Podia Van De Zeroes: Van 013 Tot Tivolivredenburg De Nieuwbouwgolf Van De Jaren Nul in Beeld
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Podia van de Zeroes: van 013 tot TivoliVredenburg De nieuwbouwgolf van de jaren nul in beeld Ingmar Griffioen 14 februari 2014 Zoom De Waerdse Tempel in Heerhugowaard De Zeroes was het tijdperk waarin de drang tot vernieuwing, professionalisering en schaalvergroting in het zalencircuit vorm kreeg in een stoet aan nieuwbouw poppodia. Van Haarlem tot Eindhoven en van Purmerend tot Bergen Op Zoom verrezen nieuwe zalen, vaak ingericht als multifunctionele culturele centra. De nieuwbouwgolf begon grofweg met de opening van 013, Tilburg in 1998 en je zou de opening van TivoliVredenburg (juni) en Doornroosje (oktober) als slotstuk van die dadendrang kunnen zien. 3voor12 kijkt naar de verwachtingen en angsten uit de Zeroes en hoe de vlag er anno 2014 bij hangt. MEGALOMAAN OF GROEISTUIPEN? Najaar 2005 openden twee grote nieuwe zalen in Brabant (Effenaar) en Noord-Holland (Patronaat), twee jaar later zat de nieuwbouwgolf zo'n beetje op haar hoogtepunt. 3voor12 noteerde begin 2007: "Op dit moment zijn meer dan vijftien steden bezig met de her- of nieuwbouw van een poppodium. Bij meer dan tien gaat het om complexen die meer dan duizend bezoekers kunnen huisvesten, vaak verdeeld over meerdere zalen." In dezelfde maand vroeg de Volkskrant zich af wie al die blinkende poptempels toch ging vullen? Internationale boekers constateerden op 3voor12 een tekort aan bands die genoeg publiek trekken. De vraag was kortom: "Verplettert het Nederlandse podiumcircuit zichzelf met megalomane ambities, of beleven we de groeistuipen van een professionaliserende sector?" Zoom Paard van Troje grote zaal na de verbouwing © Nico Laan SLEUTELWOORDEN SCHAALVERGROTING EN PROFESSIONALISERING Belangenvereniging VNPF (Vereniging Nederlandse Poppodia en -Festivals) heeft de stand van zaken in 2008 gevat in Het Grote Poppodium Onderzoek. "Schaalvergroting en professionalisering zijn de sleutelwoorden voor de ontwikkeling van de Nederlandse poppodia in de afgelopen 12 jaar." Wat feiten op een rij: "Gemeenten zijn de belangrijkste subsidiegevers. Er zijn anno 2008 ongeveer 100 gespecialiseerde poppodia. Noord-Holland en Zuid-Holland kennen het grootste aantal poppodia." Het rapport signaleerde ook dat de sector "Nog lang niet klaar met bouwen en verbouwen" was: "In 2008 is 23% van de podia gehuisvest in accommodaties, die speciaal voor die functie zijn gebouwd (tegen 12% in 1995). Daarnaast is 17% van de podia in de afgelopen 10 jaar grondig gerenoveerd. Van de grote podia behoort maar liefst 85% tot een van deze twee categorieën." De podia hebben volgens het rapport ook "een serieuze ontwikkeling doorgemaakt richting vergaande professionalisering. De groei ging gepaard met groeistuipen. De benarde situaties die daar op volgden vormden een opmaat tot versterking van de bedrijfsvoering; meer subsidie maar ook meer professionalisering." Dat gold in grotere mate voor de nieuw- en verbouwpodia. 3voor12 loopt met zevenmijlslaarzen door zeroes podiumland en licht uit: Zoom Popcentrum 013 013, Tilburg, opening november 1998, capaciteit 2200 bezoekers (+ 350 en 150) Tilburg toonde visie in de jaren '90: in 1998 gingen Noorderligt, Bat Cave en de MuziekKantenWinkel op in één nieuwbouw popcentrum met zes oefenruimtes, een undergroundclub (Bat Cave), twee zalen (groot en klein) en een opnamestudio. Poppodium Noorderligt had al een zaal voor 1000 man, maar 013 bood nu ruim het dubbele en bij festivals in alle zalen zelfs plaats aan 2500 man. 013 kende vooral op personeelsgebied de nodige onrust, maar vierde in 2008 het jubileum en kijkt alweer even vooruit. In 2010 werd de Bat Cave verbouwd en de naam veranderd naar Stage01, maar vorig jaar werd duidelijk dat de kleinste zaal sneuvelt. 013 acht uitbreiding noodzakelijk om te kunnen overleven, ook met het oog op de komst van TivoliVredenburg met een grote zaal voor 2000 man. De gemeente Tilburg steunt die gedachte en reserveerde daarvoor 7,7 miljoen euro. Het idee: de capaciteit van de grote zaal vergroten naar 3200 en de Kleine Zaal en Stage01 samenvoegen tot een zaal voor 700 bezoekers. Dit jaar moet de verbouwing beginnen. Zoom Klik voor vergroting De Waerdse Tempel, P3, Het Kasteel en Donkey Shot In het (ver-)bouwstaatje hiernaast van de jaren 2003-2007 staan drie podia die de tand des tijds niet doorstaan hebben: Donkey Shot in Heemskerk bleek ondanks een grondige renovatie van een kleine twee miljoen euro niet exploitabel (opvolger De Nozem & De Non hangt een eender lot boven het hoofd). De Waerdse Tempel sloot zes jaar na opening in 2012. Wat met 2500 bezoekers als 's lands grootste concertpodium gold (en vooral op ondernemersinitiatief en zonder subsidie draaide), werd bijna een uitvaartcentrum. Het Kasteel in Alphen ging in 2004 verbouwen en kwam heropend in 2007 in de problemen, maar werd via surséance gered door de gemeente. Waarna de wethouder besloot per 1 januari 2013 alsnog de subsidie te beëindigen en het Kasteel failliet ging. Zoom Buitenkant van nieuwbouw popzaal P3, foto: Michel Kievits P3 bestaat nog wel, maar is misschien wel het meest schrijnende voorbeeld van gemeentelijke overschatting en wanbestuur. De zaal in Purmerend opende in 2006 met een capaciteit van 850 + 300 en zag de gemeente na 3 jaar de subsidie al halveren. Purmerend was in de problemen gekomen door een verliesgevend project met stadsverwarming en wilde aanvankelijk de subsidie helemaal stopzetten. Na protesten hield P3 50% van de subsidie over. In 2011 moest niettemin de programmeur weg en om de boel draaiende te houden, huisvest P3 nu naast dansavonden ook kerkdiensten. Het is een beetje het verhaal van de gemeentes die zich in de zeroes/nineties op de kaart wilden zetten met popmuziek, maar niet goed nadachten over exploitatie en vraag (vooral het aantal grote podia in het bepaald niet dichtbevolkte Noord-Holland zorgde voor problemen). De VNPF waarschuwde in het rapport: "Houd rekening met de exploitatiesprong (en dus de subsidieverhoging) die steevast op nieuwbouw volgt." Toen de crisis opdook kwamen veel van diezelfde gemeentes in hun bezuinigingsbehoefte echter juist bij de nieuwe podia uit. Zoom Mezz Mezz, Breda, opening oktober 2002, capaciteit 650 (+150) De opvolger van jongerensociëtiet/poppodium Para is te vinden achter de nieuwe wijk Chassé Park. Na redelijk wat politiek duw- en trekwerk was de gemeente Breda in 1999 zo verstandig (gezien de nabijheid van Tilburg) te kiezen voor een middenpodium met een café voor de kleinere optredens. Mezz tekent vanaf 2002 voor een van de meest opvallende ontwerpen in Nederland podiumland: een koperkleurige bolvormige sculptuur. Het pand herbergt ook vier oefenruimtes en richt zich qua programmering op de regio, waarbij met festivals als Ik Zie U Graag ook nadrukkelijk naar België gekeken wordt. Niettemin moet Mezz dit jaar een ingrijpende reorganisatie doorvoeren. De noodgedwongen bezuinigingen uiten zich in vier ontslagen, het afstoten van de oefenruimtes en het omturnen van het café tot kleine zaal (omdat het caféconcept mislukt is, gaat het alleen nog open bij concerten). Zoom Sonic Youth doet soundcheck in grote zaal van het Paard van Troje Paard van Troje, Den Haag, heropening medio 2003, capaciteit 1100 bezoekers (+ 300 en 200) Het Paard van Troje staat al sinds oktober 1972 op de Haagse kaart. Begonnen als Stichting Trefcentrum en al gauw omgedoopt was Paard van Troje aan de Prinsegracht 12 gericht op alle Haagse jongeren. De roep om een middelgroot podium in de zelfbenoemde popstad nr. 1 groeide en tussen 1999 en 2003 werd het pand grondig verbouwd. Medio 2003 heropende het Paard met een grote zaal voor 1100 bezoekers, een kleine voor 300 en een café (200). Op dat moment was het Paard het zesde grote podium van het land na 013 (Tilburg), Nighttown (Rotterdam), Tivoli (Utrecht), Melkweg en Paradiso (Amsterdam). Directeur Jeroen van de Wiel leidde het Haagse podium bijna tien jaar en werd op 4 februari 2014 opgevolgd door programmeur Majel Blonden. Zoom De nieuwe Patronaat op de vertrouwde plek, een geesteskind van architect Paul Diederen. Patronaat, Haarlem, heropening september 2005, capaciteit 950 (+250 en 100) Opgericht in 1984 als eigentijds muziektheater huist Patronaat sinds de herfst van 2005 in een modern, multifunctioneel pand aan de Zijlsingel. De nieuwbouw kostte Haarlem 10 miljoen euro. In 2003 ging het oude Patronaat dicht en werd tot de grond toe afgebroken. Tot mei 2005 programmeerde men door op een tijdelijke locatie. Het Haarlemse podium heropende een paar maanden later op dezelfde plek met een bijna verdubbelde grote zaal-capaciteit, en had nu ook een kleine zaal en muziekcafé (aanvankelijk ingezet als restaurant) ter beschikking. Een jaar later zat Patronaat al in financiële problemen (vijf ton verlies). De gemeente trok de beurs: jaarlijks twee ton erbij. Niettemin moest Patronaat een flinke stap terug doen: het restaurant werd gesloten, veel arbeidscontracten en de cabaret- en kindervoorstellingen geschrapt. Er moest kortom 'minder risicovol' worden geprogrammeerd: "We gaan terug naar onze corebusiness van popmuziek en dance", stelde interim-directeur Rob Stecher. Verstandig, want zeven jaar later draait Patronaat nog steeds. Zoom Effenaar, Eindhoven, heropening oktober 2005, capaciteit 1000 (+400) Van 1971 tot 2005 huisde de Effenaar nog in een oude Eindhovense linnenfabriek waar 650 bezoekers in pasten. Uitbreiding/renovatie bleek te duur, waarna de gemeente in 1998 tot nieuwbouw besloot. De concurrentiepositie van de Effenaar moest weer verbeteren met een grote zaal voor 1000 bezoekers en een kleine zaal en foyer voor 400 bezoekers. In 2002 dreigde het plan te mislukken toen het college besloot 4,6 miljoen euro te bezuinigen op het al toegekende budget, maar begin 2004 was het groene licht daar. In oktober 2005 opende de nieuwe Effenaar aan de Dommelstraat, op een steenworp afstand van het station. In 2008 baarde het podium opzien met de eerste skybox in een popzaal (na de HMH), maar in 2012 keerden de geldzorgen terug. De gemeente koppelde een forse huurverhoging (van 56.000 naar 217.000 euro) aan een subsidieverlaging van 3%. Eindhoven verleende 'een beperkt uitstel' van de verhoging om de gaten te dichten, maar zowel 2012 als 2013 werd afgesloten met 2,5 ton tekort op de begroting.