Holtveenroute 36 km ca. 2,5 uur

Nationaal Park Dwingelderveld be- staat voor ruim driekwart uit bos, heide, stuifzanden, water en veen. Een van de mooiste veengebieden is het Holtveen, een natte strook waar talrijke vogels broeden. Het sluit aan op de Kraloër Heide, die samen met de Dwingelose Heide het grootste heideveld van Neder- land vormt. Buiten de grenzen van het nationale park voert de route door het Drentse esdorpenland- schap. Vlak rond dorpen als Ruinen en Ansen liggen de hooggelegen bouwlanden, de essen, de lage beekdalen werden gebruikt als Langs het Commissaris Cramer(fiets-)pad ligt bij het Holtveen een vogelkijkwand voor ongestoord genieten gras- en hooiland.

¡ Aan het stijgen en dalen van zand in de ondergrond gaan stui- Praktische informatie het pad is goed te merken dat hier ven. Met de introductie van de oorspronkelijk stuifduinen lagen. kunstmest kon men van de voedsel- Ss Spier Oriëntatiecentrum Dwingelderveld, Oude Postweg 12, 9417 TG (aan de N855). De meeste duinen zijn bebost, maar arme heide weer vruchtbare land- .p Spier Oriëntatiecentrum Dwingelderveld, Oude Postweg 12, 9417 TG (aan de N855). bijvoorbeeld op het Lheebroeker- bouwgrond maken. Zo verdween in Ruinen. zand is nog wat zand en heide de loop van de tijd het grootste deel .h Spier Oriëntatiecentrum Dwingelderveld, Oude Postweg 12, 9417 TG. overgebleven. Bijzonder zijn hier van de Drentse heide. Ruinen centrum. Ruinen Restaurant Olde Posthuus, Anholt 8, 7963 PZ (ma. gesloten). de jeneverbesstruiken, waarvan de .f Spier Oriëntatiecentrum Dwingelderveld, Oude Postweg 12, 0593 56 25 99 bessen werden gebruikt om jenever ¢ Twee schaapskuddes voorkomen (open: apr.-sep. dag.; okt.-mrt. vr-zo en schoolvakanties regio Noord). te kruiden (zo kreeg de sterke drank dat het heideveld dichtgroeit met .o Beilen Fietswereld Biemold, Stationslaan 11, 9411 PS, 0593 54 01 01 (open: ma-do 7.30- ook zijn naam). Omdat de zaden struiken en bomen. Het gaat om 20 uur, vr 7.30-20 uur, za 8.30-21 uur, zon- en feestdagen 10-20 uur). van de jeneverbes alleen kunnen Drentse heideschapen, herkenbaar Ca. 5 km naar de route. ontkiemen in open stuifzanden, aan hun lange wollige staart. De .l Bos, heidelandschap, weidegebied/akkerland vindt er nauwelijks verjonging van Ruiner kudde overnacht in de .i Het fietspad wordt na /5^ te smal en is daardoor niet geschikt voor driewielers. 38

3.9 69 2.0 2.7 7.2 Molenstad

5.5 Kalkovens vaart 81 de struiken plaats. De jeneverbes schaapskooi aan de zuidkant van 76 80 94 is dan ook de enige beschermde het heideveld, waar ook een infor- 4.4 N855 2.2 boomsoort in Nederland. matiecentrum over de kudde is Hoofd Lheebroek 5& ingericht. Fietst u bij rechtdoor, Beilen 5 km

5.1 Ω De radiotelescoop aan de rand dan komt u bij Bezoekerscentrum1.9 N371 96 2.0 79 3.1 van het heideveld was bij de inge- Dwingelderveld (open: apr.-sep. 46 bruikname in 1956 de grootste ter dag., nov.-mrt. wo-zo). N855 2.7 93 wereld. De schotelantenne heeft Drentsche 2.5 een diameter van 25 m en diende ∞ De statige middeleeuwse kerk Planetron 78 Cinedrome 3.1 om radiosignalen uit de ruimte op aan de brink van Ruinen was oor- Westeinde 95 Oriëntatiecentrum 3.2 1.7 5.0 te vangen. Zo zijn onder meer twee spronkelijk de abdijkerk van het Planetron 2.5 Oldengaerd Spier kleine sterrenstelsels ontdekt. In- benedictijnenklooster van Ruinen. L h e e d e r Z a n d 44 45 1.2 84 1.0 1.4 middels wordt de radiotelescoop De kerk heeft een voor 99 2.9 N A T. P A R K 43 niet meer voor wetenschappelijke unieke houten kapconstructie, die 83 3.9 Noordster 29 Dwingeloo 3.1 doeleinden gebruikt, maar het blijft oogt als een omgekeerd Vikingschip. 0.5 86 een markante blikvanger. D W I N G E L D E R V E L D 6.6 2.0 § Een vogelkijkwand biedt zicht D w i n g e l o o s c h e H e i d e £ Staande op het Dwingelderveld op het Holtveen, maar vanaf het 3.3 krijgt u een indruk hoe een groot fietspad zijn nog veel meer vogels 3.2 56 deel van Drenthe er in de 19e eeuw te zien. Het Holtveen is een smalle,5.5 32 2.7 uitzag. Het was een eenzaam en natte strook veen waar op kleine 6.1 0.9 Kraloo Nuil verlaten landschap met hier en daar schaal turf is gestoken. Verderop, 57 Witteveen 58 1.9 wat jeneverbesstruiken of een ver- aan de andere kant van het pad,65 is

Bezoekerscentrum 6 55 Ansen . dwaalde eik. Dit heidelandschap een nieuwe laagte ontstaan door 2.5 Dwingelderveld 1 Eursinge 28 Ruinen Benderse ontstond deels door menselijke acti- het kappen van bos en het wegha- Kruidentuin 59 Anholt De Groene 4.6 Pesse viteiten. Vroeger begraasden enor- len van de vruchtbare bovenlaag. Hof 09 1.4 4.0 20 4.8 me schaapskudden van de Drentse Engeland 54 Leeuwte 0.6 boeren dit gebied, waardoor de 3.6 53 grond steeds ‘armer’ werd. Gras en Ruinen 4.9 2.3 bomen kregen geen kans meer en 82 3.5 de heide nam de overhand. Soms 1.9 E232 91 verdween ook de heide en kon het Hees A28 Oldenhave 1.4 85

Gijsselte 61

Route /4$ /4^ /9^ /9% /8# /5& /5^ /5% /8@ /5# /5$ /5( /5* /3@ /4# /4$ © ANWB B.V. Den Haag