S-Hertogenbosch Uitgave 1969
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Blad 4J West 's-Hertogenbosch Uitgave 1969 Bodemkaart van Schaal i:jo ooo Nederland Stichting voor Bodemkartering De minister van Landbouw en Visserij heeft de Stichting voor Bodem- kartering opgedragen een bodemkaart van Nederland te vervaardigen op de schaal l : 50 000. Deze kaart wordt uitgegeven in bladen, genum- merd volgens onderstaande indeling van de Topografische Kaart. De meeste bladnummers bestaan uit een afzonderlijk westblad en oostblad. Bij de kaartbladen behoort een toelichting, die vaak voor enkele bladen is gecombineerd. Kaart en toelichting vormen één geheel en vullen elkaar aan. Men moet dus beide bronnen raadplegen, als men geïn- formeerd wil zijn over de bodemgesteldheid van een bepaald gebied, ledere bodemkaart is ook los verkrijgbaar (gevouwen en ongevouwen) bij de Stichting voor Bodemkartering, Staringgebouw, Marijkeweg 11, Postbus 98, Wageningen (tel. 08370-1 91 00). Bovendien worden werkbladen uitgegeven. Daarop zijn alle onderscheidingen van de bodemkaart aangegeven, maar de kaartvlakken zijn niet gekleurd. Deze werkbladen zijn o.a. bestemd voor gebruikers die de kaarteenheden voor een speciaal doel zouden willen samenvatten, of die bepaalde facetten van de bodemgesteldheid willen bestuderen. De Stichting voor Bodemkartering is steeds bereid nadere inlichtingen en adviezen hierover te geven. Bladindeling van de BODEMKAART van NEDERLAND schaal 1:50000 reeds verschenen kaartbladen per 1-1- '78 deze kaart Bodem kaart van Nederland Schaal i: jo ooo Toelichting bij kaartblad 4} West 's-Hertogenbosch Wageningen 1969 Stichting voor Bodemkartering Druk: G. W. van der Wiel & Co, Arnhem Offset-facsimile: Krips Repro, Meppel, 1978 Presentatie: Pudoc, Wageningen Copyright: Stichting voor Bodemkartering, Wageningen, 1968 Inhoud 1 Inleiding 9 1.1 Het gekarteerde gebied 9 1.2 Opname en gebruikte gegevens 10 1.3 Bodem, bodemvorming en bodemkartering 11 1.4 De bodemkaart en haar onderscheidingen 13 1.4.1 Enkelvoudige kaarteenheden 13 1.4.2 Samengestelde kaarteenheden 14 1.4.3 Toevoegingen en overige onderscheidingen 14 1.4.4 Grondwater trappen 14 2 Algemeen gebruikte indelingen en hun benamingen 16 2.1 Textuurindeling 16 2.1.1 Indeling naar het lutumgehalte 16 2.1.2 Indeling naar het leemgehalte 17 2.1.3 Indeling naar de mediaan van de ^andfractie 18 2.1.4 Benaming van de kaarteenheden naar de textuur 19 2.2 Indeling naar het gehalte aan organische stof 19 2.3 Indeling naar het profielverloop 20 2.3.1 Omschrijving van de profielverlopen 20 23.2 Benaming en codering van de profielverlopen 20 2.4 Indeling naar het koolzure-kalkgehalte 21 2.4.1 Kalkverloop en kalkverloopklassen 21 2.5 Indeling van de grondwatertrappen 22 2.6 Het bodemprofiel en zijn horizonten 24 2.6.1 Hori^pntbenamingen 24 2.6.2 Kleurbeschrijving van horizonten 25 3 Codering en benaming van de kaarteenheden 27 3.1 Codering van de enkelvoudige kaarteenheden 27 3.1.1 Codering bij de veengronden, V 27 3.1.2 Codering bij de moerige gronden, W 27 3.1.3 Codering bij de humuspod^olgronden, H 28 3.1.4 Codering bij de dikke eerdgronden, E 28 3.1.5 Codering bij de kalklo^e zandgronden, Z 28 3.1.6 Codering bij de kalkhoudende ^andgronden, Z . .A 29 3.1.7 Codering bij de rivierkleigronden, R 29 3.1.8 Codering bij de leemgronden, L 30 3.2 Codering van de samengestelde kaarteenheden 30 3.3 Codering van de toevoegingen 30 3.4 Codering van de grondwatertrappen 30 3.5 Benaming van de kaarteenheden 30 4 Geologie 33 4.1 Inleiding 33 4.2 Oud- en midden-pleistocene afzettingen 34 4.3 Jong-pleistocene afzettingen 36 4.4 Holocene afzettingen 40 5 Landschap en bodemgebruik 45 5.1 Topografie 45 5.2 Hydrografie 45 5.3 Landschappelijke indeling 52 5.3.1 Landschappelijke indeling van het Randgebied 52 5.3.2 Landschappelijke indeling van het rivierkleigebied 55 5.4 Het bodemgebruik 58 6 Veengronden en moerige gronden 62 6.1 De kaarteenheden van de veengronden, V 62 6.2 De kaarteenheden van de moerige gronden, W 63 7 Podzolgronden 64 7.1 Bodemvorming 64 7.2 Indeling van de humuspodzolgronden 64 7.3 De kaarteenheden van de humuspodzolgronden, H 65 8 Dikke eerdgronden 73 8.1 Ontstaan 73 8.2 Indeling van de dikke eerdgronden 73 8.3 De kaarteenheden van de dikke eerdgronden, EZ 74 9 Kalkloze zandgronden 80 9.1 Vorming van de Al-horizont 80 9.2 Indeling van de zandeerd- en zandvaaggronden 80 9.3 De kaarteenheden van de kalkloze zandeerdgronden, pZ en cZ 81 9.4 De kaarteenheden van de kalkloze zandvaaggronden, Z 86 10 Kalkhoudende zandgronden 89 11 Rivierkleigronden 90 11.1 Bodemvorming 90 //././ Vorming van de A1-horizont 90 11.1.2 Hy dr amorfe kenmerken 90 11.1.3 Kool^ure-kalkgehalte 92 •11.1.4 Structuur 93 11.2 Verdere indelingscriteria 96 11.2.1 Profielverloop en bouwvoorywaarte 96 11.3 De kaarteenheden van de rivierkleigronden, R -96 12 Leemgronden 113 13 Samengestelde kaarteenheden 115 13.1 Associaties van twee enkelvoudige kaarteenheden 115 13.2 Associaties van drie enkelvoudige kaarteenheden 116 13.3 Associatie van vele enkelvoudige kaarteenheden 117 14 Toevoegingen en overige onderscheidingen 118 14.1 Toevoegingen 118 14.2 Overige onderscheidingen 119 15 De geschiktheid van de gronden voor akker- en 120 weidebouw 15.1 Inleiding 120 15.2 De geschiktheid van de grond voor akkerbouw 121 15.2.1 De beperkingen en teeltmogelijkheden 122 15.2.2 De geschiktheidsbeoordeling voor akkerbouw 127 15.2.3 Toelichting bij de geschiktheidsclassificatie 128 15.3 De geschiktheid van de grond voor weidebouw 130 15.3.1 De beperkingen 131 15.3.2 De geschiktheidsbeoordeling voor weidebouw 133 1533 Toelichting bij de geschiktheidsclassificatie 134 Literatuur 138 Aanhangsel 1 Alfabetische lijst van kaarteenheden met hun 140 absolute en relatieve oppervlakte Aanhangsel 2 Analyse-uitslagen van grondmonsters 142 Aanhangsel 3 Globale geschiktheidsbeoordeling voor 146 akkerbouw Aanhangsel 4 Globale geschiktheidsbeoordeling voor 149 weidebouw Aanhangsel 5 Excursieroute 151 i Inleiding 1.1 Het gekarteerde gebied Dit rapport geeft een toelichting bij blad 45 West. Het gekarteerde gebied beslaat een deel van het Noordbrabantse zand- en rivierkleilandschap rondom de stad 's-Hertogenbosch en een groot deel van de Bommelerwaard, die tot het Gelderse rivierkleilandschap behoort. Op dit kaartblad komen de volgende gemeenten of delen daarvan voor (afb. 1): O 2 6 km Afb. 1 Gemeentelijke indeling op kaartblad 45 West, naar de toestand op 1 januari 1969, De num- mers veraiy^en naar de opsomming van de gemeenten in de tekst in de provincie Noordbrabant: 's-Hertogenbosch (1), Empel en Meerwijk (2), Engelen (3), Vlijmen (4), Heusden (5), Vught (6), Helvoirt (7), Udenhout (8), Haaren (9), Esch (10), Boxtel (11), St. Michielsgestel (12), Schijndel (13), Den Dungen (14), Berlicum (15), Heeswijk (16), Ros- malen (17), Nuland (18), Lith (19), benevens enkele kleine hoekjes van Drunen (20), Berkel-Enschot (21), Oisterwijk (22), Liempde (23), St. Oedenrode (24), Geffen (25) en Oss (26). in de provincie Gelderland: Kerkwijk (27), Ammerzoden (28), Hedel (29), Zaltbommel (30), Rossum (31), Maasdriel (32), benevens enkele hoekjes van Heerewaarden (33), Haaften (34),, Varik (35) en Appeltern (36). Uitgestrekte bebouwde kommen, industrieterreinen en andere terreinen voor burgerlijk gebruik zijn niet gekarteerd. 44-O O 2 6 km Afb 2 Geraadpleegde en deels verwerkte bodemkaarten schaal l : 5 000 schaal l : 15 000 M60 De bodemgesteldheid en de tuinbouwkundige N25 De bodemgesteldheid van bet r/iilverkave- mogelijkheden in het gebied Aalst-Neder- lingsgebied 'De Leygraaf' (Steeghs, 1960) hemert (Kleinsman en Zegers, 1963) N37 De bodemgesteldheid van het ^iiidelijk ge- deelte van het riiilverkavelingsgebied 'De Leygraaf' (Ratten, 1963) schaal l : 10 000 schaal l : 25 000 M1 De bodemkarteringvan de Bommelerwaard N1 De bodemgesteldheid van de Maaskant boven den Meidyk (Edelman c.s., 1950) (Van Diepen, 1954) N15 Rapport behorende bij de verkenningskaart M69 Rapport by het globaal bodem kundig on- klei-inventarisatie Maasuiterwaarden dersyek naar de tuinbouwkundige mogelijk- (Veenenbos, 1954). Niet in de afbeelding heden in de gemeente Maasdriel (Kleinsman aangegeven en Zegers, 1964) N2) De bodemgesteldheid van het ruilverkave- lingsgebied Essche Stroom (Zegers, 1959) 1.2 Opname en gebruikte gegevens Het gebied is in de jaren 1961 t/m 1964 systematisch gekarteerd. Het veldwerk werd uitgevoerd door W. Hendriks (f) en L. A. Ceelen. De tekst werd in hoofdzaak samengesteld door L. A. Ceelen; de leiding berustte bij Dr. D. van Diepen. Bij het vervaardigen van deze bodemkaart is gebruik gemaakt van een aantal reeds aanwezige, meer gedetailleerde bodemkaarten (afb. 2). Deze kaarten werden omgezet in de 50 000-legenda en vereenvoudigd. Daarbij was enig aanvullend veldwerk noodzakelijk. Een aantal gegevens over grondwaterstanden, gedurende een reeks van jaren gemeten in stam- en peilbuizen, zijn welwillend ter beschikking ge- steld door de Dienst Grondwaterverkenning TNO te Delft. Deze ge- gevens zijn zeer belangrijk als referentiepunten bij het schatten van het verband tussen profielkenmerken en de actuele grondwaterhuis- houding. Bij de geschiktheidsbeoordeling van de gronden voor akker- en weide- bouw is dankbaar gebruik gemaakt van de waardevolle adviezen van de Rijkslandbouwvoorlichtingsdienst te Oss. 10 In het bijzonder wordt dank gebracht aan de Assistent-specialist voor bodem en bemesting W. B. J. Limbeek en aan de Assistent-specialist voor Akker- en Weidebouw J. J. Bogers. De bodemkartering zou niet kunnen worden uitgevoerd zonder de bouwvoor bodemprofiel deel van het landschap AJb. 3 De bodem als bouvvoor, bodemprofiel en deel van bet landschap toestemming van landeigenaren en -gebruikers hun percelen te betreden en de boringen uit te voeren. Deze toestemming is steeds door alle be- trokkenen welwillend gegeven. Velen hebben bovendien waardevolle in- lichtingen verschaft over hun ervaringen met het gebruik en de behande- ling van de grond. Deze zijn van grote betekenis geweest, met name voor de landbouwkundige waardering van de verschillende gronden. De Stichting voor Bodemkartering en haar medewerkers zijn erkentelijk voor deze bereidwilligheid en hulp.