland verlichting en betere toegang tot EU-financiering (vooral midden- en klein- • Profilering van de bedrijf). Een aantal aanbevelingen uit het advies Dijksma zijn inmiddels terug te Randstad vinden in het Europese beleidsplan Small business act.

Flevoland verzorgt het secretariaat van de EU-samenwerking van de P4 en neemt het voortouw bij de lobbydossiers territoriale cohesie en natuur en ruimtelijke ordening. Belangrijk lobbydoel was het verkrijgen van instemming van de Europese Commissie voor onze aanpak van toetsing voor het Toekomstperspectief Markermeer-Ijmeer. De Europese Commissie toont zich gevoelig voor onze argumenten. Wij hopen dan ook op een positief standpunt.

Voor het stimuleren van deelname aan EU-subsidies zijn: • Een EU-subsidielijst gemaakt en intern verspreid; • Bestuursondersteuners geïnformeerd over mogelijk relevante programma’s en internationale partners.

Tijdens de Open Days 2008 heeft Flevoland zich in de Europese netwerken gepositioneerd als voorbeeldregio voor windenergie. Samen met slechts twee andere Europese regio’s is Flevoland door de Europese Commissie uitgenodigd als spreker bij de viering in Brussel van 20 jaar Cohesiebeleid.

Uitoefenen van wettelijk De begrotingen van de gemeenten en gemeenschappelijke regelingen zijn tijdig toezicht op de lagere beoordeeld. Vóór 31 december zijn besluiten genomen over het toezichtregime. overheden in de provin- cie, waarbij het realise- De gedeputeerde, belast met het financieel toezicht, heeft waar nodig bestuur- ren van een duurzaam lijk overleg gevoerd met de gemeenten over punten die mogelijk de soliditeit (financieel) evenwicht van de begrotingspositie kunnen aantasten. Dit overleg vond in het bijzonder geldt als criterium voor plaats met Almere (schaalsprong) en Urk (verzakkingproblematiek). het bepalen van het financiële toezicht- In 2008 is invulling gegeven aan het treasurytoezicht. Door landelijke ont- regime. wikkelingen kregen de bij de gemeenten uitgezette gelden specifiek aandacht. De Flevolandse gemeenten hebben rechtmatig gehandeld. Ook zijn er geen verliezen ontstaan door het op Ijslandse banken zetten van publiek geld.

Het preventief toezicht op de begroting van Urk is door monitoring van de financiële positie en afzonderlijke goedkeuring van begrotingswijzigingen uitgevoerd. Over de besteding van ICL-gelden (Inderdepartementale Commissie Lelystad) voor het excessieve onderhoud van deze stad is gerapporteerd aan de minister van BZK. Het nieuw beleidskader Zichtbaar Toezicht is in 2008 ingevoerd.

100 Jaarverslag 2008

De Begroting 2008 en Jaarrekening 2007 van het Waterschap Zuiderzeeland zijn beoordeeld en van een reactie voorzien. Er is vooral aandacht gevraagd voor de omvang van de post dubieuze debiteuren. Met het waterschap Zuiderzeeland is afgesproken twee keer per jaar financieel overleg te voeren om eerder adequaat financieel toezicht te kunnen uitoefenen.

Met het waterschaps- Het gewijzigde Reglement voor Waterschap Zuiderzeeland is in 2008 aangepast reglement kaders stellen aan de herziene Waterschapswet. Provinciale Staten van Flevoland, Fryslân en voor de taakuitoefening Overijssel hebben het vastgesteld. De provincie Flevoland heeft dit reglement van het waterschap waar- opgesteld, de inspraakprocedure begeleid, besluitvorming laten plaatsvinden en door de provincie verant- de communicatie verzorgd. woording draagt voor het vormgeven van deze orga- nisatie.

Aanpassen Reglement Met het waterschap zijn op ambtelijk en bestuurlijk niveau voorbereidingen Waterschap Zuiderzee- getroffen om in te spelen op de nieuwe verhoudingen zoals die zijn vastgelegd in land in verband met de Waterwet. wijziging Waterschaps- wet.

Zorgen voor besluit- De provincie heeft 25 beslissingen op bezwaren genomen, de begrotingen van de vorming die is op- zes gemeenten – met repressief (5) of preventief (1) toezicht – en de vier samen- gewassen tegen bezwaar- werkingsverbanden goedgekeurd en 121 gemeentelijke ruimtelijke plannen en beroepsprocedures. getoetst op rechtmatigheid en op consistentie met provinciaal en rijksbeleid. Aan 7 plannen is (gedeeltelijk) goedkeuring onthouden.

In 2008 is besloten meer aandacht te besteden aan mediation. Op 1 januari 2009 gaat het pilotproject Mediation van start, voorlopig voor de duur van een jaar. De mediation richt zich vooralsnog op bezwaarschriften voor subsidie- beschikkingen van de afdeling Jeugd, Samenleving en Cultuur (JSC). Na afloop van het proefjaar zal een evaluatie plaatsvinden.

6.4 Openbare orde en veiligheid

6.4.1 Wat hebben we bereikt

Alle gemeenten beschik- In 2008 is niet getoetst of de gemeenten beschikken over actuele rampenplannen ken over actuele rampen- en rampenbestrijdingsplannen die minimaal aan de wettelijke eisen en vast- plannen en rampen- gestelde toetsingscriteria voldoen. Wel is geconstateerd dat gemeenten hun bestrijdingsplannen, die eigen rampenplan naar aanleiding van de landelijke wateroefening (Taskforce minimaal aan de wette- Management Overstromingen, oefening Waterbassin op 5 november 2008) op lijke eisen en vast- onderdelen hebben geactualiseerd. De Wet op de veiligheidsregio’s (waar- gestelde toetsingscriteria schijnlijk op 1-1-2010 van kracht) zal uitsluitsel geven hoe en wanneer de nieuwe voldoen. planvormen, zoals het regionaal crisisplan, zullen worden getoetst.

101 Jaarverslag 2008

De Veiligheidsregio Volgens de huidige wetgeving toetst het college van Gedeputeerde Staten ge- Flevoland i.o. beschikt noemde plannen tenminste eenmaal in de vier jaar. In 2008 heeft een dergelijke over een actueel regio- toetsing niet plaatsgevonden. De Wet op de veiligheidsregio’s (waarschijnlijk op naal beheersplan rampen- 1-1-2010 van kracht) zal uitsluitsel geven hoe en wanneer de nieuwe plan- bestrijding, organisatie- vormen, zoals het regionaal crisisplan, zullen worden getoetst. plannen van Genees- kundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen (GHOR) en een regionale brandweer die voldoen aan de wettelijke eisen en vastgestelde toetsings- criteria.

Waterschap Zuiderzee- In 2008 hebben Gedeputeerde Staten de calamiteitenplannen van de water- land en Rijkswaterstaat beheerders niet getoetst. Wel is geconstateerd dat de waterbeheerders hun IJsselmeergebied beschik- eigen calamiteitenplannen naar aanleiding van de landelijke oefening Water- ken over actuele calami- bassin op onderdelen hebben geactualiseerd. De nieuwe Waterstaatswet zal teitenplannen die voldoen uitsluitsel geven hoe en wanneer de calamiteitenplannen zullen worden getoetst. aan de wettelijke eisen en vastgestelde toetsings- criteria.

Een direct beschikbaar en Het PCC is in 2008 verder geoptimaliseerd. De communicatiehulpmiddelen zijn functionerend Provinciaal verbeterd en er is nieuw kaartmateriaal aangeschaft. Het PCP is eind 2007 her- Coördinatiecentrum (PCC) zien en weer actueel. De nieuwe Wet veiligheidsregio’s zal tot herziening van de en een actueel Provin- provinciale planvorming leiden. In 2008 heeft het opleiden en oefenen de nodige ciaal Coördinatieplan aandacht gekregen. Er waren twee bestuurlijke oefeningen, waarvan één (PCP); een volgens een multidisciplinair: tijdens de landelijke oefening Waterbassin oefenden naast het meerjarig oefen- en PCC ook de veiligheidsregio Flevoland en tal van actoren op het nationale niveau. opleidingsbeleidsplan Elke nieuweling in de provinciale crisisorganisatie heeft een basiscursus crisis- opgeleide crisisstaf. beheersing gevolgd. Er zijn specifieke functiegerichte opleidingen georganiseerd voor leden van het Berichtencentrum, vakinhoudelijke experts, voorzitters en notulisten. Bij nagenoeg alle afdelingen in de organisatie zijn presentaties over rampenbestrijding en crisisbeheersing verzorgd, waardoor het bewustzijn over dit onderwerp is vergroot.

7 dagen per week en 24 Sinds 25 april 2006 is de volgens het landelijke model ontworpen risicokaart uur per dag toegang tot Flevoland fulltime online. Tot en met 8 december 2008 publiceerde de provincie de informatie van de Flevoland zelf de risicokaart op het internet, zowel de burger- als professionele risicokaart Flevoland op versie. Sinds 9 december 2008 wordt de risicokaart Flevoland gehost bij de internet. Landelijke Beheer Organisatie, een onderdeel van het IPO. In 2008 zijn diverse workshops georganiseerd om het gebruik van de kaart nader onder de aandacht te brengen.

102 Jaarverslag 2008

6.4.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Toetsing diverse plan- Geen nadere acties op het gebied van toetsing. vormen op gebied van crisisbeheersing Provin- Deelname aan twee bestuurlijke oefeningen. ciaal Coördinatiecentrum Opleidingen voor specifieke functiegerichte functies. (PCC) Optimaliseren van de PCC-ruimte. Presentaties voor nagenoeg alle afdelingen van de provincie over de meest actuele ontwikkelingen op gebied van crisisbeheersing.

Risicokaart De overdracht van het hosten van de risicokaart Flevoland aan de landelijke beheer organisatie van het IPO.

6.5 Omgevingsplan

6.5.1 OPF algemeen

In 2008 is verder gegaan met de uitvoering van het in 2006 vastgestelde Omgevingsplan. De doelen zijn gericht op de langere termijn. In de eerste jaren van de uitvoering zal het niet altijd mogelijk zijn te bepalen in welke mate deze doelen zijn bereikt. Sinds 2007 vindt de programmering decentraal plaats in begrotingsprogramma’s en projecten. De uitvoering voltrekt zich in vele beleidsvelden en gebieden. Het Meerjarenprogramma Landelijk gebied (p-MJP) en de benoemde speerpunten zijn het kader voor de uitvoering. In het Hoofdlijnenakkoord 2007-2011 is vastgelegd dat de provincie zich in deze bestuursperiode vooral richt op de speerpunten Investeringsimpuls Flevoland-Almere (IFA), Luchthaven Lelystad, Toekomstagenda Markermeer- IJmeer (TMIJ) en OostvaardersWold. In 2008 is de provincie steeds nauwer betrokken geraakt bij het Urgentie- project Randstad (UPR) Schaalsprong Almere. De provincie pakt dit op als een groot project, centraal aan- gestuurd door het college van GS en de ambtelijke organisatie en met een eigen werkbudget.

6.5.2 Externe ontwikkelingen

Er is een concept nationaal Waterplan gepubliceerd. De nieuwe Wet ruimtelijke ordening (nWro) is vastgesteld.

6.5.3 Wat hebben we bereikt

Uitvoeren Omgevingsplan. Er zijn twee partiële herzieningen van het Omgevingsplan vastgesteld: aanpassing aan nWro en IJsseldelta/N23. Begin 2009 heeft de ontwerp partiële herziening Water ter inzage gelegen; zie programmaonderdelen. Schaalsprong Almere wordt sinds de begroting 2009 als apart groot project behandeld.

6.5.4 Wat hebben we daarvoor gedaan

Voortgangsrapportage Een extern bureau heeft een rapportage Voortgang omgevingbeleid opgesteld. Omgevingsbeleid. Begin 2009 verschijnt de eindrapportage voor GS. Dit rapport is een uitgangspunt voor de Tussenbalans.

103 Jaarverslag 2008

6.6 Algemene dekkingsmiddelen

6.6.1 Wat hebben we bereikt en daarvoor gedaan

Algemene uitkering - De financiële verhouding tussen Rijk en provincies staat al enige tijd in de verdeelmodel provincie- belangstelling van de fondsbeheerders (staatssecretaris BZK en minister van fonds. financiën), het IPO en de Raad voor de Financiële verhoudingen (Rfv). Cebeon heeft begin 2008 het vooronderzoek herziening verdeelmodel provinciefonds afgerond. De uitkomst van dit onderzoek: de huidige verdeling van het provincie- fonds is niet meer adequaat.

Naar aanleiding van dit vooronderzoek – en gelet op de invoering van de kilo- meterheffing waardoor de provinciale opcenten op de motorrijtuigenbelasting op termijn zullen verdwijnen - is in het bestuursakkoord Rijk-provincies afgesproken dat de Rfv een breed onderzoek doet naar de financiële verhoudingen. Dit onder- zoek beschouwt de omvang en verdeling van het provinciefonds en het provin- ciaal belastinggebied in relatie tot de taken van de provincies. De Rfv brengt naar verwachting in het voorjaar van 2009 advies uit over de financiële verhou- ding Rijk-provincies.

Het IPO-bestuur heeft twee adviseurs opdracht gegeven gezamenlijke uitgangs- punten voor de herziening van het verdeelmodel provinciefonds te ontwikkelen die op draagvlak van de provincies kunnen rekenen. Het advies betreft de finan- ciële verhouding Rijk-provincies op lange termijn en een oplossing op korte termijn voor de financiële knelpunten van Flevoland en Drenthe. In afwachting van een nader onderzoek door bureau APE is een definitieve oplossing voor de korte termijn nog niet bereikt. Flevoland behartigt haar financiële belangen in de BOAG-Middelen, de IPO- commissie BFEW en het IPO-bestuur.

Opcenten motorrijtuigen- Volgens het Regeerakkoord wordt de kilometerheffing in deze kabinetsperiode - belasting (MRB). eventueel gefaseerd - ingevoerd. Naar verwachting vervalt de motorrijtuigen- belasting (MRB) met ingang van 2012 en wordt deze omgezet in een heffing per gereden kilometer. Waarschijnlijk verdwijnen ook de provinciale opcenten die over de MRB worden geheven. Op welke manier de provincies hiervoor worden gecompenseerd, is nog in discussie. Flevoland heeft de provinciale opcenten 2008 extra verhoogd met 2 opcenten boven de reguliere verhoging voor loon- en prijsontwikkeling ten behoeve van het Infrafonds. Van de totale opbrengst MRB over 2008 is 2,97 procent toegevoegd aan de reserve Infrafonds.

Dividend. Door deelname in het aandelenkapitaal van Essent, NUON, BNG, Vitens en Afval- zorg Holding NV is dividend ontvangen. Van NV Afvalverwerkingsbedrijf Het Friese Pad is een liquidatiedividend ontvangen.

104 Jaarverslag 2008

Saldo financierings- Het saldo van de financieringsfunctie bestaat uit het totaal van de rente over functie. uitgezette liquiditeiten en de bespaarde rente wegens financiering van investeringen en verstrekte geldleningen aan derden uit eigen middelen (zie verder de paragraaf financiering). De rente van de Groenfondsrekening ILG wordt toegevoegd aan het programma p-MJP. De rente over ontvangen, maar nog niet bestede Brede Doeluitkering (BDU) verkeer en vervoer is, conform de wettelijke voorschriften, toegevoegd aan het ontvangen bedrag.

6.7 Onvoorzien en stelposten

6.7.1 Wat hebben we bereikt en daarvoor gedaan

Onvoorzien en stelposten. Op de post onvoorziene uitgaven en stelposten worden in het algemeen geen lasten verantwoord. Deze posten zijn primair bedoeld voor de dekking van elders verantwoorde uitgaven.

Als last is wel verantwoord een bijdrage van € 4 miljoen aan het ministerie van L en V. Dit bedrag is het Flevolands aandeel in de € 200 miljoen die in het Bestuursakkoord Rijk-provincies is afgesproken als bijdrage van de provincies in het Meerjarenprogramma Infrastructuur en Transport (MIRT) en het Investerings- budget Landelijk Gebied (ILG). Deze bijdrage komt in de plaats van een korting op het provinciefonds.

Ook is als last € 0,6 miljoen verantwoord. Dit bedrag moet naar aanleiding van een door de Belastingdienst uitgevoerd boekenonderzoek naar het BTW- compensatiefonds (BCF) over de periode 2003 - 2006 worden terugbetaald.

Van de post onvoorzien is uiteindelijk bijna € 0,05 miljoen overgebleven.

De stelpost nog te verdelen apparaatskosten (€ 2,9 miljoen) geeft het totaal weer van de in de loop van het jaar geraamde mutaties in de apparaatskosten. Deze mutaties worden niet gedurende het jaar naar alle programma’s door- belast, maar pas bij het opmaken van de jaarrekening.

105 Jaarverslag 2008

6.8 Totale lasten en baten thema 6 Onderstaande tabel geeft inzicht in de lasten en baten binnen het thema Bestuur. Het thema is echter geen autorisatieniveau, de autorisatie door Provinciale Staten vindt plaats op het niveau van de programma- onderdelen.

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 Raming 2008 Rekening 2008 primitief na wijziging 6.1 Bestuur Lasten 11.010 10.570 10.939 10.853 Baten 94- 73- 88- 61- Saldo 10.916 10.497 10.851 10.792

6.2 Openbare orde en veiligheid Lasten 346 579 640 508 Baten 13- 13- 13- 13- Saldo 333 565 627 494

6.3 Omgevingsplan Lasten 3.664 3.790 3.460 2.084 Baten - - 74- 74- Saldo 3.664 3.790 3.386 2.011

6.4 Algemene dekkingsmiddelen Lasten 116 118 118 124 Baten 96.163- 97.195- 102.980- 103.486- Saldo 96.047- 97.077- 102.862- 103.361-

6.5 Onvoorzien/stelposten Lasten 300 1.689 7.632 4.766 Baten - - - - Saldo 300 1.689 7.632 4.766

6 Bestuur en algemene Lasten 15.435 16.746 22.789 18.335 dekkingsmiddelen Baten 96.270- 97.282- 103.156- 103.634- Saldo 80.835- 80.536- 80.367- 85.299-

6.9 Verschillenanalyse

Programmaonderdeel: 6.1 Bestuur De lasten zijn € 0,1 miljoen lager dan geraamd. • De lasten voor bevordering in- en externe communicatie zijn € 0,1 miljoen lager dan geraamd omdat er minder nieuwsbrieven en drukwerk zijn geproduceerd. Het jaar 2008 heeft vooral in het teken gestaan van de vernieuwing van intra- en internet. • De apparaatslasten zijn € 0,2 miljoen (41 procent) hoger dan geraamd. Dit vindt met name zijn oorzaak in de toerekening van tijdelijke capaciteit. Deze is wel geraamd binnen de concernproducten, maar niet doorbelast naar het programmaonderdeel. • De lasten voor de Dag van Flevoland zijn € 0,1 miljoen lager dan geraamd. Dit evenement is niet is door- gegaan. • De lasten voor de fractieondersteuning en de Statenfracties zijn € 0,1 miljoen lager dan geraamd. De fracties doen niet jaarlijks een beroep op de post fractieondersteuning.

106 Jaarverslag 2008

Programmaonderdeel: 6.2 Openbare orde en veiligheid De lasten zijn € 0,1 miljoen lager dan geraamd. • De lasten voor het samenwerkingsverband Randstad zijn € 0,1 miljoen lager dan geraamd omdat dit samen- werkingsverband formeel is opgeheven. Er is nog wel sprake van samenwerking in P4-verband op diverse beleidsterreinen. Flevoland is de trekker is van de P4-samenwerking op Europees terrein. Ook bij de uit- voering van het Bestuursakkoord wordt in P4-verband samengewerkt.

Programmaonderdeel: 6.3 Omgevingsplan De lasten zijn € 1,4 miljoen lager dan geraamd. • De apparaatskosten zijn € 1 miljoen lager dan geraamd. De oorzaak is deels technisch van aard. Op begro- tingsbasis zijn de apparaatslasten voor OostvaardersWold, IFA, IJmeer-Markermeer en Luchthaven door- belast op dit product Omgevingsplan. Op rekeningbasis zijn deze lasten toegerekend aan de afzonderlijke producten OostvaardersWold, IFA, IJmeer-Markermeer en Luchthaven. Daarnaast is sprake van een toe- name van € 1,5 miljoen van de totale apparaatslasten voor de speerpunten en grote projecten. De formatieve wijzigingen gedurende het jaar, onder andere op basis van de voorjaarsnota, worden niet verwerkt in de begroting na wijziging maar wel in de jaarrekening. De formatie is in 2008 uitgebreid met onder ander een projectleider en –ondersteuner voor de Schaalsprong Almere en projectondersteuning voor de Luchthaven, Toekomst Markermeer-IJmeer en OostvaardersWold. • De lasten speerpunten en grote projecten zijn 0,3 miljoen lager dan geraamd. Voor Noordelijk Flevoland is sprake van onderuitputting van € 67.000. Niet alle voor 2008 voorziene projecten uit het Economisch Ontwikkelingspakket Noordelijk Flevoland zijn in uitvoering genomen. De betreffende gemeenten hebben niet of niet tijdig een subsidieverzoek ingediend. De kosten van inhuur zijn bijna 0,2 miljoen lager uit- gevallen. Enerzijds door een wijziging in de uitvoering die ten tijde van de najaarsnota nog niet was te voorzien. Continuering van de uitvoering vindt plaats in 2009. Anderzijds is de reden technisch van aard door de systematiek voor het doorbelasten van personeelskosten gekoppeld aan inhuurbudgetten. Tot slot is de Schaalsprong Almere € 70.000 lager uitgevallen. Een vacature voor een interne projectleider is sneller dan verwacht opgevuld waardoor minder inhuur nodig was (€ 25.000). Ook heeft het onderzoek naar de effecten op natuur en omgeving niet plaatsgevonden (€ 40.000). De planvorming voor Schaalsprong Almere is later op gang gekomen dan oorspronkelijk gepland.

Programmaonderdeel: 6.4 Algemene dekkingsmiddelen De baten zijn € 0,5 miljoen hoger dan geraamd. • De baten opcenten motorrijtuigenbelasting zijn € 0,2 miljoen (0,5 procent) hoger dan geraamd. Oorzaak is vooral de toename van het gewicht van de motorvoertuigen. • De baten voor dividenduitkeringen zijn in totaal € 0,3 miljoen hoger dan geraamd. Er is vooral extra dividend ontvangen van de nutsbedrijven.

Programmaonderdeel: 6.5 Onvoorzien / stelposten De lasten zijn € 2,8 miljoen lager dan geraamd. • Op de posten onvoorzien en stelposten worden in het algemeen geen lasten verantwoord. De stelpost nog te verdelen apparaatskosten € 2,9 miljoen geeft het totaal weer van de in de loop van het jaar geraamde mutaties in de apparaatskosten. Deze mutaties worden niet gedurende het jaar naar alle programma’s doorbelast, maar pas bij het opmaken van de jaarrekening. Naar aanleiding van een door de Belastingdienst uitgevoerd boekenonderzoek naar het BTW-compensatiefonds (BCF) over de periode 2003-2006 zijn de lasten € 0,1 miljoen hoger dan geraamd.

107 Jaarverslag 2008

108 Jaarverslag 2008

B. Speerpunten en p-MJP

109 Jaarverslag 2008

1 Speerpunten Omgevingsplan

1.1 Speerpunt IFA

1.1.1 Wat hebben we bereikt

Het IFA richt zich op Uiteraard zijn de doelen uit de vijf programmalijnen niet in één jaar te behalen. ideeën, ondernemingen De uitvoeringstermijn van het IFA strekt zich dan ook over een langere periode en mensen en wil via uit (10 tot 15 jaar). De aanloopfase staat vooral in het teken van ideeën gene- investeringen in de reren, partners stimuleren en dergelijke. Kortom: scheppen van de voorwaarden sociale, culturele en waaronder in een volgende fase concrete projecten kunnen worden gerealiseerd. economische infra- De ‘oogst’ aan concrete projecten is in deze aanvangsperiode dan ook nog structuur bijdragen aan bescheiden. een duurzaam aantrekke- lijk Almere. De projecten Per programmalijn is het volgende bereikt: moeten passen in een of 1. In 2008 is het project Internationalisering Almeerse Economie gestart. Dit meer van de volgende project heeft als doel infrastructuur te bouwen voor het stimuleren van inter- programmalijnen: nationale handel en voorzieningen bieden om gemakkelijker buitenlandse 1. Versterking econo- investeerders en kenniswerkers naar Flevoland te trekken. mische structuur 2. Kwaliteitsslag 2. Diverse verkennende gesprekken hebben nog geen concrete projecten op- groenblauwe stad geleverd. Er is een vertraging in de uitgaven ontstaan, waardoor voor 2008 3. Versterking voor- sprake is van een aanzienlijke onderuitputting. zieningenstructuur Wel is opdracht verstrekt voor het in kaart brengen van de wezenlijke kenmerken 4. Versterking hoger en waarden van de natuurgebieden rond Almere. Het resultaat wordt verwacht in onderwijs en middel- februari 2009. baar beroepsonderwijs 5. Infrastructurele knel- 3. De meeste projecten in deze programmalijn verkeren nog in de verkennende punten. fase. Dit geldt voor het Schathuis, voor het Top Tennis Centrum en voor de Civielrechtelijke Jeugdinrichting. Health City verkeert in de uitwerkingsfase.

Ad 4. Het International New Town Institute (INTI) heeft de uitvoeringsfase bereikt met de aanstelling van een directeur.

Ad 5. In diverse projecten wordt gewerkt aan de verbetering van de verkeers- technische integratie van Almere in de Noordvleugel. Deze projecten komen samen met de besluitvorming over de Schaalsprong met Almere in de door het kabinet op te stellen RAAM-brief. De provincie is bij deze projecten en het RAAM- proces betrokken. Financieel zal de provincie een bijdrage leveren aan de aanpassing van de onder- liggende infrastructuur voor de Schaalsprong. Tot nu toe is voor infrastructuur slechts een marginale bijdrage vanuit het IFA gevraagd. Een substantiële bijdrage is aan de orde als het deelproject Stedelijke Bereikbaarheid Almere het beno- digde inzicht heeft gegeven en de besluitvorming over dit project heeft plaats- gevonden.

Als zogenaamde ‘quick win’ is het project Oostkavels centrumgebied Almere voorbereid waarvoor een bijdrage van in totaal € 3 miljoen beschikbaar is gesteld. De uitvoering is gestart.

110 Jaarverslag 2008

1.1.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Economische structuur De OMFL en KvK hebben in het kader van OP West een koepelproject Inter- nationalisering gestart, onder regie van de provincie Flevoland. Het project Internationalisering Almeerse Economie, waarvan het WTC Almere de beoogde uitvoerder is, is aan dit initiatief gekoppeld. Voor dit project is een groot deel van de financiering geregeld via het IFA.

Groenblauwe structuur Met verschillende gebiedspartners is gesproken over concrete projectideeën voor de kwaliteitsverbetering van de boswachterijen in de gemeente Almere. De aan- dacht gaat vooral uit naar het creëren van een waternetwerk aan de oostkant van Almere, in aansluiting op OostvaardersWold.

Voorzieningenniveau Er is geregeld overleg gevoerd om de voortgang van projecten te bespreken en zo mogelijk te bespoedigen. Belangrijk element is het verkrijgen van zekerheid dat de exploitatie van een voorziening zonder IFA-bijdragen structureel is gewaar- borgd.

Hoger onderwijs en In nauw overleg met de gemeente Almere wordt gesproken met diverse onder- middelbaar beroeps- wijsinstellingen. onderwijs

Infrastructuur In samenwerking met Almere is een ‘quick win’-project voorbereid.

Groenblauwe structuur Over de groenblauwe structuur zijn verschillende verkennende gesprekken gevoerd ter voorbereiding van projecten. Dit heeft de gedachtevorming verder geholpen, maar nog geen concrete projecten opgeleverd. Er is een vertraging in de uitgaven ontstaan waardoor voor 2008 sprake is van een aanzienlijke onder- uitputting.

1.1.3 Wat heeft het gekost

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 Raming 2008 Rekening 2008 primitief na wijziging 6.1.5 IFA Apparaatslasten - - - 240 Beheerslasten - - 10.438 5.904 Totaal lasten - - 10.438 6.144 Totaal baten - - - Saldo - - 10.438 6.144

1.1.4 Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar thema 3.

111 Jaarverslag 2008

1.2 Speerpunt Luchthaven

1.2.1 Wat hebben we bereikt

Ontwikkelen van de De uitbreidingsprocedure voor de luchthaven is vertraagd door een uitspraak van luchthaven binnen de de Raad van State in oktober 2007. Daarom is in april 2008 een nieuwe MER- grenzen van de Plano- procedure opgestart. Volgens de planning zal deze procedure in oktober 2009 logische Kernbeslissing worden voltooid waarna verlenging van de start- en landingsbaan kan plaats- (PKB). vinden. Er is voortvarend gewerkt aan de uitvoering van het convenant Ontwikkeling Luchthaven Lelystad dat de gemeente Lelystad, luchthaven Lelystad, de Schiphol Group en de provincie eind 2007 hebben afgesloten.

1.2.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Optimaliseren van de • De provincie neemt deel aan de NV Ontwikkelingsmaatschappij Airport lusten (werkgelegenheid) Lelystad Almere (OMALA) voor de ontwikkeling van fase 1 van het bedrijven- en minimaliseren van de terrein bij de luchthaven. Het businessplan OMALA is diverse malen aan- lasten. gescherpt en alle voorbereidingen voor het tekenen van de aandeelhouders- overeenkomst zijn getroffen. • Er is opdracht verstrekt voor het opstellen van de Ruimtelijk-economische visie Oostelijk en Zuidelijk Flevoland e.o. Deze opdracht is nagenoeg volledig uitgevoerd. • De routestructuur is uitgewerkt en geoptimaliseerd in samenwerking met het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR). • Een adviesbureau heeft de wijze van ontsluiting van de luchthaven voor de korte termijn uitgewerkt.

1.2.3 Wat heeft het gekost

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 Raming 2008 Rekening 2008 primitief na wijziging 10.1.4 Luchthaven Lelystad Apparaatslasten - - - 513 Beheerslasten - - 690 573 Totaal lasten - - 690 1.086 Totaal baten - - - Saldo - - 690 1.086

1.2.4 Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar de thema’s 4 en 6.

112 Jaarverslag 2008

1.3 Speerpunt Markermeer/IJmeer

1.3.1 Wat hebben we bereikt

Afronden visievorming en Het samenwerkingsverband Toekomst Markermeer-IJmeer (TMIJ) heeft overeen- geven aanzet voor de uit- stemming bereikt over de ecologische ambitie voor het Markermeer en IJmeer. voering. Voor deze ambitie is draagvlak bij overheden en maatschappelijke organisaties in Centraal staan de regio. versterking natuur- Het Ontwikkelingsperspectief Markermeer-IJmeer is voltooid en in april 2008 aan kwaliteit, water- de staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat aangeboden. veiligheid, vervoers- De aanzet voor de uitvoering loopt gelijk op met de voorbereiding van de samen- waarde, belevingswaarde hangende rijksbesluitvorming over het Programma Randstad Urgent. Dit betekent en recreatief mede- dat er een verdiepingsslag nodig is voor onderdelen die van belang zijn voor de gebruik. uitvoering, zoals de financieringsstrategie. Zoals verwacht, is met de uitvoering van het Ontwikkelingsperspectief nog geen begin gemaakt. Voordat de daadwerkelijke uitvoering (natuurontwikkeling, ver- stedelijking) kan starten, zijn nog diverse besluiten en procedures noodzakelijk. De eerste is een principebesluit door het Rijk over o.a. grootschalige natuur- ontwikkeling. Dit besluit valt, naar verwachting, in het najaar van 2009. TMIJ is een onderdeel van de Rijksbesluiten Amsterdam-Almere-Markermeer (RAAM)

1.3.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Deelnemen aan rijks- • Aan het eind van de eerste fase (visievorming) en bij de formulering van het projecten, deze zelf op Ontwikkelingsperspectief is veel aandacht besteed aan het creëren van draag- onderdelen uitwerken, vlak in de regio. relaties leggen met • In het voorjaar van 2008 zijn diverse (bestuurlijke) consultatiebijeenkomsten andere publieke en en overleggen georganiseerd. private ontwikkelingen, • In april 2008 is het Ontwikkelingsperspectief aangeboden aan de staats- vergroten van bekendheid secretaris van V&W. Het ministerie van V&W, tevens verantwoordelijk voor en draagvlak. het Programma Randstad Urgent, heeft Flevoland verzocht ook in de tweede fase de regie op zich te nemen. Wel vraagt het Rijk om verdieping van een aantal punten. • De projectorganisatie heeft, in overleg met de stuurgroep, een aantal deel- projecten gedefinieerd (varianten-, recreatie- en financieringsstudie). • Samen met het Rijk is een programma opgezet waarin onderzoeksvragen vanuit Markermeer-IJmeer en andere (rijks)projecten op elkaar worden afgestemd. De projectorganisatie is deelnemer in deze trajecten. Genoemd proces loopt door totdat de Tweede Kamer (naar verwachting in oktober 2009) een samenhangend besluit neemt. Dit besluit moet positief uit- vallen voor onder andere het toekomstbestendige ecologisch systeem, mogelijk- heden voor buitendijks bouwen en de IJmeerlijn.

Starten fase 2. De vervolgopdracht van het Rijk voor fase 2 heeft drie maanden langer op zich laten wachten dan gepland. Fase 2 is pas in het 3de kwartaal 2008 gestart. De intensivering van de variantenonderzoeken vindt in het 1ste kwartaal van 2009 plaats en niet, zoals gepland, in 2008.

113 Jaarverslag 2008

1.3.3 Wat heeft het gekost

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 Raming 2008 Rekening 2008 primitief na wijziging 10.1.3 Markermeer/IJmeer Apparaatslasten - - - 819 Beheerslasten - - 1.261 831 Totaal lasten - - 1.261 1.650 Totaal baten - - 568- 498- Saldo - - 693 1.152

1.3.4 Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar thema 4.

1.4 Speerpunt Oostvaarderswold

1.4.1 Externe ontwikkelingen Om ervoor te zorgen dat gemeenten een bestemmingsplan vaststellen waarin het Oostvaarderswold wordt mogelijk gemaakt en te voorkomen dat het gebied minder geschikt zou worden voor de realisatie van de groenblauwe zone, was het in 2008 nodig een voorbereidingsbesluit te nemen en een verordening op te stellen. Dit was niet voorzien in het plan van aanpak voor de planvormingsfase. In 2008 was er dan ook extra capaciteit en inzet nodig, bovendien is het opstellen van de structuurvisie opgeschoven.

In het waterschap is een discussie gaande over de wateropgave in gebiedsprojecten,waarvan OostvaardersWold het eerste is. Deze discussie heeft consequenties voor de totstandkoming en inhoud van de structuurvisie.

1.4.2 Wat hebben we bereikt

In deze collegeperiode In 2007 is 72 hectare van het OostvaardersWold verworven, in 2008 149 hectare. 600 ha van het In 2009 wordt onderzocht of agrarisch natuurbeheer in de directe omgeving van OostvaardersWold het OostvaardersWold een rol kan vervullen als compensatie van foerageergebied verwerven, naast het voor kiekendieven. realiseren van 200 ha agrarisch natuurbeheer.

1.4.3 Wat hebben we daarvoor gedaan

Uitvoering van de plan- Er wordt gewerkt aan de structuurvisie met daarin het ontwerp voor het vorming voor de inrich- OostvaardersWold. In mei 2008 heeft de stuurgroep de voorstudie alternatieven ting van het OostvaardersWold vastgesteld waarin een voorkeursvariant is opgenomen. De OostvaardersWold: onderbouwing voor dit besluit is te vinden in de concept plan-Mer die in juni • Structuurvisie 2008 in de stuurgroep is besproken. • Plan-MER • Samenwerkingsoveree In december 2008 is de voorkeursvariant nader uitgewerkt in de structuurvisie en nkomst, inclusief heeft de stuurgroep de aangepaste concept plan-MER vastgesteld. financiële afspraken. De besluitvorming over de structuurvisie, de plan-MER en de samenwerkings- overeenkomst (inclusief financiële afspraken) zal conform het plan van aanpak plaatsvinden in 2009. Provinciale Staten hebben een verordening OostvaardersWold vastgesteld. Bij deze vaststelling is duidelijkheid verschaft over de toekomstige functie van de gronden in het zoekgebied.

114 Jaarverslag 2008

1.4.4 Wat heeft het gekost

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 Raming 2008 Rekening 2008 primitief na wijziging 5.1.2 Oostvaarderswold Apparaatslasten - - - 1.035 Beheerslasten - - 1.900 1.374 Totaal lasten - - 1.900 2.409 Totaal baten - - - 39- Saldo - - 1.900 2.370

1.4.5 Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar thema 5.

1.5 Schaalsprong Almere In de programmabegroting 2008 is de Schaalsprong Almere nog niet opgenomen. In 2008 hebben de minister van VROM en de gemeente Almere een aanmerkelijke aanpassing van het procesplan Schaalsprong afgesproken. Er is een zwaarder accent op het maken van integrale afspraken komen te liggen. Dit heeft gevolgen voor de rol van de provincie. Door de samenhang met meerdere grote projecten in Zuidelijk Flevoland is deze rol veranderd van een inhoudelijke naar een strategische. De provincie heeft een aantal directe belangen bij de Schaalsprong Almere. Het gaat dan om verbindingen, ecologie, bovenlokale werklocaties en de afstemming van de provinciale projecten en speerpunten. Er moet een goede samenhang komen tussen projecten TMIJ, mobiliteitsprojecten OV-SAAL en SAA, OostvaardersWold en Luchthaven Lelystad. Verder moeten de ontwikkelingen in en rond Almere passen binnen de kaders van het provinciaal beleid, zoals onder meer vastgelegd in het provinciaal Omgevingsplan.

1.5.1 Wat hebben we bereikt

1. Almere moet zich De gemeente Almere en de coördinerend minister van VROM hebben een con- kunnen ontwikkelen tot venant gesloten over de Schaalsprong Almere. een aantrekkelijke en vitale stad in de Noord- In dit convenant is het doel van de Schaalsprong als volgt verwoord: vleugel van de Randstad, ‘De doorgroei van Almere naar een complete stad met 350.000 inwoners in 2030 met een breed aanbod met een eigen herkenbare identiteit, door de bouw van 60.000 woningen, het woonmilieus. volwaardig doorontwikkelen van de sociaal economische structuur met een goede bereikbaarheid via de weg en openbaar vervoer, onder gelijktijdige 2. Meerzijdige ontwikke- versterking van de groenblauwe structuur. Over deze groeiopgave leggen Rijk en ling blijft het uitgangs- Almere afspraken vast in een Integraal Afsprakenkader Almere 2030’. punt en is noodzakelijk voor de voorziene Dit IAK zal vóór 31 oktober 2009 worden ondertekend. De provincie is geen opvangtaak van Almere. directe contractpartner bij de Schaalsprong Almere, maar is wel nauw betrokken bij het proces. De provincie heeft toegezegd haar instrumentarium, zo veel als mogelijk en nodig, te benutten om de Schaalsprong mogelijk te maken.

115 Jaarverslag 2008

1.5.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Innemen provinciaal Om de directe belangen van de provincie snel te kunnen toetsen, is de provin- standpunt over het meer- ciale visie Schaalsprong Almere: duurzaam en bereikbaar opgesteld. GS hebben zijdig ontwikkelen van deze visie ter kennisname aan de Statencommissie aangeboden. De visie is een Schaalsprong Almere. afgeleid document van het Omgevingsplan. In de Noordvleugelbrief van september 2006 heeft het kabinet een aantal besluiten genomen over de uitbreiding van Almere. Vervolgens is in de Nota Ruimte een integraal afsprakenkader voor de schaalsprong van Almere aan- gekondigd. Eind 2007 is in het kader van het Urgentieprogramma Randstad een convenant over de schaalsprong gesloten tussen de gemeente Almere en de coördinerend minister van VROM.

1.5.3 Wat heeft het gekost

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 Raming 2008 Rekening 2008 primitief na wijziging schaalsprong Almere Apparaatslasten - - - 315 Beheerslasen 190 119 Totaal lasten - - 190 434 Totaal baten - - - Saldo - - 190 434

1.5.4 Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar thema 6.

1.6 Aandachtsgebied Noordelijk Flevoland

1.6.1 Wat hebben we bereikt

Provincie heeft de regie- Op aangeven van de Staten is in het voorjaar inzet ten behoeve van Noordelijk rol voor de uitwerking van Flevoland opgewaardeerd. In tegenstelling tot de begroting voor 2008 wordt er de sociaal-economische derhalve in dit verslag gesproken over ‘Aandachtsgebied Noordelijk Flevoland’. opgave van dit deel- Er zijn, in nauwe samenwerking met beide gemeenten, diverse verkenningen en gebied. haalbaarheidsonderzoeken uitgevoerd, gericht op de sociaal economische ver- sterking van Noordelijk Flevoland. Tevens is een Stuurgroep geformeerd rondom de uitvoering van de gebiedsverkenning ‘Zuyderzeerand’ bestaande uit de pro- vincie en de gemeenten Noordoostpolder, Lemsterland en Steenwijkerland. Gedeputeerde Greiner is voorzitter van deze stuurgroep.

1.6.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Marktverkenning en haal- Er zijn diverse verkenningen en haalbaarheidsonderzoeken uitgevoerd, gericht op baarheidsonderzoeken de sociaal economische versterking van Noordelijk Flevoland. voor de sociaal econo- Ook is een verkenning uitgevoerd naar de versterking van de economische mische versterking structuur van het gebied ‘Zuyderzeerand’, het grensgebied van Noordoostpolder, Noordelijke Flevoland. Steenwijkerland en Lemsterland.

116 Jaarverslag 2008

1.6.3 Wat heeft het gekost

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 Raming 2008 Rekening 2008 primitief na wijziging Noordelijk Flevoland Apparaatslasten - - 104 Beheerslasten - 230 162 Totaal lasten - - 230 266 Totaal baten - - - Saldo - - 230 266

1.6.4 Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar thema 6.

1.7 Totale lasten en baten van de speerpunten

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Programmaonderdelen Rekening 2007 Raming 2008 Raming 2008 Rekening 2008 primitief na wijziging Speerpunten Apparaatslasten - - - 3.026 Beheerslasten - - 14.709 8.963 Totaal lasten - - 14.709 11.989 Totaal baten - - 568- 537- 11.452 Saldo - - 14.141

117 Jaarverslag 2008

2 p-MJP

2.1 Algemeen

Het provinciaal meerjarenprogramma landelijk gebied (p-MJP) geldt voor de periode 2007-2013. De beschik- bare budgetten zijn gelijkelijk, in porties van 1/7, over de begrotingsjaren verdeeld. Bij dit soort programma’s ligt het accent in het begin meer op de voorbereiding, daarna gaat het reële uitgavenpatroon elk jaar toe- nemen. Dit verklaart voor een belangrijk deel de afwijkingen tussen de begrote budgetten en de uitgaven voor het jaar 2008. Bij andere provincies doet zich hetzelfde verschijnsel voor. In 2009 doen we Provinciale Staten voorstellen over het beter toerusten van de begrotingssystematiek op de aard en het karakter van een pro- gramma als het p-MJP.

Provincies mogen de p-MJP-budgetten flexibel inzetten. Voorwaarde is dat de met het Rijk afgesproken doelen in 2013 zijn gerealiseerd. In het begin van de planperiode zet de provincie vooral in op het OostvaardersWold, onder meer door geïntensiveerd gronden aan te kopen.

Belangrijk aandachtspunt is de projectontwikkeling. In 2008 is er voor € 17,5 miljoen aan ‘harde’ projectideeën (exclusief grondverwerving OostvaardersWold en Programma Beheer) tot stand gekomen. € 6 miljoen heeft daadwerkelijk tot een beschikking geleid, de verwachting is dat de rest in 2009 zal worden beschikt. In 2008 is in totaal (inclusief OostvaardersWold en Programma Beheer) voor € 17, 8 miljoen gerealiseerd.

Een projectidee omzetten naar projectuitvoering kost de nodige tijd. Dit zal zowel van externe partijen als van de provincie een forse inspanning vragen. Om dit proces te ondersteunen, hebben we in 2008 de programmasturing versterkt. Er is een actieplan op- gesteld met een lijst van verbeterpunten. Deze verbeterpunten hebben betrekking op versterking van de projectontwikkeling, verkorting van de doorlooptijden van subsidieprocessen (zowel in– als extern), training en competentieontwikkeling, formuleren van voorstellen om de begrotingssystematiek beter toe te snijden op programmasturing en om meer flexibiliteit in het programma aan te brengen, versterking van de informatie– en monitoringsysteem en versterking van de in– en externe communicatie. Al deze acties moeten leiden tot een betere sturing op en uitputting van het programma.

2.2 Natuur

2.2.1 Wat hebben we bereikt

In 2008 is 542 ha Ecolo- De 542 ha verwerving en inrichting EHS heeft betrekking op de totale gische Hoofdstructuur programmaperiode 2007-2013. In totaal is 221 ha van het OostvaardersWold (EHS) verworven en verworven (2007: 72 ha; 2008: 149 hectare). ingericht.

Treffen van 5 ver- De volgende maatregelen zijn getroffen: aanleg waterpartijen, inrichting schillende maatregelen bermen, aanleg en inrichting speelbos door scholieren, beschermingsmaatregelen op basis van leefgebied- voor de grauwe kiekendieven en herstel rietmoeras. plannen.

240 hectare natuur niet De projecten Zwolse Vaart en Strandgaperbeek zijn uitgevoerd. Dit betekent dat meer verdroogd. in circa 400 hectare verdroogd gebied anti-verdrogingsmaatregelen zijn uit- gevoerd.

118 Jaarverslag 2008

Beheer ganzenfoerageer- In de gebieden die zijn begrensd als ganzenfoerageergebied (totaal 1.270 ha) gebied van in totaal circa worden beheersvergoedingen op basis van het Programma Beheer verstrekt. 1.270 ha. Buiten de foerageergebieden wordt ganzenschade voorkomen en beperkt binnen de kaders van de Flora- en faunawet.

2.2.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Grond aankopen voor het Zie bij OostvaardersWold. realiseren van de robuuste verbinding OostvaardersWold.

Akkerland inrichten als Binnen het project Veldleeuwerik is een proef gedaan met de aanleg van fauna- natuur. randen in agrarisch gebied. Wegens succes wordt deze proef in 2009 voortgezet.

Aanleggen waterpartijen In 2008 zijn 9 projectaanvragen soortenbeleid ontvangen. Door de uitvoering van zodat bedreigde dier- en deze projecten zijn waterpartijen en leefgebieden voor diverse dier- en planten- plantensoorten beter soorten gecreëerd. kunnen overleven.

Ontwikkelen natuurlijke De projecten Zwolse Vaart en Strandgaperbeek zijn uitgevoerd. overgang van nat naar droog en een rietzoom langs de Zwolse Vaart.

Instellen aantrekkelijk In de gebieden die zijn begrensd als ganzenfoerageergebied (1.270 ha) worden foerageergebied voor beheervergoedingen op basis van het Programma Beheer verstrek. Buiten de ganzen; nemen van maat- foerageergebieden wordt schade voorkomen en beperkt binnen de kaders van de regelen om landbouw- Flora- en faunawet. schade buiten de foerageergebieden te beperken.

Opsporen en beschermen Landschapsbeheer Flevoland heeft de nestbescherming in Flevoland gecoördi- nesten van weidevogels. neerd en hiervoor een vergoeding van de provincie ontvangen.

Uitvoering groene wet- De ontwikkeling van een nieuw subsidiestelsel voor het beheer van natuur- geving. gebieden is uitgesteld tot 1-1-2010. De voorbereidende stappen zijn genomen.

119 Jaarverslag 2008

2.2.3 Wat heeft het gekost

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Beleidsopgaven Rekening 2007 Raming 2008 Rekening 2008 na wijziging EHS 6.692 10.470 4.068 Soortenbeleid 221 494 158 Milieutekorten 606 1.333 1.216 Natuuur buiten EHS 1.718 2.063 1.762 Totaal lasten 9.237 14.361 7.204

EHS 6.563- 10.395- 3.919- Soortenbeleid 147- 401- 135- Milieutekorten 606- 1.289- 1.176- Natuuur buiten EHS 1.713- 2.028- 1.715- Totaal baten 9.030- 14.112- 6.944- Saldo 208 248 259 Het saldo van lasten en baten is de provinciale bijdrage

2.2.4 Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar thema 5.

120 Jaarverslag 2008

2.3 Recreatie en toerisme

2.3.1 Wat hebben we bereikt

In het uitvoeringskader Nederlandse Ondernemers voor Recreatie en Toerisme (NORT) Flevoland is van Beleids- en Actie- start gegaan. NORT moet innovaties en allianties binnen toerisme, horeca en programma Recreatie en watersport aanjagen en mogelijk maken. Er is een aantal (gebiedsgerichte) Toerisme 2008 (BART) projecten in gang gezet, zoals Flevoboulevard, Groene Synergie, Bijzondere primair inzetten op Accommodaties en Havenkring Randmeren. Zie: www.nortflevoland.nl. enkele majeure projecten en toeristisch-recreatieve mogelijkheden binnen gebiedsontwikkelingen.

Oplossen van knelpunten • Er zijn 10 p-MJP-projecten gehonoreerd en beschikt; voor € 994.000 (POP + door het aanleggen, ver- ILG + provincie) is bijgedragen aan 7 fietspaden (26 km), 2 wandelpaden beteren en beheren van (51 km) en 1 toeristische voorziening 45 km fiets- en wandel- Uitvoering vindt deels plaats in 2009. pad; verbeteren/aan- leggen van 15 km regio- nale routes.

2.3.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Aanleggen van wandel- en Er is een bijdrage (inhoudelijk en financieel) geleverd aan de totstandkoming van fietspaden. het project NORT en aan de realisatie van een aantal wandel- en fietspaden.

2.3.3 Wat heeft het gekost

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Beleidsopgaven Rekening 2007 Raming 2008 Rekening 2008 na wijziging Recreatie uitloopgebied - 364 274 Landelijke routestructuren - 111 828 Regionale routestructuren - 393 1.861 Recreatie om de stad 197 1.450 1.008 Totaal lasten 197 2.318 3.970

Recreatie uitloopgebied - 359- 274- Landelijke routestructuren - 111- 813- Regionale routestructuren - 351- 1.819- Recreatie om de stad 197- 1.450- 1.008- Totaal baten 197- 2.271- 3.913- Saldo - 47 57 Het saldo van lasten en baten is de provinciale bijdrage

121 Jaarverslag 2008

2.3.4 Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar thema 3.

122 Jaarverslag 2008

2.4 Landschap

2.4.1 Wat hebben we bereikt

Voltooien 2 projecten In 2008 is het project Havenhoofd Elburg gerealiseerd. Rondom het havenhoofd is behoud en herstel een waterpartij gegraven en de strekdam is in steen uitgevoerd. Op het haven- cultureel erfgoed; hoofd is een lichtopstand geplaatst. vergroten bewustzijn Het project restauratie diverse monumenten Noordoostpolder is gereed voor bewoners en bezoekers definitieve besluitvorming. voor de ontstaans- en De projecten Oud Kraggenburg en Swifterbantpad zijn in een voorbereidend inrichtingsgeschiedenis stadium. van de drie polders. Landschapsbeheer Flevoland heeft een exploitatiesubsidie ontvangen.

2.4.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Recreatief aankleden Zie 2.4.1. havenhoofd Elburg. Verstrekken exploitatie- subsidie aan Landschaps- beheer Flevoland.

Behouden en beschermen NieuwLand heeft met subsidie van de provincie meegewerkt aan het landelijke cultureel erfgoed en dit TV-programma Het verleden van Nederland. Enkele projecten voor het beleef- zichtbaar en beleefbaar baar maken van cultureel erfgoed en archeologie zijn voorbereid. De uitvoering maken. van plannen in Oud Kraggenburg en het Swifterbantgebied start naar verwachting in 2009.

2.4.3 Wat heeft het gekost

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Beleidsopgaven Rekening 2007 Raming 2008 Rekening 2008 na wijziging Landschappelijke kwaliteit 162 306 185 Cultuurhistorie 125 227 75 Totaal lasten 287 532 260

Landschappelijke kwaliteit 162- 195- 151- Cultuurhistorie - 83- Totaal baten 162- 278- 151- Saldo 125 254 108 Het saldo van lasten en baten is de provinciale bijdrage

2.4.4 Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar de thema’s 4 en 5.

123 Jaarverslag 2008

2.5 Landbouw

2.5.1 Wat hebben we bereikt

Ondersteunen voor- • Het glastuinbouwgebied Nieuwland is volop in ontwikkeling. bereiding vestiging Glas- • De acquisitie financieel ondersteund. tuinbouwgebied • Er is 200 hectare uitgegeven. Nieuwland.

2.5.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Onderzoeken en onder- Er is onderzoek gedaan naar de productie van en marktmogelijkheden voor vier steunen nieuwe vormen oliehoudende gewassen. van bedrijvigheid gericht Een subsidieaanvraag van de Stichting Syntens voor het uitvoeren van het project op bio-energie. Opzet Energiecluster Flevoland is gehonoreerd.

Ondersteuning enkele • Er zijn vijf landbouwprojecten in uitvoering: Productie plantaardige projecten gericht op etherische oliën, Energiecluster Flevoland, Van Flevolandse bodem, versterking en innovatie Biologische Velddag 2008-2010 en de Creilerflora. van de landbouw en • Twee kavelruilprojecten. visserij.

2.5.3 Wat heeft het gekost

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Beleidsopgaven Rekening 2007 Raming 2008 Rekening 2008 na wijziging Verbeterde ruimtelijke structuur 30 720 20 Concurrentiekracht/duurzame landbouw 15 1.363 1.470 Totaal lasten 45 2.083 1.489

Verbeterde ruimtelijke structuur 30- 156- 10- Concurrentiekracht/duurzame landbouw - 1.088- 1.155- Totaal baten 30- 1.243- 1.164- Saldo 15 840 325 Het saldo van lasten en baten is de provinciale bijdrage

2.5.4 Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar thema 3.

124 Jaarverslag 2008

2.6 Water

2.6.1 Wat hebben we bereikt

Richten doelen water- Zie themadoelstelling 5.1.2. beleid op het voorkomen van overlast door over- schot of tekort aan water en op een goede ecolo- gische toestand voor alle wateren. Ontwikkelen en behouden duurzame en robuuste watersystemen. Gebruik maken van de kansen die de water- systemen bieden voor verschillende functies.

2.6.2 Wat hebben we samen met de gebiedspartners bereikt in 2008

Inrichten natuur- Zowel de waterkwantiteits- als waterkwaliteitsdoelen worden in hoofdzaak vriendelijk oevers die bereikt door het aanleggen van natuurvriendelijke oevers (nvo’s). De Provincie mede bijdragen aan het Flevoland is verantwoordelijk voor het aanleggen van nvo’s in de provinciale voldoen aan de norm voor vaarwegen, het Waterschap Zuiderzeeland voor het aanleggen van nvo’s in de bescherming tegen water- overige provinciale vaarten en tochten. overlast bij extreme Om in 2050 te voldoen aan de norm voor bescherming tegen wateroverlast, zijn neerslag. aanvullende maatregelen nodig in de vorm van waterbergingsgebieden. Over deze maatregelen verschillen provincie en waterschap nog van inzicht.

2.6.3 Wat hebben we daarvoor gedaan

Inrichting 18,3 km natuur- De provincie heeft op het traject Lage Vaart-WisentBos en het traject Lage Vaart vriendelijke oevers langs tussen Dronterweg en de Swifterringweg natuurvriendelijke oevers aangelegd tochten en vaarten (voorjaar 2009 gereed). De voorbereiding van het volgende deel van de Lage (Noordertocht, Vaart, tussen de Swifterringweg en het Wisentbos in Dronten, start conform de Wisenttocht, Larservaart, planning najaar 2009. De aanleg van natuurvriendelijke oevers in de Kadoelertocht, Noordoostpolder is in voorbereiding. Kalenbergertocht, In totaal is er in 2008 in de provinciale vaarwegen 4 km natuurvriendelijke oever Zwijnstocht, aangelegd. Neushoorntocht, Hertentocht, Lindetocht) In 2008 heeft het waterschap diverse kilometers natuurvriendelijke oevers langs van Flevoland. de tochten gerealiseerd. Dit is gebeurd zonder co-financiering uit het p-MJP. Daarom rapporteert het waterschap niet aan de provincie om hoeveel kilometers het gaat. Na de vaststelling van de herziening van het Omgevingsplan is de aan- leg van natuurvriendelijke oevers door het waterschap wel onderwerp van gesprek, vanuit het toezicht dat de provincie uitoefent.

125 Jaarverslag 2008

Coördineren integrale Het aanleggen van natuurvriendelijke oevers door het waterschap is onderwerp projecten met water- van gesprek. De voor dit doel op basis van het p-MJP beschikbare rijksmiddelen is doelen uit het p-MJP, gekoppeld aan kavelruil waarvoor tot nu toe weinig belangstelling bestaat. zoals het aanleggen van Met het waterschap en andere maatschappelijke partijen vindt overleg plaats natuurvriendelijke over het op een andere wijze inzetten van de p-MJP-middelen. oevers. Overleggen met Waterschap Zuiderzee- land over het ecologisch inrichten van vaarten en tochten.

Natuurvriendelijker Met het realiseren van ecologische verbindingszones worden de provinciale inrichten oevers van de vaarten natuurvriendelijk ingericht waardoor de ecologische functie en water- provinciale vaarten ter kwaliteit verbeteren. Uitgangspunt is dat de doelstelling voor de waterkwaliteit verbetering van de eco- medio 2015 wordt gehaald als 40 procent van de oevers van alle vaarten en logische functie. tochten in Flevoland natuurvriendelijk is ingericht. Naast de aanleg van natuurvriendelijke oevers op diverse tracés langs de Lage Vaart, is in 2008 gestart met de voorbereiding van de aanleg van natuur- vriendelijke oevers in de Noordoostpolder.

2.6.4 Wat hebben we daarvoor gedaan

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Beleidsopgaven Rekening 2007 Raming 2008 Rekening 2008 na wijziging Kader Richtlijn Water - 24 - Natuurvriendelijke oevers 191 632 431 WB21/NBW - 284 - Totaal lasten 191 940 431

Kader Richtlijn Water - 12- - Natuurvriendelijke oevers - 20- - WB21/NBW - 322- - Totaal baten - 354- - Saldo 191 586 431 Het saldo van lasten en baten is de provinciale bijdrage

2.6.5 Wat hebben we daarvoor gedaan Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar de thema ‘s 2 en 5.

126 Jaarverslag 2008

2.7 Leefbaarheid

2.7.1 Wat hebben we bereikt

Uitvoeren voorstudie die In de najaarsnota is verantwoord dat de doelstelling in het p-MJP beperkt blijft een bijdrage levert aan tot 5 MFC’s het realiseren van circa 10 multifunctionele centra (MFC’s) in 2013.

2.7.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Verbeteren van Met de gemeenten Dronten en Zeewolde is periodiek contact geweest over de dienstverlening aan voortgang van de plannen in die gemeenten. Dit overleg heeft ertoe geleid dat inwoners bij het we verwachten dat in de huidige p-MJP periode 1 MFC in Dronten en 1 MFC in realiseren van MFC’s. Zeewolde gerealiseerd zal worden. Ook met de gemeente Noordoostpolder worden gesprekken gevoerd over de realisering van een of meerdere MFC’s in de groendorpen (wellicht beperkter in omvang).

2.7.3 Wat heeft het gekost

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Beleidsopgaven Rekening 2007 Raming 2008 Rekening 2008 na wijziging Leefbaarheid - 123 317 Totaal lasten - 123 317

Leefbaarheid - 114- 267- Totaal baten - 114- 267- Saldo - 10 50 Het saldo van lasten en baten is de provinciale bijdrage

2.7.4 Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar de thema’s 4 en 5.

127 Jaarverslag 2008

2.8 Milieu

2.8.1 Wat hebben we bereikt

Behouden van de schone Over het ontkoppelingsniveau wordt gerapporteerd in de monitoringsrapportage en innovatieve voorsprong Milieubalans. Deze Milieubalans verschijnt eenmaal per 2 jaar voor het eerst van Flevoland en spaar- weer in 2009. zaam omgaan met de milieuruimte. De pro- Zie voor de doelstellingen en activiteiten voor het beperken van milieubelasting vincie streeft naar ont- programmadoelstelling 5.5: (fysieke) omgevingskwaliteit. koppeling, het afnemen van de milieudruk bij economische groei. Voor de thema’s vermesting, verstoring (geluid), klimaat en ruimtegebruik zijn aanvullende provin- ciale maatregelen nodig om aan wettelijke grens- waarden en gewenste kwaliteitsniveaus te voldoen.

2.8.2 Wat hebben we samen met de gebiedspartners bereikt in 2008

Voltooien 2 pilots die een In 2008 zijn twee bodempilots uitgevoerd die bijgedragen aan een visie op duur- bijdrage leveren aan het zaam bodemgebruik. De bodemvisie wordt in 2009 opgesteld. ontwikkelen van een visie - Pilot Schokland: bodemdiensten (subsidiëren behoud bodemkwaliteit) zijn duurzaam bodemgebruik mogelijk in Flevoland. In de bodemvisie moet worden aangegeven in hoeverre en het opstellen van een dit instrument dient te worden ingezet. bodeminformatiesysteem. - Pilot Markermeer-IJmeer: bodemwaarden zijn succesvol gebruikt bij het ruimtelijke ordeningsproces van het speerpuntgebied Markermeer-IJmeer.

Het bodeminformatiesysteem bestaat uit een digitale kaart van bodemveront- reinigingen in de provincie. Deze kaart moet nog op internet beschikbaar worden gesteld aan inwoners en andere geïnteresseerden. In 2009 willen we ervaringen opdoen met andere bodeminformatie die in deze rapportage kan worden op- genomen, zoals bodemkwaliteit en bodemdaling.

2.8.3 Wat hebben we daarvoor gedaan

Uitvoeren pilot waarin de De bodemvisie wordt opgesteld in 2009. waarden van bodem en In het project Markermeer-IJmeer zijn de bodemwaarden betrokken bij de ont- ondergrond worden be- wikkeling van dit gebied. trokken bij de ontwik- keling van een gebied; maken van een bodem- visie waarin bescher- mingsdoelstellingen voor bodemthema’s worden gerealiseerd.

Mate realisatie afgeleid doel 2008 voor het meerjarenprogramma Leader, uitgewerkt in het Ontwikkelingsplan Leader Flevoland 2007-2013. Leader is onderdeel van het Plattelands Ontwikkelings Programma (POP) in het p-MJP

128 Jaarverslag 2008

(Kwalitatief) ontwikkelen ‘Leader’ heeft in 2008 bijgedragen aan het in uitvoering nemen van een aantal en vernieuwen van het projecten zoals: Denksportcentrum Dronten, Van Flevolandse Bodem en Atelier landelijk gebied in en galerie Geert Weerstand. Om dit nieuwe programma zo breed mogelijk onder sociaal-economische zin, de aandacht te brengen, is een PR-campagne gestart en zijn informatieavonden door samenwerken en georganiseerd voor de inwoners van de Leader-gemeenten. door het versterken van Het indienen van projecten - en daarmee ook van de uitvoering - kwam traag op het organisatievermogen gang, maar eind 2008 is er een inhaalslag gemaakt. van de lokale gemeen- Van de ingediende projecten is een aantal betrokken bij het in 2008 te voltooien schap. Leader+ programma periode 2000–2006.

2.8.4 Wat het heeft gekost

Alle bedragen in EUR 1000 (Hierdoor kunnen er afrondingsverschillen ontstaan) Beleidsopgaven Rekening 2007 Raming 2008 Rekening 2008 na wijziging Geluid - 0 - Duurzame energie 40 43 36 Bodem 59 36 - Totaal lasten 100 79 36

Geluid - 0- - Duurzame energie - 3- - Bodem - 36- - Totaal baten - 38- - Saldo 100 41 36 Het saldo van lasten en baten is de provinciale bijdrage

2.8.5 Verschillenanalyse Voor de verschillenanalyse wordt verwezen naar thema 5.

129 Jaarverslag 2008

2.9 p-MJP Rijksbijdrage 2007-2008

Van het Ministerie van LNV worden in het kader van het p-MJP ILG-middelen ontvangen. Met het Rijk is afgesproken dat er jaarlijks een verloopstaat over de bestede middelen wordt opgenomen.

Bedragen in EUR 1000 Specificatie bestede rijksbijdragen ILG 2007 2008 € € Bestedingen DLG 1.261 5.808 Bestedingen DLG, PNB 6.120 0 Bestedingen DR 1.542 1.565 Ov. bestedingen rijksbijdragen ILG 203 267 Totaal bestede rijksbijdragen ILG 9.126 7.640

De bestedingen van DLG en DR sluiten aan op de door hun ingediende declaraties en de accountantsverklaring van LNV. De overige bestedingen betreffen kasuitgaven (dus exclusief TRS)

De niet ontschotte budgetten ILG zijn besteed aan de doelen waarvoor ze bestemd zijn.

130 Jaarverslag 2008

III

PARAGRAFEN

131 Jaarverslag 2008

132 Jaarverslag 2008

1 Provinciale heffingen

De provincie Flevoland kende in 2008 de volgende heffingen.

Algemene heffing Opcenten Motorrijtuigenbelasting (MRB) Bestemmingsheffingen Leges Grondwaterheffing Nazorgheffing

Beleid ten aanzien van de Heffingen Opcenten motorrijtuigenbelasting De provincie heft een opslag (de zogenaamde opcenten) op de motorrijtuigenbelasting. Het Rijk stelt jaarlijks de maximale hoogte vast. Het wettelijk toegestane aantal te heffen provinciale opcenten bedraagt voor de periode 1 april 2008 tot en met 31 maart 2008 107,9. De provincie bepaalt met inachtneming hiervan zelf het tarief. Ten opzichte van 2007 is het tarief voor de opcenten per 1 april aangepast aan loon- en prijsontwikkelingen (2,25%) en een extra verhoging met 2 opcenten. In het Hoofdlijnenakkoord 2008-2011 is afgesproken de opcenten vanaf 2008 drie achtereenvolgende jaren te verhogen met 2 opcenten per jaar boven op de jaarlijkse indexering in verband met de voeding van het Infra- fonds met het oog op toekomstige investeringen in de weginfrastructuur. Op basis van de werkelijk ontvangen opcenten in 2008 is ruim € 0,97 miljoen toegevoegd aan de reserve. De opbrengst per opcent bedraagt in 2008 € 657.000. De onbenutte belastingcapaciteit is circa € 26,6 miljoen (107,9 – 67,4 ) x € 657.000.

Leges De provincie heft leges voor diverse diensten en documenten (op basis van de legesverordening provincie Flevoland 1998). Bij de tariefstelling zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: • de leges voor drukwerk zijn gebaseerd op de variabele kosten (papier, kopieerkosten en porti); • de leges voor vergunningen, ontheffingen en dergelijke zijn gebaseerd op het gemiddeld tijdsbeslag dat met het verlenen hiervan is gemoeid, vermenigvuldigt met het gemiddelde uurtarief van de daarmee belaste medewerkers. De tarieven worden jaarlijks aangepast in verband met loon- en prijsontwikkelingen. Voor 2008 is een toename met 2,25% gehanteerd.

Grondwaterheffing De provincie belast het onttrekken van grondwater aan de bodem door bedrijven en instellingen vanaf 20.000 m3. Het tarief is enerzijds gebaseerd op een raming van de lasten van het grondwaterbeheer op langere termijn en anderzijds op een inschatting van het volume van de jaarlijkse grondwateronttrekkingen. Het tarief bedraagt sinds 1993 € 1,71 per 100 m3. In 2008 is er sprake van een belastbare onttrekking van circa 33,1 miljoen m3, leidende tot een opbrengst van € 566.000. Voor zover de gerealiseerde opbrengst uit de grondwaterheffing afwijkt van de daaraan toerekenbare kosten, wordt het verschil toegevoegd of onttrokken aan de voorziening grondwaterbeheer. In 2008 is per saldo € 205.000 toegevoegd aan de voorziening; deze had op 31 december 2008 een werkelijke omvang van € 879.000.

Nazorgheffing De provincie Flevoland heeft te maken met drie vuilstortplaatsen, te weten: Het Friese Pad (Emmeloord), Zeeasterweg (Lelystad) en Braambergen (Almere). De provincie heeft een ‘eeuwigdurende’ nazorgplicht voor vuilstortplaatsen die zijn gesloten (afgedicht). Hiervoor is een bedrag nodig; het zogenaamde doelvermogen. De stortplaatsexploitanten dragen de lasten via een jaarlijkse nazorgheffing. Deze heffing wordt door de provincie in een fonds – het nazorgfonds – gestort. Het is de bedoeling dat het fonds op het moment dat de vuilstortplaats wordt gesloten voldoende groot is om eeuwigdurend het onderhoud aan de stortplaats te kunnen bekostigen. Het doelvermogen voor de stortplaatsen Friese Pad en Braambergen is in 2005 opnieuw berekend op basis van de geactualiseerde nazorgplannen. Gebleken is dat het benodigde doelvermogen voor Het Friese Pad inmiddels is bereikt maar dat het definitieve nazorgplan pas wordt vastgesteld bij oplevering van de stortplaats.

133 Jaarverslag 2008

De huidige berekening gaat uit van een benodigd doelvermogen voor Friese Pad op 1 januari 2009 van € 4,4 miljoen Het tarief voor Braambergen zal worden aangepast wanneer stortplaatshouder Afvalzorg NV een nieuw nazorgplan ter goedkeuring aan Gedeputeerde Staten voorlegt. Voor Braambergen is het benodigde doelvermogen op 1 januari 2013 volgens de huidige berekening € 9,4 miljoen Voor de te heropenen stortplaats Zeeasterweg zal nog een nazorgplan moeten worden ingediend op basis waarvan het doelvermogen en de nazorgheffing kunnen worden vastgesteld.

Overzicht Tarieven Lokale heffingen 2006 2007 2008 Opcenten MRB tarief per 1-4 63,4 64,0 67,4 Grondwaterheffingen tarief per 100 m3 1,71 1,71 1,71 tarief Friese Pad 17.750 17.750 17.750 Nazorgheffing tarief Braambergen 528.654 546.404 546.404

Kwijtscheldingsbeleid Voor de lokale heffingen bestaat er geen mogelijkheid tot kwijtschelding. De legesverordening kent wel een zogenaamde hardheidsclausule. Hierin is geregeld dat het college van GS tegemoet kan komen aan onbillijk- heden van overwegende aard, welke zich bij de toepassing van de verordening voordoen.

Lokale lastendruk Onder lokale lastendruk wordt verstaan hoe de tarieven van de provinciale belastingen en heffingen zich verhouden tot de tarieven in de andere provincies. Voor de opcenten MRB is de situatie per 1 april 2008 als volgt.

Opcenten MRB 2008 Opcenten MRB 2008 Noord-Holland 63,9 Groningen 77,8 Flevoland 67,4 Friesland 78,8 Zeeland 69,3 Limburg 79,6 Noord-Brabant 71,6 Drenthe 79,7 Utrecht 72,6 Gelderland 81,4 Overijssel 76,8 Zuid-Holland 91,8

Van laag naar hoog gerangschikt neemt Flevoland de tweede plaats in voor wat betreft het tarief van de opcenten MRB. Het landelijke gemiddelde tarief was op 1 april 2008 75,9 opcenten.

Met betrekking tot de grondwaterheffing lopen de tarieven tussen de provincies uiteen van € 0,81 per 100 m3 tot € 2,54 per 100 m3. Het tarief in Flevoland bedraagt sinds de instelling van de grondwaterheffing € 1,71 per 100 m3. De hoogte van de uiteindelijk opgelegde heffing is overigens niet alleen afhankelijk van de hoogte van het tarief, maar ook van een mogelijk minimum bedrag en vrijstellingen. In Flevoland is geen minimum bedrag vastgesteld en zijn onttrekkingen kleiner dan 20.000 m3 grondwater vrijgesteld van de provinciale grondwater- heffing.

Voor interprovinciale vergelijking zijn alleen de opcenten MRB en de grondwaterheffing relevant vanwege de omvang en/of de hoogte van de heffing. De activiteiten waarvoor leges worden gevraagd (zoals toezending provinciale documenten) verschillen tussen de provincies, waardoor vergelijking niet goed mogelijk is. Gelet op het specifieke karakter van de nazorgheffing is een vergelijking met andere provincies evenmin zinvol.

134 Jaarverslag 2008

Opbrengst van de lokale heffingen Lokale heffing Rekening Begroting Rekening (X € 1.000) 2007 2008 na wijz. 2008 Opcenten MRB 40.200 43.500 43.745 Leges 122 115 138 Grondwaterheffingen 472 476 566 Nazorgheffing 546 543 546 Totaal 41.340 41.132 44.995

135 Jaarverslag 2008

2 Weerstandsvermogen

Algemeen De provincie Flevoland loopt bij de realisatie van de beleidsdoelstellingen en de bedrijfsvoering risico’s. Het weerstandsvermogen geeft aan hoeveel financiële ruimte de provincie heeft om substantiële tegenvallers op te vangen, zonder dat het beleid bijgesteld moet worden en/ of dat doelstellingen niet kunnen worden gereali- seerd.

Het weerstandsvermogen wordt bepaald door twee aspecten: 10. de weerstandscapaciteit; de financiële buffer om risico’s structureel of incidenteel te kunnen opvangen; 11. de risico’s; de kans op het optreden van ongewenste gebeurtenissen met een nadelig financieel gevolg.

Het weerstandsvermogen geeft een indicatie hoe solide de begroting is. Voldoende weerstandsvermogen voor- komt dat elke financiële tegenvaller dwingt tot bezuinigen of het verhogen van tarieven of belastingen.

Weerstandscapaciteit De weerstandscapaciteit betreft het vermogen om calamiteiten en financiële tegenvallers op te vangen, zonder dat dit invloed heft op de voortzetting van bestaande taken. Dit vermogen is het geheel van middelen en mogelijkheden binnen de financiële positie van de provincie die zij als ‘vrij aanwendbaar’ wil aanmerken. Het gaat dus om vrij aanwendbare middelen waar geen enkele verplichting tegenover mag staan en mogelijk alsnog te generen (onbenutte) inkomsten. Overeenkomstig de BBV maken we bij de opbouw en samenstelling van de weerstandscapaciteit onderscheid tussen incidentele en structurele componenten. De incidentele (i.c. éénmalig) weerstandscapaciteit bestaat uit de algemene bestemmings1 en stille reserve. De structurele weerstandscapaciteit bestaat uit onbenutte belastingcapaciteiten het bedrag onvoorzien.

Componenten weerstandscapaciteit (raming X € 1.000) 31-12-2007 31-12-2008 Algemene reserve 10.700 9.373 Incidenteel Bestemmingsreserves 33.300 21.940 Stille reserves 2 Aandelen 12.400 13.996 Totaal incidenteel 56.400 45.509 Onbenutte Structureel Motorrijtuigenbelasting 25.800 26.600 belastingcapaciteit (jaarlijks) Onvoorzien 400 600 Totaal structureel 26.200 27.200 Totaal generaal 82.600 72.709

In 2008 is de incidentele weerstandscapaciteit afgenomen met € 11 miljoen De afname is vooral toe te schrijven aan een daling van de omvang van de algemene reserve en een terugloop van de vrij besteedbare ruimte in de bestemmingsreserves, met name de reserve co-financiering Zuiderzeelijn. In het hoofdlijnenakkoord is opgenomen dat bij niet doorgaan van de Zuiderzeelijn de gespaarde co- financieringsmiddelen worden verdeeld over de ontwikkeling van Noordelijk Flevoland, mobiliteitsprojecten in midden Flevoland en de as Almere-Amsterdam. De structurele weerstandscapaciteit is licht toegenomen met € 1 miljoen, vooral als gevolg van een toename van de niet benutte belastingcapaciteit.

1 Bestemmingsreserves zijn meegerekend, voor zover er geen sprake is van afdwingbare verplichtingen naar derden; voor een onderbouwing wordt verwezen naar de staat van reserves in onderdeel 5 van de jaarrekening. 2 In 2004 is vanwege een aandelenruil de marktwaarde van de aandelen Afvalzorg bepaald op € 11,2 mln.; voor de aandelen Essent is uitgegaan van een gecalculeerde opbrengst bij overname door RWE van € 1,6 mln. Voor de overige aandelen is uitgegaan van de boekwaarde ad. € 1,196 mln.

136 Jaarverslag 2008

Beleid inzake risicomanagement 1. Risicomanagement is het systematisch en regelmatig onderzoek doen naar de risico’s, de formulering en implementering van een beleid, waarmee deze risico’s tegemoet worden getreden. Hierdoor worden onzekerheden tijdig ingeschat en worden passende maatregelen genomen, zodat: • de gebeurtenis zoveel mogelijk wordt voorkomen (helemaal voorkomen is vaak niet mogelijk of onevenredig duur); • de gevolgen van de gebeurtenis beperkt worden.

Wanneer de kansen en gevolgen van de verschillende risico’s in kaart gebracht zijn, komt het risicoprofiel van de organisatie naar voren. Dit laat zien hoeveel risico een organisatie wenst te lopen op welke gebieden en welke beheersmaatregelen er genomen zijn of genomen kunnen worden.

Sinds 2004 wordt jaarlijks een concernbrede risico-inventarisaties gehouden waardoor er inzicht is in de aanwezige risico’s. Voor de geïdentificeerde risico’s is een risicoprofiel opgesteld. Daarin krijgen de risico’s een score (groot (rood), middel (geel) of klein (groen)) op basis van: • de kans: hoe groot is de kans dat het risico optreedt; • het gevolg: de omvang in geld, tijd, kwaliteit of imagoschade uitgedrukt.

Een risico heeft een hogere score naarmate de kans van optreden en/of het effect groter is. De geïdentifi- ceerde risico’s zijn niet alleen financieel van aard. Zo zijn er ook risico’s die kunnen leiden tot vertraging in de uitvoering, suboptimale resultaten en imagoschade. Op basis van de jaarlijkse risico-inventarisatie wordt nagegaan of de onderkende risico’s nog aanwezig zijn, of de kans hierop gelijk is gebleven en of er mogelijkheden zijn deze risico’s te voorkomen of te beheersen. Tevens wordt bezien of er nieuwe risico’s zijn ontstaan. Het beschikbare risico-overzicht wordt jaarlijks geactualiseerd en vertrouwelijk besproken in de Commissie Bestuur.

Kwaliteitslag In 2008 heeft een kwaliteitslag plaatsgevonden ten aanzien van de risico-inventarisatie. Tot 2008 waren de risico’s, veelal operationeel van aard. In 2008 is de focus verlegd van operationele naar strategische risico’s. Aan de hand van de programmadoelstellingen 2008 is gekeken welke gebeurtenissen het realiseren van de doelstellingen mogelijk zouden kunnen bedreigen. Daarnaast is in 2008 het beleid ten aanzien van risicomanagement vastgesteld in het ‘Visiedocument Risico- management’ (september 2008). De provincie Flevoland wil risicomanagement verder vormgeven op een moderne en integrale wijze. Uitgangspunt hierbij is dat risicomanagement niet een jaarlijks eenmalige inventarisatie is, maar een manier waarop het management continue naar zaken kan kijken. Dit betekent niet dat de provincie geen enkel risico meer loopt, maar zal met name het risicobewustzijn en hoe vanuit die bril naar zaken gekeken kan worden, bevorderen. Het is zaak dat risicomanagement zodanig in de organisatie wordt ingebed, dat het als afwegingskader bij projecten en het realiseren van beleidsdoelstellingen dient. Doel is te groeien naar een model waar de basis voor risicomanagement op orde is. Dit zal op een gefaseerde wijze plaatsvinden.

Risico’s bepalend voor benodigde weerstandscapaciteit Om de benodigde weerstandscapaciteit te kunnen bepalen is het nodig alle risico’s in beeld te hebben die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot de balans of de financiële positie van de provincie Flevoland. Zodoende worden in deze risicoparagraaf die risico’s opgenomen die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot de financiële positie. Omdat veel van de geïdentificeerde risico’s daaraan niet voldoen zijn deze zaken buiten deze weerstandsparagraaf gehouden. Van materiële betekenis zijn die risico’s die voor de provincie substantiële negatieve financiële gevolgen kunnen hebben, waarbij gedacht kan worden aan gevolgen van minimaal € 1 miljoen incidenteel en € 250.000 structureel per risico. Op de volgende bladzijden worden de onderkende specifieke risico’s van materiële omvang vermeld, waarvoor geen verzekeringen zijn afgesloten en waarvoor geen voorzieningen zijn gevormd. Voor een logische aansluiting bij de begroting is het risico-overzicht ingedeeld naar de thema’s. Aangegeven wordt in hoeverre de risico’s, zoals opgenomen in de programmabegroting 2008 en 2009, zich hebben voorgedaan dan wel nog steeds actueel zijn. Tot slot zijn nieuwe risico’s, die in voorliggende documenten nog niet gesignaleerd waren, opgenomen.

137 Jaarverslag 2008

Risico’s opgenomen in de programmabegroting 2008 Hieronder wordt per risico, zoals opgenomen was in de weerstandsparagraaf van de programmabegroting 2008, aangegeven of het risico zich al dan niet heeft voorgedaan in 2008.

Voorgedaan Risico en beheersmaatregel Kans X gevolg (€) in 2008 Thema: Jongeren Risico: 1 De vraag naar jeugdzorg groeit terwijl de uitkering van het Rijk Nee, vervalt gebaseerd is op aantallen uit voorgaande jaren. * 2 De instroom vermindert niet: de wachtlijsten nemen toe Nee, vervalt Beheersmaatregel: * Onderhandeling IPO en lobby bij het Rijk GAAF, extra financiële middelen, tijdige informatievoorziening t.b.v. (bij)sturing, meer grip op aansturing.

Toelichting vervalt * Het Rijk heeft extra middelen beschikbaar gesteld voor 2008-2009 ad € 4,2 miljoen onder de voorwaarde dat de provincie Flevoland ook extra middelen ter beschikking stelt. De provincie Flevoland heeft zodoende € 2,3 miljoen additionele middelen beschikbaar gesteld. Met deze extra financiële impuls van totaal € 6,5 miljoen dienen de wachtlijstaanspraken te verminderen, de groei in de vraag gegarandeerd te worden en de stagnatie in de uitstroom opgelost te worden. Thema: Economie en arbeidsmarkt Risico: 3 Nadelige gevolgen eindafrekeningen voor de EU-programma's 1994- 1999, te weten: • een verschil van mening met de Europese Commissie (EC) om ten Kans: groot Nee minste 5% nationale publieke cofinanciering te leveren bij FIOV- Gevolg: PM projecten, waardoor de afrekening van het FIOV-deel van het EPD incidenteel nog openstaat; • een eventuele nieuwe uitspraak van de Raad van State n.a.v. begin Kans: klein Nee september 2007 opnieuw door GS te nemen beslissing op bezwaar Gevolg: PM inzake de projecten Flevo Herbs c.s. Op dit moment is niet in te incidenteel schatten welk financieel risico de provincie daardoor loopt. Beheersmaatregel: Voor de afronding van de programma's uit de periode 1994-1999 is circa € 1 miljoen gereserveerd in de reserve 'cofinanciering EU-projecten 1994-1999'. Op basis van de nu bekende gegevens is de verwachting dat dit budget toereikend moet zijn voor het afdekken van de risico's. Thema: Economie en arbeidsmarkt Risico: 4 Nadelige beslissing voor Provincie Flevoland door EC inzake de terug- Kans: klein Nee betaling van gelden EPD 2000-2006. Er is een geschil tussen de EC en de Gevolg: provincie Flevoland inzake de door het Ministerie toegepaste onder- ≤ € 2,4 miljoen zoeksmethode (Actie Gele Kaart) en uitleg van de regelgeving. Het incidenteel betreft een mogelijk terug te betalen bedrag van 3,3% (€ 2,4 miljoen EFRO) dat nog niet is uitgegeven. Beheersmaatregel: Er wordt naar gestreefd om het te korten bedrag van € 2,4 miljoen alsnog te kunnen declareren door nieuwe projecten in te dienen. Thema: Verkeer van mensen, producten en diensten Risico: 5 Aansprakelijk worden gesteld bij bodemverontreiniging bij wegen die Kans: klein Nee, vervalt door de provincie zijn of worden overgedragen aan gemeenten. Gevolg: * < € 0,2miljoen

138 Jaarverslag 2008

Voorgedaan Risico en beheersmaatregel Kans X gevolg (€) in 2008 Toelichting vervalt * incidenteel Daar er zich de afgelopen perioden geen concrete gevallen hebben voorgedaan, wordt dit risico niet meer opgenomen. Thema: Duurzaamheid, klimaat, water en natuur Risico: 6 Indien er milieuhandhaving dient plaats te vinden zonder verhaals- Kans: klein Nee mogelijkheid, komen de kosten ten laste van de provincie. Gevolg:≤ € Beheersmaatregel: 1miljoen - incidenteel

Thema: Bestuur en algemene dekkingsmiddelen Risico: Kans: klein Nee 7 Vertrek van autoleasebedrijven uit Flevoland zal leiden tot lagere op- Gevolg: brengst uit de opcenten motorrijtuigenbelasting van circa € 16 miljoen ± € 32 miljoen per jaar; dit effect is grotendeels tijdelijk omdat na twee jaar voor een incidenteel; belangrijk deel compensatie plaatsvindt via het Provinciefonds. ± € 3,5 miljoen Beheersmaatregel: structureel Tarief voor de opcenten MRB niet buitensporig verhogen. Thema: Bestuur en algemene dekkingsmiddelen Risico: 8 In 1998 heeft in Apeldoorn het Europartenariat The Netherlands plaats- Kans: reëel Nee* gevonden, georganiseerd door lokale en regionale overheden, waar- Gevolg: onder de provincie Flevoland. De afwikkeling van de verleende Euro- € 0,4 miljoen pese subsidie verloopt moeizaam, vanwege gebeurtenissen die nader- incidenteel hand in ander verband plaatsvonden. Volledige terugvordering behoort tot de mogelijkheden: 20% van € 1,85 miljoen voor provincie

* M.i.v. 2009 zal dit risico niet meer worden opgevoerd, daar de hoogte van het risico onder de norm van substantieel ligt (i.c. norm is ≥ € 1 miljoen). Thema: Bestuur en algemene dekkingsmiddelen Risico: 9 Het Rijk heeft besloten de provincies, naar rato van hun vermogen- Ja* posities, in totaal € 200 miljoen per jaar te laten bijdragen aan de investeringsagenda van het Rijk. De provincie Flevoland heeft in de begroting 2008 rekening gehouden met een korting van € 4 miljoen voor 2008 en € 3 miljoen voor de jaren 2009-2011. Een eventueel bestuurs- akkoord tussen Rijk en Provincies moet nog definitief worden overeen- gekomen. De onderhandelingen over het akkoord of een mogelijk een- zijdig besluit van het Rijk kunnen tot een andere verdeelsleutel leiden en daardoor tot een andere korting van Flevoland dan de hier vermelde € 3 miljoen

Toelichting Ja *: Het bestuursakkoord is gesloten en de kosten voor de provincie Flevoland voor 2009-2011 ad € 3 miljoen zijn in de begroting verwerkt.

139 Jaarverslag 2008

Nieuwe dan wel gewijzigde risico’s ten opzichte van de programmabegroting 2009 In de tabel hieronder staan risico’s vermeld welke ten tijde van opstelling van de programmabegroting 2009 nog niet actueel waren, maar nu wel, of waar het risico gewijzigd is.

Overzicht specifieke risico’s met financiële gevolgen Kans Gevolg Thema: Jongeren Risico: 1 Provincie wordt aangesproken op organisatie en kwaliteit van de Jeugdzorg. klein PM Incident in het jeugdzorgcircuit met een inbreuk op de kindveiligheid (overlijden, mishandeling, bedreiging), terwijl bij de betreffende instelling de landelijk afge- sproken maatregelen niet zijn uitgevoerd, waarop provincie toezicht houdt. Beheersmaatregel: De provincie Flevoland verscherpt het toezicht op de door haar gefinancierde instellingen in de Jeugdzorg; of zij voldoen aan de daarvoor geldende richtlijnen (Landelijk, Inspectie). Thema: Jongeren Risico: 2 Provincie wordt aangesproken op organisatie en kwaliteit van de Jeugdzorg. klein PM Beheersmaatregel: De provincie Flevoland toetst regelmatig of haar samenwerkingspartners in de Jeugdzorg voldoen aan geldende regels op het gebied van bedrijfsvoering. Thema: Verkeer van mensen, producten en diensten Risico 3 De bedoeling is om bruggen en sluizen op termijn op afstand te bedienen. Vervalt* Aanvankelijk was gedacht aan een SDSL verbinding die zou leiden tot een besparing van € 0,4 miljoen per jaar, welke in de meerjarenraming verwerkt is. Daarna is vast komen te staan dat een hogere beeldkwaliteit via glasvezels noodzakelijk is. Op dit moment loopt een onderzoek naar door middel van vraagbundeling.

Toelichting vervalt* In het begrotingskader 2009 is besloten de meerjarenraming te corrigeren en is bovengenoemde besparing zodoende niet meer genomen. Thema: Bestuur en algemene dekkingsmiddelen Risico: 4 Vanwege het invoeren van rekeningrijden is vanuit het Rijk het initiatief geno- reëel PM men om de motorrijtuigenbelasting af te schaffen. Onderzoek naar alternatieven voor inkomsten generatie door provincies zijn in onderzoek en in onderhandeling. Beheersmaatregel: Nieuwe basis voor te heffen belasting zal waarschijnlijk niet vervoersgerelateerd zijn. Overige opties zijn in onderzoek. Kans dat geen alternatief wordt gevonden is klein. Thema: Bestuur en algemene dekkingsmiddelen Risico: 5 Stijging hoogte bedrag dubieuze debiteuren; voorziening is te laag. reëel PM Beheersmaatregel: Beleid ten aanzien van dubieuze debiteuren opstellen en onderzoek verrichten welke debiteuren hier dan in aanmerking voor komen, waarna de hoogte van de voorziening conform aangepast zal worden. Thema: Bestuur en algemene dekkingsmiddelen Risico: 6 Van rijkswege wordt de hoogte van het provinciefonds heroverwogen. Aantal reëel PM provincies hebben materiele vermogenspositie, bijv. aandelenbezit energie- maatschappijen. Rijk wil dit laten meewegen in behoeftebepaling provincies. Een korting op het provinciefonds is niet uitgesloten.

140 Jaarverslag 2008

Overzicht specifieke risico’s met financiële gevolgen Kans Gevolg Beheersmaatregel: Van rijkswege loopt een onderzoek naar de uitkomsten van verschillende scenario’s van behoeftebepaling van de provincies. Via IPO wordt getracht een rechtvaardige verdeling tussen provincies te realiseren. Thema: Bestuur en algemene dekkingsmiddelen Risico: 7 Eind 2007 heeft controle plaatsgevonden door de Belastingdienst van de decla- reëel € 0,2 raties in het kader van het BTW-compensatiefonds over 2003. Op basis hiervan miljoen* zal de provincie naar verwachting een bedrag van € 0,3 miljoen aan teveel Incidenteel terugontvangen BTW moeten terugbetalen. Hiermee is in de jaarrekening 2007 rekening gehouden. Er is een reële kans dat, op basis van nog te verrichten controles, ook over de jaren 2004-2007 een terugvordering van teveel terug ontvangen BTW zal plaatsvinden. Naar verwachting zal het daarbij om geringere bedragen gaan. Beheersmaatregel: Voorlichting naar de organisatie en aanscherpen controle. Mogelijk treffen van voorziening.

Toelichting *: Is gebeurd: t/m 2006 is afgerekend.

Naast bovengenoemde risico’s zijn er de algemene begrotingsrisico’s, zoals een afwijkende ontwikkeling van de rentestand, onzekerheid over de te verwachten opbrengst uit de opcenten motorrijtuigenbelasting en het Provinciefonds, etc. Dergelijke onzekerheden zijn uiteraard wel aanwezig en de financiële gevolgen kunnen omvangrijk zijn, maar deze kunnen, bij een realistische begrotingsraming, zowel voor- als nadelig zijn. Naast de hierboven vermelde specifieke risico’s zijn er nog de normale bedrijfsvoeringrisico’s (zoals brand, stroomuitval, ziekte, integriteit, juridische geschillen) die zich jaarlijks kunnen voordoen.

Naast de genoemde risico’s heeft de provincie een drietal geldleningen gegarandeerd tot een totaalbedrag van bijna € 7,5 miljoen. Het betreft leningen aan het Erfgoedcentrum (€ 3,8 miljoen), de stichting ROC (€ 2,2 miljoen) en de stichting Groenfonds (€ 1,5 miljoen) (standen per 1 januari 2009). Op dit moment is er geen reden deze garanties als risicovol te beoordelen.

De wijze waarop en de volgorde waarin de diverse componenten van de weerstandscapaciteit zullen worden ingezet, indien de risico’s daadwerkelijk tot financiële lasten leiden, zullen afhankelijk zijn van de aard (incidenteel of structureel) en omvang van de lasten. Omdat daarvoor een begrotingswijziging nodig zal zijn, wordt dit uiteindelijk door Provinciale Staten bepaald.

Conclusie beschikbare en benodigde weerstandscapaciteit De geschatte totale omvang van de hieronder vermelde risico’s (maximaal € 36,0 miljoen incidenteel en € 3,5 miljoen structureel + PM) is zodanig dat de aanwezige weerstandscapaciteit hiervoor toereikend wordt geacht, zeker indien de onbenutte belastingcapaciteit daarbij zou worden benut. Dit mede gelet op de geringe kans van de afzonderlijke risico’s en het feit dat deze risico’s geen verband met elkaar houden, waardoor de kans gering is dat alle risico’s zich gelijktijdig manifesteren. Zodoende zien wij geen reden om de hoogte van de benodigde weerstandscapaciteit aan te passen.

141 Jaarverslag 2008

3 Onderhoud kapitaalgoederen

Algemeen De provincie is verantwoordelijk voor het aanleggen, beheren en onderhouden van wegen, fietspaden en vaar- wegen, inclusief bruggen, via- en aquaducten, sluiscomplexen, verkeersregelinstallaties, openbare verlichtings- installaties, etc. Deze infrastructuur is van de provincie en vormt de ‘kapitaalgoederen’. Daarnaast bezit de provincie onroerend goed in de vorm van het provinciehuis in Lelystad en de gebouwen waarin de provinciale vestigingen zijn gehuisvest in Emmeloord, Dronten en Zeewolde (Stichtsebrug).

Kapitaalgoederen worden gedurende een bepaalde periode gebruikt; dit is de levensduur van het goed. Gedurende de levensduur dient onderhoud te worden uitgevoerd om het kapitaalgoed zodanig in stand te houden, dat het kapitaalgoed veilig en ongestoord gebruikt kan worden en kapitaalvernietiging wordt tegen- gegaan. Voor ieder kapitaalgoed wordt van te voren een gewenst onderhoudsniveau (staat) bepaald.

Beleidskader ten aanzien van het onderhoud

Wegen en Vaarwegen De instandhouding van het provinciale wegen en vaarwegennet wordt gewaarborgd door alle tot het wegen en vaarwegennet behorende componenten op goede wijze te beheren, exploiteren en te onderhouden.

Ten aanzien van het wegennet houdt dit in het op tijd uitvoeren van onderhoud aan de verhardings- constructies, de civiele kunstwerken (bruggen, viaducten, duikers en (fiets)tunnels) de wegmarkering, de bermen, de beplantingen, het wegmeubilair (openbare verlichting, verkeersregelinstallaties, ANWB-beweg- wijzeringsborden, RVV-bebording en het meubilair ten behoeve van het openbaar vervoer). Daarnaast zijn een adequate gladheidbestrijding en het voeren van een goed publiekrechtelijk (wegenverkeerswet) en privaat- rechtelijk beheer van provinciale eigendommen langs/in provinciale wegen ook belangrijke aspecten om het provinciale wegennet op goede wijze te kunnen beheren, exploiteren en in stand te houden op het gewenste kwaliteitsniveau.

De exploitatie en beheer van het vaarwegennet omvat naast het zorg dragen voor het vastgestelde vaarweg- profiel ook het op tijd uitvoeren van onderhoud aan de sluiscomplexen, de oevers, inclusief de aanwezige oevervoorzieningen zoals steigers, loswallen en servicepunten. Uiteraard draagt ook hier het voeren van een goed publiekrechtelijk en privaatrechtelijk beheer van provinciale eigendommen langs/in de provinciale vaarten bij aan het op goede wijze beheren, exploiteren en in standhouden op het gewenste kwaliteitsniveau van het provinciale vaarwegennet.

In de zogenoemde bouwstenen worden de uitgangspunten (kwaliteitsniveaus) met betrekking tot het beheer, de exploitatie en de instandhouding van het wegen- en vaarwegennet voor tenminste vijf jaren vastgelegd. De huidige bouwstenen zijn eind 2006 vastgesteld voor de periode 2008-2012. Eind 2008 is gestart met het formu- leren van de inhoudelijke randvoorwaarden om de basisinformatie inzake wegen en vaarwegen in een geauto- matiseerd beheersysteem onder te brengen. Aan de hand van de in de bouwstenen geformuleerde uitgangspunten en op basis van inspecties van de werke- lijke situatie worden ieder jaar de onderhoudsprogramma’s opgesteld, waarbij de beschikbare financiële middelen de randvoorwaarde vormen met betrekking tot de omvang van de onderhoudsprogramma’s.

Er is sprake van verschillende soorten onderhoud; jaarlijks en niet-jaarlijks onderhoud. Het niet-jaarlijks onderhoud (niet regulier) bestaat uit grootschalig klein onderhoud (gemiddeld om de 3 tot 5 jaar uitgevoerd) en groot onderhoud (gemiddeld om de 10 tot 20 jaar). Een voorbeeld van niet-jaarlijks onderhoud is het ver- nieuwen van een gehele deklaag van een weg. Het niet-jaarlijks onderhoud gaat ten laste van de voorzieningen ‘Niet jaarlijks Onderhoud Landwegen en Vaarwegen’. Onder het jaarlijks onderhoud (regulier) wordt bijvoorbeeld verstaan het dichten van gaten in wegen, het maaien van bermen of het vervangen van kabelwerk in de huisvesting. Het jaarlijks onderhoud is opgenomen in de programmabegroting opgenomen onder het thema Verkeer van mensen, producten en diensten.

142 Jaarverslag 2008

Wegen

Verhardingen Het onderhoud aan de verhardingsconstructies is erop gericht om het in de bouwsteen ‘verhardingen’ vast- gestelde kwaliteitsniveau te handhaven. Dit houdt in dat de verkeersveiligheid voldoende wordt gewaarborgd, doordat nergens veiligheids- en aansprakelijkheidsnormen worden onder- of overschreden. Ook ligt het rij- comfort op een aanvaardbaar niveau en wordt overal tijdig het noodzakelijk zogeheten structureel onderhoud uitgevoerd. Door dit laatste punt is de instandhouding van de constructies voor langere tijd zeker gesteld (duurzaamheid). Er wordt echter geen conserverend onderhoud uitgevoerd, waardoor er sprake is van een geringe kapitaalvernietiging. Aangezien toonbaarheid geen issue is, zullen op bepaalde plaatsen schades of reparatieplekken zichtbaar zijn.

Wegbermen Het onderhoud van de wegbermen geschiedt aan de hand van een hiertoe opgesteld bermbeheer plan. Het plan voorziet in een maairegime afgestemd op de in een berm aanwezige vegetatie. Het doel hiervan is een ver- schraling van de bermen, waardoor het afkomende maaisel wordt beperkt en het aantal vegetatiesoorten toeneemt. Het slootbeheer is gebonden aan de Keur van het Waterschap Zuiderzeeland. De Keur bevat onder andere eisen ten aanzien van het onderhoudsniveau en onderhoudstijdstip.

Gladheidbestrijding De gladheidbestrijding heeft tot doel het (zoveel mogelijk preventief) bestrijden van gladheid op de wegen en fietspaden. De wegbeheerder heeft namelijk een wettelijk vastgelegde inspanningsverplichting om bij optre- dende gladheid de weg zo goed mogelijk bereidbaar te houden. Voordat natte weggedeelten gaan opvriezen wordt een preventieve strooiactie uitgevoerd. Bij sneeuwval wordt een sneeuwbestrijding actie uitgevoerd. Het aantal strooibeurten varieert per jaar sterk en bedraagt gemiddeld 31 preventieve strooiacties en 7 sneeuwbestrijding acties. In de zogenaamde kwakkelwinters, met temperaturen rond het vriespunt, worden de meeste strooiacties uitgevoerd. Omdat er met name eind 2008 sprake was van winterse weersomstandigheden zijn er 32 preventieve strooiacties en 5 sneeuwbestrijding acties uitgevoerd.

Civiele Kunstwerken Het onderhoud van de kunstwerken is erop gericht om het in de bouwsteen ‘civiele kunstwerken’ kwaliteits- niveau te handhaven. Dit houdt in dat wordt voldaan aan de randvoorwaarden veiligheid en beschikbaarheid. Er worden geen acties opgenomen ten aanzien van het onderhouden van onderdelen van kunstwerken. In plaats hiervan worden de betreffende onderdelen alleen periodiek vervangen. Bij dit niveau kan aan de overige rand- voorwaarden zoals toonbaarheid, duurzaamheid en bruikbaarheid van de kunstwerken niet worden voldaan. Een kortere levensduur van de kunstwerken wordt geaccepteerd als gevolg van dit minimale onderhoudsniveau.

Openbare verlichting en Verkeersregelinstallaties Het onderhoud aan de openbare verlichting en de verkeersregelinstallaties is erop gericht om het aantal storingen en uitval tot een minimum te beperken, opdat de veiligheid van de weggebruikers voldoende is gewaarborgd. Het onderhoud van portalen, masten, uithangers, lantaarns en dergelijke wordt beperkt tot het hoogst noodzakelijke (corrosie bestrijden, controle op materiaalmoeheid) en een vervanging aan het eind van de technische levensduur. Bij de automaten van de verkeersregelinstallaties (VRI) is niet alleen de technische levensduur bepalend, maar ook het feit dat de fabrikanten maar voor een beperkte tijd garanderen dat reserveonderdelen verkrijgbaar zijn. De meeste VRI zijn de afgelopen jaren voorzien van LED-verlichting. Deze ombouw zal in de komende jaren worden afgerond. Deze investering verdient zich binnen een paar jaar terug doordat wordt bespaard op energiekosten (LED’s gebruiken veel minder energie) en op de kosten voor de jaarlijkse vervanging van de lampen.

Beplanting Het onderhoud van de beplanting, zijnde bomen en singels, is erop gericht om het eindbeeld te realiseren. Dit eindbeeld is voor de bomen en de singels beschreven in de bouwsteen ‘Beplantingen’. Voor de duurzame instandhouding van de boombeplantingen is het boomvervanging plan opgesteld. Een deel van het budget wordt ingezet voor het onderhoud van de sierbeplanting in de rotondes.

143 Jaarverslag 2008

Jaarlijks wordt ook een zogeheten zorgplichtinspectie uitgevoerd bij circa 1/3 deel van het totale bomen- bestand. Hierbij wordt de vitaliteit van de bomen langs de wegen door externen gecontroleerd, zodat voor- komen wordt dat de bomen gevaar opleveren voor de weggebruikers.

Vaarten Voor de vaarten zijn scheepvaartprofielen vastgesteld uitgaande van de maatgevende scheepsafmetingen (vermeld in de landelijk gehanteerde CVB Richtlijnen) en de maximale invaardiepte bij de sluizen. In de Flevolandse vaarten is het leggerprofiel (profiel benodigd voor de waterafvoer) echter vrijwel overal dieper dan het scheepvaartprofiel. In 2004 is in bestuurlijk overleg overeengekomen dat het Waterschap voortaan het baggerwerk in de vaarwegen op zich gaat nemen en dat de provincie afhankelijk van haar verantwoordelijk- heden 20% van de kosten voor het achterstallig baggeronderhoud draagt. Het Waterschap is in 2008 gestart met het uitvoeren van de eerste baggeracties.

Oeverbescherming Voor de oeverbescherming is met het Waterschap afgesproken dat ook daar gekomen gaat worden tot een verdeling van de kosten en de uitvoering daarvan. Arcadis heeft eind 2008 een rapportage opgesteld ter onderbouwing van zo’n verdeling. In de loop van 2009 zullen deze voorstellen worden omgezet in bestuurlijke afspraken. Bij de oeverbescherming ontstaat nu een onderhoudsintensieve periode waarbij veel oeverbeschermingen dienen te worden vervangen doordat in het verleden grote trajecten ineens zijn aangelegd. Intentie is natuur- en milieuvriendelijke alternatieven toe te passen, op de locaties waar dat mogelijk is, voor de aanwezige verticale oeverbescherming. Daarnaast moeten de KRW doelstellingen i.h.k.v. de waterkwaliteit de komende jaren leiden tot de aanleg van vele kilometers natuurvriendelijke oever, dit vooral in de Noordoostpolder. De voorbereidingen hiervoor zijn eind 2008 gestart.

Sluiscomplexen Alle sluisobjecten worden onderhouden op een niveau waarbij de veiligheid en bruikbaarheid zijn gegaran- deerd. Door middel van grote en kleine onderhoudswerkzaamheden worden de veiligheid en de bruikbaarheid gegarandeerd en vindt instandhouding van de complexen plaats op een niveau waarbij niet of nauwelijks kapitaalvernietiging optreedt. Alle sluizen hebben een waterkerende functie. Aangezien deze functie van essentieel belang is voor de veilig- heid van het achterliggende gebied wordt deze functie met enige regelmaat getoetst.

Steunpunten Het beheer en onderhoud van de provinciale infrastructuur wordt fysiek verzorgd vanuit de provinciale vestigingen Dronten, Stichtsebrug (begin jaren 80) en Emmeloord (midden jaren 90). Het groot onderhoud bestaat onder andere uit schilderwerk, vervanging dakbedekkingen, lambriseringen, CV- installatie, etc. Door de aanwezigheid van strooizout is het onderhoud aan de zoutloodsen intensiever en kostbaarder dan aan het kantoorgebouw. Tevens wordt bijzondere aandacht geschonken aan de toepassing van de milieu- en ARBO wetgeving op de vestigingen.

Provinciehuis In de periode 2004-2007 heeft een ingrijpende renovatie van het Provinciehuis plaatsgevonden. Daarbij is tevens de vloeroppervlakte uitgebreid. Zoals in de begroting 2008 is aangegeven maakt de gewijzigde situatie het noodzakelijk om een nieuw onderhouds- en investeringsplan op te stellen. Daartoe heeft in 2008 een uit- gebreide inventarisatie plaatsgevonden van het noodzakelijke reguliere onderhoud, het meerjarenonderhoud en de investeringen voor het gehele provinciehuis, inclusief de daarin aanwezige installaties, de inrichting en het buitenterrein. Hierbij is er vanuit gegaan dat het door het bestuur geschetste gebruiks-, onderhouds- en uitstralingsniveau dat als grondslag is genomen bij de opstelling van de renovatie- en nieuwbouwplannen blijvend moet worden gegarandeerd. Geconcludeerd moet worden dat op basis van deze uitgangspunten er de komende jaren geleidelijk meer middelen nodig zullen zijn voor de uitvoering van dit plan. Dit plan zal begin 2009 voor besluitvorming worden voorgelegd.

Financiële consequenties van het onderhoud Zoals eerder is vermeld bestaat het onderhoud uit jaarlijks en niet jaarlijks onderhoud. Het jaarlijks onderhoud aan land- en vaarwegen maakt onderdeel uit van de exploitatielasten die zijn verant- woord binnen het programma infrastructuur en mobiliteit.

144 Jaarverslag 2008

Het niet jaarlijks onderhoud wordt rechtstreeks ten last van de daarvoor gevormde voorzieningen gebracht. Om de voorzieningen op het juiste peil te houden, worden hieraan jaarlijks middelen toegevoegd ten laste van de exploitatiebegroting (programma infrastructuur en mobiliteit) Het jaarlijks onderhoud aan het provinciehuis, alsmede de jaarlijkse toevoeging aan de voorziening niet jaar- lijks onderhoud, maakt onderdeel uit van de kosten van de bedrijfsvoering en wordt via de kostenverdeelstaat verdeeld over de diverse programma’s.

Jaarlijks onderhoud (ten laste van de exploitatie)

Jaarlijks onderhoud (x € 1000) 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Jaarlijks onderhoud landwegen 7.977 8.711 8.572 8.572 8.572 8.572 Jaarlijks onderhoud vaarwegen 3.528 3.408 3.305 3.305 3.305 3.465 Jaarlijks onderhoud provinciehuis 1.304 1.318 1.455 1.455 1.455 1.455 Totaal 12.809 13.437 13.332 13.332 13.332 13.492

Reservering niet jaarlijks onderhoud (ten laste van de exploitatie) Reservering niet jaarlijks onderhoud 2007 2008 2009 2010 2011 2012 (x € 1000) Reservering niet jaarlijks onderhoud 4.835 5.027 5.279 5.279 5.279 5.279 landwegen Reservering niet jaarlijks onderhoud 1.302 1.340 1.392 1.392 1.392 1.392 vaarwegen Reservering niet jaarlijks onderhoud provinciehuis 242 244 250 250 250 250 Totaal 6.379 6.611 6.921 6.921 6.921 6.921

Niet jaarlijks onderhoud (ten laste van de voorziening) Niet jaarlijks onderhoud 2007 2008 2009 2010 2011 2012 (x € 1000) A. Verhardingen 6.072 4.585 5.830 4.505 5.030 4.485 B. Kunstwerken 59 - 255 140 75 270 C. Voorzieningen wegverkeer 47 485 200 475 275 40 D. Beplanting 83 48 210 165 165 65 Totale kosten Wegen 6.261 5.118 6.495 5.285 5.545 4.860 E. Baggerwerk - - p.m. p.m. p.m. p.m. F. Oeverbescherming 263 - 400 - - 80 G. Sluiscomplexen 615 334 960 1.735 1.255 1.330 Totale kosten Vaarwegen 878 334 1.360 1.735 1.255 1.410 H. Provinciehuis* - 184 p.m. p.m. p.m. p.m. Totaal 7.139 5.636 7.855 7.020 6.800 6.270

145 Jaarverslag 2008

Ontwikkeling stand voorziening niet jaarlijks onderhoud Stand per 31/12 (x € 1000) 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Voorziening NJO Landwegen 7.287 7.196 5.980 5.974 5.708 6.127 Voorziening NJO Vaarwegen 2.863 3.869 3.901 3.558 3.695 3.677 Voorziening NJO provinciehuis* 1.167 p.m. p.m. p.m. p.m. p.m. Totaal 11.317 11.065 9.881 9.532 9.403 9.804

* In dit overzicht is nog geen rekening gehouden met onttrekkingen aan de voorziening niet jaarlijks onderhoud provinciehuis, één en ander in afwachting van het nieuwe meerjarenonderhoudsplan.

146 Jaarverslag 2008

4 Financiering/treasury

Uitzettingen De hoeveelheid liquide middelen (rekening-courant tegoeden en deposito’s) is in 2008 gestegen van € 94,0 miljoen tot € 95,5 miljoen Dit saldo bestaat uit: Bedrag Aandeel • uitzettingen met een looptijd langer dan 1 jaar € 9,0 mln. 9,4% • uitzettingen met een looptijd korter dan 1 jaar € 86,5 mln. 90,6% Totaal € 95,5 mln. 100,0%

In 2008 lag de vergoeding voor korte uitzettingen nagenoeg op gelijk niveau met de vergoeding voor lange uit- zettingen. Het aandeel korte uitzettingen (deposito’s < 1 jaar en rekening courant saldo) is vanwege deze reden dan ook hoger dan het aandeel lange uitzettingen. Aan het eind van 2008 was de vergoeding voor uit- zettingen met een looptijd > 1 jaar gunstiger en is een bedrag van € 9 miljoen voor 1 jaar uitgezet.

Risicobeheer In het Treasurystatuut van de provincie staat beschreven hoe moet worden omgegaan met de beschikbare liquide middelen. De provincie dient de waarde hiervan in stand te houden. Het Treasurystatuut is gebaseerd op de wet Fido (Financiering decentrale overheden). In het Treasurystatuut worden vier risico’s onderkend: • renterisico: de kans dat rentewijzigingen nadelige financiële gevolgen hebben; • koersrisico: de garantie dat de hoofdsom in stand blijft gedurende de looptijd van de uitzetting; • kredietrisico: de kans dat een debiteur de hoofdsom niet terugbetaalt als gevolg van betalingsproblemen en/of een faillissement; • liquiditeitrisico: de kans dat er op korte en/of lange termijn te weinig liquide middelen voorhanden zijn om te kunnen voldoen aan de betalingsverplichtingen. Alle vier de risico’s zijn in 2008 afdoende ondervangen door gespreid gelden uit te zetten in vastrentende waarden (de hoofdsom is gegarandeerd) bij solide financiële instellingen. Het beleid van de provincie Flevoland geeft aan dat prudent wordt omgegaan met de gelden. Er worden geen gelden aangetrokken om deze tegen een hoger rendement uit te zetten (bankieren). Er zijn ook geen gelden uitgezet bij financiële instellingen die door de kredietcrisis in de problemen zijn gekomen. De overtollige middelen zijn uitsluitend uitgezet bij Nederlandse banken. De gemiddelde netto-vlottende schuld per kwartaal mag de kasgeldlimiet (7% van de begrotingsomvang) niet overschrijden. Aangezien het saldo over alle kwartalen positief was is aan deze norm voldaan. De renterisiconorm (20% van de vaste schuld per 1 januari) is bedoeld om het renterisico op langlopende schuld te beperken. Aangezien de provincie Flevoland geen vaste schuld heeft en vooralsnog geen geld voor de lange termijn zal aantrekken, zal aan de renterisiconorm worden voldaan.

Performance Het gerealiseerde rendement bedraagt afgerond 4,7% over een gemiddelde hoeveelheid liquide middelen van € 105,1 miljoen De opbrengst (€ 4,9 miljoen) is hoger dan begroot (€ 4,5 miljoen na begrotingswijziging), wat wordt veroorzaakt door een hogere gemiddelde liquiditeitenomvang en een hogere rentestand in de tweede helft van 2008.

Algemene Europa Totaal Liquide middelen middelen 2007 2008 2007 2008 2007 2008 Deposito's > 1 jaar 2,3 9,0 - - 2,3 9,0 Deposito's < 1 jaar 79,5 74,0 - - 79,5 74,0 Rekening courant 27,7 24,2 -15,5 -11,7 12,2 12,5 Totaal 109,5 107,2 -15,5 -11,7 94,0 95,5

147 Jaarverslag 2008

5 Bedrijfsvoering

5.1 Aanpassing organisatie

De positie en taken van provincies veranderen. Om de provinciale doelstellingen te realiseren is in toenemende mate samenwerking met omgevingspartners gewenst. Vanuit externe ontwikkelingen worden ook nieuwe eisen gesteld aan het optreden van de provincie. Dit heeft gevolgen voor de provinciale organisatie. Om goed in te kunnen spelen op de veranderingen is een flexibele organisatie noodzakelijk. De onderlinge samenwerking binnen en tussen de diverse organisatieonderdelen is verbeterd door de methode van ‘verbinden’ door te voeren. In 2008 was dit een centraal thema en zijn meerdere afdelingen intensief aan de slag geweest met verbinden. Speciale aandacht is er voor de samenwerking tussen de lijnorganisatie en de programma’s en projecten. Daar moeten medewerkers vanuit onderscheiden oriëntatie en met onderscheiden vaardigheden leren samenwerken om tot de beoogde eindproducten te komen.

Het College van Gedeputeerde Staten en het Directieteam hebben in 2008 het organisatieontwikkelprogramma ‘van professionals naar professionele organisatie’ gestart. Dit programma bevat meerdere actiepunten die zijn onder te verdelen in de thema’s: samenwerken, ondersteunen van het bestuur en planning en control. De voorbereidende fase (definitiefase) is gestart en in 2009 zullen de actiepunten gerealiseerd worden.

Het Directieteam is aangevuld met een derde directielid in augustus 2008. Dit betekende een nieuwe verdeling van afdelingen over de directie.

Er is op vele plekken een ander type medewerker gewenst om de nieuwe rol te kunnen vervullen; andere vaardigheden worden belangrijk. Hiervoor hebben we in het afgelopen jaar stappen gezet, door onder meer gericht te investeren in het opleiden en ontwikkelen van medewerkers. Zo konden medewerkers in het kader van mobiliteitsbeleid leren hoe zij hun loopbaanontwikkeling kunnen versterken. Daarnaast vervult een medewerker van de afdeling P&O als mobiliteitsmakelaar een belangrijke rol op het gebied van de interne mobiliteit, door proactief vraag en aanbod in de organisatie te matchen. Tevens zijn er verkennende kontakten met andere werkgevers in onze omgeving die mogelijk de externe mobiliteitskansen kunnen vergroten.

5.2 Kwaliteit dienstverlening

5.2.1 Actieprogramma Andere Overheid

In 2008 is het actieprogramma Andere Overheid afgerond door enkele resterende activiteiten en het daarbij horende budget onder te brengen in de (lijn)organisatie. Het onderdeel ‘Digitale provincie’ is opgenomen in het programma BIP (Bedrijfsinformatieplan).

5.2.2 Klantgerichte provincie

5.2.2.1 Wat hebben we bereikt?

5.2.2.2 Wat hebben we daarvoor gedaan De activiteiten vallen onder de uitvoering van het kwaliteitshandvest en zijn in uitvoering genomen. De concrete resultaten worden in de loop van 2009 gepubliceerd in het Burgerjaarverslag 2008.

5.2.3 Digitale provincie/Programma Andere Overheid

Het Programma Andere Overheid, in termen van ketens en samenwerking, is in essentie voor haar resultaten erg afhankelijk gebleken van de voortgang, die mede overheden wisten te realiseren. In de loop van 2008 is duidelijk geworden dat de resultaten zoals afgesproken ten tijde van ‘De verklaring betere dienstverlening en vermindering administratieve lasten’ niet binnen de afgesproken termijn zullen worden gehaald.

148 Jaarverslag 2008

5.2.3.1 Wat hebben we bereikt De provincie Flevoland heeft daarom gekozen voor het opstellen van een eigen bedrijfsinformatieplan waarin alle wettelijke verplichtingen en de afspraken uit verschillende convenanten in onderlinge samenhang zijn geanalyseerd. Er is een huidge situatie beschreven en de gewenste situatie is in kaart gebracht. Het ontstane inzicht heeft geleid tot tien uit te voeren projecten. Uit de verkregen inzichten zijn de volgende primaire conclusies getrokken: • werken in digitale ketens is mogelijk; • regierol van de provincie ondersteunen door klant- en omgevingsgericht de werkprocessen in te richten; • er bestaan goede digitale basisvoorzieningen.

5.2.3.2 Wat hebben we daarvoor gedaan De volgende voor 2008 geplande onderwerpen konden (deels) met succes worden afgerond. • Geoloket Gerealiseerd conform planning op de provinciale website. • DIGID Digid is beschikbaar. Onze provinciale website is hiervoor ingericht. De aansluiting van de provinciale bedrijfsprocessen op het digitale loket is nog een punt van aandacht.

Een aantal andere projecten bleek vooral door de eerdergenoemde vele externe afhankelijkheidsrelaties niet volgens planning te kunnen worden ontwikkeld of afgerond. Ook bleken enkele interne werkprocessen onvol- doende geschikt voor een effectieve digitale aansluiting. • Ontwikkelen en beschikbaar krijgen van elektronische formulieren voor 15 procedures. • Verdrag van Arhus. • Status milieuklachten. • Bedrijvenloket. • Tendernet. • Omgevingsvergunning.

De complexiteit van de verschillende projecten en hun onderlinge samenhang is groter gebleken dan werd ge- dacht. Het halen van de provinciale deadlines wordt inmiddels ondervangen door projectmatig te gaan werken. Het realiseren van inhoudelijke samenhang wordt nu bereikt door het werken onder architectuur. Alle boven- staande projecten maken nu inhoudelijk en organisatorisch onderdeel uit van de projectstructuur van het BIP.

5.3 Samenwerking P4

5.3.1 Wat hebben we bereikt

In 2008 is invulling gegeven aan samenwerking met de provincie Zuid-Holland. Enerzijds door continuering van de detachering van een afdelingshoofd vanuit Flevoland naar de interim pool van Zuid-Holland. Anderzijds door inhuur van een interim manager uit de interim pool. Ook op het gebied van Inkoop en aanbesteding is er binnen de P4 samengewerkt.

5.3.2.1 Juridische dienstverlening

5.3.2.2 Wat hebben we bereikt In de eerste plaats hebben we gezamenlijke Algemene Inkoopvoorwaarden opgesteld. Deze zijn per 1 oktober van kracht geworden. Daarnaast hebben we op verschillende gebieden kennis en informatie gedeeld. Gezamenlijk met Noord Holland hebben we de energievoorziening aanbesteed. In 2008 is naast kennismaking vooral gewerkt aan kennisuitwisseling tussen de juristen van de P4-provincies en is meer aandacht besteed aan en gekomen voor mediation.

Wat hebben we daarvoor gedaan In 2008 zijn in P4-verband twee bijeenkomsten georganiseerd. Deze bijeenkomsten hebben o.a. ten doel kennisuitwisseling tussen de juristen van de P4-provincies. In het voorjaar van 2008 heeft in het Provinciehuis te Lelystad een themabijeenkomst over mediation plaatsgevonden.

149 Jaarverslag 2008

In het najaar van 2008 vond in Utrecht een bijeenkomst over de nieuwe Wet ruimtelijke ordening plaats. Verder staan op de agenda de organisatie van bijeenkomsten en cursussen over o.a. staatssteun. Gezamenlijke selectie en beoordeling van geschikte inkooppakketten. Na inventarisatie bleek er geen geschikt inkooppakket te zijn voor een gezamenlijke aanbesteding. De onderlinge samenwerking op het gebied van ondersteuning bij de professionalisering van inkoop en aanbesteding werd voortgezet. De focus is daarbij verlegd van tactische naar strategische aspecten.

5.4 Externe communicatie

De provincie hecht veel waarde aan een goede informatievoorziening naar de burger over taken en beleid waarvoor zij verantwoordelijk is, openhei rond beleidsprocessen en communicatie met betrokkenen rond belangrijke beslissingen. Op die manier wil de provincie zich ook helder en herkenbaar profileren. Om de herkenbaarheid van de provincie te versterken, is de huisstijl het afgelopen jaar gerevitaliseerd en de bewaking ervan versterkt. De digitale media spelen hierin een steeds grotere rol. Vandaar dat in 2008 is gestart met de vernieuwing van de provinciale website, waardoor informatie makkelijk vindbaar zal worden en er met de burger kan worden gecommuniceerd, onder meer via het digitale panel. Verder zal de site gaan dienen als loket voor allerlei vormen van e-dienstverlening. In het tweede kwartaal van 2009 moet de nieuwe corporate site de lucht in gaan. Naast de digitale media is de pers erg belangrijk voor informatievoorziening en beeldvorming over de pro- vincie. Naast de persberichten en persconferenties rond belangrijke ontwikkelingen is daarom eind 2008 besloten het wekelijkse ‘persuur’ na het college weer in te stellen. In dat uur presenteren één of meerdere gedeputeerden één of meer onderwerpen die in het college zijn behandeld aan de pers. Bovendien kan de pers dan nog vragen stellen over andere onderwerpen die in het college aan de orde zijn geweest. Ten slotte zijn er in 2008 regelmatig informatie- en inspraakbijeenkomsten georganiseerd rond met name grote projecten (OostvaardersWold, Luchthaven Lelystad). Deze bijeenkomsten zijn erg belangrijk om betrokkenen te informeren over beleidsvoornemens en –ontwikkelingen en hen daarbij te betrekken. Essentieel bij alle communicatieactiviteiten blijft dat die doelgroepgericht is, tijdig, open en begrijpelijk. Naarmate dat beter lukt, ontstaat er meer begrip , draagvlak en vertrouwen in een transparante provincie.

5.4.1 Wat hebben we bereikt

Intensivering van de communicatie via digitale media, pers en overige communicatiemiddelen met als doel de bekendheid van en het draagvlak voor provinciale (beleids-)onderwerpen te vergroten.

5.4.2 Wat hebben we daarvoor gedaan

Dit hebben we bereikt door: • openheid te betrachten bij onze werkzaamheden en daar transparant informatie over te geven; • het zo optimaal, efficiënt en effectief mogelijk inzetten van digitale communicatiemiddelen; • meer aandacht in de media (lokaal, regionaal en nationaal) om onze provincie beter te profileren; • een betere zichtbaarheid van de Gedeputeerde Staten leden bij het uitdragen van het provinciale beleid bij andere besluitvormers, betrokkenen, nieuwsmedia en burgers.

150 Jaarverslag 2008

5.5 Integriteit

5.5.1 Wat hebben we bereikt?

Er is blijvende aandacht voor en bewustzijn van het aspect van de integriteit. Zowel nieuwe medewerkers als zittende medewerkers hebben in trainingen, werkoverleggen of contacten met collega’s, te maken gehad met de regels en afspraken ten aanzien van integer handelen. Het feit dat er geen misstanden bekend zijn kan erop wijzen dat het integriteitbeleid goed heeft gefunctio- neerd. Niettemin blijft er aandacht voor dit onderwerp.

5.5.2 Wat hebben we daarvoor gedaan?

Conform het bestaande integriteitbeleid hebben nieuwe medewerkers de ambtseed afgelegd en een workshop integriteit gevolgd. Integriteit is door de directie benoemd als speciaal aandachtspunt voor de afdelingsplannen 2009. Er is een audit uitgevoerd naar de stand van de beheersmaatregelen op het gebied van integriteit. Daarvoor is onder meer een enquête gehouden onder een groep van 12 leidinggevenden en 20 medewerkers. Op basis van de uitkomsten zijn adviezen en maatregelen voorbereid op het vlak van kwetsbare functies, de gedragscode en nevenfuncties.

5.6 Werkomgeving

5.6.1 Huisvesting

In 2008 is het project “Renovatie en nieuwbouw provinciehuis” afgesloten met een eindrapportage. Op 5 september 2008 heeft de officiële opening door minister Ter Horst plaatsgevonden. Na afronding van de laatste bouwfase 2A kon het vergadercentrum op 1 maart 2008 in gebruik worden genomen. In april is het buitenterrein opgeleverd. Hiermee zijn ruim 100 extra parkeerplaatsen gerealiseerd. Daarnaast zijn er aanvullende wensen gerealiseerd of nog in uitvoering: • aanpassing van de Rietkerkzaal waardoor deze ook gebruikt kan worden als vergaderruimte voor de commissies; • restylen van de Han Lammerszaal waardoor deze meer geschikt is voor speciale ontvangsten en bijeenkomsten; • upgrading van het restaurant en vervanging van het meubilair.

Met de renovatie zijn de volgende doelstellingen gehaald: • een herkenbaar, open en transparant provinciehuis dat inmiddels bewezen heeft uitnodigend voor het publiek te zijn; • goede huisvesting voor afdelingen en programma’s; • ruime mogelijkheden voor overleg met collega’s in het vergadercentrum, de middenzones en plaza’s; • nieuwe audiovisuele apparatuur in alle bijzondere ruimten.

5.6.1.2 Exploitatiefase Om het huidige onderhoudsniveau, de bedrijfszekerheid en de uitstraling van het gebouw te kunnen garan- deren is een uitgebreide inventarisatie van het noodzakelijk onderhoud en de benodigde investeringen gemaakt. Op basis hiervan is het concept meerjaren onderhoudsplan (MJOP) opgesteld. Besluitvorming zal begin 2009 plaatsvinden. Dit plan is inmiddels wel in gebruik als leidraad voor het periodieke onderhoud.

151 Jaarverslag 2008

5.6.2 Professionalisering Inkoop en Aanbesteding

In 2008 was de borging van rechtmatigheid bij inkoop en aanbesteding een belangrijk thema. Naar aanleiding van de controle eind 2007 is besloten te rapporteren over de rechtmatigheid over alle verplichtingen groter dan € 50.000. Het hoofd van de afdeling Financiën is aangesteld als coördinator rechtmatigheid. Uit de controle is gebleken dat de dossiervorming steeds beter wordt. Wel is vastgesteld dat in het eerste half jaar een aantal gevallen ten onrechte enkelvoudig onderhands is aanbesteed. In sommige gevallen was hiervoor een plausibele verklaring. Deze zijn achteraf alsnog gesanctioneerd. Daarnaast is gebleken dat in enkele gevallen ten on- rechte niet Europees is aanbesteed. Vanaf begin 2008 zijn alle openbare aanbestedingen via de aanbestedingskalender gepubliceerd. Deze zijn ook vermeld op de provinciale website. Ook is gewerkt aan de verdere ontwikkeling van toe te passen selectie- en gunningscriteria met als doel te komen tot gunning aan de inschrijving met de optimale prijs-kwaliteitverhouding. Hiermee kan beter uitleg worden gegeven aan marktpartijen zodat de kans op gerechtelijke procedures wordt verkleind.

5.6.3 Archiefinspectie

De Provinciale archiefinspectie heeft in de eerste helft van 2008 bijdragen geleverd aan interprovinciale en landelijke ontwikkelingen op het gebied van inspectie, auditing en toezicht met betrekking tot de digitale informatiehuishouding. In de tweede helft van het jaar zijn diverse inspecties gestart en deels afgerond. Regelmatig zijn zowel intern als extern vooral wet- en regelgevende adviezen gegeven over en bijdragen geleverd aan uiteenlopende zaken met betrekking tot de archiefzorg en het archiefbeheer.

5.6.4 Informatiemanagement

In de eerste helft van 2008 is het bedrijfsinformatieplan (BIP) opgesteld. Het richt zich op de wet- en regel- geving die van buitenaf op de provincie afkomt. De realisatie van het bedrijfsinformatieplan is belegd bij een programma op concernniveau onder aansturing van een stuurgroep met een directielid als voorzitter. Daarnaast is er het Project Portfolio Management (PPM) waarin de wensen vanuit de organisatie zijn ondergebracht. Om samenhang en flexibiliteit aan te brengen in de bedrijfsvoering van de gehele organisatie en dit te borgen gaat Flevoland werken onder architectuur. Hiertoe is de Referentie Architectuur Flevoland (RAF) ontwikkeld. Deze gaat zowel voor de projecten uit het bedrijfsinformatieplan als voor projecten uit het PPM gelden. Met het project Klantcontact uit het BIP is een start gemaakt. Het plan van aanpak hiervoor is gepresenteerd in de stuurgroep BIP. Op het gebied van systeembeheer is een verkenning gedaan naar de mogelijkheden tot samenwerking met de gemeente Lelystad. In het 2e kwartaal 2009 vindt verdere besluitvorming plaats.

5.6.5 Documentair Informatievoorziening

De ondersteuning van medewerkers van de provinciale organisatie bij het gebruik van Documentair Management Systeem (DMS) vraagt nog steeds veel inzet. Om hierin verbetering te brengen zijn regelmatig trainingen georganiseerd. Voor het registreren van de inkomende en uitgaande documenten is extra capaciteit ingeschakeld. Tevens zijn de volgende projecten uitgevoerd: • deelbijdragen aan projecten uit het BIP en PPM; • verbetering administratieve voorbereiding en afhandeling van documenten voor besluitvorming Provinciale Staten, Presidium, Commissies en Gedeputeerde Staten; • herontwerp van subsidieproces op basis van de Algemene Subsidieverordening Flevoland en het Kwaliteits- handvest; Het digitaliseren van de facturenstroom is in afwachting van de uitkomsten van het ERP onderzoek uitgesteld.

5.6.6 Automatisering

In het voorbije jaar is een stabiele technische infrastructuur gerealiseerd. Er is geen onverwachte downtime van systemen geweest. Een groot aantal wijzigingen is op beheerste wijze doorgevoerd. Daarnaast is er in ruime mate aandacht besteed aan informatiebeveiliging. Voorts is onderzoek gedaan naar: • een nieuwe inrichting van de werkplekken. Op basis hiervan is een Europese aanbesteding gestart; • de vervanging van de uitwijkfaciliteiten van de provincie;

152 Jaarverslag 2008

• mogelijkheden tot invoering van tijd- en plaatsonafhankelijk werken. Hiervoor is een pilot gestart; • mogelijkheden om technische hulpmiddelen beter aan te laten sluiten bij de wensen van de gebruikers. Deze projecten krijgen in 2009 een vervolg.

De voorgenomen vervanging van het personeels- en salarissysteem Beaufort is niet uitgevoerd omdat onderzoek moest worden gedaan naar de eventuele aanschaf en implementatie van een organisatiebreed ERP systeem. Het project is nu opgenomen in het programma BIP.

5.7 Ambtelijk apparaat

5.7.1 Formatie

5.7.1.1 Wat hebben we bereikt Een personeelsformatie die is aangepast aan de gewijzigde taken die het bestuur heeft gedefinieerd. Deze wijziging kon niet opgevangen worden binnen de 0% groei. Met de wijziging van de formatie ontstaat een nieuwe nullijn.

5.7.1.2 Wat hebben we daarvoor gedaan In de begroting 2008 is een formatie neergezet die was afgestemd op de toenmalige taken van de organisatie. Enerzijds is via de bezuinigingsoperatie 11,18 fte bij de afdelingen verdwenen en daarnaast is via de voorjaars- nota de formatie aangepast omdat de grenzen van de flexibiliteit van de organisatie in zicht waren, zowel kwalitatief als kwantitatief. Bij de keuze tussen het temperen van het ambitieniveau of het versterken van de organisatie is gekozen voor het laatste. Er is toen voorgesteld de formatie te versterken voor de project- organisatie voor de speerpuntprojecten en het p-MJP alsmede voor de strategische advieskracht van de organisatie. Daarnaast vroegen nieuwe (semi-) wettelijke taken om extra inzet. Om bovenstaande activiteiten te doen is in 2008 9,1 fte toegevoegd aan de formatie en zal in 2009 nog 8,0 fte extra worden toegevoegd.

Indicatoren ™ 0% formatiegroei. ™ 100% score in gevoerde plannings-, voortgangs- en beoordelingsgesprekken met elke medewerker waarin het individuele werkplan werd vastgesteld en geëvalueerd.

31-12-2004 31-12-2005 31-12-2006 31-12-2007 31-12-2008 (in fte) (in fte) (in fte) (in fte) (in fte) Formatie Flevoland (excl. GS-leden 419,90 425,74 427,75 425,23 427,43 en Randstedelijke Rekenkamer) Bezetting Flevoland (excl. GS-leden 393,82 395,91 en Randstedelijke Rekenkamer)

Projecten en activiteiten die in 2008 gerealiseerd zijn ™ Gefaseerde aanpassing van de formatie in de loop van de 2e helft van 2008. ™ Aangaan van contracten om de allochtone Nederlander als medewerker binnen te halen binnen de provinciale organisatie. ™ Mobiliteit en mobiliteitsmakelaar: Om de mobiliteit van medewerkers in onze organisatie te stimuleren en ondersteunen is een mobiliteitsmakelaar aangewezen. Deze draagt er zorg voor dat medewerkers worden uitgenodigd om na te denken over nieuwe kansen binnen en buiten de organisatie. Voor omgaan met vacatures is een vaste procedure en er zijn mogelijkheden om medewerkers een preferente positie te bieden. Het aantal succesvolle mobiliteitstrajecten is mede daardoor toegenomen. In toenemende mate vervullen leidinggevenden een actieve rol bij mobiliteit van medewerkers. ™ Strategische personeelsplanning: In 2008 is het denken over strategische personeelsplanning geïntro- duceerd in onze organisatie. Dit thema is gekoppeld aan het programma organisatieontwikkeling. Binnen de organisatie is door de directie afgesproken dat in 2009 bij twee afdelingen, te weten Wegen Verkeer en Vervoer en Economische Zaken, een pilot wordt uitgevoerd met strategische personeelsplanning.

153 Jaarverslag 2008

Doelstelling van strategische personeelsplanning is om voor langere termijn een kwalitatief en kwantitatief optimale personeelsbezetting te hebben, afgestemd op de organisatieontwikkeling. ™ Integraal management: In de dagelijkse advisering ondersteunen de PenO adviseurs het management bij de uitvoering van hun leidinggevende taken. De managementinformatie vormt een belangrijk instrument op basis waarvan de leidinggevenden hun besluiten kunnen nemen. In toenemende mate ontwikkelt zich een situatie waarin managers hun verantwoordelijkheid (leren) nemen, ook omdat zij daar door de directie op worden aangesproken. Niet alle leidinggevenden zijn hier even sterk in. De voor 2009 geplande manage- ment assessments kunnen leiden tot maatwerkontwikkeling voor individuele managers.

Arbeidsvoorwaarden

Wat hebben we bereikt In 2008 is de IKAP-regeling, als gevolg van de in de CAO afgesproken interprovinciale evaluatie in 2007, op een aantal punten aangepast. Ook heeft er in 2008 een interprovinciale evaluatie plaatsgevonden van het in 2005 ingevoerde beoordeling- en beloningsbeleid. De uitvoering van de aanbevelingen daarvan zal in 2009 plaats- vinden. Lokaal zijn - na instemming met het Georganiseerd Overleg - een tweetal nieuwe regelingen opgesteld. De uitruilregeling biedt de medewerkers de mogelijkheid om een fiscaal ondermatige reiskostenvergoeding voor woon-werkverkeer uit te ruilen tegen een hogere netto eindejaarsuitkering. Daarnaast is de Stimulerings- regeling bewegingsactiviteit opgesteld om iedere medewerker een financiële prikkel tot meer bewegen te geven. Een derde regeling betreft de beschikbaarheidregeling van medewerkers in de buitendienst van de afdeling Wegen en verkeer. Deze is op formalisering na afgehandeld in 2008. Over alle wijzigingen is het personeel uitvoerig geïnformeerd. Middels de advisering van de PenO-adviseurs en trainingen (jaargesprekken in december) is het management ondersteund in de uitvoering van haar HRM taken. De voor 2008 geplande actualisatie van de overige lokale regelingen heeft wegens andere prioriteiten niet plaatsgevonden. Deze actualisatie zal in 2009 worden opgepakt.

5.7.2 Ontwikkeling en opleiding ambtenaren

5.7.2.1 Wat hebben we bereikt De taken van de provincie veranderen en daarmee veranderen de eisen die aan medewerkers worden gesteld. Dit betekent dat zij hun kennis en kwaliteiten moeten blijven ontwikkelen. Het centrale opleidingsbeleid biedt die trainingen en opleidingen die passen in de organisatieverandering. Het opleidingsplan is daar een concrete vertaling van.

5.7.2.2 Wat hebben we daarvoor gedaan In 2008 is op grote schaal gebruik gemaakt van het aanbod in het programma medewerkerontwikkeling. Bijzonder succesvolle trainingen van afgelopen jaar zijn geweest: Onderhandelingsvaardigheden, Overtuigend en Inspirerend Presenteren. De deelnemers zijn hierdoor nog beter in staat de provincie naar buiten toe te vertegenwoordigen. Apart is te noemen de interne training MS Office, waaraan door ruim 200 medewerkers is deelgenomen.

De workshop Integriteit voor nieuwe medewerkers heeft bijgedragen aan een groter bewustzijn van het belang en de gevolgen van integriteitaspecten van het werken bij de provincie. De centrale opleidingsactiviteiten ten behoeve van de mobiliteitsbevordering hebben een andere vorm gekregen. De Employabillity Carrousel is vervangen door een aanbod van 3 verschillende trainingen op het gebied van loopbaanontwikkeling. Volgend jaar zal duidelijk zijn of dit tegemoet komt aan de wensen van de medewerkers.

Daarnaast is er per afdeling een afdelingsbudget opleidingen ingezet om medewerkers door grotendeels vak- gerichte (specifieke) opleidingen en trainingen te ondersteunen in hun vakmatige en persoonlijke ontwikkeling.

154 Jaarverslag 2008

5.7.3 Arbo- en ziekteverzuim

5.7.3.1 Wat hebben we bereikt ¾ Ziekteverzuimpercentage van 4,5%.

5.7.3.2 Wat hebben we daarvoor gedaan Het doel in 2008 was om het lage verzuim percentage in 2007 (3,4%) vast te houden. De doelstelling is helaas niet gehaald, ondanks inspanningen van het management om het verzuim preventief aan te pakken en te zorgen voor een snelle terugkeer bij herstel van de medewerker. Om verzuim te voorkomen heeft de preventieve aanpak van RSI en het omgaan met werkdrukbeleving zijn vruchten afgeworpen. Het management onderkent haar rol in deze. Medewerkers zijn zich meer bewust van de risico’s en melden klachten aan het bewegingsapparaat zoals RSI voordat uitval ontstaat. De werkplekinrichting van het gerenoveerde kantoor met nieuw meubilair hebben eveneens een preventieve bijdrage aan de RSI bestrijding geleverd. Er is onder andere veel aandacht besteed aan het inrichten van de werkplekken.

In het kader van de werkdrukbeleving zijn in 2008 goede stappen gezet in de bewustwording van de belastbaar- heid van medewerkers. In het beleidsmatig Sociaal Medisch Team voor alle leidinggevenden is dit aan de orde geweest en zijn instru- menten voor herkenning aangereikt.

De sturingsindicatoren Het ziekteverzuim percentage van 4,5 procent is in 2008, 1,1 procent hoger dan in 2007. Het verschil laat zich verklaren door een stijging van het langdurig verzuim. Het kortverzuim is 2008 gelijk met 2007 gebleven. Van het langverzuim (> 21 dagen ziek) was 37% niet te beïn- vloeden, er was geen relatie met het werk. Voor de overige 63% is veelal een combinatie van werk en privé de oorzaak. Bij een concentratie van langverzuim bij één onderdeel heeft dit geleid tot het instellen van een onderzoek naar de belastbaarheid van medewerkers. In individuele gevallen zijn re-integratie trajecten voor herstel aangeboden. Het resultaat is dat het aantal medewerkers langer dan een jaar (gedeeltelijk) ziek beperkt is gebleven tot drie.

De verzuimfrequentie is gedaald van 1,68 in 2007 naar 1,56 in 2008 Het aantal malen dat medewerkers zich ziek melden is hiermee licht gedaald. Een trendbreuk lijkt te zijn ingezet.

Van de projecten en activiteiten in 2008 zijn een aantal succesvol ingang gezet. De eerste fase van de arbocatalogus provincies is eind 2008, in samenwerking met het A+O fonds provincies, opgeleverd. In 2008 is het stimuleren van bewegen op twee onderdelen succesvol ingevoerd. Iedere medewerker kan een bijdrage krijgen in de kosten van sportactiviteiten. Om de bewustwording van de individuele vitaliteit van de medewerkers te vergroten zijn 140 medewerkers getest. Hieraan gekoppeld is een individueel bewegingsactiviteiten programma opgesteld. Na een halfjaar is een voortgangstest voorzien. Als onderdeel van de digitale risico inventarisatie is een proef gedaan om ervaring op te doen. Een plan van aanpak voor een organisatiebrede RI&E voor 2009 is vastgesteld. Het managementinformatiesysteem op het gebied van verzuim wordt gekoppeld aan een organisatiebreed bedrijfsvoering informatie plan. De jaarlijks op te stellen interprovinciale personeelsmonitor levert managementinformatie op waarbij de provincies onderling verglijkbaar zijn o.a. op het gebied van het ziekteverzuim. De resultaten over 2008 zullen breed in de organisatie bekend worden gemaakt. De decentrale preventietaken zullen gekoppeld aan de RI&E in 2009 verder gestalte krijgen.

155 Jaarverslag 2008

5.8 Sturen op resultaat

5.8.1 Planning en control

5.8.1.1 Wat hebben we bereikt In 2008 is de programmabegroting verder verbeterd op gebied van de integrale benadering van thema’s. Tevens is aansluiting gezocht met andere sturingsinstrumenten voor Provinciale Staten op de herziene programma- begroting. Met de gewijzigde opzet van de Voor- en Najaarsnota is deze aansluitend op de vorm en inhoud van de programmabegroting gemaakt. Dit jaarverslag 2008 in de herziene stijl voltooit de planning en control cyclus 2008.

5.8.1.2 Wat hebben we daarvoor gedaan In 2008 zijn bouwstenen uit de P&C-cyclus (zoals een visie op risicomanagement, de financial control) door- ontwikkeld. Daarnaast vindt met de Statenwerkgroep P&C (voorheen Klankbordgroep programmabegroting) regelmatig bijeenkomsten plaats om bouwstenen uit de cyclus te bespreken en dan vervolgens wijzigingen te implementeren. Op deze wijze wordt invulling gegeven aan de gehele herziening van de cyclus.

Ten aanzien van audit zijn in 2008 de audits ‘Beleidstoetsing structurele Subsidies’, ‘Integriteit’ (beiden doorloop van 2007) en ‘Inkomende en uitgaande post’ uitgevoerd. Tevens is de audit ‘Facturenstroom’ en ‘Archivering’ gestart.

5.8.2 Juridisch beheer en control

5.8.2.1 Wat hebben we bereikt Permanent streven wij er op juridisch gebied naar een kwaliteitsverbetering van dienstverlening op het punt van beheer en control te realiseren.

5.8.2.2 Wat hebben we daarvoor gedaan Mandatering Het mandaatregister is geactualiseerd en wordt voorbereid voor bestuurlijke besluitvorming.

Regelgeving Het project decentrale regelgeving op internet is afgerond: alle regelgeving van de provincie is nu via www.overheid.nl te raadplegen

Andere acties in het kader van juridische control De tweejaarlijkse controle rechtmatigheid subsidieverstrekking heeft plaatsgevonden.

156 Jaarverslag 2008

6 Verbonden Partijen

Algemeen Verbonden partijen zijn publiekrechtelijke (gemeenschappelijke regelingen) of privaatrechtelijke rechts- personen (verenigingen, stichtingen, BV’s en NV’s) waarin de provincie een bestuurlijk èn een financieel belang heeft. Een bestuurlijke band houdt in dat invloed op het beleid en de bedrijfsvoering kan worden uitgeoefend door het bezit van een zetel in het bestuur of het hebben van stemrecht. Een financiële band betekent dat aan de verbonden partij financiële middelen ter beschikking zijn gesteld of dat de provincie financieel verant- woordelijk is voor de verbonden partij.

Beoordelingskader verbonden partijen Sinds 2008 beschikt de provincie Flevoland over een Nota verbonden partijen. In december 2008 stelde Provinciale Staten na een onderzoek van de Randstedelijke Rekenkamer omtrent verbonden partijen het ‘Beoordelingskader verbonden partijen’ vast. Deze nota beoogt transparantie te geven in de keuzes die bij de vele aspecten voor het al dan niet aangaan of aanhouden van een verbonden partij een rol spelen.

Ontwikkelingen gedurende het begrotingsjaar In 2008 is met twee partijen de samenwerking beëindigd. Dit zijn het ICTU en het Samenwerkingsverband Randstad. Verder is eind 2008 besloten een samenwerkingsovereenkomst aan te gaan met NV OMALA, de Ontwikkelingsmaatschappij Airport Lelystad Almere. Formeel is daarmee nog geen verbonden partij aangegaan, dat gebeurt als de aandeelhouderovereenkomst is getekend.

Deelnemingen Gewenste effecten met betrekking tot de deelnemingen: • nutsbedrijven (Essent, NUON, Vitens, Friese Pad en Afvalzorg): tarieven voor de burgers, kwaliteit van de dienstverlening. Provincie Flevoland beoogt met haar deelnemingen in Nuon, Essent en Vitens de energie- tarieven respectievelijk watertarieven voor de burgers, alsmede de kwaliteit van de dienstverlening te bewaken. De invloed van de provincie is evenredig aan het percentage van de aandelen die zij bezit (0.02% Essent, 0.04 % Nuon en 0,08 % Vitens); • nazorgfonds: een gemiddeld doelrendement van in ieder geval 5,06% (over 30 jaar) over het belegde vermogen; • ontwikkelingsmaatschappij Flevoland: aantal (met succes afgeronde) projecten, spin-off van projecten in termen van geacquireerde bedrijvigheid en werkgelegenheid, naamsbekendheid, mate van kennis- verspreiding; • Bank Nederlandse gemeenten: goed advies en dienstverlening tegen een concurrerende prijs. Daarnaast geven de aandelen een prima rendement.

Samenwerkingsverbanden Gewenste effecten met betrekking tot de samenwerkingsverbanden: • Interprovinciaal overleg: mate van kennisuitwisseling, mate van invloed op Rijksbeleid, gezamenlijke visievorming, oplossen gezamenlijke knelpunten; • Stichting Landelijk Meldpunt Afvalstoffen: kwaliteit en hoeveelheid aangeleverde gegevens; • BonRoute: Kwaliteit afwikkeling verkeer en vervoer, investering in projecten, mate van invloed op Rijks- beleid, gezamenlijke visievorming, oplossen gezamenlijke knelpunten; • Openbaar lichaam Erfgoedcentrum Nieuw Land: mate waarin een breed scala aan doelgroepen is geïnfor- meerd over het cultureel erfgoed van Flevoland middels tentoonstellingen, bezoek aan studiecentrum en raadplegen van archieven.

157 Jaarverslag 2008

Overzicht verbonden partijen (bedragen in euro, nb = niet bekend bij opmaken begroting, n.v.t. = niet van toepassing).

• Essent NV, Arnhem

Openbaar belang Het belang van de provincie Flevoland in Essent is historisch gegroeid via het voormalige belang in EDON. In 2008 is bekend geworden dat Essent na de verplichte splitsing in een productie- en leveringsbedrijf (plb) en een netwerkbedrijf (nwb, ‘Enexis’), zich niet meer in staat voelt om met voldoende kracht de internationale concurrentie aan te gaan. Eind 2008 zijn er vergaande gesprekken gevoerd tussen Essent en het Duitse RWE m.b.t. overname van Essent door RWE. De aandeelhouders zullen zich voor de zomervakantie van 2009 uit moeten spreken over verkoop van hun aandelen aan RWE. In het geval van de provincie Flevoland betekent dit dat de uiteindelijke verkoopbeslissing voorbehouden is aan Provinciale Staten.

Wijze van participatie De deelneming betreft 32.331 aandelen Essent van € 1.

Financiële gegevens 31-12-2007 31-12-2006 31-12-2005 31-12-2004 Eigen vermogen 5.175 mln. 3.414 mln. 3.396 mln. 2.801 mln. Vreemd vermogen 724 mln. 2.839 mln. 2.051 mln. 2.560 mln. Nettoresultaat 956 mln. 761 mln. 525 mln. 414 mln. Ontvangen dividend 211.000 57.000 37.000 34.000

• NV NUON, Amsterdam

Openbaar belang Het belang van de provincie Flevoland in NUON is historisch gegroeid. Net als Essent is ook NUON in 2008 begonnen met het splitsen van het bedrijf in een productie- en leveringsbedrijf (plb) en een netwerkbedrijf (nwb). Het netwerkbedrijf blijft in handen van overheden. Het plb mag verkocht worden. Inmiddels is duidelijk dat het Zweedse Vattenfal NUON over gaat nemen. De aandelen worden eerst voor 49% overgedaan. De resterende 51% volgt binnen 6 jaar. Bij deze overname wordt aan de aandeelhouders een exitmogelijkheid geboden, waarbij de aandelen verkocht kunnen worden. Medio 2009 zal dit aan de aandeelhouders worden voorgesteld. In het geval van de provincie Flevoland is de uiteindelijke verkoop een beslissing van provinciale Staten.

Wijze van participatie De deelneming betreft 63.202 aandelen à € 5 nominaal.

Financiële gegevens 31-12-2007 31-12-2006 31-12-2005 31-12-2004 Eigen vermogen 5.657 mln. 5.167 mln. 4.718 mln. 4.485mln Vreemd vermogen 1.312 mln. 3.431 mln. 3.773 mln. 4.114 mln. Nettoresultaat 1.14 mln. 764 mln. 1.138 mln. 264 mln. Ontvangen dividend 150 mln. 149.000 55.000 44.000

158 Jaarverslag 2008

• NV Afvalverwerkingsbedrijf Het Friese Pad

Openbare taak Het zekerstellen van toekomstige stortcapaciteit en het beheersbaar houden van de bijbehorende toekomstige milieuconsequenties tegen maatschappelijk acceptabele kosten. Het afvalverwerkingsbedrijf heeft haar stortactiviteiten gestaakt en houdt zich nu met de afwerking bezig.

Wijze van participatie De deelneming betreft 510 aandelen à € 45,38 (51% van het totale aandelenkapitaal), nominale waarde bedraagt € 23.143. Hierover is 5% rente vergoed. Aandeelhouders Gemeente Urk: 24,5% Gemeente Noordoostpolder: 24,5% Provincie Flevoland: 51,0%

Financiële gegevens 31-12-2007 31-12-2006 31-12-2005 31-12-2004 Eigen vermogen 8.031.000 9.993.000 10.092.000 3.409.000 Vreemd vermogen 11.170.000 11.979.000 12.183.000 19.404.000 Nettoresultaat 4.538.000 401.000 788.000 405.000 Toegekend dividend 2.550.000 255.000 255.000 255.000

In 2008 en 2009 (liquidatie) wordt het eigen vermogen naar de aandeelhouders verdeeld. Dit eigen vermogen is per ultimo 2007 € 8 miljoen en Flevoland bezit 51% van de aandelen, per saldo ruim € 4 miljoen Daartoe is in 2008 € 2.550.000 dividend gerealiseerd en in 2009 wordt de laatste dividenduitkering geraamd op € 2.220.000. Dit is substantieel meer dan de dividenduitkering in 2007 (€ 255.000).

• Afvalzorg Holding NV

Openbaar belang Het zekerstellen van toekomstige stortcapaciteit en het beheersbaar houden van de bijbehorende toekomstige milieuconsequenties tegen maatschappelijk acceptabele kosten.

Wijze van participatie De deelneming betreft 7.000 aandelen à € 200 (10% van het totale aandelenkapitaal), de nominale waarde bedraagt € 1.400.000. Aandeelhouders Provincie Flevoland 10,0% Provincie Noord-Holland 90,0%

Financiële gegevens 31-12-2007 31-12-2006 31-12-2005 31-12-2004 Eigen vermogen 42.163.000 42.035.000 46.602.000 43.012.000 Vreemd vermogen 114.396.000 121.920.000 118.391.000 116.654.000 Nettoresultaat 7.127.000 7.000.000 11.598.000 8.008.000 Ontvangen dividend 700.000 1.159.800 800.760 960.400

159 Jaarverslag 2008

• Nazorgfonds gesloten stortplaatsen provincie Flevoland, Lelystad

Openbare taak De wetgever heeft in het kader van de nazorgverplichting in de Wet Milieubeheer voor de na 1 september 1996 gesloten stortplaatsen aan het nazorgfonds rechtspersoonlijkheid toegekend. Het nazorgfonds is verant- woordelijk voor het beheer van de gelden die ten behoeve van de nazorg door de stortplaatsexploitanten worden opgebracht en de eeuwigdurende nazorg van de gesloten stortplaatsen.

Ontwikkelingen in 2007 Het negatieve bedrijfsresultaat over 2007 bedraagt € 190.000 en is een gevolg van het verschil tussen de gecalculeerde beleggingsopbrengst (5,06%) enerzijds en de gerealiseerde beleggingsopbrengst (2,74%) anderzijds. Het gecumuleerde negatieve resultaat tot en met 2007 bedraagt € 622.000.

Financiële gegevens 31-12-2007 31-12-2006 31-12-2005 31-12-2004 Eigen vermogen -622.000 -432.000 -193.000 -441.000 Vreemd vermogen 13.214.000 12.094.000 11.001.000 10.019.000 Resultaat -190.000 -239.000 249.000 61.000

In 2009 wordt het benodigd doelvermogen voor de stortplaatsen herberekend. Het negatief eigen vermogen van het Nazorgfonds wordt verrekend met de aanwezige voorziening voor nazorg en de op te leggen nazorgheffing (die voor Braambergen van 2010 tot 2013 wordt geheven en voor Het Friese Pad in 2010 als eindheffing wordt opgelegd).

• Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland, Lelystad

Openbare taak Sinds mei 2004 is de Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland (OMFL) actief. Doel van de OMFL is het bevorderen van investeringen en werkgelegenheid. De kerntaken van de OMFL zijn: - de ontwikkeling van thematische bedrijvenparken en –centra/ incubators; - projectmanagement en uitvoering; - acquisitie en economische gebiedspromotie; - participaties (MKB Fonds en Technofonds).

Met ingang van 2007 is de OMFL tevens verantwoordelijk voor de toeristische promotie van Flevoland. Deze taak wordt uitgevoerd door een aparte businessunit, Toerisme Flevoland genaamd, die volledig is geïntegreerd in de OMFL. TF wordt apart door de provincie gesubsidieerd voor deze activiteit en heeft een eigen raad van advies.

De OMFL heeft drie (juridisch onafhankelijke) dochters: het MKB Fonds, het Technofonds en BV Management MKB Fondsen. Het MKB Fonds, waarvan naast de OMFL 4 banken aandeelhouder zijn, participeert in startende en groeiende MKB-ondernemingen. Het Technofonds, waarvan 4 gemeenten tevens aandeelhouder zijn, houdt zich bezig met de kapitaalverstrekking aan startende en groeiende MKB-ondernemingen met een techno- logische invalshoek. De Beheer Flevoland Participaties BV voert de directie over beide participatiefondsen. De provincie bezit 100% van de aandelen van de OMFL. De OMFL is voortgekomen uit de in 1996 opgerichte Holding Flevoland BV.

Financiële gegevens 31-12-2007 31-12-2006 31-12-2005 31-12-2004 Eigen vermogen 6.088.000 2.666.000 2.771.000 2.772.000 Vreemd vermogen 244.000 3.151.000 2.542.000 2.143.000 Nettoresultaat 1.155.000 11.000 66.000 -/- 61.000

De toename van het netto resultaat in 2007 wordt veroorzaakt door een (eenmalig) resultaat van het participatiefonds De Aanjager ad € 905.000; wegens het afwikkelen van dit fonds vloeien de gerealiseerde participaties over van de voorzieningen naar het resultaat.

160 Jaarverslag 2008

• NV Bank voor Nederlandse Gemeenten, ’s-Gravenhage

Openbaar belang BNG draagt bij aan zo laag mogelijke kosten van maatschappelijke voorzieningen voor de burger door haar financiële dienstverlening aan overheden en instellingen op het gebied van volkshuisvesting, gezondheidszorg, onderwijs en nut.

De provincie bankiert met een bankinstelling die goed advies en dienstverlening verleent en voldoet aan de hoogste rating (AAA). Daarnaast geven de aandelen een goed rendement.

Wijze van participatie De deelneming betreft 75.250 aandelen à € 2,50 nominaal. De voorlopers van deze aandelen zijn in 1990 aangekocht voor een totale verkrijgingprijs van € 571.962.

Aandeelhouders O.a. alle provincies

Financiële gegevens 31-12-2007 31-12-2006 31-12-2005 31-12-2004 Eigen vermogen 2.053 mln. 2.576 mln. 3.145 mln. 2.867 mln. Vreemd vermogen 90.549 mln. 87.520 mln. 88.526 mln. 85.719 mln. Nettoresultaat 195 mln. 199 mln. 311 mln. 301 mln. Ontvangen dividend 810.000 856.000 175.000 369.000

• InterProvinciaal Overleg (IPO), Den Haag

Openbare taak/belang De twaalf provincies werken samen in het Interprovinciaal Overleg (IPO), teneinde de condities waaronder provincies werken te optimaliseren en provinciale vernieuwingsprocessen te stimuleren. Het IPO behartigt de belangen door regelmatig te overleggen met onder andere de verschillende overheden en maatschappelijke organisaties. Daarnaast vervult het IPO een platformfunctie door gelegenheden te creëren kennis en ervaringen uit te wisselen, gezamenlijke standpunten te bepalen en initiatieven te ontplooien. Bovendien ondersteunt het IPO de provincies bij het uitvoeren van verschillende taken. Het IPO is actief op terreinen als milieu, landbouw, natuur, zorg, cultuur, sociale vraagstukken, ruimtelijke ordening, economie, mobiliteit en Europa.

Veranderingen in de participatie Geen.

Deelnemers Alle provincies.

Financiële gegevens 31-12-2007 31-12-2006 31-12-2005 31-12-2004 Eigen vermogen 447.000 325.000 598.000 227.000 Vreemd vermogen 10.352.000 6.669.000 14.584.000 8.917.000 Nettoresultaat 861.000 846.000 395.000 36.000

161 Jaarverslag 2008

• Fonds BONRoute (Stichting)

Openbare taak/belang Het bevorderen van een goed functionerend verkeer- en vervoersysteem in de Noordvleugel van de Randstad. Gewenste effecten: kwaliteit afwikkeling verkeer en vervoer, investering in projecten, mate van invloed op Rijksbeleid, gezamenlijke visievorming, oplossen gezamenlijke knelpunten. In 2008 zijn vijf projecten medegefinancierd door Bonroute: Internetzuil busstation P&R Almere ‘t Oor, Aanpassing rotonde Buitenring-Thijssenweg, Aanpassing Tussenring-Buitenhoutsedreef en Tussenring Mondriaanweg/Vrijheidsdreef, Filedetectie/groene golf Hogering Almere en Aanpassing Waterlandseweg- Kemphaanweg.

Wijze van participatie Gedeputeerde Dijksma is lid van de Raad van Aangeslotenen. In het fonds Bonroute is door diverse overheden € 260.966.323 gestort. De provincie Flevoland heeft € 2.268.901 ingebracht.

Deelnemers In Bonroute zijn de volgende overheden vertegenwoordigd: de provincie Noord-Holland, het Regionaal Orgaan Amsterdam (ROA), de gemeente Amsterdam, Rijkswaterstaat directie Noord-Holland, de provincie Flevoland, gewest Gooi- en Vechtstreek en de gemeenten Aalsmeer, Almere, Amstelveen, Beemster, Diemen, Haarlem, Haarlemmermeer, Landsmeer, Purmerend, Uithoorn, Wormerland, Zaanstad en Zeevang. De Gedeputeerde Verkeer en Vervoer van de Provincie Noord-Holland, Cornelis Mooij, is voorzitter. Financiële gegevens 31-12-2007 31-12-2006 31-12-2005 31-12-2004 Eigen vermogen 123.118.000 104.580.000 118.634.000 116.938.000 Vreemd vermogen 438.000 196.000 382.000 10.000 Netto resultaat 8.296.000 -14.250.000 1.695.000 -105.392.000

• Stichting Landelijk Meldpunt Afvalstoffen, Den Haag

Openbare taak Via de LMA verkrijgt de provincie gegevens omtrent binnenlandse transporten van gevaarlijk afval, scheeps- afval en bedrijfsafval met het oog op handhaving, beleid en vergunningverlening. Het doel van het LMA is om informatie te beheren en te verstrekken van deze transporten.

Wijze van participatie In de Raad van Toezicht zijn alle provincies vertegenwoordigd. De gedeputeerde Milieu vertegenwoordigt de provincie Flevoland.

Deelnemers Alle provincies. Financiële gegevens 31-12-2007 31-12-2006 31-12-2005 31-12-2004 Eigen vermogen 3.944.000 4.085.000 3.935.000 2.413.000 Vreemd vermogen 636.000 472.000 1.165.000 605.000 Resultaat -/- 141.000 -/- 76.000 -/- 777.000 502.000

162 Jaarverslag 2008

• Vitens NV, Utrecht

Openbare taak Als aandeelhouder van Vitens NV, het waterleidingbedrijf in onze provincie, is de provincie uit eerste hand geïnformeerd over eventuele (beleids)voornemens van het bedrijf. Ook kan de provincie samen met andere aandeelhouders invloed uitoefenen op het beleid van Vitens NV. De provincie is op grond van de Grondwater- wet beheerder van het grondwater. De informatie kan worden gebruikt om het beheer van het zoete grond- water in Zuidelijk Flevoland, dat de belangrijkste bron is voor de drinkwatervoorziening in Flevoland, beter vorm te geven.

Wijze van participatie De deelneming betreft 4.316 aandelen à € 1 nominaal.

Deelnemers Provincies en gemeenten in Flevoland, Friesland, Gelderland, Utrecht, Overijssel en een aantal gemeenten in Drenthe en Noord-Holland. Financiële gegevens 31-12-2007 31-12-2006 31-12-2005 Eigen vermogen 361.400.000 353.800.000 nb Vreemd vermogen 1.299.700.000 1.356.000.000 nb Resultaat 42.100.000 62.900.000 nb

• Openbaar lichaam Erfgoedcentrum Nieuw Land (gemeenschappelijke regeling)

Openbaar belang Sinds 1999 voert het provinciaal bestuur de regie voor versterking van de samenwerking op het gebied van archieven en collecties. Dit heeft geresulteerd in de instelling van het openbaar lichaam Erfgoedcentrum Nieuw Land (per 1 februari 2004, 9 partners). De 9 partners hebben hiertoe de Regeling, Toelichting op de regeling en de Financiële bijlage ondertekend. Het doel van Nieuw Land is: ”De belangen van de partners bij alle aangelegenheden betreffende de archiefbescheiden en collecties die onderdeel uitmaken van Nieuw Land in gezamenlijkheid te behartigen”. De Digitale Catalogus Flevoland is een onderdeel van Nieuw Land.

Deelnemers Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, provincie Flevoland, gemeenten Lelystad, Dronten, Urk, Zeewolde, het Waterschap Zuiderzeeland, Nieuw Land Poldermuseum en Sociaal Historisch Centrum Flevoland.

Financiële gegevens Het bruto resultaat bedroeg in 2007 € 199.980. Dit bedrag is toegevoegd aan de reserves van Nieuw Land waarmee het netto resultaat in 2007 nihil is. Nieuw Land heeft in 2008 een subsidie van € 1.686.455 van de provincie ontvangen voor de exploitatie en een bedrag van € 356.400 voor kosten van rente en aflossing van een lening van Nieuw Land.

Financiële gegevens (in €) 31-12-2007 31-12-2006 31-12-2005 31-12-2004 Eigen vermogen 1.405.000 1.687.000 1.568.000 1.329.000 Vreemd vermogen 9.128.000 9.355.000 9.123.000 9.836.000 Nettoresultaat 0 129.000 3.000 22.000

163 Jaarverslag 2008

7 Grondbeleid

De Programmabegroting 2008 kende nog geen paragraaf Grondbeleid. Deze werd voor het eerst in de begroting 2009 opgenomen. Omdat de rekening een ‘afspiegeling’ hoort te zijn van de begroting, zou in deze jaar- rekening 2008 geen paragraaf Grondbeleid opgenomen zijn. Er is echter gekozen om dit wel te doen, zodat de informatie aan Provinciale Staten in de tijd bezien logisch consistent is.

In 2008 is gewerkt aan het vormgeven van het provinciaal grondbeleid en eind 2008 was de nota Grondbeleid ambtelijk gereed. Om de uitvoering van het beleid te waarborgen wordt onderzocht wat dit voor de ambtelijke en administratieve organisatie betekent. De nota zal in 2009, samen met het organisatievoorstel en de voor- gestelde procedures (AO’s), ter besluitvorming worden aangeboden.

Grondbeleid heeft als doel de kaders weer te geven voor een doelgerichte interventie van de provincie op de provinciale grondmarkt, met als doel het realiseren van het door Provinciale Staten vastgestelde ruimtelijk beleid.

Met het provinciale grondbeleid beoogt de provincie tijdig gronden beschikbaar te krijgen of te laten krijgen voor de realisering van door haar beoogde ruimtelijke doelen. Hiertoe zijn voor de te realiseren ecologische hoofdstructuren aankoopstrategieplannen vastgesteld.

Aangezien de Provincie Flevoland zelf geen grondexploitaties voert in de zin van de Wro (Wet Ruimtelijke Ordening), kan in deze begroting niet worden ingegaan op prognoses van resultaten van grondexploitaties, onderbouwing van winstnemingen, noch op beleidsuitgangspunten omtrent de reserves voor grondzaken in relatie tot de risico's van de grondzaken.

164 Jaarverslag 2008

IV

JAARREKENING

165 Jaarverslag 2008

166 Jaarverslag 2008

1 Jaarrekening op hoofdlijnen

De jaarrekening is opgesteld overeenkomstig de voorschriften van het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV).

Resultaat Het rekeningresultaat ná bestemming bedraagt circa € 3,5 miljoen.

Opbouw resultaat Over het jaar 2008 bedragen de werkelijke lasten en baten (vóór resultaatbestemming) € 207,5 miljoen respectievelijk € 209,0 miljoen. Het gevolg is een rekeningresultaat vóór bestemming van € 1,5 miljoen. Daarnaast is per saldo € 2,0 miljoen onttrokken aan de reserves, zodat het resultaat ná bestemming € 3,5 miljoen bedraagt. Het resultaat heeft zich als volgt ontwikkeld: Verschillen tussen Begroting gewijzigde Programmabegroting 2008 Begroting 2008 2008 na Rekening begroting en (bedragen x € 1.000) oorspronkelijk wijziging 2008 rekening 2008 Totale lasten 226.384 230.091 207.460 -22.631 Totale baten 231.371 219.923 208.999 -10.924 Resultaat vóór bestemming 4.987 -10.168 1.539 11.707 Toevoeging reserves 12.020 20.898 17.867 -3.031 Onttrekking reserves 7.033 31.065 19.866 11.199 Saldo mutatie reserves -4.987 10.168 1.999 8.169 Resultaat ná bestemming 0 0 3.538 3.538

Hieronder worden de voornaamste verschillen op hoofdlijnen aangegeven tussen realisatie en begrotingsraming na wijziging. Voor een nadere verklaring van de verschillen wordt verwezen naar de verschillenanalyses die in het jaarverslag bij de onderscheiden thema’s zijn opgenomen.

Analyse resultaat Verschil realisatie - waarvan: raming na wijziging 1 2 3 4 5

Speer- punten EU- Overige Analyse resultaat 2008 op hoofdlijnen Totaal p-MJP c.a. BDU projecten onderdelen Totale lasten -22,6 -7,0 -5,6 -2,4 -2,8 -4,8 Totale baten -10,9 -6,1 -2,4 -1,9 -0,5 A. Resultaat vóór bestemming 11,7 0,9 5,6 0 0,9 4,3 Toevoeging reserves 3,0 2,7 0,3 Onttrekking reserves -11,2 -0,8 -5,4 -3,8 -1,2 B. Saldo mutatie reserves -8,2 -0,8 -5,4 0 -1,1 -0,9 C. Resultaat ná bestemming 3,5 0,1 0,2 0 -0,2 3,4

167 Jaarverslag 2008

Toelichting op de verschillen tussen geraamde en gerealiseerde baten en lasten De totale lasten en baten zijn € 22,6 miljoen respectievelijk € 10,9 miljoen achtergebleven bij de raming. Daarnaast zijn de onttrekkingen aan de reserves circa € 8,2 miljoen achtergebleven. Voor een belangrijk deel zijn de oorzaken gelijk, te weten: 1. de inkomsten en uitgaven voor het p-MJP zijn achtergebleven bij de raming als gevolg van een latere start van het programma. Daardoor is de onttrekking aan de reserve p-MJP eveneens lager uitgevallen; 2. de lagere lasten hebben grotendeels (voor € 4,5 miljoen) betrekking op achterblijvende betalingen voor de IFA-projecten. Daarnaast zijn de proceskosten circa € 1,1 miljoen achtergebleven bij de raming. De daarmee samenhangende onttrekkingen aan de reserve IFA en de reserve omgevingsplan zijn daardoor eveneens aanmerkelijk lager; 3. door lagere uitgaven voor projecten die bekostigd worden uit de Brede Doeluitkering Verkeer en Vervoer (BDU), zijn ook de inkomsten navenant lager; 4. de lasten voor de projecten in het kader van de Europese programma’s zijn lager uitgekomen dan geraamd, hierdoor zijn minder bijdragen van de EU ontvangen en is de onttrekking aan de reserve cofinanciering eveneens lager. Per saldo heffen deze effecten elkaar nagenoeg op; 5. hier is het totaal van de overige verschillen vermeld, die individueel van geringere omvang zijn. Deze verschillen zijn wel nagenoeg geheel verantwoordelijk voor het uiteindelijke rekeningsresultaat na bestemming.

Verschillen die het rekeningresultaat bepalen Zoals hiervoor is aangegeven heeft een groot deel van de hierboven vermelde verschillen uiteindelijk niet of nauwelijks effect op het rekeningresultaat na bestemming. Hieronder wordt ingegaan op de oorzaak van het uiteindelijke rekeningresultaat. Het resultaat na bestemming bedraagt circa € 3,5 miljoen, terwijl de begroting 2008 na wijziging uitging van een evenwicht tussen baten en lasten. Dit resultaat is op hoofdlijnen ontstaan door: • hogere algemene dekkingsmiddelen (opcenten en dividend) € 0,5 miljoen • kapitaallasten investeringen landwegen € 0,4 miljoen • budget cofinanciering Pieken in de Delta € 0,4 miljoen • stimuleringsbudget Collectief Particulier Opdrachtgeverschap € 0,3 miljoen • diverse onderdelen product Provinciale Staten € 0,3 miljoen • diverse onderdelen product Gedeputeerde Staten € 0,3 miljoen • proceskosten speerpunten omgevingsplan € 0,2 miljoen • jongerenbeleid € 0,2 miljoen • instandhouding land- en vaarwegen € 0,2 miljoen • overige verschillen (< € 0,2 miljoen) € 0,7 miljoen Totaal € 3,5 miljoen

168 Jaarverslag 2008

2 Overzicht baten en lasten

Baten en lasten 2008 per programma

4.150 Lasten 2008 896 4.890 Bestuur (incl. Europa) 37.408 13.261 Infrastructuur en mobiliteit Water

M ilieu 45.346 Natuur en landschap Economische ontwikkeling

Zorg, onderwijs en welzijn

Cultuur 59.671 Wo nen

18.176 Ruimtelijke planning 9.935 2.785 10.942 Alg. dekking/ onvoorzien

Baten 2008 19.052 Bestuur (incl. Europa) 703 Infrastructuur en mobiliteit 32.244 Water 3.244 M ilieu

Natuur en landschap 6.074 103.486 Economische ontwikkeling Zorg, onderwijs en welzijn

Cultuur

6.072 Wo nen

Ruimtelijke planning

35.960 Alg. dekking/ onvoorzien 518 772 875

169 Jaarverslag 2008

Beleidslasten van de provincie Flevoland vóór bestemming (dwz excl. mutaties in reserves, door afrondingen kunnen kleine verschillen ontstaan) Alle bedragen zijn in EUR 1.000 Verschil Begroting Begroting begr. na Programma Rekening 2008 2008 na Rekening wijz. - 2007 oorspronkelijk wijziging 2008 rek. 1 Bestuur 46.289 50.809 41.538 37.408 4.130 2 Infrastructuur en mobiliteit 56.239 72.791 63.503 59.671 3.832 3 Water 2.567 5.862 2.821 2.785 36 4 Milieu 10.386 12.315 11.983 10.942 1.042 5 Natuur en landschap 11.438 12.365 17.308 9.935 7.373 6 Economische ontwikkeling 6.618 16.246 22.098 18.176 3.922 7 Zorg, onderwijs en welzijn 48.849 38.941 45.202 45.346 -144 8 Cultuur 13.176 13.257 13.575 13.261 314 9 Wonen 299 329 1.109 896 213 10 Ruimtelijke planning 2.131 1.407 3.205 4.150 -945 11 Alg. dekking/ onvoorzien 416 1.807 7.750 4.890 2.860 Totaal programma’s 198.408 226.130 230.091 207.460 22.633

Beleidsbaten van de provincie Flevoland vóór bestemming (dwz excl. mutaties in reserves, door afrondingen kunnen kleine verschillen ontstaan) Alle bedragen zijn in EUR 1.000 Verschil Begroting Begroting begr. na Programma Rekening 2008 2008 na Rekening wijz. - 2007 oorspronkelijk wijziging 2008 rek. 1 Bestuur 24.934 27.956 21.017 19.052 1.964 2 Infrastructuur en mobiliteit 30.868 45.424 34.724 32.244 2.481 3 Water 550 3.946 1.020 703 317 4 Milieu 3.119 4.593 4.400 3.244 1.156 5 Natuur en landschap 9.026 9.632 13.348 6.074 7.275 6 Economische ontwikkeling 1.403 10.431 4.305 6.072 -1.766 7 Zorg, onderwijs en welzijn 39.209 31.133 35.903 35.960 -57 8 Cultuur 935 614 999 875 125 9 Wonen 147 193 658 772 -113 10 Ruimtelijke planning 29 0 568 518 50 11 Alg. dekking/ onvoorzien 96.163 97.195 102.980 103.486 -506 Totaal programma’s 206.383 231.117 219.924 209.000 10.924

170 Jaarverslag 2008

Saldi baten en lasten van de provincie Flevoland (dwz excl. mutaties in reserves, door afrondingen kunnen kleine verschillen ontstaan) Alle bedragen zijn in EUR 1.000 Verschil Begroting Begroting begr. na Programma Rekening 2008 2008 na Rekening wijz. - 2007 oorspronkelijk wijziging 2008 rek. 1 Bestuur -21.356 -22.854 -20.521 -18.355 -2.166 2 Infrastructuur en mobiliteit -25.372 -27.367 -28.779 -27.427 -1.352 3 Water -2.016 -1.916 -1.801 -2.082 281 4 Milieu -7.268 -7.722 -7.583 -7.697 114 5 Natuur en landschap -2.411 -2.733 -3.959 -3.861 -98 6 Economische ontwikkeling -5.215 -5.815 -17.793 -12.104 -5.689 7 Zorg, onderwijs en welzijn -9.639 -7.808 -9.300 -9.386 86 8 Cultuur -12.241 -12.643 -12.575 -12.386 -189 9 Wonen -152 -136 -451 -125 -326 10 Ruimtelijke planning -2.102 -1.407 -2.637 -3.632 995 11 Alg. dekking/ onvoorzien 95.747 95.388 95.230 98.595 -3.365 Resultaat voor bestemming 7.975 4.987 -10.167 1.539 -11.709 Af: toevoegingen reserves 16.781 12.020 20.898 17.867 3.031 Bij: onttrekkingen reserves 11.648 7.033 31.065 19.866 11.199 Saldo mutaties reserves ** 5.133 4.987 -10.167 -1.999 -8.168 Resultaat na bestemming 2.842 0 0 3.538 -3.538

* Een toelichting op de verschillen is per programma opgenomen in het jaarverslag. ** In onderdeel reserves op pagina 184 wordt een nadere toelichting gegeven

171 Jaarverslag 2008

Conversietabel (van programma’s naar thema’s) (dwz excl. mutaties in reserves, door afrondingen kunnen kleine verschillen ontstaan) Verkeer van Duurzaam- Bestuur mensen, Economie heid, en alge- Programma Thema’s goederen en Flevolandse klimaat, mene en arbeids- Samen- water en dekkings- Totaal per Jongeren diensten markt leving natuur middelen programma 1 Bestuur -5.059 -13.297 -18.356 Infrastructuur en 2 -27.427 -27.427 mobiliteit 3 Water -2.082 -2.082 4 Milieu -7.697 -7.697 5 Natuur en landschap -3.861 -3.861 Economische 6 -12.104 -12.104 ontwikkeling Zorg, onderwijs en 7 -5.411 -3.975 -9.386 welzijn 8 Cultuur -12.386 -12.386 9 Wonen -125 -125 10 Ruimtelijke planning -3.632 -3.632 Alg. dekking/ 11 98.595 98.595 onvoorzien Resultaat voor -5.411 -27.427 -17.163 -20.119 -13.640 85.298 1.538 bestemming Af: toevoegingen 17.867 reserves Bij: onttrekkingen 19.866 reserves Saldo mutaties -1.999 reserves Resultaat na 3.538 bestemming

172 Jaarverslag 2008

Saldi baten en lasten van de provincie Flevoland naar thema’s (dwz excl. mutaties in reserves, door afrondingen kunnen kleine verschillen ontstaan) Verschil Begroting Begroting begr. Programma Rekening 2008 2008 na Rekening na wijz. 2007 oorspronkelijk wijziging 2008 -rek. 1 Jongeren -5.274 -3.944 -5.266 -5.411 145 Verkeer mensen, producten en 2 -25.372 -27.367 -28.779 -27.427 -1.351 diensten 3 Economie en arbeidsmarkt -11.659 -13.816 -23.450 -17.163 -6.287 4 Flevolandse samenleving -18.919 -18.050 -19.697 -20.119 422 5 Duurzaamheid, klimaat, water, natuur -11.636 -12.372 -13.343 -13.640 297 Bestuur en algemene 6 dekkingsmiddelen a. Bestuur c.a. -14.912 -14.852 -14.864 -13.297 -1.567 b. Algemene dekkingsmiddelen 96.047 97.077 102.862 103.361 -499 c. Onvoorzien en stelposten -300 -1.689 -7.632 -4.766 -2.866 Resultaat voor bestemming 7.975 4.987 -10.167 1.539 -11.706 Af: toevoegingen reserves 16.781 12.020 20.898 17.867 3.031 Bij: onttrekkingen reserves 11.648 7.033 31.065 19.866 11.199 Saldo mutaties reserves 5.133 4.987 -10.167 -1.999 -8.168 Resultaat na bestemming 2.842 0 0 3.538 -3.538

Baten en lasten van de provincie Flevoland (Door afrondingen kunnen kleine verschillen ontstaan) Alle bedragen zijn in EUR 1.000

Lasten (naar economische Rekening Rekening Baten (naar economische Rekening Rekening categorie) 2007 2008 categorie) 2007 2008 0.0 Onvoorziene uitgaven 0 0 1.0 Belastingopbrengsten 41.219 44.858 1.0 Salarissen en sociale lasten 685 517 1.1 Leges en andere rechten 120 134 1.2 Sociale uitkeringen personeel 0 41 2.0 Verkoop van onroerende zaken 0 15 2.0 Aankoop van onroerende zaken 0 1 2.2 Huren en pachten 154 55 2.1 Uitbestede investeringen 423 602 2.3 Overige goederen en diensten 222 179 2.2 Aankoop roerende zaken 108 115 3.0 Dividenden en winsten 2.258 3.782 2.3 Overige goederen en diensten 14.989 17.016 4.0 Inkomensoverdrachten 155.507 152.244 3.0 Belastingen 158 172 4.1 Vermogensoverdrachten 0 0 4.0 Inkomensoverdrachten 126.460 125.645 5.0 Rente 4.232 4.925 4.1 Vermogensoverdrachten 2.731 9.717 6.0 Administratieve boekingen 14.319 22.672 5.0 Rente 0 0 6.0 Administratieve boekingen 30.017 30.876 7.0 Kredieten en deelnemingen 0 0 8.0 Toegerekende apparaatskosten 39.617 40.625 215.189 225.327 218.031 228.865

De hiervoor vermelde baten en lasten naar kostensoorten zijn inclusief de toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves, die via de exploitatie hebben plaatsgevonden. Om die reden wijken de bedragen af van de hier- voor vermelde baten en lasten. Daar zijn de baten en lasten vóór bestemming vermeld, waarin deze reserve- mutaties buiten beschouwing moeten worden gelaten. Het saldo van baten en lasten naar economische categorie is gelijk aan het resultaat na bestemming (€ 3,5 miljoen).

173 Jaarverslag 2008

Onder de lasten wijkt de post 4.1 ‘Vermogensoverdrachten’ in 2008 (€ 9,7 miljoen) af ten opzichte van 2007 (€ 2,7 miljoen). Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door: - bijdrage aan het Ministerie van LNV, € 4 miljoen; - hogere bijdrage busbanen Almere, € 1,8 miljoen; - hogere rentetoerekening BDU, € 0,4 miljoen

p-MJP Rijksbijdrage 2007-2008

Van het Ministerie van LNV worden in het kader van het p-MJP ILG-middelen ontvangen. Met het Rijk is afgesproken dat er jaarlijks een verloopstaat over de bestede middelen wordt opgenomen.

Bedragen in EUR 1000 Specificatie bestede rijksbijdragen ILG 2007 2008 € € Bestedingen DLG 1.261 5.808 Bestedingen DLG, PNB 6.120 0 Bestedingen DR 1.542 1.565 Ov. bestedingen rijksbijdragen ILG 203 267 Totaal bestede rijksbijdragen ILG 9.126 7.640

De bestedingen van DLG en DR sluiten aan op de door hun ingediende declaraties en de accountantsverklaring van LNV. De overige bestedingen betreffen kasuitgaven (dus exclusief TRS)

De niet ontschotte budgetten ILG zijn besteed aan de doelen waarvoor ze bestemd zijn.

174 Jaarverslag 2008

Algemene dekkingsmiddelen van de provincie Flevoland Begroting Algemene dekkingsmiddelen Rekening Begroting 2008 2008 na Rekening (X € 1.000) 2007 oorspronkelijk wijziging 2008 Provinciefonds 47.052 44.507 48.231 48.231 Opcenten motorrijtuigenbelasting 40.200 43.000 43.500 43.745 Dividend (zie specificatie) 2.258 3.150 3.500 3.782 Saldo financieringsfunctie (zie specificatie) 6.869 6.538 7.749 7.727 Totaal algemene dekkingsmiddelen 96.379 97.195 102.980 103.485

Begroting Dividend uit deelnemingen Rekening Begroting 2008 2008 na Rekening (X € 1.000) 2007 oorspronkelijk wijziging 2008 Essent N.V. 276 35 35 212 Nuon N.V. 167 34 34 176 Afvalverwerkingsbedrijf het Friese Pad N.V. 255 2.220 2.570 2.550 Afvalzorg Holding N.V. 750 716 716 700 Bank Nederlandse Gemeenten 810 145 145 132 Vitens - - - 13 Totaal dividend 2.258 3.150 3.500 3.782

Begroting Saldo financieringsfunctie Rekening Begroting 2008 2008 na Rekening (X € 1.000) 2007 oorspronkelijk wijziging 2008 Rente provincie 4.228 3.350 4.561 4.921 Rente Europa - - - - Betaalde rente en disagio - - - - Bespaarde rente 2.641 3.188 3.188 2.806 Saldo financieringsfunctie 6.869 6.538 7.749 7.727

Gerealiseerde algemene dekkingsmiddelen De algemene dekkingsmiddelen zijn oorspronkelijk geraamd op € 97,1 miljoen. Deze raming is later herzien tot € 102,9 miljoen. De grootste tussentijdse bijstellingen zijn: - hoger geraamde uitkering Provinciefonds (€ 3,6 miljoen) als gevolg van het ongedaan maken van de korting op het Provinciefonds als bijdrage aan de investeringsagenda van het rijk (€ 3 miljoen), toename van het accres (€ 0,3 miljoen) en een eenmalige toevoeging voor stimuleringsbudget Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (€ 0,3 miljoen); - hoger geraamde opcenten MRB (€ 0,5 miljoen) als gevolg van toename van het wagenpark en door toename van het gewicht van auto’s; - hogere rentebaten (€ 1,2 miljoen) door meer uitgezette middelen dan was geraamd en door een hogere kortlopende rente.

Voor een analyse van de verschillen tussen begroting na wijziging en de werkelijke bedragen wordt verwezen naar de toelichting bij thema 6.

175 Jaarverslag 2008

Aanwending post onvoorzien In de ontwerpbegroting 2008 was een post onvoorzien opgenomen van € 409.000. In de loop van het jaar hebben Provinciale Staten via een negental begrotingswijzigingen per saldo voor € 360.000 beslag gelegd op de post onvoorzien. De mutaties op de post onvoorzien zijn hieronder weergegeven, waarbij individuele bedragen > € 50.000 apart zijn benoemd. 1e wijziging: Geringe mutaties - € 29.000 Uitstel invoering n-WRO - € 114.000 2e wijziging: Aanpassing kilometervergoeding in Reis- en verblijfkostenregeling - € 75.000 3e wijziging: Geringe mutatie - € 11.000 Tentoonstelling Olympisch Odyssee - € 70.000 6e wijziging: Diverse geringe mutaties - € 35.000 8e wijziging: Geringe mutatie - € 25.000

Het in 2008 niet bestede deel van de post onvoorzien (€ 49.000) maakt onderdeel uit van het rekening- resultaat.

Incidentele baten en lasten Incidentele baten en lasten zijn inkomsten en uitgaven die zich eenmalig of gedurende een beperkt aantal jaren voordoen. Dit in tegenstelling tot de structurele baten en lasten die jaarlijks in een vergelijkbare omvang terugkomen. Incidentele lasten zijn in veel gevallen gekoppeld aan incidentele bijdragen van derden of onttrekkingen aan reserves; dergelijke incidentele baten en lasten hebben geen effect op het rekeningresultaat ná bestemming. Andere incidentele baten en lasten hebben wel bijgedragen aan het resultaat ná bestemming. Hieronder zijn per programma de belangrijkste incidentele begrotingsposten in 2008 weergegeven (bedragen boven € 0,1 miljoen) waarbij is aangegeven wat het effect is op het rekeningresultaat. In totaal is het rekeningresultaat met circa € 1,2 miljoen positief beïnvloed door incidentele posten.

176 Jaarverslag 2008

Incidentele lasten en baten (bedragen x € 1.000) Effect op Lasten Baten resultaat Programma Infrastructuur en mobiliteit Studie Regionale IJmeerverbinding 152 - Voorverkenningen infrafonds 203 - Programma Economische Ontwikkeling 1.000 - Ontwikkelings Maatschappij Flevoland Programma Zorg, onderwijs en welzijn Sportstimulering 150 -150 Dutch Health School Almere 105 - Programma Ruimtelijke planning Windenergiebeleid 118 -118 Programma Algemene dekking en onvoorzien Dividend Het Friese Pad N.V. 2.000 2.000 Navordering BTW 732 -732 Afwikkelingsverschillen oude jaren Saldo voor- en nadelige afwikkelingen 793 Totalen 2.460 2.257 1.257

EMU-saldo Jaarlijks dient de bijdrage van de lagere overheden in de hoogte van het EMU-saldo (en het aandeel van de lagere overheden daarin) te worden bepaald. De bijdrage van Flevoland aan het EMU-saldo 2008 kan worden berekend op € 0,4 miljoen nadelig. Dit betekent feitelijk dat Flevoland een verwaarloosbare nadelige bijdrage heeft geleverd aan het EMU-saldo in 2008.

Bijdrage Flevoland aan EMU-saldo 2008 (bedragen x € 1.000) 2007 2008 2009

Exploitatiesaldo voor mutaties reserves (- is tekort) 7.975 1.539 779 + afschrijvingen t.l.v. exploitatie 5.297 5.271 5.921 + dotaties aan voorzieningen t.l.v. exploitatie 7.789 6.996 7.165 - investeringen vaste activa -16.074 - 10.340 -5.481 + bijdragen van derden in investeringen 4.091 2.766 54 - betalingen t.l.v. voorzieningen -7.554 - 6.606 -7.855 EMU-saldo 1.524 -374 583

177 Jaarverslag 2008

3 Bedrijfsvoering

Cijfers op hoofdlijnen

Saldi bedrijfsvoering van de provincie Flevoland (baten -/- lasten) Alle bedragen zijn in EUR 1.000 Begroting Begroting Verschil Programma Rekening 2008 2008 na Rekening begr. 2007 oorspronkelijk wijziging 2008 - rek. C1 Personeel 30.897 28.859 32.161 32.367 -206 C2 Facilitair 5.693 5.581 5.388 5.200 188 C3 Juridisch 164 240 240 235 5 C4 Financieel 96 110 120 118 2 C5 Informatie 2.767 2.819 2.833 2.705 128 39.617 37.608 40.742 40.625 117

Verklaring resultaat bedrijfsvoering Onder lasten van de bedrijfsvoering worden verstaan de salarissen en de overige apparaatlasten, zoals huis- vesting, automatisering en dergelijke. De bedrijfsvoeringlasten worden doorbelast naar de programma’s. De totale netto lasten van de bedrijfsvoeringonderdelen bedragen in 2008 € 40,6 miljoen ten opzichte van een raming van € 40,7 miljoen. Het bedrijfsvoeringresultaat (€ 0,1 miljoen voordelig) wordt voor circa € 0,2 miljoen veroorzaakt door hogere lasten op het onderdeel personeel en € 0,3 miljoen door lagere kapitaallasten bij de onderdelen facilitair en informatietechnologie als gevolg van achterblijvende investeringen. Ten opzichte van 2007 zijn de netto bedrijfsvoeringlasten toegenomen met € 1,0 miljoen, ofwel 2,5%. Deze stijging wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door CAO ontwikkelingen.

Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens (WOPT) In het kader van de WOPT melden wij in het jaarverslag dat niemand meer heeft ontvangen dan het loon van de minister-president.

178 Jaarverslag 2008

4 Investeringen

Cijfers op hoofdlijnen Het merendeel van de provinciale uitgaven heeft betrekking op de exploitatie. In 2008 bedroegen de exploitatieuitgaven (exclusief toevoegingen aan reserves) circa € 207 miljoen. Daarnaast worden er uitgaven gedaan die niet direct ten laste van de exploitatie worden gebracht. Het gaat daarbij om investeringen (die worden geactiveerd) en uitgaven die rechtstreeks ten laste van voorzieningen worden gebracht, zoals niet jaarlijks onderhoud aan wegen en vaarwegen. Voor de uitgaven ten laste van de voorzieningen wordt verwezen naar de toelichting op de balans.

In 2008 bedragen de investeringen in totaal € 10,3 miljoen waartegenover € 2,8 miljoen baten staan (hoofdzakelijk bijdragen van derden in infraprojecten .Per saldo is een bedrag van € 7,5 miljoen geactiveerd. De kapitaallasten hiervan worden als exploitatielasten doorberekend naar de programma’s. De in omvang belangrijkste investeringsuitgaven minus bijdragen (> € 0,25 miljoen) in 2008 zijn : Infrastructuur en mobiliteit - parallelweg Hanzeweg (€ 0,3 miljoen); - N23 West Lelystad-Dronten (€ 1,7 miljoen; - reconstructie Spiekweg-Baardmeesweg (€ 0,4 miljoen).

Facilitaire zaken - renovatie Provinciehuis (€ 2,3 miljoen).

Informatie Automatiseringsprojecten (€ 1,3 miljoen).

Daarnaast zijn er diverse kleine projecten gerealiseerd en geringe uitgaven gedaan voor grotere investerings- werken, die in eerdere jaren zijn gestart en in 2008 zijn afgerond of juist in 2008 zijn gestart en later worden afgerond.

179 Jaarverslag 2008

5 Balans

Balans De balans biedt inzicht in de vermogenspositie van de provincie. De balans laat enkele verschuivingen zien die in de volgende paragrafen verder worden toegelicht.

ALLE BEDRAGEN ZIJN IN EURO 1.000 ACTIVA 31-12-2008 31-12-2007 PASSIVA 31-12-2008 31-12-2007

Immateriële vaste activa - - Eigen vermogen

Materiele vaste activa Reserves met maatschappelijk nut: 26.493 24.807 met economisch nut 26.429 25.761 - Algemene reserves 9.373 10.756

52.922 50.568 toevoeging resultaat 2007 2.842

Financiële vaste activa - Bestemmingsreserves 85.177 82.951 Kapitaalverstrekking aan 1.196 1.196 deelnemingen Overige langlopende leningen 581 834 Resultaat na bestemming 3.538

Deposito's > 1 jaar c.a. 8 2.277 98.088 96.549

Bijdragen activa eigendom derden 199 250

1.984 4.557 Voorzieningen 15.889 15.499

Totaal vaste activa 54.906 55.125 Totaal vaste financieringsmiddelen 113.977 112.048

VLOTTENDE ACTIVA VLOTTENDE PASSIVA

Uitzettingen rentetyp looptijd Netto-vlottende schulden < 1 jaar overige schulden rentetyp looptijd Vorderingen op openbare lichamen 14.776 14.834 10.150 13.125 < 1 jaar Verstrekte kasgeldleningen 83.000 79.500

Overige vorderingen 3.524 4.482

101.300 98.816

Liquide middelen

Saldi kas, bank, giro 12.487 12.211

12.487 12.211

Overlopende activa 36.367 35.265 Overlopende passiva 80.934 76.243 Totaal vlottende Totaal vlottende activa 150.153 146.291 91.084 89.368 financieringsmiddelen TOTAAL GENERAAL 205.060 201.416 TOTAAL GENERAAL 205.060 201.416

Gewaarborgde geldleningen 7.481 7.939

180 Jaarverslag 2008

Vaste activa De vaste activa worden onderscheiden in : Immateriële vaste activa Tot Immateriële vaste activa worden bijvoorbeeld gerekend kosten van onderzoek en ontwikkeling voor een bepaald actief. De provincie kent geen immateriële vaste activa.

Materiele vaste activa De materiële vaste activa worden onderscheiden in activa met economisch nut en activa met maatschappelijk nut. Activa met maatschappelijk nut (investeringen in de openbare ruimte) mogen worden geactiveerd, maar genereren geen middelen omdat er gaan markt voor is. Het gaat voornamelijk om grond-, weg- en waterbouw- kundige werken. Activa met een economisch nut kunnen middelen genereren voor de provincie of zijn verhandelbaar. Dergelijke activa dienen te worden geactiveerd. Hieronder kunnen worden verstaan: - bedrijfsgebouwen (onroerend goed); - machines, apparaten en installaties (grote investeringen van bijvoorbeeld automatiseringsmiddelen) beno- digd voor het provinciehuis of voor een van de steunpunten; - overige materiële vaste activa, zoals meubilair en inventaris (overige kleine investeringen) benodigd voor het provinciehuis of voor één van de steun punten.

Financiële vaste activa - Verstrekte langlopende leningen en uitzettingen in het kader van beleid (aan bedrijven), bedrijfsvoering (aan personeel) of financiering (beleggingen in deposito’s, effecten met een rentetypische looptijd langer dan 1 jaar); hierop wordt niet afgeschreven. - Aandelen en deelnemingen (BNG, NUON, Essent, Vitens, Friese Pad, Afvalzorg Deponie en Ontwikkelings- maatschappij Flevoland), worden gewaardeerd tegen de historische verkrijgingsprijs; hierop wordt niet afgeschreven. - Bijdragen aan activa in eigendom van derden (bijvoorbeeld een fietspad in bezit van een gemeente); hierop wordt wel afgeschreven.

181 Jaarverslag 2008

Alle bedragen zijn in EUR 1.000 Boek- Vermin- Afschrij- Rente- Kapitaal- Vaste activa provincie Flevoland waarde Vermeer- deringen ving Boekwaarde lasten lasten 1 jan 2008 deringen *) 2008 31 dec 2008 2008 2008

Immateriële vaste activa: ------

Materiële vaste activa:

1: Vaste activa met maatschappelijk nut Grond-, weg- en waterbouw a: verhardingen (wegen, 22.227 6.078 2.380 1.861 24.064 1.350 3.211 fietspaden, etc.) b. kunstwerken (bruggen, sluizen, 1.388 - 250 66 1.073 70 136 etc.) c. openbare verlichting 1.121 286 52 69 1.286 63 131 d. gronden en terreinen 70 - - - 70 6 6 Totaal vaste activa met maatsch. 24.806 6.364 2.682 1.996 26.493 1.489 3.484 nut 2: Vaste activa met economisch nut Bedrijfsgebouwen: a. provinciehuis 16.848 1.298 1 905 17.240 745 1650 b. steunpunten 614 - - 63 551 53 115 Technische installaties, 7.152 2.155 83 1.950 7.274 368 2.317 machines en apparaten Overige materiële vaste activa 1.148 523 - 307 1.364 70 377 Totaal vaste activa met 25.762 3.976 84 3.225 26.429 1.236 4.459 economisch nut Totaal materiële vaste activa 50.568 10.340 2.766 5.221 52.922 2.725 7.943

Financiële vaste activa: verstrekte langlopende 834 -199 54 - 581 6 6 geldleningen kapitaalverstrekkingen 1.196 - - - 1.196 60 60 uitzettingen > 1 jaar e.a. 2.277 - 2.269 - 8 - - bijdragen aan activa van derden 250 - - 51 199 16 67 Totaal financiële vaste activa 4.557 -199 2.323 51 1.984 82 133

Totaal immateriële vaste activa ------Totaal materiële vaste activa 50.568 10.340 2.766 5.221 52.922 2.725 7.943 Totaal financiële vaste activa 4.557 -199 2.323 51 1.984 82 133 Totaal vaste activa 55.125 10.141 5.089 5.272 54.906 2.807 8.076

182 Jaarverslag 2008

Staat van reserves provincie Flevoland Alle bedragen zijn in EUR 1.000 Netto Stand per Toevoe- Onttrek- Stand per Reservering/ beschik- Naam reserve 31-12-2007 ging king 31-12-2008 oormerken baar Algemene reserve 31-12-07 10.756 Toevoegen resultaat 2007 na 2.842 bestemming Algemene reserve 1-1-2007 13.598 990 5.215 9.373 - 9.373 Bestuur Cofinanciering EU-projecten 94-99 1.031 - 21 1.010 976 34 Cofinanciering EU-projecten 00-06 15.196 - 2.327 12.869 7.494 5.375 Cofinanciering EU-projecten 07-13 2.000 1.900 331 3.569 3.569 - Technische bijstand Europa 1.181 266 100 1.347 - 1.347 Omgevingsplan Flevoland 792 100 - 892 - 892 Investeringsimpuls Flevoland- 20.247 2.725 5.904 17.068 17.068 - Almere p-MJP Landelijk Gebied - 2.555 - 2.555 2.554 - GO-gelden - 222 77 145 95 50 Totaal Bestuur 40.447 7.768 8.760 39.455 31.756 7.698 Infrastructuur Voorfinanciering investeringen 98 - 98 - - - Infrafonds 765 850 203 1.412 -1.412 Totaal Infrastructuur 863 850 301 1.412 - 1.412 Milieu Cofinanciering SGB 830 - - 830 - 830 Totaal Milieu 830 - - 830 - 830 Welzijn en zorg Projecten ouderenbeleid 393 75 - 468 85 383 Sportaccommodaties c.a. 593 12 - 605 - 605 Egalisatiereserve jeugdzorg 1.329 - 1.087 242 - 242 Totaal Welzijn en zorg 2.315 87 1.087 1.315 85 1.230 Cultuur Grootschalige kunstprojecten 330 213 33 510 - 510 Monumentenzorg 43 28 70 1 - 1 Totaal Cultuur 373 241 103 511 - 511 Algemene Ontwikkelings/strategische dekkingsmiddel 18.279 2.232 3.486 17.025 7.932 9.093 projecten en Co-financiering Zuiderzeelijn 18.742 2.600 - 21.342 21.342 - Reserve risico kapitaalverstrekking 960 2.000 204 2.756 2.122 634 Totaal Algemene 37.981 6.832 3.690 41.123 31.396 9.727 dekkingsmiddelen Totaal programmareserves 82.809 15.778 13.941 84.646 63.237 21.408 Bedrijfsvoering Personele frictiekosten 142 1.100 709 533 - 533

Totaal reserves 96.549 17.868 19.865 94.552 63.237 31.314 Saldo rekening baten en lasten - 3.538 - 3.538 - 3.538 Totaal reserves na resultaatbestemming 96.549 21.406 19.865 98.090 - 34.852

183 Jaarverslag 2008

Reserves Voor de reserves is uitgegaan van de nota reserves en voorzieningen zoals deze op 4 oktober 2007 in PS is vast- gesteld. Een reserve behoort tot het eigen vermogen. De reserves bestaan uit middelen die nog min of meer ‘vrij’ kunnen worden ingezet. Wel is aan een deel van de reserves als gevolg van toekomstige verplichtingen of aangebrachte oormerken een (voorlopige) bestemming gegeven.

De totale omvang van de reserves is in 2008 afgenomen met € 2,0 miljoen. Dit is exclusief de toevoeging van het rekeningresultaat over 2008 (€ 3,5 miljoen) aan de algemene reserve. In de begroting na wijziging werd uitgegaan van een afname van de reserves met € 10,2 miljoen. Uiteindelijk is er sprake van een afwijking ten opzichte van de raming met € 8,2 miljoen. De afname van de reserves met € 2,0 miljoen bestaat uit een afname van de algemene reserve met € 4,2 miljoen en een toename van de bestemmingsreserves met € 2,0 miljoen.

Mutaties reserves op hoofdlijnen De omvang van de algemene reserve is met € 4,2 miljoen teruggelopen. Deze terugloop bestaat uit een toevoeging van € 1,0 miljoen en een onttrekking van € 5,2 miljoen. De toevoeging van € 1,0 miljoen bestaat uit een aantal onderdelen; de in omvang belangrijkste is een toevoeging van € 0,5 miljoen die verband houdt met het doorschuiven van niet bestede middelen voor het Bedrijfsinformatieplan (BIP). De vermindering van € 5,2 miljoen bestaat voor € 1,7 miljoen uit de bestemming van een deel het rekening- resultaat 2007. Het resultaat maakt voorafgaand aan de bestemming onderdeel uitmaakt van de algemene reserve. Daarnaast heeft voor € 3,5 miljoen aan andere onttrekkingen plaatsgevonden. De in omvang belangrijkste daarbij zijn: - € 1,0 miljoen voor het beschikbaar stellen van werkkapitaal aan de OMFL; - € 1,1 miljoen ter dekking van een deel van de bijdrage ad € 4 miljoen die aan het Rijk betaald moest worden in het kader van de afroming van vermogensoverschotten bij de provincies; - € 0,6 miljoen ter dekking van een terugvordering van teveel gedeclareerde omzetbelasting 2004-2006 in het kader van het BTW compensatiefonds; - € 0,5 miljoen om een aantal budgetverhogingen bij de Voorjaarsnota mogelijk te maken.

De omvang van de bestemmingsreserves is met € 2,2 miljoen toegenomen. Deze toename bestaat uit een toe- voeging van € 16,9 miljoen en een onttrekking van € 14,7 miljoen. De in omvang belangrijkste mutaties zijn: a. toevoegingen > € 1,0 miljoen - € 2,7 miljoen toevoeging aan de reserve IFA ter dekking van de projecten die t/m 2020 zullen worden uit- gevoerd in het kader van het Investeringsprogramma Flevoland-Almere. - € 2,6 miljoen toevoeging aan de reserve cofinanciering Zuiderzeelijn, waaraan -na het besluit tot niet realiseren van de Zuiderzeelijn- een gewijzigde invulling wordt gegeven. - € 2,6 miljoen toevoeging aan de reserve p-MJP, bestaande uit de in 2008 beschikbare maar nog niet ingezette co-financieringsmiddelen voor dit programma. - € 2,2 miljoen toevoeging aan de reserve strategische- en ontwikkelingsprojecten. - € 2,0 miljoen toevoeging aan de reserve risico’s kapitaalverstrekking, met het oog op de te verstrekken achtergestelde geldlening ten behoeve van de IJsselmeerziekenhuizen. - € 1,9 miljoen toevoeging aan de reserve co-financiering EU-projecten 2007-2013. - € 1,1 miljoen toevoeging aan de reserve personele frictiekosten. b. onttrekkingen> € 1,0 miljoen - € 5,9 miljoen onttrekking aan de reserve IFA in verband met betalingen aan projecten in het kader van het Investeringsprogramma Flevoland-Almere. - € 3,5 miljoen onttrekking aan de reserve strategische en ontwikkelingsprojecten, waarvan € 2,0 miljoen is overgeheveld naar de reserve risico’s kapitaalverstrekking, met het oog op de te verstrekken achtergestelde geldlening ten behoeve van de IJsselmeerziekenhuizen. Daarnaast is €0,9 miljoen onttrokken voor de af- wikkeling van de zogenoemde strategische pijlers 2005-2007. De overige onttrekkingen zijn van geringere omvang. - € 2,3 miljoen onttrekking aan de reserve cofinanciering EU-projecten 2000-2006 voor betalingen aan projecten van het aflopende Europees programma 2000-2006. - € 1,1 miljoen onttrekking aan de reserve jeugdzorg.

184 Jaarverslag 2008

Verschillen tussen geraamde en gerealiseerde mutaties in reserves. Ten opzichte van de begroting na wijziging zijn de reserves toegenomen met € 8,2 miljoen. Dit wordt voor € 11,2 miljoen veroorzaakt door lagere onttrekkingen en voor € 3,0 miljoen door lagere toevoegingen. De lagere onttrekkingen bestaan uit: - € 4,3 miljoen lagere onttrekking aan de reserve IFA, als gevolg van achterblijvende betalingen aan projecten; - € 3,8 miljoen lagere onttrekking aan de reserves voor cofinanciering EU-projecten als gevolg van een tragere afwikkeling van projecten dan verwacht; tegenover deze lagere onttrekking staat een lagere toevoeging van € 2,5 miljoen (zie hierna bij toevoegingen), zodat aan deze reserves per saldo € 1,3 miljoen minder is onttrokken dan geraamd; - € 1,5 miljoen lagere onttrekking aan de reserve p-MJP, als gevolg van achterblijvende betalingen aan projecten; - € 0,8 miljoen lagere onttrekking aan de reserve omgevingsplan Flevoland, als gevolg van achterblijvende uitgaven voor proceskosten voor de speerpunten; - € 0,8 miljoen lagere onttrekkingen aan overige reserves.

De lagere toevoegingen van € 3,0 miljoen worden vrijwel geheel veroorzaakt door een € 2,5 miljoen lagere storting in de reserves voor Europese projecten. Deze storting was bij de Najaarsnota geraamd, maar is uiteindelijk in de jaarrekening verrekend (gesaldeerd) met onttrekkingen aan dezelfde reserve. Daardoor zijn de onttrekkingen lager dan geraamd. Per saldo zijn de reserves voor EU-projecten dus € 1,3 miljoen minder teruggelopen dan geraamd.

Voor een nadere toelichting op de doelstellingen van de reserves wordt verwezen naar de bijlagen.

Mutaties voorzieningen op hoofdlijnen De totale omvang van de voorzieningen is in 2008 licht toegenomen van € 15,5 miljoen naar € 15,9 miljoen. De belangrijkste mutaties worden hieronder vermeld. - De voorzieningen voor niet jaarlijks onderhoud (landwegen, vaarwegen en Provinciehuis) zijn met € 1,0 miljoen toegenomen van € 11,3 miljoen naar € 12,3 miljoen. De onttrekkingen aan deze voorzieningen (€ 5,6 miljoen) in verband met de kosten van niet jaarlijks onderhoud waren lager dan de toevoegingen (€ 6,6 miljoen). Dit is inherent aan het karakter van dergelijke voorzieningen, die bedoeld zijn om de onderhoudslasten te egaliseren. - De voorziening voor oninbare vorderingen is met € 0,7 miljoen teruggelopen in verband met het afboeken van openstaande leningen ten behoeve van het Sportmuseum en de Bataviawerf.

Voor een nadere toelichting op het doel van de voorzieningen wordt verwezen naar de bijlagen.

185 Jaarverslag 2008

Staat van voorzieningen provincie Flevoland ALLE BEDRAGEN ZIJN IN EUR 1.000 Stand per Stand per Naam voorziening 01-01-‘08 Toevoeging Onttrekking 31-12-‘08 Niet jaarlijks onderhoud: Infrastructuur NJO wegen* 7.287 5.027 5.118 7.196 NJO vaarwegen 2.863 1.340 334 3.868 Totaal Infrastructuur 10.150 6.367 5.452 11.064 Milieu NJO vaartuigen - Bedrijfsvoering NJO provinciehuis 1.167 244 184 1.227

Totaal niet jaarlijks onderhoud 11.317 6.611 5.636 12.291 Toekomstige verplichtingen: Water Grondwaterbeheer 674 206 - 879 Natuur Uitvoering natuurbeleid - - Algemene Oninbare vorderingen 745 30 745 30 dekkingsmiddelen Bedrijfsvoering Pensioen/uitkeringen GS 2.543 149 225 2.468 Rechten van personeel derden 220 - - 220 Totaal Bedrijfsvoering 2.763 149 225 2.688 Totaal toekomstige 4.182 384 970 3.597 verplichtingen Totaal voorzieningen 15.499 6.995 6.606 15.888

• In deze voorziening zit tevens een van Rijkswaterstaat ontvangen afkoopsom ten behoeve van het onderhoud van de Waterlandseweg. Deze weg, met bijbehorende afkoopsom, zal wellicht aan de gemeente Almere worden overgedragen. Het gaat hier om een bedrag van € 6,1 miljoen.

186 Jaarverslag 2008

Staat van vooruit ontvangen doeluitkeringen ALLE BEDRAGEN ZIJN IN EUR 1.000 Stand per 01-01- Stand per Naam doeluitkering ‘08 Toevoeging Onttrekking 31-12-‘08 Infrastructuur BDU –Algemeen 19.249 4.903 71 24.081 BDU-Verkeersveiligheid 80 - - 80 BDU-Openbaar Vervoer 3.082 - - 3.082 BDU-Infra 14.849 80 - 14.929 Totaal Infrastructuur 37.260 4.983 71 42.172 Budgetfinanciering Milieu 1.423 318 - 1.741 bodemsanering Leren voor duurzaamheid 166 75 - 241 KRW Rijn-Midden 119 - 49 71 Extern veiligheidsbeleid 191 - 15 176 Luchtkwaliteit 1.255 - 119 1.136 Klimaatprojecten 69 - 69 - Totaal Milieu 3.224 393 251 3.365 Duurzame stedelijke Ruimtelijke planning 39 - 36 3 ontwikkeling

Welzijn en zorg Jeugdhulpverlening 2.264 2.050 1.820 2.495

Natuur en landschap Uitvoering natuurbeleid 133 - - 133

Cultuur BKV 45 42 - 86 Cultuurconvenant - 240 - 240 archeologie CEPO 1 - - 1 Totaal Cultuur 46 282 - 328 Ontwikkeling Bestuur 498 70 498 70 IJmeer/Markermeer Rentebaten EPD-II 684 - 213 471 EPT 19.098 2.609 8.218 13.489 Totaal Bestuur 20.281 2.679 8.929 14.030

Totaal vooruit ontvangen 63.247 10.387 11.107 62.526 doeluitkeringen

187 Jaarverslag 2008

Vlottende activa en passiva De vlottende activa en passiva bestaan uit schulden en vorderingen op de korte termijn, liquide middelen en overlopende activa en passiva.

Schulden De belangrijkste schulden op korte termijn bestaan uit te verrichten betalingen aan crediteuren die op de balansdatum nog niet zijn voldaan. Deze zijn in januari 2009 afgewikkeld

Vorderingen De belangrijkste vorderingen zijn vorderingen op openbare lichamen en betreffen onder meer de afdracht opcenten op de motorrijtuigenbelasting (€ 4,0 miljoen), de Randstedelijke Rekenkamer (€ 0,6 miljoen) en terug te vorderen BTW bij het BTW-compensatiefonds (€ 7,5 miljoen). De eerste twee genoemde vorderingen zijn inmiddels geïnd. De vorderingen zijn per balansdatum met € 2,5 miljoen toegenomen ten opzichte van het vorige jaar. Dit vindt zijn oorzaak met name in de toename van de omvang van uitgezette kasgeldleningen.

Liquide middelen De liquide middelen namen € 0,3 miljoen toe ten opzichte van 2007.

Onder de liquide middelen is opgenomen de rekening-courantverhouding met het Groenfonds. Het verloop is als volgt: Bedragen in EUR 1000 Groenfonds 2007 2008 € € Saldo RC Groenfonds 1/1 0 2.630 +/+ Ontvangen voorschotten LNV ILG 6.479 7.849 +/+ Rente 140 250 -/- Onttrekkingen ILG -3.989 -5.137 Saldo RC Groenfonds 31/12 2.630 5.591

Overlopende activa en passiva Hieronder vallen de zogenaamde transitorische posten; baten en lasten die betrekking hebben op het begro- tingsjaar 2008, maar die pas in 2009 zullen worden afgewikkeld. Het gaat bij overlopende passiva voornamelijk om nog door de provincie te betalen subsidies en goederen en diensten die zijn toegekend of geleverd in 2008, waarvan de afrekening en (eind)betaling in 2009 zal plaats- vinden. Ten opzichte van de situatie op 31 december 2007 is het nog te betalen bedrag aan derden met circa € 4,7 miljoen toegenomen. Dit wordt vooral veroorzaakt door ontvangen voorschotten in het kader van ILG (p-MJP) . De overlopende activa bestaan in belangrijke mate uit nog van de EU te ontvangen bijdragen (voorschotten) ter uitvoering van de Europese programma’s (zie ook de treasuryparagraaf).

Niet uit de balans blijkende verplichtingen a. Lease verplichtingen De provincie heeft een aantal voertuigen geleased waarvan de contractduur eindigt na de balansdatum. Het langstlopende contract expireert in 2013. Deze verplichtingen zijn niet op de balans opgenomen. Het gaat om een totaalbedrag van € 709.000, waarvan € 37.000 een looptijd heeft van korter dan 1 jaar. b. Overgenomen verplichtingen DLG en DR inzake p-MJP Met ingang van 2007 is het ILG van start gegaan. Dit betreft een 7-jarig uitvoeringsprogramma voor het landelijk gebied, wat is vastgelegd in het provinciaal Meerjarenprogramma (p-MJP) Flevoland 2007-2013. Een onderdeel daarbij is de doorloop van verplichtingen van voorgaande jaren (voor 1 januari 2007). Daarvoor is door het Rijk binnen het p-MJP geld beschikbaar gesteld. De totaalomvang van de lopende verplichtingen zijn door PWC (landelijk) geïnventariseerd. Op advies van het Rijk worden om balansvervuiling te voorkomen de verplichtingen die nog niet in 2008 zijn gerealiseerd opgenomen als niet uit de balans blijkende verplichtingen (geschat op € 17,0 miljoen per 31 december 2008).

188 Jaarverslag 2008

c. Actie Gele Kaart De hercontrole door de accountantsdienst van het Ministerie van EZ is inmiddels afgerond. Met het eind- resultaat van deze hercontrole zijn wij "nolens volens" akkoord gegaan. Echter, wij kunnen verder nog geen actie in dit dossier ondernemen, omdat thans het eindresultaat van de hercontrole van de projecten in alle programma's in Nederland onderwerp van overleg is tussen het Ministerie van EZ en de Europese Commissie. Wanneer er overeenstemming is bereikt tussen partijen, kunnen wij de gevolgen daarvan voor Flevoland nader uitwerken. Naar verwachting zal dat niet eerder dan in het 2e kwartaal van 2009 aan de orde zijn. d. Geldleningovereenkomst Stichting IJsselmeerziekenhuizen Op 4 december 2008 heeft Provinciale Staten besloten om een bedrag van € 2 miljoen beschikbaar te stellen aan de stichting IJsselmeerziekenhuizen als achtergestelde lening (HB 762464). Deze lening maakt onderdeel uit van de overeenkomst warme doorstart (waarbij meerdere partijen zijn betrokken) Onderdeel van dit besluit was, dat dit bedrag op basis van de 9e algemene begrotingswijziging wordt overgeheveld van de reserve strategische projecten naar de reserve risico kapitaalverstrekkingen, om vervolgens - na effectuering van de achtergestelde lening - datzelfde bedrag af te zonderen naar een voorziening. Bedoelde geldleningovereenkomst tussen de provincie en de stichting IJsselmeerziekenhuizen is eerst eind januari 2009 aangegaan en zal aansluitend in de financiële administratie (met genoemde mutatie van reserve naar voorziening) worden opgenomen.

Gewaarborgde geldleningen en garanties bedragen x € 1.000 Waarborg Mutaties Waarborg Oorspronkelijk provincie waarborg Aflossing op provincie Borg voor lening aan: bedrag 1/1/2008 2008 lening 2008 31/12/2008

Stichting Groenfonds (1,2%) 315.300 1.560 - 66 - 1.494

Stichting Nieuw Land (100%) 4.400 3.935 - 170 3.765

Stichting ROC (100%) 2.800 2.444 - 222 2.222 322.500 7.939 - 66 392 7.481

1. Stichting Groenfonds De provincie Flevoland staat borg voor 1,2% van de geldleningen aangegaan door de Stichting Groenfonds ten behoeve van de uitvoering van het natuurbeleid.

2. Erfgoedcentrum Nieuw Land (v/h Stichting Nieuw Land) Een garantstelling van € 4.400.000 is in 2001 verstrekt voor een in 2002 afgesloten lening voor toekomstige investeringen ter verbetering van het museum.

3. Stichting ROC De garantstelling is in 2003 aan het ROC verleend voor de aankoop van grond en opstallen (€ 2,8 miljoen). De provincie heeft het eerste recht van hypotheek (waarde € 2,1 miljoen) en heeft daarnaast een bedrag geoormerkt in de reserve 'risico kapitaalverstrekking' van € 0,7 miljoen. Dit oormerk wordt jaarlijks verlaagd met het bedrag van de aflossing.

189 Jaarverslag 2008

190 Jaarverslag 2008

V BIJLAGEN

191 Jaarverslag 2008

1 Grondslagen waardering en resultaatbepaling

Algemeen De jaarrekening is opgesteld overeenkomstig de voorschriften Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV):

Organisaties waarmee Provincie Flevoland een bestuurlijke relatie en een financieel belang heeft zijn opge- nomen in de paragraaf Verbonden partijen en zijn niet geconsolideerd.

In de financiële verordening van de provincie zijn de waarderingsgrondslagen vastgelegd. De activa zijn gewaardeerd tegen de verkrijgingprijs verminderd met de eventuele cumulatieve afschrijvingen. De gekozen afschrijvingsmethodieken voor de verschillende activa worden in grote lijnen onderstaand toe- gelicht. Aan de boekwaarde van de diverse activa wordt een jaarlijks vast te stellen rentepercentage toegerekend. In het jaar van investering wordt een volledig jaar afgeschreven en een half jaar rente toegerekend.

Materiële vaste activa Kosten voor onderzoek en ontwikkeling voor een bepaald actief en het saldo van agio en disagio worden niet worden geactiveerd. Kosten voor het afsluiten van geldleningen worden niet geactiveerd maar direct ten laste van de exploitatie gebracht.

Investeringen < € 10.000 worden niet geactiveerd.

Investeringen in materiele vaste activa met economisch nut, zoals bedoeld in artikel 35 van het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV), worden, na aftrek van specifiek voor deze investering bedoelde bijdragen van derden, geactiveerd. Boekwinsten of –verliezen bij het afstoten van deze materiele vaste activa worden, direct bij het afstoten, in de exploitatie verantwoord als incidentele baten resp. lasten.

De investeringen in materiele vaste activa met economisch nut, zoals bedoeld in artikel 35 van het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV), worden lineair afgeschreven in: 30 jaar: grote motorvoertuigen en gebouwen; kleine aanpassingen aan gebouwen (t/m 2007) in de resterende looptijd van het hoofdgebouw. 15 jaar: technische installaties bedrijfsgebouwen, motorvaartuigen. 10 jaar: kantoormeubilair > € 10.000; veiligheidsvoorzieningen bedrijfsgebouwen. 5 jaar: kantoorapparatuur, telefooninstallatie, automatiseringsapparatuur, telecombekabeling en paging(oproep)apparatuur, motorvoertuigen. 3 jaar: stimuleringsproject PC-gebruik en servers. Op gronden wordt niet afgeschreven.

Er wordt annuïtair afgeschreven indien de kapitaallasten voor meer dan 50% worden gedekt uit tarieven, huur- opbrengsten of vergoedingen die eveneens zijn gebaseerd op een jaarlijks gelijkblijvende annuïteit.

Onder activa met een meerjarig maatschappelijk nut in de openbare ruimte, zoals bedoeld in artikel 35 van het BBV, worden verstaan investeringen wegens aanleg en reconstructie van wegen, vaarwegen, civiele kunst- werken, groen en kunstwerken. Aankoop en vervaardiging van activa met een meerjarig maatschappelijk nut in de openbare ruimte worden onder aftrek van bijdragen van derden en van bestemmingsreserves geactiveerd en afgeschreven op basis van een 20-jarige annuïteit. Hiervan kan bij besluit van Provinciale Staten worden afgeweken.

Financiële vaste activa Verstrekte langlopende geldleningen: De leningen zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde onder aftrek van ontvangen aflossingen.

192 Jaarverslag 2008

Aandelen in gemeenschappelijke regelingen en deelnemingen: De aandelen en de deelnemingen zijn gewaardeerd tegen de historische (nominale) verkrijgingprijs of een eventueel duurzaam lagere waarde.

Vlottende activa De vorderingen, overlopende activa en liquide middelen zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. Vorderingen worden afzonderlijk beoordeeld op de verwachte inbaarheid; waar nodig wordt een voorziening voor oninbaarheid opgenomen. In de balans worden de vorderingen onder aftrek van de voorziening voor oninbaarheid gepresenteerd. Onder de overlopende activa worden alle per jaareinde nog in rekening te brengen vorderingen opgenomen, alsmede alle vooruitbetaalde bedragen en de van Europese en Nederlandse overheidslichamen nog te ontvangen voorschotbedragen die ontstaan door voorfinanciering op uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel.

Eigen vermogen De reserves zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. Toevoegingen en onttrekkingen vinden uitsluitend plaats op basis van besluiten van Provinciale Staten en geschieden altijd in het kader van resultaatbestemming. Aan reserves wordt geen rente toegevoegd.

Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor: • verplichtingen en verliezen waarvan de omvang op balansdatum onzeker is, doch redelijkerwijs te schatten; • op de balansdatum bestaande risico’s ter zake van bepaalde te verwachten verplichtingen of verliezen waarvan de omvang redelijkerwijs is in te schatten; • kosten die in een volgend begrotingsjaar zullen worden gemaakt, mits het maken van die kosten zijn oorsprong mede vindt in het begrotingsjaar of in een voorafgaand begrotingsjaar en de voorziening strekt tot gelijkmatige verdeling van lasten over een aantal begrotingsjaren; • van derden verkregen middelen die specifiek besteed moeten worden, met uitzondering van de voorschotbedragen als bedoeld in art 49, b BBV. De voorzieningen zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde.

Voorzieningen worden niet gevormd voor jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume.

Vlottende passiva De overige schulden en de overlopende passiva zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. Onder de overlopende passiva worden alle per jaareinde verwachte schulden op basis van aangegane verplich- tingen opgenomen, alsmede de vooruit ontvangen bedragen en de van Europese en Nederlandse overheids- lichamen ontvangen voorschotbedragen voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren (art. 49,b BBV)

Grondslagen resultaatbepaling De baten en lasten zijn zoveel als mogelijk toegerekend naar het boekjaar waarop de onderliggende acti- viteiten betrekking hebben of waarin besluitvorming in PS heeft plaatsgevonden in het geval van project- subsidies. Afschrijving heeft in principe plaatsgevonden op basis van vaste percentages van de aanschafwaarde onder aftrek van eventuele subsidies en bijdragen van derden. De afschrijvingspercentages zijn gebaseerd op de verwachte levensduur.

193 Jaarverslag 2008

2 Toelichting reserves en voorzieningen

Algemeen Eens in de 4 jaar wordt een nota reserves en voorzieningen uitgebracht waarin het beleid wordt uiteengezet. Op 4 oktober 2007 is de laatste versie van de nota reserves en voorzieningen door Provinciale Staten vast- gesteld. Hieronder worden in het kort de in de nota opgenomen toelichtingen bij de bestaande reserves en voorzieningen vermeld. Waar opportuun is rekening gehouden met ontwikkelingen die zich na 4 oktober 2007 hebben voorgedaan.

Reserves

B003 reserve personele frictiekosten Deze reserve wordt gebruikt voor personele frictiekosten (tijdelijke dubbeling functies, bovenformatieve plaatsen, afvloeiingskosten etc.). De aanwending van de reserve is gedelegeerd aan het College van Gedeputeerde Staten.

B004 reserve cofinanciering EU-projecten 94-99 Deze reserve is destijds ingesteld met het oog op de door de provincie te leveren cofinanciering in het kader van het EPD 1994-1999. De definitieve afrekening met Brussel is nog niet volledig afgewikkeld. Tot dat moment zal deze reserve nog gehandhaafd blijven om eventuele risico’s af te dekken.

B005 reserve cofinanciering EU-projecten 00-06 Deze reserve is ingesteld met het oog op de door de provincie te leveren cofinanciering aan projecten in het kader van het Europees Programma 2000-2006. Tot en met het jaar 2006 worden hierin jaarlijks bedragen gestort. De benodigde cofinanciering wordt hieraan jaarlijks onttrokken.

B022 reserve cofinanciering EU-projecten 07-13 Deze reserve is ingesteld met het oog op de door de provincie te leveren cofinanciering aan projecten in het kader van het Europees Programma 2007-2013. Tot en met 2012 wordt jaarlijks een bedrag van € 1,9 miljoen gestort. In 2007 en 2013 een bedrag van € 2 miljoen. De benodigde cofinanciering wordt hieraan jaarlijks onttrokken.

B017 reserve technische bijstand Europa Voor de kosten van technische bijstand is een meerjarenprogramma vastgesteld voor de gehele programma- periode van het EPD. Van jaar tot jaar zullen de werkelijke kosten van technische bijstand variëren, waarbij overschrijdingen en onderschrijdingen kunnen ontstaan ten opzichte van de jaarbegrotingen. Hiervoor is een egalisatiereserve ingesteld.

B018 reserve kapitaallasten voorfinanciering investeringen Deze reserve bevat een van de gemeente Lelystad ontvangen bijdrage ter voorfinanciering van de aanleg van een rotonde door de provincie. Deze bijdrage wordt benut om tot en met 2008 de kapitaallasten voort- vloeiende uit de aanleg van de rotonde te dekken.

B006 reserve grootschalige kunstprojecten Deze reserve wordt op grond van de 1% regeling kunsttoepassing jaarlijks gevoed om eens in de 3 à 4 jaar een landschapskunstwerk te kunnen realiseren.

B008 reserve monumentenzorg Deze reserve is bestemd voor subsidies ten behoeve van restauratie en onderhoud van rijks -en gemeentelijke monumenten en voor projecten.

B009 reserve ontwikkelings- en strategische projecten Deze reserve vervult een belangrijke rol bij het realiseren van projecten die naar hun omvang niet binnen de jaarlijks in de begroting beschikbare middelen kunnen worden opgevangen en van strategisch belang zijn voor

194 Jaarverslag 2008

de provincie. De reserve wordt jaarlijks gevoed met een deel van de rentebaten die de provincie ontvangt. Inmiddels is van de aanwezige middelen in deze reserve € 14,5 miljoen overgeheveld naar een aparte reserve ter uitvoering van het Investeringsprogramma Flevoland Almere (IFA). Voor de speerpunten uit het Omgevingsplan zullen naast proceskosten die jaarlijks in de begroting worden geraamd ook investeringen nodig zijn. Hiervoor wordt vanaf 2008 € 0,8 miljoen extra gestort in de reserve.

B010 reserve Projecten Wonen Welzijn Zorg (voorheen reserve projecten ouderenbeleid) De reserve wordt ingezet voor de uitvoering van de nieuwe Provinciale Bijdrageregeling Wonen, Welzijn en Zorg 2007-2010. De aanwending van de reserve is gedurende de looptijd van de regeling gedelegeerd aan het college van Gedeputeerde Staten. Als de regeling is beëindigd kan de reserve worden opgeheven.

B011 reserve sportaccommodaties en grootschalige sportmanifestaties De subsidiemiddelen voor sportmanifestaties en -accommodaties worden jaarlijks in de begroting geraamd. Omdat de subsidieaanvragen voor sportaccommodaties jaarlijks sterk fluctueren in aantal en hoogte wordt jaarlijks het overschot op deze begrotingspost gestort in deze reserve.

B016 reserve Zuiderzeelijn Jaarlijks worden gelden gereserveerd voor de provinciale bijdrage in het kader van de bestuursovereenkomst Zuiderzeelijn, waarmee Provinciale Staten in juni 2002 hebben ingestemd. Ter dekking van de proceskosten die gemaakt worden voor dit project, worden jaarlijks beperkte bedragen aan de reserve onttrokken.

B021 reserve gebiedsgericht milieubeleid(SGB) De provincie levert cofinanciering voor de uitvoering van het gebiedsgericht beleid. Niet bestede middelen (als gevolg van vertraging in de uitvoering) worden toegevoegd aan deze reserve.

B019 reserve risico’s kapitaalverstrekkingen Deze reserve is ingesteld om de risico’s op te vangen welke voortvloeien uit het beschikbaar stellen van risicodragend kapitaal en het afgeven van garanties. Indien er concrete aanwijzingen zijn dat leningen niet worden terugbetaald, dan wel garanties worden aangesproken, zal het desbetreffende bedrag worden overgeheveld naar de voorziening “oninbare vorderingen”.

B020 reserve provinciale middelen jeugdzorg Deze reserve bevat het restant van de eigen provinciale middelen ten behoeve van de jeugdzorg die in de afgelopen jaren beschikbaar zijn gesteld. De aanwending van deze reserve is gedelegeerd aan het College van Gedeputeerde Staten.

B024 reserve investeringsimpuls Flevoland Almere Deze reserve is in 2006 ingesteld om in de komende 10 tot 15 jaar de beoogde investeringsimpuls van € 100 miljoen in de verdere ontwikkeling van Almere te bekostigen. Aan de reserve is in 2006 onder andere € 14,5 miljoen toegevoegd vanuit de reserve ontwikkelings- en strategische projecten. Voor de uivoering van het investeringsprogramma worden jaarlijks gefaseerd middelen toegevoegd aan de reserve. Tot en met 2010 dient € 35 miljoen beschikbaar te komen. De aanwending van de reserve is gedelegeerd aan het college van Gedeputeerde Staten ter cofinanciering van concrete projecten die passen binnen het in het kader van het Convenant Investeringsprogramma Flevoland-Almere vastgesteld meerjarenplan 2006-2010.

B025 reserve uitvoering Omgevingsplan Voor de uitvoering van het in december 2006 vastgestelde Omgevingsplan zullen de komende jaren kosten moeten worden gemaakt. Hiervoor zullen jaarlijks middelen vrijgemaakt moeten worden binnen de begroting. Omdat de uitgaven niet gelijkmatig over de jaren plaats zullen vinden, is een (egalisatie) reserve ingesteld.

B027 reserve p-MJP Deze reserve is ingesteld voor de niet bestede co-financieringsmiddelen van het p-MJP om te waarborgen dat de afspraken uit de bestuursovereenkomst kunnen worden gerealiseerd.

195 Jaarverslag 2008

B026 reserve Infrafonds Deze reserve is bedoeld voor grote investeringen voor de middellange termijn in de verkeer- en vervoer- infrastructuur die in de vastgestelde Nota Mobiliteit Flevoland (NMF) worden genoemd. Van het rekening- resultaat 2006 is een bedrag van ruim € 0,76 miljoen gestort in deze reserve. In de verdere voeding van de reserve is voorzien door een extra verhoging van de opcenten op de motor- rijtuigenbelasting met twee extra opcenten per jaar gedurende drie jaren, zodat ere structureel zes extra opcenten worden geheven. De verwachte jaarlijkse opbrengst hiervan bedraagt € 0,85 miljoen in 2008 oplopend tot € 3,45 miljoen in 2011.

B028 reserve GO-gelden Deze reserve betreft de in 2007 niet bestede GO-middelen 2006/2007 m.b.t. lump sum afspraken in de CAO en dient ter dekking van die uitgaven in volgende jaren. De reserve werd ingesteld bij bestemming van het resul- taat 2007.

A001 algemene reserve De algemene reserve moet worden gezien als een belangrijke component van de totale provinciale weerstands- capaciteit om risico’s of onvoorziene maar noodzakelijke uitgaven te dekken. De omvang van deze reserve bestaat uit niet specifiek anders bestemde resultaten uit voorgaande jaren. Als minimale omvang voor deze reserve wordt uitgegaan van 5% van de begrotingsomvang vóór bestemming; het maximum is 10%. In de paragraaf weerstandsvermogen wordt hierover nadere toelichting gegeven. Doordat de Europese gelden inmiddels ook onderdeel van de exploitatiebegroting zijn gaan uitmaken, is de begrotingsomvang gedurende een aantal jaren enkele tientallen miljoenen hoger. Deze verhoging wordt buiten beschouwing gelaten bij de bepaling van de relevante begrotingsomvang. Dit resulteert in een noodzakelijke omvang van de algemene reserve voor 2008 van tussen € 11 en € 22 miljoen. De omvang van de algemene reserve is eind 2008 € 9,4 miljoen, exclusief de toevoeging vanuit de resultaatbestemming.

Voorzieningen In zijn algemeenheid worden een drietal soorten voorzieningen onderscheiden: 1. voorzieningen die betrekking hebben op niet-jaarlijks onderhoud. Hieraan ligt een meerjarenonderhouds- raming ten grondslag. Uitgangspunt is dat toevoegingen en onttrekkingen over een langere termijn in evenwicht zijn; 2. voorzieningen waarvan de omvang dekkend moet zijn voor de achterliggende toekomstige verplichtingen, die door gewijzigde omstandigheden of inzichten kunnen wijzigen ( o.a. “pensioenen en uitkeringen leden GS”); 3. voorzieningen bestaande uit van derden verkregen middelen die specifiek besteed moeten worden aan een bepaald doel, maar die nog niet zijn besteed. Uitzondering hierop zijn de van de Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotbedragen voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren (art.49, b BBV).

Ad. 1 V011 voorziening niet jaarlijks onderhoud provinciehuis Het Meerjarenonderhoudsplan (MJOP) beoogt voor een langere periode (max. 40 jaar) een doorkijk te geven in de benodigde financiële middelen om het bestaande complex met de bestaande installaties in tact te laten. Het project nieuwbouw en renovatie van het provinciehuis is inmiddels volledig afgerond. Een geactualiseerd niet-jaarlijks onderhoudsplan bevindt zich per balansdatum in de eindfase. Vaststelling daarvan door PS zal naar de huidige inzichten in het 1e halfjaar 2009 plaatsvinden. Voor 2008 is de jaarlijkse dotatie aan deze voorziening nog gebaseerd op de voorgaande situatie.

V013 voorziening niet-jaarlijks onderhoud wegen De voorziening heeft tot doel de lasten van het groot onderhoud gelijkmatig over de jaren te spreiden. De financiële meerjarenprogrammering instandhouding landwegen is in 2006 herijkt; de uitkomsten ervan zijn verwerkt in de begroting voor 2007 en volgende jaren. De voorziening Waterlandseweg is in 2007 opgeheven en toegevoegd aan deze voorziening en hierbinnen geoormerkt.

196 Jaarverslag 2008

V014 voorziening niet-jaarlijks onderhoud vaarwegen De voorziening heeft tot doel de lasten van het groot onderhoud gelijkmatig over de jaren te spreiden. De financiële meerjarenprogrammering instandhouding vaarwegen is in 2006 herijkt; de uitkomsten ervan zijn verwerkt in de begroting voor 2007 en volgende jaren.

Ad. 2 V015 voorziening pensioenen en uitkeringen leden Gedeputeerde Staten Bovengenoemde voorziening is ingesteld omdat leden van Gedeputeerde Staten voor pensioenen en uitkeringen zijn aangewezen op de provincie. De hoogte van de voorziening wordt jaarlijks op basis van een actuariële berekening bepaald.

V018 voorziening rechten van personeel derden In 2004 is een bedrag van € 220.000 toegevoegd in verband met de garanties die de provincie heeft afgegeven voor de rechten van personeelsleden die betrokken waren bij een taakoverdracht in de jeugdzorg.

Ad. 3 V005 voorziening grondwaterbeheer De voorziening grondwaterbeheer is ingesteld als uitvloeisel van de grondwaterheffingsverordening. Deze voor- ziening heeft een tweeledige functie. In de eerste plaats worden aan deze voorziening middelen toegevoegd of onttrokken indien de inkomsten uit de grondwaterheffing afwijken van de daaruit te dekken kosten van het grondwaterbeleid. Daarnaast dienen uit deze voorziening eventuele schadevergoedingen betaald te worden, die het gevolg zijn van grondwateronttrekkingen. De uit de heffing ontvangen middelen mogen niet voor andere doeleinden worden besteed.

V035 Voorziening oninbare vorderingen Deze voorziening is naar aanleiding van de accountantscontrole over 2006 gevormd in 2007. De accountant heeft geconstateerd dat van een aantal vorderingen op debiteuren de inbaarheid onzeker was en dat opgrond van het BBV voor dergelijke vorderingen een voorziening moet worden getroffen. De voeding van deze voor- ziening vindt plaats door overheveling van middelen uit de reserve risico kapitaalverstrekking. Jaarlijks bij het opstellen van de jaarrekening zal worden bezien welke vorderingen in aanmerking komen om als oninbaar te worden aangemerkt.

197 Jaarverslag 2008

3 Single information single audit (SISA)

Deze bijlage is opgenomen in de jaarrekening 2008, op basis van de gelijknamige Algemene Maatregel van Bestuur. Hierin wordt verantwoording afgelegd over de besteding van door het Rijk verstrekte specifieke uitkeringen. Voorheen werd daarover per uitkering afzonderlijk verantwoording afgelegd. Met het opnemen van deze bijlage in de jaarstukken wordt beoogd de verantwoording te vereenvoudigen, ondermeer doordat een afzonderlijke accountantsverklaring achterwege kan blijven; deze wordt opgenomen in de accountantsverklaring over de jaarrekening. Voor Flevoland gaat het in 2008 om 13 regelingen.

De specifieke uitkeringen waarvoor in dit overzicht in 2008 verantwoording wordt afgelegd, zijn: • Geldstroom Beeldende Kunst en Vormgeving 2005-2008 (GBKV) • Actieplan Cultuurbereik 2005-2008 (APCB) • Versterking cultuureducatie in het primair onderwijs 2005-2007 (CPO) • Uitkering Marsrouteplannen(Bibliotheken)/Vernieuwingsimpulsmiddelen • Industrielawaai • Nationaal Samenwerkingsprogramma luchtkwaliteit • Bodemsanering • Externe veiligheid • Subsidieregeling BANS Klimaatconvenant • Investering stedelijke vernieuwing (ISV) • Brede doeluitkering verkeer en vervoer • Breedtesportimpuls • Doeluitkering jeugdhulpverlening (Bureau Jeugdzorg + Zorgkosten Jeugdzorg)

Voor de wijze waarop de SISA-informatie in het jaarverslag moet worden verantwoord heeft het rijk (ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) het format en de indicatoren vastgesteld, zoals opgenomen in de hierbij opgenomen bijlage.

Toelichting

10A. Geldstroom Beeldende Kunst en Vormgeving 2005-2008 (GBKV) In de kolom “Te verreken met het Rijk” (12) is het totaal bedrag aangegeven dat wel is beschikt maar nog niet definitief is vastgesteld. In 2009 zal overgegaan worden tot vaststelling van de subsidies. In de SiSa-bijlage 2009 zal het definitieve bedrag te verrekenen met het Rijk worden verantwoord.

11A. Actieplan Cultuurbereik 2005-2008 (APCB) Hierbij zijn, evenals voorgaande jaren, in de kolom “overige besteding” (11) de totale uitgaven in dit kader voor 2008 aangegeven (de minimale matchingbijdrage bedroeg in 2008 166.877,-- euro)en in kolom “Overige” (14) staan de correcties over voorgaand jaar. In de kolom “Te verreken met het Rijk” (12) is het totaal bedrag aangegeven dat wel is beschikt maar nog niet definitief is vastgesteld. In 2009 zal overgegaan worden tot vaststelling van de subsidies. In de SiSa-bijlage 2009 zal het definitieve bedrag te verrekenen met het Rijk worden verantwoord.

22A. Bodemsanering Naast de daadwerkelijke lasten op kasbasis (exclusief BTW) plus de toerekenbare uren van de beleidsmedewerkers voor de bodemsaneringsprojecten (volgens het tijdschrijfsysteem) zijn meegenomen tot een bedrag van € 388.659,-- als ‘Besteed ten laste van rijksmiddelen (9)’.Bijzondere onderzoeken worden volledig ten laste van de Rijksbijdrage gebracht, saneringen op locaties voor 90% (de overige 10% wordt betaald door gemeenten en provincie).

43D. Investering stedelijke vernieuwing (ISV) In 2008 is nader inzicht ontstaan over het bestedingsbegrip met betrekking tot de regeling ISV. Hieruit blijkt dat in de afgelopen jaren ten onrechte geen bestedingen zijn verantwoord. In de SiSa-bijlage 2008 hebben wij de doorbetalingen aan gemeenten over de jaren 2006,2007 en 2008 verantwoord. De onderlinge verdeling is als volgt:

198 Jaarverslag 2008

Besteding 2006 € 217.744,-- Besteding 2007 € 147.632,-- Besteding 2008 € 185.806,-- Totaal € 551.182,--

Als besteding zijn de doorbetalingen aan gemeenten aangemerkt. In de komende jaren zal financieel worden afgerekend met deze gemeenten. Mogelijk dat uit deze vaststelling nog financiële consequenties zullen ontstaan. Deze zullen worden verantwoord in de indicator “Eindsaldo ISV”.

49A. Brede doeluitkering verkeer en vervoer ƒ Openbaar vervoer: De verstrekte voorschotten aan de vervoerders zijn als “Besteed ten laste van rijksmiddelen” (9) verantwoord. De afrekening vindt later plaats en het mogelijke financiële effect daarvan zal in de SISA- verantwoording van het betreffende jaar worden meegenomen; ƒ Infrastructuur: Alleen de daadwerkelijk afgerekende projecten, voorzien van een accountantsverklaring, zijn meegenomen als “Besteed ten laste van rijksmiddelen” (9). NB: door het naar voren halen van deze verantwoording (SISA) kunnen relatief veel bestedingen van derden over 2008 niet verantwoord worden. Deze bestedingen worden verantwoord bij de jaarrekening 2009 (timelag).

Van het eindsaldo per 31 december 2008 heeft een bedrag van ca. € 20,6 miljoen betrekking op een gespaard bedrag voor al door Rijkswaterstaat aangegane en door de provincie Flevoland overgenomen verplichtingen (busbanen Almere). Daarnaast is een bedrag van ca. € 1,7 miljoen gereserveerd voor de introductie van de chipkaart OV.

71. Breedtesportimpuls Het bestedingsbegrip voor de kolom ‘besteed bedrag ten laste van Rijksmiddelen’ is gebaseerd op het baten en lasten stelsel (dus inclusief verplichtingen). In deze kolom zijn dan ook enkel de bestedingen ten laste van de subsidie van het Rijk verantwoord. De provinciale cofinanciering bedraagt daarnaast € 240.000.

79. Doeluitkering jeugdhulpverlening (Bureau Jeugdzorg + Zorgkosten Jeugdzorg) In het jaar van toekenning worden de toegekende bedragen als “Besteed ten laste van Rijksmiddelen” (9) verantwoord. In het jaar daaropvolgend worden de subsidies definitief vastgesteld. Mogelijk dat hier nog financiële consequenties uit voortvloeien. Deze mogelijke correcties worden in het desbetreffende jaar meegenomen als correctie op de bestedingen.

199 SiSa 2008 Bijlage Verantwoordingsinformatie: indicatoren 1-79 ) 13 ( 10) ( r en el / Wg / ie midd ) ) r ) nc ) ( 12 n (9 n vi (A /Wg jk le r 5) le ) Ri P ro ( 2) ia t 1) (1 ning) (B ning) idde de cato ag nc he 6) ) ing (1 ing sl vi ( 7) ing ing t ( t ksm ing (1 ing jk indi met ro nd ij met ( 16 ) ) n n r Ri aar . p . ro ) le n n (C tvangsten (8) (8) tvangsten sted aarreke(j ne g ker uit (5 n (3 n ne r ing ing ( 4) nd j nd e (14) be v. t.l. t.l.v ro nt k he re r ge ta ntie e e hting p er hting hting af wijk hting ed sc Co rteme nt hik sati ig ig an raak ue ic ic te li cato d d mme pa gins el el ridi verreke vereke eq ver ver Specifieke De Nu Ju Ontv Indi To Aar Besteed Te O To Fr Afsp Rea Be O Te Besc on Overige Bes OCW 10A Geldstroom Beeldende Kunst en Bekostigingsbesluit Provincies GBKV: autonome bijdragen provincies incl. In euro’s (het totaal van: het door de Jaarlijks € 0 R Vormgeving 2005-2008 (GBKV) cultuuruitingen art 41 en 45 bijdragen in samenwerking met gemeenten provincie zelf bestede bedrag en het Ministeriële Regeling uitkeringen bedrag dat provincies samen met cultuurbereik 2005-2008 gemeenten hebben besteed)

GBKV: correctie over autonome bijdragen In euro's Jaarlijks € 0 R provincies incl. bijdragen in samenwerking met gemeenten voorgaand jaar

GBKV onbestede middelen van ontvangen In euro's 2008 € 287.856 R rijksmiddelen t/m 2008. OCW 11A Actieplan Cultuurbereik 2005-2008 Bekostigingsbesluit Provincies en gemeenten APCB: eigen matchingsbijdrage In euro's Jaarlijks € 311.855 R (APCB) cultuuruitingen art 41 en 45 gemeente/provincie Ministeriële Regeling uitkeringen APCB: correcties over eigen bijdrage In euro's Jaarlijks -€ 3.889 R cultuurbereik 2005-2008. gemeente/provincie voorgaand jaar

APCB: onbestede middelen van ontvangen In euro's 2008 € 299.597 R rijksmiddelen OCW 12 Versterking cultuureducatie in het Bekostigingsbesluit Gemeenten en provincies CPO: onbestede middelen van ontvangen In euro’s 2008 € 0 R primair onderwijs 2005-2007 (CPO) cultuuruitingen art 41 en 45 rijksmiddelen t/m jaar t Ministeriële Regeling uitkeringen cultuurbereik 2005-2008.

OCW 17A Uitkering Marsrouteplannen Wet op het Specifiek Gemeenten en provincies Besteed bedrag jaar t In euro’s Jaarlijks € 0 R (Bibliotheken). Cultuurbeleid (rechtstreekse ontvangers) Vernieuwingsimpulsmiddelen Bekostigingsbesluit cultuuruitingen VROM 20 Industrielawaai Wet geluidhinder Provincies Besteed bedrag t.l.v. rijksmiddelen (kolom In euro’s Jaarlijks € 0 € 0 R 9) en t.l.v. overige middelen (kolom 11)

Aantal afgeronde projecten waarbij een In aantallen Jaarlijks 0 0 R verklaring is dat de subsidievoorwaarden zijn nagekomen en de prestatie is geleverd.

VROM 21A Nationaal Wet luchtkwaliteit (=nieuw Provincies, Besteed bedrag in het kader van het In euro’s Jaarlijks € 132.152 € 0 R Samenwerkingsprogramma hoofdstuk in de Wet Milieubeheer) kaderwetgebieden en G4 Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit Luchtkwaliteit t.l.v. Rijksmiddelen (kolom 9) en t.l.v. eigen middelen (kolom 11)

Besteed bedrag dat door de In euro’s Jaarlijks € 0 R contractpartners is ingezet voor verbetering van de luchtkwaliteit in het gebiedsgerichte programma Besteed bedrag uit rente opbrengsten In euro’s Jaarlijks € 0 R ontstaan uit toepassing van subsidieregeling luchtkwaliteit. VROM 22A Bodemsanering Wet bodembescherming (Wbb) Provincies en gemeenten Besteed bedrag Wbb In euro’s Jaarlijks € 388.659 R Besluit financiële bepalingen bodemsanering, Regeling financiële bepalingen bodemsanering; Besteed bedrag FES In euro’s Jaarlijks € 0 R Aantal saneringen (inclusief SEB) In aantallen Na afloop van de D1 programmaperiode Aantal bodemonderzoeken (inclusief SEB) In aantallen Na afloop van de D1 programmaperiode Aantal m2 gesaneerd oppervlak (inclusief In m Na afloop van de D1 SEB) programmaperiode Aantal m3 gesaneerde grond (inclusief SEB) In m3 Na afloop van de D1 programmaperiode Aantal m3 gesaneerd verontreinigd In m3 Na afloop van de D1 grondwater (inclusief SEB) programmaperiode VROM 23A Externe veiligheid Subsidieregeling Provincies % budget t.b.v. in dienst nemen vast In % Jaarlijks 29,46% D2 programmafinanciering Externe personeel EV. Veiligheid (EV)-beleid en andere overheden 2006-2010

Besteed bedrag t.l.v. EV In euro’s Jaarlijks € 116.318 R VROM 26A Subsidieregeling BANS Wet milieubeheer Provincies en gemeenten Totaal cumulatief bestede subsidiabele In euro’s Jaarlijks € 300.352 € 307.367 R Klimaatconvenant uitvoeringskosten tot en met jaar t (kolom 9) en eigen gemeentelijke bijdrage aan plan van aanpak (kolom 11)

Totaal aantal geplande projecten (volgens In aantallen en toelichting afwijking Jaarlijks 47 46 1 R plan van aanpak) en totaal afgeronde indien sprake is van nieuwe, gewijzigde projecten (realisatie) tot en met jaar t. of vervallen projecten.

Verklaring van gemeente/ provincie dat plan 0 =niet Na afloop van het gehele 1 D1 van aanpak is gerealiseerd conform 1 =wel uitvoeringstraject. toekenningsbesluit. 2 =niet gerealiseerd conform toekenningsbesluit maar uitvoering plan van aanpak wel afgerond WWI 43D Investering stedelijke vernieuwing Wet Stedelijke Vernieuwing Provincies (rechtstreekse Eindsaldo ISV (na afloop periode II) In euro’s 2010 € 0 R (ISV) ontvanger) Totaal investeringsbedrag ISV II, verdeeld In euro’s Jaarlijks € 551.182 R over niet-rechtstreekse gemeenten

VenW 49A Brede doeluitkering verkeer en Wet BDU Verkeer en Vervoer, art Provincies en Wgrplus- Eindsaldo/-reservering vorig jaar In euro’s Jaarlijks € 50.584.995 R vervoer 10 regio’s Toegerekende rente In euro’s Jaarlijks € 1.973.367 R Ontvangen BDU-bijdrage VenW In euro’s Jaarlijks € 32.882.000 R Terugbetaling door derden vanuit BDU- In euro’s Jaarlijks € 0 R bijdrage verstrekte middelen Bestedingen In euro’s Jaarlijks € 28.597.303 R Correctie over bestedingen voorgaand jaar In euro’s Jaarlijks € 0 R

Eindsaldo/-reservering lopend jaar In euro’s Jaarlijks € 56.843.059 R Individuele bestedingen die meer dan 20% In euro’s Jaarlijks € 9.667.686 R van totaal ontvangen BDU bedragen

VWS 71 Breedtesportimpuls Stimuleringsregeling breedtesport Provincies en gemeenten Totale uitgaven in jaar t van Rijks-, In euro’s Jaarlijks € 113.300 R provinciale-, gemeentelijke middelen en bijdragen van derden. Uitsplitsing naar herkomst middelen is niet nodig Totale uitgaven tot en met jaar t-1 van Rijks- In euro’s Jaarlijks € 560.770 R , provinciale-, gemeentelijke middelen en bijdragen van derden. Uitsplitsing naar herkomst middelen is niet nodig

JenG 79 Doeluitkering jeugdzorg (Bureau Wet op de jeugdzorg (artikel 37) Provincies en stadsregio’s (v) Onder toezichtstelling (OTS) , 1 jaar Aantallen Jaarlijks 180 D1 Jeugdzorg + Zorgkosten Jeugdzorg) Tijdelijk besluit uitkeringen jeugdzorg

Regeling bekostiging jeugdzorg (OTS) overig Aantallen Jaarlijks 393 D1

Voorlopige voogdij Aantallen Jaarlijks 7 D1 Voogdij Aantallen Jaarlijks 113 D1 Jeugdreclassering Aantallen Jaarlijks 237 D1 Samenloop Aantallen Jaarlijks 46 D1 Individuele Traject Begeleiding (ITB) harde Aantallen Jaarlijks 24 D1 kern ITB Criem Aantallen Jaarlijks 96 D1 Scholing- en trainingsprogramma's (STP) Aantallen Jaarlijks 0 D1

Besteed bedrag aan stichting, die een In euro’s Jaarlijks € 5.905.074 R bureau jeugdzorg in stand houdt -deel justitietaken Besteed bedrag aan stichting, die een In euro’s Jaarlijks € 5.489.896 R bureau jeugdzorg in stand houdt - deel taken bureau jeugdzorg en subsidie bureau jeugdzorg Besteed bedrag aan zorgaanbod In euro’s Jaarlijks € 24.410.516 R Aantal aanmeldingen aan het LBIO In aantallen Jaarlijks 175 D2 jaar t-2 door bureau jeugdzorg Aantal afmeldingen aan het LBIO In aantallen Jaarlijks 165 D2 jaar t-2 door bureau jeugdzorg Omvang egalisatiereserve jeugdzorg per 31 In euro’s Jaarlijks € 2.494.658 R december jaat t Pagina 1 van 1 SiSa 2008 Bijlage Verantwoordingsinformatie: indicatoren 1-79 ) 13 ( 10) ( r en el / Wg / ie midd ) ) r ) nc ) ( 12 n (9 n vi (A /Wg jk le r 5) le ) Ri P ro ( 2) ia t 1) (1 ning) (B ning) idde de cato ag nc he 6) ) ing (1 ing sl vi ( 7) ing ing t ( t ksm ing (1 ing jk indi met ro nd ij met ( 16 ) ) n n r Ri aar . p . ro ) le n n (C tvangsten (8) (8) tvangsten sted aarreke(j ne g ker uit (5 n (3 n ne r ing ing ( 4) nd j nd e (14) be v. t.l. t.l.v ro nt k he re r ge ta ntie e e hting p er hting hting af wijk hting ed sc Co rteme nt hik sati ig ig an raak ue ic ic te li cato d d mme pa gins el el ridi verreke vereke eq ver ver Specifieke De Nu Ju Ontv Indi To Aar Besteed Te O To Fr Afsp Rea Be O Te Besc on Overige Bes OCW 10A Geldstroom Beeldende Kunst en Bekostigingsbesluit Provincies GBKV: autonome bijdragen provincies incl. In euro’s (het totaal van: het door de Jaarlijks € 0 R Vormgeving 2005-2008 (GBKV) cultuuruitingen art 41 en 45 bijdragen in samenwerking met gemeenten provincie zelf bestede bedrag en het Ministeriële Regeling uitkeringen bedrag dat provincies samen met cultuurbereik 2005-2008 gemeenten hebben besteed)

GBKV: correctie over autonome bijdragen In euro's Jaarlijks € 0 R provincies incl. bijdragen in samenwerking met gemeenten voorgaand jaar

GBKV onbestede middelen van ontvangen In euro's 2008 € 287.856 R rijksmiddelen t/m 2008. OCW 11A Actieplan Cultuurbereik 2005-2008 Bekostigingsbesluit Provincies en gemeenten APCB: eigen matchingsbijdrage In euro's Jaarlijks € 311.855 R (APCB) cultuuruitingen art 41 en 45 gemeente/provincie Ministeriële Regeling uitkeringen APCB: correcties over eigen bijdrage In euro's Jaarlijks -€ 3.889 R cultuurbereik 2005-2008. gemeente/provincie voorgaand jaar

APCB: onbestede middelen van ontvangen In euro's 2008 € 299.597 R rijksmiddelen OCW 12 Versterking cultuureducatie in het Bekostigingsbesluit Gemeenten en provincies CPO: onbestede middelen van ontvangen In euro’s 2008 € 0 R primair onderwijs 2005-2007 (CPO) cultuuruitingen art 41 en 45 rijksmiddelen t/m jaar t Ministeriële Regeling uitkeringen cultuurbereik 2005-2008.

OCW 17A Uitkering Marsrouteplannen Wet op het Specifiek Gemeenten en provincies Besteed bedrag jaar t In euro’s Jaarlijks € 0 R (Bibliotheken). Cultuurbeleid (rechtstreekse ontvangers) Vernieuwingsimpulsmiddelen Bekostigingsbesluit cultuuruitingen VROM 20 Industrielawaai Wet geluidhinder Provincies Besteed bedrag t.l.v. rijksmiddelen (kolom In euro’s Jaarlijks € 0 € 0 R 9) en t.l.v. overige middelen (kolom 11)

Aantal afgeronde projecten waarbij een In aantallen Jaarlijks 0 0 R verklaring is dat de subsidievoorwaarden zijn nagekomen en de prestatie is geleverd.

VROM 21A Nationaal Wet luchtkwaliteit (=nieuw Provincies, Besteed bedrag in het kader van het In euro’s Jaarlijks € 132.152 € 0 R Samenwerkingsprogramma hoofdstuk in de Wet Milieubeheer) kaderwetgebieden en G4 Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit Luchtkwaliteit t.l.v. Rijksmiddelen (kolom 9) en t.l.v. eigen middelen (kolom 11)

Besteed bedrag dat door de In euro’s Jaarlijks € 0 R contractpartners is ingezet voor verbetering van de luchtkwaliteit in het gebiedsgerichte programma Besteed bedrag uit rente opbrengsten In euro’s Jaarlijks € 0 R ontstaan uit toepassing van subsidieregeling luchtkwaliteit. VROM 22A Bodemsanering Wet bodembescherming (Wbb) Provincies en gemeenten Besteed bedrag Wbb In euro’s Jaarlijks € 388.659 R Besluit financiële bepalingen bodemsanering, Regeling financiële bepalingen bodemsanering; Besteed bedrag FES In euro’s Jaarlijks € 0 R Aantal saneringen (inclusief SEB) In aantallen Na afloop van de D1 programmaperiode Aantal bodemonderzoeken (inclusief SEB) In aantallen Na afloop van de D1 programmaperiode Aantal m2 gesaneerd oppervlak (inclusief In m Na afloop van de D1 SEB) programmaperiode Aantal m3 gesaneerde grond (inclusief SEB) In m3 Na afloop van de D1 programmaperiode Aantal m3 gesaneerd verontreinigd In m3 Na afloop van de D1 grondwater (inclusief SEB) programmaperiode VROM 23A Externe veiligheid Subsidieregeling Provincies % budget t.b.v. in dienst nemen vast In % Jaarlijks 29,46% D2 programmafinanciering Externe personeel EV. Veiligheid (EV)-beleid en andere overheden 2006-2010

Besteed bedrag t.l.v. EV In euro’s Jaarlijks € 116.318 R VROM 26A Subsidieregeling BANS Wet milieubeheer Provincies en gemeenten Totaal cumulatief bestede subsidiabele In euro’s Jaarlijks € 300.352 € 307.367 R Klimaatconvenant uitvoeringskosten tot en met jaar t (kolom 9) en eigen gemeentelijke bijdrage aan plan van aanpak (kolom 11)

Totaal aantal geplande projecten (volgens In aantallen en toelichting afwijking Jaarlijks 47 46 1 R plan van aanpak) en totaal afgeronde indien sprake is van nieuwe, gewijzigde projecten (realisatie) tot en met jaar t. of vervallen projecten.

Verklaring van gemeente/ provincie dat plan 0 =niet Na afloop van het gehele 1 D1 van aanpak is gerealiseerd conform 1 =wel uitvoeringstraject. toekenningsbesluit. 2 =niet gerealiseerd conform toekenningsbesluit maar uitvoering plan van aanpak wel afgerond WWI 43D Investering stedelijke vernieuwing Wet Stedelijke Vernieuwing Provincies (rechtstreekse Eindsaldo ISV (na afloop periode II) In euro’s 2010 € 0 R (ISV) ontvanger) Totaal investeringsbedrag ISV II, verdeeld In euro’s Jaarlijks € 551.182 R over niet-rechtstreekse gemeenten

VenW 49A Brede doeluitkering verkeer en Wet BDU Verkeer en Vervoer, art Provincies en Wgrplus- Eindsaldo/-reservering vorig jaar In euro’s Jaarlijks € 50.584.995 R vervoer 10 regio’s Toegerekende rente In euro’s Jaarlijks € 1.973.367 R Ontvangen BDU-bijdrage VenW In euro’s Jaarlijks € 32.882.000 R Terugbetaling door derden vanuit BDU- In euro’s Jaarlijks € 0 R bijdrage verstrekte middelen Bestedingen In euro’s Jaarlijks € 28.597.303 R Correctie over bestedingen voorgaand jaar In euro’s Jaarlijks € 0 R

Eindsaldo/-reservering lopend jaar In euro’s Jaarlijks € 56.843.059 R Individuele bestedingen die meer dan 20% In euro’s Jaarlijks € 9.667.686 R van totaal ontvangen BDU bedragen

VWS 71 Breedtesportimpuls Stimuleringsregeling breedtesport Provincies en gemeenten Totale uitgaven in jaar t van Rijks-, In euro’s Jaarlijks € 113.300 R provinciale-, gemeentelijke middelen en bijdragen van derden. Uitsplitsing naar herkomst middelen is niet nodig Totale uitgaven tot en met jaar t-1 van Rijks- In euro’s Jaarlijks € 560.770 R , provinciale-, gemeentelijke middelen en bijdragen van derden. Uitsplitsing naar herkomst middelen is niet nodig

JenG 79 Doeluitkering jeugdzorg (Bureau Wet op de jeugdzorg (artikel 37) Provincies en stadsregio’s (v) Onder toezichtstelling (OTS) , 1 jaar Aantallen Jaarlijks 180 D1 Jeugdzorg + Zorgkosten Jeugdzorg) Tijdelijk besluit uitkeringen jeugdzorg

Regeling bekostiging jeugdzorg (OTS) overig Aantallen Jaarlijks 393 D1

Voorlopige voogdij Aantallen Jaarlijks 7 D1 Voogdij Aantallen Jaarlijks 113 D1 Jeugdreclassering Aantallen Jaarlijks 237 D1 Samenloop Aantallen Jaarlijks 46 D1 Individuele Traject Begeleiding (ITB) harde Aantallen Jaarlijks 24 D1 kern ITB Criem Aantallen Jaarlijks 96 D1 Scholing- en trainingsprogramma's (STP) Aantallen Jaarlijks 0 D1

Besteed bedrag aan stichting, die een In euro’s Jaarlijks € 5.905.074 R bureau jeugdzorg in stand houdt -deel justitietaken Besteed bedrag aan stichting, die een In euro’s Jaarlijks € 5.489.896 R bureau jeugdzorg in stand houdt - deel taken bureau jeugdzorg en subsidie bureau jeugdzorg Besteed bedrag aan zorgaanbod In euro’s Jaarlijks € 24.410.516 R Aantal aanmeldingen aan het LBIO In aantallen Jaarlijks 175 D2 jaar t-2 door bureau jeugdzorg Aantal afmeldingen aan het LBIO In aantallen Jaarlijks 165 D2 jaar t-2 door bureau jeugdzorg Omvang egalisatiereserve jeugdzorg per 31 In euro’s Jaarlijks € 2.494.658 R december jaat t Pagina 1 van 1 SiSa 2008 Bijlage Verantwoordingsinformatie: indicatoren 1-79 ) 13 ( 10) ( r en el / Wg / ie midd ) ) r ) nc ) ( 12 n (9 n vi (A /Wg jk le r 5) le ) Ri P ro ( 2) ia t 1) (1 ning) (B ning) idde de cato ag nc he 6) ) ing (1 ing sl vi ( 7) ing ing t ( t ksm ing (1 ing jk indi met ro nd ij met ( 16 ) ) n n r Ri aar . p . ro ) le n n (C tvangsten (8) (8) tvangsten sted aarreke(j ne g ker uit (5 n (3 n ne r ing ing ( 4) nd j nd e (14) be v. t.l. t.l.v ro nt k he re r ge ta ntie e e hting p er hting hting af wijk hting ed sc Co rteme nt hik sati ig ig an raak ue ic ic te li cato d d mme pa gins el el ridi verreke vereke eq ver ver Specifieke De Nu Ju Ontv Indi To Fr Afsp Rea Be Besc on Overige Bes Besteed Te O To Aar O Te OCW 10A Geldstroom Beeldende Kunst en Bekostigingsbesluit Provincies GBKV: autonome bijdragen provincies incl. In euro’s (het totaal van: het door de Jaarlijks € 0 R Vormgeving 2005-2008 (GBKV) cultuuruitingen art 41 en 45 bijdragen in samenwerking met gemeenten provincie zelf bestede bedrag en het Ministeriële Regeling uitkeringen bedrag dat provincies samen met cultuurbereik 2005-2008 gemeenten hebben besteed)

GBKV: correctie over autonome bijdragen In euro's Jaarlijks € 0 R provincies incl. bijdragen in samenwerking met gemeenten voorgaand jaar

GBKV onbestede middelen van ontvangen In euro's 2008 € 287.856 R rijksmiddelen t/m 2008. OCW 11A Actieplan Cultuurbereik 2005-2008 Bekostigingsbesluit Provincies en gemeenten APCB: eigen matchingsbijdrage In euro's Jaarlijks € 311.855 R (APCB) cultuuruitingen art 41 en 45 gemeente/provincie Ministeriële Regeling uitkeringen APCB: correcties over eigen bijdrage In euro's Jaarlijks -€ 3.889 R cultuurbereik 2005-2008. gemeente/provincie voorgaand jaar

APCB: onbestede middelen van ontvangen In euro's 2008 € 299.597 R rijksmiddelen OCW 12 Versterking cultuureducatie in het Bekostigingsbesluit Gemeenten en provincies CPO: onbestede middelen van ontvangen In euro’s 2008 € 0 R primair onderwijs 2005-2007 (CPO) cultuuruitingen art 41 en 45 rijksmiddelen t/m jaar t Ministeriële Regeling uitkeringen cultuurbereik 2005-2008.

OCW 17A Uitkering Marsrouteplannen Wet op het Specifiek Gemeenten en provincies Besteed bedrag jaar t In euro’s Jaarlijks € 0 R (Bibliotheken). Cultuurbeleid (rechtstreekse ontvangers) Vernieuwingsimpulsmiddelen Bekostigingsbesluit cultuuruitingen VROM 20 Industrielawaai Wet geluidhinder Provincies Besteed bedrag t.l.v. rijksmiddelen (kolom In euro’s Jaarlijks € 0 € 0 R 9) en t.l.v. overige middelen (kolom 11)

Aantal afgeronde projecten waarbij een In aantallen Jaarlijks 0 0 R verklaring is dat de subsidievoorwaarden zijn nagekomen en de prestatie is geleverd.

VROM 21A Nationaal Wet luchtkwaliteit (=nieuw Provincies, Besteed bedrag in het kader van het In euro’s Jaarlijks € 132.152 € 0 R Samenwerkingsprogramma hoofdstuk in de Wet Milieubeheer) kaderwetgebieden en G4 Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit Luchtkwaliteit t.l.v. Rijksmiddelen (kolom 9) en t.l.v. eigen middelen (kolom 11)

Besteed bedrag dat door de In euro’s Jaarlijks € 0 R contractpartners is ingezet voor verbetering van de luchtkwaliteit in het gebiedsgerichte programma Besteed bedrag uit rente opbrengsten In euro’s Jaarlijks € 0 R ontstaan uit toepassing van subsidieregeling luchtkwaliteit. VROM 22A Bodemsanering Wet bodembescherming (Wbb) Provincies en gemeenten Besteed bedrag Wbb In euro’s Jaarlijks € 388.659 R Besluit financiële bepalingen bodemsanering, Regeling financiële bepalingen bodemsanering; Besteed bedrag FES In euro’s Jaarlijks € 0 R Aantal saneringen (inclusief SEB) In aantallen Na afloop van de D1

programmaperiode SiSa 2008 Bijlage Verantwoordingsinformatie: indicatoren 1-79 ) 13 ( 10)

Aantal bodemonderzoeken (inclusief SEB) In aantallen Na afloop van de ( D1 r programmaperiode en el 2 In m Na afloop van de D1 Aantal m gesaneerd oppervlak (inclusief Wg / ie midd ) SEB) programmaperiode ) r ) nc 3 3 ) Na afloop van de D1 ( 12 n (9 n Aantal m gesaneerde grond (inclusief SEB) In m vi (A /Wg jk le

r programmaperiode 5) le ) Ri P ro ( 2) 3 3 ia t 1)

(1 Na afloop van de D1 Aantal m gesaneerd verontreinigd In m (B ning) idde de cato ag nc he 6)

programmaperiode ) grondwater (inclusief SEB) (1 ing sl vi ( 7) ing ing t ( t ksm ing (1 ing jk indi met ro

VROM 23A Externe veiligheid Subsidieregeling nd Provincies % budget t.b.v. in dienst nemen vast In % Jaarlijks 29,46% D2 ij met ( 16 ) ) n n r Ri aar . p . ro ) le programmafinanciering Externe personeel EV. n (C tvangsten (8) (8) tvangsten sted aarreke(j ne g ker uit (5 n (3 n ne r ing ing

Veiligheid (EV)-beleid en andere ( 4) nd j nd e (14) be v. t.l. t.l.v ro nt k he re r ge ta ntie e overheden 2006-2010 e hting p er hting hting af wijk hting ed sc Co rteme nt hik sati ig ig an raak ue ic ic te li cato d d mme pa gins el el ridi verreke vereke eq ver ver Specifieke De Nu Ju Ontv Indi To Aar Besteed Te O To Fr Afsp Rea Be O Te Besteed bedrag t.l.v. EV In euro’s Jaarlijks Besc on Overige € 116.318Bes R VROOCWM10A 26A SubsidieregelingGeldstroom Beeldende BANS Kunst en WetBekostigingsbesluit milieubeheer Provincies en gemeenten TotaalGBKV: cumulatief autonome bestedebijdragen subsidiabele provincies incl. IInn eeuro’suro’s (het totaal van: het door de JJaarlijksaarlijks € 300.352 € 30€7 0.367 R VormgevingKlimaatconvenant 2005-2008 (GBKV) cultuuruitingen art 41 en 45 uitvoeringskostenbijdragen in samenwerking tot en met met jaar gemeenten t (kolom 9) provincie zelf bestede bedrag en het Ministeriële Regeling uitkeringen en eigen gemeentelijke bijdrage aan plan bedrag dat provincies samen met cultuurbereik 2005-2008 van aanpak (kolom 11) gemeenten hebben besteed)

GBKV: correctie over autonome bijdragen In euro's Jaarlijks € 0 R provincies incl. bijdragen in samenwerking Totaalmet gemeenten aantal geplande voorgaand projecten jaar (volgens In aantallen en toelichting afwijking Jaarlijks 47 46 1 R plan van aanpak) en totaal afgeronde indien sprake is van nieuwe, gewijzigde projectenGBKV onbestede (realisatie) middelen tot en metvan jaarontvangen t. ofIn vervalleneuro's projecten. 2008 € 287.856 R rijksmiddelen t/m 2008. OCW 11A Actieplan Cultuurbereik 2005-2008 Bekostigingsbesluit Provincies en gemeenten VerklaringAPCB: eigen van matchingsbijdrage gemeente/ provincie dat plan 0In =niet euro's NaJaa aflooprlijks van het gehele 1 € 311.855 D1R (APCB) cultuuruitingen art 41 en 45 vangemeente/provincie aanpak is gerealiseerd conform 1 =wel uitvoeringstraject. Ministeriële Regeling uitkeringen toekenningsbesluit.APCB: correcties over eigen bijdrage 2In =niet euro 'sgerealiseerd conform Jaarlijks -€ 3.889 R cultuurbereik 2005-2008. gemeente/provincie voorgaand jaar toekenningsbesluit maar uitvoering plan van aanpak wel afgerond WWI 43D Investering stedelijke vernieuwing Wet Stedelijke Vernieuwing Provincies (rechtstreekse EAPCB:indsa ldonbestedeo ISV (na middelen afloop pe vanriod eontvangen II) In euro’'s 201008 € 29€9 0.597 R (ISV) ontvanger) Totaalrijksmiddelen investeringsbedrag ISV II, verdeeld In euro’s Jaarlijks € 551.182 R OCW 12 Versterking cultuureducatie in het Bekostigingsbesluit Gemeenten en provincies overCPO: niet-rechtstreekse onbestede middelen gemeenten van ontvangen In euro’s 2008 € 0 R primair onderwijs 2005-2007 (CPO) cultuuruitingen art 41 en 45 rijksmiddelen t/m jaar t VenW 49A Brede doeluitkering verkeer en WetMinisteriële BDU Verkeer Regeling en uitkeringenVervoer, art Provincies en Wgrplus- Eindsaldo/-reservering vorig jaar In euro’s Jaarlijks € 50.584.995 R vervoer 10cultuurbereik 2005-2008. regio’s Toegerekende rente In euro’s Jaarlijks € 1.973.367 R OCW 17A Uitkering Marsrouteplannen Wet op het Specifiek Gemeenten en provincies OBenstvteaendg ebne dBrDagU -jabaijdr rtage VenW In euro’s Jaarlijks € 32.882.000 € 0 R (Bibliotheken). Cultuurbeleid (rechtstreekse ontvangers) Terugbetaling door derden vanuit BDU- In euro’s Jaarlijks € 0 R Vernieuwingsimpulsmiddelen Bekostigingsbesluit bijdrage verstrekte middelen cultuuruitingen Bestedingen In euro’s Jaarlijks € 28.597.303 R VROM 20 Industrielawaai Wet geluidhinder Provincies BesteedCorrectie bedrag over b et.l.v.sted rijksmiddeleningen voorga a(kolomnd jaa r In euro’s Jaarlijks € 0 € 0 € 0 R 9) en t.l.v. overige middelen (kolom 11) Eindsaldo/-reservering lopend jaar In euro’s Jaarlijks € 56.843.059 R IndividueleAantal afgeronde bestedingen projecten die waarbijmeer dan een 20% In eauarnota’sllen Jaarlijks 0 0 € 9.667.686 R vanverklaring totaal ontvangenis dat de subsidievoorwaarden BDU bedragen zijn nagekomen en de prestatie is geleverd. VWS 71 Breedtesportimpuls Stimuleringsregeling breedtesport Provincies en gemeenten Totale uitgaven in jaar t van Rijks-, In euro’s Jaarlijks € 113.300 R VROM 21A Nationaal Wet luchtkwaliteit (=nieuw Provincies, provinciale-,Besteed bedrag gemeentelijke in het kader middelen van het en In euro’s Jaarlijks € 132.152 € 0 R Samenwerkingsprogramma hoofdstuk in de Wet Milieubeheer) kaderwetgebieden en G4 bijdragenNationaal vanSamenwerkingsprogramma derden. Uitsplitsing naar Luchtkwaliteit herkomstLuchtkwaliteit middelen t.l.v. Rijksmiddelen is niet nodig (kolom 9) Totaleen t.l.v. uitgaven eigen middelen tot en met (kolom jaar t-111) van Rijks- In euro’s Jaarlijks € 560.770 R , provinciale-, gemeentelijke middelen en bijdragenBesteed bedrag van derden. dat door Uitsplitsing de naar In euro’s Jaarlijks € 0 R herkomstcontractpartners middelen is ingezetis niet nodig voor verbetering van de luchtkwaliteit in het gebiedsgerichte JenG 79 Doeluitkering jeugdzorg (Bureau Wet op de jeugdzorg (artikel 37) Provincies en stadsregio’s (programmav) Onder toezichtstelling (OTS) , 1 jaar Aantallen Jaarlijks 180 D1 Jeugdzorg + Zorgkosten Jeugdzorg) Tijdelijk besluit uitkeringen Besteed bedrag uit rente opbrengsten In euro’s Jaarlijks € 0 R jeugdzorg ontstaan uit toepassing van subsidieregeling luchtkwaliteit. VROM 22A Bodemsanering RWeteg ebodembeschermingling bekostiging jeu g(Wbb)dzorg Provincies en gemeenten (BOeTsSte)e odv beeridgrag Wbb AIna enutarolle’sn Jaarlijks 393 € 388.659 D1R Besluit financiële bepalingen bodemsanering, Regeling Voorlopige voogdij Aantallen Jaarlijks 7 D1 financiële bepalingen Voogdij Aantallen Jaarlijks 113 D1 bodemsanering; Jeugdreclassering Aantallen Jaarlijks 237 D1 SBaemsteendlo obpedrag FES AIna enutarolle’sn Jaarlijks 46 € 0 D1R IndividueleAantal sane Trajectringen (Begeleidinginclusief SE (ITB)B) harde AIna anatanltleanllen JNaaa arlfijlkosop van de 24 D1 kern programmaperiode IATaBn tCarl iebmodemonderzoeken (inclusief SEB) IAna anatanltlaelnlen NJaaa arlfijlkosop van de 96 D1 Scholing- en trainingsprogramma's (STP) Aantallen Jprogrammaperiodeaarlijks 0 D1 Aantal m2 gesaneerd oppervlak (inclusief In m Na afloop van de D1 BesteedSEB) bedrag aan stichting, die een In euro’s Jprogrammaperiodeaarlijks € 5.905.074 R bureauAantal mjeugdzorg3 gesaneerde in stand grond houdt (inclusief -deel SEB) In m3 Na afloop van de D1 justitietaken programmaperiode BesteedAantal m 3bedrag gesaneerd aan stichting,verontreinigd die een IInn emu3ro’s JNaaa aflooprlijks van de € 5.489.896 D1R bureaugrondwater jeugdzorg(inclusief in stand SEB) houdt - deel programmaperiode VROM 23A Externe veiligheid Subsidieregeling Provincies taken% budget bureau t.b.v. jeugdzorg in dienst ennemen subsidie vast bureau In % Jaarlijks 29,46% D2 programmafinanciering Externe jeugdzorgpersoneel EV. Veiligheid (EV)-beleid en andere Besteed bedrag aan zorgaanbod In euro’s Jaarlijks € 24.410.516 R overheden 2006-2010 Aantal aanmeldingen aan het LBIO In aantallen Jaarlijks 175 D2 jaar t-2 door bureau jeugdzorg AantalBestee afmeldingend bedrag t.l.v aan. EV het LBIO In eauarnota’sllen Jaarlijks 165 € 116.318 D2R VROM 26A Subsidieregeling BANS Wet milieubeheer Provincies en gemeenten Totaaljaar t-2 cumulatief door bureau bestede jeugdzorg subsidiabele In euro’s Jaarlijks € 300.352 € 307.367 R Klimaatconvenant uitvoeringskostenOmvang egalisatiereserve tot en met jeugdzorg jaar t (kolom per 319) In euro’s Jaarlijks € 2.494.658 R endecember eigen gemeentelijke jaat t bijdrage aan plan van aanpak (kolom 11) Pagina 1 van 1

Totaal aantal geplande projecten (volgens In aantallen en toelichting afwijking Jaarlijks 47 46 1 R plan van aanpak) en totaal afgeronde indien sprake is van nieuwe, gewijzigde projecten (realisatie) tot en met jaar t. of vervallen projecten.

Verklaring van gemeente/ provincie dat plan 0 =niet Na afloop van het gehele 1 D1 van aanpak is gerealiseerd conform 1 =wel uitvoeringstraject. toekenningsbesluit. 2 =niet gerealiseerd conform toekenningsbesluit maar uitvoering plan van aanpak wel afgerond WWI 43D Investering stedelijke vernieuwing Wet Stedelijke Vernieuwing Provincies (rechtstreekse Eindsaldo ISV (na afloop periode II) In euro’s 2010 € 0 R (ISV) ontvanger) Totaal investeringsbedrag ISV II, verdeeld In euro’s Jaarlijks € 551.182 R over niet-rechtstreekse gemeenten

VenW 49A Brede doeluitkering verkeer en Wet BDU Verkeer en Vervoer, art Provincies en Wgrplus- Eindsaldo/-reservering vorig jaar In euro’s Jaarlijks € 50.584.995 R vervoer 10 regio’s Toegerekende rente In euro’s Jaarlijks € 1.973.367 R Ontvangen BDU-bijdrage VenW In euro’s Jaarlijks € 32.882.000 R Terugbetaling door derden vanuit BDU- In euro’s Jaarlijks € 0 R bijdrage verstrekte middelen Bestedingen In euro’s Jaarlijks € 28.597.303 R Correctie over bestedingen voorgaand jaar In euro’s Jaarlijks € 0 R

Eindsaldo/-reservering lopend jaar In euro’s Jaarlijks € 56.843.059 R Individuele bestedingen die meer dan 20% In euro’s Jaarlijks € 9.667.686 R van totaal ontvangen BDU bedragen

VWS 71 Breedtesportimpuls Stimuleringsregeling breedtesport Provincies en gemeenten Totale uitgaven in jaar t van Rijks-, In euro’s Jaarlijks € 113.300 R provinciale-, gemeentelijke middelen en bijdragen van derden. Uitsplitsing naar herkomst middelen is niet nodig Totale uitgaven tot en met jaar t-1 van Rijks- In euro’s Jaarlijks € 560.770 R , provinciale-, gemeentelijke middelen en bijdragen van derden. Uitsplitsing naar herkomst middelen is niet nodig

JenG 79 Doeluitkering jeugdzorg (Bureau Wet op de jeugdzorg (artikel 37) Provincies en stadsregio’s (v) Onder toezichtstelling (OTS) , 1 jaar Aantallen Jaarlijks 180 D1 Jeugdzorg + Zorgkosten Jeugdzorg) Tijdelijk besluit uitkeringen jeugdzorg

Regeling bekostiging jeugdzorg (OTS) overig Aantallen Jaarlijks 393 D1

Voorlopige voogdij Aantallen Jaarlijks 7 D1 Voogdij Aantallen Jaarlijks 113 D1 Jeugdreclassering Aantallen Jaarlijks 237 D1 Samenloop Aantallen Jaarlijks 46 D1 Individuele Traject Begeleiding (ITB) harde Aantallen Jaarlijks 24 D1 kern ITB Criem Aantallen Jaarlijks 96 D1 Scholing- en trainingsprogramma's (STP) Aantallen Jaarlijks 0 D1

Besteed bedrag aan stichting, die een In euro’s Jaarlijks € 5.905.074 R bureau jeugdzorg in stand houdt -deel justitietaken Besteed bedrag aan stichting, die een In euro’s Jaarlijks € 5.489.896 R bureau jeugdzorg in stand houdt - deel taken bureau jeugdzorg en subsidie bureau jeugdzorg Besteed bedrag aan zorgaanbod In euro’s Jaarlijks € 24.410.516 R Aantal aanmeldingen aan het LBIO In aantallen Jaarlijks 175 D2 jaar t-2 door bureau jeugdzorg Aantal afmeldingen aan het LBIO In aantallen Jaarlijks 165 D2 jaar t-2 door bureau jeugdzorg Omvang egalisatiereserve jeugdzorg per 31 In euro’s Jaarlijks € 2.494.658 R december jaat t Pagina 1 van 1 SiSa 2008 Bijlage Verantwoordingsinformatie: indicatoren 1-79 ) 13 ( 10) ( r en el / Wg / ie midd ) ) r ) nc ) ( 12 n (9 n vi (A /Wg jk le r 5) le ) Ri P ro ( 2) ia t 1) (1 ning) (B ning) idde de cato ag nc he 6) ) ing (1 ing sl vi ( 7) ing ing t ( t ksm ing (1 ing jk indi met ro nd ij met ( 16 ) ) n n r Ri aar . p . ro ) le n n (C tvangsten (8) (8) tvangsten sted aarreke(j ne g ker uit (5 n (3 n ne r ing ing ( 4) nd j nd e (14) be v. t.l. t.l.v ro nt k he re r ge ta ntie e e hting p er hting hting af wijk hting ed sc Co rteme nt hik sati ig ig an raak ue ic ic te li cato d d mme pa gins el el ridi verreke vereke eq ver ver Specifieke De Nu Ju Ontv Indi To Fr Afsp Rea Be Besc on Overige Bes Besteed Te O To Aar O Te OCW 10A Geldstroom Beeldende Kunst en Bekostigingsbesluit Provincies GBKV: autonome bijdragen provincies incl. In euro’s (het totaal van: het door de Jaarlijks € 0 R Vormgeving 2005-2008 (GBKV) cultuuruitingen art 41 en 45 bijdragen in samenwerking met gemeenten provincie zelf bestede bedrag en het Ministeriële Regeling uitkeringen bedrag dat provincies samen met cultuurbereik 2005-2008 gemeenten hebben besteed)

GBKV: correctie over autonome bijdragen In euro's Jaarlijks € 0 R provincies incl. bijdragen in samenwerking met gemeenten voorgaand jaar

GBKV onbestede middelen van ontvangen In euro's 2008 € 287.856 R rijksmiddelen t/m 2008. OCW 11A Actieplan Cultuurbereik 2005-2008 Bekostigingsbesluit Provincies en gemeenten APCB: eigen matchingsbijdrage In euro's Jaarlijks € 311.855 R (APCB) cultuuruitingen art 41 en 45 gemeente/provincie Ministeriële Regeling uitkeringen APCB: correcties over eigen bijdrage In euro's Jaarlijks -€ 3.889 R cultuurbereik 2005-2008. gemeente/provincie voorgaand jaar

APCB: onbestede middelen van ontvangen In euro's 2008 € 299.597 R rijksmiddelen OCW 12 Versterking cultuureducatie in het Bekostigingsbesluit Gemeenten en provincies CPO: onbestede middelen van ontvangen In euro’s 2008 € 0 R primair onderwijs 2005-2007 (CPO) cultuuruitingen art 41 en 45 rijksmiddelen t/m jaar t Ministeriële Regeling uitkeringen cultuurbereik 2005-2008.

OCW 17A Uitkering Marsrouteplannen Wet op het Specifiek Gemeenten en provincies Besteed bedrag jaar t In euro’s Jaarlijks € 0 R (Bibliotheken). Cultuurbeleid (rechtstreekse ontvangers) Vernieuwingsimpulsmiddelen Bekostigingsbesluit cultuuruitingen VROM 20 Industrielawaai Wet geluidhinder Provincies Besteed bedrag t.l.v. rijksmiddelen (kolom In euro’s Jaarlijks € 0 € 0 R 9) en t.l.v. overige middelen (kolom 11)

Aantal afgeronde projecten waarbij een In aantallen Jaarlijks 0 0 R verklaring is dat de subsidievoorwaarden zijn nagekomen en de prestatie is geleverd.

VROM 21A Nationaal Wet luchtkwaliteit (=nieuw Provincies, Besteed bedrag in het kader van het In euro’s Jaarlijks € 132.152 € 0 R Samenwerkingsprogramma hoofdstuk in de Wet Milieubeheer) kaderwetgebieden en G4 Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit Luchtkwaliteit t.l.v. Rijksmiddelen (kolom 9) en t.l.v. eigen middelen (kolom 11)

Besteed bedrag dat door de In euro’s Jaarlijks € 0 R contractpartners is ingezet voor verbetering van de luchtkwaliteit in het gebiedsgerichte programma Besteed bedrag uit rente opbrengsten In euro’s Jaarlijks € 0 R ontstaan uit toepassing van subsidieregeling luchtkwaliteit. VROM 22A Bodemsanering Wet bodembescherming (Wbb) Provincies en gemeenten Besteed bedrag Wbb In euro’s Jaarlijks € 388.659 R Besluit financiële bepalingen bodemsanering, Regeling financiële bepalingen bodemsanering; Besteed bedrag FES In euro’s Jaarlijks € 0 R Aantal saneringen (inclusief SEB) In aantallen Na afloop van de D1 programmaperiode SiSa 2008 Bijlage Verantwoordingsinformatie: indicatoren 1-79 ) 13 ( 10)

Aantal bodemonderzoeken (inclusief SEB) In aantallen Na afloop van de ( D1 r programmaperiode en el 2 In m Na afloop van de D1

Aantal m gesaneerd oppervlak (inclusief Wg / ie midd ) SEB) programmaperiode ) r ) nc 3 3 ) Na afloop van de D1 ( 12 n (9 n Aantal m gesaneerde grond (inclusief SEB) In m vi (A /Wg jk le

r programmaperiode 5) le ) Ri P ro

( 2) 3 3 ia t 1)

(1 Na afloop van de D1 Aantal m gesaneerd verontreinigd In m (B ning) idde de cato ag nc he 6)

programmaperiode ) grondwater (inclusief SEB) (1 ing sl vi ( 7) ing ing t ( t ksm ing (1 ing jk indi met VROM 23A Externe veiligheid Subsidieregeling Provincies % budget t.b.v. in dienst nemen vast In % Jaarlijks 29,46% ro D2 nd ij met ( 16 ) ) n n r Ri aar . p . ro ) le programmafinanciering Externe personeel EV. n (C tvangsten (8) (8) tvangsten sted aarreke(j ne g ker uit (5 n (3 n ne r ing ing

Veiligheid (EV)-beleid en andere ( 4) nd j nd e (14) be v. t.l. t.l.v ro nt k he re r ge ta ntie e overheden 2006-2010 e hting p er hting hting af wijk hting ed sc Co rteme nt hik sati ig ig an raak ue ic ic te li cato d d mme pa gins el el ridi verreke vereke eq ver Besteed bedrag t.l.v. EV In euro’s Jaarlijks € 116.318 ver R Specifieke De Nu Ju Ontv Indi To Aar Besteed Te O To Fr Afsp Rea Be O Te Besc on Overige Bes VROOCWM10A 26A GeldstroomSubsidieregeling Beeldende BANS Kunst en WetBekostigingsbesluit milieubeheer Provincies en gemeenten TotaalGBKV: cumulatief autonome bestedebijdragen subsidiabele provincies incl. IInn eeuro’suro’s (het totaal van: het door de JJaarlijksaarlijks € 300.352 € 30€7 0.367 R VormgevingKlimaatconvenant 2005-2008 (GBKV) cultuuruitingen art 41 en 45 uitvoeringskostenbijdragen in samenwerking tot en met met jaar gemeenten t (kolom 9) provincie zelf bestede bedrag en het Ministeriële Regeling uitkeringen en eigen gemeentelijke bijdrage aan plan bedrag dat provincies samen met cultuurbereik 2005-2008 van aanpak (kolom 11) gemeenten hebben besteed)

GBKV: correctie over autonome bijdragen In euro's Jaarlijks € 0 R provincies incl. bijdragen in samenwerking Totaalmet gemeenten aantal geplande voorgaand projecten jaar (volgens In aantallen en toelichting afwijking Jaarlijks 47 46 1 R plan van aanpak) en totaal afgeronde indien sprake is van nieuwe, gewijzigde projectenGBKV onbestede (realisatie) middelen tot en metvan jaarontvangen t. ofIn vervalleneuro's projecten. 2008 € 287.856 R rijksmiddelen t/m 2008. OCW 11A Actieplan Cultuurbereik 2005-2008 Bekostigingsbesluit Provincies en gemeenten VerklaringAPCB: eigen van matchingsbijdrage gemeente/ provincie dat plan 0In =niet euro's NaJaa aflooprlijks van het gehele 1 € 311.855 D1R (APCB) cultuuruitingen art 41 en 45 vangemeente/provincie aanpak is gerealiseerd conform 1 =wel uitvoeringstraject. Ministeriële Regeling uitkeringen toekenningsbesluit.APCB: correcties over eigen bijdrage 2In =niet euro 'sgerealiseerd conform Jaarlijks -€ 3.889 R cultuurbereik 2005-2008. gemeente/provincie voorgaand jaar toekenningsbesluit maar uitvoering plan van aanpak wel afgerond WWI 43D Investering stedelijke vernieuwing Wet Stedelijke Vernieuwing Provincies (rechtstreekse EAPCB:indsa ldonbestedeo ISV (na middelen afloop pe vanriod eontvangen II) In euro’'s 201008 € 29€9 0.597 R (ISV) ontvanger) Totaalrijksmiddelen investeringsbedrag ISV II, verdeeld In euro’s Jaarlijks € 551.182 R OCW 12 Versterking cultuureducatie in het Bekostigingsbesluit Gemeenten en provincies overCPO: niet-rechtstreekse onbestede middelen gemeenten van ontvangen In euro’s 2008 € 0 R primair onderwijs 2005-2007 (CPO) cultuuruitingen art 41 en 45 rijksmiddelen t/m jaar t VenW 49A Brede doeluitkering verkeer en WetMinisteriële BDU Verkeer Regeling en uitkeringenVervoer, art Provincies en Wgrplus- Eindsaldo/-reservering vorig jaar In euro’s Jaarlijks € 50.584.995 R vervoer 10cultuurbereik 2005-2008. regio’s Toegerekende rente In euro’s Jaarlijks € 1.973.367 R OCW 17A Uitkering Marsrouteplannen Wet op het Specifiek Gemeenten en provincies OBenstvteaendg ebne dBrDagU -jabaijdr rtage VenW In euro’s Jaarlijks € 32.882.000 € 0 R (Bibliotheken). Cultuurbeleid (rechtstreekse ontvangers) Terugbetaling door derden vanuit BDU- In euro’s Jaarlijks € 0 R Vernieuwingsimpulsmiddelen Bekostigingsbesluit bijdrage verstrekte middelen cultuuruitingen Bestedingen In euro’s Jaarlijks € 28.597.303 R VROM 20 Industrielawaai Wet geluidhinder Provincies BesteedCorrectie bedrag over b et.l.v.sted rijksmiddeleningen voorga a(kolomnd jaa r In euro’s Jaarlijks € 0 € 0 € 0 R 9) en t.l.v. overige middelen (kolom 11) Eindsaldo/-reservering lopend jaar In euro’s Jaarlijks € 56.843.059 R IndividueleAantal afgeronde bestedingen projecten die waarbijmeer dan een 20% In eauarnota’sllen Jaarlijks 0 0 € 9.667.686 R vanverklaring totaal isontvangen dat de subsidievoorwaarden BDU bedragen zijn nagekomen en de prestatie is geleverd. VWS 71 Breedtesportimpuls Stimuleringsregeling breedtesport Provincies en gemeenten Totale uitgaven in jaar t van Rijks-, In euro’s Jaarlijks € 113.300 R VROM 21A Nationaal Wet luchtkwaliteit (=nieuw Provincies, provinciale-,Besteed bedrag gemeentelijke in het kader middelen van het en In euro’s Jaarlijks € 132.152 € 0 R Samenwerkingsprogramma hoofdstuk in de Wet Milieubeheer) kaderwetgebieden en G4 bijdragenNationaal vanSamenwerkingsprogramma derden. Uitsplitsing naar Luchtkwaliteit herkomstLuchtkwaliteit middelen t.l.v. Rijksmiddelen is niet nodig (kolom 9) Totaleen t.l.v. uitgaven eigen middelen tot en met (kolom jaar t-111) van Rijks- In euro’s Jaarlijks € 560.770 R , provinciale-, gemeentelijke middelen en bijdragenBesteed bedrag van derden. dat door Uitsplitsing de naar In euro’s Jaarlijks € 0 R herkomstcontractpartners middelen is ingezetis niet nodig voor verbetering van de luchtkwaliteit in het gebiedsgerichte JenG 79 Doeluitkering jeugdzorg (Bureau Wet op de jeugdzorg (artikel 37) Provincies en stadsregio’s (programmav) Onder toezichtstelling (OTS) , 1 jaar Aantallen Jaarlijks 180 D1 Jeugdzorg + Zorgkosten Jeugdzorg) Tijdelijk besluit uitkeringen Besteed bedrag uit rente opbrengsten In euro’s Jaarlijks € 0 R jeugdzorg ontstaan uit toepassing van subsidieregeling luchtkwaliteit. VROM 22A Bodemsanering WetReg ebodembeschermingling bekostiging jeu g(Wbb)dzorg Provincies en gemeenten B(OeTsSte)e odv beeridgrag Wbb IAna enutarolle’sn Jaarlijks 393 € 388.659 D1R Besluit financiële bepalingen bodemsanering, Regeling Voorlopige voogdij Aantallen Jaarlijks 7 D1 financiële bepalingen Voogdij Aantallen Jaarlijks 113 D1 bodemsanering; Jeugdreclassering Aantallen Jaarlijks 237 D1 SBaemsteendlo obpedrag FES AIna enutarolle’sn Jaarlijks 46 € 0 D1R IndividueleAantal sane Trajectringen (Begeleidinginclusief SE (ITB)B) harde IAna anatanltleanllen NJaaa arlfijlkosop van de 24 D1 kern programmaperiode AITaBn tCarl iebmodemonderzoeken (inclusief SEB) IAna anatanltlaelnlen NJaaa arlfiljoksop van de 96 D1 Scholing- en trainingsprogramma's (STP) Aantallen Jprogrammaperiodeaarlijks 0 D1 Aantal m2 gesaneerd oppervlak (inclusief In m Na afloop van de D1 BesteedSEB) bedrag aan stichting, die een In euro’s Jprogrammaperiodeaarlijks € 5.905.074 R bureauAantal mjeugdzorg3 gesaneerde in stand grond houdt (inclusief -deel SEB) In m3 Na afloop van de D1 justitietaken programmaperiode BesteedAantal m 3bedrag gesaneerd aan stichting,verontreinigd die een IInn emu3ro’s JNaaa aflooprlijks van de € 5.489.896 D1R bureaugrondwater jeugdzorg(inclusief in stand SEB) houdt - deel programmaperiode VROM 23A Externe veiligheid Subsidieregeling Provincies taken% budget bureau t.b.v. jeugdzorg in dienst ennemen subsidie vast bureau In % Jaarlijks 29,46% D2 programmafinanciering Externe jeugdzorgpersoneel EV. Veiligheid (EV)-beleid en andere Besteed bedrag aan zorgaanbod In euro’s Jaarlijks € 24.410.516 R overheden 2006-2010 Aantal aanmeldingen aan het LBIO In aantallen Jaarlijks 175 D2 jaar t-2 door bureau jeugdzorg BAantalestee dafmeldingen bedrag t.l.v aan. EV het LBIO In eauarnota’sllen Jaarlijks 165 € 116.318 D2R VROM 26A Subsidieregeling BANS Wet milieubeheer Provincies en gemeenten Totaaljaar t-2 cumulatief door bureau bestede jeugdzorg subsidiabele In euro’s Jaarlijks € 300.352 € 307.367 R Klimaatconvenant uitvoeringskostenOmvang egalisatiereserve tot en met jeugdzorg jaar t (kolom per 319) In euro’s Jaarlijks € 2.494.658 R endecember eigen gemeentelijke jaat t bijdrage aan plan van aanpak (kolom 11) Pagina 1 van 1

Totaal aantal geplande projecten (volgens In aantallen en toelichting afwijking Jaarlijks 47 46 1 R plan van aanpak) en totaal afgeronde indien sprake is van nieuwe, gewijzigde projecten (realisatie) tot en met jaar t. of vervallen projecten.

Verklaring van gemeente/ provincie dat plan 0 =niet Na afloop van het gehele 1 D1 van aanpak is gerealiseerd conform 1 =wel uitvoeringstraject. toekenningsbesluit. 2 =niet gerealiseerd conform toekenningsbesluit maar uitvoering plan van aanpak wel afgerond WWI 43D Investering stedelijke vernieuwing Wet Stedelijke Vernieuwing Provincies (rechtstreekse Eindsaldo ISV (na afloop periode II) In euro’s 2010 € 0 R (ISV) ontvanger) Totaal investeringsbedrag ISV II, verdeeld In euro’s Jaarlijks € 551.182 R over niet-rechtstreekse gemeenten

VenW 49A Brede doeluitkering verkeer en Wet BDU Verkeer en Vervoer, art Provincies en Wgrplus- Eindsaldo/-reservering vorig jaar In euro’s Jaarlijks € 50.584.995 R vervoer 10 regio’s Toegerekende rente In euro’s Jaarlijks € 1.973.367 R Ontvangen BDU-bijdrage VenW In euro’s Jaarlijks € 32.882.000 R Terugbetaling door derden vanuit BDU- In euro’s Jaarlijks € 0 R bijdrage verstrekte middelen Bestedingen In euro’s Jaarlijks € 28.597.303 R Correctie over bestedingen voorgaand jaar In euro’s Jaarlijks € 0 R

Eindsaldo/-reservering lopend jaar In euro’s Jaarlijks € 56.843.059 R Individuele bestedingen die meer dan 20% In euro’s Jaarlijks € 9.667.686 R van totaal ontvangen BDU bedragen

VWS 71 Breedtesportimpuls Stimuleringsregeling breedtesport Provincies en gemeenten Totale uitgaven in jaar t van Rijks-, In euro’s Jaarlijks € 113.300 R provinciale-, gemeentelijke middelen en bijdragen van derden. Uitsplitsing naar herkomst middelen is niet nodig Totale uitgaven tot en met jaar t-1 van Rijks- In euro’s Jaarlijks € 560.770 R , provinciale-, gemeentelijke middelen en bijdragen van derden. Uitsplitsing naar herkomst middelen is niet nodig

JenG 79 Doeluitkering jeugdzorg (Bureau Wet op de jeugdzorg (artikel 37) Provincies en stadsregio’s (v) Onder toezichtstelling (OTS) , 1 jaar Aantallen Jaarlijks 180 D1 Jeugdzorg + Zorgkosten Jeugdzorg) Tijdelijk besluit uitkeringen jeugdzorg

Regeling bekostiging jeugdzorg (OTS) overig Aantallen Jaarlijks 393 D1

Voorlopige voogdij Aantallen Jaarlijks 7 D1 Voogdij Aantallen Jaarlijks 113 D1 Jeugdreclassering Aantallen Jaarlijks 237 D1 Samenloop Aantallen Jaarlijks 46 D1 Individuele Traject Begeleiding (ITB) harde Aantallen Jaarlijks 24 D1 kern ITB Criem Aantallen Jaarlijks 96 D1 Scholing- en trainingsprogramma's (STP) Aantallen Jaarlijks 0 D1

Besteed bedrag aan stichting, die een In euro’s Jaarlijks € 5.905.074 R bureau jeugdzorg in stand houdt -deel justitietaken Besteed bedrag aan stichting, die een In euro’s Jaarlijks € 5.489.896 R bureau jeugdzorg in stand houdt - deel taken bureau jeugdzorg en subsidie bureau jeugdzorg Besteed bedrag aan zorgaanbod In euro’s Jaarlijks € 24.410.516 R Aantal aanmeldingen aan het LBIO In aantallen Jaarlijks 175 D2 jaar t-2 door bureau jeugdzorg Aantal afmeldingen aan het LBIO In aantallen Jaarlijks 165 D2 jaar t-2 door bureau jeugdzorg Omvang egalisatiereserve jeugdzorg per 31 In euro’s Jaarlijks € 2.494.658 R december jaat t Pagina 1 van 1 Jaarverslag 2008

204 Jaarverslag 2008

4 Accountantsverklaring

205 Jaarverslag 2008

206 Jaarverslag 2008

ACCOUNTANTSVERKLARING

Verklaring betreffende de jaarrekening

Wij hebben de in dit verslag (in onderdeel IV ” Jaarrekening “ en de bijlagen 1, 2 en 3) opgenomen jaarrekening 2008 van Provincie Flevoland bestaande uit de balans per 31 december 2008 en de programmarekening over 2008 met de toelichtingen, gecontroleerd.

Verantwoordelijkheid van het College van Gedeputeerde Staten

Het College van Gedeputeerde Staten van provincie Flevoland is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Deze verantwoordelijkheid houdt onder meer in dat de jaarrekening zowel de baten en lasten als de activa en passiva getrouw dient weer te geven en dat de in de jaarrekening verantwoorde baten, lasten en balansmutaties rechtmatig tot stand zijn gekomen. Rechtmatige totstandkoming betekent in overeenstemming met de begroting en met de van toepassing zijnde wettelijke regelingen waaronder provinciale verordeningen. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van zowel de baten en lasten als de activa en passiva, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat en voor de naleving van de relevante wet- en regelgeving, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn.

Verantwoordelijkheid van de accountant

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle, als bedoeld in artikel 217, tweede lid van de Provinciewet. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder het Besluit accountantscontrole provincies en gemeenten en het door Provinciale Staten vastgestelde controleprotocol. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van zowel de baten en lasten als de activa en passiva, alsmede het voor de naleving van de wet- en regelgeving relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn, maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de provincie.

Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving, van de redelijkheid van schattingen die het College van Gedeputeerde Staten van provincie Flevoland heeft gemaakt en een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. De bij onze controle toegepaste goedkeuringstolerantie bedraagt voor fouten 1% en voor onzekerheden 3% van de totale lasten. Deze goedkeuringstolerantie is door Provinciale Staten bij statenbesluit van 4 oktober 2007 vastgesteld Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

207 Jaarverslag 2008

Oordeel

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening van provincie Flevoland een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van zowel de baten en lasten over 2008 als van de activa en passiva per 31 december 2008 in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Voorts zijn wij van oordeel dat de in deze jaarrekening verantwoorde baten en lasten alsmede de balansmutaties rechtmatig tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de van toepassing zijnde wettelijke regelingen waaronder provinciale verordeningen.

Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties

Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 217 lid 3 onder d Provinciewet melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Zwolle, 7 april 2009 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

Origineel getekend door H. Boshove RA

208