VRIJDAG 9 OKTOBER 1992 71E JAARGANG NO. 20736 i België 45 Bfr. Luxemburg 45 Lfr. Denemarken 15.50Dkr. Noorwegen I 5 Nkr. Duitsland 3.50 DM. Oostenrijk 25 OS Engeland 1.30 £ Portugal 310 Lsc. Frankrijk 12 Ffr. Spanje 250Pes. Griekenland 450 Dr. Zueden 14Zkr. Volkskrantde Italië 2600 Lir. Zwitserland 3 Sfr. HOOFDREDACTEUR: HARRY LOCKEFEER / UITGAVE: DE VOLKSKRANT B.V. WIBAUTSTRAAT 150 / POSTBUS 1002, 1000 BA AMSTERDAM / TELEFOON 020-562.9222 / POSTBANK 46006 / PRIJS PER NUMMER F 1,75: ZATERDAG F 2.15
Margarines en bakvetten Aantal noodlandingen op Schipholblijft goedbewaard geheim verhogen cholesterolgehalte Ook margarines en bakvetten op Van onze verslaggever rukken omdat er een vliegtuig met ber van dit jaar is er gemiddeld één leeglopen) maar in hoeveel gevallen beladen term 'noodlanding' liever niet De Jong. 'Sinds kort is de luchtver- basis van soja- ofmaïsolie verhogen JOS SLATS technische problemen in aantocht was. toestel per maand na de start om tech- was er nu wel iets ernstigsaan de hand? in de mond. Hij spreekt bij voorkeur keersleiding zelfs verplicht om alle het cholesterolgehalte in het bloed. over AMSTERDAM— Na de crash van de Evenmin wordt er iets gemeld de nische redenen teruggekeerd naar de En wat precies? Rietveld: 'Dat houden over 'voorzorgslandingen', wat een meldingen door te geven aan het Bu- Er zitten transvetzuren in, die net Boeing problemen. relativering bedreigend 747 van de Israëlische lucht- precieze aard van die luchthaven.' Ter wil Riet- wij niet bij, dat is een zaak van de stuk minder klinkt. 'Het reau Vooronderzoek Ongevallen van zo werken als verzadigde vetten. vaartmaatschappij El Al in de Bijlmer- De NV Luchthaven Schiphol heeft veld hierbij graag aantekenen dat een Rijksluchtvaartdienst.' komt inderdaad wel eens voor dat een de RLD in Hoofddorp. Ga daar maar Dat blijkt uitAmerikaanse en Ne- meer dringt de vraag zich op of er sinds 1987 een specialeregeling waarin handjevol terugkerende toestellen na- Tot nu toe heeft de woordvoerder toestel de daling inzet met een storing eens informeren', adviseert De Jong. derlandse experimenten. Pagina 3 vaker vliegtuigen boven Amsterdam verschillende gradatiesvan alarmeren- tuurlijk in het niet valt bij het totale het alleen gehad over vliegtuigen die na aan de motor of problemen met de Maar ook dat spoor loopt uiteinde- en omgevingrondcirkelen met een ka- de situatiesworden onderscheiden, op- aantal vliegbewegingen op Schiphol. de start moesten terugkeren. Maar hoe drukcabine', beaamt Knook. Maar hoe lijk dood. 'Ik weet niet wat we kwijt potte motor. Hoe vaak landt er op lopend van 'paraat' tot 'groot alarm. 'We hebben het hier over nul komma zit het danmet het binnenkomend ver- vaak dergelijke situaties zich voor- kunnen en wat we kwijt willen', zegt Nigeria verzweeg bloedbad Schiphol een toestel waarvan de gezag- Bij elk van deze alarmsituaties hoort nul één procent.' keer op Schiphol? Hoe frequent maken doen, dat zou hij niet durven zeggen. een medewerkster van het Bureau voerder bij de verkeersleiding melding een bepaald pakket maatregelen. Op vliegers uit die categorievoor de daling 'Ik werk hier nog niet lang genoeg om Vooronderzoek Ongevallen. 'Stelt u bij demonstratie tegen Shell heeft gemaakt van een technisch man- grond hiervan zou je mogen verwach- Bovendien, zegt de woordvoerder melding van problemen met het lan- de statistieken te kennen.' zich maar in verbinding met het minis- De regering van Nigeria heeft twee kement? Het antwoord op die vraag ten dat de luchthaven precies bijhoudt van de luchthaven, blrjkt er achteraf dingsgestel, haperende motoren, ophol terie van Verkeer en Waterstaat.' jaar lang de slachting van tachtig verzwegen. blijft voorlopig een goed bewaard ge- wanneer en waarom alarm is geslagen. vaak niets mis te zijn met zon vlieg- geslagen computers of andere zaken Kennelijk zijn er dus statistieken be- Een woordvoerder van het departe- demonstranten De dor- heim. Woordvoerder F. Rietveld slaakt een tuig. 'Als een piloot besluit terug te die op de grond een zekere mate van treffende het aantal landingen-met- ment, waaronder de RLD ressorteert, pelingen vroegen Shell meer com- diepe zucht als hem wordt gevraagd de keren, is dat meestal een puur preven- paraatheid vereisen? Ook daarvoor een-luchlje. Dat klopt, bevestigt secre- volstaat donderdag met een korte ver- pensatie voor hun land, dat voor In de jaarverslagenvan de NV Lucht- gegevens uit het afgelopen jaar op een tieve maatregel.' Dat klinkt geruststel- moeten wevolgens Rietveld bij deRLD taris H. de Jong van de Raad voor de klaring. 'Er zijn geen afzonderlijke ge- het concern wasonteigend. Shell haven Schiphol zullen nieuwsgierigen rjj tezetten. 'Dat wordt een gigantische lend (nog even afgezien van het milieu- 'Wij hebben die gegevens niet.' Luchtvaart, het eigenrechtscollege van gevens voorhanden over aantallen riep de politie te hulp. Pagina 4 tevergeefs zoeken naar gegevens over uitzoekerij', voorspelt htj. onvriendelijke bijverschijnsel dat elk De woordvoerder van de directie deRLD. 'Want reken maar dat dergelij- vliegtuigen die landen met technische het aantal keren dat de bedrijfsbrand- Een paar uur later belt hij terug. 'In terugkerend toestel loos alarm of luchtverkeersbeveiliging van de RLD ke gegevens nauwkeurigwordenbijge- problemen. Van dergelijke voorvallen KUNST & CULTUUR weer met groot materieel moest uit- de maanden januaritot en met septem- niet — wel eerst de kerosinetanks— laat op Schiphol, G. Knook, neemt de nogal houden door de verkeerstoren', aldus worden geen statistieken bijgehouden.' Hoop op berging alle vermisten ramp opgegeven
Van onze verslaggever AMSTERDAM De definitieve lijst van vermisten zal straks het officiële dodental —van de vliegtuigramp in de Bijlmermeer bepalen. Toen donderdagmiddag op de plek van deramp de laatste herkenbare stoffelijke resten waren geborgen, was het politie en brandweer al duidelijk geworden, dat van een onbekend aantal slachtoffers waar- schijnlijk in het geheel geen resten zullen worden aangetroffen. Dat die mogelijkheid reëel is, werd commissaris E. Nordholt kon gister- Amsterdam gisteren in bevestigd door avond nog niet schatten op welk aantal opstand! dakpan prof. A. Busuttil, diein het Schotse Loc- die zou uitkomen. 'In sommige gevallen Bakstenen in De heeft gaat verticaal! Driekwart eeuw ge- kerbie hetzelfde geconstateerd. bleek één vermiste wel door zes mensen Plan Zuid Berlage heeft te zijn leden werd van Ook de Amsterdamse brandweer als zodanig opgegeven.' Boven- goedgekeurd. Pagina 1 zich naar aanleiding van de ramp in de dien bleken twee van de vier slachtof- Bijlmermeer, waarbij tot gisteravond de brandende fers die men heeft kun- je wel dat ik gelijk had.' puinhoop min of meer als crematorium nen identificeren, niet op de vermisten- 'Zie Inter- met gentleman/producer verdiept in de of lijst voor te komen. view Bri- fungeerde, vraag res- an Eno, twintig jaarin defrontlinie ten van een menselijk lichaam daarin 'We zullen het', aldus Nordholt, van de popmuziek. Pagina 3 volledig kunnen verdwijnen. In het 'waarschijnlijk een tijd lang moeten verleden is dat bij diverse brandcata- doen met een officieel dodental, dat niet gegeven cijfer. Hoed af voor HelgaRuebsamens strofes het geval geweest, zo bleek. meer is dan een Het nieuwe Prof. Busuttil was hoofd van het iden- ware aantal slachtoffers zullen we pas verhalenbundel. Pagina 5 tificatieteam na het neerstorten van een kennen als misschien zelfs over Boeing 747 van de maanden de—laatste nog levende ver- Don Byron over klezmer, home- Amerikaanse maat- — boys de deklari- schappij Panam in Amster- miste zich heeft gemeld. En dan nóg en terugkeer van Lockerbie. net in de jazz.Pagina 6 dam heeft gisterenzijn hulp ingeroepen zullen we waarschijnlijk geen absolute slachtoffer-proL»lr >v , om bij het Dehulp- zekerheid hebben.' Little houdt de vinger de te de middag Joe aan zaam zijn. De Britse deskundige. acht- Donderdag in de loop van trekker inKattenbroek, de tumul- te het goed mogelijk dat bij de ramp in werd op de zevende verdieping van een Bijlmermeer tueuze nieuwbouwwijk in Amers- de een aantal stoffelijke van de zwaar beschadigde flats aan de foort-Noord. Pagina 7 overschotten niet alleen is verbrand rand van de kloof die door de El Al- maar ook verdampt. Hij achtte het ech- Boeing is geslagen, het vijftigste en laat- De bezoekersvan het concert dat het Concertgebouworkest donderdag gaf, nemen een minuut stiltein acht. Met het 'extra concert'— geen herdenkingscon- ter zeer onwaarschijnlijk dat dit met ste stoffelijk overschot gevonden. Het 28 PAGINA'S I cert, benadrukte het orkest — wilden de musici hun emoties uiten over de vliegramp in de Bijlmer. Zie ook pagina 7. Foto Marcel Moiie - de volkskrant tweehonderd slachtoffers kan zijn ge- bleek een lidvan de bemanning te zijn. beurd. ECONOMIE 2 Zie verder pagina 6, kolom 4 OPLAND nog 3 Tweehonderd is steeds het ver- MAAIKE HELDER 7 cijfers Centraal Planbureau schil tussen eerder geschatte aantal Kabinet tot maatregelen gemaand na nieuwe het PERSOONLIJK 8 slachtoffers en de vijftig stoffelijke res- Pagina 6: FORUM 9 ten die in het puin van de Bijlmerflats Geruchten over eerdere mankementen COMMENTAAR 9 Kruitberg en Groeneveen zijn gevon- aan vliegtuig houden aan GEACHTE REDACTIE 9 CDA eist miljard aan extra bezuinigingen den. Wak and sec, zei burgemeester KUNST 10 Van Thijn gisteren, toen hij werd aan- SPORT I 1 Van onze verslaggevers Vooral de aanhoudende sombere ste cijfers wijzen op een stijging van De direct betrokken ministers willen gesproken op zijn oorspronkelijke Pagina 7: BEURS 12 DEN HAAG Het CDA eist vooruitzichten voor de wereldeconomie tegen de 3 procent. nog enkele weken wachten tot de defi- schatting van 250 doden. Ministerie van WVC stelt extra geld ECONOMIE 13 van het kabinet dat— het de komen- spelen een negatieve rol. In de VS en CDA-fractievoorzitter Brinkman zal nitieve cijfers van het CPB beschikbaar Vijftig rechercheurs van de Amster- beschikbaar voor slachtoffers KOOKRUBRIEK/PUZZEL/STRIPS 14 om Groot-Brittannië laat de opleving op volgende week tijdens de algemene be- zijn. damse politie werken hard om vrijdag- MEDIA 15 de weken maatregelen verzint schouwingen maatrege- of meer betrouwbare stijging van het fi- zich wachten, terwijl in Duitsland de aandringen op Vorige week kwamen al berekenin- avond een min FAMILIEBERICHTEN 27 de dreigende groei steeds verder afneemt. Een extra len van het kabinet. In de fractie wordt gen van het CPB naar buiten die wezen vermistenlijst gereed te hebben. Hoofd- nancieringstekort en de lasten- onzekerheid is de ontwikkeling van de gezegd dat er voor de economie 'zwaar op slechtere vooruitzichten voor de Ne- druk te voorkomen. Het zou gaan dollarkoers. weer op komst is. Een mogelijkheid om derlandse economie. De oorzaak hier- om extra bezuinigingen van ten De tragere groei in Nederland heeft de stijging van het financieringstekort van was de forse waardedaling van het minste een miljard gulden. nadelige gevolgen voor het financie- in te dammen is volgens het CDA het Britse pond en de Italiaanse lire. Deze HET WEER ringstekort en de collectieve lasten- schrappen van extra uitgaven die het devaluaties tasten de Nederlandse con- De noodzaak van extra ombuigingen druk. Ook de werkgelegenheid ontwik- kabinet heeft voorgesteld. currentiepositie en daarmee de econo- talent Jükanvo TOT VRUDAGAVOND- blijkt volgens de grootste regeringspar- kelt zich slechter dan op Prinsjesdag mische groei aan. ► Koninklijk rOODENGINEERING Veel bewolking en mogelijk watregen tij uit nieuwe cijfers van het werd voorzien. Alleen voor de inflatie In hetkabinet is al gesproken over de PKOCESSEQUIPMENT /^j Wind draaiend van west naar noord er Centraal m^Mt", Planbureau. Hieruit valt op te maken en de koopkracht is het vooruitzicht nieuwe cijfers van het Planbureau. Dit Volgens deze cijfers zou de valuta- op tournee aan de kust toenemend tot krachtig ol volgend jaar voor volgend jaar gunstiger. kabi- heeft nog niet geleid tot concrete bezui- onrust een strop voor de schatkist bete- hard. Middagtemperatuur ongeveer 12 dat de economische groei Het Den Haag 8 Utrecht: zie pag IE! < lager zal uitkomen danruim drieweken net ging in september nog uit van een nigingsvoorstellen. De verwachting is kenen van 750 miljoen gulden. De nieu- 12-16 OKTOBER graden. geleden, bij de presentatie van de Mil- stijging van de koopkracht van 1,5 pro- ook niet dat het kabinet volgende week we gegevens van hetPlanbureau wijzen Dagelijks van 9.30-17.30 u. TIJDENS HET WEEKEINDE: joenennota, nog werd aangenomen. cent voor de modale inkomens. De laat- nieuwe maatregelen zal aankondigen. op een veel grotere tegenvaller. Rustig en droog weer met in de nacht en ochtend plaatselijk mist of vorst aar JAARBEURS de grond. Middagtemperatuur onge ADVERTENTIE ADVERTENTIE UTRECHT/HOLLAND veer 13 graden. Caribische dichter U Uitgebreid weeroverzicht op pagina 14 wint m CRISTOFORI Derek Walcott W^Jg^^JiMTAJSëimMMaaiMMJM Nobelprijs literatuur HF PIANO'S & VUUQ6LS WERELDPREMIÈRE PETER SCHAT RON DO AA AAAHLER cyclus Van onze kunstredactie PROGRAMMA: RADIO FILHARMONISCH ORKEST AMSTERDAM De 62-jarige Cari- ADVERTENTIES GJMHUn Q — SYMFONIE NR.S bische dichter Derek Walcott heeft de THIBAUDET, gewonnen. Het Comité Rouwplechtigheid Vliegramp Bijlmermeer, P. SCHAT SOUST: JEAN YVES PIANO Nobelprijs voor literatuur ETUDES OP. 39 VOOR EN ORKEST Secretaris Sture Allen van de Zweedse PIANO OPDRACHTWERK VARA/WERELDPREMIÉRE Academie voor Schone Kunsten in het college van m Stockholm maakte donderdag op slag og-858500 MUZIEK CENTRUM van één uur met het citeren van een Mm 'mmË^mm\\ Burgemeester en Wethouders van Amsterdam MW.!mU«Ei.I!M;IJ;«.iaMIMM ENSCHEDE dichtregel — 'Aan het slotvan dit von- nis zal het gaan regenen' de nieuwe en het Dagelijks Bestuur van het Stadsdeel Zuidoost Nobelprijswinnaar bekend.— Walcott is de eerste auteur uit het Caribische ge- nodigen u allen uit zondag oktober samen te rouwen jU«t jnt bied die in de rij van literaire groothe- I I Je\ol den is opgenomen. De Nobelprijs eert van in de Bijlmermeer. hem als een 'Caribische Homerus. om de slachtoffers de vliegramp De Zweedse Academie roemde zijn ! gevoelige stijl. hem', WEKEN melodieuze en 'In 4 HELE aldus de secretaris van de Academie, die De rouwplechtigheden vinden plaats Walcott koos uit 250 kandidaten, 'heeft de Westindische cultuur zijn grootste 's morgens van I 1.00 tot 13.00 uur ! 15 dichter gevonden. Hij heeft een intens VOOR F r geloof in dichtkunst en dichters en in Amsterdam Zuidoost en Noteer mij voor heeft dit tot een van zijn thema's ge- zon introductie-abonnement. maakt.' Volgens de Academie getuigt 's middags van 15.00 tot 17.00 uur I zijn werk grote helderheid. 'Er STANDPLAATS ' Naam: van een stroomt Afrikaans en Europees bloed in de RAI. Straat: door zijn aderen. Drie loyaliteiten zijn SRI LANKA I essentieel voor hem en zijn poëzie: zijn Berichten uit een | Postcode: Plaats: Caribische vaderland, deEngelse taal en verscheurd paradijs Programma en plaats worden via de zijn Afrikaanse oorsprong.' Het jury- vrijdagmiddag I Bank/Giro: rapport Samen op een eiland: citeerde een dichtregel ter il- 1 3 miljoen Singalezen lustratie: How choose/Between this media bekendgemaakt. I Telefoon: . (o.a. voor controle op de bezorging) 4 miljoen Tamils Africa and the English tongue I love? 1 miljoen Moslims per: De verraste, vereerde en ontroerde Aansluitend neem ik een abonnement en ik betaal zei zelf gerekend én Voor informatie u bellen met ■ laureaat te hebben op Fieneke Diamand kunt de Brits-Westindische auteur V.S. Nai- paul of de & | D kwartaal f lerse dichter Seamus Heaney. Harm Ede Botje (020)5523820 87,'- Het belangrijkste van deze prijs is in I Deze bon in een open envelop zonder post- ieder geval',zei Walcott, 'dat de Westin- Vanaf vandaag I zegel opsturen naar de Volkskrant, dische literatuur nu internationaal er- elke Vrijdag in Het Gebouw | Antwoordnr. 2277, 1000 PA AMSTERDAM kend is en dat is goed. Radio 1, 9.05 uur I U kunt ook bellen 020-668 13 00. 111 lil ll||l 111 111 VPRO/H/VOS produktie I Voor postabonnees geldteen kleine verhoging. 8 710371 002009 Zie verder pagina 10, kolom 6 __^————————^—^—^——.^———————^—— ECONOMIE «l«-\olL«Lra»t VAN VRIJDAG 9 OKTOBER 1992 Topman Nederkoorn veegt Den Haag de mantel uit wegens besluiteloosheid Kooijman weigert Fokker verwijt overheid gedraal in Dasa-deal zich 'als een hond' Van onze verslaggever geven naar de overheid om haast te over de toekomst van de F5O, vooral van met Aérospatiale en Alenia en wel- Hij laat in het midden ofhet Regioli- AMSTERDAM — Fokker doet maken. Want door het Haagse gedraai is omdat de ontwikkelingskosten van het licht ook met andere Europese fabri- ner-concept weer uit de kast wordt ge- 'de onderhandelingspositie van Neder- toestel uit het overheidsfonds NIVR kanten (zoals British Aerospace en haald bij de ontwikkeling van een nieu- tpnieuw een dringend beroep op teveel vliegtuigen. 'Het maakt om land BV' er niet beter op geworden. zijn gefinancierd en nog voor het groot- Saab). Er zijn momenteel Euro- we generatie te laten behandelen le overheid de knoop door te Nederkoorn doet de ste deel moeten worden terugbetaald. pese bouwers van kleine vliegtuigen niet uit hoe je hem noemt, als er maar voorgenomen Volgens over- takken over de heid aan 'ass-covering'. Ofwel: politiek 'Maar diezekerheid hebben ze vandaag (tot 130 stoelen) actief, die elkaar mid- Fokker op de staart staat.' Van onze verslaggever Kooijman ergert zich vooral aan de 'erkoop van de Nederlandse Den Haag durft geen besluit te nemen ook niet', roept Nederkoorn uit. Hij delseen harde prijzenslag dreigen dood AMSTERDAM — President-direc- wijze waarop hij is kaltgestellt. Rijpma, bestuursvoorzitter 'liegtuigfabriek aan Deutsche omdat het er zeker van wil zijn dat het noemt het vreemd dat de overheid die te concurreren. De oplossing ziet Ne- Volgens hem kunnen de Europese teur Roel Kooijman van het effecten- niet alleen van Ban- \erospace. 'We zijn uitgepraat; niets verkeerd doet. 'Die angst en zorg eis stelt aan 'een partij die een miljard derkoorn in samenwerking. Daarom partnersmisschien in 2000tot 'een har- kantoor SuezKooijman zalzich niet als que de Suez maar ook commissaris van ve dingen tien de F5O komen geheel uit ambtelij- op tafel legt. werd het akkoord met Dasa gesloten, monisatie van programma's' komen. een 'kwajongen laten wegsturen. In het effectenkantoor, en mede-commis- hebben de al maal voor Kooijman vorige kringen. Zowel Fokker als Volgens Nederkoorn staat de afge- voor het segment 65 tot 130 stoelen. 'Maar als we de F5O opgeven, dan moet een donderdag aangespannen kort ge- sarisJ.van Geen gaven ;ezegd', aldus bestuursvoorzitter ke en Dasa nog geen Nederkoorn. de vakbonden en de ondernemingsraad sproken bandbreedte voor de overna- De turboprop (propellervliegtuig) daar altijd een uitruil voor iets anders dingprobeerde hy voor fungerend pre- week in een gesprek van i-J. zijn het er al lang over eens: de F5O meprijs nog steeds overeind, ondanks F5O moest volgens hem wel buiten het tegenover staan', onderstreepte hij. sident mr J.van Dijk van derechtbank kwartier te kennen dat hij zo snel moge- Volgens hem is het 'uitermate on- moet zijn eigen broek ophouden en zich de koersval van het Fokker-aandeel op akkoord blijven, omdat Aérospatiale en 'Misschien houden ze ons een vette in Amsterdam een ontslagverzoek van lijk zou moeten opstappen. Ook werd vaarschijnlijk' dat Dasa aan de over- bewijzen in de markt.' de beurs. De margenoemt hij niet, maar Alenia in hun jointventure ATR al een worst voor om te participeren in Air- de moedermaatschappij Banque de hem de toegang tot het kantoor ont- ïeid de gewenste zekerheden geeftover Ondanks de aarzeling van Den Haag volgens ingewijden zou de beneden- concurrerend vliegtuig bouwen. 'Dan bus.' Dasa en Aérospatiale zijn groot- Suez Nederland van tafel te krijgen. zegd. Kooijman vertrok onmiddellijk, secretaresse nog wel een le toekomst van de Fokker 50. 'De F5O verwacht Nederkoorn 'binnen twee of grens bij de 45 gulden liggen. 'Voor hadden we de horde Brussel zeker niet aandeelhouders (ieder 38 procent) in 'Het verzoek is buitengewoon kwet- maar liet zijn beschadigend. aantal privé-dossiers verzamelen die s juistbuiten het principe-akkoord ge- drie weken' een eindakkoord te kun- datzelfde geld zouden ze nu inderdaad kunnen nemen.' Hij is van mening dat dit Europese samenwerkingsverband send en buitengewoon allen omdat we er geen oplossing voor nen sluiten. Hij onderstreept dat 'de de hele tent kunnen kopen', geeft Ne- de EG-commissie nu wel akkoord gaat, voor de bouw van grote vliegtuigen Zo zal niemand zelfs zijn hond durven aan zijn chauffeur werden meegegeven. lebben.' worsteling' geheel binnen de overheid derkoorn toe. Maar hij onderstreept dat omdat door de voorliggende alliantie (vanaf 130 stoelen). Nederkoorn liet te behandelen', stelde zijnraadsman mr Rijpma liet die dossiers op zijn beurt Officieel had Nederkoorn de Neder- plaatsvindt. 'Er vindt helemaal geen in- Dasa zich niet laat leiden door 'de waan geen concurrenten worden uitgescha- doorschemeren het te betreuren dat R. van der Vijver. weer uit de auto halen. andse pers gisteren naar het Fokker- tensief overleg meer plaats. Ja, er was van de dag. 'Het zijn industriële den- keld. 'De Regioliner was immers nog Fokker destijds heeft besloten om niet Woensdag lekte al uit dat Kooijman Afgelopen maandag keerde Kooijman recht- gewoon kantoor terug, waarbij ïoofdkantoor ontboden om bij tepraten deze week weer een briefje; maar het kers. De beurskoers is academisch.' maar een papieren vliegtuig —ook al mee te doen met het consortium, dat na de dupe is geworden van wat de weer op hij >ver de F5O. Maar het had er alle schijn vorige dateert al weer van weken te- Uitgebreid legde Nederkoorn nog heeft Dasa er 180 miljoen mark in gesto- een moeizame start inmiddels een se- bankpresident 'een vrij ordinaire zich onthield van 'beheersdaden'. vooral (en eens deachtergronden uitvan de allian- ken— dat nu in de prullenbak is ge- rieuze concurrent is van het machtige machtsstrijd' bij de Banque de Suez Maandagmiddag kwam de voltallige /an dat de Fokker-topman rug.' hij jpnieuw) een krachtig signaalwilde af- De overheid wil garanties hebben tie met Dasa, en in het verlengde daar- gooid.' Boeing. noemde. Op last van hogerhand zal raad van commissarissen van Suez voor de aandeelhoudersvergadering Kooijman bijeen. Nu werd gesproken van volgende week vrijdag moeten op- met directeur J.Gerritse die — zo ver- stappen. Het liefst had de bank dit ver- klaarde Salomonson — ook vond dat ZIE OOK PAGINA 13 trek in alle stilte en vrede willen rege- Kooijman ongeschikt was. len, maar daarbij verkeek de bank zich Salomonson stelde tijdens het kort gis- geding het vennootschaps- Doorn brengt Banque de Suez mee blijkbaar op Kooijman. Tijdens het dat volgens Philip Morris pikt achteloos kort geding gingen de recht een raad van commissarissen te nekslag toe van 5,6 miljoen teren gehouden Heineken 'rollebollendover de allentijde en met onmiddellijkeingang Van onze correspondent partijen tenminste Ons Nederlanders bent zuünig WILLEM BEUSEKAMP straat,' zo beaamden beide partijen. de directeur kan ontslaan als 'die de BONN — 'Wij zyn geïnteresseerd. Kooijman eiste een adempauze en des- eigenschappen mist om leiding te geven Damrak vriendelijk gestemd Want het is de enige internationale noods een goede vertrekregeling. Ban- aan het bedrijf. 'Op een bestuurder is brouwerij die overal goed is vertegen- que de Suez weigerde ondanks de druk het gewone arbeidsrecht niet van toe- Banenverlies bij Nijverdal-Ten Cate woordigd en ook nog winst maakt.' van de president daarover te praten. passing', constateerde de raadsman van Dit ene zinnetje, het antwoord op de Kooijman komt volgens de Banque de Banque de Suez. 'Wij hebben hem ge- terug te treden, Reorganisatie bij Athlon vraag of Philip Morris geen belang- Suez niet in aanmerking voor een gou- vraagd vrijwillig maar stelling heeft voor Heineken, is de den handdruk, omdat hij in de ogen van hij heeft die uitgestoken hand niet aan- Dollar 165,80 + 4,7ocnt plotselinge belangstel- de bank bij de effectendochter een puin- vaard.' oorzaak van de geen Pond 279,60 + I,3scnt lingvoor het bierfonds op de Amster- hoop heeft veroorzaakt. MrF. Salomon- Van der Vijver zag echter enke- Goud 350,50 + 0.35d1r son, raadsman van de bank en tevenslid le reden om zijn cliënt via deze 'stoom- Dow Jones 3176,03 + 23.78pnt damse effectenbeurs. ja- t.OOpnt Storr, financieel bestuurslid van de raad van commissarissen, stelde walsmethode over de schutting te Koersindex alg 193.50 + Hans raadsman Kooijman Daggeld 8,92 - o,o3pct van het Amerikaanse tabaks-, dran- datKooijman herhaaldelijk ongeautori- gen. De van con- Staatsleningen 7,71 - o.olpct ken- en voedingsmiddelenconcern seerde debetstandenvan cliënten accep- stateerde dat zijn cliënt als pion werd Philiu Morris, ontving het Duitse teerde. opgeofferd, zodat de bank zijneigen fou- weekblad Wirtschaftswoche, een vak- 'Terwijl dit voor een niet-kredietin- ten kon verdoezelen. Hierbij wees hij blad van de Düsseldorfse uitgever Von stelling als Suez Kooijman verboden is. onder meer op het feit dat de talrijke Dollarkoers te verster- Holtzbrinck die tevens Handetsblatt Het getuigt ervan hoegevaarlijk hij be- toezeggingen om de directie in zn pakket heeft. zig is geweest. Daarnaast deed hij ook ken niet werden waargemaakt. Hij somde een aantal redenen op stijgt met De twee oersaaie publicaties timme- via het effectenkantoor eigen affaires. weg. 'Weliswaar zonder direct schadelijke waarom Kooijman een ontslag nietkon ren sindskort driftig aan de Vori- ja- ge maand zette Handelsblatt de gevolgen, maar opnieuw een bewijs van accepteren. 'Kooijman heeft dertien com- zelf dit effectenkantoor ruim vier cent plete Londense City op stelten met al of een gevaarlijkementaliteit.'En tenslot- ren geleden ge- economie verkeerd uitspraken te functioneerde Kooijman niet als pre- sticht en naar de beurs gebracht. In Van onze redactie niet weergegeven ditkantoor AMSTERDAM De koers van de van Helmut Schlesinger. Gisteren ver- sident-directeur. 'Hij was vaak afwezig. maart 1990 is overgenomen Amerikaanse dollar—is donderdag op de spreidde het deze week 'redactioneel Daarnaast trad hij enerzijds autoritair door Banque de Suez en samengevoegd valutamarkt in Amsterdam gestegen geheel vernieuwde' Wirtschaftswoche op, terwijl hij anderzijds beslissingen uit met de effectenafdeling van de bank. bevestigt werd dat de Banque de met ruim vier cent naar 1,6570 gulden. zelfs een persbericht over een reporta- Een medewerker controleert legeflesjes in de Heineken-brouwerij. In een interview in een Duits blad de weg ging.Meestal wist hij niet wat er Afgesproken procent en Kooijman 11,7 HetBritse pond steeg met 2,5 cent naar ge die vandaag wordt gepubliceerd: Philip Morris de al jaren durende speculaties over de interesse van het concern voor de bierbrouwer. gaande was in het bedrijf, waardoor een Suez 88,3 kopen. Foto Bert Verhoeff groot gevaar ontstond voor ontsporin- procent van de aandelen van het nieu- 2,8020 gulden. In Italië is de belenings- Philip Morris zou Heineken krijgen. Kooijman be- rente verlaagd lezing het verhaal (vijf pagi- gen', aldus Salomonson. we kantoor zou door de centrale bank Na van taalde daar 7 miljoen guldenvoor. Ver- een half procent nu de rust op de na's) blijkt het allemaal reuze mee te steeg de koers van het aandeel Heine- 12,9 miljard dollar het zuivelconcern wij hebben niets gehoord van Philip Een speciale inspectiecommissie van met had dit jaar der werd vastgelegd datKooijman mini- Europese valutamarkten enigszins is vallen. Storr neemt zelfs geen enkele ken van 167,60 tot 171,70. Kraft. Morris. Er zijn geen gesprekken, laat de Franse moederbank teruggekeerd. keer het woord 'Heineken'in de mond. Voordat het bod op deze twee bedrij- Voor dekomende vijfjaar rekent het staan onderhandelingen. En meneer reeds een aantal van deze ontsporingen maal vijfjaar zou blijven. En tenslotte te Kooijman gebonden con- koersher- reporter hem het einde ven de deur uitgaat, zal Philip Morris concern op een cash-flow (winst plus Heineken is nietvan plan om zijn aan- ontdekt. Het betrof onder meer een werd aan een Handelaren schrijven het Pas als de aan currentiebeding, waarbij hij niet voor stel de afgelopen dagen toe aan de van het gesprek de vraag voorlegt of volgens het Duitse vakblad eerst nog afschrijvingen) van 20 miljard dollar. delen te verkopen,' aldus een woord- late betaling door een cliënt en een van de andere effectenhandelaar ofvermo- verwachting dat het renteverschil tus- Heineken niets is voor het krachtig een ander concern opslokken. De Wirtschaftswoche meent dat Heine- voerster. transactie zonder autorisatie van een geeft de Amerikanen bieden 1,5 miljard dollar ken voor 4 miljard dollar te koop is, Freddy Heineken is nog steeds de cliënt. Inmiddels zou een functionaris gensbeheerder zou mogen werken.' sen de Verenigde Staten en Duitsland expanderende concern, mana- volgenszijn kleiner wordt. Een verdere daling van ger het bovenvermelde antwoord. Wat voor Freia Marabou in Noorwegen, de 'voor Philip Morris ein Klacks', ofwel grootste macht bij Heineken. Hij bezit zijn geschorst, terwijl een ander reeds Kooijman heeft daardoor grootste chocolade- en snoepjesfabri- een schijntje. Vervolgens mag een ano- via zijn persoonlijke investeringsmaat- was ontslagen. raadsman extrarechten. Minimaal eiste de Amerikaanse rente lijkt minder op zich geen nieuws is: van Philip Mor- concurrentiebe- waarschijnlijk dan een verlaging van ris is al vele jaren bekend dat het be- kant van heel Scandinavië. nieme manager van Philip Morris ver- schappij L'Arche 50,005 procent van Kooijmans advocaat Van der Vijver Van der Vijver dat het Duitsland. langstelling heeft voor Heineken. Kennelijk zit Philip Morris (omzet klaren hoe het er in Marlboro Country de aandelen van Heineken Holding, stelde echter dat al deze gevallen van dingzou worden opgeheven en dat Ban- het rentetarief in jaar geleden Kooijman De koers van hetBritse pondsterling Voor eigen rekening neemt het blad 60 müjard dollar) goed in de slappe aan toe gaat: 'Wij tellen het geld niet, die op zijn beurt 50,005 procent van een dateren. 'En que de Suez de aandelen van Kooijman maandag volgende 'Als volgende be- was, want twee jaar geledenwerd voor wij wegen het.' Heineken nv bezit. Met een kwart van heeft van de bank décharge gekregen. weer zou terugkopen voor die 7 mil- is elf cent gestegen sinds een de notitie: ontsporingen joen. werd bereikt op drijven staan op het programma de 4,1 miljard dollar het Duits-Zwitserse Bij Heineken in Amsterdam maakt de aandelen houdt hij daarmee 'het Deze kunnen dan ook Daar bleek"de bank niets voor te historisch dieptepunt reden zijn kruisigen. stuk 2,6930 gulden. De koers van het pond koekjesbakkerij Bahlsen uit Hannover chocolade- en koffie-imperium Jacobs men zich geen zorgen over de opschud- concern in zijn greep. geen om hem te voelen. 'De aandelen zijn een min- zegt zelf steeds het Als Kooijman Verantwoordelijk der waard. Nog schijntje van die 7 daalde na uitspraken van de Britse mi- en de Nederlandse biermulti Heine- Suchard gekocht. In 1985 werd voor ding. Het gerucht over Philip Morris' Heineken nog was, geen nister Financiën Lamont. Hij her- ken.' In deze volgorde. 5,6 miljard dollar General Foods over- belangstelling circuleert al zo lang, dat tweede bierconcern ter wereld te zu'n, dan waren ook Rijpma (bestuursvoor- miljoen', riep Salomonson, waarmee hij van te wilde geven dat het niet haalde het bekende verhaal dat het Op de Amsterdamse effectenbeurs genomen. Drie jaar later volgde voor men eraan gewend is geraakt. 'Maar na Anheuser-Busch. zitter van de Banque de Suez, red.) en ook kennen pond niet in het Europees Monetair ook zijnFranse baas verantwoordelijk.' goed gaat met Suez Kooijman. Stelsel terugkeert, voordat het econo- misch beleid van Groot-Brittannië en Duitsland op dezelfde üjn zit. Hij kwam succes besprekingen over handelsakkoord harder nodig dan onderhandelingspartners uit niet met concrete maatregelen. Deze Bush heeft in EG houding heeft hij echter steeds aange- nomen en dat besef drong op de mark- ten door met als gevolg dat het pond opkrabbelde. Wisselende verwachtingen over mogelijk GATT-akkoord Ook de koers van de Italiaanse lire, pond sinds 16 september onze bouwsubsidies. Of al deze theoriën klop- telefonisch, blijken nog niet geleid te subsidies (granen) met rond de 15 pro- maandag al een volledig akkoord zullen schappelijke banden met Kohl. evenals het Van correspondent bereiken. Ik ben al tevreden als we op De EG-onderhandelaars worden niet buiten het EMS, liet donderdageen ver- BRUSSEL — Op een nog gehei- pen moet echter nog maar blijken. hebben tot wezenlijke verschuivingen cent en inkomenstoeslagen voor 90 pro- Na een betrekkelijk vlot begin liepen in de standpunten. President Bush be- cent van de Europese boeren. onderdelen enige vordering kunnen alleen door Frankrijk bestookt met der herstel zien. De slotkoers bedroeg me lokatie ergens in Brussel on- dringende duizend) de onderhandelingen over een nieuwe vindt zich niet in de positie dat hij op De Amerikanen kunnen zich vinden maken.' adviezen. De Nederlandse 1,2620 gulden (per tegen dernemen zondag de Europese De ontmoeting van de EG-commissa- staatssecretaris Van Rooy en de Duitse 1,2480 gulden woensdag. De koers is GATT-overeenkomst (General Agree- terreinen als 'diensten' en 'markttoe- in een compromis van GATT-secretaris- Gemeenschap en de Verenigde de exportsub- rissen Andriessen (Buitenlandse Han- minister van Handel, Mölleman, heb- nog steeds stuk lager dan de bodem- ment on Trade and Tariffs) in 1990 vast gang' toegevingen kan doen. En de EG generaal Dunkel, waarin een im- del) (Landbouw) met ben Andriessen en MacSharry gezegd koers van 1,3727 gulden die in het EMS Staten een nieuwe poging de op een Europees-Amerikaans menings- is op zijn beurt niet van plan te wijken sidies met 24 procent worden verlaagd en MacSharry passe in de onderhandelingen verschil over de landbouwsubsidies. De voor een zwakke president op verkie- en de importtarieven met 36 procent. In hun Amerikaanse tegenspelers, Hills 'risico's' te nemen, zodat de onderhan- gold. Madi- delingen, die in 1986 begonnen, einde- in het rente- over een nieuwe internationale Uruguay-ronde (de onderhandelingen zingstournee. het voorstel van Dunkel zijn inkomens- (presidentiële handelsgezante) en De beleningsrente Italië, gan (minister Landbouw) heeft in lijk afgerond kunnen worden. Daarmee leningen handelsovereenkomst (GATT) te begonnen in het Uruguayaanse bad- EG-commissaris Andriessen, die de toeslagen strijdig met de GATT-bepalin- van tarief voor van de handelsban- afgebroken ieder geval in Frankrijk de alarmbellen wordt bedoeld dat de onderhandelaars ken bij de centrale bank, staat na de De onderhandelings- plaatsje Punta del Este ) omvat natuur- Europese onderhandelingsdelegatie gen en moeten derhalve doorbreken. in werking gezet. Frankrijk is er niet hun mandaat zo ruim mogelijk moeten verlaging donderdag op 16procent. bijeen lijk veel meer dan alleen de landbouw. van teams komen in een sfeer gerust op dat de onderhandelaars, ge- uitleggen zodat er een akkoord tot Het disconto is nog steeds 15 procent. verwachtingen, Het is de bedoeling dat er op tal van van gespannen (industrie, steund door de meerderheid van de EG- stand komt. Een openlijk conflict met De beleningsrente en het disconto wer- argwaan andere terreinen textiel, EG-onderhandelaar Andriessen wederzijdse en specula- diensten, tropische produkten) afspra- landen via 'achterommetjes' toch een Frankrijk nemen deze ministers voor den op 4 september met 1,75 procent ties. sluiten de Amerikanen. lief. verhoogd in een poging dekoers van de ken gemaakt worden, waardoor mark- al tevreden met akkoord met de de geld- aandelen- ten open gaan en handelsbelemmerin- De nieuwe Franse ministervan Land- Ook de Britse regering wil dat het lire binnen de grenzen van het EMS te Na chaos op en langverwachte houden. markten en de voortdurend sombere genworden weggenomen. Landbouw is vorderingen op onderdelen bouw, Soisson, is donderdag spoorslags komend weekend de naar Brussel gereisd om de EG-onder- doorbraak tot standkomt, zodat er ein- De zwakste valuta's binnen het EMS berichten over de Europese en Ameri- echter een politiek hoogst gevoelige zouden de geesten in sector. handelaars via commissie-voorzitter delijkweer goed economisch nieuws ge- wisten zich donderdagredelijk te hand- kaanse economiën belegerde twee grootste handelsblokken einde- Een recente briefvan president Bush leidt, wees er gisteren op dat concessies worden. Een belangrijk struikelblok Delors te waarschuwen voor een 'uit- meldkan worden. De Britten haven, maar bleven dicht bij hun bo- de Europese voorzitter de EG naar pond sloot op lijk rijp zijn voor het langverwachte aan de voorzitter van de Europese Com- van de Amerikaanse president in een vormt ook de import van graanvervan- verkoop van belangen van de snakken als van demkoers. Het lerse willen deze boeren. President Mitterrand heeft er een succes en naar enige afleiding van 2,9675 gulden tegen 2,9690 woensdag. geven en nemen. President Bush zou missie, Delors, heeft in Brussel nog niet later stadium door een Democratische gers door de EG. De Fransen ter tot verwachtingen meerderheid in het Congres ongedaan import beperken, terwijl de Amerika- al bij kanselier Kohl op aangedrongen 'Maastricht. Als het aan premier Major De koers van de Spaanse peseta daalde met een wereldomvattend akkoord geleid overdreven onderhandelaars handel willen laten de bereidheid tot gemaakt kunnen worden. 'Die weten- nen een onbelemmerde toegang eisen weerstand te bieden aan de Amerikaan- ligt, bereiken de zon- licht van 1,5775 gulden naar 1,5760 vrijmaking van de over Amerikaanse maandag een politiek akkoord honderd). ook economisch terrein concessies, die eerder onbespreekbaar schap bemoeilijkt de gesprekken', er- voor hun graanvervangers. se pressie om te snijden in het stelsel dag of (per zien dat hij op Verenig- exportsubsidies vervolgens op speciale Europese tot leidersschap, dat waren. De heeft een zeer algemeen kent Andriessen. De EG wil bovendien dat de van en inkomenstoesla- dat de in staat is een soort brief Birmingham door de regerings- de Amerikanen aan banen helpt. karakter. Concrete toezeggingen of een Voor de Europese Gemeenschap zijn de Staten de dienstensector (in het bij- gen. top in daarop deAmerikaanse eisen op het gebiedvan zonder telecommunicatie, lucht- en zee- De Franse diplomatieke en politieke leiders goedgekeurd kan worden. Aan De zittende president zou een han- uitzicht ontbreken. lippendiensten optimistische KORTOM delspolitiek succes uitermate goed kun- Er wordt in Brussel dan ookrekening de landbouw nog steeds 'onaanvaard- transport) liberaliseert. Voor de EG is activiteiten zijn ingegeven door de we- en in- gebruiken zijn gehouden dat om een Ameri- baar. Volgens Andriessen zullen de dat een cruciale zaak. In Brussel wordt tenschap dat Frankrijk formeel over- schattingen heeft het bij de voortsle- nen om achterstand in mee het pende GATT-onderhandelingen nooit de verkiezingsrace te verkleinen.De EG kaanse truc gaat om het mislukkenvan Amerikanen de hervorming van het betwijfeld of de VS daadwerkelijk be- stemd kan worden als de twaalf EG- VRIJWILLIGE brandweerlieden mo- onderhandelingsresul- ontbroken, resultaten des te meer. uitrukken, oefe- op zijn beurt zou na het Franse referen- de wereldhandelsbesprekingen in de Europese landbouwbeleid moeten aan- reid is op dit terrein concessies te doen. regeringen het aan gen hun kosten voor ver- moeten beoordelen. re- dum ruimte hebben om toegevin- schoenen van de EG te schuiven. De vaarden als een Europees eindbod. Dat EG-commissaris Andriessen: 'Ik taat Mitterrand nen en cursussen niet meer aftrekken meer zondag of kent daarom zijn politieke en vriend- OSCAR GARSCHAGEN van hun belastbaar inkomen. Hun be- gen te doen op het terrein van de land- recente contacten, zowel schriftelijk als wil zeggen een verlaging van de export- wacht dan ook niet dat we op lastingvrije onkostenvergoeding wordt verhoogd naar driehonderd gulden per jaar en vijf gulden per activiteit. ADVERTENTIE ♦ HAGEMEYER verkoopt de Belgische Fiscus wil strenger optreden tegen fraudeurs witgoed-distributeur Artsel aan White 'binnen afzienbare tijd' aanklacht te kunnen omzeilen helpt Bear in Barendrecht. De onderneming Van onze verslaggever ditzelfcorrigeert. Zon goedzakbeloont ambtenaren de nog met het volledig hem zal achtervolgen, heeft correctie niet meer, zonodig stuurt de inspecteur heeft een omzet van 10 miljoen gulden. DEN HAAG Stel: iemand knoeit inspecteur nu Waarom zou u met met zijn belastingbiljet.— Het schijnt te schrappen van de boete. Maar vanaf be- van de aangifte geen zin meer. Zelfs een vertaalde aanklacht op. Hagemeyer in Naarden gaat zich con- belastingdienst volgend jaar is het afgelopen met helderziendheid zal de fraudeur niet Om notoire fraudeurs flink te kun- centreren op consumentenelektronica gebeuren. En stel dat de gin hem betrapt. Ook dat komt voor. Dat deze ruimhartigheid. De boete is wel helpen om de inspecteur te ontlopen. nen straffen moet de fiscus wel op zijn en elektrotechnische produkten. vogelvrij vive zijn. Om later extra streng te ♦ nevenfuncties wachten? kost hem geld en vanaf begin volgend wat lager, maar er blijft een straf van Helemaal verklaard zijn qui in de nieuwe boete-regeling kunnen straffen, moet de inspecteur, HET ZWITSERSE parlement heeft in- jaar nog veel meer. De belastingdienst 5 procent staan. fraudeurs geneigd tot alle ook weer niet. Sterker nog, belastingbe- telkens als hij een boete oplegt, erbij gestemd met een de ben- gaat strenger optreden. De belastingbetaler is verhoging van betrokken manager hoeft zich vanaf vandaag niet meer bij de talers krijgen straks dekking van het zeggen dat een volgendekeer de schade zine-accijns met 20 centime (ruim 25 De nieuwebeleidslijnwerd in de Mil- kwaad, zo zal de opvatting fiscus gereserveerd op te stellen als het om aanvullende neven- menselijk, Europese verdrag de rechten van nog veel groter zal zijn. cent) liter het begrotingstekort joenennota al aangekondigd. Hoeveel zijn. Vergissen is misschien voor per om ADe in Mitsubishi Sigma belas- Ook dodefraudeurs ontspringen in de beperken. De benzineprijzen in Zwit- "ÜSSb* functies gaat. Hij vindt ze terug de strenger de fiscus wordt, was nog niet behalve bij het invullen van het de mens, een schuilplaats die in het te alle woordvoerder systeem nog niet bestond. nieuwe regeling de dans. De hele boete serland zullen ondanks de verhoging met een 3 liter V6motor en 24 kleppen. Met mogelijk te helemaal duidelijk. Tot begin deze tingbiljet. Of zoals een oude zegt: toch Voor (potentiële) fraudeurs heeft dit wordt, na overlijden, kwijtgescholden. blijven behoren tot de laagste in Euro- bedenken functies, zoals airconditioning, lederen fauteuils. ABS. week. Toen vaardigde het ministerie van het ministerie 'Je hebt cruise control en traction control standaard. De Mitsubishi Sigma, van Financiën het nieuwe voorschrift eerst iets verzwegen en dat moetbeboet twee grote voordelen. Het is straks aan In de oude regeling konden de nabe- staanden nog worden opgezadeld met ♦ de limousine die alle extra's standaard heeft. Vanaf f. 88.600,-. administratieve boeten 1993 uit. worden.' de inspecteur om te bewijzen dat ie- moeilijk belastingen heeft getild. Ge- de fiscale straffen. DUITSE deviezenreserve is in de Mitsubishi. De Gestaalde Perfektie. Een aantal grote veranderingen had Natuurlijk is het altijd te mand de DE bewijzen dat echt sprake is van een rechtelijke uitspraken hebben Finan- Hoeveel het nieuwe beleid Financiën laatste week van september met nog Financiën al aangekondigd: hardnekki- er betrapt vergissing. lang soebatten te voor- ciën tot deze ommezwaai gedwongen. gaat opleveren, is nog niet bekend. 9,6 miljard mark toegenomen tot ge fraudeurs die meermalenzijn Om eens al in te de oude regelingen hoefde de Strenger optreden tegen belastingfrau- 179 miljard mark door de steunaanko- zullen strenger worden bestraft, om- komen probeert de fiscus zich Volgens uitvluchten. Nu inspecteur slechts de feiten aan te dra- de moet volgend jaarhonderden miljoe- pen Europese valuta's. Half vangrijke fraudes kunnen makkelijker dekken tegen allerlei van zwakke iemand die snel zijn gen en moest de belastingbetaler maar nen extra binnenbrengen. De opbrengst augustus, vóór het uitbreken van de worden beboet en ook goedwillende en straks geldt dat niet kan aannemelijk zien te maken dat hij on- van het nieuwe boetebeleid is hierin crisis in het Europese Monetaire Stelsel, 'fraudeurs' zullen de harde hand van aangifte verbetert een boete Financiën gaan voelen. ontlopen als hij 'weet ofredelijkerwijze schuldig was. nog niet meegeteld. Maar volgens Fi- beliep de deviezenreserve van de Bun- nog de vraag of er Dit laatste is een van de meest krasse moet vermoeden' dat de inspecteur hem Het mooie van de nieuwe regeling nanciën is het maar desbank 98 miljard mark. verder dat hij uitge- wel extra geld binnenkomt: de dreiging ♦ wijzigingen die op stapel staan. Nuheeft in het vizier heeft. voor de fraudeur is regeling gaat nog breid moet worden ingelicht over de van hogere straffen kan de deugdzaam- ECONOSTO in Rotterdam (technische de belastinginspecteur nog clementie Maar de nieuwe verder. Niet alleen als defraudeur weet oplichting die hij, volgens de inspec- heid van de belastingbetaler bevorde- groothandel in meet- en regelappara- voor de feilbare maar goedwillende be- Importeur: Nibbrig & V., Sassenheim, telefoon heeft gepleegd. Het excuus het ren waardoor de fiscus juistminder aan tuur) heeft de Spaanse groothandel Hart Greevc 8. 02522-66111. lastingbetaler die merkt dat hij op zijn ofvermoedt dat de belastingdienst hem teur, Dealeradressen staan vermeld in de Gouden Gids. onmachtig te zijn om zo de boetes ophaalt. Fluidos y su Técnica overgenomen. aangiftebiljet een postje vergeten is en op het spoor is, ook als hij denkt dat de Nederlands de \olL«Lf«in« VAN VRIJDAG 9 OKTOBER 1992 BINNENLAND 3 Zwaar omstreden milieu-overeenkomst van de baan Politie zoekt naar vertegenwoordigers Delfland schrapt convenant brodenproject Cargo Van onze verslaggever AMSTERDAM — Tegen de stichting Cargo wordt proces-verbaal opge- met maakt. De rijkspolitie te water in Den over Helder zoekt uit hoe het zit de tuinders lozingen met broden die het afgelopen weekeinde Van onze verslaggever De Tilburgsemilieujuristprof P. Gilhuis zijn aangespoeld op de stranden van AMSTERDAM Het meest omstreden convenant van Nederland betitelde de afspraak als 'een brug te Noord- en Zuid-Holland en maken een is van de baan. Het— Hoogheemraadschap Delfland in Delft heeft ver', omdat de in de WVO opgenomen verbaal op als ze vertegenwoordigers verplichting werd omzeild per van de stichting gevonden. donderdag de overeenkomst met het Landbouwschap opgezegd over om be- hebben de drijf een vergunning te geven. De mi- Rijkswaterstaat en de Kustwacht lozingen van 4500 glastuinbouwbedrijven in het Westland. De nisters Alders van Milieubeheer en hebben hun onderzoek gestaakt en het provincie Zuid-Holland zal het schap dwingen voor alle tuinbouwbe- Maij van Waterstaat lieten per brief we- dossier overgedragen aan de officier drijven afzonderlijke vergunningen af te geven. Daarmee is de basis ten dat de overeenkomst niet door de van justitie in Amsterdam die is belast van het convenant, de vrijwilligheid, weggevallen. beugel kon, omdat een convenant niet met de afhandeling van overtredingen een wet buitenspel kan zetten. op de Noordzee. Het hoogheemraadschap heeft dit Ook de milieubeweging protesteerde Het was de stichting Cargo nadrukke- donderdag meegedeeld. De Zuidhol- heftig. De provincie Zuid-Holland lijk verboden de broden in de Noordzee Ook vet margarine landse Milieufederatie reageerde jui- schorste artikel 2 van het convenant, te dumpen. Tot aan de Raad van State in chend op het nieuws: 'Twee jaar kei- waarinDelfland beloofde terughoudend toe werd het lozen van brood in zee niet kan gehalte aan hard knokken is beloond.' Het Land- te zijn met het uitschrijven van indivi- toegestaan vanwege de vervuiling die bouwschap toonde zich ontstemd: 'We duele vergunningen. Dat was volgens dat met zich mee zou brengen. Cargo cholesterol verhogen waren juist bezig het convenant aan te de provincie in strijd met de WVO. Delf- wildeeen hoogspanningsmast met twin- passen. Dan doet het verdriet dat een land ging tegen die schorsing in beroep tigduizend broden bij Texel in zee laten Van onze verslaggever van de partijen de zaak opbreekt', zegt bij de Raad van State. zakken als geschenk van het Neder- AMSTERDAM Transvetzuren, voorzitter J. Mares. Deze instantie heeft de afgelopen ja- landse volk aan de zee. die voorkomen in margarines— en bak- Het convenant dateert van eind 1990. ren met ettelijke uitspraken de basis Als de broden echt in zee zijn gewor- vetten op basis van soja- of maïsolie, Het waterschap Delfland sloot toen een gelegd voor het besluit van Delfland de pen, dan zou dit betekenen dat het pro- dragen net als verzadigde vetten bij aan akkoord met het Landbouwschap, dat overeenkomst op te zeggen. In een aan- ject niet is geslaagd. De broden waren *en hoger cholesterolgehalte in het in feite één lozingsvergunningwas voor tal gevallen besliste de Raad van State een geschenk aan de zee en zouden moe- Woed. Dat blijkt uit een experiment dat de 4500 bedrijven in dit gebied, waar 40 dat een convenant niet kan voorkomen ten dienen als voedsel voor de vissen. De is uitgevoerd door het onderzoekscen- procent van de Nederlandse glastuin- dat de milieuwetgeving volledig moet broden waren echter zo hard gebakken trum voor humane voeding van het bouw is gevestigd. worden nageleefd. dat ze niet in het water oplosten en Amerikaanse ministerie van Land- Afgesproken werd dat de bedrijven De eerste keer gebeurde dat met een weer naar het strand dreven. bouw. vrijwillig de vervuiling zouden vermin- convenant tussen de voorgangster van Uit voormalig Joegoslavië geen nieuws In een donderdag uitgegeven verkla- Het onderzoek bevestigt een experi- deren. De lozing van bestrijdingsmidde- Maij, Smit, en een kunstmestfabriek. De ring van Cargo, de eerste sinds de ge- ment dat enkele jaren geleden in Ne- len moest in 1995 met 80 procent en die afspraken daarin gingen minder ver heimzinnige verdwijning van de mast derland is gedaan door de onderzoekers van meststoffen (fosfaat en stikstof) met dan de WVO voorschrijft. De Zuidhol- bijna een maand geleden, verklaart de dr R. Mensink en dr M. Katan van de 40 procent zijn verminderd. Met het landse Milieufederatie stapte daarop stichting dat de broden van hen zijn. Op vakgroep Humane voeding van de convenant probeerde Delfland te voor- naar deRaad van State en won. een foto staat de bijbelspreuk uit Predi- Landbouwuniversiteit Wageningen. komen dat het 4500 vergunningen Verzekeraars en artsen beginnen ker: 'Werp uw brood uit op het water, i Het Nederlandse onderzoek werd in moest maken op grond van de Wet Ver- De directe aanleidingvoor het besluit want Gij zult het vinden na vele dagen.' 1990 gepubliceerd in het Amerikaanse ontreiniging Oppervlaktewater (WVO), van Delfland was derecente beantwoor- De doelstelling is verwezenlijkt, aldus medische tijdschrift New England die sinds 1970 van kracht is. dingvan vragen door Gedeputeerde Sta- de verklaring. Journal of Medicine. ten van Zuid-Holland. Daaruit blijkt, proef met doelmatiger handelen De resultaten van het onderzoek van aldus Delfland, dat de provincie geen het Amerikaanse ministerie van Land- Dijkgraaf vertrouwen heeft in het beleid van het Van onze verslaggeefster werken. Overschrijden ze dat, dan moe- sprak KNMG-voorzitter M. van Leeu- Rheden stelt afsluiten bouw zijn nog niet gepubliceerd. Daar- De dijkgraaf van Delfland, mr A. van hoogheemraadschap om de vervuiling DEN BOSCH De ziektekostenver- ten ze erop toeleggen, maken ze het niet wen 'Den Haag' dan ook in diegeest toe. uit door kan de Food andDrug Administra- den Berge, heeft altijd gezegd dat het van het oppervlaktewater met het con- zekeraars VGZ en— VVAA en de artsen- op, dan hebben ze een meevaller. 'Als je het volume (de vraag naar hulp, Posbank wegens tion (FDA) er bij de invoering van het opstellen van 4500 vergunningen een venant terug te dringen. organisaties KNMG, LHV (huisartsen), Als artsen niet langer alle mogelijke red.) wiltbeperken, moet jejuist niet de omvangrijk protest nieuwe voedingswaarde-etiket in no- bijna onbegaanbare weg is. Het is een Delfland zal zijn beroep bij de Raad LSV (specialisten) en LAD (artsen in laboratoriumonderzoeken laten uitvoe- inkomens onder druk zetten, want dat vember van dit jaar nog geen rekening gigantisch karwei, de controle is nage- van State tegen de schorsing van het dienstverband) willen door middel van ren, maar gericht slechts enkele onder- werkt averechts.' Hij maakte duidelijk Van onze verslaggever mee houden. noeg onmogelijk en als een bedrijf niet convenant intrekken. Hoe moeilijk het experimenten nagaan hoe artsen kun- zoeken aankruisen op de grote lijst, kan dat de artsen liever zelf het heft in AMSTERDAM — De gemeente Rhe- Op het nieuwe etiket moet voortaan wil meewerken, kan het de vergunning probleem is, blijkt volgens het schap uit nen worden aangespoord tot doelmati- het vrijkomende geld wellicht worden handen willen nemen dan afwachten den, aan de Oostelijke Veluwezoom, Worden vermeld hoeveel vet een voe- juridisch aanvechten. Soms duurt het het feit dat hetrijk al jaren aankondigt ger handelen. Ze hebben daartoe geza- besteed aan een eigen kamer voor ver- wat er terechtkomt van het plan-Si- kan de wegen door het natuurgebied de dingsprodukt in totaal bevat en hoeveel wel negen jaarvoordat één vergunning een algemene maatregel van bestuur te menlijk de Stichting Zorgformule op- pleeghuisbewoners. mons. Dat houdt in dat verzekeraars en Posbank minder snel voor het gemoto- Verzadigd vet er in zit. Fabrikanten die rond is, aldus Van den Berge begin dit maken, waarin wordt geregeldaan wel- gericht. De experimenten moeten me- De filosofie waar artsen en verzeke- artsen samen moeten uitvechten welke riseerd verkeer afsluiten dan haar be- dat willen, kunnen ook de gehaltes aan jaar. ke voorwaarden eeri WVO-vergunning dio volgend jaar beginnen. raars elkaar op hebben gevonden, is dat hulpvoor welk tarief bekostigd zal wor- doeling was. Tegen het voorstel hiertoe ,enkelvoudig en meervoudig onverza- De aantrekkelijkheid voor het Land- moet voldoen. De Stichting Zorgformule presen- doelmatigheiden kwaliteit ertoe zullen den. 'Wij moeten zelf sturen om niet van B en W zijn zoveel protesten gere- digde vetzuren aangeven. bouwschap lag vooral in het vrijwillig Maar die is er nog steeds niet. 'Ze teerde zich donderdag in Den Bosch leiden dat de vraag naar meer onder- gestuurd te worden.' zen dat het college meer tijd nodig Voor de transvetzuren is echter geen karakter. Pas als tuinders de afspraken komen er niet uit', aldus de woordvoer- tijdens het jaarlijks congres van de zoek en verrichtingen wordt afgeremd. Voor de verzekeraars gelden soortge- heeft om ze af te handelen. iRegeling getroffen. De FDA beraadt zich aan hun laars lappen, zouden ze een ster van Delfland. Het hoogheemraad- KNMG. De bedoeling van artsen en ver- En als de vraag naar gezondheidszorg lijke overwegingen. VGZ en VVAA Het gemeentebestuur blijft bij zijn ; momenteel of er een aparte declaratie individuelevergunningkrijgen, zo luid- schap moet de zaak voor 1 januari 1995 zekeraars is om overconsumptie in de wordt beheerst zal op den duur kosten- (waarbij dertigduizend artsen zijn ver- voornemen de wegen rond de Posbank voor transvetzuren nodigis, ofdat ze tot de de afspraak. Ook de termijnstelling hebben geklaard. gezondheidszorg tegen te gaan en het beheersing het gevolgzijn, verwachten zekerd) vrezen dat het plan-Simons er- autovrij te maken. Maar nog nooit heeft de verzadigde vetten gerekend zullen voor het verminderen van de lozingen De Zuidhollandse Milieufederatie geld dat zo wordt bespaard te besteden ze. De partijen in de Stichting Zorgfor- toe zal leiden dat uitsluitend op prijs het zoveel protesten tegen een plan ge- gaan worden. Een derde mogelijkheidis was voor de tuinders aantrekkelijk. De verklaarde donderdagdat vrijwilligheid aan het wegwerken van tekorten. mule denken dat hun methode, waarbij wordt geconcurreerd, waarbij de kwali- kregen. Er zijn honderden brieven van het vet in de voeding te verdelen in glastuinbouw in Nederland loost jaar- voor de tuinders niet tot resultaten Voorzitter H. van Osch van VGZ de artsen worden aangesproken op de teit in het gedrang komt. Van Osch verontruste burgers gekomen, 150 twee categorieën, cholesterolverhogen- lijks 300 duizend kilo bestrijdingsmid- leidt: 'Zelfs in het voor de glastuinbouw (1,5 miljoen verzekerden) noemde als kwaliteit van hun handelen, meer suc- (VGZ) erkende dat zijn maatschappij de voorbedrukte briefkaarten van voorna- de en cholesterolverlagende vetzuren. delen en 1,2 miljoen kilo fosfaat. financiële topjaar 1991 zijn investerin- voorbeeld: omartsen te stimuleren min- ces zal hebben dan het hameren op kos- prijsconcurrentie vóór wil zijn. VGZ melijk motorrijders, en er is een lijst Tegen het convenantrezen onmiddel- gen in milieuvoorzieningen geheel uit- der laboratoriumonderzoek te laten tenbeheersing door de overheid. verwacht dat verzekerden kwaliteit be- met twaalfduizend handtekeningen in- Migrainepatiënt lijk van diverse zijden grote bezwaren. gebleven.' doen, zouden ze meteen budget kunnen In zijn openingsrede tot het congres langrijker vinden dan een lage premie. geleverd. Die lijsten hebben gelegen in het restaurant op de Posbank, waarvan moet voor Imigran de uitbater een fel tegenstander is van een autovrije Veluwe. blijven bijbetalen Parketpolitie Arnhem weigert bewaking De bewoners van Rheden, De Steegh en Ellecom vrezen dat er in hun dorpen DEN HAAG (ANP) Migrainepa- veel meer autoverkeer zal komen als de tiénten zullen toch flink—moeten bijbe- plannen doorgaan. Veel protesten zijn talen voor de injectievorm van Imi- Rechters gelasten verder afkomstig van motorrijders, die, gran, een middel dat een hevige migrai- nog meer dan automobilisten, graagtoe- ne-aanval tegengaat. De Nederlandse ren door het heuvelachtige gebied. Vereniging van Migraine Patiënten heeft donderdag een kort geding hier- strafzittingen af Inspectie waarschuwt over tegen de staat verloren. De vereniging vond dat de dure Imi- Van onze verslaggever bij ontstentenis van parketpolitie wei- TNO-instituut na " 'Bran-injecties in een verkeerde groep NIJMEGEN De kantonrechters in gerde zitting te houden. Zijn voorbeeld zijn ingedeeld in het Geneesmiddelen- Nijmegen en—Wageningen houden is gevolgd door de twee andere kanton- afmaken proefdieren vergoedingssysteem (GVS), namelijkin voorlopig geen strafzittingen, omdat de rechters in Nijmegen en vandaag zal parketpolitie Van onze verslaggever ee n groep met minder effectieve maar in het arrondissement — naar het zich laat aanzien een Wa- Arnhem weigert daarvoor nog langer geningse kantonrechter de —strafzitting AMSTERDAM Een onderzoeksin- goedkopereanti-migrainemiddelen. Ge- stituut — indeling patiënten bewakers beschikbaar te stellen. De afgelasten. De rechters in de eveneens van TNO heeft de afgelopen volg van deze is dat week overtollige proefdieren "Jot zeventig gulden per injectie zelf parketpolitie kampt met personeelste- tot het arrondissement Arnhem beho- gedood. kort en budgettaire problemen. rende kantons TielenTerborg doenwel De Sectie Dierproeven van de Veteri- moeten bijbetalen. Volgens het GVS naire Hoofdinspectie krijgt alleen de ge- Leden van de parketpolitie worden strafzittingen. Zij zeggen 'niet zoveel heeft donderdag de patiënt immers bij TNO benadrukt dat niet middelde prijs uit die groep vergoed. bij voorrang ingezet bij het vervoer van moeite te hebben methet besluit van de er te impul- Overigens Imigran-injecties verdachten van de huizenvan bewaring parketpolitie. Ook op het Arnhemse sief mag worden gehandeld bij het af- waren de maken van overbodig geworden proef- tot nu toe in een speciale GVS-groep naar de gerechten, bij het innen van kantongerecht gaan de zittingen door. ondergebracht, waardoor ze wel volle- parkeerboetes en het aanhouden van Dat gerecht is gevestigd in het Arnhem- dieren. digwerden vergoed. Maar staatssecreta- veroordeelden die weigeren de opgeleg- se Paleisvan Justitie,waar altijd parket- Hoewel het doden van proefdieren ris Simons van Volksgezondheid liet de boete te betalen. politie aanwezig is. Mocht er in de zit- volgens de wet niet is verboden, hadden eerder dit jaarweten dat ze volgens hem De vraag naar transport van gedeti- tingszaal van de Arnhemse kantonrech- verontruste medewerkers van hetTNO- 'n de groep met ergotamine-preparaten neerden is hoog als gevolg van het toe- ter een incident zijn, dan is een druk op instituut de inspectie gewaarschuwd. thuishoren. Hij werd gesteund door een nemend aantal zware zaken dat door de knop genoeg om politie te laten op- Volgens de lezing van TNO zijn hon- advies van een speciale commissie die de rechtbank en hof in Arnhem behandeld draven. derd muizen afgemaakt die na een be- "Medicijnen in het GVS indeelt. moet worden en door een inhaalslag zuinigingsronde van het instituut, het De president van de rechtbank in Den waarmee de beide gerechten bezig zijn. Instituut voor ToegepasteRadiobiologie Haag wijst alle bezwaren van de patiën- In hoogtempo worden achterstandenin Verjaren en Immunologie, niet meer nodig wa- tenvereniging af. Hij vindt dat Simons de afwikkeling van strafzaken wegge- Kantonrechters behandelen per zit- ren. Er zijnproeven stopgezet waardoor lr» redelijkheid mag oordelen dat de drie werkt. ting tussen de honderdvijftig en twee- de dieren overbodig zijn geworden. geneesmiddelen gelijksoortig zijn en kakende werknemers van Isover in Etten-Leur (Brabant) voor het hoofdkantoor van het bedrijf. De actie werd In een brief aan de kantonrechters honderd strafzaken. Door het afgelas- dus in dezelfde GVS-groep thuishoren, londerdag gehouden om de directie ertoe te bewegen de huidige vut-regeling te handhaven. Foto Joep Lennarts heeft de parketpolitie op 23 september ten van de zittingen bestaat dekans dat "e patiënten hebben niet goed aange- meegedeeld de dienstenbinnen de kan- zaken verjaren. Een groot aantal over- ADVERTENTIE toond dat Imigran beter werkt. Een rap- tongerechten voorlopig op te schorten. tredingen verjaart na twee jaar. Het P°rt waaruit dat zou blijken, is niet Produktie Isover ligt Leden van de parketpolitie, parket- gros bestaat uit verkeersovertredingen; °verlegd en ging bovendien alleenover dag stil door staking wachters genoemd, hebben bij de ge- verder behandelt de kantonrechter Jmigran-tabletten, aldus de uitspraak. Bewoners bij gifgrond met rechten tot taak de orde te handhaven. overtredingen van bijzondere wetten MET GEDACHTEN Uver de kwestie loopt nog een bodem- tegen slechtere vut Het is gebruikelijk dat bij strafzittingen zoals deJachtwet, de Veewet en de Vis- procedure. een of meer parketwachters aanwezig serijwet en overtredingen van de Alge- IN HET nood-ingrepen beschermd Van onze verslaggever zijn om te kunnen ingrijpen zodra een mene Plaatselinge Verordening, zoals ETTEN-LEUR De produktie bij verdachte agressief wordt ofanderszins overtreding van tippelverboden. BUITENLAND. Plan voor techniek op school Van onze verslaggever teravond bij de bewoners is bezorgd. Isover in Etten-Leur,— fabrikant van de orde wordt verstoord. Volgende week dinsdag is er overleg Arnhem De GG en glaswol isolatiemateriaal, heeft donder- Arnhemse parketpolitie heeft tussen de kantonrechters de leiding DEN HAAG — Er een actieplan om ARNHEM De gemeente GD heeft elke buurtbewo- De en Weekend °P basisscholen meer aandacht te beste- zal op korte termijn— noodmaatregelen ner een lijst met 69 vragen over de dag de hele dag stilgelegen als gevolg 33,5 formatieplaatsen. Maar er staan van de parketpolitie. Verwacht wordt den aan bij woningen rondom het gezondheidstoestand toegestuurd. Vol- van een 24-uursstaking. De werkne- drie vacatures open en door detoegeno- dat de mogelijkheden worden bespro- v techniek. Minister Andriessen treffen 45 an Economische Zaken en staatssecre- zwaar vervuilde Neproma-terrein. Ook gende week zal bij een aantal bewoners merskwamen in actie uitprotest tegen men werkdruk moet volgens recente ken om in de leemte te voorzien door HOTEL VAL-MONTE taris Wallage van Onderwijs hopen dat komt er een gezondheidsonderzoek. een ademtest worden gedaan. In af- de weigering van de directie om de berekeningen de sterktemet zeven man leden van de reguliere politie, de Ko- bedrijven scholen in hun omgeving hei- Donderdag maakte de gemeente be- wachting van saneringvan devervuilde huidige vutregeling te handhaven. worden opgevoerd. ninklijke Marechaussee en de reserve- Nijmegen /Bergen Dal ij* 11 met het maken van lesmateriaal, kend dat in de lucht in de woningen de grond laat de gemeente binnenkort Commercieel directeur ir J. van Kantonrechter mr W. Zwijnenburg politie diensten te laten draaien op de 08895-41704 techniek moet geen apart vak worden, oplosmiddelen tri en per zijn gevon- ventilatoren plaatsen in de kruipruim- Brummen zei gisteren dat Isover die in Nijmegen was woensdag de eerste die kantongerechten. I maar worden ondergebracht bij be- den. De concentraties zijn zo hoog dat tes van de woningen en worden deze regeling niet meer kan betalen. Daarom taande vakken. De bewindslieden wil- ze gevolgen kunnen hebben voor de luchtdicht geïsoleerdvan de rest van de wil de directie de vut-leeftijd verhogen en met het plan de belangstelling voor gezondheid van de bewoners. Eerder woniningen. Ook raadt de gemeente de van 61 naar 61,5 jaar en de uitkering ADVERTENTIE "echniek bij de jeugd vergroten. waser per in het drinkwateraangetrof- bewoners aan kamers tijdens verblijf verlagen van 80 naar 75 procent van fen. permanent te ventileren. het laatst verdiende loon. Isover heeft Wethouder A. Coumans noemde gis- In één woning werden ook hoge con- 345 werknemers. teren de situatie ernstig en kondigde centraties van het kankerverwekkende een forse saneringsoperatie aan. Hij benzeen en tolueen gevonden. Volgens 'We hebben ook bij de vorige cao- KARST WOUDSTRA verwacht dat de huizen, waaronder eni- Coumans gaat het hier om een vervui- onderhandelingen al geconstateerd dat HET CONCERN ge tientallen monumentale panden, ling die niet afkomstig isvan het Nepro- de huidige vut-regeling te duur zou regisseert niet hoeven te worden gesloopt. Met het ma-terrein, 'maar vermoedelijk te ma- worden', zegt VanBrummen. 'Je hoort DE KUYPER opsporen en verwijderenvan de vervui- ken heeft met activiteiten in de wo- het overal, maar het geldt zeker voor HERFST lingsbron en het uitspoelen van het ning. Isover. Wij bestaan nu dertig jaar, en EN ECHTE grondwater zal kunnen worden vol- Neproma heeft in 1979 het terrein veel werknemers werken hier al een WINTER staan, verwacht Coumans. Woensdag is aan de Amsterdamseweg verlaten en is flink aantal jaren. H CLICHÉS al begonnen met het vervangen van de naar een industrieterrein verhuisd. Het 'Die mensen, enkele tientallen, zijn van LARS NOREN kunststof waterleidingen. bedrijf verhuurt poetsdoeken en werk- nu tussen vijftigen zestig jaar, dus die doorTHEAT7ER ANTIGONE BI Begin september schreef degemeente kleding voor de industrie. Bij het che- komen binnen afzienbare tijd allemaal «■mt aanmerking vut- debuurtbewoners nog een brief, waarin misch reinigen worden de oplosmidde- in voor de vut. De 'Catastrofaal familie-avondje "**' per regeling kost bedrijf tot stond dat het inademen van de lucht in len tri en gebruikt. In een persver- ons nu al 7 - voortreffelijk geënsceneerd' (NRC) de woningen 'geen risico voor de volks- klaring verweert het bedrijf zich tegen 7,5 procentvan de loonsom. Dat is ruim gezondheid het kritiek' twee keer zoveel als andere bedrijven of oplevert. Nader onderzoek wat 'onterechte noemt. OKTOBER ma 26 Hoogeveen The price love: ’49.100,- Infra Consult gemiddeld betalen. Dat kunnen we niet van adviesbureau TAUW za 10 Arnhem di27 Amstelveen deafgelopen weken brengt de gemeente meer opbrengen.' zo 11 Den Haag wo 28 Zoelermeer k.VIM echter tot de conclusie dat personen die ADVERTENTIE Tlel Rotterdam u ■■U "'"^■■1 'daar meer gevoelig zijn' bij tijd en De Industriebond FNV wil voor de dl 13 do 29 Probeert maar eens weerstand te bieden aan de Volvo 480. voor wo 14 vr Haarlem wijle last kunnen krijgen van irritaties nieuwe cao afspreken dat de huidige Spijkenisse 30 IS Vlaardingen za Wageningen De fameuze sportcoupé waarmee u blikken scoort. aan ogen, neus en keel, van hoofdpijn, GEORGES BATAILLE vut-regeling met vijf jaar wordt ver- do 31 de nodige jaloerse slaapstoornissen, misselijkheid en con- lengd. Daarvoor willen de leden van de vr 16 Winschoten NOVEMBER Ongeacht of u voor Turbo, dan wel de nieuwe 2.0 centratieverlies. De klachten zouden presentatie van 'De dode' bond 2 procent loon inleveren. Maar za 17 Drachten di 3 Leiden valt de i verdwijnen zodra de blootstelling is be- volgens directeur Van Brummen is dat zo 18 Groningen di 10 Eindhoven FRASCATI prefereert, 't Begint allemaal met een testrit. "VOIJVO ëindigd. Ook bij langere blootstelling zie verder pagina 4 niet toereikend. 'Die 2 procent hebben wo 21 Purmerend za 14 Emmen wij al ingecalculeerd, en dan komen we do 22 Enschede wo 18 Zaandam DI13TMZA17 0KT. aan de vervuilde lucht, zijn blijvende Wijzigingen voorbehouden 20.30 UUR gezondheidseffecten'onwaarschijnlijk', uit bij de regeling die wij hebben voor- za24 Umuiden vr 20 Heerlen Prijzen mcl. BTW., excl. f495- kosten rijklaar maken. aldus de gemeente in een brief die gis- gesteld.' OKTOBER 19$ 4 BUITENLAND «I.- VolUvL ■>."■!! VAN VRIJDAG 9 Burgers ontvluchten, massaal Abchazische Speciale afgezant hoofdstad Soechoemi TBILISI (Reuter, DPA) Hond* den, voornamelijk Georgische,— intf* Clinton stelt Bonn nersvan deAbchazische hoofdstad Sof choemi zijn donderdag de stad aan
handicap, gehandicapt hechtenis. Voorlopige hechtenis is de periode afhankel, van bewa- ö Dezewoordenkunnen )kvandecontext 'Wor- ring plus gevangenhouding(neming). Preventieve hech- wel spaarzaam en met overleg, den gebruikt, maar aange- tenis is inverzekeringstellingplusvoorlopige hechtenis De Hl effect kunnen M\ m\ m mMÊ Z en Ze cc stif?matiserend hebben. preventieve hechtenis kan 106 dagen duren, de voorlopige V aa\ *' eufemismen" ' hechtenis 102 dagen. W strafrecht Mk ■ I léÉ harddrugs -*- V P ■*■ aan elkaar ofniet heel (veel) V □ Versterkende termen als: - aan elkaar ofniet j,eer V d Het gebruik van de benamingen de heer of mevrouw is i W harmonie, harmonieën een verouderde vorm van journalistiek. Of iemand een betrekking V D Een Nederlands woord dat heeft op een mv- man dan wel een vrouw is, kan ook op een andere manier de W ziektechnisch aspect: de theorie van tonaliteit en de worden duidelijk gemaakt. Soms is meneer (mevrouw de W akkoorden, de samenklank.Bovendien wordt een blaasor- heer) weltoegestaan, bijvoorbeeld in MeneerLaan samenstelling citaten: W kest van bepaalde zo genoemd: met ver- rekent voor dat hijvan zijnAOW precieszeven guldenover- V schillendesoorten hout- en koperblazers, anders heet het houdt.' V fanfare (koperblazers en saxofoons) of brass band(koper- ... meneer V blazers). mevrouw V Bij een foto van tubablazers met majorettes: nooitfanfare V schrijven zodra ook fluiten te zien zijn, want die zijn wel helikopter w van metaal, maar het zijn houtblazers. Bert Haanstrafilm- +. c-k V de Fanfare, maar het blaasorkest was een harmonie. V ♦ trema hen, hun V o Hun Is meewerkendvoorwerp: ik geefhuneen boek. Hen V hartstikke iS lijdend voorwerp: flfc goot' /ten eruit. Wie twijfelt tussen V ►- Top-50 hun en hen, kan zijn toevlucht nemen tot ze. Na een voor- zetsel schrijven we altijd hen: voor hen die vielen, ik geef V hasj. hasjies aan hen een boek (maar: ik geefhun een boek). V D Niet met een hop het eind. hepatitis V Hawaii geelzucht V D Zonder trema. Hawaiaan, Hawaiaans. Hoofdstad: Ho- V nolulu. hersenvliesontsteking .*. nekkramp V hbo, HBO-Raad W -*■ hoofdletters HetFinancieele Dagblad V D Met drie beginkapitalenen dubbele. V hdtv bronnen § V O High definition television. Onderkast, net als cd. _». cursief g, -». hoofdletters a W hechtenis | V D Preventieve hechtenis is niet hetzelfde als voorlopige °
in mei meld staat op de overschrijving. Bij bankover- Het nieuwe studiejaar is begonnen: zit het precies met de alinea-indeling:- ünds de eerste druk 199: exemplaren van het Stijlboekverkocht, schrijving graag apart en duidelijk naam, adres en daarbij mag het Stijlboek van de Volkskrant nlt -*- Wanneer plaats je een komma? er ruim 42.500 je vermijden? Inmiddels is de zevende druk verschenen. woonplaats vermelden. ontbreken. Wie veel schrijft kan altijd deskundigS) «*- Welke clichés moet Het boek is ook te koop aan de balie in het Volks- hulp gebruiken. Niet alleen scholieren en studenten, Behalve het antwoord op deze vragen kun je in krantgebouw te Amsterdam en in de boekhandel, iedereen die met teksten te maken heeftkan er zijn het Stijlboek ook vinden wat de precieze betekenis HOE TE BESTELLEN? Stijlboek voordeel mee doen. is van veel voorkomende politieke, juridische, levens- Lezers van de Volkskrant kunnen het f over te In het Stijlboek staan de spellingregels die de beschouwelijke en andere begrippen. En richt- (omvang 204 pagina's) bestellen door 19,90 krant hanteert, veel gemaakte taal- en spelfouten en lijnen voor het componeren van een interview, maken op girorekening 46006 t.n.v. de Volkskrant Amsterdam, vermelding van de Volkskrant J.© TOJËs-sËs-VaMÉ de voetangels en klemmen van de interpunctie. het schrijven van een reportage of een bericht. onder HEJ MEEST |NFORMAT|EVE ochtendblad van NEDERLAND- gestuurd naar het adres dat — Hoe bereik je een 'bondige schrijfstijl' ? Samen met de Sdu geeft de Volkskrant dit hand- Stijlboek. Het boek wordt clo\olL»k,i»a»t "» VAN VRIJDAG 9 OKTOBER 1992 FORUM 9
4 S~*\ LICHÉS bevatten tot om sluimerende ethischekwesties f slagwoorden verdichte als euthanasie definitief en op vrij- levenservaring', filoso- zinnige wijze te regelen. feerde Thijs Wöltgens in 1984 in Behoort een sociaal-liberale coa- een beschouwing over de kansen litie ook tot de mogelijkheden? en grenzen van sociaal-liberale sa- Het is moeilijk te beoordelen in menwerking. Eénvan de hardnek- hoeverre de huidige roep om ver- Volkskrantde kigste clichés in de Nederlandse andering serieus is of slechts be- politiek wasen is, dat een regering doeld is als voorbereiding op de zonder het CDA onmogelijk is. oppositie voor de algemene be- I Een dergelijkkabinet is op zn best schouwingen. een wensdroom, een verlangen, Toch is er een aantal redenen maar meestal een verzuchting. om te menen dat een paarskabinet Het is al zo vaak gewild, maar nog geen illusie hoeft te zijn. De be- Drama Gorbatsjov-Jeltsin I nooit gelukt. De politieke geschie- langrijkste is dat de tegenstelling denis van Nederland leert nu een- tussen de PvdA en de VVD onder GORBATSJOV WEIGERT te dat Gorbatsjov op gang heeft ge- maal, dat de christen-democraten druk van de dagelijkse politieke getuigen in een proces voor het bracht. De tragische held in hei altijd regeren. praktijk groter lijkt dan ze in wer- is Het probleem clichés is dat Constitutionele Hof en de Russi- drama niet Jeltsin maar Gorba- van kelijkheid is. Beide partijen zijn als tsjov. En tragische ze het bediscussiëren niet waard gevolg sche president Jeltsin laat beslag helden verdie- .. van maatschappelijke en leggen op gebouwen nen mededogen. lijken. Toch is er recentelijk weer internationaal-politieke verande- van de we- een debatje op gang gekomen over ringen ideologisch de laatste jaren tenschappelijke stichting van de Daar komt bij dat het hele pro- de mogelijkheid van een paarse dichter bij elkaar komen te staan voormalige Sovjet-president. die ces voor het Constitutionele Hol .. coalitie (PvdA-D66-VVD). Zo pre- dan ooit te voren. Er is geen reden voortaan ruimte in het gebouw op zijn minst een wat vreemde diken de links-liberalen onder om te veronderstellen, dat de soci- kan huren. Gorbatsjov bekriti- zaak is. Het werd aanhangig ge- aanvoering van Van Mierlo, dat aal-democraten en liberalen bij- seert Jeltsin en de politie omsin- maakt door een groep communis- eindelijk afgelopen het nu moet voorbeeld geen compromissen gelt de gebouwen van de stichting. ten die de grondwettigheid aan- met vanzelfsprekendheid zijn de zouden kunnen sluiten op het ter- Toeval kan dit alles nauwelijks vecht van het decreet waarmee van de macht van het CDA. En de rein van het buitenlands beleid en oppositiefrustratie onder de leden defensiepolitiek, zijn. Veeleer beleeft Moskou een Jeltsin eind 1991 de Communisti- f de van oudsher nieuw bedrijf in het drama sche Partij van de Sovjet-Unie | van de VVD-fractie in de Tweede grote struikelblokken voor sa- Gor- l Kamer blijkt inmiddels zo hoog te menwerking. batsjov-Jeltsin. verbood en beslag legde op de be- ï zijn opgelopen, dat zelfs de rechts- Voorts zijn er ook kansen op zittingen van de partij. Daarna l liberalen een paarse coalitie niet overeenstemming op sociaal-eco- Dit drama bestaat uit politieke volgde een klacht van aanhangers f! meer bij voorbaat uitsluiten. nomisch gebied, in het bijzonder nederlagen die beiden elkaar heb- van Jeltsin. dievinden dat het Hol Sterker nog, als we Hoede- waar het gaat om het behoud van ben toegebracht, uit onbegrip ook uitzoeken of de com- [ Jan moet man in Elsevier van 3 oktober mo- de verzorgingsstaat. De positie van voor eikaars positie en uit gekwet- munistische partij de grondwet gen geloven, dan zien de parle- de PvdA op dit punt is tamelijk ste ijdelheid. Jeltsin heeft kenne- heeft geschonden. mentariërs van de VVD zichzelf helder. Maar ook binnen de VVD stiekem als de toekomstige rege- er de lijk nooit vergeten dat Gorbatsjov Dit laatste heeft het proces is meer liberaal-egalitaire in zijn strijd , ringspartners van de PvdA en stroming die de noodzakelijke re- hem in 1987 tegen de mede gemaakt tot een rechtszaak partij ,■ D66. De jongerenorganisaties van Kohnstamm (D66), Rottenberg (PvdA) en Linschoten (WD) tijdens een debat over een paarse coalitie. Foto Bert verhoeff constructie van de verzorgings- conservatieve communisten in over de wandaden van de en deze partijen waren overigens al staat niet ziet als methode om het het Centraal Comité heeft laten de misdaden van de Sovjet-staat. wat langer overtuigd van de wen- ervan? Een gedachtenwisseling In de Nederlandse politiek staat maar één ding vast: Natuurlijk, de PvdA en de VVD sociale stelsel drastisch af te bre- vallen. Gorbatsjov heeft nooit de Want door het machtsmonopolie selijkheid van een paars akkoord. over de eventuele baten van een het hebben wat dezezaken betreft ook ken, maar zoals Robert J. van vernederingen verwerkt die Jelt- van de communisten was in de I Cynisch genoeg zijn de sociaal- sociaal-liberaalregime zou immers CDA regeert altijd. Kees van Kersbergen meent boter op het hoofd. Maar het blijft der Veen in— deze krant betoog- sin hem aandeed na de mislukte Sovjet-Unie de partij de staat ge- L democraten op dit moment weinig op zijn minst handvatten kunnen echter paarse curieusdat men de christen-demo- de — als 'een rationaliseringsope- coup van augustus 1991. Jeltsin worden. Nu de Sovjet-Unie is ver- gecharmeerd dat een coalitie van D66, VVD en PvdA I van de jongste libe- bieden voor een categorische en craten, die toch in de eerste plaats ratie, waarbij de maximalisering verwijt Gorbatsjov minachting dwenen en het communistische rale avances. Partijvoorzitter Rot- inhoudelijke kritiek op de conse- kansrijker is dan ooit. Hij verwacht er een politiek verantwoordelijk moeten van de levensstandaard van de voor de wet, omdat hij niet wil regime terzijde is geschoven, tenbergheeft laten weten geen bc- quenties van een voortdurend worden gehouden de huidige minst draagkrachtigen als toets- therapeutische loutering van voorde Nederlandse voor getuigen. Gorbatsjov verwijt Jelt- doemt in Moskou, zoals in andere .' hoefte te hebben aan 'drie, vier machtsmonopolie van de christen- misère, steen geldt' de gelegenheid blijft bie- (Forum, 8 februari). hoofdsteden, jaar psychotherapie voor de Ne- democratie. Een dergelijk gedach- politiek. den het initiatief voor 'oplossin- Een compromis op basis van een sin in feite minachting te hebben Oosteuropese de ! derlandse politiek. Je hoort hem tenexperiment zou men kunnen gen' te claimen. dergelijk uitgangspunt tussen voor zijn historische verdienste als vraag op: hoe af te rekenen met denken: gegeven de organisatori- kenschetsen als een vorm van Een fundamentele koerswijzi- links-liberalen, rechts-liberalen hervormer van de Sovjet-Unie. het verleden. sche en electorale problemen van 'utopisch realisme'; hetkan waar- ging op deze terreinen onder een en sociaal-democraten is niet uit- In de huidige strijd heeft nie- Dat Gorbatsjov niet wil getui- de PvdA alsmede de broosheidvan schijnlijkniet, maar wekunnen er sociaal-liberale coalitie is tevens gesloten. Het cement hiervoor zou mand het gelijk volledig aan zijn gen, is misschien niet verstandig, I de coalitie moeten we ons vooral wel veel van leren. vanuit een machtspolitieke strate- geleverd kunnen worden door de kant. Maar vooral Jeltsin zou er maar wel begrijpelijk. Want hij is laten verleiden tot speculaties niet gie het overwegen waard. Aller- gemeenschappelijkeafkeer van de verstandig aan doen deze strijd niet de man die zich moet verant- omtrent een eventueel verbond is een paarse eerst disproportionele 'zorgzame samenleving', terwijl zou de op de spits te drijven. Hij woorden voor het Sovjet-verle- met de WD. Met hetzelfde gemak coalitie wenselijk? Rot- macht het het maat- D66 de noodzakelijke schakel kan niet Z van CDA in heeft eind 1991 zijn machtsstrijd den. Hij heeft juist met dat verle- ,' als waarmee hij ooit opriep tot het WAAROMtenberg heeft zonder Paarse therapie schappelijk middenveld weer tot vormen tussen PvdA en VVD. publieke debat, wimpelt hij nu ie- het te willen op deze vraag in feite de juisteverhouding kunnen wor- Anders geformuleerd: de VVD met Gorbatsjov op overtuigende den gebroken, waardoor zijn land dere aanzet tot discussie over een al het antwoord gegeven. Neder- den teruggebracht. In de tweede ziet inmiddels in, dat de sociaal- wijze gewonnen. Dat hij zijn poli- en Europa totaal konden verande- .; paarse coalitie af als irreëel en fu- land is'na 75 jaar confessionele en plaats kan zo het offensief, dat het democraten geen potverteerders tieke rivaal kon verslaan, heeft de ren. Bij allefouten die Gorbatsjov E tiel. christen-democratische overheer- zou Den CDA voert om juist door een revi- zijn en de PvdA beseft dat ook de Russische president mede te dan- heeft begaan, blijft dat zijn histori- toe Haag Michiel Zonneveld betoogde on- sing aan therapeutische shock- talisering van datzelfde maat- VVD een sociaal gezicht heeft. De ken aan het hervormingsproces sche verdienste. s langs in Het Parool dat de PvdA behandeling. Niet als doel op zich, schappelijk middenveld de crisis kwestie van de bescherming van / inmiddels de strijd om de politieke want dat is een te hachelijke moti- van de verzorgingsstaat te bezwe- de 'oude gevallen' in de WAO dominantie heeft opgegeven en vatie. De werkelijke inzet is de ren en daarmee de eigen machts- toont al aan dat de socialen en de zich daarmee feitelijk uitlevert doorbreking van het machts- juist goed doen positie te bevestigen, aan banden liberalen zich op concrete strijd- aan de machtshonger van de chris- monopolie van een partij die nog worden gelegd. punten gezamenlijk aan een kant ten-democraten. Die analyse is slechts steunt op ongeveer eender- Abram de Swaan heeft er ooit op tegenover het CDA weten. Dat juist. Het optreden van de top van de van de bevolking. Waarom zou- gewezen, dat de strijd tussen con- geeft de burger moed en kan het de partij getuigt op het moment den we ons nog verder de wet la- fessionelen en niet-confessionelen begin zijn van een mooie vriend- van een demoraliserend politiek ten voorschrijven door een min- in Nederland nooit echt gestreden schap. fatalisme. Een paars bondgenoot- derheid die daartoe hetrecht — zo is. Volgens hem bleven hierdoor Geachte Redactie schapkan toch niet en erover pra- zij dat al had al lang verloren 'de christelijke machtsposities in paars kabinet zou elec- ten is bovendien politiek gevaar- heeft? Waarom—zouden we de do- twee onderdelen van de christen- een te zware hypotheek op de toe- de samenleving vrijwel onomstre- toraal en maatschappelijk lijk, zo lijkt men te redeneren. Dat minantie van het CDA als een democratische erfenis willen noe- komst. Een blijvende spilpositie den, grotendeels onbesproken en EENook op voldoende steun is deste cynischer alsmen bedenkt soort natuurrampblijven beschou- men, die onder een paars bewind van het CDA in het brandpunt van goeddeels onopgemerkt. Het bij- kunnen bogen. Uitgaande van de Walgelijk Nederland — op die van lerland dat de geschiedenis van deze partij wen? voortvarend zouden kunnen wor- de macht geeft weinighoop op een zonder onderwijs, het confessio- voorspelling, dat de grootste ver- na — het geringst van Europa. gekenschetstkon worden met het Het argument is daarbij niet dat den aangepakt: deachterhaalde in- fundamentele en onontbeerlijke neel bestuur van ziekenhuizen, in- schuiving in het kiesgedrag (bij- Woensdagavond half tien ein- Kinderen en huis zouden daarom begrip 'doorbraak. macht corrumpeert, maar dat het stitutionele verzuildheid van het reconstructie én verbetering van richtingen, tehuizen, welzijnsin- voorbeeld van de PvdA naar D66) digt de Staatsloterijshow. Nadat de aan de verdienende partner toege- langdurige regime van de chris- maatschappelijk middenvelden de de Nederlandse verzorgingsstaat, stellingen, kortom het hele erf- netto waarschijnlijk toch een par- hoofdprijswinnaars overspoeld wezen moeten worden. De niet De grootste gemeenplaats over ten-democraten het land heeft op- voortwoekerende organisatori- welke verder gaat dan cosmeti- goed van de verzuiling, wordt nog lementaire meerderheid voor de zijn met geld en champagne trekt verdienende ex-partner heeft de Nederlandse politiek is echter gezadeld met een hinderlijke nala- sche chaos en passiviteit van het sche reorganisaties, heroverwe- steedsvoor het volle pond gesubsi- combinatie PvdA-D66-VVD kan Mark Klein Essink een serieus ge- hierdoor tijd om zich een zelfstan- het bespreken danig waard. Waar- tenschap, die alleen ongedaan ge- stelsel van sociale zekerheid. gingvan subsidies, volumemaatre- dieerd uit de openbare kas' (Fo- opleveren, is een dergelijkkabinet zicht en betuigt, met de confetti dig bestaan te verwerven. Zul je om zouden we — zelfs als we over- maakt kan worden als het CDA uit Beide constructies zijn onnodig gelenen kortingen op de uitkerin- rum, 21 september 1991). Machts- simpelweg mogelijk. Bovendien nog in zijn haar, zijn medeleven zien hoe snel Nederland emanci- tuigd zouden zijn van de onmoge- het centrum van de Haagse macht gecompliceerd, veel te duur, inef- gen. Het CDA zorgt er vooralsnog politiek is geen vies woord, maar beschouwt inmiddels een flinke met de nabestaandenvan de vlieg- peert! Vaders kunnen zich niet lijkheid van een bewind zonder geweerd wordt. ficiënt, een bolwerk van deelbe- voor dat het sociaal en cultureel een voorwaarde om tot een nood- meerderheid van het Nederlandse ramp in de Bijlmer. Dan wordt de meer achter hun baan, en moeders christen-democraten — niet mo- Uit de stellig lange lijst van mo- langen, uiteindelijk ineffectief en beleid blijft voortmodderen op een zakelijke vernieuwing van beleid volkreligie als een slechte raadge- keiharde eindtune ingezet en gaat niet meer achter hun kinderen gen sprekenover de wenselijkheid gelijke punten zou ik allereerst zelfs contraproduktief. Ze leggen reeds lang aftands parcours. te komen. Sociaal-democraten en ver voor politiek handelen, zodat het publiek door met klappen en verschuilen. liberalen dienen dat in te zien. sociaal-liberalesamenwerking ook juichen. Walgelijk! UTRECHT Torn Langerak Christen-democraten hoeft men cultureel aanvaardbaar is. AMSTERDAM deze melodie niet voor te spelen; Ten slotte is het niet ondenk- F. van der Wardt JOS COLLIGNON zij zingen haar immers reeds sinds baar, dat een dergelijk kabinet Praag 1917. goede kansen biedt voor de vakbe- Op weg naar Praag konden we De therapeutische loutering die weging en de werkgevers (de Kleurrijk kennisnemen van het artikel 'De uitgaat van een baanbrekende wij- voorzitter van het VNO is tenslot- Bijna trots rolden de woorden rij is terug', van Cees Zoon in de ziging in de coalitiepolitiek zal te een 'betrokken lid'van D66) om 'Kleurrijk Nederland' over de lip- Volkskrant van 19 september.Een overigens verder reiken. Traditio- tot een sociaal pact te komen. Zo pen van Lubbers tijdens de her- week later konden wij conclude- neel is de kritiek op het Neder- zijn er met een beetje goede wil tal denking van de slachtoffersvan de ren dat zijn sombere schildering landse politieke stelsel, dat verkie- van beleidskwesties en inhoudelij- vliegramp in de beide Kamers. sterk overdreven was. zingen weinig of geen gevolgen ke alternatieven te ontdekken Messcherp noemt hij het contrast De drukte in Praag was beslist hebben voor de samenstelling van waarover men zaken kan doen. tussen leven en dood. Messcherp niet groter dan die in Amsterdam. de regering, juist omdat het CDA Het streven naar een nieuw ka- noem ik het contrast tussen Ne- Als 's morgens zich groepen mel- hoe dan ook zal plaatsnemen op binet dat sterk afwijkt van het derlanders en niet-Nederlanders. den voor een bezienswaardigheid, het regeringspluche. De vraag die gangbare patroon, vergt moed en Het dodental is niet precies te is er inderdaad sprake van grote daarbij veelal opkomt, is of de Ne- doorzettingsvermogen en is niet schatten. Niet alleen omdat men- drukte. Echter, niet erger dan derlandsepolitiek gegeven dit ver- zonder politieke risico's. Het is sen wellicht niet thuis waren en voor het Rijksmuseum of het schijnsel nog democratisch ge- niet vanzelfsprekend dat de maat- anderen misschien visite hadden, Arme Frank Huis te Amsterdam. noemd kan worden. Het antwoord schappelijke en politieke voorde- maar ook omdat een groot aantal Wij zagen geen uitpuilende win- is natuurlijk 'ja', maar het onge- len van sociaal-liberale samenwer- illegalen in de flats woonden. kels en geen overvolle restaurants daan maken van de vanzelfspre- king het veelal bekrompen korte Na de ramp missen veel mensen en ons centraal gelegen hotel vol- kendheid van de CDA-macht zal termijn perspectief van de Haagse hun familieleden, vrienden en deed aan alle moderne eisen. ten goede komen aan de doorzich- politiek zullen kunnen doen ver- kennissen. Een aantalvan henkan Cees Zoon is, terecht, vol lof tigheid van de politiek, de kiezers ruimen. of durft niet te informeren of ge- over het stadsschoon en de vele duidelijkmaken dat er ookwerke- Maar als er ooit een historische gevens te verstrekken. Van Thijn bezienswaardigheden. Maar hij lijk iets te kiezen valt en een klip kans was om te breken met de roept de 'illegalen' op zich te mel- kan met zijn advies Praag te mij- en klaar antwoord bieden op het christelijke overheersing en daar- den, ze hoeven niet voor uitzetting den een gevoelige slag toebrengen geschonden vertrouwen in de mee hét clichévan de Nederlandse te vrezen. Maar door het beleid in aan een belangrijke inkomsten- Haagse politiek. politiek naar het rijk der fabelen Nederland durven veel mensen dit bron van Tsjecho-Slowakije. te verwijzen, dan is het nü. Daar- niet te doen. Het resultaat is mis- AMSTERDAM B.H. Rijpkema Ten slotte kan het geen kwaad om: het moet, het kan, op voor dit schienwel tientallen nietgeïdenti- eens een fikse emmer heet water plan! ficeerde slachtoffers en tientallen uit te storten over het kleffe en mensen hier en in andere landen Fietscontrole plakkerige cliëntelisme van het Kees van Kersbergen is verbon- vertwijfeld over het lot van hun Ik woon in Amsterdam en heb openbaar bestuur en een periode den aan de vakgroep politicologie familie en vrienden. een fiets en een auto. In de stad zonder christelijk gedomineerde en bestuurskunde van de Vrije AMSTERDAM Louisa de Vries gebruik ik mijn fiets, behalve als politieke zedenleer aan te grijpen Universiteit te Amsterdam. ik een vrieskist ofstereomeubel ga kopen. De afgelopen vier jaar heb Verhaalsplicht ik zeven fietsen laten stelen en al was opvallend. leder die heeft) zijn van wat door de minis- Ik ben geschrokkenvan de reac- doende lerend de volgende strate- DATover een kanon beschikte, ter gezegd was. De verantwoorde- tiesover de verhaalsplicht. Zij ade- gie ontwikkeld:koop een fiets van haastte zich om daarmee het rap- Haagse Manieren lijkheid lag bij de commissie, niet men de sfeervan: 'Net goed, had je rond de dertig gulden en schoper port van de commissie-Meijer over bij de minister. maar niet moeten trouwen.' Tot de reflectoren, verlichting en spat- de dienstplicht aan flarden te van dekrijgsmacht gebaseerd wor- Koen Koch drukte, dan weer een toespraak Zo houdt men schone handen, reactie van Bussman en Wanrooij borden af. Koop een slot van rond schieten. den. Twee partijen staan daarbij waar hij die mogelijkheid toch zo zijn onze Haagse manieren. (de Volkskrant, 3 oktober); een de honderd gulden en je hebt een Minister van Defensie Ter Beek tegenover elkaar. dragen aan de internationale titie waarin datzelfde rapport aan weer niet uitsloot. Dat de commissie-Meijer zich netjes verwoorde variant van 'Ik goede kans er zeker enige maan- hield zich schuil in zijn schutters- De ene partij kan zich na het rechtsorde. Het gaat hier niet om gort werd geschoten. Dat heeft De commissie-Meijer weigerde misbruikt voelt in de politiek-amb- zal hem een poot uittrekken ook.' den plezier van te hebben. putje ('ik neem hetrapport uiterst uiteenvallen van de Sovjet-Unie de veiligheidvan ons grondgebied, weinig met journalistieke speur- om uit dat onduidelijke geheel zelf telijke strijd die over het toekom- Hoezo is de slavernij voor de man Om jeper fiets effectief te kun- serieus; wacht maar op de bijge- niet meer voorstellen dat onze vei- maar eigenlijk over de vraag hoe zin te maken, maar alles met de een analysevan de veiligheidssitu- stige veiligheidsbeleid gevoerd afgeschaft? Is het geen moderne nen verplaatsen, is het noodzake- stelde Defensienota die eind dit ligheid nog vanuit het Oosten be- ver onze internationale politieke bereidheid van journalistenom in atie te destilleren. Daar was zij im- wordt, ligt voor de hand. Op grond vorm van slavernij dat een man lijk verkeerd voorsorterende au- jaar verschijnt') en hij lijkt pas dreigd zal worden. Het betekent ambitie strekt, zoals ik dat onlangs ruil voor een primeur als instru- mers niet voor aangesteld, zij ver- van de eensgezinde verwerping (meestal) 70 procent van zijn in- to's, overbodige stoplichten en on- aanstalten te maken er uit tekrui- dat wij ons niet meer hoeven voor- fraai hoordeformuleren. Hoe gro- ment te dienen voor deze of gene langde hom of kuit van het minis- van hetrapport, gebaseerd op een komsten boven bijstandsniveau overzichtelijke voorrangskruisin- pen wanneer duidelijk is gewor- bereiden op een massale tankslag ter deze ambitie is, des te meer ambtenaar die door te 'lekken' terie. Die kreeg zij, nadat zij ge- bepaalde analyse van de veilig- moet afstaan voor iets wat hij niet gen met creativiteit tegemoet te den welke partij gewonnen heeft. op de Noordduitse laagvlakte en moet onze krijgsmacht op heel an- probeert politieke steun voor het dreigd had het bijltje erbij neer te heidssituatie, kan de minister van meer heeft: een partner, of maar treden. De enige risicofactoren Maar dat was niet opvallend. dat heeft natuurlijk consequenties dere taken dan de traditionele eigen standpunt te mobiliseren. Zo gooien, via verschillende briefings Defensie concluderen dat hij voor even soms mag zien: kinderen? daarbij zijn de auto's. Botsingen Opvallend was dat minister Van voor de omvang en aard van onze worden voorbereid. Aan dienst- bezien ligt de bron van de lekken van de minister en zijn ambtena- de gedachte dat wij met een grote Dat is in de huwelijkswetgeving tussen fietsers zijn zeldzaam en le- den Broek als enige politicus, ook krijgsmacht. Dit is de opvatting plichtigen die maar een paar dus bij de tegenstanders van ren. 'mobilisabele reserve' bedacht verankerd en niet 'vazalliteit', zo- veren meestal slechts een scheef als enig lid van het kabinet, zich van de burgertop van het ministe- maanden beschikbaar zijn, heb je dienstplicht, maar dit terzijde. En nu komt het merkwaardige. moeten blijven op een aanval uit als de schrijfsters stellen. Vrou- stuur of een geschaafde knie op. vierkant achter de conclusies van rie van Defensie, de Directie Alge- in zon krijgsmacht niet veel. In deze situatie van ambtelijke Tijdens de persconferentie liet het Oosten, weinig politieke steun wen die zich economisch afhanke- De actie van de Amsterdamse hetrapport stelde. Welke die con- mene Beleidszaken, en van de De strijd tussen beide standpun- strijd en politieke onduidelijkheid Meijer weten dat de commissie hoeft te verwachten. lijk opstellen, krijgen automatisch politie om fietsers te beboeten clusies precies zijn weet ik niet, meeste defensiespecialisten in de ten is nog niet beslist. Over de stond de commissie-Meijer dus ei- zich voor desombere schetsvan de Hij kan daar bij het schrijven de kinderen, het huis en een ali- voor niet werkende fietsbellen en omdat het honderden pagina's dik- Tweede Kamer. vraag waarom we eigenlijk nog genlijk voor een onmogelijke op- veiligheidssituatie, die toch nog van de herzieningvan de Defensie- mentatie toegewezen, ten koste onuitgestoken handen zal fruste- ke rapport pasvolgende week voor Tegenover deze partij staan die- een krijgsmacht nodig hebben of gave. Hoekan jeimmers adviseren een grote 'mobilisabelereserve' en nota rekening mee houden. De van hun ex-man. Ondanks alle rend werken op de mensen die de het publiek beschikbaar is. Maar genen die vasthouden aan de nood- waarvoor we een krijgsmacht wil- over de dienstplicht als er politie- dus ook dienstplicht, gezien de kans dat daar nog gesproken zal emancipatieprogramma's is de ar- moed hebben te blijven fietsen. duidelijk is wel dat Van denBroek zaak van een grote 'mobilisabele len gebruiken, bestaat dus politie- ke onduidelijkheid is over de verhoudingen op de arbeidsmarkt, worden over de noodzaak van een beidsparticipatie van de vrouw in AMSTERDAM Erik den Boer en de CDA-fractie wat dit betreft reserve' om op het onwaarschijn- ke onduidelijkheid. De strijd vraag op welke taken onze krijgs- nodig maakte, gebaseerd had op de grote 'mobilisabele reserve' is wel °P ramkoers liggen. CDA-kamer- lijke geval van oosterse agressie wordt vooral op ambtelijk niveau macht voorbereid moet zijn? Offi- gezaghebbende analyse van de mi- heel klein geworden. Daarmee is Hillen was immers de eerste om toch voorbereid te zijn. De stafvan gevoerd, met alles wat daar bij cieel had de commissie te maken nister. Wat kon zij anders? het pleidooi voor het handhaven hetJid rapport in de grond te boren. de landmacht neemt dat stand- hoort. met de Defensienota, maar de mi- Maar vanuit het ministerie werd dan de dienstplicht goeddeels on- publiceert kunnen over actuele In Den Haag woedt al maanden punt in, daarbij openlijk gesteund 'Lekken naar de pers' is zo iets. nister van Defensie had al aange- dit zachtjes tegengesproken. De houdbaar geworden. Forum artikelen die discussies uitlokken onderwerpen. De auteurs schrijven op persoonlijke titel. De lengte van een een ongekend harde strijd de door minister Van den Broek. Vrij Nederland kwam voortijdig kondigd dat die nota aanzienlijke analyse van de veiligheidssituatie En zo krijgt de ruime meerder- over bijdrage dient bij voorkeur de woorden niet te overschrijden. De redactie uitgangspunten van ons defensie- Dan is er nog een tweede discus- met een vrijwel juiste weergave bijstelling behoefde. Bovendien waarop de commissie zich baseer- heid van de commissie-Meijer die 800 behoudt zich het recht voor artikelen te redigeren en in te korten. beleid. Het gaat om de definitie sie gaande. Deze betreft de mate van de conclusiesvan het rapport- hield Ter Beek nu eens een rede de, zou een 'vertaalslag' (Haags bij het begin van de werkzaamhe- van de veiligheidssituatie. Daarop waarin Nederland ook met militai- Meijer, NRC Handelsblad bracht waarin hij de onwaarschijnlijk- jargon voor een eigen interpreta- den voor afschaffing was, langs REDACTIE: ARNOLD KOPER. JOS VAN DER LANS. MARGOT MINJON ntoet immers de omvang en aard re middelen bereid moet zijn bij te een vertrouwelijke ambtelijke no- heid van oosterse agressie bena- tie van wat een ander gezegd een omweg toch nog haar zin. EN ANNEKE TEUNISSEN. 10 KUNST
A MINI'S%f Nooit meer zuunig. Het Parool-Trouw-de Volkskrant TEL.: 020-665 86 86 FAX: 020-665 63 21 ■■— .-il. ..-.., — ) Drenthe Friesland 300 VAKANTIEHUIZEN overal I Midden in de FRIESE WOU- in Nederland. Euro Relais, DEN huis t.h. voor natuurlief- 1 gratis gids: 040-110101. hebbers. Tel. 05135-1776. Klein, zeer mooi gerestau- reerd boerderijtje met grote, Noord-Holland geheel vrije tuin (24 are). wÊÊÊÊÊ ' ) % UITZICHT OP BOS, in mooi GROET (Schoorl) t.h. op unie- Westerwolde. 750 per week. ke plek vak. won. 4 pers. Vrij telefoon 05970-13606. van 9.10-17/10 en na 24/10. ' ~ 02209-2867. U wilt fietsen en’ wandelen en mm WÈaam ■■■■■■""/■"s een dorp? T.h. comf. 2-pers. vakantie- K H gezellig Drents appartement in centrum ENK- WMm Dan wilt u dus naar RUINEN. 02280-17718. Bel nu het VVV voor meer HUIZEN. Tel.: ’■ informatie: 05211-1700. 1v» JoJH wsk lIIhHI ,»i Zeeland Overijssel Kortgene: privé vak.h. 4 + 6 ____ I BH il %: '4 p. 10 km v. zee. 04105-13925. Buitenverblijf „het Diepen- daal": een unieke plek voor T.h. 6-pers. luxe bungalow, REÜNIES en vergaderingen in ■ 300 m van het strand in Dis- de Hof van Twente. hoek. Voor ml. 01180-14105. H Kfl \ ... ;-"'"» J'i'l Tel. 05480-21549. '"" Limburg ; ü üBI '"■■■" /-."', Gelderland Slenaken, I ü v * ■'" Gulpdal bij Epen 9 "'-*► ■*& Achterhoek, luxe vak.won. t.h. Uniek! ' m 8 '«*' pension de Mooie natuur. 04458-2198. % "*** ;:.. -~";'//'■'""-" Zwaan, Steenderen, sfeervol, f . - - I I - '% rustig. Mooi wandel/fietsge- Gulpen, moderne bungalow, ' bied. Bel voor folder 05755- 2-8 pers. Tel.: 04450-1180. -1216. in Valken- Voor uw vakantie v burg Hotel Pension Debie, "' ',1 V -■*■ * v-';', \', $,\ Bij Bronkhorst: t.h. heel leuk ■ Neerhem 54, 04406-12950. ****** lief klein wit stenen zomer- Alle kamers warm en koud huisje, 4 pers., mooi gel. aan pr. keuken, TV, 05755-1637. water en CV, viswater. Tel.: terras. Kinderen reductie. - *'#> -S: 'V-'. «»i .* ,»* v: *;'/ 'J Fietsvakantie ■«»*'■ *. <« .?. . Hotel- en kasteeltochten CUBA Folder: 020-6268898 De mooiste najaarsreis FRANCE INDIVIDUELLE 7 november; 15 dagen . nog enkele plaatsen! verenigde staten FIETSVAKANTIEWINKEL - Spoorlaan 19, Woerden, Vluchten autohuur, htl. Sun 03480-21844, lid SGR Globe 020-6794422, lid SGR. Caravans Overzicht grote toercaravan occasionmarkt zaterdag 10 oktober v.a. 9 uur GEORGANISEERD DOOR CARAVAN CENTRUM VERVAT U koopt morgen zorgeloos een gebruikte caravan want Vervat garandeert u: DE MEESTE MODELLEN MET BOVAG-GARANTIE TOT SEPT. '93 KEUS UIT 124 MODELLEN DOOR GROOT AANBOD GOEDKOPER DAN BIJ PARTICULIER. INRUILGARANTIEPRIJS NA 1 JAAR AANSCHAFPRIJS MINUS 1000 OOK 40 OVERJARIGE EN EX-VERHUUR CARAVANS INRUIL CARAVAN OF VOUWWAGEN MOGELIJK STALLINGS ADRESSEN BESCHIKBAAR’ OOK ENKELE HEFDAK- EN VOUWCARAVANS 2/3 pas betalen per 1 mei 1993 (zonder rente berekening) max. /10.000 Overzicht aangeboden modellen: PRIJSKLASSE TOT ’2000: Adria 305, 330, 380 ; Dique 300 / De Roeck / Kip Cavalier 515 / Fend Karaat 380 / Sprite Sport 375 e.a. PRIJSKLASSE 2000 - 4000: Piper 12 / Burstner 320 / Adria 305 / Chateau 320 Roller Rapael / Sprite’ Ariel 400’ / IT. 480 / Sprite Sport 435 en anderen PRIJSKLASSE ’4OOO - ’6000: Constructam / Kip Campme I Knaus 365 / Adria 330 Dique 380 / Hobby 460 / Adria 380 en anderen ZIT ERIN, MET EEN HOOFDPRIJS VAN PRIJSKLASSE 6000 - 9000 HET Tabbert Senator / Eura 300 / Adria Mistral 400 / Adria Optima 350 / Adria Confort 350’ TD en anderen PRIJSKLASSE ’9OOO’ - 12.500 7 MILJOEN NETTO IN DE EUROPESE LOTERIJ. Chateau Confort 42 T, 32, 36 / Adria Optima 350, 400 330, 360 Caravelair Brazilia’ 416 en anderen nog Europese loten kopen. Dan maakt ook u kans op een hoofdprijs van 7 miljoen gulden PRIJSKLASSE 12.500 - 15.000 Tot 17 oktober kunt u Chateua Confort' 32, 42 T, La Car 350, Chiara 400 bij verkooppunten van de Nederlandse Staatsloterij- TM, 460 netto in de Europese Loterij. Loten zijn a ’17,50 verkrijgbaar vele La Car 400 / Hobby Classic 430 TK,’ 370 T / 360 D, 360 TLE en anderen.’ In deze categorie ook (50 cent p/m). Haast u wel, er is nog een beperkt aantal loten beschikbaar. enkele nieuwe 1992 caravans voor speciale prijzen Bel voor meer informatie 06-9595 te zien in de showroom. PRIJSKLASSE 15.000 EN DUURDER: Hobby Classis, Lux, Prestige 350 T, 460 T, 470 TK 425, 370 N, 370 TM, 495, 400 T, 420 TM / Chateau ’ 400, 400 AT La Car, Chiara 400 AK 3, 350, 350 AKI, 400 AKI, 400 T, 450 AT / Adria Optima, Linea 400 D, 440 TD, 460 TLD en anderen (voor een deel betreft het complete ex-huur caravans). In deze categorie ook nog -*» 10-tallen verschillende nieuwe 1992 caravans voor speciale prijzen te zien in de showroom. . .^— , ORGANISATIE EN LOKATIE (MARKTCARAVANS STAAN OP BUITENTERREIN, BEREIKBAAR VIA SHOWROOM) 3 Fantastisch mooie staan- Turkije plaatsen op Ouddorpse cam- België Spanje ping met nieuwe SUNSEE- Caravan Centrum Vervat 450 in de B-E-N-l-D-O-R-M: De Winter- BODRUM, app. Papirus KER of SILVERSTAR sta-ca- VAKANTIEHUIZEN dgn. Stadionweg 31 (tussen Brienenoordburg en stadion) Hameeteman, Ardennen. Euro Relais, brochure is uit. Incl. gratis 15/10-15 va. ’498,- PERSONEELSADVERTENTIES ravan. Haven- 8 dgn. HTC havennr. 1047, Rotterdam. Tijdig afslag Feyenoord volgen weg 4, Ouddorp. 01878-1925 gratis gids. 040-110101. maaltijden in bus voor ied. -22/10 ’398. Markt open 9.00 17.00: tel. Van okt. t/m apr. 1993 iedere Super Reizen 040 - 43 66 00 010-4321455 ARDENNEN. Voll. inger. vak. Kampeersupermarkt en tentenafdeling op 10 okt. : vrijdag, div. app. en hotels... BODRUM, Hotel Halis, bij zee gewoon geopend! MIDDEN AMERIKA woning, HERFST NOG VRIJ. 10 Tel.: 04166-1631. en de laagste prijzen !! Bv 15/10 - 8 dgn 550,- camping- — dg. hotel mcl. VP per luxe bus vlucht-399,- HTC Super Rei- . mcl. maaltijden in nov/dec/ 040 43 66 00. Kampeerauto's Culturele Reizen CUBA zen - Frankrijk jan/feb slechts 375. - Voor informatie over of het reserveren op de fiets door het paradijs REKRO REIZEN 010-4142233 Campingvl. v.a. ’350. Bel T.h. een luxe Pilote Camper 4 17/10: 6d Praag va ’245 7 november; 15 dagen. Tours 010-4361822 SGR. van personeelsadvertenties in tarief Singel 60, 020-6265623 Boerderijtjes en Landhuizen tot 22.00 uur. Best pers. diesel. Nu spec. SISC ' Nog enkele plaatsen vrij! FRANCE INDIVIDUELLE ’ 02510-38286 wknd/av.). HERFSTVAKANTIE; 8-10-8 (ook FIETSVAKANTIEWINKEL Tel.: 02244-1656 MUL CAMPERVERHUUR Spoorlaan 19, Woerden, dgn. Div. hotels in Kusadasi - Vaartuigen Tsjechoslowakije 695,-. 03480-21844, lid SGR Fietsen en wandelen en Bodrum, L/O Cam- cl o Vol I**l*■"«lilt Tunesië in de mooiste streken DE TATRASPECIALIST pingvl. ’595,-. HTC Super T.k. motorjacht Diesel Merce- Folder: 020-6268898 All in ski-arr. v.a. 695,- p.p. Reizen 040 - 43 66 00. des, lang 10 Vr.pr. gebied ’ mtr. Caraibisch INDIVIDUELLE Aanbiedingen, last min. SGR FRANCE Sneeuwbal Wintersport, lid ISTANBUL: 3 dgn mcl. vlucht, ’23.000. Tel.: 05970-14860. 08818-1237, fax 2547. Bosman Reizen 01184-72007. Bonaire voordelige accom- SKIËN IN DE PYRENEEËN SGR, ’ hotel en transfers v.a. 535,- modatie + vluchten. Time Out FRANCE INDIVIDUELLE PRAAG: 8 dgs. 295-, Graag uitgebreide winter- brochure. HTC Super Reizen kunt U ons telefonisch bereiken onder nummer 020-562.6297. Egypte Holiday, tel. 03200-52992! Tel.: 02244-1656. ' luxe bus hotel + ontbijt. ’ Zeil-surfscholen 43 66 (SGR) of uw vertrouwde DINO TOURS 070-3252899.’ 040 - 00 Telefax: 020-562.6283. Voordelige vluchten v.a. Zeilles geven in 19937 Doe reisadviseur. Griekenland ISTANBUL, 3x per week 725. Time Out Holiday, mee met onze herfsttraining " Buitenland Campingvlucht v.a 425,- tel. 03200-52992 (SGR) of uw de Ulepanne (lid CWO) ZUID-AMERIKA Aanbiedingen, last min. SGR Algemeen Bel HTC Super Reizen ’vertrouwde reisadviseur. ANWB-erkend. Info en opga- Bosman Reizen 01184-72007. 040 - 43 6600’ Ons adres is: ve 05140-2982. ACA TRAVEL vakantie CORFU/KRETA htl/app mcl. ORIËNT TRAVEL afd. personeelsadvertenties. Doe Latijns Amerika Specialist " v.a. SGR. Goed en het goedkoopst! Zwitserland de Volkskrant Bijv.: Bolivia of vlucht ’495. 3ALLONVAREN FLEX TRAVEL 015-132250. B.v. Delhi 1.265,- Postbus 2104, 1000 CC Amsterdam. + + + Caravans Uruguay v.a. 1875. Tel. 020-6237484/ Les Collons 1800 m. Vs zonn. Één onvergetelijke ervaring Bel: 020 - 66333 79 Last Minute v.a. ’450. Time;-" 070-3615078. gel. chalet bij lift. 085-336604. Kadobonnenü 035-214218 Caravan en Camping LID GARANTIEFONDS Out Holiday, tel. 03200-52992 ’ __ > '93 de ’ Voordelig vliegen naar alle een INTROBEURS met (SGR). Familie-reünie? Zoek VERRE BESTEMMINGEN. Zeezeilen nieuwste modellen caravans, Andorra app.,■ leuk plekje bij de 1-in-3 VA- vouwwagens, tenten en Rustig Z.Kreta div. 1 TICKET EASY 020-6205191 KANTIE" MINI'S. Of plaats er vluchten + autohuur. Bosman Vijzelstraat 55, HERFSTVAKANTIE. Zeilen op accessoires. 17 t/m 31 okt in 1 Amsterdam. zelf een. Bel 020-6.65.86.86. IJsselmeer/Wad- gratis. Bel voor Ga ook eens skiën Andorra! Reizen: 01184-72007. SGR. Lid SGR/ANVR. een tjalk, a.s. Toegang gratis folder Sun Ski denzee, van 18/10 t/m 23/10, persoonlijke uitnodiging Bel voor Tours 05470-60050 SGR Het zoeken naar het huis van uw keuze 250 p.p. Inl 02290-49229 Vervat, Stadionweg 31, Luxemburg " wordt nog gemakkelijker met de |E ONCELUKKICE R'dam, LEONARD LEEUWENHART tel. 010-4321455. Duitsland 1 in 3 Huizen-MINI-advertenties AAN ’ GASTENREDERIJ HOBBY en ADRIA show-mo- HERFSTVAKANTIE, de laat- lEDERE ZATERDAG over de Noordzee ste plaatsen. Thuisblijven Beschaafd dellen '92 tot 4500 voordeel Herfstvakantie = stedenva- overzichtelijk gerubriceerd naar provincie. |E lETS DOEI* terug. KUN en verrijkt weer 4 of 5 De plaatsen! 5 kost meer! 5 dagen Diekirch 1 in 3 MINI-nummer: 020-6.65.86.86. JEUGD Verhuurd tot korting. kantie. laatste Bel het dgn Eng. en vac. reizen naar ’3OOO per luxe touringcar. Halfpen- 20x gebr. caravan v.a. 6000 dagen BERLIJN per luxe tou- MISSCHIEN WEL RUIM EEN Meer weten over dagbladbezorgen? Bel Perscombinatie 020-562.3010 o.a. Wight en Kanaaleil. KI. ’ Logies/ontbijt, inclu- sion-plus, mooie excursies in- "OP DIT MOMENT ZIJN tot 10 000. 2x Walker vouw- ringcar. MILJOEN MENSEN DEZE PAGINA AAN HET LEZEN, gezelschap op 12 m. comf. wagen v.a. 1550. sief excursies. Vertrek 19/10. begrepen. Vertrek 19/10 en zeiljacht. Inf.: 04132-54602 ’ met 26/10. 2-persoonskamer, NET ALS U. Alle onderhoud, inruil en 2 persoonskamer dou- ’ che/toilet, slechts slechts ’365,00 p.p. Boek PLAATST U REGELMATIG 1 IN 3 MINI-ADVERTENTIES? Weekend; gespr. betaling mogelijk. ’498,00 herfstweek zeilen bij: met fraaie klipper of tjalk, Hameeteman,’ Havenweg 4 p.p. Bei meteen De Harde's meteen De Harde's Tours. " BEL 020-6.65.86.86 EN INFORMEER NAAR ZONDER NIEUWE HELDEN IS DE KR ANT NERGENS. ,*" Hollands Glorie 010-4114944 Ouddorp 01878-1925. Tours. Tel. 020-6541100. Tel. 020-6541100. ONZE KONTRAKT-MOGELIJKHEDEN. deVol jjkrslcyant KUNST 9 & CULTUUR OKTOBER 1992 Eindredactie Erik van den Bergen Ariejan Korteweg/Vormgeving Elsje de Ruijter
'De Prinsengracht is waarlijk al volmaakt evenwicht ook tussen bur- gemeester en wethouders, gemeente- raad, 's Rijks financiën, architecten, lang genoeg', vond de architect ambtenaren, woningbouwóorpora- ties. Een moment van welvarende H.P. Berlage. Zijn windstilte. Niemand wist nog wat een arbeiderswoning mocht kosten en wie uitbreidingsplan voor dat zou betalen. Niemand wist nog hoe dat moest, socialist wezen, en archi- Amsterdam Zuid sloot niet aan tect, en bourgeois. Berlage zelf, raadselachtige man, is misschien vooral een ongrijpbare tus- bij de historische senfiguur geweest. Hij verenigde, op grond van meerdere leeftijd, beide el- grachtengordel, maar schiep een kaar bestrijdende en opvolgende rich- tingen, zonder zich ooit radicaal te 'vanzelfsprekend' monumentale committeren aan iets anders dan zijn hooggestemde idealistische bouw- plattegrond, waarin lange meesterschap. Zie hem, in dat prachtige filmfrag- ment, nog eens staan, op dat nog niet zichtlijnen naar een nieuwe tijd besefte sluitstuk van zijn Plan, de naar hem genoemde brug die hij, bij reikten. Plan Zuid viert dit jaar wijze van tribuut aan de bejaarde meester, nog mocht bouwen. Hij staat zijn 75e jubileum. Nicolaas links. Een heer, met gleufhoed (als ik het goed zeg; ik weet te weinig van Matsier begaf zich op Berlages hoeden) en puntbaardje, en hij isonaf- gebroken aan het woord. Een andere 'schier verkwistend breede' heer, jonger en boller, vollemaansge- zicht (wie is dat toch? een journalist van toen? een man van de gemeen- trottoirs, omringd door te?), staat rechts. Hij maakt soms een beginnend keelgeluidje. springend en golvend baksteen. Berlage spreekt, in een soort van volzinnen, en in een Algemeen Be- Over het kommavormige schaafd Nederlands, die nu beide uit- gestorven zijn. De man met de bol- Bachplein, de oer y-grec en de hoed, van wie wij wel nooit meer aan deweet zullen komen of hij nog iets te berde wilde brengen, of alleen maar veldheer van het sociale bouwen. doodsbenauwd meehumde voor het oog van de camera, schrikt zich aan het eind van het fragment een onge- luk wanneer Berlage hem zonder Het tweede plan voor Amsterdam Zuid, goedgekeurd door de gemeenteraad in 1917 overgang — hij is aan het eind van zijn uiteenzetting, dat wel — opeens toe- door Nicolaas Matsier zijn zich openvouwende spiegelbeel- kalme, om niet te zeggen doodstille, voegt, op de meest onvragende toon den, als het centrum van de stad. Nou, en naar ik me ook wel kan indenken die maar denkbaar is: 'Heeft unog wat misschien niet helemaal, maar een doodsaaie, plein een eigenaardige mo- te vragen?' Een veldheer staat daar op eind schopt Berlages plattegrond het dernistische uitvinding is geweest. de brug, een man gewend dat men toch wel degelijk (want zijn platte- Een Umwertung, bovendien, van alle naar hem luistert. grond is het, die daarin grote trekken stedebouwkundige waarden; een con- Wij hebben onze allang niet meer is verwezenlijkt). En dat zijn Zuid een tradictio in terminis: een rustig plein. bestaande hoed maar voor hem af te stratenplan heeft dat grofweg oost- Gewiegd In oude steden is het plein immers nemen. Deze periode van het elitaire Gemeentearchief van buiten. Ik heb al een handzaam uit- west loopt, of west-oost tsja, dat is de marktplaats, de plek van feest en socialisme — om een karakterisering Amsterdam is gevestigd gaafje gekocht,voor een heel schappe- iets wat nu eenmaal zo —is. rel, de verzamelplaats voor optocht en te lenenvan Richter Roegholt, auteur in het voormaligraadhuis lijk bedrag, getiteld Een stedebouw- Welnu, wat lees ik daar dus opeens? processie, een plek kortom waar het van Amsterdam in de 20e eeuw —, en van de vroegere gemeen- kundige en architectonische wandel- Ik lees, in de toelichting op zijn eerste druk is, waar de cafés zijn, de winkels van het eerste onwennige maar zeer teHET Nieuwer Amstel. Het raadhuis, ge- tocht door de stadsdelen Rivieren- plan, in 1904 door de gemeenteraad en de vuurspuwers. overtuigde socialebouwen, is achteraf bouwd tegen het eind van de vorige buurt, de Pijp en Zuid, en die ga ik goedgekeurd maar nooit uitgevoerd; door de Ja, dat zou best kunnen. Dat het de beschouwd misschien wel het aller- kan maar heel kort hebben zeker maken. Want er is misschien een plan waarop zijn tweede (rechtlij- socialewoningbouw is geweest die het beste geweest wat een nog niet hele- dienst gedaan. Want Nieuwer Amstel niets prettiger dan toerist te zijn in niger) plan van 1917 helemaal niet doodkalme plein heeft uitgevonden. maal ingespeeld links heeft weten te al gauw het veld ruimen ten eigen stad. meer lijkt; maar uit welk eerste plan En toch. Als ik me afvraag het eni- presteren, op architectonisch gebied. behoeve van Amsterdamse stadsuit- Hoe andere mensen zon bombarde- wel iets is meeverhuisd, namelijk het ge criterium waarover ik —beschik — weidingen; het Gemeentearchief zit ment van — heus, zeer bekwaam ge- uitgangspunt: 'Het geheeleplan werd of ik hier zou willen wonen, antwoord Ik sta inmiddels, na zeven uur wan- er al vanaf 1914. Als plek waar Am- doseerde en voortreffelijk tentoonge- beheerscht door het te maken Am- ik mezelf keer op keer: nou en of. delen, op het Minervaplein. Een beet- sterdam zich zijn geschiedenis wenst stelde — kennis weten te doorstaan, stel-Schinkelkanaal.' schoonheid Maar ben ik, in het geniep, toch een je stalinistisch heb ik het altijd gevon- t te herinneren is het schitterend gele- in een museum, het is me altijd weer Het Amstel-Schinkelkanaal! klein beetje blij dat ik er niet echt den, maar dan wel Stalin op zn best. Ben, en als lokatie voor de tentoon- een klein raadsel. Het gaat allemaal zo Het Amstel-Schinkelkanaal — wat woon? Ik ben er niet uit. Als dat kan: Stalin in luxe uitvoering. . stelling Berlage en Amsterdam Zuid snel! Die filmfragmenten bijvoor- is dat dan? Ik bestudeer de platte- Maar ik doe mijn best. Ik bestudeer "teg het wel ideaal heten. beeld, van Polygoon, uit de jaren grond en langzaam begin ik te begrij- Maar voor de architectuur van de daklijsten en raamverdelingen en Ms je over de Weesperzijde aan twintig of dertig, die zou ik meteen pen dat hier de oer-y-grec ligt, in de Amsterdamse School mogen ze me al- symmetrie, fraaie deuren, grasper- K*omt gewandeld,vanuit het centrum, opnieuw willen zien. Want ze zijn fas- vorm van het Amstelkanaal, dat zich van tijd wakker maken. Achteraf lijkt het ken, geparkeerde auto's, maar vooral k*ie je het opgeslokte stadhuis liggen cinerend. Maar danmoet ik weer een immers splitst in het Noorder- en het er voor ons, dieweten hoe 't het Nieu- de niksigheid van dit enorme plein. [temidden van de overige laatnegen- half uur wachten. Zuider-Amstelkanaal. Voor wie het, weBouwen is vergaan, het alte eerlij- Een mevrouw stapt langs mij heen, y Jjende-eeuwsebebouwing, de wat sjie- Ze tonen stukjes bouwgeschiedenis, zonder plattegrond, zo snel niet volgt: ke bouwen met al die eindeloze hoe- een Zuidse dame. Of ik haar wat vra- *ere rand van de Pijp, de wijk bij en de beelden horen nog helemaal bij al het water dat er klotst langs heel veelheden glas en beton en licht en gen mag. Welzeker. Of zij dit een mooi rMUstek waar de beruchte zogenoemde de foto's en schilderijenvan Breitner. die menigte van mooie, of zeg maar lucht — achteraf lijkt het erop dat de plein vindt. O jawel. Maar wat ze be- jT'evolutiebouw —geheel in handen Men graaft met stoom, men heit met gerust sjieke kades —van de Pieter Amsterdamse School de zwanezang is treurt is dat de bloemperken (ze somt het speculerend particulier initia- stoom, men walst met stoom. Men Lastman- en de Olympia-, de Reinier vele geweest van het oude bouwen. een stuk of vijf sierplanten op) door , ttef— plaats heeft gehad. Kwalitatief zaagt met de hand, en klimt met Vinkeles-, de Mozart-, de Stadion-, de Op het moment waarop de baksteen grasvelden vervangen zijn. E bouw, daar was iedereen het doodsverachting paal bovenop de Locatelli-, de Henri Viotta-, de Corne- zijn congé al zou kunnen krijgen Grasvelden waarin, zegt ze, enkele Rechte al over eens. hoogste etage van de wolkenkrabber- lisDopper-, de Bernard Zweers- tot en — maar nog niet heeft — lijkt de bak- oudere heren uit de flat regelmatig . Het was onder meer tegen dierevo- in-aanbouw (die van J.F. Staal, op het met de Jozef Israels- en de Amstelka- steen het materiaal bij uitstek te zijn papier gaan prikken. Terwijl de rech- rtotiebouw dat het Amsterdamse ge- Victorieplein). Zonder helm op zijn de —, al dat water is het Amstel- geworden met behulp waarvan gebou- ten van de reiniging alleen maar om- ''"neentebestuur" en de rijksoverheid hoofd. Men zaagt met de hand, daar Schinkelkanaal, of datgene wat ervan wen zich weten te bevrijden van hun hoog zijn gegaan. En nu gaan ze, ver- *'ch rond 1900 begonnen te keren, boven in de lucht, en vlak voor de geworden is. pleinen loden last, om naar gewichtloosheidte volgt ze, ook nog experimenteren met JJet behulp van een dubbel wapen: de verrijzende tribunes van het Olym- gaan reiken. Bakstenen in opstand! gescheiden vuil, ze maakt een gebaar Gezondheidswet en de Woningwet; pisch Stadion ploegt een halsstarrige Begrijpen doe ik er niets van. Voor- Bakstenen als dichters en revolutio- de hoek om, zodat ze met al dat ge- ?en juridischetweeling die noodzake- boer met twee paarden zijn kennelijk zover ik weet is er geen enkele brug nairen en denkers. Bakstenen die in scheiden vuil ook nog een eind lopen 'jjk geacht werd om de in de negen- nog niet onteigende grond. Vanaf de die zelfs maar open kan, en het voor- plaats van horizontaal te liggen, over- moet. Ik dank de dame voor de toe- t'ende eeuw in omvang verdubbelde Wolkenkrabber laat de trotse camera naamste verkeer op het Amstelkanaal eind wensen te komen, en in plaats lichting op haar plein en sla de hoek stadsbevolking fatsoenlijk onder dak de splinternieuwe Amsterdamse bou- wordt gevormd door skiffs en achten. van strak in het gelid te moeten blij- om. le krijgen. Dat was nog eens woning- levards zien. Maar het kan zijn dat ik iets niet goed ven, mogen verspringen, en golven, nood. Het woord zelf stamt uit dietijd. Wij kijken ze af, de roemruchte lan- begrepen heb. Op Berlages vogel- en uitsteken, soms uitsluitend om het Ik zie twee mannen, de één in de zoals talrijke andere; de sociale ge zichtlijnen van het Plan Zuid, en vluchtperspectief van het oostelijk materiaal te worden voor een bizar weer met een statief. Ze staan voor Woningbouw, de woningbouwvereni- we ontkomen er niet aan een Totaal deel van Plan Zuid liggen gereefde beeldhouwwerk: het proletarische le- zon in dit geval louter beoogde — I en de idee en praktijk van de Andere Wereld te zien. Net zoals een zeilschepen met hoge masten zich tus- lijke eendje de baksteen steekt hier zichtlijn— van Plan Zuid: de Minerva- huursubsidie zagen allemaal het le- tijger op de Veluwe iets anders ziet sen de bruggen te weerspiegelen. een hoger dier, de adellijke natuur- laan; ik weet dat zich daarginds, in venslicht, of verkregen hun kracht, dan wij, als 't om een ree gaat, zo zien Hoe dan ook heeft Berlage zijn Zuid steen, naar de kroon. Berlages visioen, Station Zuid moet j de eerste decennia van de twintig- wij, laat-twintigste-eeuwse bekijkers zowel mooi laten aansluiten op de ne- Zo ook de dakpan die, juistnu hij op bevinden. Op de voorgrond een aantal '"ste eeuw. van al die immense maagdelijke stede- gentiende-eeuwse ring rond het cen- platte daken principieel niets meer te bakken waarin het gescheiden huis- Een paar honderd meter verderop, lijkeruimte een kilometerslange aan- trum, als daarvan —misschien ook doen zal hebben, verticaal gaat; een vuil dient te komen, en wat er aan stroomopwaarts dus vanaf het Ge- eenschakeling van lege parkeerplaat- door dat vreemde kanaal — tamelijk andere droom van gewichtloosheid. opvalt is de haarscherpe gemillimeter- meentearchief, gaat negentiende- onafhankelijk gemaakt. Hij zag niets Zo ook het vensterglas, eeuwenlang de precisie, zo niet het blinde fanatis- J*VWs Amsterdam plotseling over in in een voortzetting van de concentri- gebukt onder zijn kleine maten en mewaarmee de bakken zijn opgesteld. daar waar de Dia- scheplattegrond. 'DePrinsengracht is of antiracist te moeten zijn. Maar ik schouwen als in essentie een groot zijn roeden. Op het moment dat aan Nooit in mijn leven heb ik bakken, mantbuurt aan de rivier grenst. Het is waarlijk al lang genoeg', aldus de ar- lees Boonzajer's ongecompliceerde plein. zijn omvang nauwelijks meer grenzen welke bakken dan ook, zo in het gelid en grens die nog altijd in het oog chitect. verzuchting niet lang nadat ik deBer- Als om het evenwicht te herstellen gesteld zijn, springt het uit de band, zien staan. Zij kijken naar hun bakken Pr ingt, tussen de negentiende-eeuw- Leerzaam op de expositie is een on- lagebrug open gezien heb; aan de bin- komt ook het omgekeerde voor; het en gaat zich te buiten aan nooit eerder en hun zichtlijn. ~j- individuele gevels, mooi of minder derdeel dat benadrukt hoezeer de uit- nenkant van de brug stonden, met geval van het plein dat alleen maar geziene of zelfs maar bedachte vor- Heren, vraag ik. Bent u misschien '"ooi, dat doet er nu niet toe, en de voering, of liever invulling, door zon enorme letters, onder elkaar de woor- een plantsoenige strook langs een men: bovenlichten, dakkapellen, ke- voor de Stadsdeelraad aan het fotogra- toere betrekkelijke massiviteit van honderdtwintig architecten geduren- den: IMPORT boulevard is. Zoalshet Muzenplein. In gels, uitstulpsels. feren? e n complete huizenwand, een blok, de een paar tientallen jaren, van het MOKUM het algemeen is de marge tussen laan, Een en al nieuw begin, zwaar gesub- Een instemmende glimlach is mijn Bebouwd door een architect van de Plan Zuid een zaak is geweest van Het is, als jede brug open ziet staan, straat, plantsoen en plein vaak heel sidieerd, voor het eerst. En het is al- deel. School in het kader voortdurend overleg niet alleen, maar niet moeilijk om te gissen dat het hier klein, in Zuid. De Tuyll van Seroos- leen maar mogelijk bij de gratie van an dat ongelooflijk ambitieuze— stads- ook van dwang van de zijde van de wellicht gaat over de stadsdelen Oost kerkenlaan bij voorbeeld, ik kom er een voorbijgaand moment: een vrij- Gemeentearchief Amsterdam: Berlage 'tbreidingsplan dat men het Plan gemeente, die geen grond in erfpacht en Zuid, zoals bekend door de Amstel niet onderuit die eigenlijk een ex- wel volmaakt evenwicht tussen libe- en Amsterdam Zuid. Tot en met 21 no- «erlagg plan gaf als de bouwplannen gescheiden. treem (en te vin- 1992. Catalogus n of het Zuid p\eegt te er niet in van elkaar lang prachtig) plein ralen en opkomend socialisme. Een vember 39,50. j °emen. slaagden de zogenaamde Commissie den — zelfs al weet ik dat het uitkomt , Waaruit het Plan Zuid bestaan Zuid te passeren. Het Algemeen Handelsblad schrijft op het enig ware Tuyll van Seroosker- ’ I eeft en wat er zoal van geworden is, Deze legde een ontzaglijk gewicht (maart 1941): 'Schier verkwistend kenplein, dat er ook nog eens is. Mis- at laat de tentoonstellingBerlage en in de schaal bij het beoordelen van breede, goed-geplaveide trottoirs ge- schien zou het goed zijn om te onder- Zuid heel instructief en vooral de esthetische kwaliteit van ven wandelaars gelegenheid, groot- scheiden, in zulke gevallen, tussen °°i zien, aan de hand van allerlei plannen: de mate waarin ze goed aan- steeds te kuieren.' En dat is nu eerste- en zoveelstegraadspleinen. c umenten, schetsen, vogelvlucht- sloten op wat er al stond of nog moest precies wat ik ga doen,— grootsteeds Dat er op bijna geen enkel plein in ° sPectieven, foto's, een uitstekend komen. Dat het hierbij uitsluitend om kuieren. Plan Zuid zich enig verkeer lijkt voor H.P. Berlajje de uiterlijke j. °Programmavan een halfuur, ge- de verschijningsvorm van Waar ik, op mijn wandeling, mis- te doen, isvoor mij bijna een kenmerk R] d 'Bakens in baksteen', en oude het bouwwerk ging, en absoluut niet schien nog het meest door getroffen op zichzelf geworden van het Zuidse j "tfragmenten; er is een fraaie cata- om alles wat zich achter de gevel af- word, is de schoonheid —jawel, het plein. Er zijn ook hybriden. Soms US en zate architectonisch, kan woord moet maar vallen— van de wordt echte straat, zoals dejeker- de lirf ' er z jn ( rdagse) wande- sen avant-la-lettre. Want parkeer- speelde, ons nu een en drlpri onder 'deskundige begeleiding plaats noch parkeerprobleem noch doen zuchten van verbazing. Het ge- talrijke pleinen en pleintjes. Het Plan straat, aan zijn begin of zijn eind ge- Ouh' net geDie(l- De toegang is goed Amsterdammertje noch voorsorteer- beurde niet zelden dat een plan voor Zuid moet het aantal pleinen in Am- woon maar eens een plein. In Plan derwets gemeentelijk — gratis.— strook noch vluchtheuvel bestond er een stratenwand, of een heel blok, sterdam op zijn minst vertienvoudigd Zuid zijn er bij mijn weten bo- "et — — a , is en j,]jj£t CUrieus dat Berlage, toen. Wanneer precies hebben deze enkeletientallen malen heen en weer hebben. vendien nog eens totaal nieuwe plein- 'welvarende ru mschoots een beroemd treurige woorden hun opwachting ge- ging tussen architect en commissie. Waarbij overigens te bedenken valt vormen uitgevonden, zoals het schit- toen architect j 'hem door de gemeente Amster- maakt in onze taal? Heel aardig, ten slotte, is ook dat er dat de aanduiding 'plein' heel vaak terende kommavormige Bachpleintje, arn om een plan werd verzocht, wel op hetGemeentearchief een tafel staat niet eens gebezigd wordt, in de straat- waar ik in korte tijd erg op gesteldben et raamwerk heeft mogen leveren, Stadsuitbreiding als die eenmaal (met stoelen) waarop een aantal map- naam, terwijl er wel degelijk van ge- geraakt. windstilte* l*"' nu even afgezien van de naar lang genoeg achter—de rug kan er pen ter inzage met knipsels die een sproken zou kunnen worden. Met an- m — is, n genoemde brug— niet aan de een ongehoorde vanzelfsprekendheid indruk geven van de discussie, des- dere woorden, erzijn heel watpleinen Ten slotte ben ik me, gewiegd door hp fre invuHing van zijn eigen ideeën ontstaan. Het centrum van Amster- tijds, over —vooral— de capriolen die het van zichzelfniet weten, om zo de schoonheid — telkens anders — van het 75-jarige eett ' deelgenomen. dam, met zijn concentrische cirkels van de Amsterdamse School, en over te zeggen. Soms neigde ik er al wande- van vele, vele pleinen, zelfs gaan af- n b„ grote lijnen kwam zijn, in okto- en radiaalstraten: ja, natuurlijk. Maar de al dan niet verfoeilijke moderniteit lend toe om heel Zuid te gaan be- vragen of het zou kunnen zijn dat het 1917 door de Amsterdamse ge- hoezo natuurlijk, eigenlijk? Wat heb- van het Plan in uitvoering. Ik nam Jen n teraad goedgekeurde, plan erop ben burgemeester Oetgens en stads- plaats en schreef er een en ander uit Plan Zuid at de stadsuitbreidingin de eer- timmerman de ontwerpers van over. ste 1 Staets, diePiaats een monumentaal karakter de zeventiende-eeuwse grachtengor- Een H. Boonzajer, auteur van Plan nde tekrijgen (de architect was in del geheimzinnig ongeëerd — ge- Zuid. Een wandeling door een inte- oog nadrukkelijk ook een dacht—bij het trekken van die cirkels? ressant stadsgedeelte (zonder jaartal; enaar grote Het is groot dertig?): 'Dan is dat (■Wu* J HÜ Pleitte voor welbeschouwd een mys- jaren er nog iets, —gesloten>- blokken en terie dat wij de plattegrond van Am- den wandelaar in deze buurten treft: atenw f anden —, die direct hun sterdam zo mooi en zo vanzelfspre- het overheerschend platte dak. Zon u C e Hn fi n het Scheel moesten tonen, kend kunnen vinden. lets van eenzelf- enkel huis met een plat dak was in ' en moesten herkenbaar de verbluftheid brak zich bij baan mijn gedachten iets kroms dat tekwa- ziin aan mij . vn &rotere hoogte en aan toen ik een paar zinnetjes las, in Ber- der ure uit Marokko was geïmpor- hun «n geprononceerde 'ingangen'; de lage's eigen handschrift, op de teerd. En nou we waarachtig onbuu ten- hebben '^? nen daar weer achter, be- toonstelling. heele buurten met een oppervlakte door die grote1*6 hoogte, Als jemaar lang genoeg in Amster- van platte daken, om een paar duizend konHnoen ilager en intiemer zijn. dam woont, krijgt de plattegrond van Muselmannen gelegenheid te geven dat gaan we straks dan avondgebed.' FOTO'S WIM RUIGROK Eobheoed u\ eens Zuid net zon vanzelfsprekendheid, tot hun Een tijd, waarin ZWAFTWIT bekijken allemaal; in het echt, met zijn y-grec-vormige straten en het mogelijk was niet al meteen racist KLEURENFOTO'S KEES KEUCH DE VOLKSKRANT elfVolkskrant VAN VRIJDAG 9 OKTOBER 1992 KUNST&CULTUUR 2 Pond vlees uit het lijfvan Antonio MulderJan
Zegt een medewerker: dat die ge- te maken. Het geeft een ontzettende sprekken niet genotuleerd mogen voldoening om al die acteurs met to- worden. neel bezig te weten. Om te zien hoe ze Denkt een journalist: datkan ik ook zich twee maanden volledig onder- nog wel onthouden. dompelenin een stuk. Om daar — hoe Een kwartier na de try-out. In de noem jedat — de aanjagervan te zijn, terugtrekruimte van de Koninklijke dat is fantastisch. En als het dan ook lite- Schouwburg te Den Haag. Nabespre- nog gaat om belangrijke stukken king. ratuur. ..En als jeer dan ook nog iets beetje Zegt een acteur: dat hij zich zo ver- mee kunt vertellen wat een baasde over de gretigheid waarmee zinvol is, vindt hij dat helemaal gewel- het publiek lachte om de talrijke anti- dig. semitische opmerkingen. Zegt een actrice: dat de gedwongen Uit de map Volkskrant 1986 — bekering van Shylock de jood de Gerardjan Rijnders— over Croiset, net — het grootste lach kreeg. — benoemd tot artistiek leider van Zegt Hans Croiset: dat het dezelfde NT: 'Je moet volgens hem een mening lachen zijn die je bij Freek de Jonge hebben.Die behoefte is voortgekomen hoort. uit de ommekeer van de jaren zestig, Zegt deregisseur: dat jebij Freek de die mijn generatie met tomaten heeft afgedwongen. hij strenger Jonge uiteindelijk toch met een goed Maar is in gevoel de zaal uitkomt, en bij dit stuk de leer dan ikzelf.' niet. Croiset nu: 'Je moet jeconstant door tomaten belaagd voelen.' L'art pour De Koopman van Venetië van Wil- Part, toneel/toneel, daar houdt hij liam Shakespeare bij het Nationale niet van. Misschien wel om een keer Toneel. Een tekst van toen vertaald als toeschouwer in verzeild te raken, wonderlijke constel- maar niet om het te entameren. naar het nu. Een keer die latie. Shakespeare op een scooter. De Mocht een regisseur een Zestiende Eeuw aan de telefoon. Het richting op willen, dan krijgt hij hem Maar, hij omringt persbericht vat het stuk mooi samen, opzijn weg. zegt hij, een citaat in zeven zinnen: zich niet met dat soort mensen. 'Een liefdeskomedie onder anti-se- Laten we het zo zeggen: met een mieten. In het tolerante Venetië van rechts levensgevoel zou hij zijn soort de zeventiende eeuw leven mensen theater niet kunnen maken. Hij wil op de borst slaan over het Recordoogst uit allewindstreken samen in een flo- zich niet levensgevoel, want De huidige linkse dat rerende economie. Antonio (Gijs Kopje Kinderdagverblijf. ('Nog 102 baby's Scholten Aschat) heeft snel geld is zo onduidelijk als de pest. Maar in dekrant: 'Ramentikker weer van hij het actief.' vóór u.') nodig om zijn vriend aan een vrouw te laten we maar zeggen dat ge- het publiek van In Alkmaar is de ramentikker na Paul Haarhuis. helpen. De geldschieter Shylock baande pad mijdt.Dat toneelstuk- hem nietkrijgt wat het verwacht. Een een afwezigheid van zeven maanden De schoonheidvan deze (Hans Croiset) vraagt bij wijze van gek ken van Tender is tevens het gevaar onderpand: een pond amusementsfunctie — 'denk ik hoog- terug. De mensen worden er van. grap om een weg de Verlin- dat de groep bedreigt. Margot Poll in vlees uit het lijfvan de reder. Shylock moedig' — die heeft hij niet. Natuur- Tiktiktik. En is-ie. In lijk andere, een veilige denbuurt hebben bewoners de man haar recensie in NRC Handelsblad is joods, Antonio is christen. Twee was er een (de Tender manier geweest om deze Shakespeare gezien, te pakken krijgen konden ze van de laatste voorstelling mensen met een verschillende cultu- beraden ECO-O.K. Tour, waarbij de groepvoor- rele achtergrond spelen hoog spel en te doen. Met welluidende mandolines, hem niet. De slachtoffers pagepakjes. Na- zich. Er zijn plannen voor een vereni- bijgangers in Alkmaar in de milieu- komen lijnrecht tegenover elkaar te ruisende rokken en tuurlijk zit die nuchtere factor ook ging van slachtoffers. Op de eerste problematiek betrok met voetmassa- staan. Als Shylock zn geld niet'krijgt, wel in zijn kop: dat je de wereld niet vergaderingvan de club werd er op de ges, discussiesen allerlei andere acti- komt hij zijnrecht halen. En dan laat speelde vlekkeloos, kunt hervormen met toneel. Maar hij ramen getikt. Door de zaal gingen viteiten): 'Tender het laagje tolerantie uit de Venetiaan- ongeloof ontzetting. maar te goed. Het was niet duidelijk se wereld los.' wil het wel proberen. Hij wil zn kop kreten van en niet naar de tijd laten hangen, hij wil Voorzitter Bouman sprong dwars genoeg ook niet na de voorstel- heen ling dat— het een theatergroep was. geregeld de tijd vóór zijn. Als jejepubliek altijd door een dichtbij tikkend raam — 'Het zal niet voorkomen tot Ze wilden weten hoe het af zou lopen speelt', zegt maar geeft wat het verwacht ben je en achtervolgde de ramentikker dat je géén Shakespeare Hij kwam "met die gekken" van wie de bood- Hans Croiset, gelegenheidsacteur, en toch puur establishment. achter in het plantsoen. 'Wij krijgen subsidie juist om met een bloedneus terug en werd schap in de prachtige Tender-ensce- vooral artistiek leider van Het Natio- onze overgekomen maar ons gevaarlrjk op te stellen.' door de penningmeester verbonden. nering wel was naal Toneel. Die schrijver overlapt zo- niet dat het hier om een treffende veel thema's. Tien jaar geen Shake- Een aantal jarengeleden liepenveel Enzovoorts. onder wie broer Zoals ik het hier beschreef, ginghet vorm van straattheater ging.' speare spelen kan alleen maar als jein joodse mensen Ju- worden, les Croiset te—hoop tegen de uitvoe- niet precies, hetgeen niet ter zake Om het theater te laten een rijkdom van moderne schrijvers — heeft Tender dus de pers nodig. Staat zelfs als wél bad vol ring van Fassbinders vermeende anti- doet. Het gaat om het plezier, jefanta- baadt. En je zon dit soort berich- er een foto en een recensie in de pareltjes had, zou het semitischestuk Het vuil, de stad en de :sie, bij het lezen van hedendaagse ten, sinds je afweet van het bestaan krant, dan was het een toneelstuk. zijn stukken af te zetten dood. Men ergerde zich aan de stereo- goed om die waarop 'de van de theatergroep Tender. Staat er een foto met een artikel in de tegen gigant als Shakespeare. Om type, beledigende manier zon jood'werd geportretteerd. Die kritiek Een groot Tender-gehalte zat ook in krant zonder dat de recensent op de je kijk op de wereld te toetsen aan politieke kwaliteit van het decoren de prestatie stuk. zou ook best wel eens over de rol van dat bericht over een nieuwe zon Shy- partij: Spekkianen voelen wel voor de van de hoofdrolspelers ingaat en DeKoopman van Venetië gaat, wat Shylock heen kunnen komen. lock is een woekeraar, een spijkerhar- naam PSP. wordt er ook geen naam van een thea- Croiset betreft, over onverdraagzaam- tergroep genoemd, dan kunnen we verschillende groepen. de onderhandelaar die geen duivels heid binnen gekker is op geld 'Fred van der Spek was zaterdag inderdaad van een recordoogst walno- Shakespeare heeft het over een Vene- varkensvlees eet. En dan op zn eigen dochter.Kortom, een prominent aanwezig op een oprich- ten spreken. tiaansrechtsstelsel, waarin minderhe- lijkt tingsvergadering van de nieuwe PSP 'Annie Wolter uit Vlodrop heeft de den worden gedoogd zolang ze maar type dat bij vlagen — zo weg- Regisseren, 'woorden tovenarijen maken', is zijn eerste liefde. Maar soms wil Hans te— de nazipropaganda. in Amsterdam. Lijsttrekker wordt hij afgelopen twee weken samen met de meehelpen de welvaart te bevorde- van gelopen zijn uit objectief zegt niet. Hij vindt zichzelf met 68 jaar te kinderen uit de buurt elke dag onder wetten dan zelf de 'Ik gooi meer heel in', ren. En dat die zo streng in Croiset even niet verantwoordelijk zijn, en gaat hij planken op. Zoals in oud. In toespraak de ruim haar drie bomen geraapt. Keurmees- elkaar zitten dat ze de minderheden Hans Croiset. Als het nodig is om een een voor De deze weken de joodse woekeraar Shylock personage clichématig te zetten, zestig aanwezigen trok hij van leer ter G. van Dijck verwacht deze maand ook beschermen. Maar de jodenmoes- Shakespeares Koopman van Venetië, waarin hij neer om de boodschap duidelijk te maken, tegen het opkomend kapitalisme in een recordoogst van ruim duizend ten wel om acht uur 's avonds in het bij het Nationale Toneel. 'Er zitten angstig speelt. Een 'liefdeskomedie onder antisemieten' dan heeft hij daar geen enkele moeite Oost-Europa en tegen het militaris- kilo. "Ik werk nu al achtentwintig getto zijn en mochten er de volgende Volgens mij jaarbij de veiling", aldus Van Dijck, uit. actuele kanten aan, waarvan ik liever had dat ze niet bestonden.' mee. Dan is hij ookbereid om Hitler te me.' ideaalmateriaal voor ochtend om acht uur pas weer spelen. En daarmee kapt hij heel Tender. "maar ik heb nog nooit meegemaakt 'Er zitten angstig actuele kanten dat 1000 kilo noten zijn geleverd." had dat ze niet vriendelijk doch gedecideerd een mo- aan, waarvan ik liever gesprek joodse achter- 'Risicogroepen gewezen op voorde- H. Strous uit St. Odiliënberg zegt des- Een scenario van van- gelijk over zn bestonden.' grond, of vergelijkingen met de affai- len polioprik.' gevraagd dat bijna al zijn dertig bo- daag: het racisme, de discriminatie, de gereformeerd men vol walnoten hangen. Strous is al onverdraag- re rondom Het vuil... af. Tender in zon dorp onverzoenlijkheid, de zijn die als cameraploegvan de VPRO, als me- sinds begin september in de weer met zaamheid, het uitbuiten van elkaar. Zeker, er zullen mensen boos reageren. Maar mensen moeten destander uit België, als skinhead die zijnemmers. Het is slechtvoor derug, En dat vervat in een quasi losse kome- is de kerkgangers in naam van de be- maar het loont: elke noot brengt tus- die. Dat vindt hij een schrijnend door Jan Foto Maarten Corbijn ook iets voelen van binnen. Het Eilander/ stuk. Hij vindt dat schaving te lijf wil en tegengehouden sen de 2 en de 5 cent op. beeld. geen anti-semitisch Shakespeare een heel genuanceerd wordt door verstandige passanten Wellicht is de rijke oogst ook in 'Het was een resultante van ge- meteorologisch opzicht signaal- rampenfonds. Passie komt er nauwelijk aan te beeld van zijn samenleving schetst. (Tenderianen). een sprekken van jaren.' Anderhalf jaar ook in het opveren, niet terugschop- hem betreft zo in het praat. Volgens een oude boerenwijsheid be- besloten hij en regisseur Ger pen. Duldzaam lijden, en weer door- 'Alleen dat repeteren, met collega's pas. Waar we nog veel van kunnen leren. geleden lacht. Hij schreef het vierhonderd jaargele- Dinsdag schreef Maria Hendriks in tekent een rijke walnotenoogst dat er Thijs het stuk te doen. De Koopman gaan alsof er niks gebeurd is.' onder elkaar zijn, dat is leuk. 'Hmmmmm. Ja?' Ja. Hij op den, is nog geenreet veranderd. de Volkskrant een stuk over het leven een zeer strenge winter komst is.' kwam gewoon bovendrijven. Het ap- Een citaat. Shylock: Ho wat draaft 'Acteren is niet het belangrijkste in Klopt. Daar laat hijzich nooit over uit. en er nachtvorstje Shakespeare toont ons twee verschil- in een betaalkantoor van de Amster- (Na het eerste lichte pelleerde aan een kern die hij met u door! Ik wou uw vriendzijn, vriend- mijn leven gebleken.' Omdat je als De persoonlijke drijfveren zijn privé. en nog lende soorten culturen, die allebei ge- damse Dienst Parkeerbeheer. Ik had gaat Tender als elf rayonhoofden meedroeg, onrust, een onze- schap met u sluiten, de smaad verge- acteur namelijk maar een partje in Maar later komt hij er eens op zich een voor lijken ongelijkhebben. Beide partijen het gevoel datstukvan Tender al eens Ijsmeesters uitgebreide metingen on- kerheid over de toekomst. 'En toen ten die ik moest ondergaan, voldoen het geheel bent. Hij zou zich maar terug. 'Ik denk dat ik mijn passie van Sneek doen. De Regisseren is veel interes- het toneel juistontzettend intoom, om gaan te ver, beide hebben hele onsy- gezien en gehoord te hebben, maar der de brug wisten wij nog niks van Rostock.' aan uw behoeften... vervelen. apparatuurvan TNO is door hem. woorden 'm te kunnen omzetten in beleid.' Het mathieke kanten. Maar Shakespeare het was weer schitterend. nieuwste Maar Rostock is er nu wel. Die santer. Voor Van tove- de requisietenafdeling van Tender narijen maken, mensen enthousias- mooievan het artistiek leiderschap is laat wel zien dat het allemaal mensen Vaak is een woord al voldoende om rechtbank-scène. Zoals Hans Ligtvoet Nee, nee hoor, absoluut niet. Hans de overal actieve toneelgroep Tender schitterend —en voor kenners van cast meren, maken. Dingen laten het nadenken over repertoire, het la- zijn. En dat was toen in de anti- alias Gratiano Croiset alias Shy- Croiset zondert zich af, terwijl de beelden — het ijs onbegrijpelijk vormgegeven. — documentatiemap 'Hans ten functioneren van een gezelschap. semitische samenleving waarin hij erachter te vermoeden. lock de jood tart en— uitjouwt. Hij voel- en crew nog blijven praten. Spelen ontstaan. De De metingen worden—verstoord door leuk. Spelen is Croiset' is dik, voert jedoor drie, vier Het is crisismanagement. Te weinig leefde heel bijzonder. Betuwelijn. de zich bedreigd als was het door een vindt hij helemaal niet — een Wilde lezer. de actiegroep Behoud Dukdalf. Oud- Of, die doodschop die verschrikkelijk, heel griezelig. Welis- decennia toneelgeschiedenis. De map geld, een gestrande vrachtauto, een Hij laat Shylock zeggen: 'Heeft nazi-skinhead. hersenschudding. jood geen ogen, heeft een jood geen Het weer. winnaar Reinier Paping breit mutsen hij van Antonio krijgt! Die schop kan waar acteert hij sinds zn achttiende. toont een man of hij nou artistiek acteur met een voor Somalië. Er is gelegenheidom je Publiekstheater— was, of Om dat werk jaren te kunnen vol- hartstochten, Wordt hij niet gekweld Eendenvergiftiging. hij wel aan. Maar de symboliek die er Maar altijd met heel grote tussenpo- leidervan het Noren tot een echt Noors beeldje te aan de baas van het Nationaal Toneel is houden, moet er wel sprake zijn van door dezelfde ellende?' Sloop zebrapad. in vervat zit... daar gaat een hele zen. Dus, hij raakt er maar niet — Recordoogst walnoten. laten omsmelten.) wereldgeschiedenis aan vooraf. 'En gewend. Een avond als deze kan wat die veel en vaak over toneelbeleid passie. Hij doet 't om toneel mogelijk
in menig interview dat Angèle reis zelf betaalt, is de sanctie lijn in te vinden — iedererecen- eigen, Het verdriet van België Manteau werd afgenomen de niet op haar van toepassing. sent heeft zijn exclusieve wind van voren kreeg, had dui- Het heeft Aalders zeventien favoriet — ook de deelnemers- over gemiste Nobelprijs delijk geen zin om Ischa Meijer dagen gekost, vertelt hij, maar lijst vertoont een grote wille- te spreken. Zij had im- na uitvoerig overleg met de mi- keur. De 'toneelkijkers' van Op de boekenbeurs van Göte- tegen Telegraaf mers nog een appeltjete schillen nisteriesBuitenlandse Zaken, Trouw, Het Parool, borg, enige weken geleden, had bijvoorbeeld Tijd met de Vlaamse uitgeefster Justitie en WVC kwam de zaak en ook HP/De onze nominée nog wel 'de har- krijgt haar vi- worden node gemist. Zweden' gestolen, Manteau, die haar had gevraagd rond: Svetlana ten van de sum. Aalders: 'Ik had haar veer- Nee, dat was geen opzet, legt maar het heeft niet mogen ba- om haarbiografie te schrijven Rumer en haar vervolgens de laan uit- tien dagen geleden aan de tele- Jaarboek-eindredacteur Marijn ten. uit, stuurde toen Seghers doorvroeg foon en ze was in tranen. Ze van der Jagt de enquêteis Per Holmer, de Zweedse ver- letterlijk dwars door de gestuurd naar alle recensenten taler van Hugo Claus, vertelde over haar huwelijksleven. moet 'Heeft u gedreigd? Met fysiek vuurlinie om hier tekomen. En van de landelijke dag- en week- vorige week in de Vlaamse ik zal haar zelf afhalen.' bladen. Van derJagt: 'Misschien krant De Standaardover Claus' geweld? Dat wil nog wel eens suggereerde Meijer. Had hij haar niet gewoon was het tijdstip wat ongelukkig, succesvolle optreden op de helpen', zijn Aan het eindevan het ge- kunnen laten komen? de zomer, maar iedereen die beurs. De kranten schreven Redactie Truus Ruiter Aalders: 'O, nee. zult dan opgave instuurt, wordt in het 's anderendaags 'vol lof over de sprek met Ischa bekende Seg- Je Arbeiderspers hers dat ze 'broedt op een plan net zien dat ze het concours boek opgenomen. Het instituut Vlaming, zijn vlotheid, zijn ta- specialePoetry-uitgave en bij nemen, als De brieven ik graag uitgeven. de waarheid te dienen', dus wint en in de publiciteit komt. heeft de verstuurd, lenkennis, zijn humor en zijn dat boekje is het tot dusver ge- willen Omeros om koninklijkebe- dat ze een verou- uit dat De Be- eenroman te schrijvenover de Wij hebben een weet slecht, goederomans. bleven. Toen Walcott in 1990 Het ziet er naar Pieter Vol- derd adressenbestand hebben, de uitnodigin- zijn Omeros publiceerde, zigeBij het nakijken heeft,want hele affaire. schermheer [mr van Maar helaas epos lenhoven], dus wekunnen ons dus misschien ligt het daar aan.' gen persconferentie— die was Eijkelboom er als de kippen Eijkelboom begint zijn bespre- Ze is niet de enige. Ook Jeroen voor de Angèle Manteau, pot'? geen fouten permitteren.' uitgeverij De Bezige Bij op don- bij om het te vertalen. kingen met De Arbeiderspers. Brouwers, de gedoodverfde 'een gepland, i bestaat uit tien boe-1 'Zij geven ook mijn gedichten Manteau-biograaf van het eerste derdagmiddag had Omeros dat het Ei- Scarlett niet gevonden hoefden de deur niet uit.En ken en van de 8000 regels heb ik uit, en dat bevalt mij prima', uur, werkt aan een boek over de drukt vertrek van Dwars door de vuurlinie Vlaamse uitgeefster. Het is kenboom niets te maken heeft Ook theatercritici hebben Metvage beloftes en stille hoop Claus, die'ondergedoken' was in er nu 2500 vertaald', vertelt Eij- zegt hij. keerde Pascale Koldenhof, de eerste ge- niets,zal het heten, zo meldt hij met de toestand waarin de stich- Antwerpen, hoefde niet te wor- kelboom, diebij meerdere uitge- Overigens werd een naar Flipse Pianoconcours zo hun favorieten Nederlandse Scarlett, afgelopen den opgespoord. verijen interesse ontmoettevoor deelte van Omeros eindvorig deze week in Humo. ting zich bevindt. Toch is daar wat op- Zesentwintig jaaris ze en ze Karst Woudstra schreef de beste week terug in Nederland. Er is Overigens is Per Holmer er zijn vertaling in progress. Zowel jaar door JoopKeesmaat van het ook aan de hand. In dracht van de gemeente doet komt uit Servië. Uit de stad toneeltekstvan het vorige sei- tijdens de internationale Scar- 'rotsvast van overtuigd' dat De Bezige Bij, die van Brodsky RO-theater voorgedragen. Ko- zon- geeft hij Rotterdams Uitburo zit het organisatiebureau Beren- Krusevac, om precies te zijn.Za- zoen (Een zwarte Pool), maar lett-verkiezing, afgelopen Claus de Nobel-prijs ooit zalkrij- te horen had gekregen dat ze mende zondag om niet de beste dagin Atlanta, dan wel geen Walcott in haar fonds op- 17 uur in deRotterdamse schot onderzoeknaar de stich- terdag wordt Svetlana Milivose- leverde daarmee gen, wellicht 'zorond zijn ze- móet zomaar zonder directeur vic persoonlijk door de voorzit- voorstelling. Stuk zonder titel hoofdrolspeelster voor het ver- ventigste, een leeftijd waar de Schouwburg een extra voor- ting. Bovendien lag er al een rapport ter van de Eduard Flipse Stich- van Mirjam Koen, een bewer- volg op Gone with the Wind ge- Akademie ontzag voor dracht. Directeur/uitgever J. Eiken- kritisch over Magazijn. heeft. stich- kijkt of we niet tingvan Schiphol gehaald. Aal- king van Tsjechovs Platonov kozen, maar het is niet gezegd Claus was nu dus nog te jong, boom van de Rotterdamse 'Berenschot te ders neemt bloemen voor haar voor het Onafhankelijk Toneel, dat dekandidaten geen tweede hoewel hij verloor van een au- ting Uit Promotie is opgestapt. met wat al veel dingenbezig zegt de loop mee, blij als-ie isdat Svetlana isvoor een paar critici wel dé kans zullen krijgen. teur die een heel jaarjongeris. Laatste boek over Manteau Om privé-redenen heeft hij al zijn', Manhave. In begin ontslag aange- tijd de stichtingzich met meedoet aan zijn Internationale voorstelling van vorig jaar, bo- Pascale: 'De juryheeft maar augustus der is ge- nog niet geschreven vraagd. Hij verblijft naar ver- steeds meer zaken gaan bemoei- Pianoconcours in Rotterdam. vendien kozen twee recensen- drie van de zestien meisjes en zien, dus die andere dertien ma- Bij 'Heeft verhouding met dat luidt in Indonesië. 'Ik denk dat en. Het verschil tussen inkom- Want haar deelnamewas tot ten Koen als beste regisseuse Bezige ziet Walcott u een hoofdrolspeler ken nog steeds een kans. Tenzij vrouwtje gehad? Bent u met heel andere wegen wilde in- sten en uitgaven werd daardoor voor kort nog niet zo zeker. is Bert Luppes, Jan uitwisselingen in Stuk titel, voor twee ze alsnog kiezen voor een be- weggekaapt door haar naar bed geweest? Het lijkt slaan', zegtJ. P. Manhave, de wat al te groot. Gedacht wordt 'Alle culturele zonder AP met Joegoslavië moeten worden van hen de beste acteur. kende actrice, ik weet dat ze in 'Ach, we denken mondiaal', verdomd wel op een echtschei- voorzitter van Uit Promotie. nu onder andere aan het afslan- onder ken van de Uitmarkt. geannuleerd' bepaalde de Veilig- Gistermiddag werd in het Ne- tijdnood zijn gekomen.' lacht dichter, vertaler Eij- ding.' In zijn gesprek met Greta De stichting is meer bijrolletje Jan uitgever Volgens is de benoe- heidsraadvan de Verenigde Na- derlands Theater Instituut in Over het dat Pasca- kelboom. Walcott is een goede Seghers voor de VPRO-radio van het culturele Manhave meisjes afgelopen Magazijn, ming een interim-directeur ties enkele maanden geleden. Amsterdam het Nederlands le en alle andere is be- winnaar, vindt hij. Hij leerde de stuurde Ischa Meijer maandblad dat maan- van nog geen wat er in de goed als rond. Ook het voort- Diezelfde resolutie 757 verhin- Theaterjaarboek '91/92 gepre- loofd, bestaat duide- dichter een paar jaargeleden zondag onverbiddelijk af op de delijksbericht over zo lijkheid. klaagt niet: ze pot, de podia te zien zal bestaan van Magazijn staat niet derde dezezomer de deelname senteerd.Een smeuïghoofd- Maar ze kennen tijdensPoetry Interna- conclusie: 'Ze is gewoon een zalen en op contact gelegd produ- zijn. organiseert zij de jaar- langerter discussie. 'Vergeleken van de Joegoslaven aan het voet- stukje is altijd de enquête onder heeft met tional in Rotterdam, waar hij 'in die Angèle Manteau!' 'U zegt Ook die in haar geïnteres- protesteerde Seghers, de lijkseUitmarkt en stelt zij de met andere steden maken we bal-EK in Zweden. detheatercritici, maar zelden centen het kielzog van zijn vriend Josef het', zijn deresultaten zo weinig seerd zijn en ze was als énige te auteur Het eigenzinnige le- uitgaansladder op. Per jaarheeft een heel goed blad.' Het mag Maar waar het elftal struikel- Brodsky' verscheen. van geweest en dat zien op het nieuwsvan Channel ven van Angèle Manteau, de stichting 1,8 miljoen gulden weltoegankelijker worden, de, bleef onze pianiste overeind: steekhoudend — Eijkelboom heeft toen, als eer- Svetlana niet wordt uit- voor een naslagwerk! Niet al- V. 'Het eleven ofhet six o'clock Nederland, gedichten van flauwtjes. uit te geven. vindt Manhave. Ook daar wordt omdat ste in Bockma) gezonden door haar land en de leen is er praktisch geen enkele news, dat weet ik niet meer.' Walcott vertaald. Dat werd een 'Een zwarte Pool' scoort. Seghers, die afgelopen weken Voorzitter Manhave bena- aan gewerkt.(Harmen VAN VRIJDAG 9 OKTOBER 1992 KUNST&ICULTUUR 3 Het gewicht van onuitgewerkte gedachten
juist geblokkeerd als ik niet genoeg Gert Veen schouwden als virtuoos, noemden de- ven plaatste: 'Die tegenstelling maak- door van denk. Creatieve blokkades zijn meest- genen die studio-technieken gebruik- te het interessant.Kronkelende, orga- al het dat je gevolg van een gewicht Twintig jaar ten oplichters: oh, dat zijn alleen nische patronen, die zich bewogen bo- Cultuur is alles wat je niet hoeft te met je meedraagt, een gewicht van geleden verscheen hij voor het eerst in de maar studio-foefjes. Wat zij zelfdeden ven iets heel industrieels. Dat maakte doen: een stelling die om uitleg niet-uitgewerkte gedachten.' op hun instrument, dat was the real het organische juist extra fragiel en vraagt. En uitleg kan Brian Eno ge- Rationeel kan hrj zijn muzikale schijnwerpers. Oogschaduw, veren. . . Brian Eno, zich noemende Er werd nog een duidelijk on- kwetsbaar. ven. stuff. Ineen half uur durend cultuurfi- keuzes overigens niet goed verdedi- was derscheid gemaakt tussen muzikan- 'Toen de elektronische muziek zich losofisch betoog dat zich in cirkels en gen, vindt hij: 'Ze berusten uitslui- non-muzikant, de oogverblindende glitterboy achter de ten en technici. Technici draaiden aan verder ontwikkelde werd het steeds spiralen lijkt te bewegen en via mode tend op gevoel: dit is opwindend, dat de knoppen, muzikanten behoorden meer in datzelfde en synthesizer bij Music. rechte raamwerk stijl, nouvelle cuisine, Yves Saint- klinkt goed. Op een gegeven moment Roxy Die groep zou hij al na een paar tot een ander slag.' Grinnikt: 'Het geplaatst. Soms vond ik dat ook nog Laurent, de sta wat Amerikaanse communis- ik er danbij stil en vraag meaf: type dat in de studio wachtte tot de mooi. Ik herinner me Ifeel love van tenjacht in de jaren vijftig, het ver- doe ik hier eigenlijk, waarom vind ik platen verlaten, om in de jaren die volgden steeds aanwezig te zijn inspiratie kwam.' Donna Summer: heel rechte muziek, schiltussen hetkapsel Eno dat dat is van en dit beter klinken dan dat? Maar op spots Niemand die dat nu nog gelooft, maar daar boven zweefde haar prach- van ondergetekende, de monetaire pas achteraf. de hot in de ontwikkeling van de pop. Aan de zijde van denkt hij: 'Zeker niet sinds de house tige, engelachtige stem.' crisis en nog een hele reeks andere 'Denken is trouwens niet alleen be- en techno.' Maar vooral in de jaren tachtig onderwerpen, Bowie, bij uiteindelijk terecht langrijk bij beslissen watje doet, maar David Byrne of David als gentleman/producer U2, of Voor de jaren negentig-generatie is werd de elektronische pop zo 'com- komt bij de schijnbare tegenstelling ook bij wat je niet doet. Letting go. met zijn eigen sporen Eno een van de voorbeelden. Zeker pleet en coherent' dat hij een steeds tussen popcultuur en serieuze kunst. Soms moet je dingen loslaten die Amb/enf-platen, die hun hebben nagelaten in voor een groep als The Orb, die zijn grotere weerzin begon te voelen, zegt Een tegenstelling, vindt Eno, die no- waardevol zijn. Zo moest ik bijvoor- idee van ambient music verder door- hij 'Het ontbreken van interne dig de huidige dansmuziek. Onlangs verscheen Nerve eerste nu: opgeheven moet worden. beeld het idee van me afzetten dat ik Net, zijn voerde. Eno's muzikale concept van spanning, van een wrijvende tegen- Vijftig minuten zou het interview een rock 'n' roll-podiumster was. Dat zeven muziek die vervloeit met de ruimte stelling van muzikale elementen, duren. Het loopt uiteindelijk uit tot paste gewoon niet bij me. Zoiets opge- soloplaat in jaar. Interview met een loveable eccentric. waarin die klinkt ook wel oneer- maakte dat ik er langzamerhand ziek ruim twee uur, waarna hij zich glim- ven was betrekkelijk eenvoudig voor biedig 'muzikaal behang'— of 'intellec- van werd. Dus ik dacht: bollocks to lachend verontschuldigt met: like me, al was het voor anderen minder tuele muzak' genoemd bereikte keyboards, piss off synthesizers, to talk.' makkelijk te accepteren. In de mu- deze zomer voor het eerst—een groot throw away my sequencer.' '’ aange- gevoelens. Al bij onze kennismaking heeft hij ziek-business word je altijd Het is een probleem als je Het is moeilijk voor te stellen dat de doorgemaakt.In de jaren zestig was de publiek toen het album U.F.Orb bin- Lacht: 'Niet dat ik dat heb gedaan, om een kopie van de interview-tape spoord om een succesvol idee voort te werkt met mensen met een groot ego, zachtaardige gentleman tegenover me viersporen-recorder nog de norm. nenkwam op de eerste plaats van de maar ik wist wel dat ik zelfeen andere gevraagd: 'Soms wanneer je iets uit- zetten.' als ze hun eigen standpunt blijven dezelfde persoon is die twintig jaar Sgt. Pepper is daar bijvoorbeeld mee Engelse hitlijsten. Eno zelf reageert richting op wilde.' legt, zeg jehet veel duidelijker dan je Belangrijkermisschien nog danzijn verdedigen. Werken met U 2is wat geleden — de tijd van glamrock en gemaakt. Maar in 1972 was 16- of 24- laconiek op deze vreemde wending het ooitgedacht hebt. Ik ben een beter eigen plaatproduktie is het werk dat dat betreft ideaal. Ze hebben een heel glitter de tegenpool was van Brian -sporen standaard geworden. Dat bood van het lot: told you so.' spreker dan schrijver.' Eno samen met anderen maakte. Zo- goede onderlinge verstandhouding. Ferry in—Roxy Music. Uitgedost in een ongekende nieuwe mogelijkheden.' Lacht: 'Dat is wat ik altijd denk: zie Bonus Brian Eno (44) — een keurige En- als MyLife in the Bush ofGhosts (met Het eindresultaat is het belangrijkst, oogverblindende outfit make-up, Ook was het de tijd van de eerste je wel dat ik '’gelijkhad. The Orb heeft Al een jaar geleden zou er een solo- gelse pop- tot — heer van middelbare leeftijd, die David Byrne) of het grote aantal hoe dat ook standkomt. Ook voor oogschaduw, veren en boa's — was synthesizers: 'Een instrument dat re- nu succes met iets dat platenmaat- plaat van hem verschenen zijn: My me hoffelijk in zijn hotelkamer ont- klassiekers waarvan hij de producer mij is het geen enkel probleem als ik Eno de 'poseur achter desynthesizer', latief makkelijk te bedienen was. Je schappijen twaalf jaar geleden als on- Squelchy Life. Maar door de overvolle vangt met thee en cake — is niet al- was. Om zelf favorieten te noemen niets heb bijgedragen aan een idee. de persoon die zich non-muzikant hoefde alleen maar op toetsen te verkoopbaar beschouwden. Ze waren agenda van platenmaatschappij War- leen een geweldige prater, maar ook valt hem niet mee: 'Het zijn er zo Want ik heb mezelf nu wel afgeschil- noemde, en nog trots was op die beti- drukken of aan knoppen te draaien. zelfs beledigd dat iemand met zoiets ner werd de release-datum verscho- een van de belangrijkste figuren uit veel... Unforgettable Fire was een derd als een heel actief producer, teling ook. Daarmee lag het accent niet langer op durfde aan te komen.' ven naar begin 1992. Eno liet vervol- de popgeschiedenis. Zijn invloed reikt fantastische plaat. Het bewaarde al maar zo gaat het natuurlijk niet altijd. 'Een revolutionair idee in die tijd', technische vaardigheid, maar op de Het succes van ambient music ver- gens echter weten dat het album niet tot in de verste uithoeken van het het goede van U2, maar opende ook Soms komen ze met dingen waarvan zegt hij nu: 'Er werd in de popwereld keuzes die je maakte.' baast hem niet, zegt hij: 'Het is gedeel- meer zou verschijnen: hij was al bezig popuniversum, van de zweverige am- een nieuw muzikaal landschap: dat is ik alleen maar kan zeggen: Geweldig. een heftige discussie gevoerd over de Eno mengde zich door zich non- telijkook een reactie op de ultra-rech- aan een nieuw project. bient house van The Orb tot de jaren voor mij een van die platen die goed Daar zou ik nooit opgekomen zijn. nieuwe technologie. De studio had in muzikant te noemen in de discussie: te dansmuziek van dit moment. Mu- Geloofde hij soms niet meer in de negentig-rock 'n'roll van U2. Als mu- blijven klinken. Possible Musics met Dan heb ik er nietsaan toe te voegen.' vier jaar een geweldige ontwikkeling 'De muzikanten die zichzelf be- ziek, waar ik in zn vroegste plaat, was de onthutste reactie. Nee, zikant, producer, remixer, videoma- Jon Hassell is een anderefavoriet, een — had hij proberen uit te leggen, maar ker, theoreticus, estheticus en filosoof sterke plaat en een goede combinatie een plaat die bedoeld was voor het heeft Eno een onuitwisbaar stempel van talenten. najaar wilde hij niet in februari laten gedrukt op de pophistorie van de afge- 'Low van David Bowie was ook een verschijnen: 'Ik streef er naar platen lopen twintig jaar. Hij maakte naam hoogtepunt (gniffelt om de contradic- altijd zo snel mogelijk uit te brengen, met de groep Roxy Music, ontpopte tie). Men denkt vaak dat ik het was zo gauw als ze klaar zijn, ofliever nog zich vervolgens als een van de pio- die Bowie die richting induwde en de eerder.' niers van de elektronische avantgar- muziek veranderde, maar dat is niet Hij werkt dan ook met strakke de, terwijl hij alsproducer een sleutel- helemaal waar. Bowie zelf had daar- deadlines: willekeurig geplaatste rol vervulde in de muzikale carrière aan voorafgaand Station to Station grenzen die een periode van gerichte van zowel David Bowie als The Tal- gemaakt, een radicale en geweldige creatieve activiteit afbakenen: 'Mu- king Heads en U2. Zijn muzikale oeu- plaat.Dus hij was er klaar voor om iets ziek staat voor mij in een directerela- vre is immens, maar daarnaast be- als Low te doen. Dat moedigde ik ook tie met het hier en nu. Als later blijkt stookt hij de popwereld regelmatig aan.' Brian Eno, dat platen langer meegaan, dan is dat met ideeën, theorieën en filosofieën, Stimuleren van nieuwe, andere alleen maar meegenomen, een bonus. gepresenteerd in manifesten en vlug- ideeën, vindt hij een van zijn belang- 'Voortdurend ben ik bezig om me- schriften ofzelfs in de vorm van lezin- rijkste taken als producer: 'Ook omdat twintigjaar zelf te updaten. Een plaat als Music gen. ik weet dat iedereen dat juist altijd for Airports(zijn eerste ambient-plaat Een interview met Eno heeft het afraadt, want de succesformule moet aan het uit 1978) vind ik goed voor zn tijd, meest weg van een privé-college. Zijn voortgezet worden. Ik denk dat het front maar nu zou ik iets heel anders ma- toon is vriendelijk docerend, hij kiest voor een groep aangenaam is om ie- ken. Mijn ideeën zijn veranderd. En er zijn woorden zorgvuldig, terwijl hij mand in de buurt te hebben die, ophet zijn sindsdien talloze vergelijkbare zijn ideeën verduidelijkt aan de hand moment dat ze niet weten welkekant van depop: platen verschenen. Dat maakt een van tekeningen en multidimensionale ze op moeten met een idee, zegt van: groot verschil. Voor mij geldt: je moet diagrammen — met potlood geschetst yeah that's exciting, do some more of jemoet de eerste zijn, of anders de beste. op een envelop van het hotel. that.' 'Als ik Music for Airports nu op- Hij is in Nederland voor een kort nieuw zou maken, dan zou ik ook die promotie-bezoek: deze maand ver- de eerste zijn, honderden platen in gedachte hebben scheen Nerve Net, zijn eerste solo- Buitenstaander die er min ofmeer op verder gingen. album in zeven jaar. De combinatie Een van zijn succesvolste samenwer- Mijn zelfvertrouwen is afhankelijk van de traditionele rockbezetting en kingen van de laatste jaren is die met anders van de vraag waar een plaat valt op de de voor Eno zo typerende bizarre in- U2, waarvoor Eno niet alleen de laat- of schaal tussen eerst en best. strumentenreeks (ditmaal onder ste drieplaten produceerde, maar ook Hij noemtLow van David Bowie als meer Ali-bass, frogs, tenor fax en het gigantische decorvan de Zoo TV- debeste een goed voorbeeld: 'Dat was een tnorse keys) gevei het album ondanks wereldtournee ontwierp, en de op het baanbrekende plaat, ik vind het nog zijn glasheldere, ultra-moderne pro- podium vertoonde video's maakte: steeds een choquerend album. Als dat duktieeen vertrouwde sfeer.En zoals 'Het eerste wat we deden was probe- nu uitgebracht zou worden zou het zo vaak bij Eno is hij de critici een stap ren richting te geven aan de ideeën. nog steeds nieuw en fris klinken.' voor: op de binnenhoes staan alvast Onszelf afvragen: tot wie richten we Commercieel evenaarde Low overi- een serie typeringen van de muziek: ons, wat willen we vertellen, wat pro- gens lang niet het succes van Bowie's likepaella, a self contradictory mess, beren we te zeggen. Bij het laatste voorgaande platen. De platenmaat- offbalance, technically naive,far too album bijvoorbeeld herkende ik al in schappij was ook nogal teleurgesteld, vague, uncentred, clearly the work of een heel vroeg stadium een gevoel dat herinnert Eno zich. Op de vraag of a mmd in distress, where-am-I mu- je zou kunnen omschrijven als schu- men hem als de boosdoener zag, is het sic. rend, verward, problematisch, veel- lachende antwoord: 'Well, I should Pas werd hij in New Vork op straat omvattend, post-industrïeel. Als je think they did. Maar dat maakt me aangesproken door iemand die hem eenmaal zon raamwerk van ideeën niet uit. Als een platenmaatschappij feliciteerde met de plaat, al vond hij hebt, is het makkelijker om beslissin- jou de schuld geeft, vind ik dat eigen- het jammer dat de maker er zelf zo gen te nemen.' lijk een compliment. No, I shouldn't ontevreden over was. Very funny, Hoewel hij een hechte samenwer- say that. Ik zou moeten zeggen dat ik grinnikt Eno: 'Hij dacht dat ik me min king met de groep heeft opgebouwd, altijd een goede relatie heb gehad met of meer verontschuldigde: sorry, this noemt Eno zich alsproducer toch 'een platenmaatschappijen. Ze beschou- record is a mess.' buitenstaander': 'Je hebt nu eenmaal wen me min of meer als a loveable Het was niet bedoeld als veront- niet hetzelfde belang bij het eindre- eccentric. schuldiging, al vindt hij dat de muziek sultaat als de muzikanten. Het is uit- 'Tijdens de opnamen van Low heb- de betiteling a mess (een puinhoop) eindelijk hun plaat. Daarom zeg ik ben we er ook geen moment bij stilge- wel verdient: 'Er zijn veel elementen altijd: het maakt me niet uit als je staan wat er daarna zou gebeuren, of die wrijven. Op de een of andere ma- uiteindelijk alles weggooit wat ik heb vorm — gedeeltelijk zelf verantwoor- het ook een succes zou zijn. Ik ben nier heb ik dat ook niet tegengehou- gedaan. Maar ik maak me altijd wel delijk voor ben geweest.' naïef optimistisch als ik aan iets bezig den, liet het zoals het was. Geluids- sterk voor bepaalde dingen. Muziek Eno was een van de eersten die op ben. Ik denk altijd: iedereen vindt dit technisch is de muziek een grotere moet uitgesproken zijn. Ik vind: maak zijn albums gebruik maakte van een vast geweldig, het is zo goed, ditkomt Wanorde dan alles wat ik tot nu toe het zo extreem mogelijk, zodat jekunt drummachine: al op zijn eerste solo- vast op de eerste plaats in de hitlijs- heb gedaan. Sommige instrumenten zeggen: it'sfucking brilliant of it's a plaat uit 1973, Here come the Warm ten.' zijn heel onbeleefd in de balans. Dan 'piece of shit. Jets:'In dietijd was ik er heel enthou- Lacht: 'Niet dat dat ooit gebeurt.' komt iets plotseling heel luid naar 'Als je een uitgesproken mening siast over. Die strikte, herhalende, Toch vindt hij wel dat hij zichzelf- voren, harder dan het strikt genomen hebt, je sterk maakt voor iets, dan voorspelbare ritmes. Hun vreemde, succesvol zou mogen noemen, zelfs al zou moeten. In het verleden zou ik dwing je anderen hetzelfde te doen. goedkope klank. Niemand nam ze in is het dan, zoals hij zelf zegt, in a zulke nummers opnieuw gemixt heb- Zo krijg jekrachtige statements. Nie- die tijd serieus, iedereen vroeg me funny way. 'Ik denk dat ik er wel aan hen, a bit more sensible.Maar ditmaal mand is gebaatbij een reactie van: Oh, altijd als ze de muziek hoorden: 'oh, heb meegewerkt dat de mainstream dacht ik: zo is het goed. Ik vind 't zelfs that's kind ofnice. 'Wel aardig' is niet en ga jeer nu echte drums op zetten? wat breder is geworden. Die bevat nu wel mooi, zo onhandig. Clumsy.' goed genoeg: It's better to be strong Maar dat mechanische, emotieloze ook elementen van wat vroeger als te Je zou je kunnen voorstellen dat and wrong.' sprak me juist aan.' vreemd zou worden bestempeld. Het een over-actieve ratio als de zijne een Het is een riskante werkwijze, geeft Hij tekent een diagram dat illus- is in elk geval prettig om iets te heb- remmende factor is bij het muziekma- hij toe: 'Een groep moet sterk in de treert hoe de rechtheid van de drum- ben kunnen bijdragen aan, wat ik zou ken, maar volgens Eno geldt eerder schoenen staan, heel zelfverzekerd machine werd gecontrasteerd met willen noemen, de verrijking van de het omgekeerde: 'Mijn gevoel raakt zijn, vertrouwen hebben in de eigen Brian Eno: 'Mijn gevoel blokkeert als ik niet genoeg denk.' foto lex van rossen grilligemuzikale lijnen diehij daarbo- conversatie.' Battus Geboorte Van Een Chefje
worden. bespreekt Michel Leiris iseen Franse schrijver eigenschappen. Sartre trok niet door Afrika toen ik het Dagboek begon te lezen. Wel had hebben, (bij een psycho-analyse) psycho- slordigheid van Leiris zijn. Maar de dubbele Wie zon boek? die nu nu Natuurlijk een kenner van de Franse kerkelijk alle slechte eigenschappen van alle en Azië. Malraux hield niet van ik een lichte irritatie over Leiris. Die werd analytische dromen krijgt, en hij op 4 van Leeuwarden en de omgevallen u van Keukenhofzijn mis-lezingen van Jean literatuur in het algemeen en van Leiris in Franse schrijvers heeft. Hij was dadaïst, stierengevechten. Gide brak met het veroorzaakt doordat elke drie jaariemand februari 1946 opmerkt dat zijn dromen nu het auto. die ’ die het dagboek uitgaf. Wat maken bijzonder. Die kenner wil graag laten surrealist, communisme. Camus kwam een mij zegt: 'Je moet Michel Leiris eens neemt Jamin, communist, opportunist, onder existentialistisch aan het worden zijn, merken dat hij kenner is. Hij zal existentialist. Hij was gek op exotische Michel Leiris heeft altijd, in gedichten, lezen. Dat is echt een schrijver voor jou. hij ze toch serieus. Herhaaldelijk wil hij de zulke foutjes uit? Ze maken uit dat ik geen een een meer bepaald aspect uit het Dagboek halen (de volkeren en op stierengevechten. Hij is er dol essays en romans, autobiografisch Zoals die met de taal speelt! En veel voorspellende kracht van zon droom enkele naam uit Algerije, Mali of Haïti °P geschreven. Daar het serieuzer keurig: geloof. verhouding met de echtgenote? De passie beroemde namen te laten vallen. Hij hield is niets tegen al is dan Queneau!' Dan zei ik benadrukken, maar meestal valt meer hun voor v an veel weer een Franse trek. Zijn bekendste- boek is 'dank je je goede raad', en niet: 'De Is Leiris de uitgave van dit onleesbare de zwarte medemens? De mislukte vrouwen en hij eindigt graag een zin voor totale onvoorspellendheid op. Zijn met zonder Vage d'homme, waarvan ik ook niet zou met die Leiris is nu juist dat hij het leesbare die waarin dagboek aan te rekenen? Ja. Ten eerste zelfmoord? zichzelf naar beneden drie puntjes Hij geloofde ellende De enige stukken zijn hij halen?) reserve in in in Freud, in weten hoe het te vertalen en dat daarom tien spelen met de taal zon slechte naam geeft wel een echt dagboek wordt bijgehouden. schreef hij het. Ten tweede bewaarde het. en zo de indruk wekken dat het een Marx, Lenin, vijftig belangrijke uitgave niet de Apollinaire en in hun volgelingen. Hij was jaargeleden onder de titel Arena in het door het zo serieus te nemen. Bij Queneau Dat deed hij op zijn vele reizen, maar die Ten derde corrigeerde hij het, soms is. Laat u voor . . . vierde hij het. gek houden. zelfmoord, kleine Nederlands verscheen. geniet je, bij Leiris merk je dat hij dit boek jaar na datum. Ten bewaarde maar slikte een te maar reisverslagen staan niet in laffer dan Sartre, niet hoeveelheid barbituraten. Hij was voor de Twee jaar na zijn dood is nu bij Gallimard werkelijk denkt dat de geheimen van de afgedrukt, op enkele kleinere na. Spannend is Ten vijfde verzweeg hij er een familiegeheim Leiris was niet oorlog zijn Dagboek wereld de taal verborgen zitten in - terwijl openhartigheid nu juistzijn gallischer dan Malraux, niet woordspeliger anti-Duits en pro-Amerikaans en na 1922-1989 uitgegeven, in Franse en zijn verslag van de laatste dagen van de dan Gide. Leiris oe oorlog negenhonderd pagina's dik direct de dat wie eerst Frans leert en daarna Leiris Parijs. Hoe iedereen, handelsmerk was. Ten zesde vroeg hij Jamin dan Queneau, niet dommer anti-Amerikaans en pro-Russisch. en Duitse bezetting van heeft mooie geschreven "U reisde door de hele wereld en zag niets sensatie van deze literaire herfst. Alle leest, ze kan ontrafelen.' Leiris incluis, toen ineens heel moedig werd het voor hem uit te geven. Ten zevende bevat een paar gedichten het de versies van zijn boeken. De en een paar mooie essays. En als je houdt van anders dan wat Fransen altijd in de wereld letterkundige bladen wijden er speciale en Duitsers dood ging schieten. rauwe je zien. Hij afleveringen 250 Leiris kent, heeft niets noten van Jamin hebben dan ook meestal de de Parijse jongeren uit de jaren dertig, kun vond het op Cuba heerlijk. Hij vond aan. Het ligt voor slechts Wie niets van aan Twee keer bezoekt Leiris Nederland. Twee niet een genie, Cnina waarschijnlijk franken naast elke kassa. dit dagboek. Het is namelijk geen dagboek in keer horen we alle clichés over de inhoud: deze passage is in dat-en-datboek hem ook lezen. Maar hij is e , minder heerlijk veel beter zelfs het kleinste k" l daarom niet Ik kocht het en heb het veel moeite de gewone zin van het woord, maar een Volendamse klederdrachten de benut. Maar u kunt ze ook in dat- waarvan we te over zijn Chinese reis met en graag willen zien. De k -JVen Hij was naar ei gelezen. Wat een gezeur! Wat een oud schrijversdagboek, een werkschrift voor het raamhoeren. Als hij door Leeuwarden reist, en-dat boek lezen! boodschappenlijstje j Ben zeggen, een niet een 'aiaard,laf maar ' nieuws! Wat eigenlijke wordt in beslag Dit is het verslag van drie dagen uitgave van Journal 1922-1989is dat hij dat zei maakt hem nog slecht geschreven! werk. De helft heet die stad Lleuwander. De tulpen ziet hij een grote Franse met tot een held. Misschien denkt u langzamerhand: die genomen door opgeschreven dromen. Hoewel in de Kenkenhof. In Amsterdam bezoekthij teleurgesteld lezen. grafmonument voor Elke Straks zal het boek, dat nu eenmaal dik en schrijver, maar een drol op de steen van een Franse' schrijver, op Michel Leiris na Battus houdt niet van die Leiris. Daar heeft u Leiris op 2 november 1941 al opmerkt dat de Stadtschouwburg en de Vooburgwal. Die schrijver. v kleine Franse vs, mist wel één van die onaangename dan gelijk in, maar die antipathie had ik niet hij, na eerst surrealistische dromen gehad te extra t en ontbrekende r zullen wel belangrijk is, ook in Nederland besproken Je\olL»L»-ant VAN VRIJDAG 9 OKTOBER 1992 K UNST&I CULTUUR 4 Memoires van Mary McCarthy halen haar eigen werk onderuit Het ondergoed van Edmund Wilson door Michael Zeeman
Er bestaat een onfatsoenlijk soort eer- waarheid was', zegt ze over de enigs- haar enige criterium daarbij het plaats, tijd, stamboeknummer en lijkheid. Die wordt vermoedelijk te- zins surrealistische dialoog die zich nauwgezet optekenen van de volledi- maatvoering, haalt haar eigen werk weeg gebracht door de opvatting dat 's anderendaags tussen hen afspeelde. ge conduitestaat is. Voor een schrijver onderuit. Het idee van de literatuur < openhartigheid en eerlijkheid twee 'Voor hem telden alleen de feiten en is dat van een zonderlinge naïveteit. was dat er een verschil is tussen de verschillende begrippen zijnvoor een- het was een feit dat ik met hem naar We worden zo bijvoorbeeld getrac- waarheid en de feiten. zelfde soort omgangsvormen. De laat- bed was geweest.'Hetresultaat van de teerd op een vergelijkend warenon- In de jaren 1936-'3B was Mary ste drie hoofdstukken van de herinne- onzorgvuldige verwisseling van derzoek waar het de geslachtsorganen McCarthy tussen het bedrijven van de ringen van Mary McCarthy, die nu McCarthy's stellige waarheid en Wil- van haar minnaars betreft, ofover het liefde door bezig intellectueel volwas- postuum door haar vriendinElizabeth sons feiten was een ongelukkig huwe- soort ondergoed dat Edmund Wilson sen te worden. Ze ging recensies Hardwick zijn uitgegeven onder de lijk van een jaar of zeven. Wilson droeg. Of over de onachtzaamheid om schrijven voor The New Republic en titel Intellectual Memoirs. New Vork moest dat al eerder in woord en ge- met een dronken kop 'bij Max East- The Nation, en ze was betrokken bij 1926-1938, vormen de beschamende schrift bezuren. man op schoot te gaan zitten, in aan- de heroprichting van de Partisan Re- demonstratie van zon eendimensio- Het is merkwaardig dat iemand die wezigheid van haar toenmalige le- view. Dat speelde zich allemaal af in B MEULENHOFt- ' | naal idee over het oud-testamentische zo goed het verschil weet tussen waar- vensgezel. Ze vertelt hoe ze te bed een communistisch milieu in New verbod op de leugen. heid en feit, zo subtiel kan aangeven raakte met een volslagen onbekende Vork, waar toen druk gedebatteerd Dat is niet alleenbeschamend, het is waar de tragiek van een bepaalde fase vrachtwagenchauffeur. Het lijkt het werd over de voordelen van Stalins ook vervelend: wie Mary McCarthy's in haar leven op terugging, zelf zon pak van Slipman wel. maatschappelijke inzichten boven die! literaire werk indertijd met sympa- gênant idee blijkt te hebben gehad Er zijn dingen die je niet hoeft te van Trotsky. Dat moet een interessan- thie volgde en er door bewondering over de openhartigheid die voor een vertellen wanneer je een betrouw- te tijd geweest zijn. gekleurde herinneringen aan heeft, autobiografie gepast is. Ook de beheer- baar zelfportret wenst te schrijven. Veel heeft ze daar niet over te zeg- ziet zich nu genoodzaakt dat werk der van haar nalatenschap, Elizabeth Dat heeft niks met preutsheid te ma- gen — of het moest de leerzame anek- opnieuw te gaan lezen. Want als een Hardwick, zit daar kennelijk mee. ken, maar met eerlijkheid — eerlijk- dote zijn van haar eerste grote recen- schrijver zon raar idee blijkt te heb- 'Als je de vrijheid nam haar te sugge- heid jegensdeintimiteitenvan andere sie voor The NewRepublic. Malcolm ben gehad over hoe je met de waar- reren voorzichtig te zijn, prudent of mensen. En met smaak. Cowley — 'Stalinist', volgens haar —; heid omgaat, hoe zijn die boeken dan louter praktisch, keek ze je niet-be- En metdie smaak is iets grondig mis was daar literair redacteur en hield eigenlijk? Misschien wordt het tijd grijpend aan en zei: maar het is de het lijkt erin dezeIntellectual Me- een maal per week audiëntievoor zijn het oordeel over haar romans en ver- waarheid. Ik denk niet dat ze toegege- —moirs op alsof dat McCarthy's schrij- recensenten, om de boeken te verde- halen drastisch te herzien. ven zou hebben dat het alleen haar verschap in het hart aantast. Want bij len. In 1987 was er al een eerste deel waarheid was', schrijft ze in haar in- al dieonsmakelijkepreciseringen ver- Haar gaf hij eens een boek met het met herinneringenvan Mary McCart- leiding. klapt McCarthy telkens hoe die, ver- verzoek daar een substantieel stuk hy verschenen; How I grew, heette De Intellectual Memoirs bevatten dicht ofjuistopgerekt, in haarromans over te schrijven. Zij dacht dat hij het dat boek. Dat was een zorgwekkend daarom, naast allerlei wetenswaardig- terecht zijn gekomen. Daar zit iets vroeg omdat hij dat boek waardeerde' gezwollen titel, op het parmantige af. heden en anekdoten over het Ameri- triomfantelijks in, iets kraaierigs, als- en schreef daarom tegen haar zin, en een: De toon van het verslag verstrekte kaanse intellectuele leven in het mid- of ze haar lezers wil vertellen hoe ze eigenlijk ook tegen beter weten, McCarthy's jeugd een eenduidige stel- den van de jaren dertig, talrijke inti- hen eerder toch flink in de maling lovend stuk. Cowley plaatste het ligheid, alsof er vanaf haar geboorte miteiten die in het geheel niets terza- heeft weten te nemen door werkelijke — maar zette er wel 'ez correction\ op haar voorhoofd in spiegelschrift ke doen en een heel raar beeldvan de gebeurtenissen een literaire dimensie onder, die McCarthy's oordeel teniet geschreven had gestaan dat de wereld schrijverbewerkstelligen. Drie hoofd- te verschaffen. Het vervelende is al- moest doen. Vijftig jaar later vraagt ze nog heel wat fraais van haarkon ver- stukken, drie huwelijken —en wat leen dat haar lezers wel weten" dat de lezer uit te maken wie hier blaam wachten de narigheid was, dat al- voor huwelijken. Tussendoor openlij- schrijvers de waarheid liegen. Hun treft, de redacteur die de valstrik uit- leen zij het—drie maal daags kon lezen. ke en stiekeme verhoudingen met de gaat het juistom die literaire dimensie zette of de recensent die erin liep. Maar omdat het boek haar verdrietige komende en gaande man. niet om het vermogen te liegen of Het pijnlijke is dat de lezer dat in- jeugd behandelde was je geneigd die —te verdraaien, maar om het vermogen derdaad wel weet. Wie schrijft wat er deugt niet toon voor lief te nemen. Nu, in de Mary McCarthy, c. 1933. Het gaat me er natuurlijk niet om vorm te geven aan waarnemingen of van hem verwacht wordt, hoofdstukken van het tweede deel die dat iemand daar niet over zou mogen ervaringen. voor het vak dat geldtvoor de criti- bij haar dood in 1989 voltooid bleken, De raadselachtigste zin in het boek- Philip Rahv is, en Wilson verbindt schrijven; alles mag en een hang naar In feite is het te onbenullig voor cus evenzeer—als voor de memoirist.' Group en die haar eerste volwassen jaren jevloeit uit haar pen wanneer ze het daar stante pede de consequentie van de gootzijde van de straat zegent me woorden het daarover te moeten heb- Het wordt tijd The en Birds of weergeven, is er geen reden meer tot over haar derde echtgenoot heeft, de een huwelijk aan. met voldoende nieuwsgierigheid om ben. Maar een schrijver die denkt dat America eens kritisch te herlezen. inschikkelijkheid. Hier schrijft een criticus Edmund Wilson. Door een sa- Haar lijkt dat nog niet meteen de met ogen op steekjes openhartige be- het van belang is haar lezers uit de volwassene over een volwassene, of menloop van begrijpelijke omstandig- onvermijdelijke gevolgtrekking. kentenissen te lezen. Mary McCarthy doeken te doen dat een bepaalde epi- Mary McCarthy: Intellectual Memoira. erger nog: hier schrijft een schrijver heden slaapt ze een keer met hem, 'Maar hij wou niet luisteren naar wat schrijft er alleen zo eigenaardig over sode van overspel teruggaat op het New Vork 1936-1938.Harcourt, Brace, over een schrijver. terwijl ze in het dagelijks leven met naar mijn stellige overtuiging de en doet het de hele tijd voorkomen of bedrijven daarvan, met opgaaf van Jovanovich, ’ 33,55. Duet met de gevangene naast een vertaling van Manns Dood van zijn bestaan getuigt is het reus- door Edwin Krijgsman in Venetië volgden er nog een novelle achtige silhouet dat zich 's avonds, als (Il nocchiero) en een roman (Il doppio hij zijn viool bespeelt, voor de gesmer- Het bijvoeglijk naamwoord 'jong' is in regno, vorig jaar voorgedragen voor gelde ramen van zijn cel vertoont. de Italiaanse literaire kritiek van de de belangrijke Premio Strega). Dat beeld van de viool spelende ge- laatste jaren een nogal rekbaar begrip De stenen vrouw (de Nederlandse vangene wordt voor de jonge vrouw gebleken. Zo kregen niet alleen the- vertaling is om onduidelijke redenen van de commandant, die met haar ge- matisch en stilistisch maar ook in leef- niet genoemd naar het eerste verhaal, zin de andere vleugel van het gebouw tijd tamelijk uiteenlopende auteurs 'La grande Eulalia', maar naar het heeft betrokken, een obsessie. Haar als Gianni Celati (1937), Daniele del tweede) telt vier verhalen, maar daar- aanvankelijke afkeer van de trooste- Onheilspellende Giudice (1949) en Pier Vittorio Ton- van vormen de laatste twee één ge- loze eenzaamheid in het naargeestige delli (1955-1991) hun plaatsje toege- heel door, als een ingenieuze reflectie, oord slaat om in een ziekelijk solitair wezen bij de 'giovani scrittori' (de jon- hetzelfde verhaalgegeven vanuit twee verlangen, waarin ze steeds mani- sprookjes ge schrijvers), een etiket dat meer verschillende personages uit te wer- scher het gezelschap zoekt van haar verschillen versluierde dan overeen- ken. 'De reus', het eerste deel van dit meegebrachte piano. Als met de eer- van Paola Capriolo komsten duidelijk maakte. Intussen tweeluik, bevat het dagboek van een ste zomerdagen het virtuoze spel van lijkt zich na deze oudere jongeren al commandant die is overgeplaatst naar de gevangene door de open ramen weer een nieuwe 'generatie' aan te een afgelegen gevangenis, waar zich naar binnen warrelt, bemerkt de com- dienen, waarvan Paola Capriolo binnen demuren slechts één gevange- mandant hoe de muziek als een dwaal- (1962) als een van de beloften geldt. ne bevindt. Al tientallen jaren leeft licht de geest van zijn vrouw steeds In 1988 debuteerde zij met de verha- deze in volstrekte afzondering, nie- meer in een greep krijgt. Uiteindelijk | MEULENHOFF | lenbundel La grande Eulalia, die ui- mand kan zich meer precies herinne- weet deze de hand te leggen op de terst lovende besprekingen kreeg, en ren wie hij is, en het enige teken dat partituur van de sonate, en dan ont- spint zich tussen de twee instrumen- ten een ijzingwekkende klankendia- DolfVerspoor loog, die naar een vernietigende apo- theose zal wervelen. De 'Brieven aan Luisa', comple- ment van het vorige verhaal, zijn Juan de Jauregui 1583-1641 nooit verstuurde brieven van de ge- lezen vangene aan eenvroegere geliefde. Ze I Rainbow worden beheerst door de dagelijkse voordelig verveling die zijn bestaan begeleidt, I blijft maar vanaf het moment dat de klan- Wrak ken van de piano zijn isoleercel berei- ken, is het zijn 'tegenspeelster' die de gedachten van de gevangene bepaalt. Dit dorre wrak, gebarsten en gestrand, Hun samenspel blijkt een evocatie aKann Spain* bespot door water, speelbal voor orkanen, van de liefdesgeschiedenis die hij met eens gleed het fier door de meridianen deze Luisa beleefde, en in de laatste en lachte om storm uit noord en oost ontbrand. brieven, als de piano al zwijgt, is het beeld van de oude geliefde opgegaan Paola Capriolo foto alberto bertou* roer gestand, in dat van de pianospeelster. Trots op diepzee, snakkend, het schrijf' naar een edel metaal onder zijn vanen, Doordat in het eerste deel de com- onheil over deze verhalen. In een in- al 'Dereus' en 'Brieven aan Luisa' (de Europese dan een Italiaanse schatten van Indianen mandant de chroniqueur van de ge- terview vertelde Capriolo dat sprook- indruk die ze nalaten doet bijna ver- ster, erfgename van Mann en Rilke, bracht het zijn verre lijkt I keer op keer veilig naar het Spaanse land. beurtenissen is, en niet diens vrouw, jes haar meest geliefde jeugdlectuur geten dat de bundel nog twee andere maar met de naam van Buzzati WpeierTon Straüien wordt de lezer op dezelfde 'afstand' vormden, en die literaire vorming verhalen bevat) me denken aan het precies de literaire traditie aangege- zich met De stenen Nu rot het ver van zijn dierbare woud gehouden als de dagboekschrijver klinkt door in dit debuut. Maar in De werk van Dino Buzzati, wiens verha- ven waarbij ze waar het zijn groene tooi beter bewaarde zelf: de commandant kan niet anders stenenvrouw wordt niet meer langen len zich volgens wat bijna een vast vrouw heeft aangesloten. Dat ze met dan rond vrachten van goud, verpakt, geloosd. dan er machteloos getuige van zijn gelukkig geleefd: de wonderlijke stramien was, langzaam losmaakten dit boek binnen die traditie meteen hoe zijn echtgenote wegkwijnt, onwe- landschappen zijn hier decorsvoor bi- van de realiteit, om via de sluipwegen een eigen plaats heeft opgeëist, ge- Zo kan al wie de koers op hebzucht houdt tend van wat het spel van de viool in zarre, verontrustende sprookjes, die van zijn verbeeldingskracht te ver- tuigt van een onmiskenbaar talent. hangt lijken te je als vloeien in onwezenlijke, surrealisti- Paola Capriolo: De stenen vrouw. Vet- ellendig rotten in een vreemd stuk aarde, haar geest aanricht. Zo er, door iets ontsluieren waar van van goud verstoken en van elke troost. de helse afgronden diede muziek lijkt lezer niet bij gelaten wordt. sche gebeurtenissen of situaties. Een taald uit het Italiaans door Tineke von te openen, een verstikkende sfeervan Qua opbouw en verloop dedenvoor- criticus noemde Capriolo meer een D«k. Meulenhoff, 32,50. I De boeddha ’ I ( je ADVERTENTIE buitenwij'^taam Moralistische avonturenroman van Barry Unsworth \Mm^m4mi^aa^éÊa*\at woordelijk houdt voor het faillisse- heid, schuldgevoel, wraaklust en an- door Hans Bouman ment en de daaropvolgende zelfmoord dere menselijke emoties, zonder dat van zijn vader, en tevens voor het niet daarmee alle vragen worden beant- uitgestelde voorgenomen hu- woord en duisterheden opgelost.Door pomSharpe Sacred Hunger, de tiende roman van doorgaan van zijn De welijk met de dochter van een rijke dat laatste element is Sacred Hunger I Wiit de in Finland woonachtige Britse mwmw9mm^aam schrijver Barry Unsworth, is in bijna koopman. Erasmus, die al sinds een minder een negentiende-eeuwse ro- AMOS OZ i=h!i=m.»i.i alle opzichten 'niet van deze tijd. Om incident in zijn jeugd op gespannen man dan een eerste indruk doet ver- van Matthew, moeden. » wraak voet met zijn neef te beginnen speelt het in de achttien- staat Vredesprijs de onmenselijke en misselijkma- met de van de eeuw, en heeft het met ruim zes- zweert wraak. Pas twaalf jaar en een De honderd pagina's een bijna achttien- veelheid aan verwikkelingen later, kende praktijk van de slavenhandel Duitse Boekhandel de- of negentiende-eeuwse omvang. komt het op de allerlaatste bladzijden geldt in dit boek als min of meer Erasmus tot een rechtstreekse exemplarisch voor de menselijke na- Tussen de vele tientallen personages confrontatie die de rijk is, bevinden zich tussen het tweetal, die eindigt in een tuur. Alle personages in de roman roman elk verschillende met een bijna Dickens- verzoening. Na de obsessieve, haatdra- blijken, op hun eigen wijze, geke- iaans uitgesproken karakter, datsoms gende gevoelens die Kemp junior ja- tenden te zijn. Dat komt vooral tot tendeert naar het karikaturale. Ook neefvan Kemp, Matthew Paris, die uit slaven ten deel valt. Hoe velen liever renlang jegensParis heeft gekoesterd, uiting in het laatste (misschien iets te de stijl waarin het boek is geschreven familie-solidariteit een baan als geketend en wel een zekere dood te- verloopt deze wending iets te soepel, 'didactische') deelvan het boek, waar- heeft iets van de geduldigebreedspra- scheepsarts heeft gekregen. gemoet springen in zee, dan nog lan- en mist zij daardoor de overtuigings- in beschreven wordt hoe de muiters kigheid van de negentiende-eeuwse Paris' vrouw is niet lang daarvoor ger onder dergelijke omstandigheden kracht die de rest van het boek zo en bevrijde slaven, geleid door Paris Afrikaanse kameraad, een ide- I Vrouwen auteur. En dan is er nog het grote tijdens de bevalling overleden, na een te moeten leven, en hoe zieke slaven sterk maakt. en een aantal gecompliceerde, gedetailleerd traumatische ervaring waarbij het overboord worden gegooid, om provi- alistische, niet-racistische gemeen- weergegeven verwikkelingen, en niet huis door een bende werd geplunderd. and uit te sparen en een compensatie- De op de loer liggende conclusie dat schap in Florida proberen op te bou- in de laatste plaats de moraliserende De plunderaars blijken opgestookt premie te kunnen opstrijken. Als Pa- het hier om louter een avonturenro- wen. Het ideaal gaat echter aan Volmaakte rust ondertoon van het boek. door de kerk, die Paris op de zwarte ris bij het in zee smijten van een slaaf man gaat, wordt overigens al door het machtswellust en materialisme ten hij tussenbeidekomt, blijkt dat de aanzet lezenvan enkele tientallen bladzijden onder. 'Een briljant geschrevenroman ovef jrJ^dUWPC^r7SKüüü2 lijst heeft gezet omdat ooit de bis- Een korte samenvatting van de schop van Norwich heeft beledigd, tot een al langer smeulende muiterij. gelogenstraft. Sacred Hungeris meer Sacred Hunger is een groot en de vraag naar de zin van het leven, onderhou- boek over een groot en zwaar voornaamste plotlijn suggereert zelfs een zaak waarvoor hij overigensreeds Uiteindelijk zal dit resulteren in de dan een aaneenrijging van zwaar naar het geluk van het individu en gevangenisstraf uitgezeten. dood van kapitein Thurso, het ver- dende anekdoten. Onder het meesle- onderwerp. Gelukkig is het zo ge- dat we met een veredeld jongensboek heeft het geluk van allen' Die We/t van doen hebben. De Liverpoolse za- Wanneer het schip zijn lading sla- dwijnen van het schipen het faillisse- pend en overtuigend beschreven op- schreven dat je dat pas ten volle dui- - kenman William Kemp investeert zijn ven heeft binnengehaald, komt het ment van William Kemp. pervlak van een historische roman delijk wordt als je het uit hebt. Vertaling Hilde Pach laatste geld in het slavenschip de Li- sadistische karakter van de kapitein We zijn dan op tweederde van de woekert een veel minder eenduidig Nu als Quarto. 452 blz., f 39.50 zich aangeland. De rest van het en helder onderzoek naar de spelon- Barry Unsworth: Sacred Hunger. Ha- verpool Merchant, dat op expeditie naar boven. Tot in detail, en on- roman NU IN DE BOEKHANDEL wordt gestuurd naar West-Indië. Aan getwijfeld baserend op uitgebreide do- boekricht zich vooral op de handelin- ken van de menselijke geest. mish Hamilton, import Penguin Neder- boordbevinden zichonder anderen de cumentatie, beschrijft Unsworth de gen van Kemps zoon Erasmus, die Daarin wordt een nadere blik ge- land, 40,55. Binnenkort verschijnt btf tirannieke kapitein Thurso en een mensonwaardige behandeling die de Matthew Paris persoonlijk verant- worpen op de herkomst van wreed- Penguin’ de pocketeditie, ’ 30,-. ilt- Volkskrant VAN VRIJDAG 9 OKTOBER 1992 5 Haagse ADVERTENTIES heksenketel De ontreddering düS3 KOPEN INFORMATIE: achteraf HANNEKE HANEVELD 020-5622493 een driepoot, crapauds en drankfles- INA TIMMERMAN 020-5622845 door Arjan Peters sen. Ruebsamen hanteert de schaar, - rijgt haar figuren genoeglijk aaneen Kleine Isabel had een sprookjesprin-ï- en stuurt het hele zaakje dan haar door ArnoldHeumakers ses van een moeder, en een jaloerse« werkkamer uit, de straat over, tot het reus van een vader. Om er zeker vann door jouw openstaande venster naar Het meest verbazingwekkend aan te zijn dat moeder braaf de hele dagg binnen danst. Er is heel wat onwelko- Dierbaar venijn, de nieuwe roman thuis was gebleven, controleerde paia mer visite denkbaar. van Rudolf Geel, is de lijst met titels elke avond of ze honderd krantepop-)- 'Wat ik zojuist opving en meemaak- achterin. Tien romans en zes verha- petjes had geknipt, poppetjes die el-1- te was zeker een zinsbegoocheling, lenbundels heeft Geel gepubliceerd, kaar bij de hand vasthielden. wat Haag- DIE BANK! Ze konn Maar is dat niet?', mompelt een hoeveelheid die op geen enkele I EINE WERTVORSTELLUNG VON er tien per uur maken. se Otto in 'Pasdame'. Hij is een ambte- manier overeenkomt met zijn be- j | Isabel, die deze geschiedenisop het:t naar diezinloze arbeid verricht op het kendheid. Er zijn meer schrijvers als Thomas Huber ; eind van haar leven aan de nachtzus- 5- Rijksarchief, maar zich 's avonds laaft hij in de Nederlandse literatuur. In de : ter opdist diebij haar bed breitit aan drank en een dientengevolge poè- hardnekkig Roman waakt, luwte werken zij aan hun CENTRAAL MUSEUM UTRECHT '. er een nog wonderlijker vervolg aan:ï: tisch gedachtenleven. De vragen naar oeuvre, zonder dat een groot publiek AGNIETCNSTtJUT 1 UTUECHT zij hielp haar 'maman' wel eens met>t wat waarheid is en wat verzinsel, wor- er kennis van neemt. Goede, degelijke " 10301362362 ; knippen. Rijen poppetjes vlogener uitit den op meer plekken in het boek weg- schrijvers, als Alfred Kossmann, Wil- vanRudolf Geel de schaar, allemaal hand in hand, zeie gewuifd als weinig ter zake doende. Ik lem van Maanen of J.Bernlef vóór het leken op elkaar maar waren niet het-t- stel me zo voor dat Helga Ruebsamen succes van Hersenschimmen. over zelfde, want elk poppetje was weert het met deze instelling hartelijk eens Of Rudolf Geel met deze roman _ is. Het gaat om een goed verhaal — en meer weerklank zal krijgen, weet ik daarbij, wie oren en ogen wendt naar niet. In elk geval heeft hij ditmaal een euthanasie CONTEMPO andererichtingen dan de geijkte,kan thema gekozen dat ook buiten de lite- * * in saaie ambtenaartjes, verlepte vrou- ratuur de gemoederen bezighoudt: eu- wen van lichte zeden én ogenschijn- thanasie. Zijn hoofdpersoon en vertel- voor lijk deugdzame huismoedertjes de no- ster, de 45-jarige Laura, heeft met Hoed af de dige duistere driften en handelingen behulp van een arts een einde ge- laten opborrelen. maakt aan het leven van haar zieke Water dus allemaalwaar is, moeten Helga Ruebsamen foto gerrit serne vader. De roman toont haar ontredde- snoeshanen van wij ons ook liever niet afvragen. Wat ring achteraf. De beslissing dwingt tot we voor ogen krijgen, is bijvoorbeeld Ook dat is de wereld van Ruebsa- wist te bezwangeren). In woede een soort gewetensonderzoek, waar- Ruebsamen het treurige Scheveningse pension men. Aan elke hemelse romance kle- scheurt Otto het krantebericht dat bij de relatie tot haar vader in een Helga Rida, waar beschaafde gasten aan ven aardse wetten en onverwachte Isabel hem toont aan stukken, met nieuw, onbarmhartiger licht komt te voorbijzouden gaan. Het wordt gedre- praktische bezwaren. Maeve verlaat een foto van 'een donker heertje met staan. ven door dikke tante Rita en dikke dezelfde nacht nog geschokt het pen- een soort tulbandje op en de glinste- Dat dit gewetensonderzoekgepaard ome Daan, maar de geest van de def- sion, oom Daan trekt zich gebroken rende knoopjesdropogen van een le- gaat met veel ingewikkeldeen pijnlij- tig-valse oma die het huis eens be- terug in bed, maar Nancy is goedge- vensgenieter. Het was een overlij- ke emoties, ligt voor de hand. Hoofd woonde, waart er nog rond, en meer mutst als haar moeder haar kort na densbericht mijmert Isabel, diein het en hart zijnveranderd in een warboel, dan de geest: haar oude jurken en het incident komt ophalen. Zit er een slotverhaal 'De laatste klant' de nadat ze zoveel verantwoordelijkheid _ waaiers liggen in de grote keider- moraal in dit sprookje, en de vier die hoofdrol heeft. En dat terwijl Prady- hebben moeten dragen. 'De genadige ruimten. Mooi speelgoed voor klein- er op volgen? Die kun jeerin lezen, ja: umna destijds in Den Haag zijn voor- dood dieik hem schonk is een ongena- TENTOONSTELLING een andere kranteflard die tot levenn dochter Nancy, die weer eens komt wie luistert naar oude stemmen en de stellingenbracht als de 'onsterfelijke' dige aanslag op het gebied waar mijn kwam. Het mooist vond Isabel dat zee bijspringen in het pension. Oom Daan motteballengeur op zolder krachtig magiër. herinneringen aan hem langzaam leven en werk dc doden uit rouwadvertenties konn is lusteloos, hetgeen pas werkelijk on- opsnuift, zal het laatst lachen. Die Ook hij was uiteindelijk maar een hun definitieve en troostrijke vorm heeft zij blijkbaar niet veel reden tot laten herrijzen. Als een bezetenee rustbarend wordt als hij ook de drank heeft nog een mooi verhaal op zijn mens, zoals Ruebsamens mussen al- zouden moeten vinden', merkt Laura tevredenheid en daarvoor krijgen van architect knipte ze door, zodat dc guirlande dce laat staan. Tot ongenoegen van Nan- oude dag, ook al is er niemand die je leen maar af en toe op nachtegalen op. Niets spreekt meer vanzelf, alles terecht of ten onrechte—de ou- kamer vulde, dc gang m sliertte, dce cy, die graagrare spelletjes met oom gelooft. lijken. Ottootje heeft het niet begre- moet opnieuw zijn plaats krijgen. —ders en met name papa postuum de WILLEM 1864-1940 keuken en wc kwam versieren en uit-t- Daan speelt in de kelder, fleurt hij op Rijksambtenaar Otto is een Brak- pen, Isabel wel. Daarom is zij, na het Geel heeft geen roman d these ge- rekening gepresenteerd. Toch wint eindelijkop straat met dc lantarenpa- i- als er een nieuwe pensiongaste komt. maneske heer op kamer, en zoon van gehavendekrantepoppetje van Prady- schreven: er wordt geen standpunt uiteindelijk de andere zijde van de Kromhout len walste. Een vindt Nancy umna, het laatste oftegen Czn magere treurwilg een vreemde sinjeur met een wandel- personage dat Helga ingenomen, vóór euthanasie. medaille. In de laatste zin van haar 22 augustus t/m 8 november Zo gaat het toe m Dc dansende ka- [- haar, een Meryl Streep-achtige huile- stok eneen hoed die afen toe door een Ruebsamen heeft uitgeknipt en ons Hij laat alleenzien wat de gebeurtenis relaas komt het tot een soort verzoe- ter, dc nieuwe verhalenbundel vann balk, maar zij is wél de eens gevierde krant met een gaatje ging zitten glu- aanbiedt. in Laura's hoofd heeft losgewoeld. ning, wanneerLaura het feit dat haar Met steun van DURA BOUW B.V. Helga Ruebsamen. Vijf verhalen teltIt pianiste Maeve van Wees. Daan en ren bij de verlopen kol Isabel. Groot Hoe kun je de nostalgische verza- Wanneer zij zich op zeker moment vader zijn lot aan haar heeft toever- het boek. Dc personages erin lijken opp Maeve giebelen wat af, totdat Nancy geworden, zoekt Otto later Isabel ook meling vreemde snoeshanen uit De afvraagt: 'Om wie gaat het hier eigen- trouwd als een blijkvan zijn vertrou- Actualiteitengalerij krijgt elkaar, maar zijn nooit exact hetzelf-F- in een jurkvan oma de geest en op. Zij onthult hem dat zijn werkelij- dansende kater eerbiediger begroe- lijk?', kan over het antwoord geen wen in haar liefde interpreteert. De Bijenkorf van Dudok de. Ze verrijzen uit een wonderlijkk een amoureuze ontmoeting tussen de ke vader goeroe Pradyumna is, die in ten dan door het lichten van je hoed? twijfel bestaan: het gaat in de eerste Het valt niet mee alles wat Laura kabinet, waarin vergeelde Haagsee twee verijdelt door het kunstgebit zijn show mensen kon laten zweven plaats om haar. vindt en voelt exact met elkaar te Nieuwe maquette in de Couranten liggen, hoedjes met voiles,i, van de oude taart uit haar slaapkamer (en achter de coulissen zijn bevallige Helga Ruebsamen: De dansende kater. Haar vader verwijt zij dat hij zijn rijmen. Begrijpelijk misschien, gelet Carel Weeber-collectie wandelstokken, een heksenketel opp te ontvreemden. assistente, Otto's moeder, blijkbaar Querido, 29,90. dochterheeft opgezadeld met een ver- op de ontreddering waaraan zij ten i.s.m. de Rotterdamse Kunststichting antwoordelijkheid die zij nauwelijks prooi is gevallen: zij heeft zelf de 6 oktober t/m 22 november ’ blijkt te kunnen dragen; hij heeft grootste moeite haar emoties onder haar 'morele kracht' overschat. Dat controle te krijgen. Maar voor de le- Nederlands van den Broeck wroet voortin volk en vorstenhuis zij Walter de beslissing heeft moeten nemen, zer komt daar nog een probleem bij. Architectuurinstituut ontluistert hem in haar ogen. Zijn le- Geel heeft zijn hoofdpersoon namelijk ven lang was 'waardigheid' zijn pa- wel erg schimmig gehouden. VanLau- Westersingel 10 3014 GM Rotterdam door J.A. Dautzenberg rool, maar op het moment suprème ra's vader en moeder krijgen we in de Tweelingbroer Boudewijn heeft hij zijn dochter de rol van 'beul' loop van de roman een tamelijk hel- 010-436 11 55 voor openingstijden Het begon allemaal met aan ) opgedrongen. Zij het hem bijna zij 't schetsmatig Brief neemt der, beeld; over'La- di-zo 10-17 uur, zo 1 1-17 uur Boudewijn (1980), waarin Walter van kwalijk dat hij geen zelfmoord heeft ura zelf komen we eigenlijk nauwelijks den Broeck een verslag gaf van wat In het tweede deel (1990) werd de mas. Het verhaal over hem is zelf een den, die dikke notaris, hofdames, ver- gepleegd toen het nog kon. ietste weten, behalve dan dat zij advo- koning Boudewijn tijdens zijn bezoek fictionele kant van het boek zo moge- typisch Dumas-verhaal vol verrassen- geten jeugdvriendinnetjes allen Erg redelijk klinken deze verwijten cate is, ongehuwd en zonder kinde- aan deKempen gezien zou hebben als lijk nog ondoorzichtiger en tegelijk de wendingen, toevalligheden, dub- spoeden ze zich naar het grote—paleis- niet. Maar redelijkheid past niet bij ren. hij niet het gelikte officiële program- begon ook het autobiografische deel belgangers, ontvoeringen, eenzame bal. En tussen hen door rent Van den ontreddering. Bovendien wordt er In de roman is zij voornamelijk aan- ma had moeten volgen maar door hem versnipperd te raken. Het resultaat opsluitingen, spoorloos verdwenen Broeck, of rijdt in een jeep, of vliegt ook het nodige aan oud zeer opgera- wezig met haar gevoelens en gedach- rondgeleid was. Het was een geslaagd was een allegaartje waar je als lezer geliefdes, — de drie musketiers kun- door de lucht, of holt maar wat op en keld door de dramatischegebeurtenis. ten, 'die in hun verwarrende tegen- voorbeeld van faction; Jeroen Brou- alle en dus geen kanten mee uit kon. nen elk moment de hoek om komen. neer door zalen en tuinen. Het lijkt Laura heeft haar vader nog veel meer strijdigheid op papier een eigen leven wers noemde het 'én roman én socio- Gek leven na het bal heet dit deel; de Het is ook spannend: wie is die Philip- alsof hij met één grote klap zrjn werk te verwijten. Zij noemt hem een 'ijdel- gaan leiden. Ze krijgen daardoor iets logisch rapport én maatschappijkri- titel is een anagram van de eerste, wat pe en wat wil men van hem? En voor- wil samenvatten, maar de klap is eer- tuit' en een 'egoïstische gek'; hij heeft abstracts, dat geen tegenwicht vindt tisch pamflet. Aan het slot komt de ookvoor de volgende delen geldt: Het al: wie zijn die 'men'? der het zuchtje van een uiteenspat- zijn gezin verwaarloosd voor zijn in een concrete en markante biogra- koning in de arbeiderswijk waar Van gevallen baken (1991) en Het leven Ongeveer halverwege wordt alles tende zeepbel. werk (Laura's vader was archeoloog) fie. Laura wordt nergens meer dan de den Broeck opgroeide, en ten slotte in na beklag (1992). duidelijk.Koningin Astrid baarde des- Een passage deed me sterk denken en hij heeft weinig of zelfs geen moei- naam die al deze gevoelensen gedach- zijn slaapkamertje, waar de koning de In het derde deel leek het alsof Van tijds niet één jongetje maar twee, met aan De pupil van Mulisch.Daar ziet de te gedaanom zijn vrouw terug te krij- ten moet dragen; waar het haar aan kleine Walter een pen cadeau doet, denBroeck ook zelfvond dat defictio- als gevolg dat het Belgische hof én de jongehoofdpersoon in een stoeltjeslift gen, nadat die het huis had verlaten ontbreekt is substantie en dat heeft symbolische oorsprong van het latere nele nevenintriges deaandacht van de legerleiding in tweekampen verdeeld de personages die hij later zal uitbeel- om in de Provence 'kunstenaar' te onvermijdelijk zijn weerslag op het schrijverschap. zaak afleidden. In elk geval wordt ne- raakten. Om een lang verhaal met den: de man met het verminkte ge- worden. geheel waarin juist zij zon essentiële De fictie van het contact met de gentig percent van de tekst in beslag veel verwikkelingen kort te maken: zicht, de twee vrouwen, een tweeling. De dubbelzinnigheid van veel van rol speelt. koning liet Van den Broeck klaarblij- genomen door de beschrijving van de als Boudewijn de abortuswet niet wil Kort, strak en helder bij Mulisch, dif- de verwijten is evident. Laura vindt Het lijkt wel of Rudolf Geel zijn kelijk niet meer los. In 1985 begon de aftakeling van zijn ouders. Laat je die ondertekenen gaat hij terwille van fuus en breedsprakig bij Van den haar moeder bijvoorbeeld 'een beetje roman heeft geschreven als een kort vierdeligecyclus Het beleg van Laken andere tien percent buiten beschou- zijn geweten in hetklooster en neemt Broeck, die zijn personages bijeen- gek' en schaamde zich destijds voor verhaal. Dat hij dat heel goed kan, te verschijnen. De grote Walter wordt wing, dan is het een prachtig boek: zrjn minder kwezelige tweelingbroer brengt in een feestzaal. Een flits van haar toen zij met haar studenten- heeft hij vorig jaarnog laten zien in de met zijn vulpen— onder dwang ontroerend, komisch, verbeten, me- terwillevan de monarchie ongemerkt inzicht in wat de toekomst zal bren- vrienden over de 'eendimensionale bundel Trage schaduwen, vol subtie- naar— het paleisvan Laken gebrachten delijdend, razend, —al deze houdin- zijn plaats in. En deze tweelingbroer gen tegenover een grand guignol- mens' wilde praten. Op haar vaders le, gevoelige, op een aangenaam onna- moet daar gaan opschrijven 'waarom gen tegenover de 'vermaledijde' ou- haaltVan den Broeck naar het hofom klucht die van geen ophouden weet. professionele hartstocht (die ergens drukkelijke manier vertelde verha- hij schrijft' het begin van een auto- ders lopen door elkaar. de hele geschiedenis op te schrijven. Hoejammer is dit allemaal. Van den een 'eeuwig verlangen' wordt ge- len. Een beetje schimmig waren de biografische—cyclus, zou je denken. In het nu verschenen vierde deel is Dit is allemaal aardig en het wordt Broeck kan heel goed en heel indrin- noemd) lijkt zij daarentegen ook ja- hoofdpersonenvan die verhalen even- Aanvankelijk klopt dat ook wel, de autobiografische intrige geheel heel goed verteld, maar het blijft een gend schrijven als hij dicht bij de rea- loerste zijn, al wordt dat nu enigszins eens, maar dat was binnen het korte maar door het verhaal heen beginnen verdwenen en blijft alleen het gedoe triviale avonturenroman, om niet te liteit blijft. Fantastische zaken zoda- weggemoffeld onder een bittere con- bestek geen bezwaar. In deze roman, Laatste steeds meer andere lijnente lopen, die aan het hof over. In het begin heb je zeggen een jongensboek.Maar we zijn nig beschrijven dat ze een schijn van statering als: 'ledereen gaat zijn eigen waarin Geel verder dezelfde, zeker pure fictie zijn: merkwaardige dienst- dat nog niet in de gaten. De eerste pas halverwegeen dan gaat alles erger onontkoombare realiteit krijgen is doodlopende weg af.' niet geringe kwaliteiten aan de dag meisjes aan het hof, vreemde dignita- helft is een rechttoe rechtaan verteld mis dan jevoor mogelijk houdt. Alle hem niet gegeven, zodat alles uitloopt In gedachten speelt Laura haar ou- legt, wordt het dat op den duur helaas rissen, een legeropstandof zoietsin de verhaal met slechts af en toe een ver- elementen uit de vorige delen komen op een warboel van zinloze fantasterij. ders met hun huwelijk vol misver- wel. tuinen, veel heen en weer geholvoor- wijzing naar de hofintrige. Hoofdper- hier bijeen en worden over de lezer standen en frustraties tegen elkaar al. Wat is er in 's hemelsnaam aan de soon is het jongetjePhilippe dieverzot uitgestort. ledereen duikt weer op: de Walter van den Broeck: Het leven na uit. In werkelijkheid gaat het vooral Rudolf Geel: Dierbaar venijn. Meulen- weekend hand in België en aan het hof? is op de boeken van Alexandre Du- vader en de moeder, de wulpse mei- beklag. De Bezige Bij, ’ 32,-. om haar eigen plaatsbepaling. Zelf hoff, ’ 29,50. Kees Fens (^Allocaties Dit Zou Overbodig Moeten Zijn Floriade
Zoetermeer
Hij heeft er, geloofik, geen nadelige gevolgen wordt in de reeks een verdwenen tijd in hoofdfiguren ervan. Die 'deurwaardershuizen' J.P. Guépin. Hij was kennelijk niet gekomen zou ook complimenteus uitgelegd kunnen van ondervonden. Bij het lezen van het verdwenen gebouwen opgeroepen; over het denk je in Rotterdam, de stad van handeling om de tegenstellingen Noord-Zuid te worden. In welke traditie moeten we dat proefschrift De killervan Wiel Kusters, proces van bouwen en breken (en branden!) van Karakter. En Katadreuffes relatie met verzachten. Hij trof de Vlamingen in hun 'nihilistisch' verstaan? En die afwezigheid van misschien zelfs wel tijdens de gaat de cyclus. En 'de jaren van de grote Den Haag is in de roman een zeer minimale. trots: Hugo Claus. Hij noemde, blijkens het achtergrond? Al zou die alleen maar een promotieplechtigheid, ontdekte Gerrit brand' gaat de feitelijkheid van de ene brand Volgens mij heeft Achterberg zich gewoon verslag, diens werk 'piepschuim. Daar is niets vergiftigende piepschuimcultuur van Kouwenaar dat hij in de reeks te boven, zoals de betekenis van de hele reeks vergist en Katadreuffe en zijn vader aan Den tegen in te brengen. Toen ik het las, had ik net Vlaanderen zijn! 'weg/verdwenen' uit de bundel zonder namen boven het historisch gegeven uitstijgt. Alle Haag toegedicht. Natuurlijk kun je lezen dat mijn uitgeleende exemplaar van Het verdriet Maar Claus' wanbegrip van de klassieke een fout had gemaakt. In het tweede gedicht branden worden één vuur waarbij je dood in Den Haag, zo vol Bordewijk, de huizen zich van België in de kast teruggezet. Ik pakte het wereld? Guépin is een erudiet classicus, van ervan rakelt hij de brand van het Paleis voor vriest. naar het beeld van huizen (en figuren) van nog even en las de eerste alinea: 'Dondeyne Grieks tot neo-Latijn. Alles zal in zijn hoofd in Volksvlijt op. In de tweede strofe schrijft hij: Een van de bekendste gedichten van Bordewijk gaan gedragen. Er is nog veel meer had een van de zeven Verboden Boeken onder wetenschappelijke volgorde en interpretatie Achterberg is het slotgedicht van zijn Ode aan op te merken en dat is ook gedaan en de zijn schort verstopt en Louis meegelokt. Zij staan. Zo hoort het ook. Claus heeft de en later in de jaren van de grote brand Den Haag. 'Passage' heet het; ik citeer het vergissing van Achterberg wordt steeds meer zaten onder de slingerplanten van de grot van literaire inhoud van zijn hoofd vergeleken met en die ochtend van veel nadorst octaaf (waardoor de mooiste regel, 'Den een gelukkige, want veel betekenissen Bernardette Soubirous.' een vuilnisvat. Hij graait en leest en bergt op, en gesponnen suiker, zókoud dat er Haag, je tikt er tegen en het zingt', de eerste voortbrengende. Dat vind ik een meesterlijke opening, voorlopig. Materiaal. Dat hij tot schema een taximenner doodvroor in zijn spijker, van het sextet, onvermeld moet blijven): misschien nog beter dan het begin van Claus' maakt van of gestalte geeft in zijn eigen was het mode onder een smalle broekspijp De verwijzingen bij Achterberg zouden met romandebuut De Metsiers. Ook daar is niets mythische wereld. Hij herschept het oude of zebrasokken te dragen Den Haag, stad, boordevolBordewijk ruimhartigheid een vorm van intertextualiteit tegen in te brengen. Vestdijk is met Van vernietigt het. Wie het werk piepschuim vindt, staande naast de brandwacht en van Couperus overal een vleug kunnen worden genoemd. De tweede strofe Lennep vergeleken, Proust met een veel te zal van die herscheppingen uiteraard niet op Scheveningen aan, de villawijk veronderstelt in elk geval bekendheid met een grote doos bonbons, Elsschot is groter onder de indruk komen. Ik denk dat Claus die De ochtend, na de brand. 'Nadorst' is heel diekwijnt en zich Eline Vere heugt. roman van Bordewijk. Op verwijzingen en genoemd dan Dostojevski en ik heb een klassieke wereld maar al te goed begrepen mooi en 'gesponnen suiker' niet minder: het toespelingen kun je de hele wereldliteratuur kwatrijn van Leopold het mooiste gedicht uit heeft en er daarom juist mee kon werken. bevroren bluswater op de puinhopen. En de Maar in de binnenstad staan ze te kijk, uitkloppen. En ik wed dat veel schrijvers zeer de Nederlandse literatuur genoemd. Zoals Bacon en Picasso schitterende 'ntensiteit van de kou wordt aangegeven met deurwaardershuizen met de harde deugd vrijmoedig met hun bronnen zijn 'Toemaar!' is de enig mogelijke reactie. Je schilderijen konden maken waarin Velazquez de legendarischetaxichauffeur bevroren in van Katadreuffe diezijn doel bereikt. omgesprongen. Het is hun materiaal. De opent met zon zet in elk geval geen partij. doorgrond en verminkt tegelijk is. Hij zal wel zijn open auto, een van die fantastische Ik drink twee werelden, in ene teug. 'interpicturale' schilders doen al niet anders. Maar Guépin zei nog iets meer. (Natuurlijk vergissingen hebben gemaakt, maar daar staat Egggf verhalen waarmee we allen zijn opgevoed. Ik zou niet graag beweren dat Picasso en was dat 'piepschuim' de afsluiting van een de wereldliteratuur vol van. KUNST Nu brandde het Paleis voor Volksvlijt afin Op het raffinement waarmee twee zeer Bacon Velazquez niet begrepen hebben. Ze hekelverhaal, maar dat staat niet in de krant.) Misschien is tegen de bewerking over Claus' de zomer. En op geen foto van de ochtend van verschillende schrijvers in hun relatie tot de hebben er waarschijnlijk meer van begrepen Hij zei ook nog, dat Claus 'in zijn romans en wanbegrip van de klassieken ook wel niets in te KOPE\ de nadorst is gesponnen suiker te zien. Maar stad worden opgeroepen(en daarin wordt ook dankunsthistorici: ze hebben het zich eigen toneelstukken klassieke motieven verwerkt brengen. Want het uitgangspunt is het werk 'n de erop volgende zeer koude winter brandde hun werk gekarakteriseerd) hoeft niet te gemaakt. Als schilders. zonder daar ook maar iets van te begrijpen. van Claus. Ik bewonder dat, Guépin niet. Hij "et Amstel Theater af. Twee branden werden worden ingegaan. Er zit in de tweede strofe In de NRC van afgelopen maandag las ik En verder: 'Zijn werk heeft geen achtergrond, lijkt voor zijn misprijzen een maatstaf te INFORMATIE: door de dichter verwisseld. Is dat erg? De een duidelijke verwijzing naar de roman een verslag van het festival 'Het andere boek' geen boodschap. Het is nihilistisch.' hebben: de officiële kennis. Aan die duimstok HANNEKE HANEVELD 020-5622493 dichter is niet, als zijn vader (want die zal wel Karakter, Katadreuffe, de zoon van de in Antwerpen. Een van de daar geïnterviewden Ook tegen dat laatste is weinig of niets in te bezwijkt de hele wereldliteratuur. Dat zou een INA TIMMERMAN 020-5622845 naast de brandwacht staan) verslaggever. Er deurwaarder Dreverhaven, is een van de was de Nederlandse schrijver en dichter brengen. Het zal negatief bedoeld zijn, maar overbodige mededeling moeten zijn.
Eeuwige strijd met moeder In 'Time and de y Tide toontEdna denk, dat Edna O'Brien daarmee óók lijkscrisis doet mislukken. zelf maar misschien ook van zijn ver- Voor een ler is de vrijheid te be- y door W. Bronzwaer wil zeggen dat de moeder zon speci- De roman laat zich daardoor niet dronken broer. Het is eigenlijk deze vechten op drie moeders: de moeder O ßrien zich fieke rol speelt in de emancipatie van lezen als een realistisch-psychologisch erkenning van het moederschap door zelf, de moederkerk en moedertje ler- met The elkevrouw omdat de moeder, per de- verslag van een echtscheidingsproces. haar eigen zoon die de moeder brengt land. Zo heeft James Joyce het gefor- Sinds Edna O'Brien in 1960 alle lerse schrijvers andermaal Girls debuteerde en meteen finitie, een niet-geëmancipeerde Het gaat uitsluitend om de vrouw die tot iets dat met aanvaarding van haar muleerd. Voor Country■ Joyce uiteraard het onafgebroken vrouw is. dat proces probeert te verwerken en eigen moederlot zou kunnen worden van onze tijd is aan Laatste weekend: beroemd werd, heeft ze en dat ook schatplichtig romans en verhalen geschreven die In Time and Tide duikt deze pro- te overleven. Zij heeft twee zoons (net omschreven, als dat niet te optimis- grote voorbeeld geldt voor dezelfde onderwerpen gingen: de blematiek al heel vroeg op: als de als de schrijfster zelf) en in het ge- tisch klonk. Edna O'Brien. Haar schatplichtigheid over Tide niet is na haar debuut in 1960 Joyce gevolgenvan haar jeugdin de strenge hoofdpersoon te horen krijgt dat zij vecht dat die om hun eigen vrijheid Het gaat dus bij Time and aan Joyce het bekrom- vanaf haar geboorte een gehaat kind voeren, ziet de hoofdpersoon ener- om een psychologisch-realistische ro- alleen maar duidelijker geworden. In katholieke omgevingvan de Tide pen lerland en de positie van de is geweest — wat haar natuurlijk door zijds haar eigen emancipatiestrijd man. Wat aan de orde is, zou je Time and is de invloed van Joy- de vader wordt toegevoegd. weerspiegeld maar wordt anderzijds diepte-psychologische structuur van ce' vroege werk, met name Dubli- vrouw. noe- zeer duidelijk waarneembaar. V9PnP f*.i Die twee thema's komen samen in Maar om dievader gaat het niet, en de uitslag van die strijd al zichtbaar. de vrouwen-emancipatiekunnen ners, de karakteristieke figuur van de evenmin om haar echtgenoot. Als het De banden die haar aan haar zoons men, waarin het moederschap het Hij komt tot uitingzowel in de stilisti- bruikbaar (en dat is het binden zal zij ooit kunnen slaken. centrale probleem is. Wel kan het be- sche verfijning van het proza als in de raire pretenties, juistde wedijver met vrouw die haar seksuele vrijheid be- woord was afbreuk het boek. Het stee- omdat het een symmetrie in de Naarmate de zoons zich van haar ver- vreemden, gezien wat Edna O'Brien sterk episodische structuur van de ro- Joyce doen aan vecht. Bij die strijd is de moeder niet goed geschreven; de stilistische vast want relatie vooronderstelt die wijderen, neemt haar moederliefde gezegd heeft over het Oedipus-com- man, die de lezer soms het gevoel is te de grootste sta-in-de-weg, man-vrouw de die niet bestaat), dan zou het werk van toe. Dat is een fataliteit waaraan zij plex, dat zij de twee kinderen in haar geeft dat hij een verhalenbundel zit te verfijning doet afbreuk aan zij vertegenwoordigt de vrouw die het verhaal pro- haar waardigheid ontleent aan de Edna O'Brien in hoge mate 'manon- weet niet te kunnen ontsnappen en roman tot zoons heeft gemaakt. Zou lezen. gevoelsintensiteit plaats die kerk en samenleving haar vriendelijk' genoemd kunnen wor- eigenlijk wil ze dat ook niet. de problematiek van het boek niet nog De invloed van Joyce is natuurlijk beert te bereiken. Op momenten gevecht dat Edna den, en Time and Tide al helemaal. Zowel de moeder als de zoons schu- scherper uit de verf zijn gekomen als tweeledig: het is een artistieke invloed waarop de gevoelsintensiteit toch toestaan. Het blijkt zij bovendien niet o'Briens vrouwen voeren is dan ook Vader en echtgenoot spelen eigenlijk wen in hun vrijheidsstrijd geen enkel er minstens één dochter in het spel maar ook een levensexempel. Voor doorbreekt, net goed helemaal vrij van de melodramatiek altijd een gevecht met de moeder. geen rol, behalve als factoren die de wapen. Er worden vreemde uitspat- was geweest, juist omdat de band tus- Edna O'Brien was het zo emancipatie de vrouw bemoeilij- tingen beschreven: avonturen met sen moeder en zoon zich in allerlei noodzaak om lerland lichamelijk en die juistJoyce in Dubliners zo mees- van vermijden. Daardoor met Philip Roth ken. De echtgenoot is hier zelfs een sex en drugs en mystiek, alles om sancties verheugen kan die niet zijn geestelijk de rug toe te keren als voor terlijk wist te In een interview balling- ontbreekt het de roman aan even- heeft zij ooit gezegd dat de interpreta- dusdanigoningevuld subject dat al- maar de vrijheid te vinden die het weggelegd voor de band tussen moe- Joyce. Net als hij leeft zij in — haar wicht wat hier gezegd wil wor- tie die Freud aan de Oedipus-sage ge- leen maar nare dingen doet en zijn leven niet toe zal staan. Als een van de der en dochter? De teneur van alles schap, net als de zijne werden tussen verboden. Maar net den en hóe het gezegd wordt. De lite- geven heeft, ten grondslag ligt aan de vrouw haar leven na de scheiding pro- zoons verdrinkt wanneer een boot wat Edna O'Brien heeft geschreven boeken in lerland ratuur staat hier het leven soms een wanhoop van devrouw. Want het ver- beert te vergallen zonder dat men ook waarop hij een drugsfeestje viert op en gezegd is juist dat de emancipatie- als bij hem bleef lerland ook de inspi- KUNST put- beetje in de weg. tarft langen van de zoon naar de moeder maar iets van zijn motieven te weten de Thames wordt aangevaren (zon strijdvan de vrouw in eerste instantie ratiebron waaruit zij zal blijven geaccepteerd, terwijl het komt —, dat de lezer geen enkele nei- ongeluk heeft zich een aantal jaren met de moeder gevoerd moet worden. ten zolang zij schrijft. wordt ver- O'Brien: Time and Tide. Viking/ langen van het meisje naar de gingvoelthem alseen personage in de geleden inderdaad voorgedaan), Door haar hoofdpersoon wel zoons Edna KOPEN kleine Tide een meester- Penguin. Import Penguin Nederland, moeder nooit, in werkelijkheid of in roman te accepteren, wat natuurlijk neemt de broer de zorg op zich voor maar geen dochters te geven, lijkt zij Is Time and nu defantasie, bevredigd kan worden. Ik de roman als studie van een huwe- zijn vriendin diezwanger is, van hem- een kans te hebben laten liggen. werk? Ik vind van niet. Juist de lite- ’ 33,60. de\£>lL*L.rant VAN VRIJDAG 9 OKTOBER 1992 K (' \' S T & i' l L T l' l' R ■ 7 ADVERTENTIES Tweede Leidse Boekenzondag zondag 11 oktober Groots opgezette manifestatie in BOEKENSTAD LEIDEN 30 boekhandels, bibliotheken, musea en (prent)antiquariaten organiseren tal van activiteiten rondom het boek & de prent tentoonstellingen "0 lezingen: o.a. door Boudewijn Büch in de Bibliotheca Thysiana demonstraties drukken " taxaties " speciale etalages " boekenbeurs in de Pieterskerk Folder met plattegrond en programma gratis verkriigbaar bü VVV en alle deelnemers Informatie: 071-121067 - 071-143552 KllNSTEgSt jfflMkOl'IN
INFORMATIE: HANNEKEHANEVELD 020-5622493 INA TIMMERMAN 020-5622845 IHTrWnl
Ruïnewoningen aan het Herfstplein, van architect Leo Heijdenrijk. foto-s wim ruigrok de volkskrant
waarin niets onmogelijk was. Elk moment op teneinde de setting alvast te verlevendi- kon Floris over het wandelpad van ver- gen. Eenzelfde functie hebben de klanken gruisd, rood grind komen aangalopperen, op de achtergrond.Een gelegenheidssymfo- 'Optelling van elke stofwolk ter hoogte van de Stille Steeg nie van reidansen, chakra's, vogelgeluiden duidde op steunvuur van de mannen van en minimal music. architectonische Bonanza, onder aanvoering van een in het Duits nagesynchroniseerde Little Joe: De Verborgen Zone herbergt de genius extravaganties', 'necropool', 'Wirft die Kanone weg! Sonst knallt's!' Avontuur loeivan Kattenbroek, een samenballingvan Kattenbroek moet de uiteenlopende emo- 'verlangens en ambities' waaraan veel kun- of toch een 'vrolijke ties, herinneringen, bespiegelingen en ver- stenaars op esoterische wijze gestalte heb- wachtingen van een generatie woonconsu- ben gegeven. Albert Goederond en John puinhoop' met 'grote menten verzinnelijken. 'Mijn ideaal', zei de Körmeling zijn uitzonderingen. De eerste bedenker van Kattenbroek, Ashok Bhalo- boetseerde een flinke circusolifant die op in gele erotische uitstraling. tra, onlangs in HP/De Tijd, 'is een stad die één poot een bal in de lucht houdt en erotische uitdrukkingskracht heeft, waar je eventueel kan worden ingezet als drinkwa- Kattenbroek, de door de geuren, door de textuur van de terfonteintje: 'Een gebaar van gulheid dat muren, door de beplanting, letterlijk de past bij de lente.' De tweede bedacht een veelbesproken neiging hebt te gaan vrijen.' Voor de uit 'glitterhuis', een constructie die veel weg New Delhi afkomstige stedebouwkundige Kattenbroek heeft van een omgekeerde baseball-pet, be- en architect is belangrijk wat iemand in dekt met neonlampjes, pailletten en spiegel- nieuwbouwwijk in zon situatie voelt. 'Krijg je vlinders in je tjes. buik, word je er misschien kwaad om? Ik De andere ontwerpen zijn in de aard kab- Amersfoort-noord, is voor de vind dat je af en toe kwaad moet kunnen balistischer. Joseph Semah stelt voor een worden om architectuur. "Verdomme, wat labyrint te bouwenvan 22 bronzen vormen, helft gereed; flat-fort, een kitsch!" roepen. Dan komt er discussie.' kelende voorgevel. Omdat dit een somber ze, 'wazige' en 'ongrijpbare' sfeer die voe- waarop onder andere een paardeschedel, de Zijn nieuwbouwwijk combineert daartoe gegeven is om mee te eindigen, ontwierp ding kon geven aan het proces van zoeken, slagtandvan een olifant, de schedelvan een galerij-kasteel, kashbah, het prozaïsche uitDe Noorderlingen metde Heijdenrijk een sterk contrasterende ach- vinden en verliezen, dat het scheppen van vos, een zeeschelp, een bloem en urn komen Voorhaven 34, Edam, tel. betovering van De Efteling. De Middeleeu- tergevel om het voorjaar mee aan te geven een nieuwe realiteit aankleeft. 'Een stad is te rusten. Dat doolhof wordt gesecondeerd 02993-71855 brugwoning, huis in de Stille wen met Mondriaan. De Libelle met de om hiermee de continuïteit van het leven meer dan een goed georganiseerde eenheid door een in een marmerplateau verzonken tot 23 oktober expositie: wereld van Dickens. De Hobbits met Gait- aan te duiden.' in functionele zin', staat er in het Ontwik- fontein, die op de hoeken wordt omgeven Yolanda Eveleens-Etsen Steeg, 'gemaskerd' JanKruutmoes. De biobak metfilosofie. Cat- Dat een ruïne-eigenaar zijn woonbele- kelingsplan. 'Een stad moet een reflectie door lange kaarsen en zes zitblokken met Babs Bannenberg-Objecten weazle met Rudolf Steiner. Het ge dachten- vingsconcept al eigenhandigverfraaide met zijn van de cultuur en de inspiratievan haar van gouddraad bestikte kussens. Het geheel Werk in stock: o.a. van goed de New Age met HetKleine Huis uit mallen gegoten, betonnen haviken, of bevolking.' maakt volgens de kunstenaar goed dat er in Sjoerd Bakker, Laetitia de Haas appartement en van Lucebert, op wat bij gene adelaren, gieren, door de beden- Bhalotra ontwikkelde vijf structuurthe- de opzet Kattenbroek werd vergeten Fon Klement. de Prairie, en er deze of of wordt van Frank Rosen, Jan Ruïnewoning zijn inmiddels verder maar opkomt. Alles is legitiem. Alles kers van het project ten zeerste op prijs ma's: de Ring, de Laan der Hoven, de Ver- zorg te dragen voor een openbaar toilet en Sierhuis is associatie, ervaringsfeit of verbeelding. gesteld. Net als initiatieven om er met gera- borgen Zone, deKreek en het Masker; vijf een begraafplaats: 'De begraafplaats is de Openingstijden: Alles is diepteen tegelijk basisbodem, zoals niums gevuldeklompen ofin hout gebrande architectuurthema's: de Gesloten Stad, het mimicry van de moedige ideeën van de donderdag en vrijdag bewoond. De meningen over Ontwikkelingsplan Kattenbroek naambordjes tegen de deuren te spijkeren, Fort, de Boerderijenkamer, de Brugwonin- overledenen.' Om de gedachte van het ver- 14.00-18.00 uur, zaterdag en dat in het zondag 13.00-17.00 uur. uit 1989 is omschreven. of ganzen voor deramen te zetten. Bhalotra: gen, de Wintertuin; en een reeks bijpassen- borgene dan nog te accentueren, opteert deze schepping van architect Vervolgens geeft het niet echt hoe dat 'Die ganzenen klompen en tulpen zijn juist de landschappen: water, kreek, vijver, bos, Semah voor de mogelijkheidbronzen vijgen concept in de beleving wordt uitgewerkt. fantastisch, daardoor wordt het echC veld, moeras, heuvel. De beplanting in de in de stadsmuren van de Zone te metselen: Ashok Bhalotra lopen sterk Zolang het principe ervan maar overeind De wordingsgeschiedenis van Katten- verschillende buurtonderdelen zal over- 'De vijg als eye-opener van de geest.' staat: 'Het creëren van een bewustzijns- broek wordt op het gemeentelijk voorlich- eenkomstig het natuurlijk palet van de vier Hans van denBanbiedt een poortaan van uiteen. Verantwoordelijk vorm die nog niet onderworpen is aan de tingscentrum van Amersfoort verklaard jaargetijdenzijn: herfstgebladerte bij derui- twintig meter lang en vijf meter hoog, die censuur van de ratio, een denken dat zijn aan de handvan een kleine fotogalerij, een nes, vlinderstruiken langs de Laan der Ho- uit zeven kleinere poorten bestaat. Aan één kinderlijke Ontwikkelingsplan grote wethouder Fons Asselbergs voorbeeld vindt in de naïeve overdruk van het en ven. t kant worden boven elke poort reliëfs verbeelding, waarin de fantasie nog niet een video. Een foto toont een doorkijkje op Elk hoofdelement kent zijn eigen verbor- van huldekransen met cijfers gemonteerd. houdt nog steeds zijn hart gehinderd wordt door een remmende logi- het Herfstplein, waarop een jonge vrouw gen, impliciete eigenschappen, die samen De kransen, die 'lijken op de kartonnen ca, maar openstaat voor de verwording in twee albinopitbulls uitlaat.De video begint 'deziel van het plan'vormen. De Verborgen huldekransen in de feestartikelenwinkel', vast. Zijn angst: een mooi de confrontatie met het banale.' Immers: met een opname waarin wethouder Fons Zone bijvoorbeeld, een tachtig meter brede worden in verschillende tinten goud en zil- 'Het gaat bij dit samenspelvan beelden om Asselbergs zichzelf de gewetensvraag stelt strook van circa 1,5 km in noord-zuid rich- ver vervaardigd. Tevens zal Van den Ban FranQois I idee, maar de uitvoering de poëtische orde en de intensiteit van de ofhij in de moderne groeikernen, waardoor ting en begrensd door water en 'stadmuren' koekoeksklokken in de sculptuur verwer- beelden, waarbij de verdieping van de ont- hij zo vaak fietste, had willen wonen. Aan- (inclusief 'muurhuizen'), staat voor het ken. Als alternatiefdraagt hij een opstelling niet aan. moeting is te prefereren boven het gemak gezien de bestuurder daarop weinig keren 'ontdekken', de lente en het 'reizen in gees- aan van drie reusachtige koekoeksklokge- I Morellet slaat van de herkenning en methode. Het gaat 'ja'kon zeggen, moest het onderhavige uit- telijke zin. Het is daarbij de plek waar wrichten van gewapend wit beton, met een om de kracht en de fascinatie, die van de breidingsgebied zijns inziens worden ge- Bhalotra een twintigtal kunsttoepassingen lengte van 7.50 meter, elk 9000 kilo zwaar ! ir> ontmoeting uitgaat, en om het toeval ofhet schoeid op een spannendere stedebouwkun- wil laten uitvoeren. De genodigde kunste- en refererend aan 'de gemeten uren van de lot, die als gebeurtenissen van een andere dige formule, die begrippen als geborgen- naars werden vorig jaar tijdens een drie- tijd. 5 door Wim de Jong orde ons tot een herwaardering van het heid, warmte en schaal van nieuwe dimen- daagse workshop geacht een gemeenschap- De ontwerpen van David Veldhoen, Ka- Il object, het ding, brengen.' sies kon voorzien. pelijk uitgangspunt voor hun aandeel vast zuo Katase en Gust Romijn lijken enigszins In Amersfoort-noord heeft dat geleid tot In Bhalotra, werkzaam bij het Rotter- te stellen. op elkaar omdat ze gedrieën een monumen- wat het vakbladDe Architect reeds bestem- damse bureauKuiper Compagnons, werd de In cultureel centrum De Zonnehof in taal landschap creëren. Veldhoen een woud pelde als 'een optelling van architectoni- nonconformistische visionair met de poëti- Amersfoort is een expositie ingericht met van schelpenpadenen stenen pilaren waar- I f 12.09 ergens folder. de gezin- sche extravaganties. Van de ongeveer 4650 sche metaforen gevonden. Zijn plan werd schetsvoorstellen en maquettes voor de van sommige zijn vervangen door even dik- I Het staat in een Dat .nen die er nu en straks wonen, deel uitma- woningen die er tot en met 1994 worden gegrondvest op de symboliek en de wissel- schattenvan de Verborgen Zone. Het gebo- ke bomen. Katase een Schattenhof, een | | I ken van een feest, een avontuur. Een fanta- gebouwd, is inmiddels de helft betrokken. werking van het reizen en het thuis-zijn. dene op de tentoonstelling is al net zo won- zwart huis zonder dak op een terp. Romijn 1992 sie. Oók op maandag. Natuurlijk ook op Er zijn een flat-fort, een galerij-kasteel,een Avontuur tegenover cocooning. De toe- derlijk als de omgeving waarin het gereali- eveneens een terp, omringd door een sloot maandag. Zon gewone en toch bijzondere kashbah, een brugwoning, een huis in de komst van de communicatie met andere seerd moet worden. De vloeren van de zaal en knotwilgen met een lengte van vijf a maandag waarop de was als vanzelf droogt, Stille Steeg, een 'gemaskerd' appartement, culturen gekoppeld aan de traditie van fa- zijn volgestort met enkeldiep, grijs bouw- zeven meter. Op zijn terp staan twaalftafel- dekinderen voorlopignog op school zijn, en of een heuse Ruïnewoning aan het Herfst- miliare verbondenheid. Dat uitgangspunt zand. Langs de wanden rijzen plastic narcis- tjes met op elk blad een gouden aardappel: ontworpen de mysterieu- denneboompjes, coniferen en berken 'De achtergrondgedachte aan het vroegere £ mevrouw X. uit het Hof der Kolommen plein, door Kattenbroekse diende te worden vervat in een sen, KJ3■ u tegen een uur of twee in de middag de kameleon Leo Heijdenrijk a 144 duizend landschap met zijn vruchten.' gemakkelijke stoel neemt en op haar terras gulden per stuk. Maandag —en Kattenbroek leest haar ■ x: gaat zitten. Weekblad bij de hand, een Qua 'basisbodem' laat een Ruïnewoning reisverhaal vanmiddag dan maar weer eens schuin oog op de juist verpotte oleander die zich het eerst lezen als een van voren door thuis. In het Isolotto, een naar defavoriete ook al gewoon doorbloeit, een terloopse, sombere baksteen bijeengehouden pseudo- droomvertrekkenvan Keizer Adrianus ver- wat schichtige blik naar de toerist die door bouwval met vensters waar amper een ten- noemd, cirkelvormig bejaardentehuis zet het raam staart. nisbal doorheenkan worden geslagen. Aan een krom oudje de melkflessen buiten. Op Raar gezicht wel. Daar zit zij op een de anderekant oogt zij als een moderne, uit Een Amersfoortse nieuwbouwwijk kruist het Herfstplein slaat een bewoner een pro- maandag in de ambiance die Wintertuin Durox-blokken opgetrokken éénpersoons- met testbord in de grond omdat er nog steeds heet, verpakt in een luxe cadeaubox van squashbunker. Qua 'verdieping van de ont- Middeleeuwen Mondriaan geen speeltuintje tussen de ruïnes is aange- doorzichtig glas even een moment voor moeting' kan de tekst uit een rondleidings- legd. Een postbode moppert over de in de geparkeerde zichzelf te hebben op die vrolijke, hink-stap brochure van de gemeente assistentie bie- Stille Steeg travelsleeper. En aangelegde, overdekte straatstoep, terwijl den: 'De herfst is de tijd van verval. Wan- op de America-ring wordt een grote rich- de dagjesmens haar door het glas aankijkt. neer jein de herfst van je leven komt ga je tingaanwijzer opgetrokken met daarop Fa- De enorme kweekkas omspant de achterzij- deze overdenken. Vandaar de afbrok- milie Schoonderbeek. Enkele honderden den van twee tegenover elkaar gelegen meters voorbij deKreek ('biedt de vrijheid woonblokken, waar het altijd 18 tot 20 gra- aan de "Belgische" villacultuur' en 'komt den Celsius is. Ertussen ligt een groene voort uit en verbeeldt het irrationele, ro- hoestbui als gemeenschappelijke tuin. mantische levensgevoel') staat hun boerde- Daarboven: glas. Glas tot hoog boven de rijtje. 'Om als het ware dit verstilde beeld te bovenstekamers, glasvia dezijmuren tot bij conserveren als het verleden van Katten- met klimop broek.' de buren, en de mee de hemel maandag- in. Overal onbewasemd, kristalhelder, zo- De vak-kritiek, die er ook op ROTTERDAM hangt middagen moest zijn langs geweest, classifi- merswarm glas. Er een briefje tegen- 'necropool', Of niette lang door het ceert de wijk al smalend alseen aan. passanten raam het had willen turen en het kristallen paleis niet geenszins de 'vrolijke puinhoop' die niet, het is willen betreden. Dit in verband met de pri- moeten worden. Of het waar isof bewoners, zoals mevrouw de nachtmerrie van wethouder Asselhof. vacy van de X. de uitvoe- Die, om de aandacht meteen een beetje te Dat het ideewel goed is, maar dat verleggen, op indoor-coniferen afstapt ring ervan niet aanslaat. 'Dat het gewoon de op een gegeven en lukraak wat wilde scheuten afknijpt, een mooi idee was, maar dat dat we hem omdat een avontuur ook weer niet in een moment de droom over is en 's Niet meer weten oerwoud hoeft te stranden. morgens zijn vergeten. Dat gewone maandag, waarover hij gaat, omdat we hem niet meer gebeurt dan op een werkelijkheid. als het midden in de herfst is en de wind herkennen in de Als dat ge- waait, maar de lucht boven Kattenbroek beurt, moet ik me terugtrekken.' de Stille Steeg volschiet met onnoembare beloften. Het is Little Joe staat in en denkt het gevoel dat oude jonge jongens konden er niet over terug te trekken. Het is maan- hebben dagmiddag, de lantaarns zijn nog niet aan, toen ze ooit in zon halfvoltooide travelsleeper buurt opgroeiden. Het was maandagmiddag. en achter de doemt gevaar op: Er was geen huiswerk. De gazons en de 'Also, wirft dieKanone weg! Sonst kannst afrikanenperken waren nog niet ingezaaid. du die Radieschen von unten ansehen!' De jongens hoefden pas thuis te zijn als de Verborgen lantaarns aangingen, en tussen de bouwkra- De Zonnehof, Amersfoort: De nen, de zandhopen en de cementmolens Zone —Kunst in Kattenbroek. Tot 1 novem- JjfljßßKOPEN strekte zich totdie tijd een aards paradijsuit Wintertuin, ontworpen door Maarten van de Breggen ber. JeYoIL.«krant VAN VRIJDAG 9 OKTOBER 1992 KVNST&CU L T U l' RB 8
opna- rot als de tenor wassen rampestamp-folk-punk van de ADVERTENTIES Klivia bewijst nog eens dat liedjes als Boston en New Vork gemaakte ven. En dat zon ouwe M'n opa, De kat van ome Willem me. Hij kan evenmin verhullen dat hij Michel Sénéchal (die bij de Neder- Engelse groep uit Lymington, Hamp- (waarin de schrijfster met opmerkin- Tsjaikovski slechts als outsider weet landse Opera in Les Brigands van Of- shire, is zonder opsmuk vastgelegd op gen over De Gaulle duidelijk naar de te benaderen. Op zich klinkt de op fenbach nauwelijks uit de verf komt) deze eerste cd Home-grown Agent volwassenen knipoogt) en Schipbreu- Poesjkin gebaseerde tragedie rond voor het bescheiden rolletje van Le Orange, verschenen op het Neder- PLATEN keling eeuwigheidswaarde heb- Schoppenvrouw heel redelijk (ook duc is geëngageerd, wijst er al op met landse Top Hole-label. Fiddle, mando- ben. (PvdH) hier gaat het om een meesterwerk), hoeveel zorg de Chérubin van Stein- line en banjo bepalen de sfeer, al alleen mist de geëngageerde Ozawa berg is gecast. maakt de groepin Chicken Train een het vermogen om Tsjaikovski de oer- grappig uitstapje naar de elektroni- sche dansmuziek. Klassiek russische toets mee te geven dieRus- Penella: El gato montés met o.a. sische dirigenten van nature in hun Domingo, Pons, Berganza, Villarroel, Met het (voorlopig?) wegvallen van vingers hebben. Orquesta Sinfónica de Madrid 0.1.v. The Pogues zijn The Cropdusters voor Colin Davis Miguel Roa. DG (2 cd's). het publiek van folkpunkers een al- BIJDRAGEN PATRICK VAN DEN HANENBERG. HANS HEG EN GERT VAN VEEN Mirella Freni als Lisa en Maureen koestert Falstaff Forrester in dekleinerol van de mys- ternatief, al mist de groep op dit al- terieuze gravin (die uit haar frivole bum het charisma van het voorbeeld week zijn luisteraar wegvoert naar de lounge als zeldzame parel Parijse tijd een geheim — schoppen- Voor een gelijksoortige verrassing in zijn hoogtijdagen. Deze Cabaret van een luxe cruiseschip. Op de eerste vrouw— met zich mee draagt) ver- zorgt Deutsche Grammophon met de The Cropdusters opnieuw in Neder- plaat (toen de band nog Rien ne va rassen door hun inlevingsvermogen cd-première van de opera De wilde land. Verdi: Falstaff met o.a. Panerai, Titus, Penella (1880 -1939). plus heette en de zangeres Rieany Lopardo, Sweet, Kaufmann, Home en en stijlvolle partijen. kat van Manuel Stijlvol pleidooi Janssen) werd nog veel gebruik ge- Quittmeyer, koor en orkest Bayerische Freni heeft zich het idioom van Een zarzuelacomponist die, net als Of- Willy DeVille: Backstreets of Desire. Fnac maakt van traditionals. Rundfunk 0.1.v. Sir Colin Davis. RCA (2 Tsjaikovski overtuigend eigSn ge- fenbach, als hoogst bereikbare ideaal music. voor euthanasie cd's). maakt. De eveneens in de nadagen koesterde: opera's componeren. El Ronnie Wood: Slide on This. Continuüm met volle bariton van haar carrièreverkerende Canade- gato montés zweeft niettemin ergens Records. RCA Victor, ooit een label waarop se alt (hier vooral bekend als oratori- tussen een onvervalste Spaanse ope- veel opera's verschenen, is bezig met um- en Mahlerzangeres) zet een van rette en veel Puccini in. ruim twaalf jaar de meest fascinerende gravinnenneer Domingo- en Berganza-fans kunnen Ernst-Daniël Smid: Even alleen. een come-back. Na operastilte —geldgebrek— timmert die op de plaat zijn te vinden. hun hart ophalen aan de avonturen Phonogram 514 107-2. stierenvechter, bijgenaamd Josephine, The Musical. Mercury 512 het door de Bertelsmann Music Group Vladimir Atlantov (Herman), Ser- van een 659-2. overgenomen Amerikaanse concern gei Leiferkus (graaf Tomsky) en Dmi- El Macareno, en de zigeunerin Gitana. Rienne va Plus: Money makes weer aan de weg. Mozarts Figaro on- tri Hvorostovsky (prins Jeletsky) zin- Bariton Juan Pons in de titelrol en millionaires. Casino reccords Cas 102 derColin Davis was de eerste uitgave. gen sterk en authentiek, al is de nog sopraan Veronica Villarroel zorgen Vorig jaar positief, maar niet overal altijd krachtige tenor van Atlantov voor adequaat tegenwerk. (HH) KOPEN Steeds vaker zijn diepe klassieke juichend ontvangen. Dit najaar ko- watkaal geworden. Doordat de opera stemmen in het lichte genre te horen. men er vier nieuwe titels bij. Waarbij op verschillende momenten op twee Pop Vormde Richard Harris met Mac- opvalt dat men gebaandepaden uit de lokaties werd opgenomen zijn er tech- INFORMATIE: Arthur Park lange tijd een uitzon- weg durft te gaan: eerste studio-opna- nische onevenwichtigheden te be- HANNEKE HANEVELD 020-5622493 derlijk geluid, nu zijn Pavarotti, Do- me van Massenets Chérubin, La fan- speuren. R.E.M. wil del west van Puccini en Schop- Helderheid, warmte en bijzondere INA TIMMERMAN 020-5622845 mingo, Carreras en Marco Bakker be- Josephine ciulla kende klanten in deze winkel. De penvrouw van Tsjaikovski. atmosfeer van de succesformule scheidslijn tussen opera en (doorge- Nu is het leeuwedeel gecomponeerd ontbreken. Ook het Tanglewood Fes- componeerde) musical vervaagt, dus door Ernst Zijn nummers zijn tival Chorus had beter gekund. niet herhalen Jansz. Wood is het niet verwonderlijk dat meer perfect geschikt voor de stem van operazangers de oversteek willen ma- Janssen, die van ver achteruit de keel o.a. Von Stade, R.E.M: Automatic for the people. Warner Massenet: Chérubin met rotten. Willy DeVille zet zijn ken. komt. Haar stembanden lijkenbedekt Ramey, Anderson, Upshaw, Ivaldi, Bros 9362-45055-2. Ouwe zoektocht naar de wortels van de De musical Les Miserables leverde met stukjes fijn schuurpapier. Het ge- Sénéchal, Münchener Rundfunk gebied twee nieuwe namen op: heel klinkt naar Les Paul & Mary Orchester 0.1.v. Pinchas Steinberg. RCA (2 Amerikaanse popmuziek voort op jeko op dat aangenaam HenkPoort (Valjean) en Ernst-Daniël Ford. In de instrumentale composities cd's). Met het achtste album Out of time Backstreets ofDesire: een eindelijk door rootsy album waarin denadruk ligt op KUBOTA Smid (Javert). Terwijl Henk Poort van Hendriks toont de gitarist zich brak R.E.M, dan naar video-sculpturen zijn to In tegenstelling tot de weinig geslaag- het grote publiek. Sterker nog: de gi- New Orleans-rhythm 'n' blues. DeVil- voor debuut-cd Where I want schatplichtig aan Hank Marvin (The aan 10 oktober t m 29 november be een keuze uit Engelstalig repertoi- Shadows) en Mark Knopfler. de registratie van La fanciulla del taargroep uit Athens, Georgia stootte le wordt bijgestaan door een keur west (Eva geen Puccini-zan- in een klap door naar de wereldtop. gastmuzikanten, onder wie Dr. John, Sigmar re maakte, kiest Smid voor Neder- Marton is lands werk. geres en verpest als Minnie bijna elk Hoe volg je zon plaat op? Tegen- David Hidalgo en Jeff'Skunk' Baxter Paul van Vliet: Jubileumshow. EMI 79831 funky Charm. POLKE Hij isdaarbij op het spoor gezet door moment dat ze aantreedt) zorgt RCA draads als altijd hebben Michael Stipe in het Voodoo 'Alleen 02 chantée' van c.s. niet geprobeerd om de Slide on This is de eerste solo-plaat Kunst' zijn Misérables-collega.Robert Vaker Rob de Nijs: Vallen en opstaan. 30 jaar met deze 'comédie Jules 'succesfor- schilderijen 1964-1992 Panerai Massenet voor een belangrijke én mule' te herhalen. Dat zou betekend in tien jaarvan Stones-gitarist Ronnie dievoor SimoneKleinsma 'Je vlindert hits. EMI 780305 22. Wood heeft zichtbaar zijn best n 29 november me voorbij' had geschreven en het Ja Zuster, Nee Zuster. Phonogram 510 prachtige primeur. hebben: nog een plaat met rijk uitge- Wood. 288-2. Bij de uit München gaat Het Franse vervolg op Cherubino's werkte arrangementen en een uitge- gedaan op de plaat, waarvoor zo te ook naar Smid doorschoof. Dat is een Falstaff gespaard zijn. De Best Verzorgde van de zwakste nummersvan de plaat, het tot op zekere hoogte om een vol- escapades bij Mozart (Le nozze di Fi- breide groepsbezetting. zienkosten noch moeite Boeken 1991 vooral door de armoedige tekst ('AI Ouwe lullenmoeten weg. Ouwe lullen treffer. Het orkestspel is eersteklas, garo) het boekje bevat een interes- De cd (met fraai fotoboekje) bevat on- — versnedenrock 'n'roll, Memphis-soul m 29 november mijn vrienden vinden me stom, maar staan alleen maar in de wèèèèg. Dat de opname heeft sfeer. Lyriek en hu- sant artikel over 'Cherubino in Don zongen Kooten en De Bic op de mor zijn bij Davis volmaakt in even- Giovanni's voetsporen' levert een ’ en funk, waarin de onbekendste Sto- zij zien alleen jouw negatieve kan- Van door onder ande- Carel ten'). plaat Draaikonten. Gelukkig neemt wicht. Bovendien: deze sprankelende interessante nieuwe kijk—op Massenet ne wordt bijgestaan Charlie Watts, Bernard Fowler en de keuze van de andere num- het duo, dat al 25 jaardetoon aangeeft commedia lirica is een absoluut mees- op. ren WILLINK Bij The Edge. Woods slide-gitaar mag er tekeningen en aquarellen mers zijn Smid en producer Riet- in Nederland, zijn eigen oproep niet terwerk. De oude Verdi wist het ver- Na een goedkope, lawaaierige ope- Jan zijn, stem heeft te weinig t m 22 november gelukkiger geweest. Daarbij is serieus. haal van blaaskaak Sir (naar ningsscène, en tussen clichématige maar zijn man John te dragen. niet alleenteruggevallen op veilig ma- Niet alle jubilarissenzijn echter nog Shakespeare) voor een botte klucht te Spaanse uitstapjes, verrast de compo- karakter om het album De Nieuwe Kunstschool teriaal van Jacques Brei/Wilmink, even fris. Paul van Vliet staat ook een behoeden. nist metsublieme lyrische taferelen. 1933-1943 Herman van Veen/Wilmink, maar kwart eeuw op het podium. Zijn beste Davis koestert dit ensemblewerk Massenet op zn best. Pinchas Stern- Sequencial: The Big Cahoona. Whos ook werk van Valter. De liedjes(Meisjes van 13,De Zee, Veilig par excellence, terecht, als een zeldza- berghad de typische Franse trekjes in Thatßeato76CD. m 22 november op nieuw kunnen meest opzienbarende tekst is van Jan achterop bij vader op defiets) en gees- me parel. Daarmee schaart hij zich in de partituur wat subtieler Peter die stijlvol pleidooivoor tige (Majoor Kees) of gevoelige confé- een illustere rij Fafsta/jf-dirigenten: uitdiepen met het Münchener Rund- Rietman, een Het Amsterdamse Sequencial maakte euthanasie houdt. Dat komt met die rences (Partnerruil) liggen alweer Toscanini (RCA-mono), Von Karajan funk Orchester (een klasse minder HALLEY Beierse naam met een reeks snoeiharde gab- 1982-1991 fraaie, volle stem van Smid overtui- erg ver achter ons. Wie een compact (EMI) en Giulini (DG). De bejaarde dan 'het' orkest van de Om- schilderijen Davis), de ber-house-platen, waarvan de single november gend over. overzicht van deze glijdende schaal Rolando Panerai, indertijd een supe- roep van maar over vocale kope Ford bij Karajan, neemt dit bezetting geen kwaad woord. R.E.M. Psychotronic zelfs de top-tien hit Cheryl Howard speelde het afgelo- wil horen, die de cd Jubileum- rieure Big Hermann' de titelrol voor zijn rekening. haalde. Voor de eerste cd The pen seizoen de hoofdrol in de musical show. keer Fact, leven van de De carrière van Rob de Nijs begint Vocaal is hij over zijn hoogtepunt Automatic for the people is eerder Cahoona heeft de groep Mr FINSTERLIN Josephine over het Cassanova), — E. Zwarte Venvs JosephineBaker, die in met Ritme van de regen en er lijkt heen, interpretatief is hij echter heel de tegenpool van Out oftime. De voor- (alias A. Pulsemaster .irellen en overtuigend. namelijk(semi-)akoestische songs zijn en dj Ardy B. de zaken echter an- architectuurmodellen Nederland en Duitsland te zien is ge- zelfs na dertig jaar maar geen einde Alan Titus (Ford) kan — gelukt tippen aan wat Panerai indertijd direct en eenvoudigvan opzet. Enkele ders aangepakt. t|m 25 oktober weest en nog naar Londen en New aan te komen. Het is hem nooit niet Vork zal gaan. om, ondanks leren jacken wereldwij- van deze partij maakte. Ook sopraan zijn voorzien van sobere strijkersar- Het helder geproduceerde album is I 020 5732737 In de toneelgedeelten leek de dui- ze opmerkingen, serieus te worden Sharon Sweet als Mrs. Ford kan idio- rangementen — van de hand van veel ingetogener van sfeer dan de singles, vel de spelers op de hielen te zitten. genomen. Dat is opmerkelijk omdat matischer. voormalig Led Zeppelin-muzikant en die weliswaar allemaal even " Maar muziek dan heerste hij in het midden van de jarenzeven- Frank Lopardo (Fenton), Julie arrangeur John Paul Jones. voorbijkomen, maar vaak in een nau- als de klonk op welijks er een weldadigerust, metals hoogte- tig de goede weg in was geslagen met Kaufmann (Nannetta) en vooral de Voor wie de groep Out of time herkenbare vorm. Alles staat iets te overdadigklonk, is dit de ideale dienst het geheel: vloeien- punt de snijdendeblues-ballad Weary. werk van Boudewijn de Groot en Len- altijd karakteristieke mezzo Marilyn in van een stroom veelkleurige mu- JosephineBaker had een ijlere en ho- naert Nijgh. Met de teksten van Belin- Home (heerlijke Mrs. Quickly) zor- R.E.M.-plaat. Uitschieter in deze rela- de ritmes en tief kalme omgeving is het verbeten zikale thema's, die fraai aaneen zijn gerestem dan Howard, maar laatstge- da Meuldijk (begin jaren '80) schoot gen daarentegen voor ijzersterke bij- noemdeklinkt zeker niet minder. Het hij door naar de nep-diepzinnigheid dragen. Een Falstaff die het zonder Ignoreland, het enige nummer waar gesmeed. Metropole Orkest onder leiding van en daarna is het nooit meer goed geko- meer kan opnemen tegen die van Giu- de groep zich even van een steviger De zeventien nummers vormen te- * V kant samen een ononderbroken reis van Henk Meutgeert is erbij gehaald om men. lini uit Los Angeles. laat zien. lijst beste kinder- Frederica von Stade een uur en een kwartier, waarmee de de klank te vervolmaken. Als er een van de langs liedjes aller tijden bestaan, dan Home-grown Agent Orange luisteraar wordt meegenomen Net als de muziek van Josephine zou Tsjaikovski: Piqué Dame met o.a. Freni. Cropdusters: vlagen doet de Plus die heel wat nummers bevatten Hvorostovsky, Frederica von Stade in de titelrol, Top hole 994 016-2. verre werelden. Bij *jÏ■. ui Baker gaat ook Rienne Va een zou Atlantov, Forrester, zweverige space-sfeer van het album * decennia terug. Deze band, be- uit de tv-serie Zuster, Nee Zuster Leiferkus, Boston Symphony Orchestra Samuel Ramey als 'filosoof, June An- Mjflr paar Ja denken aan The Orb: ook The Big * i %j0r staande uit ex-Doe Maar coryfeeën (eerste aflevering ruim 25 jaar gele- 0.1.v. Seiji Ozawa. RCA (3 cd's). derson in de dankbare rol van L'Enso- den) Annie M.G. Schmidt en Har- leillad en de jongeAmerikaanse ster The Cropdusters bouwden in de afge- Cahoona is een plaat diein de huiska- Ernst Jansz (piano) en Jan Hendriks van kan klin- Ml LTIPELS VAN (gitaar) lead-zangeres ry BanninW. Een dubbel-cdmet liedjes Dat Ozawa minder opera-ervaring Dawn Upshaw als een magnifieke, lopen jaren een gedegen naam op in mer heel aangenaam en Rienne Jans- ge- (GvV) MEDIA KUNSTENAARS sen maakt zwoele jazzy muziek die de uit hetrusthuis vol herrie van Zuster heeft danDavis is hoorbaar in deze in jeugdigeNina — allemaal sterke troe- het clubcircuit. De uit de kluiten ken. Opening: ZO. 11 occober, 15:00-18:00 uur FILMAGENDA Bloemgracht 121, 1016 KK Amsterdam vurige Deernen; 7.15 8.30 entry: za 1.30 One good turn: Scraml; Way ml. \nnc sigten Alfa 6.45 1 1 45 6.45 9.15 Lethal weapon 111. II vr za vr za 10zo 4.30 AMSTERDAM 12 930za zo 8 earth. vr 7.15 out west, Imax Theater Antarctica; Sky- - 112 7.30 10 I 45 7 9.45 zo 1.45 4.15 6.459 15ma f/m ma t/m wo Night on V za 2 3.30 6.459.30The player za zo 8,30ma 2 8 Universal ward & sky; Rolling 10 111 2 9.30 1.45 soldier. 111 vr za 9.45 zo 24.30 t/m wo Silent Stones concert" 1.30 4 7.30 Light sleeper. 6.45 wo 6.459.15 Universal vr za 10 film, 7,30 Dingo;' 1.45 4.15 ma t/m wo 1.45Batman soldier Studio F 7.15 10 2 7.15 zo Lantaren/Venster ma za zo 1 3.306.45 930 Night on earth IV 10 1.45zo Medicine man Chertok collectie: Let's get lost; Round heels; 30 Casa- IV za 7.15 10 zo l/m wo 6.45 2 4 30 8.30 ma t/m wo 8 High 2 7.30 za zo 1 4 7.30 returns. vr Tivoli 7.15 2 7.15 10 zo 2 4.30 midnight, Lumiere 2 7 9.30 zo 2 4.30 blanca Alhambra 2 6.45 930 Basic 9 15 Alien III; vr za 1 45 7 10zo 1.45 4 15 I vr 10 za I I 8 30 ma t/m wo 8 Patriot Games. II vr 7.15 9.30 Medicine man. II 1.45 6.45 9.15 z° instinct. II 7 9.45 do di ook Fried ma t/m wo 145 6.459.15 Unlaw- OPEN ATEUERWEEKEND vr ma 1.45 645915 10za 2 7.15 10zo 2 4.30 8.30 ma t/m wo 8 1 45 4.15 6.45 9.15 Housesitter. 111 1.45' green Cinerama I ful entry. V vr 1.45 7 9.45 za 7 9.15 za 7 tomatoes Bellevue Housesilter. 111 vr 7.15 10za 2 7.15 10zo 2 645 9.15 zo 1.45 4.15 6.45 9.15 Universal „KIJKEN ROND DE KERK" 1 45 6.45 zo 1.15 4 6.45 9.30 Patriot 9 15ma di 1.45 6.45 9.15 wo zo 6.45 9.15 9.30 4.30 8.30 t/m 8 Leathal weapon. soldier. IV 2 7 9.30 zo 2 4.30 7 930 II 2 7,15 10 1.30 4.15 7 15 10 Basic instinct. I vr t/m wo 7 45 ma wo games. zo Filmhuis Wayne's world. Rex 0.00 Viva Vanessa Wayne's world Calypso 1.45 8.30 zo Sweet Emma, dear Bobe; 9 15 Van Gogh, I LEIDEN Kijkhuis vr t/m wo 730 945 Thalia 2 8.15zo 1.15 5 8.15 Far and away 1.15 5 Howards end II 1 45 6.45 II vr 7.45 Der Amenkanische Freund; za 8.30 9.30 Bitter moon;- vr t/m 8 Best mten- Venster (beh ma) 8 10 Sweet Emma. o 1.15 4 Cape Fear Cinecen- 7.15 Der stand der Dinge; zo 7 45 Ham- zo 10.15 I zo 6.45 930 tions; 7 Oorlog vrede; di 8 1030 dear böbe, II (beh ma) Que viva Mexico: m "O Coraline 2 30 5 7 30 10Paris s'eveille mett; 7 45 Tokyo-Ga; wo 7.45 Paris, ma en ter ma books; wo 7.30 Angustias; vr 10 Dona Bar-, 7.30 Texas, I 6.45 9.30za zo ook 2 Far Prospero's 8 10.45 Het rode La negra Cinecenter Peppe Nappa 2.30 5 Palace korenveld, Lido 6.459.15vr za zo wo ook bera; za 7.30 Dona Barbera; 9.30 Latinflf Emma, and away. II 7 9.45 za zo ook 2.30Rodder 1 10.15Sweet dear Bobe Cinecen- Patriot games. II 9 15vr ook 2.15 bar; zo 7 30 Trotacalles;'9.3o Nocturno Pierrot 230 les inAmerika Rembrandt 2 6 45 930Patriot 2.15 6.45 ter 5 7.30 10.15 Tous Far and away. 111 za zo wo Rodder Rosario; di 7.30 Lola Casanova; 9.30 t-l* matins du monde. Cinecenter Jean games,Rembrandt Luxe 7 9.45 ben. ma vr 2.30 Amerika; 6.45 9.15 Unlawful entry. IV mujei sm lagrimas; wo 7.30 El brazo Vigo 2 30 5 15 7 45 Delicatessen Ci- vr ma di ook 2 Howards end Kindervoor- in foefj 10 6 45 9.15 vr ook 2.15 lil Luxor te; 9 30 Barroco. 111 (beh do ma) 8 Danzon;' International 7 45 ook stelling: Euro Cinema za wo2zo 2 4 15 zo wo Alien nema I 9 za zo 3 t/m 8.15vr za 7 15 zo 2.30 7 9.15 ma) 10 do ook 8 La mu|er de Benja- Patnot games. II 6.45 9.30 za zo ook 2.30 Sneeuwwitje. Filmhuis zo wo 2 Busters ma wo 9 (beh Housesitter. Studio vr za zo 2.156.45 9.15 min. IV (beh ma) 7.30 10 Rve girls and a Lethal weapon 111. Cinema Oscar vr za wereld Rembrandt Luxe za zo wo 2 wo ook 2.15Lethal weapon III; ma t/m wo rope, Nachtvoorstellingen: Lumiere I wo 8 The blues brothers; ma di 8 Barton Peter Pan 0.15 Boomerang II vr za 0.15 Fmal, 2 645 8 Howards end Trianon 6 45 9.15 Basic za '"' Rnk City I 930 zo 1 3.45 645 9.30 instinct Kindervoorstelling: Lido II 2 30 Analysis. 111 vr za 0.15 Universal soldier entry II 1.45 645 9.30 1 3.45 Apollo 8.15 vr za zo 7 9.30 Unh.wtul zo DELFT I Peter Pan. Venster I vr za 0.00 Thelonius Monk, ZaterdagA~en zondag 10 en 11 ok- 6.45 9.30 Alien 111 111 2.15 645 930 1 Unlawful- entry, 8.15 vr za zo 7 zo II 9.30 straight; No chaser, II vr 0.00 Latino bar: tober van 12.00 -17.00 uur. Plat- 3 45 Final IV 2.15 6.45 Cahfornia ia vr za 20 7 9.30ma 6.45 9.30 analysis. man. Delf I MAASTRICHT Cinema Palace I 2 30 za 0.00 La tarea, 111 vr za 0.00 Danzon, IV tegrond is verkrijgbaar aan het 9.30 zo 1 3 45 6 45 9.30Batman returns. V l/m wo 8.15 zo ook 2.30 Alien 111 II vr za zo - begin van de atelierroute: de zo ook 6.30 9.30 Universal soldier; za zo wo 3 vr za 0.15 De noorderlingen, Kindervoor- 2.15 7 930 zo 1.15 345 7 9.30 Medicme 7 9.30 ma t/m wo 8.15 2.30 Medici- Beethoven; 1.304 OOSTERKERK, Kleine Witten- 7 9 30 ma 8.15 Sneeuwwitje; za zo wo 3 9 vr stellingen: Alhambra Izawo 2 zo man VI 2 15 7 930 zo 1.15 3.45 7 9.30 neman. 111 vr za zo t/m wo instinct; pan. 1 (bus 22 of 28 vanaf Patriot games. zo 7 ma di ook 2.15 Basic 6.30 The Peter burgerstraat Lethal weapon lil VII 2.15 6.45 930 zo 1 zo ok 2.30 IV vr za cradle; 6 30 9 30 vr ma CS.) 9.30 wo 8 15Basic instinct. Film- hand that rocks the Amsterdam. 345 6.45 930 Dust devil Desmet I 7 9zo ma t/m 2.30 Lethal weapon 111, 9 Catharijne 1.45 8 30 za Bobe: 8 De huis vr t/m 8 La captive du dsert; 10 di ook Cine-K UTRECHT - I Carla M. Bonnet Friduwih Riemersma ook 2.15 Sweet Emma, dear wo Lumiere 8 Missis- 1.45 6.45 10 Far and away. II 2 Batman onverschilligheid; 11 Raise the red lantarn; zo 2.30 Gabnela; To The player. Filmhuis I Hanna Geertsema Kees Romeyn netfluit; 10Pijnlijke zo sippi Masala; 10 Raise the red lantarn, II returns; 6.45 9.15 za 11.45 Alien 111 111 2 Irene Hertel Niek Sati|n Ditvoorst; vr za be a woman is to live at a time of war < 2 do zo De domeinen vr 11 La doublé de Véroni- Flodder in Amerika; 9.45 The hand that Fons Heiinstxoek Rene Smulders Ranagan; di wo Ik kom 8 30 Lola za vie TonneycK Paranoia; zo ma que. t/m zo 6.30 9.15 t/m wo rocks the cradle. IV2.157 9.30za ook 0.00 Daan Lemaire Rene P. naar Madra; De blinde DEN BOSCH Casino 1 vr zo di wo 1 45 Mabi I vr ma Abraham Luttger Antoinette Wentholt wat later fotograaf; - 9 za zo wo ook 2.30 Patriot games. II vr Universal soldier. Camera zo ma di wo Ravenstijn 4 15 4,30 645 9 30 9 30 entry II Eva Annehes Weterman za 000 zo Spetters; zo Tango, za ma 6.45 Unlawful t/m 9.15 ma t/m wo 9 za zo wo ook 1.45 6 30 9 30 vr za 1 45 7.15 10 15 Ho een In de greep van de vr za ma di 930 zo 1.45 645 9.30 zo 6.30 geschiedenis; 645 Dimitri Brantjev en Vladimir Zamanski in 'Pijnlijke onverschilligheid' van Sokoerov. 2.30California man. 111vr t/m zo 9.15 vr zo wards end. City zo ma di wo 6.45 9.15 vr negra Mcx, Medicme man. 111 di 6.459.30 Aliens III; zo tango; zo 1 La angustias; Rodder in Amerika; ma 7.30 10.15The player. 't Hoogt 7.30 za II 10 Thelma and Louise, Filmtheater Je- ook 6.30 za 6.30 za 1 Kriterion I 7 9.30 The player, 5.30 Urga; 6.45 Patriot games. II 2 6.45 zo HAARLEM Brinkmann 645 930 za 9 Clockwork orange; za zo wo 2.30 Reed, Mexico insurgente; zo Nazarin; ma 7.45 di Rve girls and a rope; di roen vr za ma di wo 8.45 The Adjuster. that rocks the cradle V ma di wo 9.30 930 9.30 I t/m wo 10 745 Barton Rnk. 2.30 4 Batman returns. 4 6.459.30Lethal weapon 111. 111 2 645 7.30 10.15 vr- ma di ook 1.45 zo ook 4 Peter Pan IV 8.30za zo wo ook 2 Far and Las abandonadas; di Dona barbara; wo preview 1.456.45 9.30 zo 1.45415 za zo 1.15 10 15 Sneak The Movies I 7.30 Euro Cinema 1 2 7.45 zo 115 4 6.45 9.30 The hand that Lethal weapon 111. II ma di wo 1.308.30 vr away. La negra angustias; 9.30 di 9.45 wo 10 vr earth; een Universal soldier, 11 1 45 6.459.30 Lumiere Ivr 7 45 10.30za 10.30zo 9.30 10zo ook 3 Night on 5 30 Voor 6.459.30 6.45 di 6.45 rocks the cradle Babyion 2 6.459.30 zo zo 1.30 6.30 9.30 za 1.30 7.15 10.15 Ho- za ook 11.45 Sweet Emma, dear Böbe, I' verloren soldaat. II 5 7.30 Raise the red zo 1.45 4.15 6.45 930 Patriot games, 111 3 6.459.30 wo 2 9.30 ma 9.30 I 6.45 Unlawful entry II vr 7.30 1.30 4 6.45 9.30 The player. II 2 8.15 zo wards end. 111 2 7 15 9.45 zo ook 4.15 NIJMEGEN Scala 7.45 Pijnlijke onver 7.45 Ani imoto; 9.45 La Condanna. 111 7.45 lantern; ook 2.45 De noorderlingen, 1.456.45 9 30 zo 1 45 4 15645 9.30 Basic wo 2 9.30 za 10 zo di 6.45 9.30 Lethal 1 5 end. 111 2 6.459.30 zo Housesitter IV 2 7.15 zo ook 4.15Rodder schilligheid; 10- Raise the red lantern; za zo 9.45 Ivanhood, Movies I 7 30 za zo wo; 111 5.30 8 Afraid of the dark; 9.45 Kyodai instinct, IV vr ma di 1,45 6.45 9 30 za wo 10.15 zo ma wo wea 30 8.15 Howards 4 645 930 Fried green tomatoes. in Amerika; 9.30 za 9.45 Basic instinct. V 1 Pinokkio; 3 Sjakie en de choco ook 2.15De Bunker; 9.45 vr za ook 0.15D« makes the time, 45 Inazuma; 4.15 6.45 Lethal Weapon pon 111. 111 vr ma di 6.45 9.15 za wo 2 645 1.30 za zo wo big Rialto 16 645930 zo 930 Cineac Tuschinski 2 6 45 9 30 zo 1 154 1.45 6.45 9.30 zo ook 4.15 Alien 111 Cine- ladefabnek, Calypso 2 6.45 9.30 zo 1.30 Noorderlingen. II 7 15 9.45 za zo wo ook 2 830 ook Van 11 6 Tout bien; 111, V 1 45 6 45 9,30 zo 1,45 4 15 6.45 9.30 9.15 zo 3 6.45 9.15 Medicine man Nacht- I 1 zo 3 Gogh, va Lumiere vr za 0 00 Boome 6.45 II 2 6.45 9.30 ma vr za zo 6 45 9.30 ma 9.30 di 4 Universal soldier. II di 2 Tous les matms du monde. Rembrandt Ivanhood; wo Amerika, voorstelling: 9.30 Unlawful entry. zo Palace 6.45 9.30 vr ma I 8 do ook 10 vr t/m 10 De Rodder in Kindervoorstellin- Highway heil. 111 6.45 wo 8 za wo ook2zo ook 3 Patnot games. 6.45 4 6.45 9 15 2 645 9.30 zo 1.15 4 6.45 9.30 Patriot Ditvoorst Tuschinski 2 8 15 gen: Euro za zo wo 145 rang Kindervoorsteling: Lumiere za wo 1.15 4 6.45 9.30 to 6.45 9 15 za wo 9.15 zo domeinen I Cinema 2.30 3 9.30 do vr ma di ook 2 Alien lil Haags Filmschuur vr za ma di 9 At play in the Letheal weapon 111. 111 2 6.45 9.15zo 1.30 4 games. II 2 6.45 9.30 zo 1.15 4 6.45 9.30 1.15 5 8.15 Far and away. 112 645 Sneeuwwitje en de 7 dwergen. zo Assepoester zo 9.30 7 30Onze eeuw/De seizoenen; fields of the lord; wo 9 Het rode huis. 9.15 Medicine man; zo wo 2 Basic instinct. 111 26459.30z0 1.1546.45. 15 6.45 Basic instinct. 111 2 6.45 Filmhuis I 6.45 za zo 1 4 9.30 vr za 1 30 6.45 9.45 Five girls and a rope, II 730 945 Luxor 8 30 za 6.45 10za zo ook 2 Far and Sneeuwwitje, I 2 645 9.15 zo 9.30Lethal weapon 111 Springhaver 1 7 30 9.30 zo 1.15 4 6.45 9.30 Housesitter. IV 2 EINDHOVEN Cinema Plaza Futura I 7 GRONINGEN Camera I Carolus 10 15zo t/m wo- 1.30 8.30 Far and away. II Sweet Emma, dear Böbe, 111 zo 2 4.15 De away Nachtvoorstellingen: Brinkmann 1.304 6.45 9.15Basic instinct II vr ma di 2 10.15Night on earth; za zo wo 2 Ju-dou;! 45 30 zo 1.15 4 6 45 9.30 Rodder in High heels: 9- L'ascenseur pour l'echa- 6 9 in 111 6.30 rietfluit; 7.30 9.45 do Thunderheart; vr An- 111 za 0.15 Boomerang Kindervoorstel- 6.45 9.30 za wo 645 930 zo 4 6.45 930 za zo 4 Het rode korenveld II 7 Urga; 9 Amerika V 2 6.45 930 1 154 6.45 9.30 faud; 11 vr Toute une nuit; za zo ma Les 1.45 6.30 9.15 Rodder Amerika. zo women, the spirit possession of Ale lingen: Brinkmannza zo wo 2 Peter Pan 2 Beethoven De Best intentions; za zo wo 2 Oblomov; &■ The the cradle. 2 rendez-vous d'Anna; di wo Je, tv. il. elle; II 9 15 vr madi ook 1.30 Basic instinct. IV 2 7 dean Unlalwful entry; za zo wo hand that rocks VI 645 Housesitter; Alien 111 City I vr za 2 gandro mamani, viracocha; za Faja Lobbi; Marienburg 7 45 10 Sweet Emma, dear 70 4.45 Thelma & Louise. Studio 2 6.45 930 zo 1.154 6.45 9.30 universal soldier. 8 Urga, 10 Lite on a stnng; vr za 0.15 De 9 30 I 7.30 10 zo t/m wo 2 6.45 9.15 Lethal zo 2 8 At play inthefields of the lord; zo 3 HILVERSUM - City I 1 30 645 9.15 zo Böbe; vr za 0.15 De Noorderlingen, II 8 930 Unlawful entry Nachtvoorstellin- Cineac 11 l/m 9 The naked gun 2V4. De noorderlingen; zo 2 Pantserkruiser Potem- in de The sha- 1.304 6.45 9.15 Patriot games. II vr ma di condanna; za gen: City za zo wo 230 Peter Pan Mo- kin, ook 4 weapon 111. II vr za 2.15 7.45 10.15 zo t/m Den Haag crisisjaren; ma High Heels; 10.15La vr 0.00 Uitkijk 8 45 zo ook 3 The best mtentions, Euro Ivr t/m zo 1 30 6.309.30zo dowcatcher; di Las de la tierra/lshi, 1.45 7.15 zo wo 9.45Medicine time, 111 8.15 vies vr 0 15De Noorderlingen II vr za vr 1.30 wo 2.15 7 9.30 The hand that rocks the venas 9.45 za 7.15 Kyodai makes the big vr I za 645 Truly, madly, deeply Nachtvoor- wo 9.30 Basic instinct, II za zo wo 111 zo Rodder in der The silence of the lambs. Springha- ook 4.15 ook The hand cradle., 111 vr za 2.308 10.30zo t/m wo 2 30 the last Yahi; wo Cabeza de vaca, Metro- man. zo wo 145 2 4.30 Falsche Bewegung; za zo lm Lauf 0.15 stellingen. City I vr za 0 15Boomerang 6.45 zo zo wo 9.30 2 8.30 zo 5 Far and away. Amerika. 1.45 6.45 9.30 zo 1.45 4.15 Paris, di üghtning over ver I vr za 0.30 Brazil. II vr za 0 30 She's cradle, 111 vr zo 6.459 30 7.15 9.45 Unlawful entry Concerthuis vr pole I 1.15 8.30 IV Zeit; ma Texas; 11 vr za 0,15 Basic instinct. 111 vr za 0.15 thatrocks the t/m 6.45 9.30 Unlawful entry; 1.30 7 zo 1 30 wo Berlin; 10.30 have it. Studio vr za 0.15 Alien 1.30 wo 9.30 Lethal weapon 111, za 7 15 10.15zo t/m wo 6.309.15 za zo wo 11 2 6.45 9.30 zo 1 15 4645 9.30 Housesit- water; Der Himmel über gotta Dead again. IV vr za 0.15 Silence of the vr oo 6.45 Filmhuis 111 2 6.459.30 zo 1.15 4 6.45 930 Mon 4.15 7 Alien III; 9.45 High heels. Euro 18.30 beh za zo ma A New york fiasco. Catharijne II za 11.45Alien 111. 111 za 0.15 lambs. Kriterion I 0.15 The II t/m zo 6.45 9 30 zo ook 4 15 wo ook 1.45 Patriot games. vr za ter. vr za player, IVvr 1.30 Ditvoorst; perece heros. IV 2 6.459.30 zo 1 154 6.45 za wo 1 30 8.30 zo 1.30 5 8 30 Far and Boomerang IV za 000 Universal soldier vr za 0 15Betty blue, The Movies vr za 6.45 9.30Universal soldier,V vr t/m zo 6.45 7.30 De Domeinen zo 7.30 I kom wat later naar Ma- 9.30Rodder in Amerika V 6.45 9.30do vr away II 6.45 9.15 zawo 1 30 6.45 9.15 zo ROTTERDAM Alhambra 16.45 9 30 do Wild heart; Naked lunch; Kyodai vr ook 1.30 wo 6.45 9.30 Alien 111. CPN/Carna/lk 0.15 at 9.30 dra/Antenna; 7.30 Lucifer; di 7 30 Pa- ma di 2 Basic instinct. Odeon I 1.45 1.30 4.15 645 9.15 Lethal weapon 111 111 vr ma di ook 2-The hand that rocks the WAGENINGEN Molenstraattheater the big Kindervoorstellin- Kindervoorstelling Plaza Futura za zo ma ook Frida; makes time 7.30 10La condan 6.45 9.30 za zo 1.30 4 6.45 9.30 Patriot 6.45 9 30 Basic instinct. Kindervoorstel- cradle. II 2 6.45 9.30 zo 1 15 4 6.45 9.30 vr 8.45 Pueblo de Madera; za 8.45 gen: Kriterion 1 De kleine zeemeer- wo 2 30 Gal m de grens, Euro V za 1.30 ranoia; wo Ranagan; za zo vr 10.30 games. II 1.45 6.459.30 za zo 1,30 4 6,45 lingen: City za wo 2 zo 2 4 Peter Pan Batman returns Calypso I 2 6.45 9.30 zo zo 9.30 Esperanza; ma 9.30 Intimo terro'; wo Pippi zet de boel op Beethoven; zo 1.30 4.15 Sneeuwwitje. na The Movies za zo t/m wo 3 min; za zo 3 309.30 za zo wo ook 1 45 Howards end. 9.30Wayne's world. 111 1.456.45 9.30za zo 1.15 4 6.45 9.30 The player. II 2 8.15 zo di 9.30 Lola; wo 930 Latino bar; zo stelten; za zo 1 Gullivers reizen; za zo wo 3 6 45 Camera vr 1.30 4 930 Medicine man. IV 1.45 LEEUWARDEN Beurs van Romein vr 1155 8 15 Howards end 111 2 6.45 9.30zo Strictly ballroom; vr za 6.30 za zo wo 1 vijf op Alhambra 2 ENSCHEDE Alhambra I vr 745 1045 Nachtvoorstellingen: za 645 - De Schateiland za zo of lambs. 111 ook 4 Universal za ma di 7.45 Idade Maior 10 Nuit et jour 11546.459.30 Basic instinct Cinerama Beethoven; zo t/m wo 7.30 10vr za 6.45 10 1 45 Peter Pan Cinema 2 7 - 4 9 ma di wo 0.00 Thesilence the vrza 6.45 9.30 za zo 1.30 6.45 9.30 I wo Oscar za zo za 30 45 10.45zo 6 45 30 Nachtvoorstellingen: Cineac I Cinema 7 15 10za 2 7.15 10 zo 2 4.30 8 30 2 645 930 zo 4 645 9.30 Patriot Patriot games; zo t/m wo 7.45 vr za 8.15 2.30 de dwer- Patriot games; vr za 2 7 0 00 Basic instinct. IVvr za 0.00The Com soldier 1.15 wo Sneeuwwitje en zeven 645 930 9.15 0.15 Boomerang. II za 0.15 Highway to ma t/m wo 8 Far and away. Club I vr za 2 games. 2 6.45 9.30 zo 1.15 4 6.45 9.30 Medicine man; zo t/m wo 7.30 vr za 10.30 gen zo 1.15wo 3 15 Mama mia; zo 10 15zo 3 8 ma diwo 8 Far and away. II zo mitments. City I vr za 0 15 Boomerang za II in Rialto Filmhuis vr 0.00 De witte waan; za 0.00 heil 111 za 0.15 Alien lil Kindervoorstel- 7.15 10 zo 2 430 8.30 ma t/m wo 2 8 Rodder in Amerika. 111 2 6.45930 zo 1.154 Night on earth; za zo wo 2 Olivier, onrust 1 wo 3 Benny's badkuip: zo 3 People of ma di wo 6 45 9.30 vr za 7.30 10.45Basic II 2 7.15 10zo 2 VogeUand. 7.30 De mantel der liefde, Kindervoorstellin- lingen: Cineac za wo 2 zo 1.154 Beetho Flodder in Amerika. vr za 6.45 9.30Night on earth. IV 2 6.45 9 30 zo the forest instinct. 111 6 45 915vr 7.30 10za 230 2 Alien 111. 111 vr 2 weapon KOPEN 6.45 9.15 di 6.45 Universal gen: Camera za zo wo 2 Peter Pan ven Metropole za wo 2 zo 1.15 4 Peter 4.30 8.30 ma t/m wo 8 1.154 6.459 30 Lethal 111. V 2 6 45 10 zo 4 ma wo Pan. M510za 7.15 10 zo 4.30 8.30 ma di 2 10 9 30 1.15 4 6.45 Alien 111. Corso 2 ARNHEM Euro Cinema I vr za 1 45 soldier IVvr 7 30 10 15za 2.30 7.30 10.15 zo 9.30 Asta 2 45 9 30 zo 154 wo 8 Basic instinct IV ? Herberg der 645 9.30 zo 1.15 4 6.45 9,"0 Unlawful 7 15 10zo -1.45 4 15 645 9 15 ma tm wo zo 4 7 15945ma/!! wo7 15945 The hand DEN HAAG - I 6 1. de\oll*.«Li*«int VAN VRIJDAG 9 OKTOBER 1992 KUNST&CULTUUR 9
POP ADVERTENTIES Het Orkest De Volharding bestaat Een gratistoegankelijk optreden van In het Stedelijk Museum in twintig jaar en pakt zondag flink uit altiste Candy Dulfer op het Amsterdam opent vanmiddag om 17 D Lee 'Scratch' Perry geeft van- met een feestelijke marathon in Schouwburgplein opent zondag om uur een retrospectieve avond een concert in De Melk- Muziekcentrum Vredenburg in 15 uur het Heineken in tentoonstellingvan deJapanse weg in Amsterdam. AGENDA Jazzfestival Thomas vanavond Utrecht, van 14 tot 24 uur. Rotterdam. Maandag Piet Noordijk videokunstenares Shigeko Kubota, D Rufus staat Uitgekozen werden en (in jazzcafé Dizzy), woensdag Steve die in 1984 meewerkte aan The in Paradiso in Amsterdam. die orkesten D speelt musici die'geestverwantschap' Lacy (in de Unie) en Long/ luminous image in het Stedelijk. Townes van Zandt van- James avond in 't Patronaat in Haarlem BL vertonen met het jubilerendeorkest. JohnnyGriffin (Lantaren/ Venster), Kubota's video's zijn geïnspireerd in Apel- donderdagRein Frank door de (River, Green park) en zaterdag de Gigant in boekeleg-ger Op 'betrokkenheid, bezieldheid, de Graaff/ natuur (met K.). Duchamp doorn Paul enthousiasme, dwarsheid, Wess (Dizzy) en Maarten Altena en door Marcel (Meta- Afghan Wigs geven concerten vernieuwingsdrang' D BEELDENDEKUNST Matilde Landeta presenteert tij- werden voor dit Ensemble met Stadslicht (Unie). Marcel: Windows). Tot en met 29 in Utrecht (Tivoli, vanavond), Nij- INLICHTINGEN dens het festival 'Que viva Mexi- Festival Geestverwanten onder november. megen (Doornroosje, zaterdag) omtrent adverteren □ Rhythms in Space is een ten- co' haar film La negra Angustian: anderen geselecteerd: The Steve Peter Schat schreef in opdracht van en Den Haag ('t Paard, zondag). toonstelling van de IJslander vanavond in Lantaren/Venster Martland Band, MichelWaisvisz, de VARA Etudes opus 39 voor Bij het NederlandsDans Theater D The Nylons zingen vanavond in deze rubriek Hreinn Fridfinnsson in het ICA in Rotterdam, zondag in Desmet Future Shock, Torn Lanoye, Greetje piano en orkest, dat woensdag bij het gaat donderdagin het Haagse en zaterdag in Carré, Amster- Amsterdam, van 11 oktober tot Amsterdam, woensdag in 't Bijma & Louis Andriessen, Misha Radio Filharmonisch Orkest zijn AT & TDanstheater The Vile dam. Tel. 020-562.2933 en met 6 december. Hoogt Utrecht en op 16 oktober Mengelberg, Ebony Band en orkest- première beleeft in Muziekcentrum Parody of Address van William D The Nits vervolgen hun Ting D De 44ste OudeKunst en An- in Haags Filmhuis. Ivo Papasov. Enschede. Edo de Waart leidt het Forsythe in première: 'een tour met concerten in Middelburg tiekbeurs Delft wordt gehouden D De documentaire over Adriaan orkest. Uitgevoerd wordt ook contrapuntische oefening voor (Stadsschouwburg, vanavond), in Het Prinsenhof, van 10 tot en Ditvoorst van Thom Hoffman DeJazzMarathon, in De Mahlers vijfde symfonie. Op 15 piano, stem en dansers. Op het Roosendaal (De Kring, zaterdag), met 18 oktober. draait in Rialto Amsterdam en Oosterpoort, Groningen, is gewijd oktober in Utrecht(Vredenburg) en programma verder Falling Angels Meppel (Ogterop, 14) en Stads- D Egyptische schilderijenvan Liga 68 Groningen, dat een Dit- aan de hernieuwe populariteit van 17 oktober in Amsterdam en L'Histoire du Soldat van artistiek kanaal (Geert Teis, 15 oktober). Ton Leenarts, voorst-retrospectief D en Cyclone spelen van- van 10 oktober tot heeft. de klarinet in de jazz.De vorig jaar (Concertgebouw, VARA-matinee). Kylian. Sadus en met 1 november, in het Allard leiderJiri avond in Unitas in Brunssum, za- overleden klarinetvirtuoosJohn in Pierson Museum in Amsterdam.' JAZZ in terdag in Scum Katwijk, zon- D Schetsen van recente ontwer- Carter wordt vanavond herdacht in Het Nederlands Blazers Ensemble Vanmiddag opent het dag inDingus in Venray en op 12 KOOYKER pen van architect Jo Coenen, van D Future Shock speelt vanavond een Tribute door David Murray en onder leiding van Reinbert de Letterkundig Museum in Den Haag oktober in Biebob in Vosselaar. sinds 1863 15 oktober tot en met 7 novem- in de Haarlemse Jazzclub. de groepenvan Edward Wilkerson, Leeuw verzorgt de VARA-matinee, een tentoonstellingover Harry D Vanavond in Luxor in Arnhem Algemene en Academische ber in De Waag in Leiden. D In het BIM-huis in Amsterdam Alvin Batiste en Ab Baars. zaterdagmiddag in het Mulischen zrjn oeuvre, De een 10to 10houseparty, vanaf Boekhandel D In galerie Bretel in Groenlo vanavond kwintet van cellist Tris- Zaterdagavond Don Byron, German Concertgebouw deGrote Zaal. In het onderkant van het tapijt (tot en met 22 uur. werk van de Rus Boris Kopilov, tan Honsinger, zaterdag Benny Clarinet Duo, Eric van derWesten, programmaRichard Strauss en 21 februari 1993).Er wordt D Ronnie Jordan is zaterdag in Breestraat 93,2311 CK Leiden. tot half november. Bailey kwartet, zondagavond vo- Baikida Carroll en Ralph Peterson Schönberg, en de première van In bovendien een bronzenkop van de De Effenaar in Eindhoven. Tel. 071-160500. D Acosta, D spelen vana- Robert Brandy uit Luxemburg cal session met Estrella Fo'tet. Nomine (sine nomine 2)van Rihm. schrijver onthuld. The Dubliners Woensdag 14 okt. van exposeert in galerie Artline in Den woensdag Dutch Jazz Orchestra, vond in 't Turfschip, Breda en za- Haag, tot met donderdag Niko Langenhuijsens terdag in de Nieuwe Slof, Bever- 13.00-14.30 uur en 30 oktober. signeert D In Museum Henriette Polak in Caoutchouc Orchestra. wijk. Max Velthuis Zutphen 11 tot D vanavond The Gathering speelt vana van oktober en Dordtse Jazzdagen: □ (winnaar Gouden Griffel '92) met 10 januari 1993 beelden, Caoutchouc Orchestra (het Hof), vond in Drieluik in Zaandam. houtsneden en aquarellen van de Tough Tenors (Merz) en Theo D The Buttermountain Boys spe- Zaterdag 17 okt. van Duitse kunstenaar Ewald Mataré. Hoogstins Kwartet (DJS), zater- len vanavond in de Metropool in 15.00-17.00 uur D Maison des Gardes Agricoles dag Scan Bergin & MOB (DJS) Hengelo en 12 oktober in de signeert van Ulrich Homdash, tot en met en Maarten van der Grinten/ Ben Spiegeltent in Arnhem. Jacques Vriens 15 november in het Haags Ge- Herman kwartet (Veerhuis), zon- U Zaterdag in de Waakzaam- (schrijver van het kinder- meentemuseum; tot en met 25 dag Ab Baars Trio (Merz, 15.30 heid in Koog aan de Zaan Night boekenweekgeschenk) ■ oktober in het Gemeentemu- uur), Barend Middelhof Kwartet of the proms, met dj'sMarcello, seum nog werk van de ler Barrie Merwe, 14.30 uur). Dimitri, Paul Jay en uit Detroit dj op de Cooke, Claocló. SerDe Striped Roses uit Wenen Daryl Wynn (Transmat records). Breestraat 93 D Roger Raveel 70, nog tot en spelen zaterdag in Tilburg (Para- D Melissa Etheridge staat zater- in Leiden. met 25 oktober in De Beyerd in dox), zondag om 15.00 uur in Den dag in deAhoy' in Rotterdam. Breda, waar tegelijk werk van de Bosch (Azijnfabriek). D Crosby, Stills & Nash spelen illustrator Izhar Cohen wordt ge- D Vera Vingerhoeds' Lazybones, op 12 oktober in Vredenburg in toond. zaterdag in Leeuwarden (Theater Utrecht. ARNHEM □ Hedendaagse kunstwerken Romein). D Suicidal Tendencies zijn dins Boekhandel met het thema stilleven', tot en D Kwintet van cellistTristan Hon- dag in Paradiso in Amsterdam. VAN MASTRIGT b.v. met 1 november in het Gemeen- singer, zaterdag in Den Bosch D The Cropdusters, Buttermoun- Een kleine boekhandel met een temuseum Roermond. (Azijnfabriek), zondag in Breda tain Boys en Kith & Kim spelen breed assortiment! 14 in in D In het Comenius Museum in (Boulevard), maandag inEindho- op oktober Nighttown Ketelstraat 38, 085-423060 Naarden tot en met 13 december ven (Wilhelmina). Rotterdam en 15 oktober in de werk van de Tsjechische kunste- D Het Maarten van der Grinten/ Schouwburg in Sittard. naar JiriKolar. Ben Herman kwartet speelt dins- D Khaled geeft concerten in Til- D Dertig schilderijen van Sigmar dag in Zwolle (12.30 uur, Provin- burg (Noorderligt, 14 oktober) en Polke uit de periode 1964-1986 ciehuis) en Amersfoort (Nonne- Amsterdam (Paradiso, 15 en 19 PIET VROON en een aantal zeer recente, in het tje), woensdag in Alkmaar (Kaas- oktober). signeert bij Donner Stedelijk Museum in Amsterdam, beurs), donderdag in Laren (Nick D Inner Circle is op 14 oktober in zijn nieuwste boek: tot en met 29 november. Vollebregt's). Parkzicht in Rotterdam en 15 ok- D In het Stedelijk Museum in tober in LVC in Leiden. "Wolfsklem" Amsterdam eveneens een histo- KLASSIEK D Cannibal Corpse is op 15 okto- Zaterdag 10 oktober risch overzicht van De Nieuwe ber in 't Paard in Den Haag. van 14.00 tot uur D 16.00 Kunsf%chool 1933-1943, met werk D Orkesten: Nederlands Philhar- Eek-A-Mouse (reggae) speelt op nivo 2 van Bons, Citroen, Premsela, monisch Orkest met Beethoven, Louis Andriessen en Greetje Bijma tijdens het KRO-radioprogramma dat werd bekroond met de Prix Italia. Als duo treden op 15 oktober in 't Noorderligt in Treumann en Wibaut (tot en met Brahms ( Vioolconcertdoor Liana ze zondag op tijdens het Volharding-feest in Utrecht. foto bernd rouabhi Tilburg. BOEKHANDEL ■*■*■) 22 november). Isakadze) en Bartök {Concert D The Average White Band D Met een grote tentoonstelling voor orkest), zaterdag in Amster- geeft op 15 oktober een concert DONNERSS toont het Groninger Museum, dam (Grote Zaal); Concertge- vanKEUZEEls, altviool en David Kuyken, (luit), zaterdag zingen zigeuners werkte met filmer Ad van Son), re 14 oktober. in Nighttown in Rotterdam. Lijnbaan 150, voor het eerst in Europa op zon bouworkest met Ketting {Ada- piano met Stravinsky, Rubinstein uit Pakistan zwaarmoedige liede- nieuw werk van Neel Verdoorn en D De toekomstig leider van het 3012 ER Rotterdam grote schaal, de ontwikkeling van gio), Diepenbrock (lm grossen en Sjostakovitsj, zondag om ren begeleid op instrumenten uit een reprise van Line Up, waar- Theater van het Oosten, Leonard LITERATUUR graffiti, Coming trom the subway Schweigen) en Stravinsky {Pulci 14.15 uur in de Beurs van Berla de Perzische traditie. voor Verdoorn en Van der Hoff Frank, levert zijn visitekaartje af - New Vork Graffiti Art (tot en nella), op 14en 15 oktober in de ge, Amsterdam; accordeonist D Chubby Carrier & the Bayou gezamenlijktekenen. met het muziektheater Joshe D In Muziekcentrum Vredenburg Amsterdam (Grote Zaal); in de Vjatsjeslav Semjonov vanavond Swamp Band brengen zydeco, In tien Friese steden vindt van Kalb (naar Singer). Arnhemse in Utrecht zaterdag van 20.00 tot ftp Reisbureau met 10 januari 1993). Er zijn bo- □ Reisboekhandel vendien lezingen en performan- Beurs van Berlage in Amsterdam in Amsterdam, Muziekcentrum zaterdag in 't Patronaat in Haar- 14 tot en met 16 oktober de Schouwburg, tot en met 21 okto- 01.00 uur Recht uit het hart. een l*« ces, èn er wordt een cursus graf- zondag het symfonie-orkest van Noord; de Spaanse gitarist Marco lem, zondag in 'tBabbeltje in Dansdaagse plaats, met onder ber. Première 15 oktober. homage aan de stad Utrecht iS? Dè specialistvoor landen fiti gegeven. het Sweelinck Conservatorium en Socias, vanavond in Amsterdam Roermond, op 14 oktober in Atak meer voorstellingen van het Folk- D De ontmoeting van de Oude door veertien auteurs, onder wie *jB buiten Europa D In het Bonnefantenmuseum m donderdag dat van het Koninklijk (Kleine Zaal); hoboist Ernest in Enschede en 15 oktober in De loristisch Danstheater, Rotter- met de Nieuwe wereld is het on Benno Barnard, Marion Bloem, Dansgroep en Danscom- van Canadees Ita- DirkjeKuik, van Straten en Da Costastraat 77, Amsterdam Maastricht tot en met 11 januari Conservatorium - dat op 13 okto- Rombout en harpiste Erika Waar- Melkweg in Amsterdam. damse derwerp de Hans Z2 Tel. 020-6851155 Eigenturn Himmelreich, Imi Knoe- ber in eigen huis speelt en op 14 denburg met Bach, Pasculli, D Rachid Taha en Cheb Mustap- Limburg. liaanse co-produktie Terre Promi- Koos van Zomeren. ma-vrij: 09.00-17.00 uur bels 'ensemble' uit 1983. oktober in Utrecht (Vredenburg); Saint Saëns en Rossini, zaterdag ha Achraf, zaterdag in Paradiso, Ëagnie] En verder: Conny Janssen se/Terra Promessa, die op tour D Kandra Schutte spreekt don- D In het Haags Gemeentemu- het Nieuw Sinfonietta Amsterdam in Kasteel Groeneveld in Baarn; Amsterdam. Danst (Veenendaal, De Lampe- nee gaat door Nederland. Am- derdag in De Balie in Amsterdam seum met Beethoven, Mozart (Viool- het Schubert Quintet, zondag (15 D Adrian Goizueta met 'Experi- giet (10 oktober; Middelburg, stelveen, Cultureel Centrum, 14 met Jeanette Winterson over tekeningen van David Sal- oktober; ie, tot en met 29 november. concert nr 3 door Jaap van Zwe- uur) Fries Museum, Leeuwarden. mental' muziek uit de Cariben, Schouwburg, 15 oktober); Raz Nijmegen, Stads- haar nieuwe boek Op het lichaam D Tekeningen en waterverfschil- den), Vaughan Williams en Tsjai D In Rotterdam van 12 tot en donderdag in Vredenburg te met Spelzonder woorden (Oos- schouwburg, 15 oktober. geschreven. in kovski, zaterdag in Alkmaar met 31 oktober het Eduard Flipse Utrecht en op 16 oktober in het terhout, De Bussel, 9oktober; D Het RO-Theater met de D Bij Perdu in Amsterdam vana- derijen van Carel Willink het (De Helmond, Stedelijk Museum in Amsterdam. Vest), zondag in Amsterdam Pianoconcours, waarvan de halve Soeterijn, Amsterdam. 't Speelhuis, 13 okto- Spaanse klassieker Don Juan 7e- vond Heumakers, Ten Kate en okto- V HIJMAN BOEKEN Tot en met 22 november. (Grote Zaal) en Dordrecht (Grote finales op 22 en 23 oktober in De ber; Leiden, Laktheater, 14 norio (1844) van José Zorilla Versteeg over Georges Bataille en definale DANS ber; Rotterdam, Lantaren/Ven- Moral. Rotterdamse Schouw- en Le mort. hartje Arnhem D Een overzicht van Vic Gentils' Kerk). Doelen plaatsvinden, Grote Oord 15(Jansstraat) en assemblages, tot D Meer orkesten: Het Brabants op 31 oktober. ster, 15,16 en 17 oktober). burg, 9 en 10 november. D Een forum over Willem Els- schilderijen schot, Arnhem, tel. 085-424938 en met 1 november in Museum Orkest/Roberto Benzi met Mil- U In Korzo, Den Haag vanavond D Ed Wubbe liet zich voor Kath- D In de Amsterdamse Hortus zaterdag om 14.30 uur in Van Bommel-Van Dam in Venlo. haud, Schumann (Celloconcert de serie 'Geslagen werk'; Kathak. leen inspireren door het boek Ro- THEATER aan de Plantage Middenlaan de Grote Kerk in Enschede. Met door Colin Carr) en Franck, op 15 gues'Gallery over Amerikaanse speelt mimer JeroenWiersma Karel van het Reve, Vic van de FILM oktober in Breda (Concordia), op MUZIEKTHEATER criminelen uit het begin van deze D Sam Bogaerts regisseert bij Pluk de dag, geen bloemen, op Reijt, Johan Anthierens en Jan Amsterdam 16 oktober in Den Bosch (Casino) eeuw. De première bij Scapino is De Tijd De hypochondersvan Bo- 10, 11, 17, 18, 24, 25 en 31 okto- Maniewski. BOEKHANDEL 5 D!n theater De Evenaar in Rot- en op 18 oktober (Eindhoven, D Willem Breuker en Loes Luca donderdag in de Rotterdamse tho Strauss. Met Tania van der ber en op 1, 7en 8 november. D Nelleke Noordervliet is op 13 Frits Philips). vieren, op tekst van Ischa Meijer, ■Schouwburg. Sanden en Lucas Vandervost. Aanvang 14.00 uur. oktober in de Zeeuwse Biblio- OMTA terdam elke donderdag in okto- De breedst gesorteerde in West ber films over de invloedvan ont- D Oude muziek: Het barokorkest hun 25-jarig huwelijk in de revue D Het Nationale Ballet danst Amsterdam, De Brakke Grond, D Ansje van Brandenberg be- theek in Middelburg. lange Bos en Lommerweg 227 '* dekkingsreizigersop de inheem- The Orchestra of the Age of En- Deze kant op dames. Op 11 en vanaf 10 oktober in het Muziek- 13tot en met 17 oktober. treedt na een afwezigheid D De Amerikaanse schrijver/neu- Telefoon 020-6821195. se cultuur. Donderdag om 20.15 lightenmentmet dirigent Charles 12 oktober in de Stadsschouw- theater in Amsterdam opnieuw D Cie. De Koe reist van Antwer- weer het podium met Als je maar robioloog William H.Clavin geeft uur The Condorand the Buil van Mackerras en violiste Monica burg te Amsterdam. TheSleeping Beauty. pen naar Nederland met De tour niet denkt. Goudse Schouw- zaterdag een lezing in het John Peter Getzels en Harriet Gordon Huggett (Mozart, Mendelssohn, D Van Djazzex gaat zaterdag in operator. Haarlem, De Toneel- burg, 12 oktober... Adams Instituut in Amsterdam. over Peru, in aanwezigheid van Schubert), maandag in het Con- WERELDMUZIEK het Haagse AT & TDanstheater schuur, 14tot en met 17 oktober. D Theater Ivonne Lex uit Antwer- D Hetty Blok met gedichtenvan de makers. certgebouw in Amsterdam. in Den Haag een programma in D Aanstormend toneeltalent pen maakt een Nederlandse tour- Neruda, Marjolein Sabarte over O In Rialto Amsterdam en 't D Kamermuziek: Het Euridice D Zigeunernachten in Rasa, première dat bestaat uit twee speelt een bewerking van de no- nee met Kroniek van een aange- Arguedas en Zuidamerikaanse Hoogt Utrecht Japanse films uit Kwartet met Haydn, Goebaidoeli- Utrecht: het Jordaanse ensemble nieuwe choreografieën van Glenn velle Lenz van Georg Büchner in kondigde dood naar de novelle muziek, op 14 oktober in de de jaren vijftig. na en Debussy, maandag in Am- Ghajar brengt vandaag volkslie- van der Hoff (waarvoor de artis- het Amphitheater, Amsterdam, van Marquez. Baarn, De Speel- Openbare Bibliotheek in Wage- # O De Mexicaanse regisseuse sterdam (Kleine Zaal); Susanne deren met slagwerk en buzuq tiek leider onder meer samen- 12 tot en met 17 oktober. Premie- doos, 13 oktober. ningen. American Discount Book Centers TRADE-IN DAYS Monday, Oct. 12 BUITENLAND Lange Poten 23, Den Haag 10-5 pm. Sunday, Oct 18 Kalverstraat 185, Amsterdam Bewegendebergen in Berlijn 11-6 pm. Due to the drop in value of dollar and pound we can now give Prenzlauer Berg en Kreuzberg zouden el- bergen bewegen zich naar elkaar toe.' ’0,50 credit per $ or £ of the kaar het afgelopen weekeinde treffen. Niet Het samentreffen op de dag en avond original cover price. DUITSLAND ENGELAND om de 'Dag van de Duitse Eenheid' te van de derde oktober werd een teleurstel- Only pocket novels, please. vieren, want er valt daaromtrent nog niets ling— voor de Oostberlijners. Enkele hon- gedachten D Het Apollohuis is te gast in D Een groot overzicht van ku- te vieren, maar om uit te wisse- derden van hen verzamelden zich aan de BIS, aan de BismarckstraCe in bist JuanGris tot eind november len over de Duitse onenigheid. tafeltjes op de binnenplaats van deKultur- Mönchengladbach. Werk van in de Whitechapel Art Gallery Prenzlauer Berg was (is?) in Oost-Ber- brauerei in Prenzlauer Berg. Slechts een Ton Zwerver, Harmen Alsma, in Londen. lijn het evenbeeld van de Westberlijnse handvol Westberlijners kwam hun vrije piet Vloemans, Henk Visch, D Richard Serra maakte een in- Kreuzberg. In beide wijken zijn kunste- zaterdag opofferen aan het eenwordings- Onder het Hendri van der Putten, Peter stallatie voor de Duveen Sculp- naars en 'alternatief leven geconcen- proces. (En misschien, zei een van hen, Vermeulen en Paul van der ture Gallery van de Tate Gallery treerd, met kleine cafés en ateliers, zwer- waren er wat meer uit de Kreuzberger verslaafden. multiculturele scène gekomen zijn als de stofofonder Nieuwenhof, van 11 oktober tot in Londen, die daar tot begin vers en ?n met 8 november. januari 1993 te zien zal zijn. Prenzlauer Berg ten noorden van de gekleurde buitenlanders bij ons niet zo (145 nog Uln het Keulse Wallraf-Ri- D The Sacred Art of Tibet, in 'Nature morte Alexander Platz duizend inwoners) bang zouden zijn om zich 's avonds de mensen chartz-Museum tot en met 22 de Royal Academy of Arts in a la tète de was tot 1989 een 'Nische', waarin mensen voorbij de Alexanderplatz in Oost-Berlijn november een overzicht van de Londen. Tot en met 13 decem- taureau' van konden wegduiken voor hetDDR-staatsle- te begeven.) Antwerpse schilderkunst uit de ber. Picasso ven. Ten zuiden van het oude Berlijnse Het was een voor het nieuwe Duitsland Periode 1550 1650, Von D Alfred Sisley (1839-1899) in stadshart, in Kreuzberg (156 duizend in- exemplarische gangvan zaken. Oost isOost tot (Galeries twain Bruegel bis Rubens. de Royal Academy of Arts in nationales du woners, van wie 50 duizend buitenlanders, en West is West, when shall the LJ Een overzicht van heden- Londen, tot en met 18 oktober. het merendeel Turks), manifesteerden meet? Grand Palais, wel, moe- daagse Fransekunst in het Lud- Parijs). zichbeginjaren zeventig de eerstekrakers De meeste Oostduitsers willen wig-Museum in Koblenz, Ate- BELGIE van Duitsland. Kreuzberg lijkt na deDuit- ten wel. Per verdrag namelijk zijn ze aan against Technologische hereniging meer de 'Nische' het broedervolk toegevoegd. Behalve mo- her de France. Lafontaine (History is □ kunst van de se dan ooit Oude ofnieuwe boeken. LJ Schilderijen forgiveness) in het jaren '60, tot eind oktober in van een meer of minder ideologisch geo- netair en economisch worden ze geacht uit de afgelopen D Merce Cunningham staat Goethe-Insti- het Lijvige of pocketboeken, twintig jaar Chia in met tut in Brussel, tot en met 21 Palazzo Nazionale delle Esposi- riënteerde, basisdemocratische tegencul- zich ook cultureel aan te passen aan van Sandro zijn Dance Company van ontspannende of studieboeken. de Neue Nationalgalerie in Ber- dinsdag tot en met zaterdag in oktober. zioni in Rome. tuur. superieure Westduitse model. lijn, tot begin november. DeSingel in Antwerpen, waar D Turandot door de Vlaamse Precies om dezelfde reden vinden de Als ze zich in goede staat UEen regie van Robert FRANKRIJK Op de uitnodiging die Prenzlauer Berg meeste Westduitsers het 'Zusammenwach- bevinden, kunnen ze nog wat retrospectief van Ali- zijn meest recente dansstukken, Opera in de (Willy Brandt) ghiero e Boetti in Kunstverein de film CagelCunningham en Carsen. Voorstellingen in Ant- richting Kreuzberg deed uitgaan, reageer- sen was zusammen gehort' waard zijn. Kom ze meteen Oosten Bonn, tot en met 22 november. een uitgebreid videoprogramma werpen op 9, 11, 14, 17, 20, 22 D Ruim vijftig kunstenaars van de in eerste instantie slechts een van de feitelijk onzin. Die uit het hebben brengen... is de stapel te groot U Tanzwelt 111 speelt zich af in worden vertoond. en 25 oktober. Atelier WG uit Amsterdam ex- drieëndertig aangeschreven organisaties niets eigenstandigs bij te dragen aan de of tezwaar, bel ons even! Uuisburg, De Bank Brussel Lambert poseren in de ateliersvan Fran- in die wijk. De andere vermoedden bij de Bondsrepubliek, laten ze maar naar ons Dortmund en Gelsen- D ex- gedacht. kirchen en bestaat uit voorstel- poseert Schatten in zilver, zil- ITALIË se collega'srond Place de la Bas- oostelijke partners een jubileumjubel op toe groeien, wordt er lingen van de uit de National tille in Parijs. Van 15 tot en met de 'Dag van de Eenheid. Trouwens, door de neo-conservatieve in- ÜDeSlegte Kibbuts Contem- verwerk Trust podium Porary Dance Company, for Scotland, van 14 oktober tot D Tekeningen en aquarellen 19 oktober. Nadat dat misverstand was opgehelderd, telligentsia, die haar heeft in de Jenni- met Feuilleton-bijlage van de AU- Daar wordt een lezer JerMuller en The Joffrey Ballet en met 29 november in Brussel. van Milton Glaser, geïnspireerd Dln Galeries nationales du kon er gepraat worden tien culturele Frankfurter en met 22 oktober). D Spilliaert, Werken van door Piero della Francesco. Tot Grand Palais in Parijs, tot eind verenigingen uit Kreuzberg. En ontstond gemeine,zijn de kunstenaars en schrijvers beter van. [tot Léon DDR al U In Dresden de gehele maand 1917tot 1936, in de galerie van en met 24 oktober in Studio december, Picasso & les choses. er ruzie over het onderwerp van de ge- uit de voormalige veel eerder over- Amsterdam. Den Haag, Rotterdam, oktober de Dresder Tage der Maurice Keitelman in Brussel, Campari, Milaan. D In het Grand Palais in Parijs dachtenwisseling. 'Einheiztag' vonden de bodig en door het verleden besmet ver- Eindhoven. Groningen. Arnhem. zeugenóssischen Musik, waar tot en met 30 oktober. DDe jonge Michelangelo en een overzicht van de Etruski- Prenzelbergers te provocerend. 'Twee ber- klaard. Haarlem, Leiden. Utrecht. Zwolle. veel aandacht wordt besteed zijn gezellen, tot 19 oktober, sche cultuur, Les Etrusques et gen bewegen zich' vonden de Kreuzber- Enschede, Maastricht. aa D Installaties van Thom Barth n John Cage. (Weitsicht-Weit) en Marie Jo Casa Buonarroti, Florence. L'Europe. Tot half december. DUITSLAND gers te neutraal. Men kwam uit op: 'Twee SIETSE VAN DER HOEK 10 «I, VolL*L..«"..« VAN VRIJDAG 9 OKTOBER 199
Computerapparatuur/ Sport, spel en Commercieel personeel gevraagd Onr. goed en Cristofori t.h. programmatuur/ PIANO'S en VLEUGELS ontspanning SOLLICITEREN? Breng uw opleiding, ervaring en kwaliteiten woonr. gevt^ i met uw brief en CV onder de aandacht van nagenoeg alle systeembeheer een 2 afgestudeerden zoeken 2Jf Gunstige voorwaarden voor huur(-koop) van uw studiepianoi Magiër Theresia voor k.app. in Adam i.v.m. mystieke geluksbad/massa- Tel. (tijdelijke) werkzaamheden I 800 3995,- Official Bosendorfer dealer ge (geen sex). 020- HEADHUNTERS! Bel 05665-2339. 1 dpi voor Prinsengracht 579 583, Adam 62 68 485 -6925674 10.00-22.00 uur. - zelf HEADHUNTERS, de actuele adressengids met etag* voor een Kies uit 2 Stud. zkn. met spoed JTUIiM &^^*^ Lasermaster Keyboard, orgel of digitale piano Magiër Theresia [ruim 670 Nederlandse werving- en selectiebureaus, inclusief of 2 kamers in Adam. Teil mystieke geluksbad/massa- ( discipline, wervingsgroep en salarisindikatie. Bel of schrijf 020-6759533. Het Parool-Trouw-de kopen? Lees dan eerst ge (geen sex). Tel. 020- , | Volkskrant voor gratis infobrief: Winprinter 800 6925674 10.00-22.00 uur. 2 Studentes zoeken 3-karn* TEL.: 020-665 86 86 FAX: 020-665 63 21 Ook voor dames en echtp. postbus app. in Adam, max. 10W 800 dpi Postscript printer 50 fonts onder Avotek Uitgeverij, 38141, 6503 AC Nijmegen 035-245581. met ■. Massage aan huis, uitsl. voor Tel.: 08894-50502 (ma. t/m za. 9.00-19.00 uur) p.m. mcl. __ Windows 3.1 van 5995,- voor 3995,-. (Tijdelijke aanbieding; ORGELS e dames, ook dames 50+. Info: Binnenkort ook HEADHUNTERS Duitsland 2e-jrs. studente museolog|’ excl. BTW.) Bel uitgebreide demonstratie, kom langs voor een 020-6321207. Geen sex. zoekt met spoed kamer i" Telefonisch van maandag t/m vri|dag tussen 8.30 en 20.00 uur. en overtuig uzelf!!! KEYBOARD ■ 888 zoekt voor langere tijd A'dam-Z/C. Tel.: Schriftelijk opsturen aan 1-in-3 MINI advertentieafdeling, Postbus IjlB, Masseuse geeft sportmass. (een EXPORT ASSISTENT Onroerend goed 045-32345^ 1000BM Amsterdam Teksten die voor 15.45 uur (vrijdags voor 13.45 CAM Systems - Voorstraat 22 - 3512AN Utrecht In de kiosk of Uitgeverij Eisma: 058-152545. in Almere 10-22 u. Ma-vrij, ,voor een confectiebedrijf, te koop aangeb. Jong afgestud. stel zkt. 3+ uur) in ons bezit zijn, kunnen de volgende dog al in de krant staan. Telefoon (030) 314250 Telfax (030) 316202 Actie: win 'n Hammond XB-5 bij een nieuw abonnement! geen sex, 020-6942927 of ,met erv. MEAO-diploma, 20 gn. Nrd/ZO. Ma>; + won. Adam 1 in-3 vakantie-MINI'S voor de krant van zaterdag moeten op b.g.g. 036-5349735. jjr., fulltime. Interesse? A'dam-C heel pand. mcl. 020-622727» donderdog vóór 15.00uur in ons zijn. T.k.: ’BOO bezit Occasion Vleugels ■ Ontspanningsmasseur gn. I888 Uitzendorganisatie, Monument, woon-bedrijfs (5 6943190 (evt. Won-ruil). LCT SUPERSTUNTS sex, 02293-1302, 12-24, Luc. IHeemstedestraat 10 Adam lagen) ca. 250 m 2, beg. gr.: culin^ Naast onze uitgebreide collectie nieuwe vleugels 020-617 56 51. ’345.000,- Account-manager + klasse occasions zoals voor intuïtieve 4 m hoog. Vr.pr.: expert zkn. per direkt woon' Op laagste hebben wij enkele Praktijk -k k Inl.: Sikkes Makelaardij advertenties met een briefnummer wordt 6,00 toeslag in rekening De snelste kwaliteitssystemen tegen de prijzen. Bosendorfer, Bechstein, Steinway & Sons e.a. massage. Tel: 020-6321147. 1 in Adam. Voor max. 1 jaa gebracht. Wilt u reageren op een met briefnummer, extra voordelig. Kantoorpersoneel 0.a., 020-6932847. advertentie Deze week Van ma t/m vr. tel.: Urg. Vh jr. 020-6129933.^ adresseert u don als volgt: 1 -in-3 MINI advertentieafdeling,’ Postbus Leveringen franco thuis, volledige garantie en Stretching/Conditietraining gevraagd Arts zoekt met spoed woon'' 1518, 1000 BM Amsterdam en vermeldt het nummer waarop u reageert LCT 386/33SX, 2MB, SVGA, 60 MB, 1 dr 14"mono 1.199,- CLAVIS GROEICERTIFICAAT goed in de linkerbovenhoek van de envelop SVGA, 106MB, 1.339,- volw., zo in studio Onr. en in Adam huur tot LCT 386/33SX, 2MB, 1 dr 14"mono/ voor iedere in ’BOO. LCT 386/40DX, 2MB, SVGA, 60 MB, 1 dr 14"mono/ 1.339,- Korte Leidse. 020-6258471. Gezocht voor een bank woonr. te huur Tel. 020-6125190 na 19 ’ Adam ADMINISTRATIEF LCT 386/40DX, 2MB, SVGA, 106MB, 1 dr 14"mono/1.439,- Clavis Pianoservice Wat heb je nodig? Diepe Cameraman zkt. woonr*! 2MB, 130MB, 252, - jMEDEWERKERS M/V die op aangeboden Oproepen (personen) LCT 386/40DX, SVGA, 1 dr 14"mono/ 1.559,- Marnixstraat Amsterdam. Tel. 020 622 14 04. zachte aanraking. Aandacht.' Adam of Utrecht. 030-9458» RAM 2 MB extra 110,- parkeren voor de deur. zoek zijn naar een leuke af- Maak een reis in jezelf. Ont- wisselende baan. I.b.v. Havo/ Account-manager + culinair (Chris). 'M Geopend: Meerprijs VGA kleur 225,- dek je magische lichaam. Meerprijs SVGA kleur 0.28 359,-, OKTOBER-VLEUGELMAAND Meao dipl. met econ. en/of expert zkn. per direkt woonr. HELP! 2 rust. studentes zlf WINKEL MAIL & FEMALE ’ Voor dames en heren (geen handel, + 20 jaar. Interesse? in Adam. Voor max. 1 jaar. 2/3-kam.won. in Adam, i.bji VGA kleurenmonitor ’439,- AMSTERDAM sex). Info: 071-172371. Erotica voor en door vrouwen. ’ YPMA Bel of kom langs bij 888 Uit- Urg. Vh jr. 020-6129933. urg. Bel Marije: 02Q-66103| Moederbord 386/S33 ’245,- Grote expositie vele soorten vleugels Onder/boyenmode "Love From Holland" ’ van zendorganisatie, v. Baerlestr. ATELIER, Starterspakket MS-DOS-Muis-10 disk. 95,- * T.h. aang. prachtig Stud. zkn. kamers. Bel ASV' sous, videoshows * demonstraties informele hun 43, Adam, tel. 020-6793737. Amstel 47 Amsterdam. LCT Computer Discount - Ook voor postorders. concerten toppianisten Dieren en 100 m 2, Haarlem, ’750 p.m. kamerburo, 020-6238052.J,| Open di t/m vr 11-18 uur, za 11-17 uur. 29, door Prijzen excl. BTW. Beukstraat Den Haag. Tel/Fax 070- (alleen trouwe cliënten van Ypma!) verzorging krant van Tel. 023-318176. TV medewerker zkt. per 1 I -t- ’ Snelste -3658288. Bij Fahrenheitstraat Laan v. Meerdervoort. ALL. Je kunt me schrijven of (Korte) tussen 10.30 en 15.30 uur. AMSTERDAM EN woonr., min. 2 kamers inj bellen b.v. vanavond. Zaterdag 10/10 RONALD BRAUTIGAM T.k. div. rassen kippen en AMSTELLAND Woonboten rond Adam, hr. tot ’Bo' mededelingen krielkippen, tevens sierduiven ovem. geen bezw. Goud* ASJEBLIEFT een brief, Lu. PRIJSVOORDEEL!! Zaterdag 17/10 TON DEMMERS en eenden. Tel.: ■ 03469-2225. Theatergroep De Gebroeders ' tipgever kan indien geweïf IMb, F.M. Droog roept om hulp. AT-286, 20 Mb, Mono 990 Steinway & Sons * Grotrian-Steinweg * Schimmel pups Flint muziekant, ac- dagje mee naar TV set. Tf De VPRO op 3 heet elke dag 2Mb, A. Förster Petrof T.k. JackRussell terriër zkt voor Wie helpt hem? 386SX, 40Mb, VGA 1900 * Sauter * * Yamaha met registratie Raad van PAROOL zang woonboot in 020-6242247. van 21.00-24.00 uur DX, 4Mb, SVGA cordeon en ■ Silvain R. (bus). 386 105Mb, 2300 Ypma, Spui 12, tel. 020-6230853 Beheer. Tel.: 03469-2225. Adam. Tel.: 020-6838309. Verrassing voor wie jon? OP=OP Prijzen inkl. vrouw helpt aart F Hoek v. Holl. (str.)-R'dam. Je Bel nu: Verzending door heel Nederland Oktober-Vleugelmaand werkende 2x vuur. Wil je (hlo-er) 30, en gale woonruimte in A'dajj PC-Oke, Utrechtsestraat Amsterdam Huwelijk app. Enschede* g nog eens ontmoeten. Tel. 020-6232704 Fax 6227314 Ypma Amsterdam Woningruil Woningruil .. nr 100-11712 v.d. blad. kennismaking wÊSË mogel. Bel 053-326274. J 1300 we van op FANCY CONTROLLERS: Op zaterdag 17 okt. in de RAI Grote expositie van vele soorten vleugels Buro Start heeft voor u ■ Werk. j.vr., ac, zkt. ruime ruilden sloten Chr. vr., 36 j„ zkt. zwartharige in Hf Keizersgracht, vorige VANAVOND 386DX40 64 KB 4MB 144 te Adam voor de 14e keer de videoshows demonstraties informele 440.000 RUILWONINGEN Nederl. mer of etage in Utrecht. T* house, hip-hop, elec- MB FDD, PC DUMPDAG De PC dump- concerten* door toppianisten* chr. man, niet rokend/drin- 020-6476697/030-941099. 080-555174, < vrijdag, een beetje olie dance: 105 MBHDD, SVGA per inwoning/ aansluitingen (Sylvie). tro, funk. Met Cees Heus en 1469, excl. btw. Alle extra's dag is de computer verkoop- (allen trouwe cliënten van Ypma!) kend, direkt j werkt weer hoor. Als je, hulp verhuizing. Doel huwe- Info 020 562.2746 ■ — -^ >r het genot van een kop Luc Janssen. tegen zeer scherpe prijzen te beurs bij uitstek. Toeg. 7,50. tussen 10.30 en 15.30 uur - 020-6203239. lijk. Tel. 040-860544. Br. o. nr. Personenauto's t.k. aangeboden Iq3, weer van slot wil ruilen, DIENSTPLICHT Het Leids leveren bij aankoop van Open: 10-16 u.: ’ 145-11709 v.d. blad. Winkelpersoneel prima, ik heb ook nog een Juristen Collectief verzorgt systeem. Tel. 03465-50549, Tk voordelig Atari ’ST-FM Zaterdag 10/10 Ronald Brautigam reservesleutel!!! Br. o. nr. 100- vrijstelling. fax: 03465-61558. FES. Ghanese vrouw, 31, 1 kind 2 uw 071-171757. SOFTWARE. Voor info: Zaterdag Ton Demmers vriend, gevraagd -11469 v.d. blad. _ , . , Pbus 416, 3850 AK Ermelo. 17/10 jr., z.s.k.m. chr. niet Jaap A'danfl Haags Edenhal DIENSTPLICHT? Het Ongelofelijk voordelige Steinway & Sons * Grotrian-Steinweg * Schimmel rokend en drinkend, 29-40 jr. NAN-delicatessen, Corn. LANDELIJKE DAG College T.k.a. Amiga software nieuw- Juristen verzorgt uit- aanbiedingen in computers,. A. Förster * Sauter * Petrof * Yamaha Br. m. f. en telnr. o. nr. 145- zoekt met Vrijdag 9, zaterdag 10, zondag ;-yobr kinderen van ouders met stel en vnjst. 070-3616071. randapparatuur,' ste games en programma's, Schuytstr., Adam printers, Ypma, Spui 12, tel. -11565 v.d. blad. spoed energieke jongeman, 11J fjpHchiatrische problemen op software, lectuur, enzovoort lage prijzen. 020-6193732. 020-6230853 en maandag 12 oktober alle beroemde I. ACI zaterdag 24 oktober 1992 te DIENSTPLICHT'? Wij verzor- t~ _ |._:_ I a ___ Nog geen plannen voor het die de verantwoording krijgt gen en vrijstel- op de XEROX LASERPRINTER Fonkelnieuwe accordeons 48 automerken bijeen voor een spektakulai^ Utrecht. snel goedkoop bas van 695 nü 459. Opleidingen/ weekend? Bel "BLIND over magazijn, het vullen van i Grenzen ling. Tel.: 050-134599. 2e GELDERSE 9 pag.per.minuut. 3 jaar gar. 070-3650100. de winkel en bestelling groot- Thema: stellen. en onderhoud aan huis/kan- 120 bas 4 korig van 1995 nü1 cursussen DATE" Tel.: Déze dag staat in het teken Theo v.d. Boom, bedankt pnmni itprrlanpn Ook per maand. handel. Wij bieden 30 uur- OOmpUieraagen tOQr leaseprijs 86.- p/mnd. ’995. ’4O Reflectanten op advertenties met werktijden van; Autohuurkoopshovv van allerlei activiteiten waarbij voor steuntje in rug. ’ ’ baan het de zater- en Zondag HILVERSUM Grote sorting occasions in- onder nummer gelieven er praten en doen samengaan. MD PRODUCTS ’ Artiglas Amsterdam: OPEN I 14.00-19.00 uur, 5 dagen p.w. formule*** koop-verkoop-verhuur. Stem- ***Amerikaanse Vanaf heden BIOLOGISCH 10+11 oktober 035-211837 fax 035-282235 DAG zaterdag 10 oktober a.s." voor te zorgen dat het num- Vereist aff. met levensmidde- De inleiding en een ervarmgs- DYNAMISCH VOLKOREN- van 10.00 tot 17.00 uur ’ ■ > men en repareren dat kan al- van 11-16 uur: informatie over mer in de linker-bovenhoek 'SOEPELE ACCEPTATIE * LAGE MAANDELIJKSE '. verhaal gaan over het thema bij DIJKMAN, Bilderdijk- ■ len en ambitie om verant- KOSTEN AUTORIJDEN VOOR lEDEREEN * 25% BROOD voor 2,79. in de Rijnhal in Arnhem Therapieën leen cursus Tiffany glas-in-lood op de enveloppe staat ver- woording te dragen. Inl. na * grenzen stellen. Bij grenzen met _ straat 150, Amsterdam geadres- AANBETALING (OOK D.M.V. INRUIL) * KEUZE UIT ; GIMSEL NATUURVOEDING Ruim 60 deelnemers info en introductie meld en dat de brief 1 stellen gaat het over het di- techniek 15.00 uur, tel. 020-6623897. 12-24-36 MAANDEN DIREKT RIJDEN! : Huidenstraat 19, voorlichting en (IM)POTENTIE probl. 24 uurs telefoon: 020-6120862. Warm Glas. seerd wordt aan; * lemma je ouders trouw te wil- ’ superbeursaanbiedmgen. Rome (surroundings) - Family Marathonweg 23Amsterdam. aaUtlltomm ;nmfn 020-6146267U D,4C Grote sortering gebruikte! Weteringschans 257 Amster- Afd. 1 in 3-MINI-advertenties Keuze uit 250 auto's op voorraad! len blijven en toch een leven dus..KOM..KIJK..KOOP!ü! <^ "*'- . 1518 (2 dogs) accommo- 3 adults jezelf op te ° ° blaasinstrumenten. SAXO- dam. Tel.: 020-6235460. Postbus Zoals Mercedes, Audi, BMW, Nissan, Opel, .voor bouwen. VLOOIENMARKT Eelde. FOONS, TROMPETTEN, 1000 BM Amsterdam date female student in villa - Ford, Mazda e.v.a. ; Grenzen stellen, voor jezelf Bloemenveilinghallen. Elke Bel voor een bevoegd vertraging in de friendliness - correctitude - kiezen, loslaten, vasthouden, Woninginrichting SOEZAFOONS etc. Gebr. MUZIEKDOCENT de KON.- Dit voorkomt stijl naar ; zaterdag 7-16 u. 502 (!!) '' Muller, behandeling. pocket money free time Au Autohuurkoop Amerikaanse 43, de (gulden)middenweg Raadhuisstr. NED. TOONKUNSTENAARS - - standhouders, 5 km lang. Adam. Tel. 020-6248592. "- Bovendien raden wij u aan, pair conditions. Write to: Mrs. Nederland gebracht door het zoeken. Eelde, kanjer Indoor verlichting-pakhuisopruiming '-' VERENIGING. 020-6238202. terugzending Viale Dell'Arte 85, Goed hé! een TL-armaturen, halogeen- voor en om van van uw Rutelli De dag wordt georganiseerd van een goeie vlooienmarkt!! en gloeilamparmaturen huis Piano of Vleugel! Kopen of Bij Terpsichoré, dansdagj foto enz. verzekerd te zijn, 00144 ROMA Italy. gerenommeerde autohuis ' door de stichting Labyrint, kantoor. Laatste modellen of iets beschadigd. Huren? De grootste keuze bij 10/10, 'i 05910-10527. Grieks za tel. dagelijks.; een postzegel in te sluiten. Vitalis: I landelijke zelfhulp organisatie VAN URK. Vraag offerte. na 20 uur: 020-6940499. !voor familieleden van Ze zeggen: „Het is nu niet de ledere dinsdag van 17-21 uur, iedere zaterdag 10-16 uur. Bel 010-4363500. Van Urk, (Para)medisch Van der Spek Auto's .(ex-)psychiatrische patiënten. tijd voor vragen", omdat ze Uitsluitend Sloterkade 166, Adam (bij Hoofddorpplein). R'dam. English conversation, small weten dat ze anders voor het friendly groups, held by Relatie personeel gevr. ***250 stuks, enkele voorbeelden **\ IAanmelding en een uitge- PIANO'S okt aanbiedingen - programma is verknjg- aanschijn van de doden hun GASHAARDEN, gasfor- MaSSaCje Englishman (teacher) 25 for bemiddelings- Merk/Bouwjr. aanbet. '!breid met 100 % garantie en ser- r SPOED: ApriOri GET FIT in■ Audi 80 '90 5000,- 6» op landelijk bureau Winst- en calculated-risk-ge- nuizen, gevelkachels, groot ~ : 2 hours. Tel.: 020-6122908. i !baar het vice 0.a.: Rippen van 11.130 puro's PORTUGAL zkt van 16/10 - van de stichting Labyrint, tel. loof moeten belijden. en klein, cv.'s en moeder- massage gedipl. " BMW 520 I '89 8000,- 8£ Echte door , GRIEKSE LES door Griekse sport., voor Zimmermann ’ 18/12 of langer cap., BMW 730 '89 12000,- 13*. (10.00-15.00 uur). Een Bijlmermeerbewoner haarden, in eigen werkplaats . ’8.295. ■ I 030-712610 NGS masseUr voor info en af- van ’6.225 voor ’4.995. grammatica & conversatie fysiot(e) of verpleegk. die BMW 750 '91 prijs op aanvra»* getast 12 mnd. GARANTIE s k be| 02207-16270. ’ 020-6176164 i I Mijn 19 vriendinnen. Lokru, Douwes Dekkerstraat Jl FIRMA HOLLA, Heinkuitenstr. Tel. De Relatielijn zelfst. groepen begeleidt. Rat Tipo '90 4000,- % Negentien! Felicitaties 30-32, Adam, 020-6123800, Massage 150 per treatm. No 3 Abcoude. Tel.: 02946-4292. Les in KLASSIEK GITAAR. Bel.: 020 - 600 25 11. ■ Ford Sierra '92 7500,- W. en overleden: . : Zoekt u een man? prijs op Hier b.g.g. 020-6843007. sex. Tel.: 020-6109179. roem. tafel Privéles door prof. docent. Ford Escort Cabrio '91 aanvr#* 150.000,- Te koop: cymbaal. i - 5* ± Co met pedaal, nwe snaren en, Inf.: 020-6640764. ....06-320.325.27 Personeel voor de■ Ford Orion '91 5500,- -(Dorethé Droog-wezel: Tapijt- en Marmoleum- t-i------.’ .-:.-»;a Mazda MX 3 '92 10000,- 46 vilten stemsleutes en stok- . B*-. TeleCOlTimuniCatie + Lichaamsoef., ademhaling 154 advertenties// 32.000,-) Congratulations centrum Overtoom enï Zoekt u een vrouw? kinderopvang Mazda 626 '89 5000,- 5* ’ Marmoleum gratis gelegd. ken (’2.750,-). 072-338215. ontspanning. YOGALESSEN Silvam R. Mercedes 190 D 2.5 '89 10000,- 9* Goedemorgen, BEP. 36 Grote collectie TELEFAX, faxen en telefo- in de Dapperbuurt/Watergr. J ....06-320.321.37 Kleuren. T.k VIOLEN resp. ’3700," Date, 888 zoekt MEDEWERKERS Mercedes 190 D '89 8000,- ★ TELEWERKER? Produktie- Gefeliciteerd, 1 nummerkiezer, van Stichting 75 cpm 7Jf I en J. tapijten, ook cocos en sisal. neren op lijn, 2.000, 500 020-6825755. meer, ma-av. en di-ocht. voor kinderopvang full- of Mercedes 230 CE '91 prijs op aanvra» ve, creatieve, bekende litera- Overtoom 423-425, geheugen en afsnijden, Inf/aanm. Irene Holthuyseni PARTNERLIJN voor een se- " JAN VAN HENSBERGEN VLEUGEL bouwjr. part-time. Erv. met prof. kin- Mercedes 250 D '88 9500,- 9*' tuurvertaler en academicus, tel. 020-6836275. 10 pagina doorvoer en tele- Z.g.a.n. " Telefoon: 020-6962005. rieuze vriendin tot wordt morgen 40 JAAR vriend of deropvang is vereist. Interes- Nissan Micra '92 3000,- met redactionele ervaring en foonbeantwoorder. ’'69. Steinway’ and Sons B 06-96.93. *% Dikke kus van je zus. Let op het juiste adres! (211 cm). 05906-2646. Muzikantenworkshop Wereld- : 65+. 75c. p.m. se? 888 Uitzendorganisatie, Opel Kadett '90 4500,- 472 alle mogelijke apparatuur en (Tramhalte 1 en 6 v/d deur) Lease 3jr 70,20. programma's zoekt werk in LIEVE SNOTOLF dat was dus muziek bij Terp, 020-6940499. Heemstedestraat 10 Adam Opel Omega '90 6500,- &2 Na 3 jreigendomvoor 100,= -■ 020-6 17 56 51. Opel Veetra '92 8000,- LOONDIENST, bijv. tekst- jaar Het °% als het van de uitdaging! Foto, film, optiek Op zoek naar meer 'LEVEN' Diversen '89 schrijver, bureauredacteur of volgende jaar begint in het Kunst en antiek ’ THEATERMEDITATIEWEEK- Peugeot 405 4000,- *2 ■ 10000,- 9* 'huisvertaler'. Fax/tel.: teken van het houten huis. In ’ Kleurvergroting 30 x 45 cm,, END op 17-18/10 in Utrecht. Peugeot 605 '90 ++ ++ + + +++ +++ ~ . . . ADVIES bij beslissingen en Musici en Volkswagen Golf '89 4500,- *$' 04116-84106. de liefde zullen nog vele te- 995. Foto Solleveld Timmer,, Info: 020-6691874. 4 kens volgen. Boefje. A'damse kunstenaars Beeld en geIUICI Linnaeusstr. 78 020-6942863. problemen d.m.v. tarot Artiesten Volvo 440 '89 4500,- ? Wilt U rouwen ook daarom zondag Gratis brochure: 020-6235328 OOK DIVERSE BEDRIJFSWAGENS OP HUURKOOP ; 1-m-3 MINI faxen? Bergsma, gefeliciteerd Fotocamera's, dia Uw Peter geen kunstmarkt op het ANTENNE MATERIALEN ’Ruil in pianoles helderziende medi- Het Depot te Weesp zoekt: voordelen** v.a. i Caranain, **Louter Dat kan met je 'onmogelijke presta- Thorbeckeplein. v.d. camping en satelliet en doka apparatuur bij VOOR JONG EN OUD - .... um, onthult toekomst, biedt bands met een compl. reper- iedere dag, tie': de vertaling van Gravity's Foto Fransen Beuken- 350,- per maand +++ +'+***+i+++ Attent, Madurastr. 98 Adam .... * Advies en bemiddeling hulp bij problemen, zaken, toire die willen optreden voorr elke minuut op: Rainbow. En dan nu de " weg 31. Tel. 020-6650471 tussen docent en leerling. een livo-demo (8 sporen). 1e 020-665 63 21 Nijhoff-prijs. GRAMMOFOONS Kwaliteit op maat?Losse Hifi: liefde, bescherming, ruste- **betaalbaar direkt rijden** fiscaal tel. * Gratis lescoupons bij huur werk, enz. demo-pop is gepland voor 14i Je collega's van de met of zonder hoorn vindt u Harm Kardon; Sony/ES; Teac; r loosheid, examen voordeel **prima inruildeal** Wo 17 15.30 u. personeelslift bij Schijf, Geuzen- Technics; k. Vraag en aanbod of aanschaf piano. verzekerd. Tel.: 020- nov. a.s. Interesse? Bel j NOB-vertaalafdeling. De Zwarte Yamaha DSP/7 EENS Discretie casino. Vr. roze jas, bl., Man I. weg 54, Hilversum, tel. 035- Audioart ESL; JBL; Infinity. KOM LANGS BIJ -6169654. 02940-11824. bl. Praten over soll., verder 851388. Ook inkoop. Ge- Div. op =op JBL-box aanb! Rien van de Poel koopt * 4 daagse show praten tijdens borrel? Lijkt me opend do. t/m zo. 10-18 uur. CARIDAX HIFI, Adm. de Ruy- inboedels en ruimt op. Clavis Pasfoto's direkt klaar leuk 023-261334 Onderhoud en Ook inkoop boeken & platen. 252, Amsterdam Divers personeel in de Jaap Edenhal, Radioweg 64, Amsterdam BROOD terw. 131 Asd., 020-6837362 Marnixstraat 1 60+ korting. Fotostudio Heno reparatie HERMAN in de Nieu- 020-6387472/06-52820216. (parkeren geen probleem) Muntplein gevraagd Vrijdag 10.00 tot 20.00 uur, zaterdag en Reünies we Spiegelstraat 29 met oud .. , Kalverstr. 236hoek zondag 10.00 tot 18.00 uur en Aannemersbedr. voor werk uit 88-89, v.a. 2500,-. MUZieK- SIERADEN MET KRALEN maandag 10.00 tot 20.00 uur. Zwan . Boeken en leer je maken in 6 lessen Allround PIANOSTEMMER/ Tevens litho's va KINDERTELEFOON timmer-, schilder-, stuc-, te- ’475, mauuiMClueilinstrumenten TECHNICUS. Gunstige condi- . Infolijnen 020-66.31.749 en 10 JAAR , Personeel biedt 66.32.789 Tel, info 020-6238525 tijdschriften op wo. avond of za. morgen NIJMEGEN reünie voor gel- en loodg.-, electrawerk, ’ 1001 Kralen, 020-6243681. ties. Sollicitaties t.a.v. dhr. J. renov. en verbouwinoen. Tel.: MORGEN in de LOOIER zich aan Sommer, SOMMER Muziek- (oud)medewerkers. L7ijrviiiaunükman Rd.v.\/ ANTIQUARISCHE BOEKEN- Bel 080-223380. 020-6189220/06-52.963291. Elandsgracht 109Amsterdam ■ TOKODRAMA centrum sinds 1919, Arkel- Van der Spek Auto's BEURS voor oude en interes- Toneelweekenden in Adami Administratiekantoor Koster straat 41, 4201 KB Gorinchem Reclame & Blik in . 6 *°g£s£ sante boeken de Pieters- en Drente o.a. improvis., inlev. Voor advezen en uitvoering 5T te 9/okt. 15- - 01830-31707. g£S Rijscholen Uitgaan Okt. EXPOSITIE ZILVERSME- al uw muziekinstrumenten kerk Leiden. Vr. spel. Folder? 020-6751968. van uw Boekhouding/ u., . CHAUFFEUR i.b.v. rij- I Bijna „A 11-18 Bovag. DEN Schoonhoven bij juwe- geluidsinstallaties, keyboards -21 uur. Za. 10 okt. T Financiële administratie groot Rijsenhout, lid Alle Zo. 11 okt. 10-18 u. Inl. Wil je MEERSTEMMIG (leren) bewijs voor vaste dienstbe- jaar gevestigd: Benne- cat. rijbewijzen Amsterdam by candle-light lier/edelsmederij Boot & vrijdagoch- Gespecialiseerd in commer- 50 dgn.(A.Bfyof> afdeling OCCASIONS 010-4208818. Bond van Han- "'. ZINGEN? ledere trekking. Leeftijd + 30 jaar.-broekerweg 17, Rijsenhout bij CE) binnen 8 REDERIJ P KOOY Tel. 020-6234186 Vernooij, Roosmarijnsteeg Grote ciële dienstverlening. inkoop-verkoop-verhuur delaren in Oude Boeken. tend, KLEINE GROEP, ieder- Werktijden vanaf 03.00 uur tot" Aalsmeer, 02977-24229. N Antillen v,a S£>.o. ' Herengracht 414 12, ADAM (bij Spui). HEERLIJK VLAAMS eten : een is de beste. Klassiek, + 12.00 uur, ook zaterdagen.I f- BJ- Var-wvCI «*l\eiaOrarinnexnil ART SCHOOL MAGAZINE soms onzinnig ' 1017 BZ Amsterdam. vanaf 12,50 en drinken van lyci I, Te koop orig. Mechelse eet- Rozen gracht 115, Adam 1 licht, repertoi- 020 620 88 89. Woonachtig in de omgeving kamertafel, uitschuifbaar. (v.h. TEKENEN & SCHILDE- re ml.: 020-6269828. Tel. naar onze 100 bieren. Belgisch hypotheken, Tel. 020-6265611/6205003 voor se- ' Fax. 020 622 15 07. van Amsterdam. Salaris café "De Zotte ", Raamstraat Tot. lengte 2.62 x 1.05 van REN) tijdschrift de Bakkerij-C.A.0., goede '"T| . . rieuze beeldende kunstenaar. . aUtOlak 29, Adam’ (achter Leidse- geiOZaKen particulier 1000,-. Tel. 085 - Dirk Witte ' Dans- en arbeidsvoorzieningen. Waddeneiland^ Abonnees exposeren gratis Ervaren interim-manager/ - A Ü E N 33 3061. - E R plein). Tel 020-6268694 50% KORTING op de THE controller, ge- Telefoon: 02963-5331. - TERSCHELLING app,2*. : : 50+, |N " op ART EXPO 93. Deelname - acad. OOK SPUITB U SSEN £ AUTOVERZEKERING 69. balletlessen Oranje v. HERITAGE jazzgitaren en „„„ „ k vrij tot 18-10 en na 22-IU-' Soeelstad 4 voetbal- TEMFAY-ANTIEK.’ 650 m 2 formulier in de Sept./Oct. uit- vormd, biedt zich aan als PIANOSTEMMER/techniker otto nieuwenhuizen bvu Dorsman bli,ft 9oedk°Per : korting op PASTE bek- 058-890808nw Bonsnfl b.g.g.hn n i9n?4Öv soeeXil ,showroom met antiek in hui- 20% gave: Nu in de boekwinkel Pb klasse!!! Dansschool TROUBLESHOOTER gevraagd voor freelance Overtoom 515. Amsterdam 120^V overdekt' P Bel nu: Dorsman 02507-14534 Zolang Aparte . t«,!Pffi honderden attrakties, 200 ;’ selijke sfeer geshowd. O.a. kens. de voorraad 350, 3720 AB Bilthoven. > DE BRUIJN-BONEL voor al Uw org. en admin. werk t.b.v. startende onder- '■ (020) 6129804 Terschelling t. h. 4 pers- strekt. Alle bekende merken: . * slaapplaatsen. Elke dag ge- „._. (Franse-Mechelse-Belgische- geop. problemen. Ref. aanwezig. neming. Br. vóór 20 okt a.s. o. G,ELUn LtNtNCMCM keyboards, ver- BOEKEN te koop gevraagd. Inschrijving voor Adam i ■ partementen en chalet^. opend van 10.00-18.00 uur _ , Engelse en Hollandse kasten; dig. piano's, en Heerhugowaard van ma. Tel. 02993-68325. nr. 215-11663 v.d. blad. ■ teL 0562 3063 Fax Tegen lagere rente of lagereI sterkers, gitaren. Hoofddea- Antiquariaat Henk Molenaar. Entree ’l5 p.p. Speelstad . eethoeken, salontafels, TV- t/m zo. v. 12-22 u. Rozengr. vrolijke ; Accessoires en °- *2> , Wij zoeken een en maandlasten? Grote of kleine ler van: Roland, Technics, Tel. 02908-1453 ' Oranje. Oranje 8. 9416 TC ,kastjes, bureaus, secretaires, 231, 020-6265700/6274400. voor op een Bel ld: enz. enz. Hoofdweg 629, GEM, Yamaha, Hammond, 150.000 boeken- Vrijwilligers charmante dame onderdelen BEILEN. Tel.: 05927-58080. TCI T/m za 10 okt druk en gezellig benzinesta- i Gelderland^ AFITEL intermediair.f' TEL.: |Hoofddorp N. 02503-13354. Kawai, Alesis, Fostex, Mars- Vi PRIJS. Antiq. De Kloof, Danscentrum JAN DANIÉLS v 02207-45051 (ook 's avonds)- 10.00-17.00 hall, VOX, Rickenbecker, Gib- De lessen gaan beginnen. SENIOR VAKANTIE PLAN tion als part-time invalster.■Missot. specialist REM- en Achterhoek, pension Dag. geop. uur. Adam. Zaken en , Kloveniersburgwal 44 organiseert reizen met extra Ook zoeken wij een part-time FRICTIE-MATERIAAL. Zwaan, Steenderen, - Vrijdag koopavond. son,Fender en Fernandez. Di- i Clubs voor alle leeftijden. SPAARBRIEVEN/Verzilveren. oc- Nu inschrijven, tel. 6113260. zorg en aandacht voor oude- invaller voor onze drukke au- iBosboom Toussaintstr. 43 rustig. Mooi sfee^. transacties !Tevens weekendshow. verse demo-modellen en ren. " wandel/fiet^' , Wij betalen u direct voor casions Bel 020-6264655. Munten, Dirk Sonoystraat 155 Vrijwilligers gezocht (o.a. tomatische autowasstraat.■ Adam. Tel. 020-6180443. bied. Bel voor folder 05* T k.k v part.nart fraaierraaie ant.ant be- ■ zakenman v. Bezoek onze nieuwe afdeling Amsterdam-Geuzenveld met verpleegkundige Leeftijd onbelangrijk, liefst l Jonge woonachtig noogste secretaireI vr postzegels e.a. voegdheid) voor de begelei- woonachting in Adam. Wij m Indonesië met kennis van spaarbrievein dedïhSSe i ,ano,s en keyboards VljZeT- - Motoren By ßronkhorst: t.h. u,t Pr. Tel 020-6248335. nu de 1 in 3 MINI dingvan kerstreizen in Neder- een werk- | behartigt al ’4500. straat 45-53 Amsterdam. verzamelingen U leest I bieden gezellige start heel^zO<[j zaken uw zaken "agwaa?/" d ! ' pagina. Dat doen met u hon- land. Bel voor informatie ma- kring en een goed inkomen. MOTOR VERZ. Hoge lief klein wit stenen ,n Indonesië en begele,dt u bij "Uw 1 in 3 MINI maakt een —-—. " mensen elke vr 13-17 \ korting. Dames extra korting, huisje, 4 pers., mooi gel en verkoop, van aan- _ DeDe SDaar^ievencentrale*P"rD door honderddui- #Uw felicitatie overbrengen. Het filatelieloket verhuisd? derdduizenden : u. Bussurn Inlichtingen Autoradam Krenten, al uw in- , e"£ 1 i£i n goede kans v,a ~ Rhoon 01890-18689. viswater. Tel.: 05755-163y ri t (r 040- 119413. een dag. Zelf een 1 in 3 MINI 02159-33017 en vraag naar Nieuwpoortkade 5 Amster- koop tott„ transport,ncmrt Brp. r,o nnr. Bel: Eindhoven zenden mensen gelezen te lm 3 MINI is een leuke René v. Dijk levert postzegels; I RnttPrriam 010-4669447uiU4ooyw. natuurlijk ook. Ineke Meijnen. Tel. 020-6821712. v.d. blad Hotteraam worden. Maak er gebruik van. verrassing. voor postprijs. 020-6179671. plaatsen kan - dam-West. MEER 1 IN 3 MINI'S OP PAG. 16 'S 116-11643 ', - ' WERK EENS VÓÓR IE ETEN.
ZONDER NIEUWE HELDEN IS DE KRANT NERGENS. Meer weten over dagbladbezorgen? Bel Perscombinatie 020-562.30^ VAN VRIJDAG 9OKTOBER 1992 11 KENNISGEVING KENNISGEVING INTREKKEN vergunning Voorbereiding partiële FAMILIE EN RELATIES Woning- en herziening bestemmingsplan Kamerbemiddelingsbureau Westelijke Grachtengordel Burgemeester en Wethouders (Prins Hendrikkade 2, 3 en 4) ZöGEEFT UEEN FAMILIEBERICHT OP: van Amsterdam brengen ter De Burgemeester van Amster- HELGE HUMMELVOLL openbare kennis, dat ingevolge dam maakt, ingevolge het be- Op maandag t/m donderdag van 09.00-21.00 Bestuur en leden van de Kon. A.Z 1870 betui- het bepaalde in art 24 van de paalde in art. 22 lid 2 juncto art. uur, op vrijdag van 09.00-19.30 uur en op zon- gen hun deelneming aan de slachtoffers van de "r" fotograaf Verordening op de Woning- en 34, lid 2, van de Wet op de en christelijke feestdagen van 18.00-21.00 uur vliegramp in Amsterdam Z.O. I Op 7 oktober 1992 is rustig en vol vertrouwen I Kamerbemiddelingsbureaus Ruimtelijke Ordening, bekend Ons medeleven gaat uit naar de nabestaanden te wordt vandaag in Hamar, Noorwegen begra- 1990, met ingang van 31 juli dat de gemeenteraad in zijn ver- kunt u uw berichten in onze rubriek „Familie & ingeslapen, na voorzien zijn van het H. Sa- 1992 de vergunning om van de slachtoffers. der Zieken, onze vader, ven. bemid- gadering van 30 september Relaties" voor de volgende dag telefonisch aan crament dierbare deling te verlenen bij het ver- 1992 heeft verklaard dat groot- en een ons opgeven: 020-562.6277. Tijdens deze uren schoonvader, overgrootvader Hij werd op zondag 27 september ergens in krijgen van woongelegenheid partiele herziening van het be- KONINKLIJKE woonruimten met een kunt u ook gebruik maken van het telecopier AMSTERDAMSE Zuid-Soedan door SPLA-militairen in koelen bij maxi- stemmingsplan Westelijke apparaat onder no. 020-5626283, of de telex JOHANNES THEODORUS HEEZEN bloede vermoord. maal redelijke huurprijs onder Grachtengordel wordt voorbe- ZWEMCLUB 1870 Margaretha de 700, is reid voor de percelen Prins Hen- onder nummer 10730. weduwnaar van van der Made Wij zullen hem en zijn betrokken eerder weduwnaar van Maria Brein fotografie INGETROKKEN van Mevrouw drikkade 2. 3 en 4. nooit vergeten. G. R.’ F. van de Werd, handelend Het voorbereidingsbesluit en de onder de Apartment Ser- op jaar. naam tekening waarop het gebied is de leeftijd van 91 Mede namens vele Nederlandse vices AS, WG Plein 209, 1074 aangegeven waarvoor het voor- GEBOORTE collega's: SE Amsterdam bereidingsbesluit geldt, liggen Oud-Turnhout (België): HOLLANDSE HOOGTE Amsterdam. 9 oktober 1992 vanaf 12 oktober 1992 ter inza- L. F. HEEZEN Burgemeester ge op: A. het Amstel GEBOREN J. M. HEEZEN-HEEMSKERK Amsterdam, 9 oktober 1992 en Wethouders - Stadhuis, 1, afde- 8 oktober: Leersurn: van Amsterdam ling Ruimtelijke Ordening, namens hen, kamer 3361, geopend op RUBEN VICTOR Qu'est ce que tv veux? A. E. F. LODDER-HEEZEN de directeur van de maandag tot en met vrijdag Je veux vivre G. LODDER Gem. Dienst Herhuisvesting van 9.00 uur - 16.00 uur, Eveline en Peter Zwaag: J. W. Denijs het Stadhuis, Amstel 1, Pu- Marseille-Valkenberg Rester libre - blieksvoorlichting, kamer Je veus m'en voler F. W. M. HEEZEN I 0382, geopend van maandag Europaplein 101 vers le ciel J. HEEZEN-HOVESTAD tot en met vrijdag van 8.30 1079 AW Amsterdam Youssou N'Dour Frankston (Australië): uur 17.00 uur Gemeentelijk- T. His sound is - Informatiecen- ROGIER SCHOL H. HEEZEN still around (Lester Bowie) trum voor Ruimtelijke Orde- OVERLIJDEN K. F. HEEZEN-JENNAR ning en Volkshuisvesting. Leiderdorp: Lieve De directie van de besloten ven- Zuiderkerkhof 72, geopend Always, liefs, nootschap met beperkte aan- van maandag tot en met vrij- » J. H. M. HEEZEN WIL sprakelijkheid: Horti Hydro dag van 12.30 uur tot 16.30 SIMONE ERIC E. R. SMALLENBROEK Cultures B.V„ gevestigd te Ven- uur en tevens op donderdag In gedachten omarmen wij, ERIC MOHAMMED KLEIN- EN we zullen je missen. huizen, bericht dat bij het Han- van 18.00 uur tot 21.00 uur; delsregister te Hoorn een be- - Het Wijkcentrum d'Oude maar als de ogen zijn geopend, ACHTERKLEINKINDEREN We denken aan jullie, Sabine, Joszi en Finn sluit is gedeponeerd als bedoeld Stad, Nieuwe Doelenstraat rest slechts de stilte in artikel 2:208 van het Burger- 55, geopend van maandag tot en diep verdriet. Correspondentieadres: JOKE, NOËLLE, HANNEKE, lijk Wetboek, welk besluit ter en met vrijdag van 14.00 uur J. H. M. Heezen JAMES, ROB, JEANNE, STEFAN, kennisgeving voor een ieder ter tot 16.00 uur. In Memoriam Weversbaan 26, 2352 BZ Leiderdorp PETER inzage ligt. Amsterdam, 9 oktober 1992 De Burgemeester, CYNTHIA ADDO Gelegenheid tot condoleren en afscheid nemen Ed. van Thijn Take a look at me now, in een der rouwkamers van de Associatie - Uit- 14 oktober 1988-4 oktober 1992 there's just an empty space vaartverzorging, Zijlweg 183 te Haarlem, zon- Phil Collins dag 11 oktober van 13.00 uur tot 13.30 uur. I Diepbedroefd geven hierbij het personeel van De Uitvaartmis zal gehouden worden maandag de Kameleon, de klasgenoten uit de groep van ROGIER SCHOL 12 oktober om 12.00 uur in de R.K. parochie- meester Ruud Bouguenon en verdere vriendjes kerk O.L. Vrouwe Onbevlekt Ontvangen, en vriendinnetjes van onze school kennis van 11 juli 1955 4 oktober 1992 Korte Zijlweg te Overveen. het feit dat Cynthia, tesamen met haar broertje en zus, bij het ongeluk met het El Al-toestel is ROY ZINHAGEL Aansluitend zullen wij hem begeleiden en te omgekomen. ruste leggen in het familiegraf op het kerkhof aldaar. Ons medeleven gaat vooral uit naar haar ou- Vertrek vanaf het Uitvaartcentrum, Zijlweg ders en de andere familieleden. Mogen zij de 183 te Haarlem, omstreeks 11.30 uur. kracht vinden om dit onvoorstelbare verlies te kunnen dragen.
Tevens gaan onze gedachten uit naar allen die verslagenheid op welke wijze dan ook getroffen zijn door Met grote heeft het Bestuur van \\av r mm aaW hetgeen het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Wr ■'téaa am m** aat aan ’,. zich op afgelopen 4 oktober rond de Genootschap genomen overlij- ■ - 11 flats Kruitberg en Groeneveen heeft afge- kennis van het Ons faxnummer Pr dm W % Ir speeld. den, op veel te jonge leeftijd, van haar oud- PAUL ACKET " " voorzitter r 'S K aW voor advertentieteksten ,M Mt *in m\ Namens een ieder: "Charlie en Miles zitten ROB ROS, direkteur Kameleon PROF. DR. MARC DE SMIDT ! daarboven op me te wachten; gedenken hem is... Wij als een voorzitter die met krijgen ze eindelijk een NEEM NIET HEM MAAR JEZELF een inspirerende betrokkenheid en grote inzet Cfnr|M de boodschap van het K.N.A.G. uitgedragen goeie organisator voor d IN BESCHERMING. BEL: 030-331 335 heeft. concerten", HULPLIJN KORRELATIE. MA T M VRIJ 09 00 1700 UUR. 19.00-22 30 UUR Wij wensen zijn familie en vrienden de kracht hun gevolgd 020-5626283 toe om dit verlies te dragen. door zijn bekende lach: V PERSCOMBINATIE ) Wij zijn diep geschokt door de vliegramp in de Namens het Paul Acket, zes weken Bijlmer. Ons medeleven gaat uit naar allen die Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap: geleden op zijn ziekbed. familie en vrienden verloren hebben en allen G. A. ELSENAAR-TIJSZE, die nog in onzekerheid verkeren omtrent het voorzitter lot van hun familieleden en vrienden. Nederland verliest zijn De professionele organisaties van/voor Antillianen en Arubanen in Nederland laatste grote impresario. E desaster di avion kv a tuma luga na Bijlmer a konmové nos. Nos mas sentido pesame ta bai Wij wensen familie, pa tur hende kv a perde famia i amigunan i tur vrienden en medewerkers esnan kv ainda ta den duda tokante e destino di Je haren te I nan famia of konosi. Rectificatie alle sterkte toe. rijzen je berge,., E Organisashonnan profesional di/pa ~ bestuur, promovendi 'Tulipin vallen in gruzelementen,.,en Antiano i Arubano na Hulanda Het bureau en van NE- THUR (Netherlands Graduate School of Hou- MOJO CONCERTS The Bijlmer airplane disaster has shocked vs sing and Urban Research), werkzaam bij de 94.e ns en reizen terug in de tijd,.. deeply. Our condolence to all those who have Rijksuniversiteit Utrecht, de Technische Uni- lost family and friends and those who are still versiteit Delft en de Universiteit van Amster- in doubt about the destiny of their family and dam hebben met verslagenheid kennis geno- — friends. men van het overlijden van The professional Organizations of/for music be the jood of love, play on' Antillians and Arubans in Holland PROF. DR. MARC DE SMIDT '’’ PAUL ACKET FORSA Amsterdam Wij gedenken hem als een inspirerende per- FORSA Arnhem soonlijkheid die aan de wieg heeft gestaan van EURO JAZZ RADIO FORSA Delft NETHUR. FORSA Groningen FORSA Landelijk Bureau Utrecht Namens het bestuur, personeel en FORSA Zwolle promovendi: — BAZHAN KARPATA Utrecht PROF. DR. F. DIELEMAN, BEG.ORG. Friesland/Surantar voorzitter Blijf bij ons Heer, MAGIE./ ORCHIDIA Utrecht DRS. R. VERHOEFF, t want de avond valt. PROGRESO Eindhoven directeur F SAS Haarlem Dankbaar voor alles wat hij voor ons en voor SSAA Middelburg velen heeft betekend en gedaan, geven wij met STAS Flevoland groot verdriet kennis van het onverwachte FEDERATIE ANTAR Den Haag overlijden van mijn lieve man, onze onvergete- SAAG Groningen lijke vader, schoonvader en opa SWA Rotterdam LIA Den Haag JOHANNES FAAS Uit Nepal teruggekomen, moeten wij accepte- ren dat in de leeftijd van 75 jaar. Oordeel zelf op ZATERDAG I Ë oktober H. A. FAAS-WEBBERS JOKE EN HANS KNOOK KINDEREN EN KLEINKINDEREN WETENSCHAP & TECHNIEK FESTIVAL op maandag 28 september 1992 door een vlieg- Langs deze weg wil het bestuur en het perso- tuigongeluk om het leven zijn gekomen. aan de Vrije Universiteit Amsterdam, De 1105, Amsterdam. neel van de 5 oktober 1992 Boelelaan 30 huis Een samenloop van toeval en (nog onbekende) Gibraltarstraat ST. WELZIJNSBEVORDERING factoren werd hen noodlottig. 1055 NP Amsterdam Openingstijden: 11.00 uur 17.00 uur. Toegang: gratis! ANTILLIANEN EN ARUBANEN - te Rotterdam In Kathmandu, Nepal, vindt nu onderzoek De overledene is overgebracht naar Uitvaart- (S.W.A.) van de centrum Bouwens, Startbaan 7, Amstelveen, plaats naar de identiteit gevonden bezoek. slachtoffers. Van dit onderzoek hangt af op alwaar geen haar medeleven betuigen aan alle mensen die welke wijze wij in Nederland of in Nepal defi- De gezongen heilige Requiemmis zal worden getroffen zijn door de vliegramp in de Bijlmer. nitief afscheid gaan nemen van Joke en Hans. opgedragen zaterdag 10 oktober om 11.45 uur Zij wenst familieleden en vrienden van de ver- in de parochiekerk van de heilige Franciscus misten veel sterkte toe. WIM VAN DER HOORN van Assisië (De Boom), Admiraal de Ruijter- JOSE KNOOK weg 406, Amsterdam, waarna de begrafenis om 13.00 uur zal plaatsvinden op de r.k. be- Kerk-Avezaath, 8 oktober 1992. graafplaats Sint Barbara, Spaarndammerdijk 312, Amsterdam. < Na de begrafenis is er gelegenheid tot condole- | \ l > populair wetenschappelijke films ren in de ontvangkamer van de begraafplaats. \^ De afschuwelijke vliegramp in de Bijlmermeer heeft ons en alle buurtbewoners diep getrof- fen. zèlf experimenteren gemeenschap Bijlmermeer ge- Wij stonden aan de zee van tijd \ l / j De in de zal de tot volgen van deze ramp nog lange tijd met zich de branding uitgegloeid as als het om het even was meedragen. Wij wensen de nabestaanden en of Veel te vroeg hebben wij afscheid moeten alle betrokkenen die in onzekerheid verkeren wat ons van de voleinding scheidt Arie nemen van onze lieve man, vader, schoonvader V omtrent het lot van familie, vrienden en beken- Visser opa / en lezingen den veel sterkte toe. r > j vr Na een lang, lang leven overleed heden, zacht Wij hopen dat de Bijlmergemeenschap de en kalm, onze dappere moeder, grootmoeder CHRIS DE VRIES kracht kan opbrengen om in solidariteit de ge- en overgrootmoeder volgen van deze ramp te verwerken. in de leeftijd van 65 jaar. SOPHIA MARIA SMIT-LOKHORST \) BESTUUR, PERSONEEL EN Stramproy: Cl' V' theater gehuwd geweest met 3. G. Smit M /y U VRIJWILLIGERS YMKJE DE VRIES- *» WIJKOPBOUWORGAAN 6 WERKHOVEN BIJLMERMEER 28 februari 1899 t oktober 1992 Stramproy: \ / t \ Zwolle: MARTIN EN ANGELA >v \ voor jongen oud ) A. F. GROTJOHANN DE VRIES-HELLEBRAND f DAAN EN CORINE ERIC WILLEMIJN EN WALTER Den Haag: BONNE De en het bestuur SASKIA DE VRIES EN MARTIN medewerkers, de direktie Baarn: VAN DITMARS van de Stichting ABC betuigen hierbij hun diep M. W. DOLLEKAMP- medeleven met allen die getroffen zijn door de GROTJOHANN Zoetermeer: afschuwelijke vliegtuigramp in de Bijlmer- R. DOLLEKAMP MICHÈLE DE VRIES meer. EN PATRICK ANNALOUS 7 oktober 1992 De gevolgen van deze ramp zullen op alle scho- LEONARD len Emmastraat 3 in Zuidoost voelbaar zijn. Wij zullen alles KARST 6039 AR Stramproy doen wat in ons vermogen ligt om leerkrach- ten, leerlingen en ouders bij te staan in het om- Correspondentieadres: De crematieplechtigheid zal plaatsvinden op " gaan met dit leed. Huibertplaat 40, I DE zaterdag 10 oktober om 13.15 uur in het cre- Het Wetenschap en TechniekFestival vormt het slot van de Wetenschap & Techniekweek 1992. 8032 Zwolle. matorium te Heeze, Somerenseweg 120. Stichting ABC De Stichting Wetenschap & Techniekweek wordt gesteund door Ministeries van O & W en EZ, ontvangst- DRS. R. VAN DER HILST, Op wens van moeder vindt de crematieplech- Samenkomst om 12.45 uur in de Stichting PWT, Solvay, Philips, NWO, Claxo, Wolters Kluwer en de Volkskrant. direkteur tigheid in besloten kring plaats. ruimte van het crematorium. Doe-Het-Zelf. En bespaar honderden guldens op uw verzekeringen en geldzaken. i 1 i 1 i 1 Woonhuis/ i Ziektekostenverzekejring. i i Autoverzekering. i i T i ( " tot 30% lagere premie voor een uiterstcompleet pakket " tot 25% goedkoper " hoge kilometer-, regio- en no-claim- " tot 30% goedkoper " de ruimste dekking " unieke 24-uurs " alleen premie voor de oudste 2 kinderen " volledige buiten- kortingen " ruime keuze in hoogte eigen risico " gratis service bij glasschade " eigen risico bij stormschade voordelig landdekking " ruime vergoeding voor alternatieve genees- vervangende auto bij schade met OHRA's Schade Service af te kopen " éénjarige contracten wijzen, thuisverpleging enkraamhulp Systeem " uitgebreidehulpverlening in het buitenland | Aanvraag gratis offerte j \ Aanvraag gratis offerte Aanvraag gratis offerte
Ja, ik wil weten hoeveel ik bij OHRA kan besparen op I I Ja, bewijs mij dat ik goedkoperrijd met OHRA. I Ja, ik wil weten wat ikbij OHRA kan besparen op mijnWoonhuis-, Inboedel- mijn ziektekostenverzekering. Stuur mij vrijblijvend een offerte. Stuur mij vrijblijvend een offerte voor mijn autoverzekering. I en Aansprakelijkheidsverzekering! Stuur mij daarom debrochure 'Zellverzekerd in en om de woning. Ik wil ook gratis en vrijblijvend een offerte voor een: Naam en voorletters): M/V Merk auto: Model entype: ■ II | | D Woonhuisverzekering, herbouwwaarde* ■ Straat en huisnummer: Bouwjaar: Oorspronkelijke cataloguswaarde:/ ,- _, , ■ , , ,„„ , J J D Inboedelverzekering, nieuwwaarde / | Postcode en woonplaats: Leeftijdregelmatige bestuurder: ■ | . G Aansprakelijkheidsverzekering ’ Telefoonnummer: Ik rijd ongeveer kilometer per jaar. □ voor een gezin/samenwonenden a voor één persoon Geboortedatum: Geboortedatum partner: Beroep: Schadevrije jaren: I * Bedrag dat nodig isom uw huis nieuw te bouwen. Geboortedatum le kind: Geboortedatum 2ekind: Gewenste dekking(s.v.p. voorkeur aankruisen): ** Bedrag dat nodigis om uw inboedel nieuw tekopen. Leeftijden ovengekinderen*: OWA + casco (all-risks) DWA + mini-casco G AlleenWA 0112091092 . , , .. , , , . ~, „ „ , j , Naam en voorlettert): MA' Naam en voorletter(s): M/V ■ D Ik ben geïnteresseerd inextra■uitgebreide... vergoedingen~ voor alternatieve . . . . . geneeswijzen. Straal en huisnummer: Straal en huisnummer:
~.,,,, ~. , Postcode en woonplaats: Postcode en woonplaats: * U betaalt alleen premie voor de eerste 2kinderen. F ■ v Telefoonnummer: ■ ■ Telefoonnummer: 0112 091092 0112 091092 ■ Stuur deze bon in een envelop zonderpostzegelnaar: ■ ■ Stuur dezebon in een envelop zonderpostzegel naar: . . Stuur dezekaart ineen envelop zonderpostzegel naar: OHRAVerzekeringen, Antwoordnummer 3344, 6800 ZA Arnhem. OHRA Verzekeringen, Antwoordnummer 3344, 6800 ZA Arnhem. OHRAVerzekeringen, Antwoordnummer 3344, 6800 ZAArnhem. ■
■L"" hihw WêêêêêM WÊÊÊÊÊÊ WÊÊÊÊÊk WÊÊÊÊÊ MMM MHHB |^ MMM JMHfIH MMMM MMM 4jjjjjMMt HHHMI MNMff ■mwMilli ': hjj^J
j" Hypotheken. ] | spa *fS",tage„. ] [ SV*"- } " de laagste rente " spaarhypotheken en alle " hoogrendements pensioen op maat " individueel of " toprente van 8% op een OHRARente Rekening traditionele hypotheekvormen " gunstige mogelijkheden collectief pensioen via uw bedrijf " flexibel in looptijd en " geen minimumsaldo " geen verplichte stortingen f voor tweeverdieners " geen afsluitprovisie " gratis Snelle inleg " diverse fiscaal aantrekkelijke vormen " als lijfrente " geen opnamekosten " uw tegoed altijd direct opvraagbaar Hypotheekberekening I of spaarverzekering " tot/440.000,-belastingvrij Aanvraag gratis informatie Aanvraag gratis informatie Aanvraag gratis informatie
Ja, stuurmij gratis en vrijblijvend informatie over: Ja, stuur mij gratis en vrijblijvend informatie over: Ja, stuur mij gratis en vrijblijvend alle informatie D OHRA Spaarhypotheekplan D IndividueelPensioen over de OHRARente Rekening. G Overige hypotheekplannen G De beste lijfrentepolissen: Kapitaal/Premie Plus Plan G Het meestrendabele Spaarplan: Guldengarantiepolis Naam en voorletter(s): M/V Naam en voorletters): MA7 Naam en voorlettert): WV Straat en huisnummer: Straat en huisnummer: Straat en huisnummer: Postcode en woonplaats: Postcode en woonplaats: Postcode en woonplaats: I Telefoonnummer: ■ I Telefoonnummer: ■ Telefoonnummer: ■ 0112091092 _ , " , 0112091092 , I Geboortedatum: « , mts ■j. Stuur deze bon ineen envelop zonder postzegel naar: 0112091092 /o^^*\, ■ OHRA Verzekenngen, Antwoordnummer 3344, ■ 1 Stuur dezebon in een envelop zonderpostzegel naar: " " Stuur deze bon in een envelop zonder postzegel naar: (f ■J) / 6800 ZA Arnhem. OHRA Verzekeringen,Antwoordnummer 3344,6800 ZA Arnhem. » OHRA Verzekeringen, Antwoordnummer 3344,6800 ZAArnhem. V^-ggar
* Regel het zelfmet OHRA: bel nü ofvul de bon in. Goed nieuws voor mensen die hun verzekeringen En profiteert u ook nog eens van een aantal andere over OHRA verzekeringen en financiële diensten van uw en geldzaken zelf regelen. Bij OHRA kunnen Doe-Het- klinkende pakketvoordelen. Alle Doe-Het-Zelf-voordelen keuze sturen wij u gratis en vrijblijvend toe. Zelvers namelijk honderden guldens verdienen! bij elkaar opgeteld kunt u bij OHRA honderden guldens Door uw informatie vandaag nog aan te vragen De winst is voor u verdienen op uw verzekeringen en geldzaken! merkt u direct wat OHRA service inhoudt. U wordt vlot gehol ea En u hebt uw lnfo"e snel en compleet in Als coöperatieve vereniging hoeft OHRA geen winst Snel en gemakkelijk. P hms Aanvragen is zo gebeurd en het verplicht u tot niets! te maken. Die is voor u! Uw winst wordt nog groter doordat Zaken doenmet OHRA betekent bovendien gemak. \7vraag aaaromA nu uw u rechtstreeks zaken doet met OHRA. Onze premies zijn Want u regelt uw verzekeringen en geldzaken altijd direct in e aan even namelijk extra laag omdat u niets aan allerlei dure tussen- met een specialist. Snel, persoonlijk en discreet. ' éfmtmi onijiennn. schakels betaalt. Ook diekosten kunt u zich besparen enbij Specialisten die u van maandag tot en met vrijdag tot 21.00 X*' «BS 1 I nog. uw winst optellen! uur op uw gemak kunt bellen. En die op uw verzoek ook vandaag £o**fém\ — &mw bl J u lan§skomen ' Extra voordeel. WaammW 085 - 249 249 Bovenop uw winst krijgt u ook nog eens tot 5% Gratis informatie. extra koning als u ten minste vier verzekeringen bij OHRA Ontdek nu wat ü als Doe-Het-Zelver bij OHRAkunt //\ onderbrengt. En betaalt u geenpoliskosten meer over uw verdienen. Dat kan'in de vorm van een offerte zijn. =r—...-—■■.——..—_.. — verzekeringen. Bovendien krijgt u een speciale Visa credit Dan weet u tot op de cent nauwkeurig hoeveel voordeel u II Vör card bij uw pakket cadeau: de OHRA World Gard! bij OHRA kunt krijgen. Maar ook een uitgebreide folder Met OHRA ben je iemand.