CZASOPISMO FACHOWE POLSKIEGOTrener ZWIĄZKU PIŁKI NOŻNEJ NR 5 (116) 2013 ENGEL Naszym Czytelnikom, Czas Adama Nawałki Współpracownikom  4-5 i Przyjaciołom – Wesołych Świąt tkocz Bożego Specyfika pracy Narodzenia trenera bramkarzy oraz zdrowia,  10-15 sukcesów zawodowych, kucharczyk wszelkiej Jak rozwijać inteligentnych pomyślności piłkarzy i wielu 18-21 sportowych emocji w Nowym Roku 2014 – życzy redakcja „Trenera” nowa szkoła

trenerów 6-9 Ho13_4SILO_PL_OUT.ai 1 13-09-30 13:56

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Trener W numerze

4-5 Czas Adama Nawałki Felieton Jerzego Engela

6-9 Szkoła Trenerów PZPN w Białej Podlaskiej Okiem Leszka Cicirko

10-15 Specyfika pracy trenera bramkarzy w piłce nożnej Nauczanie-trenowanie Jarosława Tkocza

16-17 R efleksje po konferencji UEFA Coaching Programme „Fitness For Football” Rok zmian Sprawozdanie Zbigniewa Jastrzębskiego

owoli 2013 rok przechodzi do historii. W wymiarze osiągnięć sportowych piłkarze reprezentacyjni 18-21 J ak rozwijać i klubowi nie obdarowali Nas spektakularnymi wynikami. Kluby Ekstraklasy nie zanotowały inteligentnych piłkarzy P w rywalizacji europejskiej żadnych sukcesów, a nasze reprezentacje po stronie plusów mogą Reportaż Adama Kucharczyka zapisać chyba tylko trzy wydarzenia: tytuł Mistrzyń Europy dziewcząt w rozgrywkach U-17 (duży plus!) oraz rokujące nadzieje na awans wyniki chłopców w kategoriach U-17 i U-21. Był to jednak rok wielu zmian w organizacji różnych procesów szkoleniowych, którymi zarządza PZPN, a które odnoszą się do pracy zawodowej trenerów. Popatrzmy na zakres i kierunek tych zmian, bo u ich podłoża jest niewątpliwa chęć sanacji polskiej piłki. I to na wszystkich jej szczeblach sportowych. Najważniejszą niewątpliwie w perspektywie nośności społecznej i wizerunku związku była zmiana na stanowisku Selekcjonera Reprezentacji Narodowej. Wszyscy wiążemy z nominacją Adama Nawałki olbrzymie nadzieje. Szerzej tę kwestię opisuje Jerzy Engel w swoim felietonie. Zamieszczamy także tekst Jarosława Tkocza, trenera bramkarzy w sztabie Nawałki, by przybliżyć naszym Czytelnikom Jego poglądy na niełatwą sztukę trenowania golkiperów. W 2013 roku było także dużo zmian na stanowiskach trenerskich innych reprezentacji prowadzonych przez PZPN. Warto tutaj wymienić nowego opiekuna pierwszej reprezentacji kobiet – Wojciecha Basiuka, czy trenera Rafała Janasa – męskie reprezentacje U-19 i U-18. Wiele nowych nominacji związanych było z przyjęciem „Reformy reprezentacji młodzieżowych”, która wprowadziła zasadę łączenia „dwóch roczników” pod nadzorem jednego trenera oraz powołała do życia nową funkcję w sztabach szkoleniowych: ambasadora reprezentacji. W pierwszej edycji te role wypełniają Andrzej Juskowiak, Jacek Bąk, Dariusz Gęsior i Radosław Gilewicz. Uruchomiono nową strukturę selekcyjną, głównie na potrzeby drużyny U-15, grupę kilkudziesięciu skautów reprezentujących wszystkie regionalne I–XII WKŁADKA związki piłki nożnej. Nowe rozwiązania mają usprawnić selekcję na poziomie wojewódzkim. METODYCZNO Także w społecznym zapleczu naszej federacji (komisje, zespoły) dokonano zmian: nowym -SZKOLENIOWA nr 50 przewodniczącym Komisji Technicznej został Stefan Majewski, a przewodniczącym Zespołu Kształcenia Nauczanie i doskonalenie i Licencjonowania Trenerów – Dariusz Pasieka. techniki Została zainicjowana bardzo szeroko zakrojona reforma współzawodnictwa i to na wszystkich szczeblach sportowych. Oto kilka wybranych przykładów: reforma Ekstraklasy, reforma II ligi (w bieżącym sezonie spada praktycznie 50% drużyn!), reforma juniorów (Centralna Liga Juniorów, która przed końcem 22-27 St retching – informacje pierwszej edycji została ponownie zreformowana), „Unifikacja Organizacji Szkolenia i Systemu dla trenerów współzawodnictwa Dzieci i Młodzieży Piłkarskiej w Polsce” (dokument na stronie internetowej PZPN piłki nożnej – w skrócie: od 4x4, poprzez 7x7 i 9x9 do 11x11). Okiem Marcina Popielucha Powołano także w nowej formule i w nowym miejscu Szkołę Trenerów PZPN, o czym szerzej pisze w swoim sprawozdaniu Leszek Cicirko, nowy wykładowca w tej szkole. Towarzyszy tej zmianie nowa 28-31 Staż w Akademii strategia kształcenia trenerów w PZPN, co było częściowo efektem przyjęcia w Polsce ustawy SL Benfica Lizbona deregulacyjnej, obejmującej m.in. zawód trenera sportu. Nadzór nad nową strategią powierzono Sprawozdanie nowym Trenerom-Edukatorom PZPN. Tomasza Woźnickiego Dużo tych zmian, a przecież nie wymieniłem wszystkich. Oby jak najszybciej zaowocowały lepszymi wynikami naszych drużyn i ich lepszymi pozycjami w różnorakich rankingach. 32-33 Okres przejściowy I na koniec, w optymistycznym nastroju, chciałbym w imieniu Redakcji Trenera złożyć wszystkim w piłce nożnej. Członkom naszej Piłkarskiej Rodziny, serdeczne życzenia spokojnych i zdrowych Świąt Bożego Narodzenia Przykładowe oraz wszelkiej pomyślności w Nowym – 2014 Roku. rozwiązanie na poziomie Ekstraklasy Redaktor naczelny „Trenera” Nauczanie-trenowanie Dariusz Śledziewski Wojciecha Jarosza

Logo full color gradient on white background CMYK CMYK

C0/M50/Y100/K0

C0/M8/Y63/K0

C0/M30/Y100/K0 ul. Bitwy Warszawskiej 1920 r. 7 Zespół wydawniczy Kazimierz Doktór Skład graficzny

location C0/M50/Y100/K22 50 50 53.57

0 49.71 66.67 91.81 location 02-366 Warszawa Dariusz Śledziewski Jerzy Engel Piotr Przychodzeń

C0/M8/Y63/K0 C0/M50/Y100/K22

C0/M30/Y100/K0 C0/M50/Y100/K0 TrenerC0 - M100 - Y100 - K0 tel. +48 (22) 55 12 300 (redaktor naczelny) Adam Kucharczyk CMYK CMYK

C0/M30/Y100/K0 C0/M54/Y72/K0 Wydawca:  C0/M88/Y100/K33 C0/M100/Y100/K0 fax +48 (22) 55 12 240 Adam Sławczyk Włodzimierz Małowiejski Foto C0/M100/Y100/K34

location location Polski Związek Piłki53.57 Noż30.84 65.85 31.82nej e-mail: [email protected] (sekretarz redakcji) Piotr Maranda Archiwum, Cyfrasport 75.44 91.81 0 62.58 86.55 100 location location

C0/M88/Y100/K33 C0/M100/Y100/K0 C0/M100/Y100/K0

C0/M30/Y100/K0 C0/M100/Y100/K34 C0/M54/Y72/K0

Trener Nr 5 (116) 2013 | 3 Jerzy Engel Czas Adama Nawałki

Michel Platini często powtarza, że piłka nożna jest dowisko piłkarskie ma nadzieję, że prezes Jerzy Engel Zbigniew Boniek, stawiając na Adama Na- Były selekcjoner jedną z najdynamiczniej rozwijających się dyscyplin wałkę, dokonał trafnego wyboru. reprezentacji Polski sportu na świecie. Szef UEFA na bieżąco otrzymuje Adam Nawałka selekcyjnie W obecnej sytuacji selekcyjnej trener re- na swoje biurko wszelkie informacje dotyczące futbolu prezentacji ma duży komfort pracy. Więk- en biznes musi skutecznie szość kadrowiczów gra na codzień w do- prosperować również wize- i doskonale wie, że ten biznes tak długo będzie się brych klubach europejskich, a niektórzy runkowo i ekonomicznie poza z nich, jak choćby Robert Lewandowski, boiskiem. To kolejna ważna rozwijał, jak długo gra zespołów zadowalać bedzie Kuba Błaszczykowski czy Wojtek Szczę- ścieżka rozwoju futbolu, o co sny, to już wielkie międzynarodowe gwiaz- Tprezydent UEFA dba znakomicie. Sam Mi- kibiców oraz wyzwalać takie emocje, aby skupiać dy, błyszczące w rozgrywkach na poziomie chel Platini jest animatorem wielu pozy- Ligi Mistrzów. To wielki komfort dla selek- tywnych zmian. Jedną z nich jest wdrażany wokół futbolu miliony fanów przed telewizorami. cjonera, biorąc pod uwagę, że zawsze wo- właśnie projekt rozszerzenia liczby finali- kół jednej, dwóch, a maksymalnie trzech stów mistrzostw Europy z szesnastu repre- Aby tak się stało, nie do przecenienia jest rola trenerów, gwiazd można ułożyć klasowy zespół. zentacji europejskich do dwudziestu czte- Angielscy trenerzy powtarzają, że je- rech. Tego typu decyzja nie jest podejmo- dzięki którym selekcjonowani są najzdolniejsi piłkarze, śli w zespole nie ma wielkiej indywidual- wana nagle, pod wpływem chwilowego ności, to tudno jest zmienić zespół z ryce- impulsu, ale jest analizowana i sprawdza- a następnie tworzone są z nich znakomite zespoły. rza w króla. A więc można skontruować ze- na przez wiele lat. Już w 2006 roku przed- stawiciele krajów, nazwijmy je „średniacy piłkarscy“, którym zazwyczaj trudno jest zakwalifikować się do finałów ME, spotka- li się w Genewie i przedstawili projekt fina- łowego turnieju, w którym powinno brać udział 24 finalistów. Przewodniczyli zebra- niu szefowie Związku Piłki Nożnej Republi- ki Irlandii. Reprezentowałem PZPN na tym spotkaniu i oczywiście wspierałem pomysł, bo bardzo mi się podobał i zwiększał szan- sę dla naszej reprezentacji na grę w turnie- ju finałowym ME. Pomimo tego, że pro- jekt był ciekawy i popierany przez wiele państw, władze UEFA bardzo długo zasta- nawiały się nad jego wdrożeniem. Dopie- ro Michel Platini odważnie poparł projekt i oto reprezentacja Polski pod wodzą selek- cjonera Adama Nawałki staje przed wiel- ką szansą wywalczenia kolejnego awansu zić, aby biało-czerwoni znalazli się poza Selekcjoner spół solidny i waleczny, ale bez gwiazd nie do finału tego prestiżowego turnieju. burtą tego turnieju. Adam Nawałka zdobędzie się najwyższych trofeów. Polska Taka zmiana formuły rozgrywek to rów- i kapitan Jakub reprezentacja ma obecnie indywidualno- nież wielki wysiłek finansowy dla UEFA. Adam Nawałka selekcjonerem Błaszczykowski ści niezłej, chociaż nie najwyższej klasy eu- Wiadomo, że każdy finalista turnieju za- Bardzo dobrze się stało, że obecny pre- na konferencji ropejskiej, trzeba tylko umieć do nich do- rabia na grze w finałach. Dlatego należało zes PZPN, Zbigniew Boniek, zdecydował prasowej trzeć i wyzwolić z nich energię konieczną przygotować odpowiedni budżet imprezy. się na powierzenie najważniejszej druży- dla skutecznej gry. Warto w tym miejscu przypomnieć, że licz- ny w kraju w ręce polskiego selekcjone- Jose Mourinho zwykł powtarzać, ba reprezentacji występujących w finałach ra. To dobry wybór, albowiem nasza re- że wszystko rozgrywa się w mózgu za- ME zmieniała się na przestrzeni lat. I tak do prezentacja nie należy do piłkarskich ty- wodnika i tam musi w pierwszej kolejno- roku 1976 w finałach grały tylko cztery dru- grysów Europy i nie będzie grać o najwyż- ści trener dotrzeć. Ciało tylko stara się na- żyny. Następnie podwojono ich liczbę i do sze miejsca w turnieju, gdzie szkoleniowe dążyć za rozumem. Jeśli Adamowi Nawał- roku 1992 w finale widzieliśmy osiem ze- niuanse i doświadczenie w prowadzeniu ce uda się dotrzeć do mózgów piłkarzy, społów. Od 1996 roku ponownie podwo- zespołów na takim poziomie miałoby do- to wydobędzie z nich to, co na codzień jono liczbę drużyn i do 2012 roku wystę- datkowe znaczenie. Sukcesem obecnej ka- udaje się Jurgenowi Kloppowi w Borus- powało w finałach 16 zespołów. Dzisiaj już dry będzie najpierw sam awans do turnie- sii Dortmund czy Arsene‘owi Wengerowi wiemy, że turniej finałowy od 2016 roku ju finałowego, co w takiej formule elimina- w Arsenalu Londyn. Selekcja jest tym ła- będzie liczył 24 reprezentacje. Jeśli w elimi- cji wydaje się w miarę proste, a następnie twiejsza, że oto mamy również grupę uta- nacjach będą startować 54 drużyny naro- wyjście z grupy, co byłoby kolejnym pozy- lentowanych piłkarzy w roczniku U-21, dowe, a do finału wchodzić będzie prawie tywnym krokiem rozwoju polskiego futbo- którzy za chwilę wprowadzą naszą mło- połowa, to należy stwierdzić, że są to naj- lu. Do takich celów nie jest potrzebny szko- dzieżową reprezentację do finałów ME, łatwiejsze eliminacje w historii mistrzostw leniowiec z najwyższej półki, a jeśli miałby a może nawet powalczą o udział w Igrzy- Europy. Zdecydowana większość drużyn przyjść do Polski trener średniej klasy z Eu- skach Olimpijskich. w Europie stanie w szranki eliminacyjne ropy, to nie widzę sensu, aby oddawać re- Dlatego wielka szansa otwiera się przed z wielkimi nadziejami. Polska reprezenta- prezentację w ręce kogoś takiego, bo w/w Adamem Nawałką, bo zaczyna niejako cja, mimo że będzie losowana z niskiego wyniki leżą z pewnością w zasięgu polskich z czystą kartą. Pomimo tego, że nie ma du- koszyka, ma zdecydowanie większy poten- szkoleniowców. Rolą prezesa PZPN jest żego doświadczenia w prowadzeniu na- cjał piłkarski aniżeli wskazuje aktualny ren- umiejętność wyboru takiego trenera, który wet drużyny klubowej na międzynarodo- king UEFA. A zatem trudno sobie wyobra- potrafi osiagnąć zakładane cele. Całe śro- wej arenie, to pokazał, że jest jednym z naj- engel

4 | Nr 5 (116) 2013 Trener Felieton

- - - - 5 Nr 5 (116) 2013 | Adam Nawałka Nawałka Adam podczas debiutu Słowacją ze Trener Całe środowisko trenerskie będzie moc będzie trenerskie środowisko Całe ścią pomoże mu ścią pomoże w decyzji wielu podjęciu nim. przed jeszcze są jakie selekcyjnych, świadczenia klubowe. świadczenia Nie jest łatwo na tych w Zdobyty średniakami. europejskimi z z pewno obserwacyjny materiał meczach tychmiast tychmiast przenieść się jeśli w świat europejskim, futbolu poziomie najwyższym na wszyst Na w Europie. się rywalizowało nie ko potrzeba czasu i dobrze się stało, że swoją karierę Adam rozpoczynał Nawałka od towarzyskich meczów reprezentacyjną no trzymać kciuki za dobre wyniki drużyny drużyny wyniki dobre za kciuki trzymać no pod reprezentacyjnej kierunkiem Adama trener polski kolejny że z nadzieją, Nawałki na salony naszą repreznetację wprowadzi futbolu. europejskiego

------tacji en z e r ep r e rów cz e ene m r e T rwsz e i zkoła zkoła dam Nawałka Nawałka dam dam Nawałka Nawałka dam p S i i A A i W pracy selekcjonera kluczową role od role kluczową selekcjonera pracy W Adam Nawałka Adam na Nawałka długo przed oficjal Adam Adam Nawałka jest jednym z absol grywają media. Selekcjoner jest osobą, któ osobą, jest Selekcjoner media. grywają ra znajduje prawie się codziennie w me reprezenta najważniejszej lider Jako diach. mi dla liderem również się staje kraju, w cji kreatorem się staje A więc kibiców. lionów reprezen wokół się tworzy jaka atmosfery, programów, do zapraszaną osobą Jest tacji. i nie jest tylko osobą opinio sportowych, twórczą w wielu niefutbolowych różnych zawodowej funkcji rola Dlatego tematach. jest o selekcjonera złożona wiele bardziej Se zespołem. tylko się zajmowanie aniżeli tema na wszystko wiedzieć musi lekcjoner kom być powinien także ale zawodowe, ty dziedzin innych wielu w zakresie petentny naszego życia. Tak powoli będzie zaskar opiniotwór różnych w szacunek sobie biał i czych środowiskach budował swój spo autorytet. łeczny nym nym ogłoszeniem jego selekcjo będzie że nazwiska sygnał, otrzymał przez PZPN, miał Dlatego reprezentacji. polskiej nerem wiele czasu, aby oprócz pracy przygotowywać klubowej, i selekcjonować spokojnie się do szkoleniowca roli najważniejszego w Polsce. Niestety, pierwsze mecze pod jego że batutą pokazały, wciąż w selekcji do zwyciężają narodową z drużyną pracy i wenów wenów Szkoły PZPN. Trenerów Przeszedł w niej wszystkie i – szczeble jak było widać po zespołów wynikach edukacyjne klubowych, szczególnie Górnika le Obecnie Zabrze słuchaczem. jej uważnym był – gitymuje się trenerskim dyplomem mię UEFA dzynarodowym PRO, który właśnie w tej szkole otrzymał. Absolwenci Szko ły PZPN Trenerów pracują w Ekstraklasie, roz klas niższych ligach i lidze pierwszej w piłki nożnej dzieci Nauczają grywkowych. chlubę Ale i zagranicą. w Polsce i młodzież Szkole Trenerów przynoszą ci absolwen zespoły najważniejsze prowadzą ci, którzy ab w jest kolejnym Adam Nawałka kraju. solwentem Szkoły Trenerów PZPN przy AWF Warszawa, który dostąpił zaszczytu narodowej. reprezentacji poprowadzenia

------su e do sukc do e dam Nawałka Nawałka dam A drodz w Trener musi być liderem w szatni i poza i poza w szatni liderem być musi Trener Budowa Budowa kultury sukcesu w przypadku nią, nią, jeśli zaczyna mieć obawy czy wątpli ciężanie na boisku jest zawsze najważniej zawsze jest na boisku ciężanie bo sze, osiąga liczy się wszystkim przede selekcjone funkcji to w ny cel, przypadku koń nie praca jego Polski, reprezentacji ra wi jest Ważny boisku. na wyłącznie się czy zerunek selekcjonera również poza mówi, bo trenerska przypowieść Stara iskiem. że jeśli w je pracy ale obstawisz się przyjaciół komfortowo, się czuł będziesz to mi, śli którzy obstawisz się profesjonalistami, ciebie, od mądrzejsi są dziedzinach wielu w Dla trenerem. lepszym się staniesz sam to same należy tego doskonalić codziennie bank własny swój w inwestować siebie, go albo i umiejętności, doświadczeń wiedzy, selekcjo pracy, okres pierwszy przez wiem miej nowym w siebie samego poznaje ner selekcjone być jak uczy, nie Nikt pracy. scu obej funkcję taką kto każdy, Dopiero rem. zmie wyzwaniem z tym się musi sam mie, rzyć. Dopiero kiedy pozna się presję wy przez wieraną media i a kibiców, w przy padku Polski reprezentacji jest ich około 28 milonów, bo tre to tyle kadry, osób wynikami przyznaje się zainteresowania do pyta na sobie odpowiedzieć musí sam ner nie?! czy nadaje, pracy tej do się czy nie, pa że to traci znaki, są wości, to pierwsze nowanie nad zespołem i nad wynikami osób Wiele chce mieć wpływ na drużyny. powołania piłkarzy i stara raz, się ulegnie podpowia trener Jeśli selekcjonerowi. dać to komukolwiek, jest to pierwszy sygnał, że trzeba Reprezentacja walizki. pakować autorskim projektem wyłącznym być musi za na szansę ma wtedy tylko selekcjonera, futbolu. filozofii własnej demonstrowanie selekcjonera to praca wielotorowa. Przede Przede wielotorowa. to praca selekcjonera wszystki należy że zrozumieć, o ile zwy zdolniejszych zdolniejszych trenerów na naszych ligo wych wych boiskach i może właśnie to pomo że mu szybko się repre przełożyć na inny spo selekcjonera odróżnia jaki pracy, sób klubowego. trenera od narodowej zentacji O ile finały mistrzostw świata ponownie stały się dla może ME nas finałach szczytem w zbyt gra trudnym tyle o zdobycia, do znakiem reprezentacyjnym naszym się stać firmowym. Czas Adama NawałkiJerzy Adama Czas ngel E Szkoła Trenerów PZPN w Białej Podlaskiej

4 listopada 2013 roku na Wydziale ul. Warszawska 29, 21-500 Biała Podlaska Wychowaniatel. +48 Fizycznego(83) 342-88-38 i Sportu mail:w Białej [email protected] Podlaskiej Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie, rozpoczęła działalność – w nowej formule – Szkoła Trenerów Polskiego Związku Piłki Nożnej.

o wieloletniej współpracy z AWF w Warszawie, władze PZPN po- Leszek Cicirko stanowiły zmodyfikować stra- Wykładowca tegię kształcenia i dokształcania Szkoły Trenerów trenerów piłki nożnej. Na nowo- PZPN Pczesnych obiektach sportowych i dydak- tycznych w Białej Podlaskiej rozpoczę- to w pełni samodzielnie proces edukacji trenerów zgodnie z wymogami Konwen- i określony wymogami PZPN staż za- cji Trenerskiej UEFA. Ośrodek szkolenia wodowy; w Białej Podlaskiej ma wszelkie formal- 3. Kurs kształcenia trenerów UEFA A ne przesłanki, by realizowane tutaj kursy – przeznaczony dla trenerów posiada- spełniały najwyższe standardy europej- jących dyplom UEFA B i określony wy- skie, zgodne z wymogami UEFA. mogami PZPN staż zawodowy; Powszechnie krytykowana jest, szcze- 4. Kurs zintegrowany kształcenia tre- gólnie w mediach, tzw. „polska szko- nerów UEFA B + A – przeznaczony dla ła trenerska”. Ale do tej pory polscy byłych wybitnych piłkarzy profesjonal- trenerzy szkoleni byli w kilkudziesię- nych (z minimalnym stażem 7 lat gry ciu ośrodkach na terenie całej Polski. w zespołach byłej I Ligi oraz Ekstraklasy); To nie tylko PZPN ich kształcił, ale to 5. Kurs kształcenia trenerów UEFA A PZPN często był krytykowany za poziom Wyrównawczy – przeznaczony dla tre- polskich kadr szkoleniowych. Tym razem nerów posiadających państwowy dy- PZPN, otwierając swój ośrodek szkole- plom trenera I lub II klasy; nia kadr trenerskich w Białej Podlaskiej, 6. Kurs kształcenia trenerów bram- ma nadzieję wygenerować nowy, pozy- karzy Goalkeeper Coach UEFA A – prze- tywny impuls w tym zakresie. znaczony dla trenerów posiadających Oto ramowy program kursów, jakie dyplom UEFA B lub bramkarzy z mini- planuje się prowadzić w nowej szkole: malnym stażem 5 lat gry w zespołach Gmach której jesteśmy wdzięczni za długolet- 1. Kurs kształcenia trenerów UEFA I Ligi oraz Ekstraklasy. Centralnego nią współpracę, ale przyszedł czas na PRO – przeznaczony dla trenerów po- – Wybór Białej Podlaskiej na miejsce Laboratorium zmiany. Nowy budynek, będący w ca- siadających dyplom UEFA A i określony kształcenia trenerów nie był przypad- Diagnostyki łości użytkowany przez PZPN (razem wymogami PZPN staż zawodowy; kowy – przyznał na uroczystej inaugu- Treningu z położonym obok boiskiem), znajdu- 2. Kurs kształcenia trenerów UEFA racji Szkoły Trenerów prezes PZPN, Zbi- je się na terenie Wydziału Wychowa- A Elite Yought – przeznaczony dla tre- gniew Boniek. – Do tej pory szkoła mie- nia Fizycznego i Sportu w Białej Podla- nerów posiadających dyplom UEFA A ściła się na terenie warszawskiej AWF, skiej stołecznej AWF. Dzięki nowej loka- cicirko

6 | Nr 5 (116) 2013 Trener Szkoła Trenerów PZPN Szkoła Trenerów PZPN w Białej Podlaskiej

Laboratorium kontroli treningu Ośrodek szkolenia” w Białej Podlaskiej ma wszelkie formalne przesłanki, by realizowane tutaj kursy spełniały najwyższe standardy europejskie, zgodne z wymogami UEFA

Trener Nr 5 (116) 2013 | 7 Wszyscy słuchacze kursu UEFA Pro w pełnej krasie

lizacji cały system kształcenia trenerów i wymianie doświadczeń – dodał Zbi- będzie ujednolicony. Wszystko mamy gniew Boniek. w konkretnym miejscu, za całość od- Jeszcze kilka miesięcy temu szko- powiada wyłącznie PZPN. Tutaj warun- leniowcy sceptycznie odbierali ideę ki są znakomite. Szkoleniowcy mają utworzenia szkoły z dala od Warsza- do swoją dyspozycji salę wykłado- wy. – Później zdaliśmy sobie sprawę, wą, szatnie, świetlice, biura, pełnowy- że dzięki temu będziemy ściślej ze sobą miarowe boisko trawiaste w znakomi- współpracować. To bardzo ważne, aby tym stanie. Kursanci mogą również ko- wymieniać się na bieżąco uwagami, rzystać z uczelni i jej wszystkich struk- z resztą cała organizacja jest na bar- tur, np. nowoczesnej hali do gier, ba- dzo wysokim poziomie, co znacznie senu, siłowni i gabinetu odnowy, cen- podnosi prestiż PZPN, miasta i bialskiej Andrzej Strejlau trum badań, gdzie znajdują się nowo- AWF – podkreślił pod koniec pierwszej na otwarciu czesne laboratoria badawcze, w któ- trzydniowej sesji zajęć Maciej Huzar- Szkoły Trenerów rych będą przeprowadzane badania ski, jeden z trenerów-uczestników kur- PZPN fizjologiczne, biomechaniczne, które su UEFA PRO. w przyszłości będą wykorzysty- Jerzy Sadowski, prorektor Wydziału wane przy pracy trenerów. To abso- Wychowania Fizycznego i Sportu, uwa- lutne novum – do tej pory żaden ża, że powołanie placówki w Białej Pod- ośrodek szkolący trenerów nie ko- laskiej jest początkiem nowej koncep- rzystał z badań naukowym na naj- cji i jakości polskiego futbolu. – Nie- wyższym światowym poziomie, a Uczelnia w Białej Podlaskiej nam to zapewnia. Dlatego nie było wątpliwo- Słuchacze, ści, gdy zastanawialiśmy się nad wybo- władze PZPN rem nowego miejsca dla naszej szko- i uczelni ły. Oddalenie Szkoły Trenerów PZPN od Białej Podlaskej Warszawy nie stanowi żadnej przeszko- podczas dy. To praktyka stosowana w piłkarskiej inauguracyjnego Europie. Francuzi, Włosi czy Niemcy też wykładu „uciekli” ze swoich stolic, mają w zupeł-

nie innych miejscach szkoły trenerskie. Władze PZPN nie mają żadnych wątpli-

wości, co do lokalizacji ośrodka. To ide- alne miejsce z odpowiednią infrastruk- turą. Trenerzy skupią się tutaj na nauce Szkoleniowcy” mają do swoją dyspozycji salę wykładową, szatnie, świetlice, biura, pełnowymiarowe boisko trawiaste w znakomitym stanie cicirko

8 | Nr 5 (116) 2013 Trener Szkoła Trenerów PZPN

Stefan Majewski, Szkołą kieruje Departament Szko- nowy dyrektor lenia PZPN. Obowiązki dyrektora peł- Szkoły Trenerów ni Stefan Majewski, a zastępcy Dariusz PZPN Pasieka. Obaj są absolwentami koloń- skiej szkoły trenerów. Jak podkreślił pre- zes Zbigniew Boniek – będą przebywali w ośrodku w Białej Podlaskiej na co dzień i wspólnie z reprezentantem PZPN, a jed- nocześnie pracownikiem naukowym Wy- działu Wychowania Fizycznego i Spor- tu w Białej Podlaskiej, Leszkiem Cicirko, będą odpowiedzialni za jakość kształce- nia, działalność szkoły od strony meryto- rycznej, jak i organizacyjnej. Odbyła się już pierwsza sesja mery- toryczna. Zjawili się wszyscy trenerzy uczestnicy. W gali inaugurującej dzia- łalność Szkoły Trenerów PZPN w Bia- łej Podlaskiej udział wzięli m.in.: Zbi- gniew Boniek, Adam Nawałka (nowy selekcjoner reprezentacji Polski), Anto- ni Piechniczek, Stefan Majewski, Hen- ryk Kasperczak i Roman Kosecki. Lista Dariusz Pasieka, znanych osobistości polskiej piłki noż- Franco Ferrari wicedyrektor nej była bardzo długa. Wykład inaugu- oczarował Szkoły Trenerów racyjny wygłosił Franco Ferrari, koordy- wszystkich nator włoskiej szkoły trenerów w Co- podczas verciano, który następnego dnia po- pierwszego prowadził zajęcia teoretyczno-prak- wykładu tyczne dla kursantów UEFA PRO. Biorąc pod uwagę wszystkie aspek- ty nowej Szkoły Trenerów, począwszy od infrastruktury poprzez stronę or- Jerzy Sadowski, ganizacyjną oraz założony wysoki po- prorektor ziom merytoryczny realizujący założe- Wydziału nia programowe, Departamentu Szko- Wychowania lenia Polskiego Związku Piłki Nożnej Fizycznego oraz UEFA, należy optymistycznie za- i Sportu kładać, że wysokie standardy eduka-

cji trenerów wymagane przez prezesa Zbigniewa Bonka oraz kierownictwo

PZPN, zostaną osiągnięte. Potwierdza- jące powyższe są słowa wypowiedzia- ne przez dyrektora Szkoły Trenerów, bawem przy naszej uczelni powstanie O najwyższe” uprawnienia trenerskie Stefana Majewskiego po pierwszych Naukowe Centrum Wspomagania Tre- dniach zajęć. – Bardzo cieszy nas, jako ningów w Piłce Nożnej, z którego ko- w Europie (dyplom UEFA PRO) starają się wykładowców, w pełni profesjonalne rzystać będą m.in. uczestnicy kursów podejście kursantów do zajęć, ich wia- trenerskich PZPN – poinformował. w Białej Podlaskiej najlepsi polscy trenerzy ra, że znacznie podwyższą swoje kwa- O najwyższe uprawnienia trenerskie lifikacje, a także znakomita interperso- w Europie (dyplom UEFA PRO) starają się posiadający dyplom UEFA A nalna atmosfera w grupie – zakończył. w Białej Podlaskiej najlepsi polscy trene- rzy posiadający dyplom UEFA A, którzy pozytywnie zdali egzamin kwalifikacyjny. Zajęcia na kursie UEFA PRO potrwają oko- ło dwóch lat, a co rok będzie ogłaszany kolejny nabór. Po egzaminach na każdym z kursów pozostanie po 20 uczestników. Zajęcia teoretyczno-praktyczne będą naj- częściej odbywały się raz w miesiącu przez trzy dni. Grupa wykładowców jest otwar- ta, chcemy zaczynać każdą sesję od za- jęć z udziałem jakiejś osobistości trener- skiej polskiej lub zagranicznej. Oczywiście w szkoleniu trenerskim na UEFA PRO zo- staną pominięte miesiące, gdy trenerzy są na zgrupowaniach, czyli luty i lipiec. Pomysł przeniesienia Szkoły Trene- rów PZPN jest rezultatem rozpoczętych przed rokiem przez nowe władze PZPN zmian. Przez ten czas bardzo istotnie zreformowano system zarządzania pol- ską piłką, rozpoczęto reorganizację sys- temu rozgrywek ligowych, zajęto się poprawą systemów współzawodnictwa Marcin Dorna dzieci i młodzieży (m.i n. wprowadzenie i Adam Nawałka rozgrywek Centralnej Ligi Juniorów).

Trener Nr 5 (116) 2013 | 9 Specyfika pracytrenera bramkarzy w piłce nożnej

Jarosław Tkocz Bez wątpienia bramkarz jest bardzo ważną postacią każdego zespołu. Jego rola jest Trener bramkarzy Reprezentacji bardzo specjalistyczna, z dużą dozą odpowiedzialności spoczywającej na jednej osobie. Narodowej, dyplom UEFA A To właśnie bramkarz może wygrać lub przegrać mecz, dlatego musi posiadać pewne cechy i umiejętności, niezbędne do gry na tej pozycji. ramkarze różnią się od za- wodników z pola. Celem każ- dego piłkarza jest zwycię- wego. Bramkarz musi umieć „czytać” grę rzucając się, podczas gdy mały bramkarz stwo. Dla zawodnika z pola i wpływać na nią tak, by działała na jego Cechy może być bardziej zwinny i zdolny rzucić oznacza to strzelanie goli. korzyść. Dlatego ważne jest, aby rozu- dobrego się szybciej. Jednak, niezależnie od wzro- ZdobycieB bramki to najlepsze uczucie miał taktykę zespołu i umiał dostosować bramkarza stu, każdy bramkarz musi opanować dla piłkarza. Ale w przypadku bramka- się do niej tak, aby wspierać grę i „czytać” wszystkie techniki bronienia, jeśli chce rza jest odwrotnie – za wszelką cenę wszystkie sytuacje, które mogą powstać  Osobowość osiągnąć sukces w grze na swojej pozycji. musi chronić swoją bramkę. podczas jej trwania. Najwyższej klasy  Umiejętności Szybkość jest ważną częścią moto- Bramkarz potrzebuje specyficzne- bramkarze, to tacy, którzy prawie nie ro- techniczne ryczności bramkarza, nie tylko podczas go rodzaju osobowości, aby móc spro- bią błędów. Takim zachowaniom sprzyja-  Inteligencja radzenia sobie ze strzałami czy sytuacja- stać wymaganiom tej pozycji. Musi być ją takie elementy wytrenowania, jak: re- taktyczna mi 1x1, ale także w sytuacjach, gdy przej- odważny i pewny siebie, by wygrywać fleks, zwinność, szybkość ruchu, poczu-  Siła mentalna muje on rolę libero. Efektywny bramkarz pojedynki 1x1 jak najczęściej, i jak naj- cie równowagi i koordynacja ruchowa. i fizyczna potrzebuje szybkości umysłu w celu po- skuteczniej bronić strzały wykonywane Bramkarze są różnej postury. Nie ma  Wiara dejmowania szybkich decyzji w odpo- w kierunku jego bramki. Nieraz wbrew zasad, jaka wysokość ciała czy sylwet- i pewność wiednim momencie. Ten czynnik od- zdrowemu rozsądkowi bramkarz musi ka jest wymagana. Jednakże pierwszą siebie nosi się także do szybkiego reagowania rzucić się pod nogi nacierającego za- oznaką zaostrzenia tych kryteriów sta- i zwinności – bramkarz może być zmu- szony szybko zmienić kierunek ruchu w celu obrony, zwłaszcza jeśli obrońca od- bije piłkę lub zasłoni mu pole widzenia. Bramkarz musi być zawsze „szefem pola karnego”. I to bez względu na jego parametry budowy somatycznej. Zada- niem bramkarza jest komunikowanie się z obrońcami i organizowanie ich gry w taki sposób, aby mógł on zająć się ochroną bramki. Jednak nie każda pił- ka w polu karnym może być wyłapa- na przez bramkarza. Dlatego musi on umieć wydawać głośne i jasne polecenia obrońcom tak, aby umieli skutecznie za- radzić niebezpieczeństwu. Dobra komunikacja z partnerami uła- twia pracę bramkarzowi. Zarówno me- cze treningowe, jaki i mistrzowskie, wy- magają pełnego skupienia bramkarza tak, aby był on cały czas świadomy tego, co się dzieje wokół niego. Mentalność oraz odporność psychiczna bramkarza są dla jego interwencji niezwykle ważne i dlatego należy się na tej strefie jego osobowości konsekwentnie koncentro- wać podczas wszystkich treningów i gier.

wodnika i w jakiś sposób powstrzymać ło się zatrudnienie Petera Schmeiche- Wojciech Szczęsny Trener bramkarzy jego atak. Niestety, bramkarz może grać la przez Manchester United. Zmieniło nawet na każdym Trener bramkarzy może wyszkolić wyśmienicie przez 89. minut, a następ- ono spojrzenie na tę kwestię manage- treningu daje golkipera według najlepszych standar- nie zrobić jeden, jedyny błąd, który zruj- rów i trenerów bramkarzy w Anglii. Na- z siebie wszystko. dów. Bardzo trudno jest jednak sprawić, nuje wynik całego zespołu oraz pozy- gle wzrost i postura pomagająca wypeł- Tym razem aby bramkarz był odważny. A odwaga tywną ocenę jego gry. Dlatego bram- nić bramkę stała się ważna dla wszyst- rzucił się pod nogi jest niezwykle ważną cechą dla bram- karz musisz posiadać wszystkie wymie- kich klubów. Obrońcy zyskują dodatko- Waldemara karza – musi on zawsze być gotowy do nione powyżej cechy, aby sprostać wy- wą pewność, wiedząc, że za nimi na li- Soboty tego, by rzucić się wprost pod nogi rywa- maganiom gry. nii bramkowej stoi olbrzym, którego na- la, musi szybko (i odważnie!) podejmo- O bramkarzu we współczesnym fut- pastnicy muszą pokonać. Większe wy- wać wiele innych decyzji, nie bacząc na bolu można powiedzieć, że jest piątym miary zwiększają zasięg bramkarza i do- ryzyko popełnienia błędu. I to na oczach obrońcą. Posiadanie przez niego du- dają mu atutów podczas radzenia so- tysięcy ludzi. żych umiejętności taktycznych w mo- bie ze strzałami i dośrodkowaniami. Jed- Pewność siebie także odgrywa ważną mencie rozpoczynania (po przechwycie nakże są także i wady – niektórzy wysocy rolę u bramkarza. Wiara w siebie będzie piłki) akcji ofensywnej swojego zespo- bramkarze nie zawsze „atakują” dośrod- wzmocniona poprzez sprawdzenie tak- łu ma wręcz kluczowe znaczenie dla po- kowania w taki sposób, w jaki powinni. tyki meczowej w czasie treningu oraz po- wodzenia kontrataku, jednej z najsku- Inną wadą dużych bramkarzy może być przez trening niełatwej sztuki utrzyma- teczniejszych form atakowania zespoło- to, że mają dłuższą drogę do pokonania nia pełnej koncentracji w długim czasie, z t koc

10 | Nr 5 (116) 2013 Trener Nauczanie – trenowanie Specyfika pracy trenera bramkarzy w piłce nożnej

w piłce nożnej jest fakt, że większość naj- Przemysław Tytoń lepszych klubów zatrudnia teraz psycho- loga. Ich zadaniem jest praca z zespołem w celu „wyciągnięcia” z każdego piłkarza jego najlepszych cech. Celem psycholo- ga jest także określenie indywidualnych aspiracji graczy na boisku, przez co mogą oni polepszyć komunikację i współpra- cę zespołową. Psycholog ma pomagać wszystkim graczom, może także po- móc bramkarzowi, np. poprzez wspo- maganie jego wyobraźni przed meczem. Bramkarz wyobraża sobie siebie łapią- cego piłki i broniącego strzały, przez co pozytywnie nastawia się do gry. Co wię- cej, łagodzenie poprzednich niepowo- dzeń zwiększa jego odporność na po- dobne sytuacje w przyszłości, a wzmac- nianie pozytywnych myśli pomaga od- budować albo zwiększyć wiarę w sie- bie. Światowej klasy bramkarz niemiec- ki, Oliver Kahn, powiedział: „Znam strach, znam lęk, znam obawę przed popełnie- niem błędu czy przed porażką. Wtedy nie potrafisz myśleć przejrzyście. Strach całkowicie panuje nad tobą”. Bramkarze są bardziej wyizolowa- Niezbędne ni aniżeli zawodnicy z pola jeśli chodzi właściwości o celebrację zwycięstwa, jak i radzenie mentalne sobie np. z popełnionym błędem. Sta- i psychiczne re boiskowe porzekadło głosi: bramkarz bramkarza myli się tylko raz. Ponieważ bramkarz jest ostatnim bastionem strzegącym bramki  Odwaga i musi posiadać mentalną siłę zwalcza-  Poświęcenie nia w sobie wszelkich wątpliwości oraz  Koncentracja zachowania równowagi emocjonalnej,  Pozytywne także wtedy, kiedy drużyna wygrywa. nastawienie O stopniu tego emocjonalnego pobu- do treningu dzenia świadczy chociażby fakt, że bram-  Umiejętność karz, nie mając przecież w czasie meczu podejmowania zbyt dużego obciążenia fizycznego, traci decyzji podczas 90 minut gry do dwóch kilogra- mów wagi. Główne aspekty psychologii, do których należy odnosić się w procesie treningowym, to: budowanie pewności nawet wtedy, gdy na zajęciach niewie- mywać wspaniałej formy każdego tygo- siebie, polepszanie koncentracji, radze- le się dzieje. To istotna specyfika gry na Jarosław Tkocz dnia. Wielu bramkarzy przed grą odpra- nie sobie z konkurencją, błędami i kryty- tej pozycji. Trener powinien rozpoznać podczas wia pewnego rodzaju rytuały, co przy- ką oraz praca nad wyobraźnią. silne strony gry bramkarza i odpowied- pierwszego gotowuje ich psychikę i ciało do czeka- Najlepsi bramkarze mają jedną wspól- nio je wzmacniać, co stworzy u niego treningu jącego ich stresu, jednocześnie pomaga ną cechę, mianowicie prezentują zwy- poczucie większej pewność siebie i go- reprezentacji im skupić się na zbliżającym meczu. Jed- cięską postawę. Doświadczeni golkipe- towości do gry. Jednakże bramkarz sam Polski nym z przykładów zmian zachodzących rzy zapewniają swoich kolegów z druży- musi stworzyć swoją siłę mentalną tak, ny, że nadzorują wszystko i oferują swo- aby być przygotowanym na trudne mo- ją pewność siebie wraz ze swoimi zdol- menty. Oznacza to radzenie sobie z po- nościami. Doskonały przykład natchnio- rażkami wynikającymi z popełnianych nego bramkarza i przywódcy pojawił się błędów. Czasami jeden błąd bramkarza na mistrzostwach Europy w 1992 roku. może zaważyć na wyniku meczu. Bram- Wygraną drużyną była Dania, na której karz będzie często zadawał trenerowi py- czele stał Peter Schmeichel. Był on „ska- tania: „Dlaczego popełnił błąd i co zrobił łą” dla całej drużyny i całego narodu, źle?”. A trener musi być przygotowany na który dotąd w historii nie wygrał żadnej udzielenie odpowiedzi. Ponad wszystko ważnej sportowej imprezy. Swoją obec- trener nie może stracić wiary w bramka- nością i „zwycięską postawą” natchnął rza, musi umieć wzmacniać pozytywne on całą drużynę pewnością siebie i wia- aspekty jego gry, a jednocześnie analizo- rą w końcowy sukces. Jego obecność wać błędy. i umiejętność wykonywania wyjątkowych Bramkarza trzeba trenować i przygo- obron nie tylko podnosiła na duchu dru- towywać codziennie. Jednak jeden błąd żynę, ale także zniechęciła przeciwników. podczas meczu może zniszczyć cały ty- Będąc trenerem, planując sesję tre- dzień treningów. Nikt nie potrafi powie- ningową, zawsze należy wziąć pod uwa- dzieć, dlaczego piłkarze nie mogą utrzy- gę liczbę bramkarzy, ich wiek, zdol-

Trener Nr 5 (116) 2013 | 11 ności i dostępną infrastrukturę. Nale- Wszystkie sesje muszą zawierać polece- respekt bramkarza, zawsze wyciągnie ży także pamiętać o używaniu odpo- nia od trenera, w końcu to trener kieruje Główne z niego to, co najlepsze. wiedniej wielkości piłek dla danej grupy sesją i to trener jest liderem, który ma wy- powody Trening powinien być określony, mie- wiekowej (rozmiar 3 dla 9-11-latków, wołać oczekiwany progres umiejętności. błędów rzalny oraz powiązany z czasem. Pró- 4 dla 12-14-latków, 5 od 14 roku w górę). Trzeba zatem używać pochwał, umie- w grze by wymuszenia dłuższej sesji, zwłaszcza Trener powinien wprowadzać zasa- jętnie diagnozować błędy, utrzymywać bramkarza kiedy bramkarz zaczyna robić błędy, tyl- dy szkolenia w etapach, rozpoczyna- optymalny poziom koncentracji (szcze- ko podważa jego zaufanie do trenera. jąc od poziomu wstępnego i rozwija- gólnie u młodzieży) – wtedy takie trenin- Są trzy główne powody pojawiania się jąc je razem z postępem bramkarzy. Po- gi na pewno okażą się pożyteczne. Tylko  Słaba u bramkarza, w trakcie treningów, błę- przez pracę etapami trener może rozwi- pamiętajmy – trener musi prezentować technika dów: próbowanie zbyt mocno, zmęcze- jać technikę w celu sprostania wzrastają- taką postawę więcej niż jeden raz, musi  Niewłaściwe nie, spadek zaufania. cym wymogom gry bramkarzy w kolej- zatem być cierpliwy! decyzje Planując sesje trener zawsze powi- nych grupach wieku. Obecnie managerowie klubów zda-  Brak nien kłaść nacisk na jakość wykonywa- Trener musi być zawsze świadomy po- ją sobie sprawę z wagi wyspecjalizowa- koncentracji nia ćwiczeń, a nie na ich ilość. Technika wrotu bramkarza do treningów po kon- nej roli trenera bramkarzy. Powszechnie  Przyjęcie złej jest najważniejszym aspektem gry bram- tuzji. Powinien być powiadomiony przez uważa się, że trener bramkarzy powinien pozycji karza na każdym poziomie i ciągła praca sztab medyczny odnośnie obciążenia, sam kiedyś grać na tej pozycji, aby być wyjściowej nad podstawowymi technikami, popra- jakie bramkarz może już wykonywać zdolnym szkolić efektywnie. Nie jest waż- wi zarówno poziom sportowy bramka- rza, jak i jego skuteczność podczas me- czu. Wszystkie błędy muszą być szybko diagnozowane przez trenera, który może być zmuszony do demonstrowania po- prawnego wykonania danej, błędnie wy- konywanej techniki. Taki pokaz popraw- ności wzbudza zazwyczaj w bramka- rzach zaufanie do trenera i tym samym Pamiętajmy! zwiększa jego autorytet. Młodzi Wszyscy bramkarze robią błędy bramkarze na treningu, lecz metodyczna wiedza w porównaniu trenera powinna je korygować. Zada- z doświadczo- niem trenera jest prowadzenie bram- nymi karza w stronę osiągnięcia jak najwyż- bramkarzami szej skuteczności w grze, czyli w rezulta- cie zachowania czystego konta w meczu.  Wolniej Główne obszary techniki bramkarskiej podejmują na poziomie podstawowym to umiejęt- decyzje ności łapania piłki i odpowiedniego po-  Mają ruszania się tak, aby mógł on reagować ograniczoną w każdej sytuacji. Żadne z nich nie bę- zdolność dzie osiągnięte bez drugiego. Jak mawia- przyswajania ją praktycy: „Tam gdzie idą stopy, muszą informacji podążać ręce”. W zasadzie to górna część  Wolniej ciała zapoczątkowuje ruch jako pierwsza, reagują a natychmiast po niej ruszają kończy- w trudnych ny dolne. Celem gry bramkarza jest zła- sytuacjach panie piłki, dzięki czemu drużyna odzy-  Mają krótsze skuje inicjatywę i może przejść z obrony okresy do ataku. Jednak głównym zadaniem koncentracji bramkarza jest zachowanie czyste-  Nie umieją go konta, co będzie wymagało użycia realistycznie technik ćwiczonych na sesjach trenin- ocenić swoich gowych. Te techniki to: poprawne usta- możliwości wienie się, ocena i przewidywanie, do- bra komunikacja z obrońcami. Podstawą wszystkich technik podstawowych jest pewna praca nóg i bezpieczna gra ręka- oraz jaki okres czasu jest przewidywany ny poziom na jakim grał, lecz to że do- Trener Tkocz mi. Jeśli bramkarz opanuje te elementy do powrotu do pełni zdrowia. Trener świadczył wzlotów i upadków podczas i debiutant gry, niewątpliwie polepszy swoje umie- musi być świadomy kontuzji, a także gry, i czy ma wiarę w to, że potrafi szkolić w kadrze jętności ustawiania się i chwytania piłki. musi umieć ją dostrzec, zwłaszcza pra- w każdym z pięciu głównych obszarów – Rafał Lewczyński Celem każdego bramkarza jest ide- cując z młodymi bramkarzami, jako trenowania. Do tych obszarów, w których z Dolcanu Ząbki alna gra podczas meczu, a praca na se- że mogą oni nie zawsze przyznać się trener bramkarzy powinien czuć się kom- sjach treningowych na faktycznych sytu- do kontuzji. To może przedłużyć okres petentnym, zaliczam: motywowanie, acjach, które występują podczas spotka- dochodzenia do zdrowia, a nawet spo- ocenianie, demonstrowanie, komuniko- nia. Takie podejście wytworzy dobre na-

wodować długoterminowe problemy. wanie, diagnozowanie niepowodzeń. wyki i przygotuje bramkarza do radze- Trener musi prowadzić dialog z bram- Ważne jest, aby trener bramkarzy nia sobie w meczowych sytuacjach. Pra-

karzami przez cały czas i przekonać ich utrzymywał konsekwentne i metodycz- cując z obrońcami, bramkarz wypraco- do świadomej samokontroli. ne podejście do treningu, a jednocze- Sposób trenowania powinien być za- śnie był na tyle elastyczny, aby sprostać wsze pozytywny. Z zawodowymi bram- potrzebom każdego bramkarza. Pozna- Sposób trenowania” powinien być zawsze karzami trener musi zawsze dążyć do nie bramkarzy swojej drużyny pomaga perfekcji i utrzymywać ich w ryzach zidentyfikować ich mocne i słabe strony, pozytywny. Z zawodowymi bramkarzami a także być konsekwentnym. Z młody- co jest bezcenną wiedzą przy planowa- mi bramkarzami, można użyć sesji „py- niu sesji treningowych. Poprawnie wyko- trener musi dążyć do perfekcji i utrzymywać ich tania i odpowiedzi”, która powinna po- nywane ćwiczenia rozwiną wiarę w sie- móc im ocenić własne błędy i ulepszyć bie wśród bramkarzy, co przełoży się na w ryzach a także być konsekwentnym technikę podczas meczów i treningów. ich grę w meczach. Trener, który zyska z t koc

12 | Nr 5 (116) 2013 Trener Nauczanie – trenowanie

Łukasz Fabiański wuje porozumienie z nimi i ustala jasne Podczas pracy” z młodymi bramkarzami ważnym i zapobiec ich uszkodzeniom. Pod tym zasady komunikacyjne, czyli mówią ina- względem trener musi stonować inten- czej – ustalają wspólne zachowania w sy- czynnikiem jest odpoczynek. Młodzi bramkarze sywność treningów dla młodych bram- tuacjach, jakie zachodzą podczas meczu. karzy, unikając zbyt długich rozgrze- Jako, że bramkarze oceniani są głów- w porównaniu z dorosłymi mają ograniczoną wek, czy zbyt intensywnych ćwiczeń. nie przez pryzmat błędów, które popeł- Metody treningu dorosłych muszą niają, trener musi pracować nad progra- zdolność koncentracji być zmodyfikowane i wprowadzone jako mem treningu i ćwiczeń nakierowanym niezbyt intensywne sesje odpowiednie na ich zmniejszenie. dla młodszych bramkarzy. Należy kon- Organizowanie sytuacji meczowych centrować się na umiejętnościach i tech- podczas treningu bardzo pomaga bram- rosłych. Jednakże siła fizyczna i odpor- nice, a nie na sile. Także warunki pogo- karzowi w korygowaniu tych obszarów, ność psychiczna będzie rozwijała się dowe mają duży wpływ na wysiłek mło- co w rezultacie pozwala mu osiągnąć zgodnie z ontogenezą, czyli skala ob- dych bramkarzy. W lecie organizm mło- wymagane reakcje i odpowiednie tech- ciążeń treningowych musi uwzględniać dego bramkarza szybciej wyczerpuje niki bronienia. etap rozwoju biologicznego. Mięśnie energię i łatwo się odwadnia, natomiast i kości młodych bramkarzy rozwijają się w chłodnych okresach organizm szybciej Wiek bramkarza w różnym tempie i musi to być brane wychładza się, dlatego trzeba odpowied- Bez względu na wiek czy do- pod uwagę, ponieważ błędny trening nio dostosować zakres ćwiczeń. świadczenie, bramkarz ma jeden cel może mieć negatywny wpływ na ich Podczas pracy z młodymi bramkarza- – za wszelką cenę zapobiec utracie gola. Efektowne zdrowie. Wiadomo, że mięśnie są moc- mi ważnym czynnikiem jest odpoczy- Cel ten jest wpajany bramkarzom od interwencje niejsze od kości, ale muszą one być od- nek. Młodzi bramkarze w porównaniu młodego wieku, czyli pod tym wzglę- Wojciecha powiednio rozwijane, aby zapobiec ze- z dorosłymi mają ograniczoną zdolność dem trenowanie młodych bramkarzy Szczęsnego rwaniu ścięgien lub wiązadeł. Jednocze- koncentracji, także ciągnące się inten- nie będzie różniło się od trenowania do- w meczu z Irlandią śnie należy pamiętać o wzroście kości sywne ćwiczenia mogą wpłynąć na ich jakość i pewność siebie bramkarza. Plan treningu powinien być dopa- sowany do wieku i umiejętności bram- karzy. W wieku 9-16 lat sesje treningo- we nie powinny trwać łącznie ponad 90 minut (w tym po około 15 minut na rozgrzewkę i rozluźnienie). Podczas wprowadzenia do sesji treningowych dla młodych bramkarzy następujące punk- ty pomagają osiągnąć cel: tłumaczenie i demonstrowanie, dopasowanie ćwi- czeń do wieku i umiejętności, ocena wy- konania poprzez dyskusję, chwalenie do- brego wykonania. Młodzi bramkarze rozwijają umiejęt- ności w różnym tempie – niektórzy in- stynktownie przyswajają poprawne techniki, lecz mimo tego należy im przy- pominać o potrzebie dążenia do perfek- cji na treningu. Podczas pracy z młodymi bramkarzami należy pamiętać, że nowi bramkarze potrzebują około 2-3 tygo- dni, aby poczuć się komfortowo w no- wym otoczeniu – w tym okresie ich wy- niki mogą być gorsze na skutek stresu i zniechęcenia.

Trener Nr 5 (116) 2013 | 13 Artur Boruc paruje piłkę nad poprzeczką. Górą na Stadionie Narodowym była jednak Ukraina

są bardziej funkcjonalnymi sesjami, które Znajomość następnie przeradzają się bądź w ćwicze- Wojciech Szczęsny bramkarza nie fragmentów meczu, regularną grę lub od strony grę na małym polu. To angażuje innych życia graczy do współpracy z bramkarzem. codziennego Trening indywidualny bramkarza obejmuje zatem, przede wszystkim, na- stępujące aspekty: praca nad siłą fizycz-  Ciągłe, ną i zwinnością, konkretne ćwiczenia niezachwiane w odniesieniu do techniki, przygotowa- wsparcie nie psychiczne i mentalne. Po osiągnię-  Ustanawianie ciu tych celów, bramkarz może dołą- celów czyć do reszty zespołu i ćwiczyć taktykę  Codzienna meczową. Czasami należy desygnować komunikacja bramkarza do gry w polu, co pozwoli mu  Prowadzenie poprawić technikę, np. przyjęć i podań ciekawych, piłki, oraz – ważne! – grę słabszą nogą. inspirujących Mając na uwadze fakt, że rozpoczęcie zajęć akcji ofensywnej jest ważnym aspektem Obowiązki doświadczonego bram- pienie się na grze i nie dopuszczenie,  Szczerość gry bramkarza, udział w grze jako za- karza w zespołach seniorskich są niepo- aby błąd miał wpływ na dalszą postawę – Dobre wodnik z pola, pomoże bramkarzowi zo- dobne do obowiązków żadnego innego w meczu. wiadomości baczyć ten aspekt z innego punktu wi- gracza w zespole. Jeśli gracz z pola po- Są to naturalne reakcje bramkarza, jed- /Złe dzenia. Pozwoli mu to lepiej czytać grę pełni błąd, jest szansa, że zespół go na- nakże dwie pierwsze mogą prowadzić wiadomości i konstruować kontrataki. Pod względem prawi, lecz błąd bramkarza może koszto- do dalszych błędów. Każdy bramkarz po-  Traktowanie psychologicznym takie odwrócenie roli wać zespół bardzo dużo. Reakcja bram- pełnia błędy, ale ważne jest to, w jaki spo- bramkarza pozwoli bramkarzowi szybciej reagować karza na błąd może być następująca: sób sobie z nimi radzi – odpowiedni tem- „po ludzku” na podobne sytuacje w meczu. 1. Spadek pewność siebie – przeciw- perament w tym zakresie jest głównym  Pomoc nik będzie starał się wykorzystać jego atutem najlepszych bramkarzy. Wyma- i zaufanie Relacje trener-bramkarz niepokój i nawet gracze z jego drużyny gania stawiane najlepszym bramkarzom w trudnych Dla trenera czas spędzony z bramka- mogą stracić wiarę w jego umiejętności; są bardzo duże i dlatego ich trening musi chwilach rzem poza boiskiem jest równie ważny 2. Bramkarz będzie starał się za wszel- być tak zaplanowany, aby ćwiczyć wszyst-  Ocenianie jak praca z nim podczas sesji treningo- ką cenę zrekompensować błąd – może kie sytuacje, jakie potencjalnie mogą wy- bramkarskich wych. Rozmowa z bramkarzem powinna prowadzić to do zbyt pochopnego anga- stąpić w czasie gry. Do niedawna bram- występów odnosić się przede wszystkim do analizy żowania się w sytuacje, w których będzie karze trenowali osobno i tylko od czasu indywidualnie, jego postawy w czasie meczu, a także na podejmował zbyt duże ryzyko; do czasu dołączali do zespołu, aby ćwi- nigdy na forum treningu. Nie poleca się analizowania po- 3. Pozostaje spokojny i nie traci kon- czyć obrony strzałów i stałe fragmen- drużyny. stawy bramkarza natychmiast po meczu, centracji – pozwala to na dalsze sku- ty gry. Obecnie ćwiczenia bramkarskie ponieważ może to mieć na niego nega- z t koc

14 | Nr 5 (116) 2013 Trener Nauczanie – trenowanie

Wybrane pozycje piśmiennictwa z zakresu problematyki szkolenia bramkarzy 1. David Coles, „Go- alkeeping, the spe- cialist”, Wyd. The Crowood Press, 2003 r. 2. Dr Andy Cale, Ro- berto Forzoni, „Psy- chology for footbal”, Wyd. Hodder & Sto- Wojciech Szczęsny ughton, 2004 r. w swoim żywiole 3. Gordon Banks, „Banksy: The Au- tobiography”, Wyd. tywny wpływ, zwłaszcza jeśli popełnił tyl- datkowo pracować. Ocenianie błędów tywacją) na drodze do mistrzostwa? Penguin Books, ko jeden błąd w spotkaniu. Kiedy bram- pomoże bramkarzom uczyć się na nich. Jeżeli rozmawia się z bramkarzem o spra- 2003 r. karz zda sobie sprawę z błędu i przyzna Z punktu widzenia trenera bramkarzy, wach, które nie odnoszą się tylko i wy- 4. Joseph Mur- się do niego, będzie potrzebował wspar- wparcie jest pozytywną reakcją, która łącznie do piłki nożnej, to daje mu się phy, „Potęga pod- cia i odbudowania pewności siebie pomoże szybciej odreagować błąd. Tre- do zrozumienia, że interesujemy się nim, świadomości”, w celu przygotowania się do następne- ner jest pierwszą osobą, do której zwró- nie tylko jako uczącym się piłkarzem, ale Wyd. Świat Książki, go meczu. Trener powinien dać bramka- ci się bramkarz mający kryzys, więc musi także jako człowiekiem, który ma swoją 1998 r. rzowi możliwość naprawy błędu – naj- on dać do zrozumienia bramkarzom, rodzinę, miłość, problemy... Zrozumie- 5. Murray Steele, pierw technicznie, a potem mentalnie. że mogą mu zaufać. nie bramkarza ma bardzo duże znacze- „Mental goalke- Należy pamiętać o zadawaniu otwartych Przedstawione poniżej punkty pre- nie. Skoro każdy człowiek, każdy piłkarz, epers”, Scottish Fo- pytań i o konstruktywnej, a nie agresyw- zentują moim zdaniem ważniejsze czyn- każdy bramkarz ma inną osobowość, to otball Asociation, konieczne jest poznanie każdego z nich presented at the Go- na poziomie indywidualnym. alkeepeing Licence Wykonanie ” doskonałej obrony jest ogromnym przeżyciem Jakkolwiek byśmy nie kategoryzowa- Course, 2006 r. li sztuki bronienia, jednoznacznie można 6. Peter Shilton, Ja- dla bramkarza. Czasem nie ma znaczenia czy miała ona miejsce stwierdzić, że jest ona jedną z najbardziej son Tomas, “The wymagających pozycji na boisku, a może magnificent obses- podczas MŚ czy podczas zwykłej sesji treningowej. Doskonała i w sporcie. Polepszanie relacji z bramka- sion”, Wyd. World’s rzem zwiększy szansę na: doskonalenie Work Ltd., 1982 r. obrona jest po prostu doskonałą obroną umiejętności, rozumienie gry, stawanie 7. Ronald Reng, „The się lepszym..., a w konsekwencji do wy- Keeper of Dreams: grywania meczów. One Man’s Contro- Wykonanie doskonałej obrony jest versial Story of Life nej krytyce. Należy wspólnie spróbować niki relacji trener-bramkarz. Zrozumienie ogromnym przeżyciem dla bramkarza. in the English Pre- ustalić (tzn. trener i bramkarz) długo- znaczenia tej relacji umożliwi trenero- Czasem nie ma znaczenia czy miała ona miership”, Wyd. Yel- i krótkoterminowe cele. wi uzyskać porozumienie z bramkarzem miejsce podczas MŚ czy podczas zwy- low Jersey Press, Bez wątpienia ważną częścią roli tre- i zaoferowanie mu większej pewności. kłej sesji treningowej. Doskonała obrona 2003 r. nera jest ocena bramkarzy i zachęcanie Zalicza się do nich: jest po prostu doskonałą obroną. Niech 8. Steve Welham, ich do ewaluacji własnych silnych i sła- Każdy trener, także bramkarzy, lepiej o tym wie! Budowanie i podtrzymywanie „Understanding the bych stron w każdym meczu i każdej se- radzi sobie w sytuacjach trudnych, kry- w bramkarzu pewności siebie, pozwoli mental side of goal- sji treningowej. Jeśli będą potrafili to zro- zysowych, kiedy z zawodnikami istnie- także drużynie na zwiększenie szansy na keeping”, Newsletter bić, wówczas będą zdolni do zidentyfiko- je więź na poziomie osobistym. Np. od- sukces. A o to przecież w sporcie wyczy- Keeperstop, 2006 r. wania obszarów, nad którymi muszą do- krywanie, co jest dla nich motorem (mo- nowym chodzi!

Tomasz Kuszczak czule przytula piłkę

Trener Nr 5 (116) 2013 | 15 Przygotowanie motoryczne w piłce nożnej

W dniach 26-29 sierpnia 2013 gościliśmy – Profesor Jan Ekstrand – I-szy zastęp- – Fatih Terim – były trener Galatasaray ca przewodniczącego Komisji Medycznej Stambuł, obecnie selekcjoner reprezenta- w Istambule na szkoleniu UEFA UEFA; cji Turcji; – Andreas Morisbak – Starszy Doradca – Stewart Gill – wiceprezes Stowarzysze- „Przygotowanie motoryczne w piłce nożnej” Norweskiej Federacji Piłki Nożnej, Instruktor nia Wysiłku Sportowego. Techniczny UEFA; Dr Luis Serratosa wygłosił wykład na te- – drugim Seminarium Pilotażowym. – Sigmund Apold-Aasen – Dyrektor mat urazów spowodowanych przeciąże- Oddziału Fizjologii Norweskiego Centrum niami wysiłkowymi w grupach młodzieżo- Doskonalenia w piłce nożnej. wych piłkarzy nożnych, przede wszystkim, Poziom wykładów był bardzo wysoki, w oparciu o własne doświadczenia z pracy Zbigniew Jastrzębski zarówno pod względem naukowym, w Realu Madryt. Z kolei Darcy Norman za- jak też praktycznym. Wyjątkową grupę sta- prezentował praktyczne zajęcia treningo- nowili też zaproszeni goście: we: rozgrzewkę przedmeczową oraz tre- onferencję na temat przygo- – Dr Luis Serratosa – były lekarz Realu ning w formie małych gier. Ciekawymi do- towania motorycznego w pił- Madryt, świadczeniami podzielił się Fatih Terim. ce nożnej zorganizowała UEFA – Darcy Norman – trener przygotowa- W konferencji wzięło udział siedemnaście pod przewodnictwem Dyrekto- nia motorycznego reprezentacji A Niemiec federacji piłkarskich, przede wszystkim ra Technicznego Ioan’a Lupescu w piłce nożnej; z Europy środkowo-wschodniej. Polski wK hotelu Limak Eurasia w Istambule. Na Związek Piłki Nożnej reprezentowali Piotr wstępie należy zaznaczyć, że warunki Maranda i Zbigniew Jastrzębski. do uczestnictwa były znakomite. Można Od pierwszego dnia konferencji pro- było zaobserwować pełny profesjonalizm gram był bardzo napięty. Po zarejestrowa- na każdym etapie konferencji, począwszy niu się w hotelu i po krótkim powitaniu roz- od warunków socjalnych, a skończywszy poczęły się pierwsze wykłady: na przygotowaniu sal wykładowych, wizu- 1. Paul Balsom & Jan Ekstrand „Kwestio- alizacji wykładów, tłumaczeniach itd. nariusz Przygotowanie Motoryczne w Piłce Merytoryczną część konferencji popro- Nożnej”. Wypowiedzi uczestników – związ- wadzili zaproszeni przez UEFA wykładowcy: ków narodowych. – Dr Paul Balsom – trener przygotowa- 2. Andreas Morisbak & Sigmund Apold- nia motorycznego reprezentacji A w piłce Aasen „Filozofia w Piłce Nożnej”. nożnej; Szczególnie ciekawym zagadnieniem zdjęcia: Piotr Maranda było przedstawienie przez prelegentów fi- lozofii fitness (filozofii przygotowania -moto rycznego) w piłce nożnej tj., w którym kie- runku powinniśmy zmierzać i jakie elemen- ty przygotowania fizycznego są najważniej- sze. Podstawowym zagadnieniem w tym za- kresie było rozumienie pojęcia skill, jako sze- roko pojętego przygotowania motoryczne- go zawodnika w rozumieniu ogólnych i spe- cjalnych zdolności wysiłkowych. Właśnie ten problem jest dla nas w Polsce niezmier- nie ważny, gdyż tłumaczenie z języka an- gielskiego na język polski tego pojęcia na- stręcza trenerom wiele kłopotów. Dlatego konferencje tego typu, jak ta w Istambule, jest jak najbardziej potrzebna, aby tego ro- dzaju problemy rozwiązywać wspólnie i po- mimo różnic językowych, sposób przygoto- wań w piłce nożnej pojmować podobnie. Drugi dzień konferencji był wyjątkowo pracowity i obejmował zarówno wykłady seminaryjne, jak też warsztaty trenerskie: K I JASTRZĘBS

16 | Nr 5 (116) 2013 Trener

Sprawozdanie 1. Refleksje nad zaprezentowaną filo- Dr Luis Serratosa” wygłosił wykład na temat urazów zofia przygotowania motorycznego w pił- ce nożnej, opinia uczestników seminarium. spowodowanych przeciążeniami wysiłkowymi w grupach Prowadzona przez Andreasa Morisbaka. 2. Czynniki w grze – część 1. Prezentacja młodzieżowych piłkarzy nożnych, przede wszystkim, w oparciu Paula Balsoma. 3. Czynniki w grze – część 2. Prezentacja o własne doświadczenia z pracy w Realu Madryt Paula Balsoma. 4. System miCoach przedstawiają Paul Balsom i Darcy Norman. 5. Zapobieganie kontuzjom na poziomie profesjonalnego szkolenia, prezentacja i fo- rum – dyskusja Jan Ekstrand i Luis Serratosa. 6. Zajęcia praktyczne; gry kondycyjne w piłce nożnej – Paul Balsom. Zwrócono szczególną uwagę na wy- korzystanie systemu GPS (Global Positio- ning System – System Satelitarnego Pozy- cjonowania Zawodnika) firmy Adidas mi- Coach System w kontroli bieżącej i etapo- wej treningu piłkarzy nożnych. Jest to jeden z trzech systemów dostępnych na świe- cie, a dostosowanych do analizy lokomocji w grach zespołowych. Niestety, w Polsce tyl- ko AWFiS w Gdańsku posiada podobnej ja- kości urządzenie firmy Catapult. Najwięk- szym mankamentem aparatury jest jej koszt wynoszący około 60 tysięcy euro, a więc do- stępny tylko do zespołów profesjonalnych. W trzecim dniu konferencji, oprócz wy- kładów omawiających prewencję kontuzji w piłce nożnej, na uwagę zasługiwały pre- 4. Zapobieganie kontuzjom na pozio- kusje uczestników konferencji w zakresie zentacje systemów szkolenia sportowe- mie szkolenia młodzieży, prezentacja I fo- podejmowanych tematów: go w Izraelu, Węgrzech, Serbii i na Malcie. rum – dyskusja, prowadzący – Luis Serrato- 1. Trening kondycyjny w piłce nożnej Prelegenci w sposób krótki i zwięzły przed- sa i Jan Ekstrand. – wyniki zajęć praktycznych, prezentacja/fo- stawili dokonania swoich związków piłkar- 5. Trening kondycyjny w piłce nożnej, rum – dyskusja, prowadzący Darcy Norman. skich w zakresie systemowego przygoto- prezentacja/warsztaty szkoleniowe/forum 2. Znaczenie dobrego dialogu pomię- wania motorycznego zawodników oraz – dyskusja, prowadzący – Darcy Norman. dzy głównym trenerem i jego sztabem tre- kontroli treningu. 6. Zajęcia praktyczne – trening kondycyj- nerów przygotowania motorycznego i me- 1. Wnioski z prezentacji gier kondycyj- ny w piłce nożnej, prowadzący – Darcy Nor- dycznego, wywiad Franka Ludolpha z Fatith nych w piłce nożnej, warsztaty szkoleniowe/ man. Terimem. forum – dyskusja, prowadzona przez Darcy Wykłady te dały nam wiele do myślenia. 3. Refleksje seminaryjne na temat przy- Normana, Jan Müllera and Per Hansena. W Polsce w szkoleniu piłkarzy nożnych nie szłych kierunków przygotowań – warsztaty 2. Długoterminowy rozwój zawodni- posiadamy żadnego systemowego działa- szkoleniowe. ków – część I, krótkie doniesienie, przedsta- nia w tym zakresie, szczególnie w odniesie- 4. Refleksje seminaryjne na temat przy- wia Laszlo Szalai z Węgier i Ytsik Ben Melech niu do systemowej kontroli zdolności wysił- szłych kierunków przygotowań – opinie, fo- z Izraela, prowadzący – Paul Balsom. kowych i sprawności specjalnej zawodni- rum i dyskusja prowadzona przez Paula Bal- 3. Długoterminowy rozwój zawodni- ków objętych szkoleniem w reprezentacji soma, Jana Ekstranda i Andreasa Morisbaka. ków – część I, krótkie doniesienie, przedsta- narodowej w każdej grupie wiekowej. 5. Ocena seminarium łącznie z końcowy- wia Marko Stojanović z Serbii, Luca Pagani Ostatni dzień konferencji to wywiad mi ogłoszeniami Franka Ludolpha i Selima z Malty, prowadzący – Paul Balsom. z trenerem Fatih Terim oraz refleksje i dys- Koraya.

Trener Nr 5 (116) 2013 | 17 Jak rozwijać inteligentnych piłkarzy Trening piłkarski z Fransem Hoekiem

szych piłkarzy grających w FC Barcelo- W dniach 9-11 listopada br. w Warszawie odbył się Międzynarodowy Kongres Piłki nie, czy też w reprezentacji Hiszpanii, można zauważyć, że jest jeszcze duży Nożnej „ALL ABOUT FOOTBALL”. Organizatorem tego przedsięwzięcia była Polska potencjał w rozwoju szkolenia piłkarzy na świecie. Łatwość prowadzenia gry Fundacja Sportu i Kultury, a patronat nad nim objął Polski Związek Piłki Nożnej. przez najlepszych uwarunkowana jest przez duże umiejętności techniczne W tym roku głównym elementem „All About Football” była konferencja i percepcyjne, czyli odbierania i prze- twarzania bodźców z otoczenia. Dłu- „Szkolenie dzieci i młodzieży na świecie”. gie i umiejętne utrzymywanie się przy piłce to podstawa filozofii według, któ- rej posiadanie piłki uniemożliwia strze- Adam Kucharczyk „Szybkość podejmowania decy- lenie bramki przez przeciwnika. Szyb- zji, rozumienie gry i koncentracja to ki i wysoki pressing w celu niemal na- niezwykle istotne czynniki współ- tychmiastowego odzyskania piłki tak- relegentami byli przedstawicie- czesnego futbolu” – Fabio Capello, że będzie nabierać na znaczeniu w pił- le najlepszych klubów oraz fe- „L'equipe magazine”, listopad 2011. ce nożnej przyszłości. deracji europejskich, specjaliści Frédéric Lipka z Francuskiej Federa- w dziedzinie piłkarskiego szkole- Model piłkarza przyszłości cji Piłki Nożnej uważa, że gracz przy- nia dzieci i młodzieży, m.in.: Horst Dynamiczny rozwój piłki nożnej szłości będzie: Wein,P Carles Ramagos Vidal, Michael Bunel, na świecie każe zastanowić się, ja- – bardzo dobrze rozumiał i czytał grę; Frederic Lipka, Hugo Vicente. Przedstawia- kie cechy będzie musiał posiadać pił- – podejmował dobre decyzje nawet li oni swoje filozofie szkolenia piłki nożnej karz za kilka lat. Jest to o tyle istotne, pod presją czasu i przeciwnika.

oraz wizje rozwoju dyscypliny w przyszło- gdyż trenerzy dzieci i młodzieży po- „Gra toczy się coraz szybciej ści. Nie sposób przełożyć wszystkie te roz- winni zdawać sobie sprawę jakich za- i szybkie czytanie gry stanie się

wiązania na polskie podwórko, ale z pew- wodników szkolić. Obserwując najlep- w przyszłości najbardziej istot- nością warto wiedzieć, jak szkoli się dzieci nym elementem” – Arsene Wenger, i młodzież w Holandii, Niemczech, Hiszpa- „L'Equipe magazine”, 19 listopad 2011. nii czy też we Francji. Koncepcje szkolenia Długie i umiejętne” utrzymywanie się z tych krajów oczywiście różniły się od sie- Francuska Federacja Piłki Nożnej, bie, ale widoczny był trend stawiania na przy piłce to podstawa filozofii według, FFF, jako podstawę do oceny predys- rozwój zdolności percepcyjnych i szeroko pozycji piłkarskich rekomenduje w od- rozumianej inteligencji piłkarskiej. Na war- której posiadanie piłki uniemożliwia strzelenie powiedniej kolejności ocenę następu- szawskim Torwarze wszyscy wykładowcy jących czynników: mentalność, per- zgodnie podkreślali coraz bardziej istotną bramki przez przeciwnika cepcja, umiejętności techniczne i po- rolę szkolenia dzieci i młodzieży, ukierunko- tencjał motoryczny. Tworzy to tzw. pi- waną na kreowaniu inteligentnych piłkarzy. ramidę selekcyjną. kuch ar c z yk

18 | Nr 5 (116) 2013 Trener Wkładka metodyczno-szkoleniowa nr 50 Piłka Nożna – Nauczanie i doskonalenie techniki Wkładka w bieżącym numerze „Trenera” jest fragmentem prezentowanej obok książki-podręcznika, odnoszącego się do fundamentalnego wręcz zagadnienia w treningu piłkarek i piłkarzy nożnych: nauczania i doskonalenia umiejętności technicznych.

Polsce zawsze mieliśmy z techniką „pod górkę”. A to sprzęt sportowy niskiej jakości, a to boiska kiepskie, a to piłki „kwadratowe”, a to kapryśna i przez długie miesiące nie- sprzyjająca pogoda. To wszystko była praw- da.W I nadal częściowo to jest prawda. Ale to nie oznacza, że My, trenerzy i instruktorzy pracujący na rzecz tej naszej ukochanej dyscypliny sportu, nie powinniśmy znać niuan- sów procesu uczenia się (przez dzieci i młodzież) i naucza- nia (metodyka i systematyka ćwiczeń stosowanych przez trenera) techniki specjalnej piłki nożnej. Bo technika jest najważniejsza. Bo technika jest podstawowym narzędziem taktyki gry w piłkę nożną. Bo we współczesnym futbolu, gdzie nieustannie zawęża- my i skracamy pole gry, gdzie podajemy i strzelamy pod presją pressingu wywieranego przez rywali, gdzie gra- my na różnych nawierzchniach i w różnych butach – bez techniki ani rusz! Bez techniki progres sportowy piłka- rza i całych drużyn jest wręcz niemożliwy. Kierując się ta- kim widzeniem spraw, rekomendujemy – poprzez przy- kład dwóch krótkich rozdziałów (przyjęcia piłki, prowa- dzenie piłki) – książkę autorstwa Jerzego Talagi i Dariu- sza Śledziewskiego „Piłka nożna. Nauczanie i doskonale- nie techniki”. Każdemu rozdziałowi towarzyszy w anek- sie książki bogaty zbiór ćwiczeń, ułożony wg zasad syste- matyki, co powinno wzbogacić tzw. warsztat pracy każ- dego trenera. Czego serdecznie życzymy wszystkim za- interesowanym. Adam Sławczyk

Trener Nr 5 (116) 2013 | I uczania techniki, jest wykorzystanie tych zadań ruchowych i zachowania w przebiegu Technika piłki nożnej, to umiejętność umiejętności w grze, stąd znane jest określe- gry w taki sposób, by nie powodować sytuacji ekonomicznego i celowego, specyficz- nie techniki użytkowej. niewłaściwych i niebezpiecznych dla przeciw- nego działania zawodnika w czynno- Specyfika – to operowanie (wykorzystanie) nika i własnej drużyny, grożących kontuzją. ściach ruchowych bez piłki i z piłką, ko- piłką głównie nogami, rzadziej głową, wyma- Po wielu latach, w wyniku doświadczeń wielu niecznych do prowadzenia skutecznej gające od każdego zawodnika wielkiej precy- trenerów, pracowników dydaktyczno-naukowych walki sportowej w określonych warun- zji, ponieważ władanie sprzętem kończynami i autorów podręczników fachowych dopracowa- kach, zgodnych z przepisami gry. dolnymi jest daleko trudniejsze aniżeli ręka- na została struktura techniki (ryc. 1). mi (tym piłka nożna różni się od innych spor- towych gier zespołowych, oprócz rugby i fut- Przyjęcia piłki Aby dobrze zrozumieć definicję, warto wy- bolu amerykańskiego). Ponieważ do czynno- Opanowanie piłki będącej w ruchu i kon- jaśnić, co oznaczają wymienione w niej okre- ści występujących w grze zaliczamy również trola nad nią w zależności od położenia w sto- ślenia. ruchy bez piłki, w procesie treningowym na- sunku do zawodnika oraz siły, z jaką styka się Ekonomiczność – to właściwe wykona- leżną uwagę poświęca się nauczaniu różnych z powierzchnią ciała piłkarza, stanowią dość nie danego ruchu, głównie w kontakcie z pił- form biegu, skoku, koordynacji ruchowej, poważny problem. Przyjęcia piłki wykonywa- ką, zgodnie z potrzebą, okolicznościami i wa- a także siły. ne wzorowo pozwalają na zwalnianie siły jej runkami przebiegu gry, bez niepotrzebnych Zawsze i wszędzie należy pamiętać, że to, uderzenia amortyzując szkodliwe tego skutki, przyruchów, które mogą spowodować stra- czego uczymy naszych podopiecznych, musi sprzyjają unikaniu i poprawianiu błędów oraz tę piłki. Tak rozumiane przyswojenie wysokie- służyć grze, a zatem w nauczaniu występuje trafności decyzji w wyborze lepszego rozwią- go poziomu techniki osiągane jest zazwyczaj obiektywna współzależność między techni- zania w ćwiczeniu, a co ważniejsze, w grze. Za- w ostatniej fazie kształtowania nawyku rucho- ką a innymi składowymi walki sportowej, jak sadniczo piłki przyjmowane są nogami i gło- wego – automatyzacji. taktyka, kondycja fizyczna i psychiczna, cechy wą, jednak zdecydowano się w strukturze na- Celowość – to ważny lub jak niektórzy fa- wolicjonalne. uczania podzielić je ze względu na położenie chowcy twierdzą, najważniejszy element na- Trenerzy i zawodnicy muszą również znać piłki w stosunku do zawodnika w sposób, jaki uczania piłki nożnej. Celem właściwego na- przepisy regulujące sposoby wykonywania przedstawia ryc. 2. tr e n ra

Ryc. 1. Struktura techniki piłki nożnej ni e zbę d k

II | Nr 5 (116) 2013 Trener Wkładka metodyczno-szkoleniowa nr 50

Ryc. 2. Struktura przyjęć piłki

Ponieważ przyjęcia piłki wykonywane są ta- kimi samymi powierzchniami stopy, jak przy uderzeniach – pomijamy je w opisie, nato- miast kwalifikujemy je w odpowiednich gru- pach. Należy podkreślić, że właściwie rozumiane przyjęcia piłki nie istnieją same dla siebie, ale stanowią punkt wyjściowy do pewnego kom- pleksu ruchu, np. przyjęcie piłki jedną nogą po- wiązane jest z podaniem druga nogą. Łączo- ne ruchy: przyjęcie – podanie – prowadzenie – strzał stanowią o płynności i szybkości działa- nia tak zwanej „szybkiej techniki”. W grze jednak występują również takie okoliczności, kiedy pił- kę należy przyjąć i nie spieszyć się z jej rozegra- niem (gra na czas, regulowanie tempa gry), po- zwalanie partnerom na odpowiednie ustawie- nie na boisku (przy spalonym, powrocie do kry- cia przeciwnika, wybieganie na pozycje). Przyjęcia piłki toczącej się po podłożu Te rodzaje przyjęcia piłki należą do łatwiej- Fot. 1 szych. Opanowanie piłki zbliżającej się lub od- dalającej od zawodnika z różną siłą i szybko- Przyjęcia piłki podeszwą ścią zależy również od rodzaju nawierzchni. Im bardziej jest ona zbliżona do standardu (rów- Stosowanie. Ten sposób przyjmowania piłki zalicza się do najczęściej stosowanych w cza- na, sucha), tym łatwiejsza do opanowania. Sy- sie gry. Nie zalicza się również do najtrudniejszych, szczególnie piłek toczących się po podło- tuacje utrudniają często warunki terenowe żu. Stosowane jest przeważnie wtedy, gdy przeciwnik jest stosunkowo mało aktywny, pozostaje (nierówności na nawierzchniach, błoto, piach) w pewnym oddaleniu, a piłka znajduje się na wprost przyjmującego. lub atmosferyczne (wiatr, deszcz, lód, śnieg). Technika. Ciężar ciała na nodze podporowej ugiętej w kolanie, ręce odchylone w bok, noga Jak by jednak nie było, nauczając przyjęć piłki, przyjmująca piłkę jest ugięta w kolanie, uniesiona od biodra w górę, stopa rozluźniona w stawie należy dbać o dobre opanowanie techniczne. skokowym, palce uniesione w górę, pięt w dół. Wielkość kąta: podeszwa-podłoże zależy od wiel- kości piłki, która jak wiemy jest wielkością stałą – chodzi o to, by piłka w momencie zetknięcia ze Nauczanie: stopą nie mogła się przetoczyć pod podeszwą. Generalnie przy przyjęciach piłki chodzi przede  wielokrotne ruchy imitujące przyjęcia pił- wszystkim o zatrzymanie piłki i opanowanie w taki sposób, aby mogła być szybko wprowadzo- ki toczącej i z powietrza (unoszenie i cofa- na w kolejną fazę ruchu, np.: prowadzenie – podanie – strzał. nie nogi);  ćwiczenia oswajające lżejszymi piłkami, Nauczanie: np. do siatkówki, przyjęcia piłek toczących,  przyjęcia piłki podanej przez partnera po podłożu; podbiciem od podłoża, z powietrza – w dwój-  j.w. z dodaniem ruchu cofnięcia piłki zaraz po zatrzymaniu; kach (podania rękami przez partnera);  uderzenie piłki o ścianę – przyjęcia z samokontrolą ustawienia stopy i odpowiedniej amortyzacji;  przyjęcia piłki podanej nogą na podłożu;  przyjęcia piłki podanej po podłożu (fot. 1);  przyjęcia piłki po odbiciu od podłoża (po-  j.w. – po kilkumetrowym starcie do piłki; dania rękami);  j.w. – z zaakcentowaniem fazy przyjęcia i fazy następnego ruchu (prowadzenia, podania);  przyjęcie piłki dorzuconej przez partnera  przyjęcia piłki dorzuconej rękami przez partnera; na podłożu;  przyjęcia piłki uderzonej (podanej) nogą – podający atakuje przyjmującego.  przyjęcie piłki toczącej, po odbiciu od pod- łoża, z powietrza, na podłożu (podania pił- Błędy: ki nogami);  zbyt sztywne przyjęcie piłki (bez rozluźnienia nogi w stawie skokowym);  j.w. – z ćwierć- i półobrotem;  zbyt wysokie uniesienie stopy ustawionej równolegle do podłoża;  j.w. – partner po podaniu piłki atakuje  wysuwanie stopy zbyt daleko do przodu przy wyprostowanym kolanie; przyjmującego.  przyciskanie piłki (bez amortyzacji).

Trener Nr 5 (116) 2013 | III Fot. 2 Przyjęcie piłki wewnętrzną częścią stopy

Stosowanie. W tym przyjęciu duża powierzchnia stopy styka się z piłką, co ułatwia asekurację, np. przy przyjęciu po- deszwą można łatwiej zablokować piłkę przed przeciwnikiem. Ze względu na możliwość przyjęcia piłki na podłożu przy górnych uderzeniach z ćwierć- lub półobrotem, jest ono stosowane dość często i równocześnie sprawia duże trudności przeciwnikowi przy ewentualnym odbiorze.

Technika. Ciężar ciała na nodze postawnej, ugiętej w kolanie, ułożenie rąk i tułowia w pierwszej fazie ruchu takie, jak przy uderzeniu piłki wewnętrzną częścią stopy, w następnej fazie stopa wysunięta lekko do przodu cofa się, amortyzując siłę uderzenia piłki rozluźnionym stawem skokowym (fot. 2).

Nauczanie:  ćwiczenia bez piłki: nauka ruchów nogi przyjmującej piłkę (wysuwanie i cofanie stopy ustawionej, jak przy uderze- niu piłki w.cz.st.);  ćwiczenia w dwójkach: podania piłki po podłożu – przyjęcia z akcentem ruchu wysuwania i cofania stopy z zatrzyma- niem piłki na wysokości i za nogą podporową;  j.w. obiema nogami na zmianę;  przyjęcia podanej piłki z ćwierćobrotem i zatrzymaniem;  j.w. ćwierćobrót połączony z przepchnięciem piłki do wewnątrz;  j.w. – z półobrotem;  j.w. – przyjęcie piłki dorzuconej rękami przez partnera;  j.w. – podający piłkę natychmiast atakuje przyjmującego;  w małej grze: przyjęcie – podanie piłki.

Przyjęcie piłki zewnętrzną częścią stopy

Stosowanie. Przyjęcia piłki tym sposobem wykorzystywane są najczęściej przy uderzeniach z przodu lub z boku, przy czym często towarzyszy im zmiana kierunku ruchu, np. z ćwierćobrotem bez zatrzymania piłki po przyjęciu (przyjęcie zewnętrzną częścią stopy). Poruszanie się z piłką pod- czas i po przyjęciu jej ogranicza się do przeciwnika znajdującego się z przodu lub z boku przyjmu- tr e n ra jącego (nogą zewnętrzną). Ten rodzaj przyjęcia piłki wykorzystywany jest najczęściej przez skrzy- dłowych i bocznych obrońców.

Technika. Przyjęcie piłki zewnętrzną częścią stopy: ciężar ciała przeniesiony jest na nogę pod- porową, ugiętą w kolanie, noga przyjmująca piłkę wysunięta i skrzyżowana z nogą podporową, skierowana zewnętrzną krawędzią do podłoża. W momencie zetknięcia stopy z piłką odwiedze- nie jej na zewnątrz, a po wykonaniu ćwierć- lub półobrotu – prowadzenie lub podanie piłki (fot. 3).

Nauczanie:

 przetaczanie piłki zewnętrzną częścią stopy prawą, lewą nogą na zmianę;  przyjęcie z ćwierćobrotem piłki podanej dołem (po podłożu) przez partnera;  przyjęcie po podaniu piłki z boku (w miejscu, w marszu, w biegu);  przyjęcie ze skrzyżowaniem nóg i zatrzymaniem piłki przy stopie;  j.w. bez zatrzymania piłki (z prowadzeniem piłki w kierunku skośnym lub bocznym);  j.w. – przyjęcie piłki dorzuconej przez partnera;  j.w. – z podającym partnerem, który atakuje przyjmującego; Fot. 3  doskonalenie obu przyjęć w małych grach i w grze szkolnej. ni e zbę d k

IV | Nr 5 (116) 2013 Trener Wkładka metodyczno-szkoleniowa nr 50

Fot. 4 Przyjęcia piłki z powietrza na podłożu

Technika przyjęć piłki z powietrza na podłożu wykonywanych podeszwą, wewnętrzną częścią stopy lub wewnętrznym podbiciem, nie różnią się od takich samych przyjęć w sytuacjach, kiedy piłka toczy się po podłożu. Identyczna jest przede wszystkim powierzchnia styku stopy z piłką, identyczne są również fazy całkowitego wykonania. Pozostaje różnica kierunku zbliżającej się piłki (po podłożu, z powietrza) i występujący w związku z tym stopień trudności. W metodyce nauczania tego rodzaju przyjęć zaleca się wykorzystywanie w ćwiczeniach dwójkowych podań piłki rękami. Na fot. 4 widoczne są fazy przyjęcia piłki. Należy pamiętać, że w fazie zetknięcia piłki z podłożem, stopa rozluźniona w sta- wie skokowym „miękka” zatrzymuje piłkę, a nie dociska ją na podłożu z dużą siłą i energią. Podobną zasadę należy uwzględ- niać w nauczaniu prostych rodzajów przyjęć piłki z powietrza na podłożu.

Fot. 5

Przyjęcia piłki w powietrzu Nauczanie: Przyjęcie piłki prostym podbiciem  ćwiczenia przygotowawcze: przyjęcia lekkiej piłki lekarskiej, uszatki, piłeczki tenisowej dorzucanej przez partnera; Stosowanie. Przyjęcie piłki tym sposobem może być stoso-  przyjęcia piłki podrzuconej samopodaniem przed siebie, po pierw- wane przy piłkach w locie (bardzo rzadko na podłożu) w oko- szym odbiciu od podłoża; licznościach, kiedy nie ma okazji do wykorzystania innego spo-  j.w. – piłka podana przez partnera; sobu jej opanowania, przy stromym torze lotu, przy luźnym kry-  przyjęcie piłki dorzuconej przez partnera z dobiegiem (startem) ciu (przy ścisłym kryciu istnieje możliwość przekroczenia prze- do piłki; pisu, faulu). Przyjęcie piłki w powietrzu przyśpiesza prowadze-  przyjęcie po pierwszym odbiciu piłki od podłoża; nie akcji i kombinacji.  przyjęcie piłki przy ataku ze strony podającego; Technika. Ciężar ciała na nodze podporowej, ugiętej w ko-  doskonalenie przyjęcia w małych grach, grze szkolnej. lanie. Noga przyjmująca uniesiona od biodra w górę w kierun- ku nadlatującej piłki. Zetknięcie piłki z prostym podbiciem idzie Błędy: w parze z obluźnieniem stopy i cofnięciem nogi w kierunku  usztywnienie stawu skokowego w efekcie czego zamiast przyjęcia podłoża, początkowo z szybkością równą opadającej piłce, po- następuje odbicie piłki; tem zwalniając siłę uderzenia, aż do upadku piłki przy nodze na  brak właściwej synchronizacji w fazie amortyzacji i siły uderzenia podłożu. Cały ruch amortyzacji siły uderzenia jest szybki i nieła- z cofaniem nogi przyjmującej piłkę; twy do opanowania (fot. 5).  odchylanie tułowia do tyłu.

Trener Nr 5 (116) 2013 | V Przyjęcie piłki wewnętrzną częścią stopy

Stosowanie. Przyjęcie piłki wewnętrzną częścią stopy wykorzystywane jest przede wszystkim w sytu- acjach, kiedy tor jej lotu w końcowej fazie ma tendencję opadającą na podłoże. Zaletą tego przyjęcia, oprócz stosunkowo dużej powierzchni zetknięcia piłki ze stopą, jest możliwość zablokowania ciałem atakującego przeciwnika. Technika. Ruchy jak przy przyjęciu piłki toczącej, z tym, że noga przyjmująca jest albo uniesiona w górę w pozycji zamachu tak, aby podudzie z podłożem tworzyło kąt około 45o, albo przy piłkach przyjmowanych po odbiciu od podłoża stopa nogi przyjmującej jest opuszczona i wyraźnie cofnięta (fot. 6).

Nauczanie:  wielokrotne ruchy imitujące przyjęcie piłki z powietrza (unoszenie i cofanie nogi);  ćwiczenia po podaniach rękami lżejszych piłek w dwójkach;  przyjęcia w powietrzu piłki dorzuconej rękami przez partnera;  j.w. – po dobiegu do podawanej piłki;  partner podaje piłkę tak, by spadała łagodnym łukiem – przyjęcie po pierwszym odbiciu piłki od podłoża;  przyjęcie piłki z powietrza na podłożu z cofniętą nogą;  j.w. – podający atakują przyjmującego.

Błędy:  zbyt wolne lub zbyt szybkie cofanie nogi z piłką w powietrzu;  zbyt wysokie unoszenie stopy przy przyjęciu piłki odbitej od podłoża.

Fot. 6

Przyjęcie piłki zewnętrznym podbiciem

Stosowanie. Ten sposób przyjęcia wykorzystuje się przy piłkach le- cących z boku. Technika. Noga przyjmująca piłkę krzyżuje się w charakterystycz- ny sposób z nogą postawną, stopa lekko rozluźniona „zagarnia” piłkę w bok, zmieniając kierunek ustawienia tułowia i ruchu z piłką, palce stopy skierowane w dół.

Nauczanie: tr e n ra Przyjęcie piłki piętą  wielokrotne ruchy ze skrzyżowaniem nóg imitujące przyjęcie piłki;  ćwiczenia przyjęcia po podaniach piłki dorzuconej przez partnera; Stosowanie. Przyjęcie to ze względu na  j.w. – po dobiegu do piłki; ograniczoną kontrolę wzrokową i skompliko-  j.w. – z łączeniem ruchu przyjęcia ze zmianą kierunku piłki; wane ruchy zaliczane jest do trudniejszych.  j.w. – podający atakuje przyjmującego piłkę; Jest wykonywane w sytuacjach, kiedy piłka  doskonalenie przyjęcia w różnych formach gry. przelatuje górą lub obok zawodnika, któremu w tym momencie trudno zmienić położenie.

Technika. Przyjęcie piłki piętą graniczy z uderzeniem. Lecąc z boku lub nad zawod- nikiem, często bez kontroli wzrokowej, piłka przemieszczona jest piętą z powrotem przed siebie. Zawodnik w biegu w momencie przyję- cia wychyla się w przód, noga przyjmująca od biodra, ugięta w kolanie. W odpowiednim mo- mencie, bardzo trudnym do oceny, następuje zetknięcie pięty z piłką. ni e zbę d k

VI | Nr 5 (116) 2013 Trener Wkładka metodyczno-szkoleniowa nr 50

Przyjęcie piłki udem

Stosowanie. Przy- jęcie piłki udem rza- dziej występuje w grze, stosowane jest przy stromym lo- cie piłki, przy luźnym kryciu w czasie wia- tru, deszczu, w trud- nych warunkach te- renowych.

Technika. Ciężar ciała, jak przy innych przyjęciach. Nogę przyjmującą (udo) w celu amortyzacji lecącej piłki należy wysunąć w górę, nie- co powyżej kąta pro- stego, a w momen- cie zetknięcia cof- nąć w taki sposób, by piłka nie odbiła się od uda, ale łagod- nie upadła na podło- że (fot. 7). Fot. 7 Nauczanie:

 podrzucanie piłki z nogi na nogę w kierunku w marszu;  lekkie uderzanie piłki rękami o ścianę – przyjęcia piłki udem ze szczególną uwagą na amortyzację;  przyjęcia piłki dorzuconej przez partnera; Błędy. Przyjęcie piłki udem należy do ła-  j.w., ale piłka dorzucona w taki sposób, by przyjmujący podbiegł kilka kro- twiejszych w nauczaniu, dlatego oprócz ude- ków do przyjęcia; rzeń piłki bez amortyzacji lub z za małą, wię-  przyjęcia przy ataku ze strony podającego. cej błędów nie występuje.

Fot. 8

Przyjęcie piłki klatką piersiową Nauczanie: Błędy:

Stosowanie. Przyjęcie klatką piersiową ze względu na dużą po-  przyjęcia piłki lekarskiej lub uszatki dorzucanej  zbyt późne cof- wierzchnię zetknięcia z piłką i niezbyt skomplikowane ruchy stosowa- do partnera; nięcie klatki pier- ne jest przy jej locie z dużą siłą. Wykonywane jest często podczas desz-  podrzut piłki – przyjęcie; siowej lub niecof- czu lub wiatru, kiedy przyjęcia nogą są trudniejsze.  j.w. – piłka dorzucona przez partnera; nięcie jej w mo- Technika. Ciężar ciała spoczywa na obu nogach ugiętych w kola-  przyjęcie piłki uderzonej o podłoże przez part- mencie styku nach, w małym wykroku. Klatka piersiowa najpierw lekko wysunięta nera; z piłką; w przód, ramiona cofnięte. W momencie zetknięcia piłki z powierzch-  przyjęcie piłki uderzonej j.w. z ćwierćobrotem;  uderzenie piłki za- nią, klatka piersiowa cofa się i przez to skutecznie amortyzuje siłę ude-  przyjęcie piłki po podaniu i ataku ze strony prze- miast amortyza- rzenia, a piłka spada pod nogi (fot. 8). ciwnika. cji.

Trener Nr 5 (116) 2013 | VII Przyjęcie piłki głową

Stosowanie. Przy opanowywaniu piłek lecących górą stosuje się najczęściej przyjęcia głową w miej- scu lub w wyskoku w sytuacjach, kiedy należy przejść do gry podaniami po podłożu. Jest to trud- ny element techniki, szczególnie przy przyjęciach Nauczanie: piłki w wyskoku i w walce a przeciwnikiem.  utrzymując piłkę na czole – ugięcie nóg w kolanach; Technika. Przy przyjęciu piłki w miejscu ciężar  podrzut lekkiej piłki (do siatkówki) – ciała rozmieszczony równolegle na obu nogach przyjęcie w miejscu stojąc; ugiętych w kolanach. W momencie przyjęcia piłki  żonglerka piłki głową przeplatana przy- wspięcie na palcach i wyprost tułowia, ręce ugięte jęciem; w łokciach, odchylenie tułowia do tyłu – zdecydo-  podanie piłki przez partnera – przyjęcie; wane ugięcie kolan – mięśnie karku obluźnione. Pił-  powtórzenie tych ćwiczeń piłką nożną; ka po zetknięciu z powierzchnią czoła upada przed  przyjęcie piłki po dobiegu; ćwiczącym (fot. 9).  podrzut piłki, przyjęcie w wyskoku z miejsca; Przy przyjęciu piłki w wyskoku najważniejszym  j.w. – z rozbiegu; momentem jest zharmonizowanie wyskoku z od-  podanie piłki łagodnym łukiem przez bicia obunóż lub z jednej nogi, z położeniem piłki partnera – przyjęcie w wyskoku; w powietrzu. Właściwe przyjęcie piłki, podobnie jak  j.w. – piłka podana wysokim łukiem; przy uderzeniu, powinno nastąpić w najwyższej fa-  przyjęcia piłki w miejscu i w wyskoku – zie lotu tułowia lub nieco później (ułamek sekundy). partner podający atakuje przyjmującego. Tak, jak przy przyjęciu piłki stojąc, bardzo ważne jest obluźnienie mięśni karku. W obu przypadkach kon- Błędy: takt piłki z czołem zbliżony jest do „hamowania” siły  przy przyjęciach stojąc usztywnienie uderzenia (fot. 10). stawów i napięcie mięśni nóg oraz karku;  odbijanie piłki zamiast amortyzacji;  za wczesny lub za późny wyskok do piłki. Fot. 9

tr e n ra Fot. 10

Przyjęcie piłki podudziem (goleniami) Nauczanie: Błędy: po odbiciu piłki od podłoża  próby kilku doskoków bez piłki;  przy przyjęciu za- Stosowanie. Przyjęcie to stosowane jest najczęściej  podanie piłki oburącz przez partnera tak, miast rozluźnienia w trudnych warunkach atmosferycznych lub terenowych na aby odbiła się od podłoża małym „kozłem”, uderzenie piłki go- śliskim podłożu, po deszczu, na śniegu, błocie. W takich wa- przyjmujący z doskoku zatrzymuje ją gole- leniami (odbicie); runkach szczególnie przydaje się opanowanie piłki w wyko- niami;  za małe ugięcie rzystaniu większej powierzchni zetknięcia aniżeli jedna noga.  podrzut piłki, dobieg – doskok – przyjęcie; nóg w kolanach; Technika przyjęcia. Ciężar ciała rozmieszczony równo-  przyjęcie piłki podanej górą;  zbyt szerokie usta- miernie na obu nogach, stopy ustawione równolegle do sie-  przyjęcie piłki odbitej od ściany; wienie stóp; bie. Obniżenie środka ciężkości przez ugięcie nóg w kolanach  podanie piłki górą przez partnera i zaata-  uderzenie piłki ko- i uniesienie pięt od podłoża oraz mały doskok do przodu. kowanie przyjmującego. lanami. ni e zbę d k

VIII| Nr 5 (116) 2013 Trener Wkładka metodyczno-szkoleniowa nr 50

Ryc. 3. Struktura prowadzenia piłki

PROWADZENIE PIŁKI ka z nich: poziom technicznego opanowania ruchów z piłką, wykorzy- Prowadzenie piłki to najbardziej lubiany przez wszystkich element stanie warunków terenowych i atmosferycznych, sposób krycia ze stro- techniki, pozwalający na indywidualne przemieszczanie się z nią w ob- ny przeciwnika, trafność decyzji alternatywnych (prowadzić czy podać rębie boiska w dowolnym kierunku. Polega ono na kontakcie stopy piłkę, prowadzić czy strzelać) itp. Przy prowadzeniu piłki duże znaczenie ćwiczącego z piłką toczącą lub odbijaną w zamierzone miejsce. W ewo- mają: zdolność postrzegania i oceny aktualnej sytuacji na boisku (widze- lucji techniki piłki nożnej prowadzenie było bądź przeceniane, bądź nie obwodowe), kontakt z piłką, najbliższym partnerem (widzenie cen- niedoceniane (nauczanie, gra). tralne), koordynacja ruchowa i zdolność przewidywania (antycypacja). Chociaż we współczesnych systemach i stylach gry znaczenie tego W technice prowadzenia piłki wykorzystywane są różne części stopy. elementu zmalało, to jednak jest on ciągle konieczny i pożyteczny Ponieważ dobór sposobu prowadzenia piłki w czasie meczu jest naj- w licznych fragmentach gry i ćwiczeniach treningowych. częściej podświadomy, dlatego w strukturze tego elementu techniki Skuteczne prowadzenie piłki uzależnione jest od dostosowania się za- zdecydowano się na podział w zależności od kierunku ruchu zawod- wodnika do wielu sytuacji dyktowanych przez walkę sportową. Oto kil- nika i piłki (ryc. 3).

Fot. 11

Prowadzenie po linii prostej Błędy: Prowadzenie piłki wewnętrzną częścią stopy  zbyt silne ude- Stosowanie. Chcąc prowadzić piłkę jak najszybciej w kierunku zamierzonego celu, ćwiczący bę- rzenia piłki; dzie starał się przemieszczać drogą najbardziej zbliżoną do linii prostej. Do takiego sposobu należy  wzrok skiero- prowadzenie piłki wewnętrzną częścią stopy. Wykorzystuje się je najczęściej w bliskiej odległości od wany wyłącznie przeciwnika, zachowując precyzję kontaktu z piłką, zwolnienie tempa, przy atakowaniu pozycyjnym. na piłce.

Technika. Ustawienie stopy prowadzącej piłkę takie same, jak przy uderzeniu wewnętrzną częścią stopy. Zetknięcia stopy z piłką, w zależności od szybkości prowadzenia, przypominają przesuwanie jej po podłożu (w wolnym tempie) lub lekkie uderzenia (przy szybkim tempie). Piłka cały czas ma być kontrolowana (nie powinna zbyt daleko oddalać się od stopy). Wzrok: piłka – przeciwnik – partner (widzenie centralne, obwodowe). Piłkę można prowadzić albo w kontakcie po każdym kroku lub co dwa, trzy kroki (w zależności od miejsca przeciwnika); (fot. 11).

Trener Nr 5 (116) 2013 | IX Prowadzenie piłki prostym podbiciem

Stosowanie. Jest to najczęściej stosowa- ny i naturalny sposób prowadzenia piłki po li- nii prostej, chętnie wy- korzystywany przez zawodników o ma- łych stopach, szybkich, szczególnie środkiem boiska.

Technika. Stopa nogi prowadzącej, mimo lek- kiego usztywnienia, musi zachować koniecz- ną ruchliwość w stawie skokowym. Kolano „na- krywa” piłkę, tułów po- chylony w przód, wzrok naprzemiennie raz spo- Fot. 12 czywa na piłce, raz kon- Nauczanie: Błędy: troluje sytuację na bo- isku. W zależności od  dowolne prowadzenie piłki prostym podbiciem;  uderzenia piłki zamiast toczenia; odległości od przeciw-  prowadzenie z przyśpieszeniem, zwalnianiem tempa;  wzrok skierowany tylko na piłkę (widzenie centralne); nika piłkę należy prowa-  prowadzenie zmieniając na zmianę nogę prowadzącą  skręcanie stopy do wewnątrz lub na zewnątrz; dzić blisko stopy lub lek- (prawa, lewa);  prowadzenie piłki bez pochylenia tułowia. ko uderzać ją i prowa-  prowadzenie ze wzrokiem skierowanym na boisko (wi- dzić szybciej (fot. 12). dzenie obwodowe).

Prowadzenie piłki Technika. Stopa nogi prowa- tr e n ra zewnętrznym podbiciem dzącej mocno skręcona do we- wnątrz, kolano skierowane w kie- Stosowanie. Chociaż prowa- runku nogi podporowej (fot. 13). dzenie piłki zewnętrznym pod- Tak ustawiona stopa popycha pił- biciem zaliczono do grupy prze- kę do przodu. mieszczanie się z piłką po linii prostej, to jednak jest ono bar- Nauczanie. Ponieważ prowa- dziej uniwersalnie aniżeli dwa dzenie piłki zewnętrznym podbi- omówione wyżej i może być wy- ciem nie należy do trudnych, po korzystane właściwie we wszyst- pokazie i objaśnieniach można kich kierunkach. Podobnie, jak przystąpić od razu do właściwej przy uderzeniach piłki, z prowa- formy ruchu. dzenia zewnętrznym podbiciem korzystają zawodnicy o długich stopach.

Fot. 13 ni e zbę d k

X | Nr 5 (116) 2013 Trener Wkładka metodyczno-szkoleniowa nr 50

Prowadzenie po linii łamanej Prowadzenie piłki wewnętrznym podbiciem

Stosowanie. Prowadzenie piłki wewnętrznym podbiciem jest charakterystycz- ne dla zmiany kierunku poruszania się zawodnika. Daje szerokie możliwości utrzy- mania się przy piłce w bok od przeciwnika i mijania go przy atakowaniu przodem. Jest najczęściej stosowaną formą w stylu slalomowym, pozwalającym niekiedy na minięcie więcej niż jednego przeciwnika.

Technika. W przeciwieństwie do innych sposobów, prowadzenie piłki we- wnętrznym podbiciem wymaga stałego kontaktu obu nóg z piłką (z nogi na nogę). W chwili prowadzenia obie nogi ugięte w kolanach, stopy zwrócone do wewnątrz przetaczają dynamicznie i szybko piłkę po linii łamanej, tułów zdecydo- wanie pochylony w przód, przygotowany do zmian środka ciężkości przy przeta- czaniu piłki z nogi na nogę (fot. 14).

Nauczanie:

 prowadzenie piłki do przodu, co kilka kroków zmiana kierunku w prawo, w lewo przetaczając ją wewnętrznym podbiciem;  prowadzenie piłki na wprost z przetaczaniem piłki z nogi na nogę.

Fot. 14

Trener Nr 5 (116) 2013 | XI Prowadzenie po linii krzywej

Stosowanie. Pro- wadzenie piłki po li- nii krzywej jest naj- bardziej uniwersal- nym sposobem wy- stępującym w grze, a więc i w nauczaniu techniki prowadze- nia piłki po łuku, po kole, po drodze łą- czącej wszystkie kie- runki. O ile w prowa- dzeniu piłki po linii prostej i łamanej wy- stępują wyraźnie i za- uważalne kontakty piłki z określoną czę- ścią stopy, to prowa- dzenie po linii krzy- wej wykonywane jest na przemian kilkoma sposobami kontak- tu stopy z piłką, m.in. wewnętrzną częścią stopy, wewnętrznym i zewnętrznym pod- biciem, np. w charak- terystycznym prowa- dzeniu piłki „ósemką” (fot. 15). Praktycznie pro- wadzenie to wyko- nywane jest we frag- mentach gry, gdy zachodzi potrze- ba zmiany kierun- ku do przodu, w bok, do tyłu. Charaktery- styczne jest tutaj wy- stępowanie częstych, szybkich kontaktów stopy z piłką (zmia- na kierunku prowa- dzenia). Technika wyni- ka tu z konieczności zmian sposobu pro- wadzenia ze wzglę- du na kierunek oraz z sytuacji, gdzie znaj- duje się przeciwnik (noga dalsza). Ponie- waż przy tym rodza- ju prowadzenia pił- ki nie ma charakte- rystycznych kierun- tr e n ra ków, jak np. przy pro- wadzeniu piłki pro- Fot. 15 stym podbiciem (po Nauczanie: linii prostej) czy we-  prowadzenie piłki zewnętrznym podbiciem po wyznaczonej linii (łuku); wnętrznym podbi-  j.w. – prowadzenie piłki wewnętrznym podbiciem; Błędy: ciem (po linii łama-  prowadzenie piłki po kole (piłka wewnątrz koła) wewnętrznym podbiciem;  zbyt mało dyna- nej), stosowane są  prowadzenie piłki po kole (piłka na zewnątrz) zewnętrznym podbiciem; miczna praca nóg zmiennie sposoby jej  j.w. – prowadzenie piłki zewnętrznym i wewnętrznym podbiciem na zmianę przy zmianach prowadzenia raz we- (co kilka kroków, co jeden krok); kierunku; wnętrznym, raz ze-  prowadzenie piłki „ósemką” o równej średnicy kół;  byt mały skręt sto- wnętrznym podbi-  prowadzenie piłki „ósemką” o różnej średnicy kół; py przy kontakcie ciem, a innym razem  prowadzenie piłki po linii krzywej w obecności przeciwnika; z piłką; wewnętrzną częścią  prowadzenie wewnętrznym podbiciem obiema nogami na zmianę;  zbyt słabe wyko- stopy.  j.w. – między zawodnikami imitującymi obecność bierną przeciwnika; rzystanie zmian  j.w. – między chorągiewkami (slalom dokoła przeszkody); środka ciężkości  prowadzenie piłki na wprost dowolnym sposobem przed biernym przeciwnikiem, tułowia w momen- zmiana na prowadzenie wewnętrznym podbiciem; cie zmiany kierun-  j.w. – z przeciwnikiem aktywnym (przechodzenia do dryblingu). ku ruchu z piłką. ni e zbę d k

XII | Nr 5 (116) 2013 Trener Reportaż

Mentalność kolektywna, szacunek Ryc. 1. dla kolegów i trenerów powinny być Piramida selekcyjna podstawą w selekcji najlepszych za- wodników. Etyka, moralność i charak- ter są podstawą piramidy selekcyjnej według francuskiego modelu szkole- POTENCJAŁ nia. Umiejętności techniczne według tego modelu są dopiero na trzecim MOTORYCZNY miejscu. Bardziej istotna jest percepcja i czytanie gry. Franz Hoek, trener bramkarzy repre- TECHNIKA zentacji Holandii, zwraca uwagę na to, że coraz częściej drużyny starają się bu- dować akcje od tyłu. Wzrasta tym sa- mym rola bramkarza, który w nowo- CZYTANIE GRY, PERCEPCJA czesnym futbolu rzadziej chaotycznie wybija piłkę do przodu. Zdecydowa- nie częściej zawodnik na tej pozycji za- grywa piłkę nogami niż rękoma. Dlate- go też niezwykle istotna jest jego do- CECHY MENTALNE bra gra nogami. Rozwój inteligencji piłkarskiej Według Horsta Weina, piłkarze 2.Skręcać głowę w celu zwiększe- podczas meczu częściej tracą piłkę niu pola widzenia i tym samym zbierania ze względu na złe czytanie gry niż ze większej ilości informacji. Piłkarze na naj- względu na swoje umiejętności tech- wyższym poziomie odwracają także gło- niczne. – Kiedy mówimy o inteligen- wę w tzw. ślepym kierunku, czyli za siebie, cji w grze, mamy na myśli zdolność in- zbierając dzięki temu dodatkowe dane teligentnego rozwiązywania bardziej boiskowe. Najlepsi zawodnicy na świecie, lub mniej złożonych problemów pod- tacy jak Xavi czy Messi, podczas gdy piłka czas gry, a tym samym dążenie do jak zagrywana jest do nich, są w stanie dwa najmniejszej ilości strat piłki – wyjaśnia razy szybko obrócić głową. Zbierają dzię- Wein. ki temu informacje wzrokowe, znajdujące Inteligencja w grze umożliwia gra- się wokół nich. Rodzaje informacji jakich czowi optymalne wykorzystanie jego szukają zawodnicy podczas gry: kompetencji do podejmowania jak naj- 1.Linia podania lepszych decyzji na boisku. – Jedna un- 2.Gdzie są przeciwnicy cja mózgu jest ważniejsza niż kilogram 3.Gdzie są partnerzy z drużyny mięśni – dodaje. 4.Gdzie jest wolna przestrzeń. Były szkoleniowiec grup młodzieżo- wych FC Barcelony, Carles Vidal, uwa- Gra na utrzymanie z neutralnymi: ża, że inteligentni piłkarze mogą dać 1.Zawodnicy drużyny, która posia- na boisku różne rozwiązania na różne da piłkę, muszą być w różnych kwa- problemy/sytuacje boiskowe. Kreatyw- Ryc. 2. dratach wewnętrznych. Jeśli dwóch za- ność piłkarzy na każdej pozycji staje się 1.Przyjąć pozycję ciała otwartą (dia- Gra z neutralnymi wodników znajdzie się w tym samym coraz bardziej istotna. Vidal wskazuje gonalną), aby zbierać jak najwięcej in- polu, to strata piłki. na konkretne rozwiązania metodycz- formacji. Dobre zorientowanie czyli 2.Podobnie jak poprzednio z tym, no-szkoleniowe do rozwijania percep- przyjęta pozycja pozwala zawodniko- że zawodnik po każdym podaniu piłki cji i inteligencji piłkarskiej. Zanim za- wi na patrzenie zarówno na podawa- przebiega do wolnego kwadratu. wodnik dostanie piłkę powinien: ną do niego piłkę, jak i na przeciwnika. „Szybkość podejmowania decy- zji, rozumienie gry i koncentracja to niezwykle istotne czynniki współ- czesnego futbolu” – Fabio Capello, „L'equipe magazine”, listopad 2011.

Najlepsi piłkarze muszą podejmo- wać decyzje w ułamkach sekund. Na ten element wpływają następujące czynniki: – koncentracja – koordynacja – szybkość motoryczna – wykształtowane nawyki ruchowe. Emocje i ograniczenia czasowe wpływają na szybkość podejmowania decyzji u zawodników. Dlatego nale- ży zwracać uwagę na doskonalenie po- wyższych czynników w procesie tre- ningowym już od najmłodszych lat. Rola trenera we współczesnym szkoleniu Jednym z motywów przewodnich tegorocznej konferencji była intelek- tualizacja procesu treningowego. Były

Trener Nr 5 (116) 2013 | 19 szkoleniowiec grup młodzieżowych Wein przedstawił” ciekawy pomysł rozwoju FC Barcelony, Carles Vidal, zwrócił uwa- gę na to, że w jednostce treningowej inteligentnego piłkarza. Według niego niezwykle skuteczna jest pedagogika aktywna. Zadawanie pytań i otrzyma- dla dzieci do 10. roku życia optymalnym ne od młodych zawodników odpowie- dzi, pozwalają ocenić szkoleniowcowi, programem rozwoju jest tzw. Funiňo czy dany trening spełnił założone cele, czy też nie. Jeśli dzieci zrozumiały isto- tę wykonywanych ćwiczeń i ich zasto- sowanie w grze, to jest większa szansa, su treningowego. Zawodnicy powinni że będą stosowały dane rozwiązania wiedzieć, co zrobią jak przejmą piłkę, podczas meczów. Perspektywa tego, a nie zastanawiać się, co mają zrobić że na koniec treningu zawodnicy będą wtedy, jak już będą w jej posiadaniu. pytani o to, czego się uczyli, powoduje Odpowiednio skonstruowane pytania również, że zwiększa się u nich świado- pomagają to osiągnąć. mość i koncentracja. Frederic Lipka zwraca uwagę Nauczanie kierowane pozwala na rolę pedagogiki adaptacyjnej, na to, że gracze sami szukają rozwiąza- w której szkoleniowiec jest ekspertem nia problemów. W procesie treningo- i przekazuje wskazówki swoim pod- wym służą temu odpowiednio skon- opiecznym, ale także daje grać, sa- struowane gry z założeniami. Trener memu podejmować decyzje i uczyć modeluje określoną grę, a zawodni- się na błędach. Korzystanie z nowo- cy sami starają się dojść do tego, ja- czesnych technologii także poma- nie ryzyka sprawia, że kształtujemy kie jest najlepsze rozwiązanie. Należy ga kreować inteligentnych zawod- w ten sposób graczy bardziej kreatyw- nadawać sens taktyczny wszystkiemu, ników. Horst Wein zwraca uwagę nych – Aby trener miał na boisku wię- co robione jest na treningach. Niezwy- na efektywność stosowanych me- cej inteligentnych graczy, musi wy- kle istotne jest dochodzenie do roz- tod nauczania. Pozwolenie zawodni- dawać mniej instrukcji i poleceń, wiązywania problemów poprzez za- kom na zastosowanie zdobytej wie- a w większym stopniu stymulować za- dawanie pytań. Np. jakie jest przeło- dzy podczas gry sprawia, że przekazy- wodników do poszukiwania własnych żenie wykonywanych ćwiczeń na kon- wane informacje są zdecydowanie le- rozwiązań – uważa. kretne działania podczas meczu. Trene- piej przez nich zapamiętywane. Swo- Wein przedstawił ciekawy pomysł rzy powinni dochodzić do założonych boda eksperymentowania, możliwość rozwoju inteligentnego piłkarza. We- celów poprzez intelektualizacje proce- uczenia się na błędach i podejmowa- dług niego dla dzieci do 10. roku ży- cia optymalnym programem roz- woju jest tzw. Funiňo. Koncepcja ta oparta jest na zastosowaniu różno- TYLKO PRZEKAZ SŁOWNY PRZEKAZ SŁOWNY, POKAZ Tabela 1 rodnych gier taktycznych na boisku PRZEKAZ SŁOWNY I POKAZ I DOŚWIADCZENIE z czterema bramkami. Pozwala to Poziom zapamiętywania na kształtowanie kreatywności i od- 70 % 72 % 85 % powiedzialności u młodych piłkarzy. po 3 tygodniach Według tego wybitnego szkoleniow- Poziom zapamiętywania ca, Funiňo stanowi dobre przygoto- 10 % 32 % 65 % po 3 miesiącach wanie do gry w piłkę nożną na dwie bramki. kuch ar c z yk

20 | Nr 5 (116) 2013 Trener Reportaż

Konsekwencja w działaniu Prelegenci konferencji „All About Football” zwracali również uwagę na konsekwencje w podejmowaniu działań i znaczenie wiary w to, co się robi. Naturalne jest podglądanie róż- nych rozwiązań stosowanych w innych

krajach. Francja w 1984 roku wprowa- dziła nowatorski system szkolenia opar- karskich. W 1988 rozpoczęło swoją dzia-

ty na profesjonalnych akademiach pił- łalność słynne francuskie centrum szko- lenia w Clairefontaine. Wychowywa- li się w nim tacy piłkarze jak: Anelka, Wraz z przyjściem” Johana Cruyffa Gallas, Henry, Saha, Damien Perquis. Po 10. latach od wprowadzenia nowa- do Barcelony, Hiszpanie również przejęli torskiego programu przyniósł on skutek m.in. w postaci tytułów mistrzów świa- i udoskonalali filozofię i holenderski ta 1998 roku i mistrzów Europy w 2000 roku. W 2008 roku Francuzi wprowadzi- sposób gry li nowy projekt, na którego efekt też za- pewne będzie trzeba poczekać kilka lat. Po mistrzostwach Europy w 2000 Ho- Zdjęcia: Piotr Zbrzeźniak landia wprowadziła program tzw. Ma- ster Plan, który doprowadził do popra- wy szkolenia w tym kraju. Po 10. latach doprowadziło to Holandię do zdobycia wicemistrzostwa świata 2010. Wraz z przyjściem Johana Cruyffa do Barcelony, Hiszpanie również przejęli i udoskonalali filozofię i holenderski spo- sób gry. Aż do tego stopnia, że często można spotkać się z oceną, że Hiszpanie grają bardziej holenderski futbol niż sami Holendrzy. Ostatnimi laty to właśnie za- wodnicy z Hiszpanii osiągają największe triumfy we wszystkich ważnych impre- zach piłkarskich. Analizując powyższe przykłady wydaję się, że na efekty wpro- wadzenia „Unifikacji organizacji szkole- nia i systemu współzawodnictwa dzieci i młodzieży piłkarskiej w Polsce” przyj- dzie nam poczekać jeszcze kilka lat. Z pewnością m.in. projekty takie, jak ALL ABOUT FOOTBALL, pozwolą przyśpie- szyć proces podnoszenia jakości szkole- nia w Polsce.

Trener Nr 5 (116) 2013 | 21 Początkowo stretching traktowano jako nową modę, ale szybko doceniono jego Stretching – informacje rzeczywiste i wszechstronne walory, dlatego od pewnego czasu zajął on istotne miejsce w procesie treningu sportowego wszystkich specjalności. dla trenerów piłki nożnej

Marcin Popieluch Katedra Anatomii i Biomechaniki; Zakład Anatomii AWF Warszawa, Carolina Medical Center

jednym z niemieckich pod- ręczników z 1987 roku, traktującym o stretchin- gu, zacytowano wypo- wiedź przedstawicieli tam- Wtejszych związków sportowych na temat tego typu ćwiczeń: „Dobrze, że po raz ko- lejny poruszono zagadnienie, bez które- go nie można już sobie wyobrazić obec- nej praktyki sportu wyczynowego i maso- wego”. Nadszedł więc czas, aby stretching znalazł się w szkolnej kulturze fizycznej, tym bardziej, że stretching to nie nowość. W latach 50-tych metoda ta była sto- sowana przez czołowych amerykań- skich sportowców w koszykówce, pły- waniu i lekkoatletyce. Podczas mi- strzostw świata w piłce nożnej w 1974 roku ogólne zdziwienie budziły statycz- ne ćwiczenia Brazylijczyków w ramach rozgrzewki przed meczem. Dużo star- sza joga opiera się także na podobnych ćwiczeniach rozciągających, a tancerze i akrobaci wykorzystują je od dawna. Podobne reguły stosowane są w gimna- styce wyrównawczej i rehabilitacji. Moż- na zatem stwierdzić, że stretching do- czekał się w końcu właściwego miejsca wśród różnych form aktywności rucho- wej. Twórcą zbioru ćwiczeń stretchin- gowych był Amerykanin, Bob Ander- son, a pierwsze wydanie jego książki, pt. „Stretching”, ukazało się w 1975 roku.

Fot. 2. Autor pracy podczas zajęć

W ostatnich latach coraz większe kontuzjom w trakcie, banalnych nie- znaczenie w treningu specjalistycz- raz, czynności życia codziennego lub nym zyskuje gimnastyka wyrównaw- przy uprawianiu innej dyscypliny spor- cza, gdyż fałszywe okazało się mnie- tu, do której nie są przyzwyczajeni. manie, że sportowiec wyczynowy ma Przyczyn należy szukać przede wszyst- optymalnie wykształconą muskulatu- kim w złym, jednostronnym treningu rę i sprawność ruchową. Potwierdza- i niewystarczającym, a często błęd- ją to m.in. rozliczne przykłady wybit- nym, przygotowaniu gimnastycznym. Fot.1. Zbiór ćwiczeń Boba Andersona nych nawet sportowców, ulegających Stretching okazał się najbardziej efek- P O PI E L UCH

22 | Nr 5 (116) 2013 Trener Nauczanie – trenowanie

ne działanie stretchingu. Autorzy wie- lu opracowań podkreślają dużą sku- teczność stosowania ćwiczeń rozciąga- jących w końcowej części treningu, jak również znaczny ich wpływ na zmniej- szenie urazowości. Dlatego obecnie Stretching – informacje w wielu krajach stretching jest stałym elementem w kształceniu nauczycieli wychowania fizycznego. Stretching do- skonale kompensuje jednostronne ob- ciążenia mięśni występujące w codzien- nym życiu lub brak ruchu. Nie powinien być uprawiany jednak jako wyłączna forma aktywności ruchowej, należy uzu- dla trenerów piłki nożnej pełniać go ćwiczeniami dynamicznymi. Wiadomości ogólne W języku angielskim to stretch zna- czy – rozciągać, a wyraz stretchy – ela- styczny. Pod pojęciem stretchingu ro- zumiemy pewną szczególną metodę gimnastyki rozciągającej, która opiera się na instynktownych zachowaniach ludzi i zwierząt, wynikających z natu- ralnej potrzeby organizmu do „wyzwo- lenia z napięcia”, zwłaszcza, gdy ciało pozostaje długo w niezmienionej po- zycji. Stretching to bezsprzecznie naj- lepszy z dotychczas poznanych spo- sobów uelastycznienia mięśni i zwięk- szenia ruchomości stawów. Charakte- rystyczne dla tej metody jest delikatne traktowanie aparatu ruchu, wyrażające się płynnym, spokojnym, kontynuują- cym (jak przy ziewaniu) rozciąganiem mięśni, aż do optimum (lecz nie mak- simum) możliwości, a następnie trwa- niem przez pewien czas w bezruchu w docelowej pozycji ćwiczebnej. Stosowane dotychczas ćwiczenia gib- kościowe, opierające się na rozciąganiu mięśni gwałtownymi ruchami zamacho- wo-wahadłowymi, często wielokrotnie pogłębianymi, nie dały spodziewanych rezultatów. Niejednokrotnie groziły też uszkodzeniem mięśni. Przyczyna tkwi w obronnej reakcji mięśni na gwałtow- ne rozciąganie. Jest to naturalne prze- ciwdziałanie organizmu zerwaniu mię- śni i uszkodzeniu stawów. Tak więc skurcz pojawia się w miejscu, gdzie oczekujemy rozciągania. Efektem za- chodzącej tu „sprzeczności interesów” jest nie tylko zablokowanie możliwo- ści uzyskania optymalnego rozciągnię- cia, ale również stwarzanie potencjalne- go zagrożenia mikrourazami, a w konse- kwencji bólu, obiegowo zwanego „za- kwasem”. Kontynuowanie takiego po- stępowania może spowodować trwa- łe uszkodzenia włókien mięśniowych (na skutek mikrourazów powstają bli- zny) i w rezultacie zmniejszenie ich ela-

styczności. Dlatego przy wszelkich ćwi- czeniach (zwłaszcza z obciążeniem)

wskazane jest kierowanie się regułą: im większa amplituda ruchu, tym wolniej- sze tempo. Badania i doświadczenia” szwajcarskich tywnym sposobem odbudowania de- Z wielu względów niektórych ćwi- ficytów aparatu ruchu, a w połączeniu czeń należy unikać, np. ćwiczeń mię- narciarzy wyczynowych, niemieckich pływaków, z ćwiczeniami wzmacniającymi, śni brzucha z wyprostowanym tuło- w znacznym stopniu przyczynia się wiem oraz z prostymi lub prawie pro- lekkoatletów, hokeistów i piłkarzy Bundesligi, do wszechstronnego rozwoju. Badania stymi obydwiema nogami (bez wzglę- i doświadczenia szwajcarskich narcia- du na pozycję ćwiczebną i stosowa- potwierdzają pozytywne działanie stretchingu rzy wyczynowych, niemieckich pływa- ny przyrząd czy przybór). Powodu- ków, lekkoatletów, hokeistów i piłka- ją one przeciążenie kręgosłupa w od- rzy Bundesligi, potwierdzają pozytyw- cinku lędźwiowym. Nieprawidłowe ob-

Trener Nr 5 (116) 2013 | 23

ciążenie kręgosłupa może także wystę- Średnio czas wykonywania ćwiczeń Średnio czas” wykonywania ćwiczeń pować przy krążeniach tułowia i gło- waha się od piętnastu do trzydziestu wy, nadmiernych skłonach w tył tułowia waha się od piętnastu do trzydziestu sekund. sekund. W początkowej fazie niezbęd- i głowy, kołyskach na brzuchu z chwy- ne jest odliczanie lub pomiar czasu, tem za kostki lub jednocześnie uniesio- W początkowej fazie niezbędne jest odliczanie a po nabraniu niezbędnej wprawy nymi w leżeniu przodem nogami i ręka- o długości bezruchu decydować bę- mi wraz z klatką piersiową. Niewskazane lub pomiar czasu dzie wyczucie właściwego efektu. Roz- są wielokrotnie - sprężynująco pogłębia- ciąganie metodą napinania antago- ne skłony tułowia w bok, a także w przód nistów należy wytrzymywać nie dłu- z sięganiem do stóp o nogach wypro- żej niż 10 sekund. Lanz i Aigelsreiter stowanych i złączonych. Wszelkie przy- w opracowaniu „Dehnung Kraftigung Be- siady jedno- i obunóż, zwłaszcza z ob- wegung System” uwzględniają trzy zależ- ciążeniem, należy wykonywać powoli sem stopniowo słabnie, umożliwiając ności dotyczące czasu wytrzymania: z ugięciem kolan jedynie do pozycji sie- dalsze rozciąganie. Stwarza to szansę – rozciąganie przygotowawcze bez- dzącej (900). Bardzo niebezpieczne dla uzyskania większej efektywności ćwi- pośrednio poprzedzające ćwiczenia stawów kolanowych są także podsko- czenia w kolejnych powtórzeniach. zasadnicze – 5 sek.; ki w głębokim przysiadzie (np. „żabki”). O tym, jak długo wytrzymać w danej po- – rozciąganie profilaktyczne – 10 sek.; Uszkodzeniem stawów barkowych gro- zycji, decyduje wiele czynników, takich – rozciąganie terapeutyczne – 30 sek. żą gwałtowne, wirujące krążenia ramion, jak: aktualna dyspozycja psychofizycz- Uprawiając stretching osiąga się: jak też sprężynujące wymachy wyprosto- na, poziom zaawansowania, tempera- – poprawę rezultatów sportowych, wanych rąk do tyłu, szczególnie w górę tura otoczenia, indywidualna zdolność ponieważ zmniejsza się urazowość. Jest na zewnątrz. Nie należy dążyć do nad- koncentracji, intensywność rozgrzewki, to wynik osiągnięcia większej elastycz- miernej ruchliwości (szczególnie kręgo- stopień zmęczenia, rodzaj i zakres ćwi- ności mięśni i ścięgien oraz optymaliza- słupa w odcinku szyjnym i lędźwiowym). czenia, czucie stretchingu, zamierzony cji funkcjonowania stawów. Ruchy są le- Wspomniany odruch rozciągania, efekt, pora dnia, wiek i płeć. Generalnie piej amortyzowane, dzięki czemu male- wywołany szybkim wydłużaniem mię- można kierować się następującymi re- je obciążenie przyczepów mięśni i ścię- śni, zanika natychmiast wraz z usta- gułami w wykonywaniu ćwiczeń: gien. Badania grup porównawczych wy- niem ruchu. Działa natomiast nadal, – ćwiczenia proste, o wąskim zakresie kazały znaczne zmniejszenie liczby kon- zwłaszcza w stosunku do prostowni- ruchu wytrzymujemy krócej (15-20 sek.); tuzji u stosujących stretching; ków, druga składowa odruchu (tzw. od- – ćwiczenia kompleksowe, obejmu- – równoważenie jednostronnych, powiedź toniczna) związana z rozcią- jące duże grupy mięśniowe – dłużej Fot. 3. specjalistycznych przeciążeń aparatu ganiem statycznym. Ta jednak z cza- (0,5-1,5 min.). Ćwiczy autor ruchu. Wielu szkoleniowców nie do- artykułu P O PI E L UCH

24 | Nr 5 (116) 2013 Trener Nauczanie – trenowanie

cenia, niestety, tej funkcji, mimo iż ma gwarantująca ekonomiczny, estetyczny Zasady poprawnego ona znaczny wpływ na poprawę rezul- i płynny przebieg ruchu. Nieodzowność tatów sportowych; koncentracji przy ćwiczeniu stretchingu stretchingu – niwelację zmęczenia i szybszą re- przyczynia się do lepszego czucia mię- generację na skutek zachodzących śni i poznania własnego ciała, a w efek- 1. Trzeba zapewnić możliwie największy kom- w mięśniach zmian metabolicznych, któ- cie do znacznej poprawy zdolności koor- fort ćwiczeń. re sprzyjają eliminowaniu toksyn. Dzieje dynacyjnych. 2. Ruchy, zarówno rozciągające, jak i powrotne, się tak poprzez spowodowanie napły- Ambicja, wola walki, siła woli, zma- wykonywać bardzo wolno. nięcia większej ilości krwi do wydłużo- ganie się z własnymi słabościami – ce- 3. Obszerność ruchów dostosowywać do ak- nych naczyń włókien mięśniowych. chy tak cenione zarówno w życiu co- tualnych możliwości. Nie wolno dążyć za Grupa naukowców z Linkoping dziennym, jak i w wyczynie sportowym, wszelką cenę do jakichkolwiek pozycji wzor- stwierdziła, że po pojedynczym ćwi- w stosunku do stretchingu pozostają cowych. czeniu w postaci rozciągania przedłu- w skrajnej sprzeczności. Pożądane efek- 4. Nie stawiać aparatowi ruchu wygórowanych żonego, efekt podwyższonej elastycz- ty uzyskać możemy jedynie dzięki opty- wymagań. Nie należy nigdy dążyć do z góry ności pozostaje w mięśniach przez malnemu (na granicy możliwości), a nie zaplanowanych względnie poprzednio uzy- około 1,5 godz. Dodatkowe korzyści to: maksymalnemu rozciąganiu mięśni. Ale skiwanych zakresów ruchu. – kompensacja niedostatków spraw- jak określić to optimum? Trzeba to po- 5. Nigdy nie współzawodniczyć w osiąganych ności ruchowej wynikających z życia czuć! Podobnie jak wytrawni sportow- zakresach ruchu. To nie wyczyn, lecz indywi- codziennego; cy potrafią czuć skuteczność bodźców dualne poszukiwanie efektu. Poprawiać wy- – relaksacja, która zachodzi dzięki w trakcie treningu, tak i doświadcze- niki tylko w ramach swoich aktualnych moż- zmniejszeniu napięcia mięśniowego. ni w uprawianiu stretchingu wyczuwa- liwości psychofizycznych. Wynika to z tego, że stanowimy jed- ją optymalność rozciągania. Jako zasa- 6. Ćwiczyć w kierunku wolnym od bólu, czyli ność psychomotoryczną. Rozprężając dę w ocenie optimum można przyjąć, w razie, gdy ból się pojawi nie należy rezy- mięśnie zyskujemy złagodzenie napię- że odczuwanie efektu rozciągania mię- gnować z ćwiczenia, lecz indywidualnie od- cia nerwowego i psychicznego. Ma to śni powinno być przyjemne, analogicz- szukać taki zakres, szybkość, a zwłaszcza kie- szczególne znaczenie wobec znanej ne do tego, jakie osiągamy przy instynk- runek ruchu, przy którym ból nie występuje. prawidłowości, że trudniej się jest zre- townym „przeciąganiu się”. Rozciągaj

7. Oddychać swobodnie, płynnie i głęboko. laksować niż wzmocnić; tyle, ile potrzebujesz, a nie ile możesz! Wyjątek stanowią te pozycje w obrębie klat- – osiągnięcie optymalnych wartości W żadnym przypadku nie wolno dopro-

ki piersiowej i brzucha, przy których krótko- funkcji fizjologicznych ciała; wadzić do najmniejszego nawet bólu! trwałe (na wzór instynktownego) wstrzyma- – obszerność, płynność i skoordyno- nie wdechu może polepszyć efekt ćwicze- wanie ruchów oraz poprawa kondycji nia. ogólnej. Ambicja, wola” walki, siła woli, zmaganie się 8. Należy ćwiczyć w możliwie największym od- Tylko wszechstronnie uaktywnio- prężeniu, skupieniu i odizolowaniu. Najko- ny aparat ruchu jest w stanie spro- z własnymi słabościami – cechy tak cenione rzystniej przy spokojnej muzyce (najlepiej stać znacznym obciążeniom fizycznym, w słuchawkach). Dobrze jest zamknąć oczy. a zwłaszcza wymogom treningu sporto- zarówno w życiu codziennym, jak i w wyczynie O efekcie decyduje stopień koncentracji. wego. Optymalne kształcenie ruchu do- 9. Każde ćwiczenie powtarzać dwa do pięciu konuje się w sposób kompleksowy przez sportowym razy, stosownie do rozciągliwości mięśni. ćwiczenie wytrzymałości, siły, szybko- 10. Pozycje ćwiczebne obejmujące kilka grup ści, ich form mieszanych oraz koordy- mięśniowych zwłaszcza dużych, utrzy- nacji pracy mięśni. Wskutek intensyw- mać w bezruchu 20-30 sek. aż do ustąpie- nej pracy mięśni dochodzi do ich skróce- Stretching powinien być stosowany nia uczucia napięcia, następnie „milimetr nia i zwiększenia przekroju poprzeczne- w każdym okresie rocznego cyklu pra- po milimetrze” kontynuować rozciąganie go (stwardnienia), a następujący w rezul- cy, przede wszystkim zaś w rozgrzew- do wystąpienia kolejnego wyraźnego opo- tacie ucisk naczyń krwionośnych przy- ce w celu doskonałego przygotowania ru, po czym znów wytrzymać 20-30 sek. spiesza zmęczenie. Stosując stretching mięśni i stawów do przyszłej pracy oraz i powoli płynnie wracać. Rozluźnić mięśnie w idealny sposób rozciągamy i uelastycz- po zakończeniu wysiłku, aby nastąpiło – wstrząsnąć. niamy mięśnie, czynimy je lepiej ukrwio- rozprężenie znacznie przyspieszają- 11. Do ćwiczeń w pozycjach siedzących, klęku nymi, a więc zdatniejszymi do szybsze- ce regenerację. Dobrym rozwiązaniem i leżeniu stosować podłoże miękkie, ale sta- go pozbywania się produktów przemia- jest wykorzystywanie na stretching bilne, np. karimaty. ny materii. Korzystne zmiany metabo- wszelkich, nawet krótkich przerw mię- 12. W połączeniu ze stretchingiem mięśnie po- liczne zachodzą także w tkankach ota- dzy wysiłkowych na tzw. doelastycz- winny być wzmacniane w celu utrzymania czających mięśnie, ścięgnach i stawach. nienie. Wówczas bezruch może być sy- funkcji stabilizacyjnej. Elementem w znacznym stopniu decy- tuacyjnie krótszy, a ćwiczenie powinno 13. Rozgrzewka dla doraźnych potrzeb życia co- dującym o sile jest rozciągliwość mięśni, dotyczyć przeważnie mięśni poprzed- dziennego nie jest konieczna, pod warun- gdyż mogą się one optymalnie skurczyć nio obciążonych lub tych, które biorą kiem jednak osiągania optimum rozciągnię- dopiero po uzyskaniu pewnego stopnia udział w następnym wysiłku. Znakomi- cia szczególnie wolnym, kontynuującym ru- wydłużenia. Inaczej mówiąc, siła mięśni te efekty daje na przykład stosowanie chem, tak jak przy instynktownym „prze- przedtem rozciągniętych jest w znacz- stretchingu w przerwach regeneracyj- ciąganiu się”. Jednak bezsprzecznie lepsze nym stopniu większa (np. zamach przy nych podczas długotrwałych wypraw efekty uzyskuje się po rozgrzewce przy pod- rzutach). Druga zależność to zwiększe- pieszych – zwłaszcza górskich, szcze- wyższonej dzięki temu temperaturze mię- nie zdolności rozprężania mięśni prze- gólnie podczas schodzenia. śni. ciwstawnych (antagonistów), co warun- Rozciąganie należy poprzedzić 14. Należy unikać nadmiernej lordozy lędźwio- kuje słabsze hamowanie ruchu właści- wstępną rozgrzewką polegającą na wej przez wciąganie brzucha i napinanie poślad- wego. Cecha ta uzależniona jest od siły, wykonywaniu przez pewien czas (oko- ków. zdolności mięśni do sprawnego prze- ło 10-15 min.) ruchów prostych, do- 15. Ćwiczenia asymetryczne wykonywać w obie chodzenia ze stanu napięcia w rozluźnie- brze znanych, o niepełnej amplitudzie strony. nie, możliwości ich rozciągania oraz ja- i w umiarkowanym tempie ze stop- 16. W pozycjach ćwiczeń kompleksowych dą- kości koordynacji ruchu. Im bardziej ela- niowo wzrastającym natężeniem, aż żyć do rozciągania we wszystkich możli- styczne są mięśnie, tym łatwiej wykonać do spocenie się i zasapania. Nie nale- wych płaszczyznach. zadanie szybkościowe. Jest to wzajemne ży kierować się czasem, lecz efektem. 17. Skręty i skłony boczne tułowia, a także ćwi- współdziałanie mięśni w procesie ruchu. Proponuję np. bieg, cwał, podskoki ze czenia, przy których wywierany jest ucisk Im wyższa jej jakość, tym mniejszy wy- skakanką lub bez, kroki taneczne z ru- na jamę brzuszną, zaczynać od prawej stro- datek energii przy danym obciążeniu ru- chami rąk i tułowia, zabawę masową. ny. Chodzi o działanie zgodne z pracą jelit. chowym. Decyduje o tym zdolność mię- Po rozgrzewce przystępujemy do stret- śni przeciwstawnych do rozprężania się, chingu, bacząc, by nie dopuścić do

Trener Nr 5 (116) 2013 | 25 zbytniego ochłodzenia ciała. W razie konieczności można ćwiczenia statycz- ne przeplatać, co jakiś czas dynamicz- PRZYKŁADOWE ĆWICZENIA STRETCHINGU nymi, podobnie jak w części poprze- dzającej. Zalecane jest, (choć nie za- (wykorzystano zdjęcia z „Atlasu rehabilitacji ruchowej”) wsze i nie przez wszystkich), wykony- wanie ćwiczeń rozciągających według Z metodycznego punktu widzenia ćwiczenia stretchingowe powinny być wykonywane w trzech fazach: następującej kolejności: 1) kończy- ny górne, 2) część szyjna kręgosłupa, Faza I 3) obręcz barkowa i klatka piersiowa, W tej fazie należy statycznie, jak najsilniej napiąć mięsień, grupę mięśniową, którą mamy zamiar rozciągać. Napięcie 4) kończyny dolne, 5) biodra, 6) tułów. powinno trwać 10-30 sek. Podczas napinania mięśni należy oddychać wolno, równomiernie, spokojnie. Należy stosować zarówno ćwicze- Faza II nia czynne (napinaniem antagoni- Na 2-3 sek. należy rozluźnić mięsnie, przyjąć wygodną pozycję do wykonywanego ćwiczenia. Odprężenie poprawi jego efekty. stów), jak i bierne (wspomagane) i po- Faza III wtarzać od dwóch do pięciu razy. Koń- Łagodnie rozciągnąć mięsień jak się da najmocniej, ale bez uczucia bólu. W pozycji rozciągnięcia wytrzymać 10-30 sek.

cową fazę rozgrzewki poświęcamy W przypadku rozciągania dużych grup mięśniowych, lub kilku małych, w jednym ćwiczeniu należy wytrzymać w po- na dynamiczne ćwiczenia specjali- zycji rozciągnięcia 20-30 sek., aż ustąpi uczucie napięcia.

styczne lub ukierunkowane. Następnie kontynuować rozciąganie, powoli i ostrożnie, do uczucia następnego oporu. Znowu wytrzymać w pozy- cji rozciągnięcia 20-30 sek. Przy powrocie z pozycji rozcią- Rozciąganie mięśni Stretching to” proste ćwiczenia rozciągające gnięcia należy pamiętać o ostrożności i uwadze. Nie nale- czworogłowych ży tego robić gwałtownie. Powrót ma być powolny i płyn- mięśnie. Jest on nieodzownym elementem ny. Po powrocie należy rozluźnić mięśnie poprzez wstrzą- śnięcie. Podczas wykonywania ćwiczeń należy pamiętać, treningu sportowego, a więc także każdej że głowa powinna stanowić przedłużenie wyprostowanych pleców. Stretchingu nie należy wykonywać w czasie trwa- jednostki treningowej nia kontuzji lub jakichkolwiek bólów aparatu ruchu. Stoso- wanie stretchingu powinno obejmować zdrowe mięśnie i stawy. Chore stawy lub mięśnie należy najpierw wyleczyć. Stretching w treningu Stretching to proste ćwiczenia roz- Rozciąganie mięśni szyi ciągające mięśnie. Jest on nieodzow- nym elementem treningu sportowe- go, a więc także każdej jednostki tre- ningowej. Stretching poprawia przede wszystkim naszą sprawność ruchową poprzez zwiększenie zakresu ruchu w stawach. Rozciąganie mięśni wzmac- nia także nasze ścięgna, zapobiega kontuzjom oraz niekorzystnym zmia- nom w mięśniach i stawach. Dzięki stretchingowi uzyskujemy także więk- szą sprężystość mięśni, co poprawia siłę i szybkość ich skurczów. Innym ko- rzystnym oddziaływaniem stretchin- gu jest zwiększenie precyzji ruchu, co w piłce nożnej jest ważne. Jakie Rozciąganie mięśni są niekorzystne czynniki wynikające klatki piersiowej z stosowania stretchingu? Są to nie- korzyści wynikające z niepoprawnego wykonywania ćwiczeń. „Dobry” stret- Rozciąganie mięśni okolicy barku ching polega na stopniowym i ostroż- nym rozciąganiu mięśni. Należy pa- miętać, aby nie wykonywać żadnych gwałtownych ruchów i nie sprężyno- wać. Popularnie stosowane ćwicze- nia gibkościowe polegają na stosowa- niu zamachów i sprężynujących pogłę- bień w celu rozciągnięcia mięśni. Takie ćwiczenia nie dają spodziewanych re- zultatów, a często ich wynikiem mogą być kontuzje (naciągnięcia, zerwania). Przy zamachach i pogłębieniach roz- Rozciąganie ciągany mięsień „broni się” przed zbyt mięśni ręki gwałtownym rozciągnięciem poprzez skurcz. Prowadzi to do mikrourazów, a „przewlekłe” stosowanie takich ćwi- Rozciąganie czeń może prowadzić do trwałych mięśni okolicy uszkodzeń włókien mięśniowych, odcinka a w rezultacie zmniejszenie ich ela- lędźwiowego styczności. A więc osiągany efekt jest kręgosłupa wręcz przeciwny do zamierzonego. Prawidłowe rozciąganie mięśni polega na utrzymaniu mięśnia w pozycji roz- ciągnięcia przez pewien okres czasu. Okres ten powinien trwać 10-30 sek. P O PI E L UCH

26 | Nr 5 (116) 2013 Trener Nauczanie – trenowanie

Piśmiennictwo 1.Rogan S., Wüst D., Schwitter T., Schmidt- bleicher D. (2013); Static stretching of the ham- string muscle for injury prevention in football codes: a systematic review. Asian J Sports Med.; 4 (1): 1-9. 2.Askling CM, Tengvar M, Thorstensson A. Rozciąganie mięśni (2013); Acute hamstring injuries in Swedish elite stawu biodrowego: football: a prospective randomised controlled clini- zginających, cal trial comparing two rehabilitation protocols. Br J prostujących, Sports Med., 47(15): 953-9. Rozciąganie przywodzących 3.Pagaduan JC, Pojskić H, Užičanin E, Baba- mięśni jić F. (2012); Effect of various warm-up protocols kulszowo- on jump performance in college football players. J -goleniowych Hum Kinet.; 35:127-32. 4.Brukner P, Nealon A, Morgan C, Burgess D, Dunn A. (2013); Recurrent hamstring muscle in- jury: applying the limited evidence in the professio- nal football setting with a seven-point programme. Br J Sports Med. Feb 15. [Epub ahead of print] 5.Mendiguchia J, Alentorn-Geli E, Idoate F, Myer GD. (2013); Rectus femoris muscle injuries in football: a clinically relevant review of mechani- sms of injury, risk factors and preventive strategies. Br J Sports Med.; 47(6):359-66. 6.Herman K, Barton C, Malliaras P, Morris- sey D. (2012); The effectiveness of neuromuscu- lar warm-up strategies, that require no additional equipment, for preventing lower limb injuries du- ring sports participation: a systematic review. BMC Med.; 19;10:75. 7.Bahnert A, Norton K, Lock P. (2013); As- sociation between post-game recovery proto- cols, physical and perceived recovery, and perfor- mance in elite Australian players. J Sci Med Sport.; 16(2):151-6. 8.Werstein KM, Lund RJ. (2012); The effects of two stretching protocols on the reactive strength in- dex in female soccer and rugby players. J Strength Cond Res.; 26(6):1564-7. 9.Kahanov L, Eberman LE, Wasik M, Alvey T.(2012); Exertional rehabdomyolysis in a colle- giate american football player after preventive col- d-water immersio. J Athl Train.; 47(2):228-32. 10.Yenchak AJ, Wilk KE, Arrigo CA, Simpson CD, Andrews JR.(2011); Criteria-based mana- gement of an acute multistructure knee injury in a professional football player: a case report.; J Orthop Sports Phys Ther.; 41(9):675-86. 11.Petersen J, Thorborg K, Nielsen MB, Rozciąganie mięśni Budtz-Jørgensen E, Hölmich P.(2011); Pre- przedniej strony podudzia ventive effect of eccentric training on acute ham- i stopy string injuries in men's soccer: a cluster-randomized controlled trial.; Am J Sports Med.; 39(11):2296- 303. 12.Stojanovic MD, Ostojic SM.(2011); Stret- ching and injury prevention in football: current per- spectives. Res Sports Med.; 19(2):73-91. 13.Reiman MP, Peintner AM, Boehner AL, Cameron CN, Murphy JR, Carter JW.(2010); Effects of dynamic warm-up with and witho- ut a weighted vest on lower extremity power per- formance of high school male athletes.; J Strength Rozciąganie Cond Res.; 24(12):3387-95. mięśni rotatorów Rozciąganie 14.Soligard T, Nilstad A, Steffen K, Mykle- stawu biodrowego mięśni bust G, Holme I, Dvorak J, Bahr R, Andersen i mięśni pośladkowych palców TE.(2010); Compliance with a comprehensive stopy warm-up programme to prevent injuries in youth football. Br J Sports Med.; 44(11):787-93. 15.Clark RA, Bryant AL, Pua YH.(2010); Examining different aspects of functional performance using a variety of bench throw techniques.; J Strength Cond Rozciąganie Res.; 24(10):2755-61. mięśni 16.Molacek ZD, Conley DS, Evetovich TK, Hinnerichs brzuchatych KR.(2010); Effects of low - and high-volume stret- łydki ching on bench press performance in collegiate fo- otball players. J Strength Cond Res.; 24(3):711-6.

Trener Nr 5 (116) 2013 | 27 Staż w Akademii SL Benfica Lizbona

Tomasz Woźnicki

Benfica to najbardziej utytułowana drużyna w Portugalii: 7-krotny finalista Ligi Mistrzów i 2-krotny zdobywca SLPucharu Europy, finalista Pucharu UEFA w 1983 roku, 32-krotny mistrz Portugalii, 24-krotny zdobywca pucharu tego kra- ju i 4-krotny zdobywca superpucharu. Klub został założony 28 lutego 1904 roku jako Grupo Sport Lisboa przez Cosmego Damião. Sport Lisboa e Benfica powstał w 1908 z połączenia Grupo Sport Lisboa z Grupo Sport Benfica. W Polsce nazywa- ny jest Benfiką Lizbona. Benfica rozgrywa domowe mecze na Estádio da Luz w Lizbonie, liczącym 65647 miejsc siedzących. Stadion został wybudo- wany na EURO 2004. Rozegrano tam finał pomiędzy Portugalią i Grecją (0:1). W 2014 roku zostanie zaś tutaj rozegrany finał Ligi Mistrzów. Benfica, jako pierwszy klub w Portuga- lii, założył swoją własną telewizję Benfica TV. Poza transmisją meczów pierwszego zespołu, telewizja retransmituje także me- cze zespołów młodzieżowych. Spotkania 10-latków w telewizji nie są niczym nad- zwyczajnym na tym kanale. Akademia Główne centrum treningowe zespołów Benfiki, od U-14 do pierwszej drużyny, znaj- duje się w kampusie w Seixal. Został on zbu- dowany w 2006 roku i kosztował 15 milio- nów euro. Miejscowość ta znajduje się oko- ło 20 kilometrów na południe od centrum Li- zbony. Ośrodek posiada sześć pełnowymia- rowych, oświetlonych boisk (w tym dwa ze sztuczną nawierzchnią). Na terenie kampusu znajduje się hotel. Dwa piętra zajmują mło- dzi gracze, trzecie piętro zarezerwowane jest dla zawodników pierwszego zespołu, któ- rzy dzień przed meczem trenują w ośrodku. Do dyspozycji piłkarzy Akademii jest siłow- nia, stołówka, szatnie, zaplecze do odnowy biologicznej. Przy boiskach znajduje się sys- tem kamer, który umożliwia nagrywanie tre- ningu lub meczu, aby móc prześledzić po- czynania drużyny. Zawodnicy pierwszego zespołu mają oddzielną stołówkę, siłownię i pomieszczenia do odnowy biologicznej. Na obiekcie znajduje się także stadion, na którym swoje mecze rozgrywa Benfica B, która gra w II lidze. Cały ośrodek zajmuje 15 hektarów. W Seixal trenują najzdolniejsi zawodni- W każdym roczniku w Benfice trzech naj- Bradze, Aveiro i Viseu. Poza wyżej wymienio- Boiska Akademii cy z całej Portugalii w wieku 14-18 lat. Sześć- zdolniejszych zawodników gra i trenuje ze nymi ośrodkami, klub posiada jeszcze kilka- dziesięciu z nich mieszka w hotelu. Kadry ze- starszymi kolegami. Klub pokrywa wszyst- naście szkół w Lizbonie i kilkanaście w całym społów są około 20-osobowe. W młodszych kie koszty utrzymania piłkarzy w kampu- kraju (w sumie 22 szkoły), w których na za- rocznikach (U-14) są dwie drużyny, w naj- sie Seixal. sadzie franczyzy zawodnicy trenują pod egi- starszym roczniku (U-19) grają 17 i 18-lat- Klub posiada cztery ośrodki treningowe dą Benfiki. Wszyscy zawodnicy (poza Aka- kowie. Rozgrywki młodzieżowe w Portuga- poza Lizboną. Szkoli tam najzdolniejszych demią w Seixal) płacą składki miesięczne

O ŹNI CK I lii U-15, U-17 oraz U-19 są rywalizacją ogól- 10 i 11-latków, którzy ze względu na dużą w wysokości 50 euro. Każdy zawodnik jest nokrajową. Pozwalają na to względnie małe odległość od Lizbony, nie mogą dojeżdżać zobowiązany do zakupu koszulek i dresu odległości między miejscowościami. na treningi. Ośrodki te znajdują się w Faro, treningowego Benfiki we własnym zakresie. W

28 | Nr 5 (116) 2013 Trener Sprawozdanie Staż w Akademii SL Benfica Lizbona

W Lizbonie są trzy I-ligowe zespoły: Benfica, Sporting oraz Belenenses. Dwa pierwsze, wraz z FC Porto, stanowią tzw. „wielką trójkę”, która pod Organizacja i założenia względem sportowym oraz organizacyjnym zdecydowanie przewyższa szkoleniowe Akademii Caixa Futebol pozostałe kluby w kraju. Posiadają one doskonale rozwinięty system Akademia powstała w 2006 roku. Jej głównym celem jest zagwarantowanie wy- szkolenia dzieci i młodzieży, ich akademie piłkarskie zaliczają się sokiego poziomu treningowego oraz roz- woju edukacyjnego dla zawodników z na- do czołowych na świecie. ciskiem na takie wartości jak: szacunek, od- powiedzialność, solidarność, sprawiedli- wość oraz tolerancja. Celem szkolenia jest to, aby jak największa liczba zawodników mogła odnosić sukcesy w zespole senior- skim. Sztab trenerski wspomaga: psycho- log, trener przygotowanie motorycznego, dietetyk, skauci oraz analitycy. Kilku trene- rów zatrudnionych jest na etat w Benfice, pozostali łączą pracę w klubie z innymi obo- wiązkami. Budżet Akademii wynosi około 4 milionów euro rocznie. Wielu zawodników gra w młodzieżo- wych reprezentacjach Portugalii. W kadrze U-17 (rocznik 1997) znajduje się aż 12 za- wodników kadry narodowej w tej katego- rii wiekowej. Jak mówią sami trenerzy – jest to złoty rocznik w ich klubie. Ci zawodnicy mają już podpisane zawodowe kontrakty. Wszyscy w klubie wiążą z nimi duże nadzie- je. Zawodnicy zespołu U-19 poza rozgryw- kami krajowymi uczestniczą także w Mło- dej Lidze Mistrzów (te same grupy co w do- rosłej LM). Treningi w grupach młodszych oparte są na nauczaniu taktyki indywidu- alnej i grupowej. Ograniczono nauczanie wyizolowanej techniki, co wynika z tego, że chłopcy, którzy przychodzą do Akademii, Budynek główny są selekcjonowani z bardzo dużej liczby za- Akademii wodników. Zespół 20-osobowy jest wybie- rany z około 500 chłopców. Dostają się tyl- ko najlepsi technicznie i najszybsi. Co roku najsłabsi zawodnicy odchodzą z Akademii, a w ich miejsce zajmują nowi. Młodzi zawodnicy trenują 2-3 razy w ty- godniu przez około 90 min. Gry w przewa- dze są stosowane od najmłodszych lat. Już 5-latkowie grają w systemie 2x1. Zawodni- kom od najmłodszych lat wpajana jest za- sada gry ze skrzydłowymi, np. poprzez gry z bocznymi strefami boiska, w których po- ruszają się tylko boczni pomocnicy (już od U-6). Autorski program treningowy Stre- et Football, stosowany w Akademii, opar- ty jest na dużej liczbie gier, które odbywa- ją się różnymi piłkami, na różnych zasadach oraz nawierzchniach. Dzięki temu młodzi zawodnicy na każdym treningu są stymulo- wani nowymi bodźcami. Starsi zawodnicy w Campusie trenują cztery razy w tygodniu w zakresie 90-120 min. Dzień po meczu najczęściej jest dniem wolnym. Zawodnicy mają także treningi in- dywidualne – raz w tygodniu przez 30 min. Każdy trening na boisku poprzedzony jest 20-30 min. rozgrzewką w siłowni z trenera- mi przygotowania motorycznego (ćwicze- nia zapobiegające kontuzjom lub kształ-

Trener Nr 5 (116) 2013 | 29 tujące siłę dynamiczną). Wszystkie zajęcia treningowe prowadzi 5-6 trenerów (tre- ner główny, asystent, trener bramkarzy, tre- ner przygotowania motorycznego oraz je- den lub dwóch trenerów wolontariuszy – najczęściej studenci). Treningi w starszych grupach często opierają się na dynamicz- nych fragmentach gry, w których skrzy- dłowi odgrywali znaczącą rolę. Często tak- że trenowany jest kontratak w systemie 2x1 oraz 3x2. Treningi w grupach U-14 do U-19 w Akademii przypominają treningi senior- skie. Bardzo dużo jest gier zadaniowych, z przewagą liczebną. Zwracana jest uwa- ga na elementy taktyczne i przygotowanie motoryczne. Na grupę 20 zawodników tak- że jest pięciu, sześciu trenerów. Ryc. 1. Organizacja gry ofensywnej i defensywnej w Akademii Wszystkie drużyny grają w systemie 1-4-3-3 (zespoły 11-osobowe) oraz 1-2-3-1 (zespoły 7-osobowe). Filozofią Benfiki jest ofensywny styl gry, poparty częstym posia- daniem piłki. Preferowane są krótkie poda- nia po ziemi, wysoki pressing zaraz po stra- cie piłki oraz szybkie przejście z atakowa- nia do bronienia i odwrotnie. Zawodnicy muszą się wykazywać dużą agresywnością oraz ambicją w dążeniu do celu. Zespoły młodzieżowe Benfiki grają z jedną „6” na boisku, która raczej nie ma wielu zadań ofensywnych. Zespoły kon- centrują się na szybkim ataku skrzydła- mi, przez co być może trochę niewyko- rzystani są zawodnicy na pozycjach „8” oraz „10”. Zawodnik na pozycji „9” jest ty- powym graczem do wykańczania akcji, nie ma on wielu zadań w chwili rozgry- wania piłki przez swój zespół (raczej nie Ryc. 2. wychodzi po nią). Zawsze ma się znajdo- wać w polu karnym przy dośrodkowaniu z bocznych stref boiska. W treningu wie- le gier jest na bardzo małej przestrzeni, co wymusza szybką grę i szybkie myśle- nie. Trenerzy często przerywają grę i zwra- cają uwagę na taktyczne niuanse. Naj- większym problemem w grze defensyw- nej odgrywa szybkie przejście z atako- wania do bronienia. Kilkukrotnie w sezo- nie zespoły młodzieżowe (U-17 oraz U-19) grają sparringi z zespołami seniorskimi (nawet II liga) po to, aby miały okazję prze- trenować wariant obronny. Większość za- łożeń akcji ofensywnych i defensywnych z systemu gry 1-4-3-3 jest czerpanych z fi- lozofii gry FC Barcelony. Trenerzy Benfiki wzorują się na podobnej organizacji gry. Szkolenie bramkarzy w Akademii W każdej grupie znajduje się minimum trzech bramkarzy (maksimum sześciu) Ryc. 3. w zależności od umiejętności zawodników na tej pozycji. Na każdym treningu obec- na zabawach (we wcześniejszym wieku BenficaLab – dział medyczny, obserwa- ny jest trener bramkarzy, który najczęściej są już treningi bramkarskie); cja i analiza, skauting pracuje przez około godzinę indywidualnie W BenficaLab, do tego departamen- z golkiperami, a następnie dołączają oni – Eagle Basic – U-14/U-15 – podstawo- tu należy m.in. dział medyczny, w którego do swoich zespołów. Każda drużyna ma we elementy techniczne – forma ścisła; skład wchodzą: oddzielnego trenera bramkarzy. Jedną – Eagle One – U-16/U-17 – zaawanso- – Dietetyk – dba o właściwe odżywia- z najważniejszych cech, które są brane pod wany trening bramkarski; nia zawodników, którzy trenują w Aka- uwagę przy naborze i selekcji, jest przewi- – Eagle Analyze – drużyna B/U-19 demii. Chłopcy mają indywidualnie roz- dywany wzrost na poziomie min. 186 cm – trening bramkarski oparty na analizie za- pisane posiłki wg potrzeb i na stołów- (na podstawie badań antropometrycznych). chowań na boisku; ce dostają odpowiednie porcje. Każdy W Akademii podzielono treningi dla – All Eagle – wszystkie zespoły – podsta- z nich zawsze po wakacjach i świętach Bo-

O ŹNI CK I bramkarzy w zależności od wieku: wowy trening bramkarski; żego Narodzenia jest ważony, mierzony – Eagle Zero – U-13/U-12 – podsta- – Medical Department injury preven- (m.in. pomiar tkanki tłuszczowej) i na wowe elementy techniczne często oparte tion – trening prewencyjny. podstawie tych analiz ustalana jest dieta. W

30 | Nr 5 (116) 2013 Trener Sprawozdanie

wychodzenia z pressingu poprzez poda- nie piłki do strefy z mniejszą liczbą graczy przeciwnika; szybkie przejście z defensywy do ofensywy i odwrotnie. Zastosowanie: wszystkie zespoły od U-14 do U-19; minimum trzy razy w ty- godniu po 20-30 minut. Gra 7x7 na dwie bramki ustawione tyłem do siebie (Ryc. 2.) Opis gry: Dwa zespoły grają na polu 40x40 m z bramkami w środku pola usta- wionymi tyłem do siebie. Bramki wyznacza- ją dwie strefy boiska. Bramkę można zdo- być po podaniu piłki do przeciwległej stre- fy, w której odzyskało się piłkę. Cel gry: zwiększenie umiejętności utrzy- Ryc. 4. mania piłki w zawężonym i skróconym polu gry; wychodzenie na pozycję partnerowi z piłką (szukanie trójkątów w grze), umie- jętność przenoszenia ciężaru gry (po odzy- skaniu piłki trzeba jak najszybciej podać ją do drugiej strefy); umiejętność wycho- dzenia z pressingu poprzez podanie piłki do strefy z mniejszą liczbą graczy przeciw- nika; szybkie przejście z defensywy do ofen- sywy i odwrotnie. Zastosowanie: wszystkie zespoły od U-14 do U-19; 1-2 razy w tygodniu po 20-30 minut. Dynamiczny fragment gry doskonalący podanie prostopadłe do skrzydłowego (ryc. 3.) Opis gry: podania piłki jak na rysunku. Cel gry: atak pozycyjny zakończony dośrodkowaniem z bocznej strefy boiska. Zastosowanie: wszystkie zespoły od U-14 do U-19; trzy razy w tygodniu Ryc. 5. po 20-30 min.

Dietetyk prowadzi także wykłady uświa- Edukacja Gra 2x1 zakończona uderzeniem damiające młodym piłkarzom ważność Zawodnicy mieszkający w kampusie do bramki (ryc. 4.) odpowiedniego odżywiania w karierze oraz ci, którzy mieszkają u rodzin w Lizbo- Opis gry: Zawodnik podaniem zza sportowca; nie (klub szuka rodzin, u których mogliby bramki do jednego z przeciwników zaczy- – Fizjoterapeuci, którzy prowadzą roz- mieszkać młodzi zawodnicy), są codzien- na grę 2x1. Zadaniem zespołu w przewadze grzewkę przed treningiem oraz są odpo- nie dowożeni i odwożeni ze szkoły busami. jest zdobycie bramki. Zadaniem dla bronią- wiedzialni za zastosowanie ćwiczeń prze- Na miejscu cały czas do dyspozycji zawod- cego jest odebranie piłki i uderzenie jak naj- ciwdziałającym kontuzjom (m.in. CorePer- ników jest dwóch nauczycieli, którzy poma- szybciej do bramki przeciwnika. formance) oraz trening siły. Ustalają oni in- gają w odrabianiu lekcji czy w problemach Cel gry: doskonalenie współpracy dwój- dywidualnie dla każdego zawodnika pro- z nauką. Dla piłkarzy z najlepszą średnią kowej w ofensywie, doskonalenie gry 1x1 gram ćwiczeń w systemie 6-tygodniowym. i bardzo dobrym zachowaniem fundowane w defensywie oraz ofensywie; doskonale- Zawsze po tym okresie robione są testy, są nagrody. Dla piłkarzy, którzy często prze- nie uderzenia do bramki. po których specjaliści ustalają program bywają na zgrupowaniach kadry narodo- Zastosowanie: wszystkie zespoły od dla zawodnika; wej, Benfica stworzyła specjalny program U-5 do U-12; na każdym treningu po 20-30 – Psycholog, który jest do dyspozycji za- do nauki on-line. Chłopcy muszą codzien- minut lub zamiennie 3x2 (dochodzi współ- równo trenerów jak i zawodników. nie logować się do systemu i odrabiać lek- praca dwójki obrońców między sobą – ase- Wydział obserwacji i analizy jako jedy- cje podczas nieobecności w szkole. kuracja i przekazanie oraz obiegnięcie za- ny współpracuje także z pierwszym zespo- Przykładowe gry taktyczne oraz dyna- wodnika z piłką za plecami w ofensywie). łem Benfiki. W Akademii nie analizuje się miczne fragmenty gry stosowane w Aka- gry przeciwnika, jedynie trener może zle- demii: Gra 2x2 + 2 na dwie bramki (ryc. 5.) cić obserwację gry własnego zespołu, po- Opis gry: W strefie środkowej dwa ze- szczególnych graczy (także biomechanicz- Gra 7x7 + 3 (ryc. 1.) społy grają na dwie bramki, dodatkowo ną). Główne centrum obserwacji i analizy Opis gry: Na polu 20x30 m dwie druży- w strefach bocznych znajduje się dwóch za- znajduje się w Seixal, analitycy nagrywa- ny w ustawieniu 3-1-3. Dodatkowo trzech wodników neutralnych (skrzydłowi). Po za- ją i archiwizują podczas weekendu około zawodników neutralnych. Jeden w środku graniu do stref bocznych żaden zawodnik 50 spotkań. pola i dwóch na dłuższych bokach poza po- nie może do niej wbiec. Skrzydłowi mają Wydział skautingu w Akademii odgry- lem gry. Zawodnicy grają na dowolną liczbę za zadanie dośrodkować piłkę do partnera. wa bardzo ważną rolę. W klubie pracuje kontaktów. Neutralni mogą podawać piłkę Cel gry: doskonalenie współpracy dwój- 80 skautów (19 koordynatorów w różnych między sobą. kowej; doskonalenie gry 1x1 w ofensywie regionach kraju), którzy w każdy weekend Cel gry: zwiększenie umiejętność utrzy- i defensywie; doskonalenie dośrodkowania; obserwują po kilka spotkań grup młodzie- mania piłki w zawężonym i skróconym polu umiejętność ataku szybkiego (podanie do żowych w całej Portugalii. Są trzy grupy gry; wychodzenie na pozycję partnerowi strefy bocznej po odebraniu piłki); umiejęt- priorytetowe dla skautów: z piłką (szukanie trójkątów w grze), umie- ność wyjścia z pressingu (podanie do strefy – pierwsza: U-12/13 jętność przenoszenia ciężaru gry (jak naj- bocznej, w której nie ma przeciwnika). – druga: U-10/11 oraz U-14/15 częstsze podanie piłki od jednego skrajne- Zastosowanie: wszystkie zespoły od – trzecia: U-8/9, U-16/17, U-18/19 go neutralnego do drugiego); umiejętność U-7 do U-12; 1-2 razy w tygodniu po 20 min.

Trener Nr 5 (116) 2013 | 31 Okres przejściowy w piłce nożnej Przykładowe rozwiązanie na poziomie Ekstraklasy W makrocyklu szkolenia piłkarskiego okres przejściowy jest okresem najkrótszym. Jego długość jest uzależniona m.in. od klasy rozgrywkowej, od klimatu kraju, w którym odbywają się rozgrywki, od infrastruktury sportowej (podgrzewane płyty boiska). W krajach europejskich, gdzie klimat jest łagodniejszy niż w Polsce, okres ten jest stosunkowo krótki. Liga niemiecka (Bundesliga) ostatni mecz w 2012 roku rozegrała 16 grudnia, a nową rundę rozpoczęła 18 stycznia. Liga włoska (Serie A) 21 grudnia-5 stycznia, liga czeska (Gambrinus Liga) 26 listopada-22 lutego, liga angielska (Premier League) i liga hiszpańska (Primera Division) – brak przerwy.

wej. Po ostatnim meczu ligowym wszy- Wojciech Jarosz scy zawodnicy otrzymali dwa dni wol- Trener UEFA A nego. Potem przeszli kompleksowe ba- dania wydolnościowe i pomiar masy cia- ła. Na podstawie wyników badań i ogól- nalizując czas przerwy świą- nej oceny gry (ilości rozegranych minut teczno-noworocznej możemy w rundzie) każdy zawodnik otrzymał in- zauważyć, że w najlepszych li- dywidualny plan treningowy oraz system gach europejskich przerwa kontrolujący indywidualną pracę trenin- ta jest bardzo krótka, bądź na- gową zawodnika (minitor pracy serca Su- wetA nie występuje. Z punktu widzenia za- unto t6). Poniżej przedstawiono przy- wodnika, trenera i kibica, jest to rozwią- kładowy plan przygotowany dla zawod- zanie bardzo korzystne. Zawodnicy i tre- nika, który w rundzie jesiennej rozgry- nerzy są cały czas w rytmie meczowym, wek Ekstraklasy grał przez 1034 minuty, co sprawia im ogromną radość, możli- a jego poziom tętna [HR] na poziomie wość rozgrywania meczów o punkty. progu mleczanowego wyniósł 135 ud/min. Pokazywanie się kibicom w telewizji Masa ciała zawodnika – 73 kg. i na stadionie daje satysfakcję i możli- Indywidualny plan zajęć dla piłkarza wość zarabiania pieniędzy. Ramy czasowe okresu przejściowego. W polskiej Ekstraklasie przerwa Podokres wypoczynku biernego: świąteczna, tzw. okres przejściowy 12.12. – 25.12.2012. w 2012 roku zaczął się 10 grudnia i trwał Podokres wypoczynku czynnego: do 4 stycznia. Start rundy wiosen- 26.12. – 03.01.2013. nej nastąpił 23 lutego 2013. 4-tygo- UWAGI: dniowy okres przejściowy to czas po- Zadania opracowano w celu utrzyma- dzielony na dwa podokresy (mezocy- nia dobrego poziomu wytrzymałości i siły kle). Pierwszy zawodnicy wykorzystu- na potrzeby lepszego wprowadzenia się ją na urlopy. Najczęściej są to wyjaz- w trening okresu przygotowawczego: dy do ciepłych krajów, gdzie mogą wy-  trenuj według indywidualnego pozio- począć fizyczne i psychicznie. Zawod- mu (progu LT) wytrzymałości ogólnej; nicy kontuzjowani mają czas na popra- wę stanu zdrowia przed kolejnym okre- sem przygotowawczym. Podokres ten Ryc. 1. nazywany jest wypoczynkiem biernym. Przykładowy Po upływie tego czasu zawodnicy rozpo- wydruk czynają podokres wypoczynku czynne- z systemu go. Jest to czas bardzo istotny w proce- Suunto. sie treningowym, gdyż pozwala dobrze Zapis treningu

przygotować się do właściwego okresu z dnia 26.12.2013 przygotowawczego z drużyną.

Na przykładzie zespołu ekstrakla- sowego przedstawię plan treningo- wy w tym podokresie przerwy zimo- Po ostatnim” meczu ligowym wszyscy zawodnicy otrzymali dwa dni wolnego. o sz Potem przeszli kompleksowe badania wydolnościowe i pomiar masy ciała jar

32 | Nr 5 (116) 2013 Trener Nauczanie – trenowanie

 wskazane sporty uzupełniające: pływa- nie, tenis ziemny, koszykówka, siatków- ka i inne;  wskazane ćwiczenia rozciągające i rehabilitacyjne po treningach i w dni Okres przejściowy w piłce nożnej wolne. Opisywany zawodnik otrzymał plan, który zawierał sześć treningów wytrzy- małości ogólnej, dwa treningi na siłow- ni i dwa treningi o charakterze stabili- Przykładowe rozwiązanie na poziomie Ekstraklasy zacyjno-funkcjonalnym. Wyniki badań przeprowadzonych w dniu 4 stycznia 26.12.2012 - 02.01.2013 wykazały bardzo dobry poziom przy- Data Dzień Zadanie gotowaniaUwagi przed okresem przygoto- Wytrzymałość tlenowa [WT] -10 min trucht, 35 min bieg wg schematu 30 sek. wawczym „Wiosna 2013”. biegu na tętnie HRLT - 8/10 ud/min. Dwa treningi siłowe zalecone w okre- 30 sek. marsz [powtórzone 35 razy]. sie roztrenowania miały charakter fakul- 26.12.2012 śr. Po treningu biegowym w domu mm brzucha [30x] i pompki [15x], 4 serie, w tym tatywny, bez szczegółowych parame- 2 serie brzuszków bocznych. trów. Były to dwa obwody po 10-12 sta- Przysiady na jednej nodze, druga noga oparta na podwyższeniu przodem i bokiem 3x12 (na każdą nogę), rozciąganie 5 min. cji z zachowaniem zasady naprzemien- WT - 10 min trucht, 32 min bieg wg schematu: 40 sek. bieg na tętnie HRLT - 8 ud / nej pracy mięśniowej, liczba powtórzeń min/20 sek. marsz [powtórzone 32 razy] 12/16, obciążenia w określonych ćwi- Trening na siłowni 10/12 stacji. Na każdej stacji małe obciążenia do 50% masy czeniach 50% masy ciała. ciała, liczba powtórzeń 12/16, praca naprzemienna kl. piersiowa mm (wyciskanie na Coraz wyższe wymagania stawiane 27.12.2012 czw. ławeczce) mm brzucha (4x30), mm biceps (naprzemianstronne unoszenie ramion zawodnikom w zakresie motoryczno- z hantlami), mm triceps (unoszenie hantli zza głowy), mm nóg (przysiady ze sztangą, wykroki z obciążeniem po 5 kg w ręce), mm pleców (ściąganie drążka do klatki ści oraz gra na sztucznych nawierzch- piersiowej), mm barków (unoszenie hantli bokiem, przodem), itd. niach zmusza trenerów i zawodników Do wykonania 2 obwody ! do wprowadzania do treningu piłkar- WT - 10min trucht, 25min bieg wg schematu: 40 sek biegu: tętno HRLT - 5 ud/min / skiego ćwiczeń funkcjonalnych i ćwi- 15 sek. marszu oraz 10 min biegu wg schematu: 28.12.2012 pt. czeń stabilizacyjnych. Trening funkcjo- 15 sek biegu: tętno HRLT - 4 ud/min / 15 sek. marszu. nalny jest kształtowaniem fundamen- Ćwiczenia stabilizacyjne w domu [patrz załącznik]. talnych wzorców ruchowych leżących WT - 10 min trucht. 20 min bieg wg schematu: 40 sek. bieg na tętnie HRLT - u podstaw motoryczności człowieka. 10 ud/min/20 sek. marsz [powtórzone 20 razy], 10 min bieg wg schematu: 20 sek. Jest to specyficzny, zaplanowany ciąg bieg na tętnie HRLT - 5 ud/min/20 sek. marsz [powtórzone 15 razy], 4 min bieg wg schematu: 15 sek. bieg na tętnie HRLT - 2 ud/min/15 sek. marsz [powtórzone ćwiczeń od izolowanych do global- 8 razy]. nych obejmujących ruch we wszyst- Na każdej stacji małe obciążenia do 50% masy kich płaszczyznach. Fundamentem 29.12.2012 sob. Trening na siłowni 10/12 stacji. ciała, liczba powtórzeń 12/16, praca naprzemienna kl. piersiowa mm (wyciskanie na tego procesu jest zintegrowane, wie- ławeczce) mm brzucha (4x30), mm biceps (naprzemian-stronne unoszenie ramion lopłaszczyznowe działanie wymagają- z hantlami), mm triceps (unoszenie hantli zza głowy), mm nóg (przysiady ze sztangą, wykroki z obciążeniem po 5 kg w ręce), mm pleców (ściąganie drążka do klatki ce przyspieszania, hamowania i stabili- piersiowej), mm barków (unoszenie hantli bokiem, przodem), itd. zacji segmentów ciała. Ćwiczenia stabi- Do wykonania 2 obwody! lizacyjne są stosowane w wielu dyscy- 30.12.2012 niedz. Wolne plinach sportowych. Ćwiczenia te mają WT - 10 min trucht, 25 min bieg wg schematu: 45 sek. bieg na tętnie HRLT - na celu wzmocnić mięśnie głębokie 31.12.2012 pn. 5 ud/min/25 sek. marsz [powtórzone 20 razy]. i zmniejszyć ryzyko kontuzji. Ćwiczenia stabilizacyjne w domu [patrz załącznik]. W naszym kraju trwa debata, jak 01.01.2013 wt. Wolne NOWY ROK - spacery maksymalnie skrócić okres przerwy WT - 10 min trucht,30 min bieg wg schematu: 35 sek. bieg na tętnie HRLT - 5 ud/min między jesienną rundą rozgrywek a roz- 02.01.2013 śr. / 25 sek. marsz [powtórzone 30 razy]. poczęciem rozgrywek na wiosnę. Je- 5 min. rozciąganie Odnowa. żeli okresy przejściowe zostaną skró- cone, będzie to dotyczyć tylko zespo- łów Ekstraklasy. W pozostałych klasach  kontroluj wagę – będziesz lepiej zno-  zawodnicy, którzy ostatnio doszli rozgrywkowych długie przerwy zimo- sił trening w okresie przygotowaw- do zdrowia po kontuzjach, dodatko- we pozostaną. Przedstawiony plan czym; wo wzmacniają kontuzjowane miejsca treningowy może być wykorzysta-  w miarę możliwości stosuj gimnastykę i okolice tych miejsc; ny dla zawodnika na każdym szczeblu poranną;  trenuj w 100 % zgodnie z programem; rozgrywek.

1. Ćwiczenie wykonujemy 4 x 45 sek. Odpo- 1 3 4 czynek 60 sek. 2. Ćwiczenie wykonujemy 4 x20 sek. (każda strona). Przerwa 40 sek. 3. Przeskoki prawa lewa noga (dotknięcie kolanem podłoża) 4x20. Przerwa 60 sek. 4. Wyskoki obunóż z lądowaniem na jedną nogę 4 x 16, przerwa 60 sek. 2 5. Poznane ćwiczenia na mięśnie brzucha 6 x 30, przerwa odpoczynkowa 120 sek. 6. Uginanie ramion w podporze przodem (pompki) 5x20, przerwa 120 sek. 7. Dowolne ćwiczenia rozciągające kończy- ny górne i dolne. Załącznik nr 1. Ćwiczenia stabilizacyjne i wzmacniające dla piłkarza Ekstraklasy, zalecane w podokresie przejściowym

Trener Nr 5 (116) 2013 | 33 Trener