Jaarrekening En Jaarverslag 2019

Jaarrekening en jaarverslag 2019

Inhoudsopgave

Jaarverslag

1. Inleiding 3

2. Bestuurlijke verantwoording 4

3. Programmaverantwoording 6

4. Financiële verantwoording 39

Jaarrekening

5. Overzicht van baten en lasten 44

6. Balans met toelichting 50

1. Inleiding

Voor u ligt een beknopte versie van de jaarrekening en het jaarverslag van 2019. Met deze beknopte versie willen we u in vogelvlucht de essentie van de jaarrekening 2019 laten zien. Wat zijn in grote lijnen de cijfers en trends/ontwikkelingen? En waar heeft de gemeente Emmen in 2019 aan gewerkt? U leest het in dit boekwerk. De complete jaarrekening en het jaarverslag kunt u vinden op de website: gemeenteraademmen.nl.

De jaarrekening verkeerslichtrapportages voor de behaalde doelen en De jaarrekening geeft een beeld van de inkomsten en maatschappelijke effecten (“wat hebben wij bereikt”). uitgaven van de gemeente Emmen in het afgelopen jaar. Daarnaast geeft de rekening een beeld van de Daarbij worden de volgende mogelijkheden gebruikt: bezittingen en schulden van de gemeente. Na vaststelling door de gemeenteraad wordt de De prestatie is gerealiseerd dan wel loopt volgens jaarrekening aangeboden aan de provincie. planning De prestatie is deels gerealiseerd dan wel Het jaarverslag vertraging in de planning In het jaarverslag kunt u lezen wat de gemeente in 2019 De prestatie is niet gerealiseerd dan wel nog niet allemaal gedaan heeft. De activiteiten van de gemeente opgestart zijn over 10 programma’s (thema’s) verdeeld. Per programma worden beknopt de relevante ontwikkelingen geschetst. Voor een completer beeld Emmen, 19 mei 2020 verwijzen wij u naar het complete jaarverslag op de College van Burgemeester en Wethouders website. In deze jaarrekening wordt gewerkt met zogenaamde

2. Bestuurlijke verantwoording

Voor u ligt de Jaarrekening 2019. Het was een bewogen medio vorig jaar een flinke uitdaging om de begroting jaar wat betreft de begroting. Al voor het vaststellen van sluitend te krijgen en daarom moesten we de begroting 2019 werden we geconfronteerd met noodgedwongen een pas op de plaats maken met nieuwe oplopende tekorten, waardoor de begroting is investeringen. Ook hebben we meer tijd genomen om vastgesteld zonder investeringsagenda. De tussentijdse onze reserves op het gewenste niveau te brengen. Bij de rapportages over 2019 gaven een beeld dat wij te maken behandeling van de Kadernota 2020, in de hadden met een dreigend financieel tekort. Hierdoor raadsvergadering van 27 juni 2019, bood de zijn wij strak gaan sturen op de uitgaven (geen nieuwe gemeenteraad ons daarvoor ruimte. Versterking van het investeringen) en hebben wij ingegrepen door middel weerstandsvermogen is noodzakelijk, niet alleen van een uitgavenstop. Bij elke uitgave is gekeken of deze vanwege het huidige ratio, maar ook gezien de wel nodig is. Ook was er gedurende het jaar 2019 sprake ontwikkelingen rondom het coronavirus in 2020. van fors bijsturen op de bedrijfsvoering met onder Overigens biedt het resultaat 2019 de kans om ons andere een selectieve vacaturestop. Dit heeft geleid tot weerstandsvermogen te versterken. de volgende voordelen: - € 1,3 mln. minder uitgaven door de selectieve Met de raad zijn we in gesprek richting de Kadernota uitgavenstop; 2021. Met dit proces zijn wij op 23 september 2019 - € 1,9 miljoen voordeel op bedrijfsvoering bij Berap II; gestart, om samen te komen tot inhoudelijke keuzes - € 1,5 miljoen voordeel doordat er minder voor een toekomstbestendig Emmen. Want het investeringen zijn gedaan. financieel perspectief voor de komende jaren is nog steeds ongunstig. Een schrale troost: ook daarin staan Echter, deze bijsturingen zijn niet houdbaar voor de we als gemeente Emmen niet alleen. Bij de Vereniging langere termijn. We zien dat we in de organisatie hier en van Drentse Gemeenten (VDG) en VNG hebben we voor daar door de bodem zakken en dat zaken blijven liggen, een forse inzet richting het Rijk gepleit. Ook via het die nog wel moeten worden opgepakt. De werkdruk is samenwerkingsverband van grote steden, de G40, zijn hoog en hier en daar zelfs te hoog. wij in gesprek met het kabinet om het tij te keren.

Door de stevige bijsturing werd in de begroting (na Naast het verzoeken om extra geld, hebben we het wijzigingen) uitgegaan van een voordeel van € 2,3 afgelopen jaar ook nadrukkelijk geconstateerd dat van miljoen. De afsluiting van het jaar 2019 geeft echter een onze kant werk aan de winkel blijft: een verdere positief resultaat van € 6,9 miljoen. transformatie van de gedecentraliseerde taken blijft nodig om de beloften daadwerkelijk te kunnen inlossen. Het positievere resultaat komt hoofdzakelijk door Wat daarbij essentieel is, is vertrouwen en incidentele voordelen, zoals: ondersteuning (financieel en in beleid) van het Rijk. - het positieve effect van de decembercirculaire 2019 Deze ondersteuning dient zich te richten op het ad € 0,9 miljoen; versterken van het decentraal beleid, niet op het - een actuele doorrekening van de grondexploitaties ondergraven daarvan. Decentralisatie zal nooit slagen (de meerjarige uitgifteprognoses van gronden zijn zonder eigen beleidsruimte. Samen met de overige positiever en worden volgens de Drentse gemeenten hebben we een lobbytraject in gang verslaggevingsregels in één keer als resultaat in gezet met meerdere voorstellen om de sturingskracht 2019 verwerkt) ad € 5,2 miljoen; van ons als gemeenten te vergroten. - eenmalige extra declaraties aan het rijk voor

bijstandsverlening zelfstandigen (BBZ) en een Ontwikkelingen Wildlands onttrekking aan de voorziening bijstandsdebiteuren met betrekking tot BUIG en Op 28 maart 2019 heeft de raad ingestemd met het overige participatie ad € 1,2 miljoen. voorgestelde herstructureringsscenario. Hiermee is de gemeente de enige financier en is het financieel belang Het voordelig resultaat over 2019 betekent niet dat wij in Wildlands toegenomen. Ten behoeve van de uit de financiële problemen zijn. Het jaarrekening 2019 is een impact analyse uitgevoerd van meerjarenperspectief laat grote tekorten zien. Wij de effecten van corona op Wildlands en het Atlastheater. worden nog steeds geconfronteerd met toenemende Uit deze analyse komt naar voren dat er geen extra kosten in het sociaal domein en tegenvallers in het voorziening getroffen hoeft te worden, maar dat het gemeentefonds. Het zogenoemde ‘trap-op-trap-af risicobedrag wel is toegenomen, dit is meegenomen in systeem’ bij het Gemeentefonds had negatieve financiële de bepaling van het weerstandsvermogen. Het gevolgen voor gemeenten. Als het Rijk minder geld voornemen is om het rekening courant krediet tijdelijk uitgeeft, krijgen gemeenten ook minder geld. te verhogen met € 5,5 miljoen waardoor ons financieel Zoals hiervoor gesteld: financieel gezien hadden we belang uit komt maximaal € 85,2 miljoen.

• We investeerden in dorpen en wijken die schoon, Ambities Collegeprogramma heel, veilig en groen zijn. Ondanks de beperkte financiële mogelijkheden zijn we • We hebben gewerkt aan de voorbereiding op de in 2019 blijven werken aan onze ambities uit het energietransitie en klimaatadaptie op basis van het collegeprogramma. Dit mede gericht op de koers in de Klimaatakkoord. Strategienota 2030 ‘Emmen daar wil je zijn!’. Het • Na meer dan 80 jaar te hebben kunnen zwemmen stimuleren van innovatieve bedrijvigheid, het benutten aan de Angelsoërdijk, opende in 2019 het nieuwe van onze logistieke potentie en de ontwikkeling van een Aquarena aan het Stadionplein in Emmen. Het onderscheidende woon- en werkomgeving zijn doelen zwembad heeft een achtbaans wedstrijdbad, een doelgroepenbad met verstelbare bodem, een die we willen realiseren. recreatie- en een peuterbad. En er zijn

verschillende speel-, wellness- en We noemen een aantal gerealiseerde zaken uit het sportmogelijkheden. Een aanwinst voor de afgelopen jaar: gemeente Emmen. • We hebben deelgenomen aan de ‘Regio Deal Zuid • Omdat Wildlands van groot belang is voor de regio en Oost Drenthe’ die ons de mogelijkheid biedt en om onze financiële positie zeker te stellen, samen met het Rijk, de provincie en besloot de gemeenteraad om leningen en panden regiogemeenten versneld te werken aan de over te nemen, om het park zo een toekomst te sociaaleconomische vitalisering van Zuid en Oost bieden. Zo werden de kosten voor Wildlands Drenthe op het gebied van wonen, werken en verlaagd en kreeg de gemeente meer zekerheden. welzijn. De drie pijlers (werken, wonen, welzijn) • De bouw en ontwikkeling van nieuwbouw- zijn geconcretiseerd in projecten. woningen verloopt zeer voorspoedig. • We zijn blijven werken aan een sociale gemeente • Mede dankzij doorlopende inzet op acquisitie is Emmen, waar iedereen kan meedoen en naar Emmen in beeld bij grote internationale partijen. vermogen een bijdrage kan leveren aan de Zo behoorde Emmen in 2019 tot de laatste drie samenleving. De basis is primair het hebben van mogelijke locaties voor de Europese vestiging van werk. De positieve lijn van meer uitstroom uit de Tesla. bijstand hebben we behouden. Het aantal • In september 2019 heeft de Raad de Strategienota huishoudens met een uitkering is gedaald met 8% ‘Energy Hub GZI Next Emmen’ unaniem van 3401 in 2018 naar 3125 in 2019. vastgesteld. De nota vormt daarmee het • We werkten in 2019 hard aan de transformatie beleidskader voor de ontwikkelingen op de jeugd. De toename van het aantal kinderen met voormalige GZI-locatie Emmen en de aan GZI jeugdzorg ligt onder de landelijke trend, onder verbonden gaswinningslocaties. andere door de inzet van huisartsenondersteuners,

afspraken met onderwijs, stoppen met oneigenlijk Bij onze ambities en activiteiten hebben we gebruik jeugdwet (bijv. huiswerkbegeleiding) en samengewerkt met bewoners, bedrijven en instellingen inzetten op normaliseren en preventie. Desondanks in allerlei samenwerkingsverbanden. zagen we toch een stijging van kosten omdat er per saldo meer jeugdigen met jeugdhulp zijn en de Ook participeerden we in samenwerkingsverbanden met kosten per jeugdige zijn gestegen. In de andere overheden, zoals BOCE (Borger- inkoopafspraken jeugdhulp 2020 zijn hierop Odoorn, Coevorden en Emmen), de Vereniging Drentse sturingsafspraken gemaakt, waaronder een Gemeenten (VDG), de VNG en omzetbegrenzing. samenwerkingsverbanden van grote gemeenten zoals de G40 en de 4 grote noordelijke gemeenten.

3. Programmaverantwoording

3.1 Inwoners en bestuur Beknopte schets van de ontwikkelingen in 2019

Gemeenten zijn gewend om in een inspraakverordening zorgen we ervoor dat kwetsbare personen goed geholpen te regelen hoe ze inwoners willen betrekken bij de worden en hun kwaliteit van leven verbetert? voorbereiding van beleid. De minister stelt nu voor om Dit zijn stuk voor stuk opgaven die zich niet houden aan daar een participatieverordening van te maken. een strikte taakverdeling tussen overheden. Als Daarmee moet de gemeente ook regels vaststellen over gemeente krijgen we steeds meer te maken met hoe inwoners worden betrokken bij de uitvoering en samenwerkingsvormen met partnergemeenten, evaluatie van beleid. Het Right to Challenge of het provincies en rijksoverheid. Denk daarbij aan de uitdaagrecht valt binnen de uitvoering van het beleid. regiodeal, de omgevingsagenda Noord-Nederland, de Regionale Energie Strategie en de agenda Zuid-Oost Door de decentralisatie van taken wordt er steeds vaker Drenthe in BOCE verband. op regionale schaal samengewerkt en er zijn nieuwe uitdagingen bij gekomen. De landelijke, provinciale en Wij zien op dit moment dat inwoners meer producten lokale overheden hebben de ambitie om aan deze digitaal gaan aanvragen. Wat dit betekent voor de maatschappelijke opgaven ‘als één overheid’ te werken, dienstverlening na de coronacrisis is nog onzeker. om de reden dat deze grote opgaven niet door één partij Mogelijk dat inwoners, als de noodmaatregelen van tafel kunnen worden opgelost. Ze zijn complex en zijn, weer in toenemende mate naar het gemeentehuis veelvormig. Hoe geven we de energietransitie vorm? komen. We zullen in deze situatie telkens kijken hoe we Hoe zorgen er we ervoor dat iedereen in Nederland goed de gevraagde dienstverlening met de bestaande formatie en betaalbaar kan wonen, nu en in de toekomst? En hoe op kunnen vangen.

Wat hebben we bereikt in 2019?

Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken Democratie dichterbij De relatie tussen inwoners en gemeente In 2019 is met alle betrokken partijen (raad, college, EOP’s en

versterken, door de betrokkenheid van ambtelijke organisatie) gesproken over democratie dichterbij en de inwoners te vergroten en de beelden die betrokkenen daarbij hebben. Dit heeft geresulteerd in de aanspreekbaarheid van de gemeente te verbeteren. agenda Democratie Dichterbij, welke telkens bij deze bijeenkomsten onderwerp van gesprek is geweest. Het ‘keuzemenu’ is afgerond en gepresenteerd tijdens de platformbijeenkomsten EOP’s, de waarderingsavond EOP’s en de werkbezoeken EOP’s. De doelstelling van het Grote Voor Elkaar Festival (GVEF), de initiatievenmarkt, om bewonersinitiatieven een podium te geven zich te kunnen presenteren en inwonersinitiatieven met elkaar in contact te brengen is behaald en binnen het budget gebleven. Ook de vorm van de markt werd bij de initiatiefnemers gewaardeerd. Op dit moment wordt het GVEF geëvalueerd. Aan de hand van de routeplanner Right to Challenge (R2C) ontwerpen we een proces dat samenwerken met de samenleving, het inspelen op initiatieven en uitgedaagd worden door inwoners ondersteunt en verbetert.

Meer invloed van de burger in de eigen We bieden de EOP’s die dat graag willen de mogelijkheid om zich leefomgeving zowel fysiek als sociaal. onder leiding van de Vereniging Brede Overleggroep Kleine Dorpen in Drenthe (BOKD) te professionaliseren. Dit is tijdens de platformbijeenkomsten onderwerp van gesprek geweest en vindt zijn uitvoering in het project ‘de vijfsterren’. Ook in 2019 is de burgerbegroting aan Emmerhout en Nieuw- Dordrecht toegekend. Denkrichtingen over het vervolg van de burgerbegroting zijn in voorbereiding. Er is een kader ontwikkeld voor de inzet van het budget lokale initiatieven, waar inwoners en EOP’s een beroep op kunnen doen. Samen met inwoners en betrokkenen is het koersdocument Angelslo opgesteld en door ons vastgesteld. In het koersdocument Angelslo wordt de verbinding gezocht met de sociale gebiedsagenda’s en de woon- en leefbaarheidsvisies. Bestuurlijke samenwerking Door regionale bestuurlijke samenwerking De BOCE gemeenteraden zijn door de gezamenlijke colleges op vastgestelde thema’s leefbaarheid, geïnformeerd over de voortgang van de projecten. In 2019 is er toerisme en recreatie, omgevingswet en gewerkt aan een gezamenlijk op te stellen visie op bereikbaarheid voor bereikbaarheid de gemeente Emmen en de regio op de kaart te zetten. Zuidoost-Drenthe. Deze visie wordt in het eerste kwartaal van 2020 ter instemming aan de raden voorgelegd. Daarmee wordt duidelijk waar de regionale wensen en prioriteiten liggen en er kan dan krachtiger (ambtelijk en bestuurlijk) worden samengewerkt aan de toekomstige realisering daarvan. De raden zijn geïnformeerd over de wijze waarop recreatie en toerisme wordt aangepakt. De daarbij behorende activiteiten zijn ingedeeld aan de hand van een aantal speerpunten zoals kennisondersteuning, routenetwerken, promotie & informatievoorziening en evenementen en worden concrete projecten verder uitgewerkt.

De samenwerking met de provincie en de Drentse gemeenten wordt steeds belangrijker om maatschappelijke problemen aan te pakken. De Regio Deal is daar een goed voorbeeld van.

Dienstverlening Klanten zijn tevreden over de manier De klantonderzoeken hebben in 2019 de volgende scores opgeleverd: waarop zij door de gemeente zijn geholpen De dienstverlening aan de balie scoort een 8,3, de telefonische met hun vraag. Zij voelen zich gehoord, dienstverlening scoort een 8,4 en de digitale dienstverlening via de serieus genomen en op de juiste wijze website scoort een 7,6. aangesproken. De inwoner en ondernemer staat voor ons De aandacht voor laaggeletterdheid is ook in 2019 een belangrijk centraal in onze dienstverlening. thema. In 2019 zijn er schrijftrainingen voor medewerkers Dienstverlening is nabij, dit kan georganiseerd en er zijn zogeheten schrijfcoaches die collega’s persoonlijk contact zijn maar ook digitale ondersteunen. Tijdens het introductieprogramma voor nieuwe dienstverlening. Wij communiceren medewerkers wordt ook aandacht besteed aan laaggeletterdheid. proactief en in ons Ook wordt de website aangepast naar meer begrijpelijke taal. Alle dienstverleningshandvest zijn wij helder webpagina’s worden gescreend op het taalniveau B1 en over wat inwoners van ons mogen toegankelijkheid voor laaggeletterden. Aan de hand van de klantreis verwachten. worden alle aspecten van het dienstverleningsproces in beeld gebracht en geeft de klant per onderdeel aan waar hij wel en niet tevreden over is.

3.2 Economie en werkgelegenheid Beknopte schets van de ontwikkelingen in 2019

De eind 2016 door uw raad vastgestelde Kadernota Binnen de nieuwe omgevingsvisie van provincie Drenthe Economie heeft ook in 2019 richting gegeven aan de is er ruimte voor de ontwikkeling van nieuwe uitvoering van diverse activiteiten. Dit betekent dat we grootschalige bedrijventerreinen. hebben gewerkt aan de economische structuurversterking in het algemeen en aan de versterking van onze speerpuntsectoren High Tech Systemen en Materialen, transport en logistiek en chemie/biobased economie, in het bijzonder. Werken aan de economische structuurversterking is een langjarig, voortdurend proces, waarbij we de onderlinge samenwerking tussen bedrijven, onderwijsinstellingen en overheden stimuleren. Dit resulteert in een robuustere structuur en onderling op elkaar afgestemde agenda’s. Een aantal resultaten zijn in 2019 al zichtbaar geworden. We zien dat de onderwijsinstellingen en de bedrijven elkaar beter weten te vinden. Dit heeft geresulteerd in een aantal mooie initiatieven die zullen bijdragen aan de economische vooruitgang van Emmen en de regio. De initiatieven leiden niet alleen tot onderwijsvernieuwing en kennisopbouw, maar ook tot clustering van bedrijven van waaruit weer nieuwe Ook fysieke bereikbaarheid blijft belangrijk. In 2019 is initiatieven uit ontstaan. Er is verder gebouwd aan de het Small and Medium-sized Cities (SMC) Platform vorming van sterke clusters voor de industrie en de mede door Emmen opgericht. Dat stelt ons in staat de kennisinfrastructuur (VO-MBO-HBO-WO). Hierbij kan belangen van de middelgrote en kleine steden in Europa gedacht worden aan nieuwe opleidingen zoals HBO-V, gezamenlijk te behartigen en ons beter te positioneren uitbreiding met minors, betere aansluiting onderling op de corridor ten behoeve van de versterking van onze etc. In 2019 zijn de eerste stappen gezet om te komen tot (inter)nationale concurrentiepositie met als doel om ook een Chemiecampus en een vestiging van de Universiteit testregio van grensoverschrijdende innovatieve en van het Noorden. Dat werkt structuurverdichtend en duurzame concepten te worden en deze met elkaar te versterkt de dynamiek in Emmen en de Dutch TechZone verbinden (w.o. Solar Highway RWS). regio. De gemeente pakt hier afwisselend de rol van aanjager, verbinder, organisator en sponsor. De Raad heeft de Strategienota ‘Energy Hub GZI Next Emmen’ unaniem vastgesteld. De nota vormt daarmee het beleidskader voor de ontwikkelingen op de voormalige GZI-locatie Emmen en de aan GZI verbonden gaswinningslocaties. Er wordt ingezet om in Emmen de eerste Energy Hub in Nederland te realiseren en daarmee onze werkgelegenheid te stimuleren.

In 2019 heeft de tuinbouwsector een Toekomstvisie/Duurzaamheidsprogramma Glastuinbouw Klazienaveen en Erica aangeboden aan de gemeente en de provincie. Naar aanleiding hiervan is een start gemaakt om een gezamenlijke tuinbouwvisie op te stellen. Deze tuinbouwvisie wordt in 2020

vastgesteld. In deze visie worden de relatie gelegd met Er wordt doorlopend ingezet op acquisitie. Zo behoorde verscheidene energie-gerelateerde vraagstukken. Emmen tot de laatste drie mogelijke locaties voor de Europese vestiging van Tesla. Vanuit DTZ wordt de In 2019 is er een stimuleringsregeling op het gebied van bedrijvenregeling in iets aangepaste vorm doorgezet. Er toerisme en recreatie gerealiseerd. Vanaf 1 januari 2020 wordt geanticipeerd op de komst van de nieuwe kunnen recreatieondernemers een bijdrage aanvragen Omgevingswet in relatie tot maatschappelijke en voor toeristische ideeën en initiatieven in hun bedrijf. economische behoeften en nieuwe wettelijke Ook het nieuwe evenementenbeleid is vastgesteld en mogelijkheden en verplichtingen. wordt in 2020 geïmplementeerd. Het beleid is erop gericht om beeldbepalende evenementen met een bovenregionale allure aan te trekken.

Wat hebben we bereikt in 2019?

Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken Goed vestigingsklimaat Voldoende en aantrekkelijke De gemeente faciliteert en bevordert de gewenste ontwikkelingen uit de bedrijventerreinen voor alle typen Structuurvisie Werklocaties Emmen 2020. bedrijven die zich willen vestigen en De detailhandelsstructuurvisie is onderdeel van de Structuurvisie uitbreiden. Werklocaties Emmen 2020. In 2020 zal deze detailhandelsstructuurvisie worden geactualiseerd. Het bestemmingsplan voor het industrieterrein Bargermeer/Werkas Emmen wordt herzien. Daarbij wordt geanticipeerd op de komst van de nieuwe Omgevingswet, met het oog op maatschappelijke en economische behoeften en nieuwe wettelijke mogelijkheden en verplichtingen. Naar verwachting draagt deze herziening bij aan het ondernemersklimaat. Binnen Dutch TechZone verband Binnen de genoemde sectoren worden in alle gevallen stappen gemaakt: netwerkvorming tussen bedrijven en - Chemie en BBE/CE: uitbouwen Ecosysteem van bedrijven, onderwijs en kennisinstellingen in de overheid leidt tot zaken als Innovatieprogramma’s, nieuwe spin-off’s van speerpuntsectoren High Tech Systemen bedrijven, aansluiting van de RuG (hybride vakgroep HBO-WO) en Materialen (HTSM), Chemie, - HTSM: Skills for future gaat veel betekenen voor deze sector en voor de Logistiek en Energie. andere. Nieuwe ontwikkelingen rondom Fieldlab technologies Added lopen voorspoedig. - Logistiek/energie: Als lid van het Europese Polis netwerk van steden en regio’s voor transportinnovatie hebben we het Small and Medium sized Cities (SMC) Platform begin 2019 mede-opgericht De bedrijvenregeling Dutch TechZone De bedrijvenregeling heeft binnen de gemeente Emmen gezorgd voor het

stimuleert innovatie en investeringen naar voren halen van investeringen bij die specifieke bedrijven, die een in en door bedrijven in de topsectoren duidelijke toegevoegde waarde voor de regionale economie hebben. In HTSM, Chemie, Logistiek en Energie 2019 is een bedrag van bijna €1 miljoen verleend aan Emmense bedrijven. De regeling is complementair aan andere initiatieven en regelingen van betrokken gemeenten, provincie (o.a. op het vlak van innovatiestimulering, arbeidsmarkt, scholing, e.d.), Rijk en Regio Deal. Juist door de bedrijvenregeling kunnen de DTZ-gemeenten zich onderscheiden van andere regio’s, waar een dergelijke steun niet aanwezig is. Daarnaast levert een proactieve uitvoering een belangrijke bijdrage aan de verdere profilering van de regio en meer onderlinge samenwerking tussen partijen. Goede fysieke bereikbaarheid Logistiek knooppunt tussen de Vanuit ons lidmaatschap van het Europese Polis netwerk van steden en Randstad en Noordoost Europa. regio’s voor transportinnovatie hebben we begin 2019 het Small and Medium-sized Cities (SMC) Platform mede opgericht. Dat stelt ons in staat de belangen van de middelgrote en kleine steden in Europa gezamenlijk te behartigen en ons beter te positioneren op de corridor ten behoeve van de versterking van onze (inter)nationale concurrentiepositie met als doel om ook testregio van grensoverschrijdende innovatieve en duurzame concepten te worden en deze met elkaar te verbinden (w.o. Solar Highway RWS). Wethouder Guido Rink is political chair van dit platform. Samen met Polis organiseerden we een eerste webinar met een aantal geïnteresseerde gemeenten. Op 25 september 2019 vond de eerste face-to-face werkgroep plaats in Bilbao met wethouder Rink als spreker. Op 27 november 2019 sprak wethouder Rink tijdens de 2daagse Polis Annual Conference in Brussel over de uitdagingen en kansen van kleine en middelgrote steden. Tevens lanceerde hij daar het Ambassadors’ Initiative en heeft deze Working Group inmiddels 15 leden. Op 17 maart 2020 zou wethouder Rink wederom spreken in Brussel tijdens de COP-CITIES - Workshop on Scaling up Smart and Sustainable Cities and Communities. De bijeenkomst gaat echter in verband met COVID-19 niet door.

Sterke corridors A28-A37-E233 en In 2019 hebben we ons ingespannen om de gevolgen van het invoeren van Groningen-Zuidoost Drenthe-Twente de vrachtwagenheffing op alle A-wegen regionaal onder de aandacht te (N34). brengen. Mede namens de Dutch TechZone hebben we deelgenomen aan een bijeenkomst die de Regio Zwolle, gemeente Zwolle en provincie Overijssel hebben georganiseerd in het kader van de European Week of the Regions and Cities in oktober 2019. Thema was de potentie van de corridor A28-A37-E233. In november hebben we deelgenomen aan de bijeenkomst Community TopDutch Logistics om ook daar het belang van aanhaking bij het TEN-T comprehensive network onder de aandacht te brengen. Betere en waar mogelijk, uitgebreide Sinds september 2019 rijdt vanaf de Euroterminal Emmen Coevorden (inter-) nationale spoorverbindingen. Hardenberg (ETECH) vijf keer per week een goederentrein van intermodale dienstverlener Samskip naar Malmö in Zweden. Dit betekent een uitbreiding van de dienst en een rechtstreekse verbinding tussen Nederland en Zweden. In het kader van het project NewWays Drenthe ligt de focus op de Joint Corridor Coevorden - Rotterdam Shortsea / Deepsea. De railterminals ETECH en RSC Rotterdam gaan hun spoorverbinding doorontwikkelen als Joint Corridor binnen het programma NewWays Drenthe, NewWays Zuid-Holland en Lean & Green Off-Road. Extra partners in de vorm van vervoerders en verladers worden in 2020 benaderd. De bedoeling is dat medio 2020 de samenwerkingsovereenkomst door de betrokken partijen ondertekend wordt en de promotiecampagne gestart wordt (filmpje, Dutch TechZone, etc.). Door de provincie en de Duitse partners is een aanvraag ingediend voor Europese subsidie ten behoeve van de spoorlijn Emmen-Rheine. Daarnaast wordt een Public Affairs/Public Relations traject opgestart richting Rijk, Duitse overheden en Brussel. In onze opdracht is een haalbaarheidsonderzoek railterminal Emmtec uitgevoerd. Het college heeft op basis van de uitkomsten van dat onderzoek vastgesteld dat op dit moment onvoldoende perspectief is op een levensvatbare terminal op het Emmtec terrein. De provincie Overijssel heeft in 2019 het initiatief genomen om een quick scan uit te laten voeren naar de Nedersaksenlijn. Hierbij zijn de provincies Drenthe en Groningen en de omliggende gemeenten (waaronder Emmen) aangehaakt. Uit deze scan blijkt dat de kosten hoger zijn (zowel aanleg als onderhoud) en de verwachte reizigersgroei lager is dan eerder voorzien. Mede hierom zijn de meningen over de wenselijkheid van deze spoorlijn verdeeld. De provincie Drenthe geeft aan dat de Nedersakenlijn een stip op de horizon is. Slimme economie Emmen werkt op basis van de In 2019 is de Beleidsnotitie Smart City Emmen opgeleverd. Er wordt begin Strategienota volgens het ‘Smart city, 2020 een kwartiermaker aangesteld om initiatieven verder te brengen, smart region’ concept. volgens het ‘Smart city, smart region’ concept. ‘Launching customer’ voor de lokale In het kader van de aanbesteding voor nieuw meubilair voor het economie en de verduurzaming. gemeentehuis zijn gesprekken gevoerd met een Emmens bedrijf voor het leveren van meubilair gemaakt van plastics uit de ‘plastic soep’. Wegens de bezuinigingen is de aanbesteding uitgesteld. In 2020 worden de mogelijkheden wederom onderzocht. Duurzame economie Verduurzaming bedrijfsleven, inclusief De invloed die de gemeente heeft op het verduurzamen van het

landen (glas-)tuinbouw. bedrijfsleven is onder andere door duurzaam/circulair aan te besteden. Hiermee wordt de markt uitgedaagd om te innoveren. De sloop van het zwembad en het extensief maaibestek zijn circulair aanbesteed. Daarnaast is een masterclass georganiseerd voor de Dutch TechZone op het gebied van circulaire economie. Hierbij zijn Best Practises getoond en is ingezet op het creëren van een netwerk op het gebied van circulair ondernemen. Als gemeente treden we daar aanjagend, faciliterend in op.

Doorlopend worden ondernemers met initiatieven door de accountmanagers economie gewezen op mogelijkheden van duurzaam ondernemen en verbinden in de keten.

Vooraanstaande rol kennisinstellingen Er is ingezet op het realiseren van een Campus Chemie Emmen, daarvoor

en bedrijfsleven in Biobased Economy is een EFRO-aanvraag ingediend en toegekend met een omvang van ca. €6,5 miljoen. Dit proces wordt nu versterkt door de aansluiting van de in Europees verband behouden en universiteit van het Noorden in Emmen, in de vorm van een hybride uitbouwen. vakgroep groene-biobased NHL Stenden en RuG. Hier is in 2019 stevig op ingezet, begin 2020 is bekend geworden dat de vakgroep naar Emmen komt. Tenslotte zijn er eerste ideeën over de realisatie van een fysieke campus en campusomgeving nabij Emmtec, waarin alle onderwijspartijen en bedrijven in willen participeren. In 2019 zijn voorbereidingen getroffen voor een werkbezoek in februari 2020 aan Chemelot/Brightlands in Limburg om te leren van hoe zij een community rond groene chemie hebben ontwikkeld. Optimale aansluiting onderwijs en arbeidsmarkt Strategische kennis- en De notitie is in concept gereed en wordt volgens planning in april 2020

onderwijsnotitie over de positie van het aangeboden aan het college. middelbaar en hoger beroepsonderwijs in Emmen Opleidingen voorzien in de behoeften Vanuit de Arbeidsmarktregio wordt goed samengewerkt met de van de arbeidsmarkt. onderwijspartners in onze regio. Dit betreft verschillende initiatieven zoals bijvoorbeeld: pilot praktijkleren, leerwerkloket en diverse projecten. Daarnaast is Emmen een van de bestuurlijke trekkers van de G40 Human Capital agenda en zijn we onder meer aangesloten bij de Scholingsalliantie Noord en de Techniekpact NN. Land- en tuinbouw van economisch belang Factor van economisch belang en De beleidskader Huisvesting Arbeidsmigranten in de tuinbouwgebieden mede-drager van de leefbaarheid van van Erica en Klazienaveen 2013-2018 is in samenspraak met de sector ons uitgestrekte buitengebied. geëvalueerd. In 2020 wordt de actualisatie van het beleidskader afgerond.

Vanuit de gemeente zijn wij actief in de projectgroep van de Agenda voor de Veenkoloniën. Vanuit deze werkgroep wordt onder andere invulling gegeven aan de Regio Deal Natuurinclusieve Landbouw, samen werk maken van een vitaal platteland in Noord-Nederland. Innovatieve verduurzaming van de De tuinbouwsector heeft in 2019 een sector Toekomstvisie/Duurzaamheidsprogramma Glastuinbouw Klazienaveen en Erica aangeboden aan de gemeente en de provincie. Naar aanleiding hiervan is een start gemaakt om een gezamenlijke tuinbouwvisie op te stellen, waarin innovatieve verduurzaming een van de uitgangspunten is. Deze tuinbouwvisie wordt naar verwachting in 2020 vastgesteld. Attractieve regio voor recreatie en toerisme Groei van de werkgelegenheid in de Uit de cijfers van het provinciaal werkgelegenheidsregister blijkt dat het toeristische sector. totaal aantal werknemers in de bedrijfsgroep cultuur, sport en recreatie in het jaar 2019 is gestegen ten aanzien van het jaar 2018. Het aantal werknemers is in deze periode gegroeid van 1252 naar 1355. Tevens is gedurende deze periode het aantal vestigingen in deze beroepsgroep gestegen van 284 naar 304. De cijfers over 2019 zijn pas in 2020 bekend, maar de prognose is dat er tegelijkertijd een stijging is van het aantal overnachtingen en de directe en afgeleide dagtocht bestedingen in Emmen.

Onze gemeente en Zuidoost-Drenthe In samenwerking met Marketing Drenthe is er gewerkt aan een zijn nog beter zichtbaar op de merkhuis/merkverhaal voor de gemeente Emmen op het gebied van toeristische kaart. recreatie en toerisme. Daarnaast is een haalbaarheidsstudie gestart naar een boekingsplatform. Er is een start gemaakt om het ‘Veenland’ in de toekomst meer onder de aandacht te brengen, ondersteund met een belevingskaart voor het gebied. In het kader van de landelijke profilering van Emmen is een uitzending geproduceerd van het televisieprogramma ‘Op Weg, Hunebed Highway’ waarbij Emmen prominent in beeld is geweest. De vele evenementen en activiteiten op cultureel gebied dragen ook bij aan de beleving en positionering van de gemeente. Zo is in 2019 ‘Veenbrand’ en ‘Into Nature’ binnengehaald en is sprake van diverse activiteiten in BOCE verband. De samenwerking met SPE en SMRE is geïntensiveerd en er wordt zowel in BOCE als Hondsrug-verband samengewerkt op het gebied van promotie en informatievoorziening in de vorm van campagnes, brochures en beurzen waarbij men zich richt op zowel de Nederlandse als Duitse gast. Voorbeelden zijn de Erleb krant, Hondsrug magazine, Kinder doe-boek, ‘Omgeven door Emmen’, centrum plattegrond. Goede aansluiting op de behoefte aan Er is een kwartiermaker innovatie vrijetijdseconomie aangesteld die kwaliteit en beleving van de moderne onderzoek heeft verricht naar kansen in de markt met aanbevelingen voor vrijetijdsconsument. toekomstige projecten. Er zijn ambassadeurscursussen en Duitse taal workshops georganiseerd en er is uitvoering gegeven aan projecten vanuit het Toeristisch Platform. Hierbij kan gedacht worden aan een cursus zakelijk gebruik Facebook, een gebiedssafari door het Veengebied en de oplevering van een proof of concept voor een Augmented Reality beleving in het Van Gogh huis. Tevens is in aansluiting op eerder onderzoek een verdiepingsslag gemaakt in de Visitor Journey. Binnen de regiodeal is een project rondom digitalisering ingediend, om de sector toekomstbestendig en concurrerend te houden/maken.

Ondernemers zijn gestimuleerd om meer gebruik te maken van consultancyprogramma's, zoals de Streekconsulent en het Recreatie Expertteam van het Recreatieschap Drenthe (RD).

Ook in 2019 heeft de gemeente het project 'Community of Practise' (COPT 2.0) ondersteund. Dit project is gericht op kennisdeling en ontwikkeling van nieuwe arrangementen om zo te profiteren van kennis, kunde en kwaliteiten. Er vindt een cross-over plaats tussen grensregio’s en landen en tussen bedrijven en organisaties in de ‘ tourism & leisure’ (3 O’s) aan beide zijden van de Nederlands-Duitse grens. Het einddoel is het realiseren van een grensoverschrijdend platform waardoor nieuwe productontwikkeling en kennisdeling ontstaat. COPT 2.0 is afgerond en een vervolg in de vorm van 3.0 wordt onderzocht.

3.3 Veiligheid Beknopte schets van de ontwikkelingen in 2019

Algemeen aanpak. Steeds meer wordt daarbij gevraagd om samen De jaarwisseling 2018/2019 is in onze gemeente rustig te werken met zorgpartijen. Deze samenwerking wordt verlopen met relatief weinig schade. Terugkijkend dan ook steeds meer opgezocht. Het formaliseren van vanuit het aspect veiligheid was dit wellicht een deze samenwerking gericht op het onderwerp voorbode. Het afgelopen jaar hebben we in tegenstelling woonoverlast lijkt een succesformule. tot 2018 geen grote veiligheidsincidenten gehad. Door de droogte in het voorjaar ging het paasvuur in Erica net goed. Op basis van deze gebeurtenis is een evaluatie uitgevoerd en zijn concrete verbeterpunten o.a. in de afstemming tussen partijen doorgevoerd. Het jaar 2019 zal de boeken in gaan als een jaar vol demonstraties; de leraren-staking, de protestactie van de boeren, de medewerkers in de zorg en de scholieren voor een beter klimaat. Lokaal hebben we in dat kader te maken gekregen met de protesten van de gele hesjes, Wakker Noorden en de anti zwarte piet demonstratie.

Zorg & veiligheid Het afgelopen jaar heeft vooral in het teken gestaan van de voorbereiding van de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz). Belangrijkste wijziging in deze wet is de nieuwe bevoegdheid van de burgemeester om een Crisismaatregel (CM) op te leggen, waarin verplichte zorg kan worden opgelegd. In Drenthe hebben de 12 gemeenten besloten om de meldfunctie, het verkennend onderzoek onder te brengen bij de GGD Drenthe. Omdat in de CM het horen van de betrokkene tijdsgebonden is hebben we de

hoorfunctie belegd bij de Zorg Centrale Noord (ZCN).

Hiermee is een 24/7 dekking gerealiseerd. Veilige woon- & leefomgeving Gemeenten ontvangen Rijksmiddelen ter dekking van Al jaren zien we een tendens van individualisering en de kosten voor de organisatie. Vooralsnog hebben we afnemende tolerantie. Dit lijkt zich te vertalen naar een inschatting gemaakt van het te verwachten aantal meer overlastmeldingen en een toenemende vraag naar meldingen en het aantal verkennende onderzoeken. handhaving. Onzeker is of de schatting overeenkomt met de Ook wij zijn van mening dat meer zichtbare handhaving werkelijkheid. Op het moment dat er fors meer kan bijdragen aan een veilige woon- & leefomgeving. onderzoeken plaatsvinden stijgen de kosten en bestaat In 2019 zijn daarom de eerste stappen gezet in de er de kans dat de rijksmiddelen onvoldoende zijn. In de doorontwikkeling van team gebiedstoezicht. De nadruk richting van het Rijk zijn de zorgen hierover gemeld. ligt daarbij op een verschuiving van repressie naar meer proactief optreden, integraliteit en het voorkomen van Jeugd & veiligheid agressie. Afgelopen jaar is de verbinding tussen jeugd(hulp) en de We zien de laatste jaren bij de overlastmeldingen vooral aanpalende beleidsterreinen versterkt. Met name de een toename van de meldingen over verwarde personen. verbinding met onderwijs. Dit draagt bij aan een Dit lijkt verklaarbaar als je kijkt naar de ontwikkelingen integrale aanpak vanuit zowel het jeugddomein als in de zorg waardoor mensen met een zorgvraag steeds onderwijs vanuit de gezamenlijkheid kinderen en ouders meer thuis blijven wonen, afgezet tegen de afnemende te ondersteunen bij het creëren van een veilig tolerantie. Het gevolg is dat men steeds meer opvoedklimaat. Daarbij kunnen signalen vanuit jeugd en woonoverlast ervaart. Om woonoverlast aan te pakken onderwijs sneller bij elkaar gebracht worden. Een lijken alleen repressieve maatregelen ontoereikend. Om voorbeeld van deze benadering betreft de toenemende tot een duurzame oplossing te kunnen komen is het van zorg over het aantal mesincidenten dat zich in het belang om te achterhalen wat de oorzaak van het afgelopen jaar manifesteerde. overlastgevend gedrag is en dit mee te nemen in de We zijn gestart met de uitwerking van het dynamische

beleidsdocument ‘Perspectief op Jeugd’. Hiermee wil de blijft het op termijn betaalbaar houden van de VRD in gemeente de komende jaren verder investeren in een een tijd waarin gemeenten voor aanzienlijke veilig opvoed- en opgroeiklimaat. Vanuit de ambitie dat ombuigingsvraagstukken staan. iedere jongere in Emmen gelukkig, veilig, gezond en met perspectief kan opgroeien.

Bedrijvigheid & veiligheid De belangrijkste bedrijventerreinen van de gemeente Emmen beschikken over het KIWA-keurmerk Veilig Ondernemen. Onder dit keurmerk werken de Vereniging Parkmanagement Bedrijventerreinen, de gemeente, politie, en een vertegenwoordiging van de betrokken bedrijven samen om de veiligheid op de bedrijventerreinen te bevorderen. Onderdeel van de werkzaamheden is een jaarlijkse dagen nachtschouw om het KIWA-keurmerk te behouden. De aandacht is gericht op inbraakbeveiliging, bevordering brandveiligheid, handhaven bestemmingsplan en het signaleren van en optreden Integriteit en veiligheid tegen criminele activiteiten. Wij zijn ons ervan bewust dat van de overheid (de Afgelopen maart heeft er een voorlichting en mensen die daarin functioneren) een hoge rondleiding plaatsgevonden over ondermijning op integriteitskwaliteit wordt verlangd. We hebben te bedrijventerreinen voor wethouders van andere maken met een rechtmatige en doelmatige besteding gemeenten in het kader van het landelijk thema van publieke middelen. “weerbare overheid”. Wij zijn alert op incidenten en ontwikkelingen die ons Ook via multidisciplinaire controles en handhaving in ons streven naar een veilige en stabiele samenleving onder de vlag van de Octopus-aanpak kunnen bepaalde bedreigen en ontwrichtend werken zoals cybercrime, bedrijfstakken extra aandacht krijgen. beïnvloeding door georganiseerde criminaliteit, radicalisering en polarisatie. Ervaring leert dat het bij Fysieke/ externe veiligheid elkaar brengen van informatie een belangrijk We zien dat de ontwikkelingen die op de aandachtspunt vormt. Op meerder fronten dienen we Veiligheidsregio Drenthe (VRD) afkomen (minder alert te zijn met welke partij we zakendoen. Ten vrijwilligers en de toenemende complexiteit van de aanzien van bijvoorbeeld zorgfraude vormt het een samenleving) die er ook voor zorgen dat rampen en uitdaging om prestatieafspraken rondom het verlenen crises, ook in het sociale domein complexer worden. van zorg/begeleiding aan de voorkant in contracten De uitspraak van het Europese Hof betekent dat de vast te leggen om uiteindelijk later te kunnen bepalen huidige inzet en oefenen van de vrijwillige brandweer op of er sprake is van levering van de juiste/voldoende termijn zal veranderen. Het afgelopen jaar heeft de VRD zorg/begeleiding. hier al op geanticipeerd. Belangrijk aandachtspunt is en

Wat hebben we bereikt in 2019?

Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken Een veilige omgeving Emmen blijft de veiligste 100.000+ Emmen is nog steeds één van de veiligste 100.000+ gemeenten. gemeente. We zien een daling van de criminaliteitscijfers (o.a. woninginbraken en geweldsdelicten) maar daar staat een stijging van overlast, voertuigcriminaliteit en illegale handel tegenover. Iedere inwoner voelt zich veilig in zijn Omdat de klassieke criminaliteit (veelal zaken met grote impact voor eigen (woon/werk) omgeving slachtoffers (woninginbraak en geweld) daalt zou dit een positief effect moeten hebben op het gevoel van veiligheid. Objectieve veiligheidscijfers en subjectief veiligheidsgevoel zijn niet aan elkaar te koppelen. Gevoelens van onveiligheid kunnen slechts aangetoond worden op basis van grootschalige onderzoeken. Dit soort onderzoeken voeren we eens per vier jaar (opnieuw in 2021) in Drents verband uit. Minder geweld, minder woninginbraken Het aantal geweldsdelicten en incidenten neemt af. Dit is ook het betere fysieke kwaliteit. geval bij woningcriminaliteit. In 2019 stijgt voor het eerst sinds jaren het aantal vernielingen vandalisme naar het niveau van 2017. Tegengaan van de Duidelijk is dat het verstoren van georganiseerde/ondermijnende georganiseerde/ondermijnende criminaliteit een weg van lange adem is. Onze informatiepositie is het criminaliteit. afgelopen jaar duidelijk beter geworden. Politie informeert het bestuur tijdig bij eventueel optreden. Wij gaan de zorg laagdrempelig en snel De Toegang speelt steeds beter in op de vraag naar passende zorg voor toegankelijk organiseren en zorgen voor kwetsbare personen. Er zijn korte lijnen ontstaan en afstemming vindt een sluitende keten rondom personen met steeds beter plaats. We zien in het project Optimaal Leven een verward gedrag. duidelijke verbetering in het laagdrempelig organiseren van zorg rondom personen met verward gedrag. Terugdringen van alcohol-drugsgebruik Gemeld dient te worden dat effectmeting op dit thema op de korte onder jongeren <18. termijn bijna niet mogelijk is. Landelijke grote onderzoeken kunnen op de langere termijn een uitspraak doen over de mate van beïnvloeding van de doelgroep. Veilige (grote) evenementen. Alle inzet heeft ertoe geleid dat grote evenementen veilig zijn verlopen. Met organisatoren zijn goede afspraken gemaakt over de eigen verantwoordelijkheid en het gemeentelijke toezicht op het veilig verloop van de evenementen. Het huidige niveau van brandweerzorg in De VRD zal in 2019 het afgesproken niveau van brandweerzorg stand houden. opnieuw behalen. Omdat de gemeente Emmen beschikt over een beroeps- en een vrijwillig korps staan de opkomsttijden in onze gemeente niet fors onder druk. De opkomsttijden vormen de komende jaren wel een aandachtpunt bij andere gemeenten. In april/mei zal dit via het Jaarverslag 2019 kenbaar gemaakt worden. Het vastgestelde niveau van De formatie voor toezicht en handhaving is op orde gebracht. vergunningsverlening en de toezicht- en Daardoor kon het vastgestelde niveau van VTH net gerealiseerd handhaving borgen. worden. De crisismanagementorganisatie actueel De CMO is op sterkte gebracht en daardoor beter geborgd. Door houden en borgen. training en oefening in de CMO zijn we in staat om crises vooral in het fysieke domein adequaat af te handelen. De crises in het sociale domein vraagt nog extra aandacht.

3.4 Onderwijs en jeugd Beknopte schets van de ontwikkelingen in 2019

Jeugd arbeidsmarkt en ook heeft het geleid tot concrete In samenwerking met UptoUs is een jongerenteam plannen rond passend onderwijs en jeugdhulp. geformeerd, genaamd “Jonger.En?” Er is een start gemaakt met het in beeld brengen van de behoeften van Laaggeletterdheid jongeren. Met een groep jongeren wordt gewerkt aan In 2019 is er op het gebied van uitvoering, organisatie en een jeugdagenda. Dit vraagt meer tijd dan ingeschat. Er beleid veel gerealiseerd. Te denken valt aan afspraken is gewerkt aan een beleidskader “Perspectief op Jeugd”. met werkgevers over het toeleiden van werknemers naar Deze moet bijdragen aan het realiseren van de taaltrajecten, doorstroming van informeel naar formeel doelstelling dat iedere jongere gelukkig, veilig en gezond onderwijs en deelname aan een onderzoek naar op kan groeien met perspectief op een baan. laaggeletterdheid in Drenthe.

Leerplicht Het uitgangspunt is, dat kinderen en jongeren naar school gaan. Jeugdigen hebben recht op onderwijs. Deze taken worden uitgevoerd door j Menso. Leerplichtamtenaren bewaken dit recht en handhaven waar nodig. Daarnaast wordt ondersteuning geboden door jobcoaches, jobhunters, jongerencoaches en coaches van 2Getthere. Dit alles in nauwe samenwerking met het onderwijs en overige ketenpartners. Daarbij is aandacht voor preventie (voorkomen van uitval).

Leerlingvervoer Uitgangspunt van de regeling leerlingenvervoer is het Voorscholen (zelfstandig) reizen met het openbaar vervoer. Vooral Vanuit de gemeente wordt intensief contact voor de leerlingen die hiertoe in staat zijn, zijn de onderhouden met Stichting OKCE en Stichting ontwikkelingen op het gebied van vervoer van belang. Peuterwerk die de voorschoolse educatie uitvoeren. Alle De grootste groep leerlingen in het leerlingenvervoer basisscholen in Emmen hebben inmiddels een maakt echter gebruik van het (aangepast) taxivervoer, voorschool voor kinderen van 2,5-4 jaar. Kinderen vanwege psychische, lichamelijke of zintuiglijke worden hier spelenderwijs voorbereid op de basisschool. beperkingen (waarbij alleen deze doelgroep tezamen De samenwerking tussen scholen en voorscholen komt wordt vervoerd in een taxibusje). Voor hen zijn de al goed op gang, al zien we hierin wel verschillen in ontwikkelingen in mindere mate van belang. Er is in intensiteit. Bij deze samenwerking gaat het o.a. over het 2019 een overschrijding op het budget ontstaan door afstemmen van het pedagogisch beleid en het zorgen toename van het aantal leerlingen dat met de taxi reist. voor doorgaande leer- en ontwikkellijnen. Er is Strikter beoordelen hield onvoldoende stand in relatie structureel overleg met de belanghebbenden via het tot huidige beleid. Er zijn voorbereidingen getroffen om lokaal overleg basisonderwijs (LOBO), de werkgroep in 2020 met behulp van Go-ov app meer leerlingen met voorscholen en de ontwikkelgroep Het Jonge Kind. het OV te laten reizen.

Primair onderwijs Onderwijshuisvesting Schoolbestuurders en gemeente ontmoeten elkaar Er is uitvoering gegeven aan het jaarprogramma. minimaal 5 keer per jaar in het lokaal overleg Vanwege stijgende bouwkosten is het budget éénmalig basisonderwijs (LOBO). Voor dit overleg worden ook de verhoogd volgens de VNG-norm met 40% én is partners van de voorscholen uitgenodigd. De aanvullend nog een extra krediet beschikbaar gesteld belangrijkste agendapunten in 2019 waren: Het jonge voor de vervangende nieuwbouw Vakcollege Esdal op kind (voorschoolontwikkeling), het integraal het campusterrein. huisvestingsplan en passend onderwijs. Schoolbestuurlijke taak, bestuur openbaar Voortgezet onderwijs primair onderwijs Vanuit de gemeente is het overleg met het voortgezet Openbaar Onderwijs Emmen (OOE) wil kwalitatief goed onderwijs en het MBO geïntensiveerd. Dit heeft onderwijs bieden en investeert dus in kinderen en geresulteerd in gezamenlijke afspraken over doorgaande medewerkers. Vanuit het Bestuurlijk Koersplan ‘Samen leerlijnen VMBO-MBO, de afstemming onderwijs en Sterker’ is in 2019 voornamelijk ingezet op

professionalisering van scholen en leerkrachten, door OOE heeft een nieuw Bestuurlijk Koersplan vast laten o.a. scholing van schoolleiders, Intern Begeleiders en stellen door het bestuur voor de periode 2019-2023. leerkrachten. Daarnaast zijn Management Hierin zijn de ambities opgenomen voor de Development-trajecten aangeboden. aankomende periode. Er is een eerste stap gezet met een interne verzelfstandiging van Openbaar Onderwijs Verder is veel aandacht besteed aan kwaliteit. In 2019 Emmen. De uitvoeringsplannen voor de opbouw van zijn voorbereidingen getroffen voor een herzien de nieuwe organisatie zijn verder uitgewerkt. Er zijn kwaliteitsplan voor de scholen. De verbetermaatregelen stappen gezet bij de inrichting van de nieuwe die in 2019 op basis van het vierjarig inspectieonderzoek organisatie en de inpassing van het personeel van 2018 zijn ingezet, hebben resultaat opgeleverd. De drie OOE. Het uiteindelijke doel is om het openbaar zwakke scholen zijn weer terug in het basisarrangement. onderwijs op een zorgvuldige wijze te verzelfstandigen, om in een vergelijkbare positie te komen als andere Ook is ingezet op doorontwikkeling van kindcentra en schoolbesturen. Goed onderwijs verdient namelijk de samenwerking met het voortgezet onderwijs. exclusief aandacht van het bestuur.

Wat hebben we bereikt in 2019?

Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken ONDERWIJS EN JEUGD (een sociale gemeente) Iedere jongere groeit gelukkig, veilig en Er is een beleidskader ‘Perspectief op Jeugd’ opgesteld en deze is gezond op met perspectief op een baan: inmiddels vastgesteld door college en raad. Het beleidskader moet Door een samenhangende jeugdagenda op bijdragen aan het realiseren van de doelstelling. het terrein van de jeugdzorg en aspecten Samen met jongeren en professionals is gewerkt aan de jeugdagenda. als armoede, onderwijs, arbeid, veiligheid Dit traject heeft meer tijd gevraagd dan vooraf was ingeschat. De en vertier. jeugdagenda is nog niet gereed. Door – samen met het onderwijsveld en De uitvoering van de aanpak laaggeletterdheid verloopt voorspoedig consultatiebureaus- in een zo vroeg en sluit aan bij de landelijke aanpak 2020 – 2024. Voorbereidingen mogelijk stadium laaggeletterdheid en hiervoor zijn gestart. achterstand van kinderen te signaleren. Voorzieningen in dorpen en wijken zoveel Hier wordt jaarlijks invulling aan gegeven met het Jaarprogramma mogelijk behouden: door renovatie of voorzieningen huisvesting onderwijs. Het jaarprogramma voor 2020 nieuwbouw en slimme vormen van is in december 2019 vastgesteld. samenwerking tussen verschillende voorzieningen te stimuleren. Renovatie van gebouwen heeft de hoogste prioriteit in de gefaseerde aanpak. Gemeentelijk vastgoed, inclusief Bij nieuwbouw gelden de eisen van het Bouwbesluit: geen schoolgebouwen, verduurzamen: door gasaansluiting en hogere isolatiewaarden. Schoolbesturen zijn zelf zonnepanelen op de daken in combinatie verantwoordelijk voor het verduurzamen van schoolgebouwen. met isolerende maatregelen. Netwerkcapaciteit is daarbij een aandachtspunt. Investeren in goed onderwijs is investeren Er is ingezet op professionalisering van scholen en leerkrachten. Ook in de toekomst: door vanaf jonge leeftijd te is er veel aandacht besteed aan kwaliteit. De ambities voor de investeren in het kind en het aanbieden komende periode zijn opgenomen in een vastgesteld Bestuurlijk van goed onderwijs. Koersplan 2019-2023. Er zijn stappen gezet in het zorgvuldig verzelfstandigen van het Openbaar Onderwijs Emmen.

3.5 Bouwen, wonen en milieu Beknopte schets van de ontwikkelingen in 2019

Beheer overige gebouwen en gronden het op eenvoudige en interactieve wijze toegankelijk In 2019 is wederom geïnvesteerd in het onderhoud van maken van de beleidsnota, rapportage en kaartmateriaal een groot deel van de gemeentelijk gebouwen voor bevolking en gemeentelijke organisatie. Met deze (waaronder sport en welzijnsgebouwen). Bij de interactieve digitale kaart en het ontwikkelen van een Kadernota 2017 zijn hiervoor de benodigde extra participatieve werkwijze, maakt de gemeente Emmen / middelen beschikbaar gesteld. Voor 2019 gaat het om het bestuur zich klaar voor de nieuwe Omgevingswet in een bedrag van circa € 1,0 mln. Voor het onderhoud aan 2021. de twee gebouwen die van de WMD in eigendom zijn overgenomen is, door de raad € 300.000 beschikbaar gesteld. Een deel van de uitgaven voor achterstallig onderhoud is uitgevoerd, de rest wordt in 2020 uitgevoerd. De locatie de Tussenstee was niet langer strategisch van aard en dit gebouw zal in 2020 in delen worden verkocht en herontwikkeld tot woonzorglocatie. Onder andere door een relatief zware orderportefeuille, een beperkte bezetting en de uitgavenstop eind 2019, is een deel van het onderhoudsprogramma 2019 niet conform planning uitgevoerd. Daarnaast is ook de overspannen markt er debet aan dat niet het totale programma kan worden uitgevoerd. Een aantal aannemers heeft momenteel onvoldoende capaciteit om de vraag uit de markt aan te kunnen.

Riolering De investeringsplanning op het gebied van riolering en water zijn in de begroting 2019 meegenomen. Doel van alle werkzaamheden is het efficiënt en effectief functioneren van het Emmens rioleringssysteem. Om aan de zorgplicht te voldoen, waren voor 2019 - naast de afhandeling van calamiteiten - een aantal projecten gepland.

Afval Op basis van de Wet milieubeheer heeft de gemeente Emmen een zorgplicht voor de uitvoering van het afvalbeheer. Het Landelijk Afvalbeheerplan (LAP) 2017- 2029 geeft daarvoor de kaders. De staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat heeft met ingang van 2019 Cultureel erfgoed een verdubbeling aangekondigd van de belasting op het In 2019 heeft het accent gelegen op het uitvoeren van verbranden van afvalstoffen. Door het uitbreiden van concrete projecten en uitwerken van een participatief inzamelvoorzieningen en een goede afvalscheiding erfgoedbeleid. In een aantal projecten waarin gemeente kunnen de (extra verbrandings-) kosten de komende en partners uit de samenleving nauw hebben jaren beperkt blijven. samengewerkt, is gewerkt aan het in standhouden van, het zichtbaar en beleefbaar maken van Emmens erfgoed Het ‘Van Afval Naar Grondstof’ (VANG)-programma is en vertellen van het verhaal van Emmen. In oktober ook onderdeel van het Rijksbrede programma Circulaire 2019 is de Luchtwachttoren Schoonebeek gerenoveerd Economie en gaat uit van 100 kilogram restafval per en voor publiek toegankelijk gemaakt. De voormalige inwoner in 2020 waarbij er sprake is van 75 procent gereformeerde kerk in Schoonebeek, een provinciaal afvalscheiding door inwoners zelf. De VANG monument, kreeg een nieuwe bestemming als doelstelling 100 kg restafval in 2020 is voor Emmen niet huisartsenpraktijk/ gezondheidscentrum. De realistisch. In het nieuwe beleidsplan afval stellen wij cultuurhistorische analyse Emmen Centrum-Noord is ons de ambitie om de 100 kg restafval per inwoner in nagenoeg afgerond en zal in 2020 aan het bestuur 2024 te bereiken. De afgelopen jaren is de hoeveelheid worden voorgelegd. In de wijk Emmerhout is samen met restafval wel fors verminderd (2016: 270 kg, 2017: 241 het wijkexpeditieteam ‘Emmerhout energieneutraal’ en kg, 2018: 204 kg). In 2019 is de frequentie van de de RCE (Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed) een afvalinzameling gewijzigd conform het onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden om de ombuigingsvoorstel. Per 1 september is de inzameling karakteristieke woningen energiezuiniger te maken. In van restafval aangepast naar 1 x per 3 weken. Dit heeft de wijk Bargeres is de ontwerpprijsvraag Panorama in 2019 al een besparing opgeleverd en voor 2020 wordt Lokaal in november 2019 gestart. De omgang met een besparing van € 370.000 verwacht. In het 4e cultuurhistorie en mogelijk herstel van het ‘oude kwartaal van 2019 is er 13% minder restafval landschap’ in de ondergrond wordt integraal in de ingezameld dan in 2018. Er zit nog wel veel GFT in het opgaven meegenomen. Het speerpunt van de uitwerking restafval. Dit is ook te herleiden aan de minimale van het erfgoedbeleid heeft gelegen op de erfgoedkaart:

scheidingsmogelijkheid voor hoogbouw. Ook hier zal natuurvergunning of een verklaring van geen aandacht voor zijn in het nieuw beleidsplan. bedenkingen noodzakelijk is. Het is wel mogelijk dat zich nog (grote) woningbouwprojecten voordoen Milieubeheer waarvoor een dergelijke vergunning wel noodzakelijk is. De Drentse Energie Tafel heeft de Startnotitie RES 1.0 Het is nu nog niet duidelijk wat de stikstofproblematiek aangeboden aan de besturen van de gemeenten, de gaat betekenen voor andere (bedrijfs)activiteiten. provincie Drenthe en de deelnemende waterschappen. De RES 1.0 leidt tot een Drentse bijdrage in de nationale Ruimtelijke Ordening opgave om 35 TWh hernieuwbare energieproductie op De gemeente Emmen bereidt zich door middel van het land te realiseren. Wij werken in regionaal verband met Programma Omgevingswet voor op de nieuwe provincie, de andere Drentse gemeenten en Drentse Omgevingswet waarvan de invoering staat gepland voor waterschappen samen. De provincie Drenthe faciliteert 1 januari 2021. Op Drents schaalniveau zijn dit proces. Maar ook van de gemeente vraagt het werkgroepen bezig om samen concrete vraagstukken uit aanzienlijke inzet om de vereiste lokale input te kunnen te werken. Op BOCE-niveau wordt kennis uitgewisseld organiseren en leveren. In 2019 zijn we gestart met de op de vlakken van programma, digitalisering, actualisatie van de Energienota. De middelen voor de omgevingsvisie, e.d. Energienota staan nog tot en met 2020 structureel in de In 2019 is er een routekaart en startnotitie begroting. De Energienota wordt vertaald in jaarlijkse omgevingsvisie voorbereid en vastgesteld door het uitvoeringsplannen. college en er is een projectleider aangetrokken om tot een koersdocument te komen. Er is ook een plan van aanpak digitalisering Omgevingswet opgeleverd om te komen tot een uitvoeringsplan digitalisering. Er is een projectleider aangetrokken die de digitalisering voor de fysieke keten oppakt.

Voor wat betreft de woningbouw en gebiedsontwikkelingen in het Centrumgebied Emmen zijn in 2019 de Transformatievisie Weerdingerstraat/Hoofdstraat en de gebiedsvisie Westrand Emmen Centrum in concept als denkrichting gereed. Het gebiedsproces wordt in 2020 opgestart. Ook zijn de visies Oude camping/Boermarkeweg en Hampshire P-Oost opgeleverd. De Transformatievisies Dordsestraat en Wilhelminastraat konden dit jaar niet meer worden opgesteld in verband met de beperkte beschikbare capaciteit. Deze zullen in 2020/2021 worden opgesteld. Voor het versterken van de

leefbaarheid en de vitaliteit van dorpen en wijken is de De gemeente werkt samen met de stakeholders aan een Stimuleringsregeling Dorpen en Wijken ingezet. In 2019 visie voor bodemdalingsgebieden als gevolg van is een bijdrage geleverd aan speeltoestellen rondom het veenoxidatie. In 2019 is gewerkt aan de visie voor het natuurbad de Zandpol, een beweeg- en beleeftuin in pilotgebied Valthermond. Begin 2020 wordt afronding Nieuw-Schoonebeek en het verbeteren van buurthuis de verwacht. In het najaar van 2019 zijn we ook Stobbe. In 2019 is fase 2 van het centrumplan geconfronteerd met acute bodemdalingsproblematiek in Schoonebeek afgerond, de renovaties van de het gebied Veenoord / Nieuw-Amsterdam. Naast de dorpshuizen in Schoonebeek en Nieuw-Schoonebeek impact die dit op woning en erf van de bewoners van het zijn afgerond en er is gewerkt aan de planvorming over gebied heeft, heeft dit ook gevolgen voor de kwaliteit van de integrale centrumontwikkeling van Emmer- gemeentelijke infrastructuur en nutsvoorzieningen. Er Compascuum. is, via de website van de gemeente Emmen, een meldingsmogelijkheid ingericht. De meldingen en eventueel bouwtechnisch onderzoek maken onderdeel uit van een breder onderzoek naar de bodem, water en funderingen in het pilotgebied en de omgeving tussen Veenoord, Nieuw-Amsterdam en Erica. Er is een informatieavond georganiseerd en een gebruikersplatform ingesteld voor begeleiding van het onderzoek. Dit gebeurt in samenwerking met de provincie Drenthe en het waterschap Vechtstromen, om zo een compleet beeld van het probleem te krijgen.

In 2019 is de stikstof en PFAS problematiek actueel geworden. Er is een expertteam/werkgroep stikstof opgericht met een link naar RUD. Tot nu toe zijn er geen woningbouwprojecten stilgelegd in Emmen vanwege stikstof. In Emmen is ook nog fysieke ruimte voor Ook in 2019 is er gewerkt aan verscheidene bedrijvigheid, dat is van bovenregionaal belang. Er zijn bestemmingsplannen. De actualisatie van het in de gemeente Emmen geen woningbouwprojecten in bestemmingsplan Delftlanden is afgerond. Het voorbereiding waarvan wij nu al weten dat een bestemmingsplan/omgevingsplan Bargermeer is een

complexe opgave, waarvoor het komen tot de wettelijke termijn een WABO-vergunning afgegeven beleidsuitgangspunten in het voorjaar 2019 is opgestart. waardoor deze van rechtswege zijn verleend. In 2020 Voor bedrijventerrein De Tweeling zal alleen het worden deze bijsturingsmaatregelen waar nodig uitbreidingsdeel van een nieuw bestemmingsplan voortgezet en geïntensiveerd. Dit betekent dat tijdelijk worden voorzien, de voorbereiding hierop is inmiddels extra capaciteit wordt ingehuurd, er wordt gestart met ook opgestart. Voor de wijk Parc Sandur hebben de aanbesteding van een VTH-applicatie om een voorbereidingen plaatsgevonden (middels een pilot verbeterslag in de monitoringsgegevens te kunnen Omgevingswet) op een omgevingsplan, door samen met maken en de werkprocessen tussen de verschillende de wijk een gebiedsvisie op te stellen. Vanwege teams binnen het fysieke domein verder worden capaciteitsgebrek in de ambtelijke organisatie is dit gestroomlijnd proces rond de zomer 2019 voorlopig stilgelegd en is dit eind 2019 nog niet weer opgestart. In 2019 zouden vier woon- en leefbaarheidsvisies (WLV’s) worden opgeleverd en door het college vastgesteld. Deze visies bevatten een inhoudelijke en ruimtelijke analyse van een wijk of dorp en geven richting voor de toekomst. De ambitie van vier WLV’s per jaar is bijgesteld naar twee WLV’s per jaar. Deze doelstelling is behaald. Voor de wijken Angelslo is de visie afgerond en vastgesteld en de visie voor Emmerhout wordt begin 2020 afgerond. De WLV’s van Nieuw-Amsterdam/Veenoord en Nieuw-Weerdinge zijn in uitvoering. Voor twee grote uitvoeringsprojecten (herinrichting Achterdiep Nieuw-Weerdinge en de drie hofjes in Veenoord) is subsidie toegekend vanuit de provincie. Het traject voor de WLV van Bargeres is opgestart. De wijk Bargeres is ook geselecteerd voor de

landelijke pilot Panorama Lokaal van de Wonen en bouwen Rijksbouwmeester. De afgelopen jaren hebben we uitvoering gegeven aan het Actieplan Fysieke keten. Doel van het Actieplan is In 2018 is de ‘Structuurvisie herprogrammering het realiseren van een wezenlijke verbetering in de woningbouw 2018-2028’ vastgesteld. Om te komen tot omgang door de gemeente met ruimtelijke initiatieven een plancapaciteit die past bij de verwachte uit de maatschappij in de gehele fysieke keten. Met huishoudontwikkeling in de gemeente zijn bijna 1.029 uitzondering van de verbeterslag monitoringsgegevens zogenoemde ‘slapende plannen’ (veelal gemeentelijke zijn in 2019 alle acties uit het Actieplan opgepakt en uitleglocaties) aangewezen voor herprogrammeren. Dit afgerond. Ondanks het uitvoeren van de benoemde betekent dat de bestemming wonen weg wordt acties is het in 2019 niet gelukt de afgesproken genomen. De voortgang van de structuurvisie behandeltermijn voor WABO-vergunningen en het herprogrammering wordt in 2019 niet meer zogenaamd vooroverleg te realiseren. Dit wordt met geëvalueerd, maar de herprogrammering wordt name veroorzaakt door het toegenomen aantal WABO- meegenomen als onderdeel van het in 2020 uit te vergunningaanvragen in 2019 ten opzichte van 2018 en voeren woningmarktonderzoek. Op basis van de de gelijktijdige afname van de beschikbare capaciteit ten uitkomsten van het onderzoek kan de gevolge van de taakstelling op de bedrijfsvoering. Vanaf herprogrammering worden geëvalueerd, omdat we dan oktober 2019 is bijgestuurd door tijdelijk extra beter inzichtelijk hebben wat de huidige behoefte is. menskracht in te zetten. Ondanks deze bijsturingsmaatregelen is er in 26 gevallen niet binnen

Wat hebben we bereikt in 2019?

Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken BOUWEN EN WONEN

Sterke dorpen en wijken door plannen In 2019 zijn er twee woon- en leefbaarheidsvisies (WLV’s) opgeleverd die bijdragen aan het vergroten van de voor de wijken Angelslo en Emmerhout. In het kader van de centrumvernieuwing dorpen en wijken is in Schoonebeek de leefbaarheid. Dit door initiatieven vanuit centrumontwikkeling afgerond. De gemeente heeft hier, vanuit het de samenleving en de Woon- en Stimuleringsfonds Dorpen en Wijken, circa € 1,2 mln. aanbesteed. De leefbaarheidsvisies. provincie Drenthe heeft in het kader van het fonds Vitaal Platteland €500.000 bijgedragen. In Emmer-Compascuum is verdere uitvoering gegeven aan de centrumontwikkeling van Emmer-Compascuum.

De gemeente heeft het programma “Toekomstbestendig Angelslo” gestart, met een integrale, wijkgerichte aanpak in samenhang met alle partners in de wijk. Er is voor 2019 € 50.000, beschikbaar gesteld als werkbudget. Dit budget is in 2019 niet aangewend en blijft in de reserve beschikbaar voor de uitvoering in 2020. Het is nodig voor de uitvoering van dit programma reserveringen te doen voor toekomstige uitgaven, met name wat betreft de thema’s Woningvoorraad, Voorzieningen, Verkeer en Aanpak Openbare Ruimte.

Omgevingswet Voor de zomer is er een routekaart en startnotitie omgevingsvisie voorbereid en vastgesteld door het college. Het proces om te komen tot het koersdocument loopt door tot eind Q1 2020. Er is een plan van aanpak digitalisering Omgevingswet opgeleverd en een projectleider aangetrokken die de digitalisering voor de fysieke keten oppakt. De aanbesteding voor de aanschaf van het VTH-systeem is vertraagd ten opzichte van de oorspronkelijke planning, maar het systeem kan. voor zover nu kan worden voorzien, nog steeds op tijd worden geïmplementeerd.

Prettig en betaalbaar wonen voor Binnen het Lokaal Akkoord tussen gemeente, corporaties en inwoners door tegengaan van huurdersorganisaties zijn afspraken gemaakt over betaalbaarheid en lastenverzwaring en afspraken met toekomstbestendigheid. De gemeente Emmen biedt de zonnelening corporaties over betaalbaarheid en een aan waarmee inwoners tegen een aantrekkelijke rente zonnepanelen toekomstbestendige woningvoorraad. kunnen kopen. Deze lening is zeer succesvol gebleken. De beschikbare middelen van €2.500.000 zijn nagenoeg volledig benut. Daarnaast zijn er meerdere bijeenkomsten geweest in het kader van collectieve inkoop zonnepanelen. Deze zijn zeer succesvol verlopen met een hoge opkomst.

Nabijheid van voorzieningen door uit De uitvoering van de renovaties van dorpshuizen in Schoonebeek en te gaan van de behoefte en voorkeuren van Nieuw- Schoonebeek is in 2019 afgerond. De eerste tranche voor de inwoners en rekening te houden met 1/3 regeling dorpshuizen en wijkcentra (investeringsbudget van verschillen tussen dorpen en wijken. jaarlijks €100.000) is eerder dit jaar beschikbaar gesteld. De tweede tranche was onderdeel van de restant investeringsagenda. Deze middelen zijn niet beschikbaar gesteld. MILIEU

Schone en hernieuwbare energie De Drentse Energie Tafel heeft de Startnotitie RES 1.0 aangeboden door zelf regie te voeren op afspraken met aan de besturen van de gemeenten, de provincie Drenthe en de Rijk en provincie, ruimte te geven aan deelnemende waterschappen. Als Emmen hebben wij, ten opzichte zonne-energie en alternatieve van de hele regio (= de provincie Drenthe) een substantieel aandeel energiebronnen en –dragers als van de opgave in ons beleid vastgelegd. geothermie, restwarmte en waterstof te verkennen. Op het gebied van geothermie en warmtenet hebben wij met marktpartijen de gezamenlijke ambities verkend en deze omgezet in intentieverklaringen. Dit maakt de weg vrij naar een verdere uitwerking van een warmtenet met restwarmte van Emmtec en de opsporing van warmte in de bodem in Erica.

In 2018 hebben wij een aanvraag ingediend voor een proeftuin aardgasvrije wijken. Hier zijn wij niet voor geselecteerd. Na overleg met het ministerie BZK en de betrokkenen bij het programma Emmerhout Energieneutraal 2027 is besloten om bij de volgende ronde opnieuw een aanvraag in te dienen (waar in 2020 de uitslag van

wordt verwacht). Hiervoor stellen we voor Emmerhout een warmteplan op.

Energiebesparing als gezamenlijke Een extern bureau heeft 25 gebouwen qua verduurzaming opgave met inwoners, bedrijven en geanalyseerd. Dit zijn de gebouwen die qua verbruik bovenaan staan maatschappelijk middenveld. We geven en waarbij inzicht in de verduurzaming qua weten regelgeving zelf het goede voorbeeld door wenselijk is. verduurzaming van het eigen vastgoed.

Een circulaire economie waarbij de De Drentse gemeenten, verenigd in de Vereniging Drentse Gemeenten nadruk ligt op het sluiten van kringlopen, (VDG), hebben zich in 2017 gezamenlijk gecommitteerd aan de voorkomen van afval en verspilling en de landelijke ambities in het VANG-programma in het Manifest ‘Drenthe toepassing van nieuwe materialen ( zie ook Van Afval Naar Grondstoffen’. Met dit Manifest geven de betrokken programma 2) gemeenten een gezamenlijk signaal af dat er serieuze stappen zijn en worden gezet op weg naar een circulaire economie. Hierin ligt de nadruk op het sluiten van kringlopen, het voorkomen van afval en verspilling, en het toepassen van nieuwe materialen. Naast hergebruik en recyclen van producten en grondstoffen zien wij waarde toevoegen (upcyclen) als volgende stap.

Innovatieve systemen zoals een Het project SEREH, voor een grensoverschrijdende elektriciteits- en grensoverschrijdende energieregio energiemarkt, is in uitvoering met een lichte vertraging: 2 a 3 (SEREH). maanden. De oorzaak daarvan is de trage administratieve afwikkeling van de aanvraag door EDR/ Rijksoverheid. Er wordt gewerkt aan het inhalen van deze vertraging.

De subsidieaanvraag voor het vervolgtraject voor COBEN (Community BENefits of Civic Energy) in het kader van het programma Interreg North Sea Region is gehonoreerd. Het aandeel van de gemeente Emmen is 593.500 euro om aan de doorontwikkeling van COBEN te besteden. Hiermee kunnen wij de lokale energie coöperaties blijven ondersteunen

3.6 Inkomensondersteuning Beknopte schets van de ontwikkelingen in 2019

Schulddienstverlening, armoede en minima (SAM-beleid) Handhaving en fraudebestrijding Het afgelopen jaar wilden we dat meer mensen uit een We werkten (en werken) vanuit het principe van (uitzichtloze) schulden-of armoedesituatie kwamen. Het hoogwaardig handhaven. Volgens dit concept staan de beleid was (en is nog steeds) gericht op individuele uitgangspunten voorlichting, zorgvuldige ondersteuning naar meer zelfredzaamheid. We hebben dienstverlening, opsporen van fraude en sanctioneren extra aandacht voor gezinnen met minderjarige van fraude centraal. Het algehele doel van het kinderen en inwoners met acute financiële nood. hoogwaardig handhaven is nalevingsbereidheid bij de Voor het SAM-beleid hebben we meerjarig 634.000 klanten te vergroten. Gebleken is dat de euro beschikbaar gesteld. De dekking hebben we nalevingsbereidheid groter wordt, maar dat de te gevonden in het inkomensafhankelijk maken van de onderzoeken zaken complexer en tijdsintensiever Tegemoetkoming chronisch zieken (TCG). worden. De maatschappij ontwikkelt zich voortdurend. Sociale media zijn niet meer weg te denken. Mensen Extra uitstroom uit de bijstand worden steeds creatiever, waardoor het opsporen van Het afgelopen jaar hebben we het investeringsplan fraude ook intensiever wordt. We blijven meegaan en opnieuw ingezet op extra uitstroom. Dit plan heeft passen ons aan de veranderende omstandigheden in de geleid tot een daling van het bijstandsvolume. Wat maatschappij, bijvoorbeeld op het gebied van digitaal vooral opvalt zijn de resultaten ‘uitstroom naar regulier rechercheren. Binnen de organisatie wordt nog meer werk’ en de resultaten uitstroom op het gebied van samenwerking gezocht met andere disciplines om handhaving van rechtmatigheid. daarmee integraal samen te werken om regelovertreding Met drie extra beleidssporen op het gebied van te voorkomen dan wel om fraude vroegtijdig op te uitstroom naar regulier werk en loonkostensubsidie is sporen. het bijstandsvolume verder teruggebracht.

Wat hebben we bereikt in 2019?

Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken INKOMEN Zorgdragen voor tijdelijke rechtmatige De ambitie ‘beperken uitkeringsvolume ultimo 2019’ is aangepast van inkomensondersteuning; algemene 3.143 (inclusief sporenbeleid) naar 3.110 Participatiewet. Eind bijstand, bijzondere bijstand en december is het volume 3.125 en daarmee is onze ambitie armoedebestrijding. gerealiseerd. Dit ondanks de historische trend dat het volume aan het einde van het jaar ongeveer gelijk blijft.

Het positieve verloop van de instroom is verwerkt in een nieuw BUIG- scenario. In dit scenario is ook rekening gehouden met verwachtingen beïnvloedbare uitstroom. Het verhogen van de maatschappelijke Het aantal minima is aan het afnemen. Dit is onder andere zichtbaar participatie (“iedereen doet mee naar in het aantal klanten dat momenteel gebruik maakt van de vermogen”). participatiewebshop. Dit is beduidend minder dan over dezelfde

periode vorig jaar (-140). Het bestedingspatroon van het budget per persoon is gemiddeld op hetzelfde niveau van vorig jaar (ongeveer 95%).

Met het SAM-beleid werken we aan het verhogen van de maatschappelijke participatie. De transformatie van het SAM-beleid is intensief. Op alle actielijnen wordt ingezet, echter de focus is gelegd op de volgende vier prioriteiten: Vroegsignalering, Jongeren Perspectieffonds, Voorzieningen voor Jeugdigen, Beschermingsbewind (reducectie kosten verstrekking bijzondere bijstand voor bewindvoering).

Op basis van genoemde hoofddoelstellingen zijn de volgende subdoelen geformuleerd: Beperking van instroom in de uitkering; Een op de drie aanvragen leidt niet tot een uitkering. Hiermee is de preventie conform het meerjarig gemiddelde.

De instroom tot en met het derde kwartaal is vergelijkbaar met 2018 t/m 3e kwartaal.

De instroom WW is gestegen. Mogelijk is dit een eerste signaal van een afzwakkende economie. Ook het aantal instroom uit school- verlaters laat een stijging zien. Bevordering van uitstroom uit de uitkering Om uitstroom te bevorderen is voor 2019 een rechtmatigheids- (op gebied van rechtmatigheid, voor screening in uitvoering. De resultaten hiervan zijn verwerkt in de doelmatigheid zie programma 9); volume ambitie BUIG 2019.

In totaal is een ambitie vastgesteld van 142 uitstroom op gebied van rechtmatigheid. Hiervan is de reguliere prestatie 102, 20 vanwege rechtmatigheidsscreening en 20 vanwege stimuleren van extra onderzoekswaardige signalen. Eind december is het resultaat 127.Begin 2020 wordt op basis van de resultaten 2019 beoordeeld of de inzet op onderzoekswaardige signalen wordt voortgezet. Voorkomen dat burgers in problematische Voorkomen dat burgers in problematische schulden raken begint met schuldensituaties geraken het vergroten van het financieel bewustzijn. Stichting Knip verzorgt in dat kader budgettrainingen met als doel om de financiële

zelfredzaamheid te vergroten. De stichting heeft daarvoor in 2019 subsidie ontvangen. In juli 2019 zijn we gestart met de pilot vroegsignalering van schulden. Vroegsignalering staat voor het in een zo vroeg mogelijk stadium in beeld brengen van mensen met financiële problemen om vroegtijdige hulpverlening mogelijk te maken door gebruik te maken van daadwerkelijke signalen en outreachende hulpverlening. We hebben gekozen om in de pilot te starten met gegevens die bij de gemeente bekend zijn én gebruikt mogen worden te koppelen aan: - de meldingen van achterstand betalingen bij energiebedrijven van inwoners van de gemeente Emmen. - de meldingen Centraal Administratie Kantoor (CAK), van inwoners van met een participatiewet uitkering voor levensonderhoud. - de meldingen van de Waterleidingmaatschappij Drenthe (WMD). Er is gewerkt met onaangekondigde huisbezoeken op adressen in de gehele gemeente Emmen waar een betalingsachterstand is. De reacties van van de inwoners zijn positief, ze zijn blij dat de gemeente contact met ze opneemt. Er zijn 336 inwoners bezocht, waarvan er 183 thuis waren. Ruim 150 gaat over tot actie (denkt het zelf op te lossen, gaat over tot betalen, het treffen van een betalingsregeling of wordt verwezen naar een hulpverlener als er ook andere problemen spelen). Met ruim dertig inwoners volgt een trajectgesprek en zijn opgenomen in de reguliere trajectbegeleiding van Schulddienstverlening

De toegang tot de schulddienstverlening vindt plaats binnen Stichting De Toegang. De dienstverlening wordt dicht bij de burger uitgevoerd door middel van ondersteuning door de sociale-/en of gebiedsteams waarvan schulddienstverlening onderdeel uit maakt. Verder is schulddienstverlening werkzaam bij de corporaties, Emco en Menso. Eén en ander werkt drempelverlagend en de zichtbaarheid van de dienstverlening wordt vergroot. De aanpak van schulden is onderdeel van het SAM-beleid. De transformatie is intensief en in ontwikkeling. Vanuit dit gegeven hebben we gekozen om allereerst de nadruk te leggen op 4 actielijnen van de vastgestelde 6.

3.7 Openbare ruimte Verkeer en Vervoer Beknopte schets van de ontwikkeling in 2019

Openbaar gebied bedrijfsvoering van het openbaar groen, het beter De zomer van 2019 was wederom een droge hete zomer. inzetten van de aannemers en het regelen van hun Om de schade door droogte gedeeltelijk op te vangen is samenwerking. er efficiënt omgegaan met de beschikbare financiële middelen. Waar minder maaien nodig was is de inzet van de aannemers gebruikt om water te geven, sloot onderhoud en dergelijke. Dit heeft niet kunnen voorkomen dat ook in 2020 reconstructies van groenvakken nodig kunnen zijn. De omvang van de schade is pas zichtbaar als in het groeiseizoen het groen niet meer hersteld.

Ten behoeve van de aantrekkelijkheid van de openbare ruimte is er op beperkte schaal een aantal kleine groenreconstructies uitgevoerd, vaak gecombineerd om wortelopdruk en parkeerproblematiek op te lossen. Door het ontbreken van extra middelen zijn grootschalige reconstructies achterwege gebleven. De voorbereidende werkzaamheden voor het oplossen van wortelopdruk zijn in het najaar aanbesteed en gedeeltelijk uitgevoerd. In 2020 zal de uitvoering verder worden opgepakt en afgerond. Met deze aanpak zijn er Verkeer en vervoer vele knelpunten van wortelopdruk bij parkeerplaatsen 2019 stond in het teken van het verduurzamen van het en voetpaden opgelost. Daarnaast is de inspectie vervoer. De eerste openbare laadpaal is geplaatst en speelvoorzieningen uitgevoerd, zijn valzones hersteld en inmiddels zijn er zo’n vijftien laadpalen in gebruik in nieuwe speelvoorzieningen geplaatst. onze gemeente. Dit is het gevolg van een openbare aanbesteding die we samen met andere gemeentes in Er is in 2019 gekeken naar een manier om een Drenthe en Groningen hebben gedaan. Door deze aantrekkelijke leefomgeving te koppelen aan duurzaam aanbesteding kunnen bewoners zonder eigen onderhoud. parkeerplaats toch elektrisch rijden door een laadpaal in Er wordt gewerkt aan de biodiversiteit binnen de hun buurt aan te vragen. Ook is het de bedoeling dat er gemeente. Bermen worden omgevormd van eenduidig laadpalen komen op strategische locaties zoals gladgeschoren naar bloemrijke ruigere grassen. Op sportparken, de Hub’s (schakelhaltes tussen OV) en alle kleine schaal heeft dit al plaatsgevonden. In 2020 wordt kernen met meer dan 1.000 inwoners. dit verder uitgebouwd. Deze verandering kan ten dele Ook het openbaar vervoer verduurzaamt. Op 12 worden gefinancierd uit het anders inrichten van december 2019 is de nieuwe concessie in werking onderhoud en beheer. De maaibestekken komen in getreden. De stadsdiensten worden geheel uitgevoerd 2020 opnieuw op de markt. Hierin gaat het circulaire met elektrische bussen. Deze worden opgeladen bij het aspect meegenomen worden., hierbij wordt onder station waarvoor Qbuzz laadvoorzieningen heeft andere gekeken op welke wijze (berm)maaisel als geplaatst. Ook 60% van de streekbussen rijdt elektrisch. grondstof kan dienen voor bijvoorbeeld De streekbussen worden geladen op de nieuwe stalling bodemverbetering of voor biobased producten. aan de Tweede Bokslootweg.

Behalve de droogte zijn er andere natuurlijke invloeden De eerdere aanpassingen in het netwerk van de zoals de eikenprocessierups, plaagdieren en invasieve stadsdienst in Emmerhout en Angelslo (dienstregeling exoten die extra inzet geëist hebben in 2019. Met name 2018) hebben effect gehad. Er stappen steeds meer de overlast door de eikenprocessierups was in 2019 passagiers in de bus. De frequentie van de stadsbussen heviger dan het jaar ervoor. Er is met behulp van is verhoogd waardoor er ook op zondag met een gespecialiseerde aannemers gestreefd de overlast voor halfuurdienst wordt gereden. Daarentegen rijdt de Qlink inwoners zoveel mogelijk te beperken. In 2020 wordt dit naar Klazienaveen in het weekend minder vaak. Niet dat verder doorgezet. Hiervoor is in 2019 ook al contact het aantal instappers terugloopt. Maar de Qlink wordt gezocht met provincie en andere Drentse gemeente om gereden met een gelede bus waardoor er voldoende de beheersmaatregelen af te stemmen en van elkaar te plaats is om alle reizigers comfortabel te vervoeren met leren. In 2020 moeten verschillende andere besluiten minder ritten. Op het spoor zijn tussen Emmen en worden genomen om het probleem beheersbaar te Zwolle extra spitstreinen gaan rijden (voorheen reden houden. deze alleen tussen Coevorden en Zwolle). Ook is ProRail Daarnaast is afgelopen jaar hard gewerkt aan de gestart met de spooraanpassing bij Herfte. Hierdoor voorbereidingen van het contractmanagement. gaat de trein uit Emmen de spoorbaan Zwolle – Meppel straks ongelijkvloers kruizen wat de betrouwbaarheid Dit draagt bij aan een belangrijke stap in de van de dienstregeling verbetert.

Wat hebben we bereikt in 2019?

Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken OPENBARE RUIMTE (leefbare gemeente)

Aantrekkelijke openbare ruimte door Het boombestek voor 2019 tot 2026 is aanbesteed en gegund. Binnen vanuit het perspectief van dienstverlening dit bestek is ook de bestrijding van de eikenprocessierups belegd. Als bezuinigingsmaatregel is de onderhoudstermijn per boom is verlengd en beleving van de inwoners en samen met van zes naar acht jaar. hen, bedrijven en maatschappelijke organisaties de kwaliteit en leefbaarheid in Voor het inzetten van vrijwilligers op het gebied van de verwijdering dorpen en wijken te beheren. van zwerfafval hebben zich ruim 130 individuele opruimers gemeld.

Vanaf 2020 maakt zwerfafval onderdeel uit van het groenbestek van de EMCO-groep. VERKEER EN VERVOER (bereikbare gemeente en ondernemende gemeente)

Toekomstbestendige Er wordt de komende jaren aan twee grote projecten gewerkt om de binnengemeentelijke infrastructuur bereikbaarheid van Emmen te verbeteren: hierbij ligt de focus op de ruit; Reconstructie Boermarkeweg Hondsrugweg- Weerdingerstraat - Wegenruil en reconstructie N391 en N862. Boermarkeweg – Dordsestraat Zie paragraaf 7.2 voor een nadere toelichting op deze projecten.

Goede bereikbaarheid met het Samen met de provincie Drenthe werken wij de komende tijd verder openbaar vervoer door het verbeteren aan de inrichting van zogenaamde Hub’s in onze gemeenten. van de spoorverbinding Emmen – Zwolle Hiervoor zijn het centrum van Klazienaveen en de stations Emmen (ondermeer de reeds ingezette Centrum, Emmen Zuid en Nieuw-Amsterdam aangewezen. In 2019 kwartierdienst), aandacht voor zijn bij alle Hub’s laadpalen voor elektrische auto’s geplaatst. halteplaatsen OV (stationsomgeving, HUB’s) en doorgaan met het verbeteren Met het ingaan van de dienstregeling 2020 rijden er in de spits van de toegankelijkheid van halteplaatsen enkele spitstreinen: in de ochtendspits zijn extra sneltreinen van voor mensen met een handicap. Emmen naar Zwolle beschikbaar en in de avondspits zijn extra sneltreinen van Zwolle naar Emmen beschikbaar. Dit is de opmaat naar een volledige kwartiersdienst (in beide richtingen) in de spits tussen Zwolle en Emmen die in december 2021 moet ingaan.

Meer aandacht voor de fietser door Als onderdeel van de duurzame mobiliteitsdeal die met het Rijk is het fietsnetwerk en de daarbij horende gesloten, werken wij binnen SNN-verband aan een ‘plan van aanpak voorzieningen op orde te brengen en de fiets’. Hierin worden bestaande plannen van de gemeenten fiets een prominente plaats te geven in samengebracht. Dit met als doel om beleid op elkaar af te stemmen recreatie, sport en gezondheid. en het vergroten van de mogelijkheden om voorzieningen voor de fiets te realiseren. Het plan van aanpak moet leiden tot concrete projecten waarvoor MIRT-gelden te verwerven zijn.

De middelen voor de uitvoering van het Fietsplan 2018-2024 zijn niet beschikbaar gesteld. De uitvoering van het Fietsplan is daarom opgeschort.

Uitnodigend parkeerbeleid met Het is de aannemer niet gelukt om de parkeergarage Willinkplein uitzondering van Emmen blijft het tijdig te openen tijdens de drukke decembermaand. De verwachting parkeren in dorpen en wijken gratis. is dat de parkeergarage voor de zomer van 2020 in gebruik genomen Parkeertarieven voor gesloten faciliteiten kan worden. moet in overeenstemming zijn en blijven met de in de Wet markt en overheid Op 8 januari 2019 is de gebiedsvisie P-Oost in concept vastgesteld. gestelde eisen. Op 8 juli 2019 is er een goed bezochte inloopbijeenkomst geweest voor de omgeving. De definitieve gebiedsvisie zal naar verwachting in het voorjaar van 2020 worden vastgesteld.

Bevorderen van de Met een risicoanalyse van ons wegennet wordt invulling gegeven aan verkeersveiligheid door mee te werken het nieuwe Strategisch Plan Verkeersveiligheidsplan van minister aan het Rijksmanifest “Verkeersveiligheid Van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat). Dit plan gaat uit en nationale prioriteit” met de nadruk op van een risicogestuurde aanpak. Daarnaast is de rotonde Brinkenweg verbetering weginrichting en beïnvloeding gerealiseerd en is een start gemaakt met de aanleg van de rotonde op verkeersgedrag de Dikke Wijk / Verlenge Herendijk in Nieuw-Amsterdam. Bij de OBS De Oliebron is een schoolzone ingericht op de Europaweg. Op de Roswinkelerstraat (Roswinkel) en Vastenow (Nieuw-Dordrecht) zijn pilots georganiseerd vanuit het project ‘Klacht en Knel’ bedoeld voor wegen waar een gevoel van onveiligheid heerst. Dit betekent dat er frequent is gecontroleerd en er door bewoners en scholen buurtacties zijn georganiseerd om automobilisten te wijzen op het belang van veilig verkeersgedrag. Het Westerdiep in Emmer-

Compascuum heeft meegedaan aan een heuse verkeerswedstrijd. In deze wedstrijd werd goed gedrag juist beloond (Emmer- Compascuum heeft overigens niet gewonnen). In Angelslo hebben we in de week van de veiligheid remwegdemonstraties gegeven. Hiermee worden bewoners bewust gemaakt van de langere remweg bij hard rijden in de woonwijk. Ook stond verkeersveiligheid centraal in de Pop-up store veiligheid in het wijkwinkelcentrum.

Goede regionale bereikbaarheid door In BOCE-verband wordt gewerkt aan een regionale het verbeteren van de corridor A28-A37- bereikbaarheidsvisie. De vaststelling hiervan is in het najaar van E233, de N34 en (inter)- nationale 2020 voorzien. Voor de zomer van 2020 vindt een gezamenlijke spoorverbindingen (logistiek knooppunt) radenbijeenkomst plaats ter voorbereiding op deze vaststelling.

In het kader van het doortrekken van de spoorverbinding naar Duitsland is een projectgroep bestaande uit de provincie Drenthe, gemeenten Coevorden en Emmen, Bentheimer Eisenbahn en diverse Duitse overheden ingericht. In 2019 is de Interreg aanvraag goedgekeurd. Dit budget is bestemd voor gezamenlijk onderzoek, lobby en pr. In juli 2019 vond reactivering van reizigersvervoer op het tracé Neuenhaus – Bad Bentheim plaats, als voorbereiding op het traject Emmen-Rheine.

In opdracht van de provincie Overijssel is een quick scan naar de spoorlijn Stadskanaal-Emmen uitgevoerd voor een mogelijke realisatie van een treinverbinding Groningen-Emmen-Almelo. De provincie Drenthe alsmede de aanliggende gemeenten zijn hierbij betrokken.

3.8 Sport en cultuur Beknopte schets van de ontwikkelingen in 2019

Sport Ontwikkelingen sportaccommodaties Sportakkoord Iedereen die dat wil kan deelnemen aan natuurlijk Afgelopen jaar heeft in het teken gestaan van het bewegen, sportieve bewegingsactiviteiten, sport of afsluiten van een lokaal sportakkoord (31 jan 2020 topsport. ondertekening) waarbij zo’n veertig diverse Om dit te realiseren moet er een kwalitatief goed, samenlevingspartijen een bijdrage leveren aan de betaalbaar en eigentijdse aanbod van uitvoering van de doelen uit de kadernota sportief sportaccommodaties zijn. bewegen. Deze kadernota wil bijdragen aan “actief Hiervoor moeten de sportaccommodaties in stand leven” voor alle inwoners en de gezondheidsverschillen worden gehouden met als aandachtspunten de actuele verminderen tussen inwoners met een hoge en een lage vraag naar accommodaties, hygiëne en veiligheid. Het sociaaleconomische status. Tegelijkertijd proberen we uitgangspunt is het huidige voorzieningenniveau te samen met sportverenigingen maatschappelijke thema’s handhaven, met als uitdaging nieuw voor oud. op te pakken en een toekomstbestendige Op 19 oktober 2019 is het nieuwe zwembad Aquarena verenigingsstructuur te behouden. Dit doen we geopend. Het kunstgrasveld van sc Angelslo is gebiedsgericht. vervangen en er is een puppyveld aangelegd met biologisch afbreekbare infill bij sc Erica als kansrijke Gebiedsgerichte werkplannen pilot in kader van mens en milieu. Buurtsportcoaches en seniorensport medewerkers hebben hun acties en resultaten bepaald door aan te BTW sportbesluit sluiten bij wensen, ambities, visie en missies van Via de Specifieke Uitkering Stimulering Sport worden sportverenigingen, brede schoolnetwerken, erkende gemeenten en gelieerde sportbedrijven gecompenseerd overlegpartners en sociale teams in de zes gebieden. voor het btw-nadeel dat zij leiden door de verruiming van de sportvrijstelling in de Wet omzetbelasting per 1 januari 2019. Het budget van de Specifieke Uitkering Stimulering Sport (SPUK SPORT) wordt verhoogd omdat gemeenten fors meer hebben aangevraagd dan wat beschikbaar was. Het budget van de SPUK wordt verhoogd van € 152 miljoen naar € 185 miljoen. Voor 2020 bedraagt dit € 178 miljoen. Deze verhoging is niet voldoende om gemeenten volledig te compenseren. Het plafond wordt daarom naar rato verdeeld. Dit komt voor 2019 neer op een vergoeding van 82% van de activiteiten waarvoor zij een specifieke uitkering hebben aangevraagd (op begrotingsbasis). Dit leidt voorlopig tot een nadeel voor 2019 voor de gemeente Emmen voor een bedrag van €136.000. De afrekening moet namelijk nog plaatsvinden (voor 15 juli 2020). Ook voor 2020

dreigt een nadeel.

Dat de SPUK naar rato wordt verdeeld is in strijd met de Onderwijsvernieuwing eerdere toezeggingen van het kabinet dat gemeenten Team Sport draagt bij aan de ingezette volledig worden gecompenseerd. Ontwikkelingen onderwijsvernieuwing van Drenthe College, Sport en hieromtrent worden nauwlettend in de gaten gehouden. bewegen door zo’n 100 tweede– en derdejaars studenten VNG en VSG zullen op basis van de jaarrekeningen 2019 Sport, bewegen en gezondheid te laten stagelopen, drie van de gemeenten en de aanvragen 2020 dit ook dagen per week. De studenten zijn begonnen in monitoren met als uitgangspunt ‘als dan’ met elkaar september en voeren opdrachten uit de werkplannen wederom in overleg te treden. van de buurtsportcoaches uit. Bijvoorbeeld door als onderwijsopdracht de conditie van oudere inwoners te verbeteren, zodat ze (weer) zelfstandig naar het winkelcentrum kunnen lopen/fietsen. Zo wordt onderwijsrendement tevens maatschappelijk rendement.

Cultuur Start Buurtcultuurfonds Stimuleren en aanjagen culturele ontwikkeling Op 1 januari 2019 is gestart met het Buurtcultuurfonds, Rensenpark dit is één van de projecten die voortkomt uit de In 2019 is verder gewerkt aan de culturele ontwikkeling cultuurnota ‘Van Goede Grond’.. De Kunstbeweging van het Rensenpark. In 2019 heeft Loods13 een nieuwe heeft in het buurtcultuurfonds de rol van aanjager. Zij locatie gekregen in het Rensenpark. Ook hebben twee voeren adviesgesprekken met initiatiefnemers en doen initiatiefnemers voor een poppodium de mogelijkheden de communicatie rond het Buurtcultuurfonds. In het hiervoor onderzocht. Filmhuis Emmen heeft eerste jaar zijn zes aanvragen toegekend en één geëxperimenteerd met Film in het park in de kelder van aanvraag is afgewezen. In 2019 was er een het Biochron en ook zijn de voorbereidingen voor het onderbesteding op het budget, maar dit is ook wel te project Veenbrand gestart. Het CBK Rensenpark heeft in verwachten omdat het het eerste jaar van een nieuwe samenwerking met collectie Brands en Tin Pan Alley in regeling betreft. In overleg met de Kunstbeweging is 2019 een succesvolle expositie verzorgd in de nieuwe besloten om de regeling iets aan te passen, zodat ook extra locatie. stichtingen en verenigingen een aanvraag kunnen doen. De aangepaste regeling is per 1 januari 2020 ingegaan.

Wat hebben we bereikt in 2019?

Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken SPORT Iedereen die dat wil kan deelnemen aan Er zijn aansprekende resultaten behaald: natuurlijk bewegen, sportieve - 553 kinderen uit groep 4 zijn gescreend op MRT-behoefte. bewegingsactiviteiten, sport of topsport. Daarvan zijn 12 doorverwezen naar een kinderfysiotherapeut en hebben 32 een vervolgprogramma gekregen via onze buurtsportcoaches. - Seniorensportmedewerkers hebben 3 fittesten georganiseerd. Ruim 3000 mensen zijn uitgenodigd. Hierbij hebben 278 mensen zich laten testen en hebben 239 deelgenomen aan een bewegingsaanbod. Resultaat hiervan is dat 6 nieuwe groepen zijn ondergebracht bij diverse sportaanbieders. In 2019 zijn 31 sporters en sportteams door de gemeente gehuldigd die minimaal NK zijn in hun klasse of eerste zijn geworden bij een hoger kampioenschap. Sport levert een bijdrage aan een gezonde Via de JOGG-regisseur en honderd mbo-studenten Sport, bewegen samenleving en gezondheid worden steeds meer inwoners beïnvloed. Er zijn door de buurtsportcoaches 28 sport- en gezondheidsmarkten / initiatieven georganiseerd. Sport boort aan en- of versterkt de Dit blijkt lastig. In 2020 zoeken we nog nadrukkelijker de opvoedkracht van wijken en dorpen. samenwerking met buurtwerkers van Sedna Sportverenigingen die dat willen kunnen Dit blijkt lastig. Sportverenigingen hebben het dusdanig moeilijk dat zich ontwikkelen tot samenlevingspartner. in hun ogen ‘extra’ taken geen prioriteit hebben. Sportieve evenementen worden Er zijn extra sportstimuleringsactiviteiten georganiseerd bij het WK gerealiseerd met extra maatschappelijk Para-cycling en bij de Drentse Fiets4daagse. rendement (sociaal en economisch)

Een toekomstgericht Gelet op de wettelijke verplichting van verduurzaming van de veelal voorzieningenaanbod, betaalbaar voor verouderde accommodaties staat de betaalbaarheid onder druk. zowel de gebruiker als de gemeente Daarnaast is er een krimp bij sportverenigingen. Een strategische Emmen. visie hiervoor is nodig.

CULTUUR Culturele basis:

Ondersteuning van projecten en Vanuit het initiatievenbudget zijn subsidies verleend aan projecten initiatieven die bijdragen aan de als Zoo Mooi, Veenbrand, Into Nature en de Woodstock doelstellingen van de Cultuurnota met het tentoonstelling in het CBK Rensenpark. Initiatievenbudget Bevordering samenwerking tussen In november 2019 heeft een tussenevaluatie van de Cultuurnota met instellingen, stimulering diversiteit van de vijf grote gesubsidieerde partners plaatsgevonden. Hier geven de cultuuruitingen, zichtbaarheid en partners aan dat flink is geïnvesteerd in de samenwerking, maar dat organisatiekracht van cultuurorganisaties. er nog stappen gemaakt kunnen worden. Uit de cultuurmonitor 2019 blijkt dat de meeste partners goed bekend zijn bij de inwoners van Emmen. Er wordt nog onvoldoende diversiteit in cultuuruitingen ervaren, dit hangt samen met de kwetsbaarheid van de culturele infrastructuur in Emmen, die voor een groot deel bestaat uit vrijwilligersinitiatieven.

Culturele organisaties staan in verbinding Culturele organisaties in Emmen hebben steeds meer oog voor de met de samenleving. samenleving om hen heen. Loods13 voert maatschappelijke projecten uit, het ATLAS Theater houdt bij de programmering rekening met een bezoekersprofiel dat aansluit bij de inwoners van Emmen en de Bibliotheek werkt aan de ontwikkeling tot ‘maatschappelijke bibliotheek’.

Deelname aan bestuurlijk overleg Op structurele basis wordt zowel ambtelijk als bestuurlijk VDG/Onderwijs-Cultuur en We The deelgenomen aan de overleggen. North. Er is ruimte om initiatieven uit de Vanuit het initiatievenbudget kunnen initiatieven uit de samenleving te steunen. samenleving worden ondersteund. Er is minder geld beschikbaar dan in de cultuurnota is opgenomen, omdateen aanzienlijk deel van het initiatievenbudget wordt besteed aan jaarlijks terugkerende subsidies. Eind 2019 heeft een evaluatie en vervolgens wijziging plaatsgevonden van het buurtcultuurfonds. Dit om beter te kunnen aansluiten op de vraag. Een deel van het budget van het buurtcultuurfonds is in 2019 vrijgevallen vanwege onderbesteding. Dit heeft te maken met het feit dat de regeling in 2019 voor het eerst werd uitgevoerd. Via het CBK is geëxperimenteerd door zelfgeorganiseerde initiatieven uit de samenleving te laten tentoonstellen in CBK Rensenpark Inwoners en bezoekers hebben toegang tot Er gebeurt veel op het gebied van cultuur in dorpen en wijken. Voor een divers en zichtbaar cultureel aanbod. een deel zijn dit projecten waar de gemeente geen subsidie voor verleent, maar wel faciliterend optreedt. In 2019 zijn de projecten in het kader van Vrijheid 2020 voorbereid in bijna alle dorpen en wijken van Emmen. Een aandachtspunt voor kunst en cultuur in de dorpen en wijken is de culturele diversiteit en kansen voor professionele makers. Kunstenaars voelen zich thuis en worden De culturele infrastructuur in Emmen is kwetsbaar. Dit hangt samen uitgedaagd in de gemeente Emmen. met het feit dat in Emmen geen kunstacademie of vakopleiding is. Jonge (aspirant-) kunstenaars vinden moeilijk mentoren of voorbeelden. Het is dan ook bijzonder dat Dick Lubbersen uit Emmen een landelijke Gouden K heeft gewonnen. Daarnaast is Saskia Boelsums uit de gemeente Emmen kunstenaar van het jaar 2020 geworden. We zien in het Rensenpark mogelijkheden voor ontwikkelplekken voor kunstenaars. In 2019 hebben jongeren van de academie voor Popcultuur uit Leeuwarden een studieproject gedaan in het park.

Vrijwilligersorganisaties op het gebied van Overall is de diversiteit en het aanbod op het gebied van popmuziek cultuur en popmuziek leveren een best groot in Emmen. Desondanks sluit de vraag niet altijd aan bij belangrijke bijdrage aan de diversiteit van het huidige aanbod. Er zijn onderzoeken geweest voor de het culturele aanbod. mogelijkheden voor een poppodium in het Rensenpark. Beide initiatieven zijn kwetsbaar omdat forse investeringen nodig zijn.

Vrijwilligersorganisaties op het gebied van De samenwerking binnen het Erfgoednetwerk is momenteel goed te cultuurhistorie werken samen en worden noemen. Het werken aan het Collectiebeheersysteem is een zeer organisatorisch sterker. belangrijke factor daarin. Museale voorzieningen maken De erkende museale voorzieningen in Emmen ontwikkelen zich cultuurhistorie beleefbaar; erkende musea voortvarend: de bezoekersaantallen nemen toe, de samenwerking worden versterkt. (met ondersteuning van het erfoednetwerk) is goed, de kwaliteit van

het museaal beheer wordt geborgd. De exposities kennen kwaliteit,

mede door de inzet van een conservator en de ondersteuning van de Stichting Platform Drentse Musea. Cultuurparticipatie Ondersteuning amateurkunst, In de gemeente Emmen worden meer dan 60 culturele (vrijwilligers) vrijwilligersorganisaties, culturele initiatieven ondersteund commissies. Kunst- en cultuuraanbod voor jongeren Vooral projecten mét jongeren zijn lastig gebleken. Wel komt tot stand in samenspraak met ondersteunen we initiatieven op het gebied van popcultuur jongeren. (bijvoorbeeld Bakeshop). Deelname aan kunst en cultuuractiviteiten Met het Jeugdfonds Sport & Cultuur en de Participatie-webshop is ook mogelijk voor kinderen uit gezinnen wordt de mogelijkheid geboden om aan cultuur deel te nemen voor met een laag inkomen. inwoners met een laag inkomen. Culturele instellingen hebben hier ook oog voor, zo biedt het ATLAS Theater jongeren voor €10,- een last-minute theaterkaartje aan. Wij zetten in op een verdere ontwikkeling Uit de monitor voor cultuureducatie blijkt dat CeMK in Emmen tot van Cultuureducatie met Kwaliteit met goede resultaten komt. Zeker als dat vergeleken wordt met het een goede afstemming tussen binnen- en landelijke beeld. Het gemiddelde niveau in Emmen ligt nabij 3 (van buitenschools aanbod. de 4 niveaus). Dit uit zich in het hebben van de Interne Cultuur Coördinator, een leerplan, een doorgaande leerlijn, samenwerking met de culturele omgeving, e.d. Er is een kwalitatief goed aanbod van In het voortgezet onderwijs wordt Cultuurtraject uitgevoerd. De cultuureducatie in het voortgezet scholen voor voortgezet onderwijs zijn tevreden over Cultuurtraject. onderwijs, praktijkonderwijs en MBO met Toch zal Cultuurtraject meer in de lijn van CeMK moeten worden een goede verbinding met culturele opgezet met het oog op de vereisten van Curriculum.nu, dat in aanbieders. voorbereiding is. Het MBO heeft in 2019 een pilot voor cultuureducatie uitgevoerd, wat zeer succesvol was en gecontinueerd zal worden in 2020. Het praktijkonderwijs voert een eigen programma voor cultuureducatie uit tot grote tevredenheid van alle betrokkenen, in het bijzonder de leerlingen. Cultuureducatie PO/VO georganiseerd Binnen CeMK wordt gewerkt aan de doorgaande leerlijn voor cultuureducatie voor PO en VO. Met Curriculum.nu wordt de doorgaande leerlijn PO - VO een vereiste.

Ouderen nemen meer deel aan kunst en Voor veel activiteiten in Emmen geldt dat deze vooral worden cultuuractiviteiten bezocht door ouderen. Echter er is ook een doelgroep ouderen die door hun kwetsbaarheid niet kunnen deelnemen aan cultuur. In 2019 zijn er mooie voorbeelden geweest van samenwerking tussen culturele organisaties en maatschappelijke organisaties. Bijvoorbeeld het project ‘Eet smakelijk’ van het CBK Emmen. Creatieve verbindingen Kunst en cultuur leveren een belangrijke De toegevoegde waarde van de cultuursector in Nederland is 3,7% bijdrage aan de vrijetijdseconomie. van het Bruto Binnenland Product (BBP) (CBS 2019,15) Dit is een omvang van 48,2 miljard euro. Het vergroten van de aantrekkelijkheid van de regio door middel van cultuur, recreatie en toerisme is een blijvend punt van aandacht. De culturele infrastructuur in Emmen is kwetsbaar omdat de meeste initiatieven draaien op vrijwilligers. In 2019 is geïnvesteerd in samenwerking tussen cultuur en vrijetijdseconomie. Projecten als Van Gogh, Veenbrand en Into Nature kunnen zorgen voor een economische impuls voor de regio.

Het nieuwe centrum heeft een brede en Nu de centrumvernieuwing is afgerond zien we in het passende programmering waarbij kunst centrumgebied een brede mix van (culturele) evenementen en en cultuur een prominente rol spelen. activiteiten. Kunst, cultuur en cultuurhistorie leveren Een voorbeeld van samenwerking op het gebied van kunst in de een waardevolle bijdrage aan economische openbare ruimte is de samenwerking tussen gemeente Emmen, en ruimtelijke opgaven. provincie Drenthe, Stichting LACDA en de grondeigenaren rond

Broken Circle/Spriral Hill. De cultuurhistorische waardenkaart en de erfgoedwaarden vormen input voor nieuwstrategisch beleid (Strategienota 2030) voor het aspect woon- en leefomgeving. Er worden nieuwe verbindingen gelegd Het project Moederliefde van Loods13 waarin vrouwen met een binnen de cultuursector en met andere minimum -inkomen een theatervoorstelling hebben gemaakt is een sectoren, met name gezondheid, voorbeeld van een mooie samenwerking tussen sociaal domein en duurzaamheid en leefbaarheid. cultuur. Ook vanuit het buurcultuurfonds worden projecten op het snijvlak van cultuur en leefbaarheid gesubsidieerd. In Noord-Nederlands verband nemen Emmen neemt sinds 2017 deel aan We The North, een culturele organisaties uit Emmen deel aan samenwerkingsverband tussen de drie noordelijke provincies en innovatieve projecten, die bijdragen aan Groningen, Leeuwarden, Assen en Emmen. Gezamenlijk is een onze culturele ambities. Regioprofiel aangeboden aan de Raad voor cultuur, waarmee wordt

ingezet op extra rijksfinanciering. Vanuit Emmen nemen Loods13, CBK, en de Kunstbeweging deel aan projecten vanuit We the North.

3.9 Sociaal Domein Beknopte schets van de ontwikkelingen in 2019

Participatie interventies of activiteiten gericht op ouders en Het aantal mensen dat meedoet naar vermogen jeugdigen met als doel versterken van eigen kracht, moet omhoog. Of anders gezegd: de vergroten zelfredzaamheid en/of eigen regie is een participatiegraad moet omhoog. Het verhogen van speerpunt in deze jeugdagenda. We hebben de participatiegraad (arbeidsparticipatie en aandacht voor de eerste 1000 dagen van een kind. maatschappelijke participatie) bevordert het welzijn Ieder kind verdient een zo goed mogelijke start. Op en de welvaart van inwoners persoonlijk en van de het terrein van jeugdhulp hebben we een dorpen en wijken. Ons integraal beleid is erop transformatieplan “Zorg voor jeugd” ingediend voor gericht dat arbeid loont. De focus ligt in de eerste het landelijke “actieprogramma zorg voor de jeugd”. plaats op uitstroom uit de bijstand naar betaald We hebben een bestuurlijk transformatie-akkoord werk bij bedrijven en instellingen. Voor de mensen afgesloten met de aanbieders van gespecialiseerde die (tijdelijk) niet kunnen uitstromen naar betaald jeugdhulp. werk, is meedoen belangrijk. Dagstructuur en zinvol We hebben de een nieuwe aanbesteding voor de bijdragen helpt bij het oplossen of voorkomen van inkoop van jeugdhulp afgerond voor 2020 en verder. andere problemen Hierin zetten we maximaal in op effectieve samenwerking in de regio, effectieve aanpak in de Tegengaan discriminatie keten en lokale problematiek, transformatie in de We zijn een gemeente zijn, waarin inwoners zichzelf hele jeugdketen, behoud van kwaliteit van geleverde kunnen zijn. Door het agenderen van en actieve hulp en financiële beheersbaarheid. Hierin zijn we voorlichting over het tegengaan van discriminatie deels afhankelijk van externe ontwikkelingen. Het willen we bewustwording vergroten over de impact, huidige inkoopmodel en de effecten daarvan gaan die discriminatie kan hebben op het leven van we meenemen in de afweging voor de nieuwe mensen. Vorig jaar hebben we ons aangesloten bij aanbesteding. het Regenboogsteden-programma van het ministerie van Onderwijs Cultuur en De toegang tot hulp en ondersteuning Wetenschappen. Hiervoor hebben we lokaal beleid Iedereen met een hulp- of ondersteuningsvraag kon opgesteld. Dit hebben we gedaan in samenwerking in 2019 laagdrempelig en snel toegang krijgen tot met de kerngroep (platform) Regenbooggemeente ondersteuning. De Toegang heeft geïnvesteerd in de Emmen. verbetering van de kwaliteit van dienstverlening binnen de gestelde kaders. We werken verder aan de doorontwikkeling van de Toegangsteams, zodat de beleids-uitgangspunten beter naar de dienstverlening vertaald kunnen worden.

Lokaal gezondheidsbeleid, huisartsen en ziekenhuis De leefbaarheid van dorpen en wijken wordt mede bepaald door goede, nabije en betaalbare zorg in kleinschalige gezondheidscentra. Het Actieplan Zorglandschap, waarin we de toekomst van de eerstelijnszorg willen beschrijven, is in ontwikkeling en is gehonoreerd als project in het kader van de Regio Deal. Bij een centrumgemeente als Emmen behoort ook een ziekenhuis waar acute, complexe en Iedere jongere gelukkig, veilig en gezond klinische ziekenhuiszorg wordt uitgevoerd. Het Iedere jongere in onze gemeente moet gelukkig, Scheper ziekenhuis van Treant is daarnaast veel veilig en gezond op kunnen groeien. Daarvoor meer dan een zorginstelling voor onze inwoners. Het stellen we één jeugdagenda op waarin alle relevantie is van zeer grote betekenis voor de werkgelegenheid, beleidslijnen, zoals armoede/opvoeding, onderwijs, voor complexe zorg dichtbij, voor de samenwerking veiligheid en gezondheid opgenomen zijn. Die tussen ziekenhuis en verpleeghuizen, voor de relatie jeugdagenda maken we samen met onze sociale met woon-zorginstellingen, voor de relatie met de partners, het consultatiebureau, het onderwijsveld huisartsenpraktijken en gezondheidscentra. en de jongeren zelf. Preventieve inzet via

Wat hebben we bereikt in 2019?

Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken Centrale doelstelling: Maatschappelijke De uitvoering van de drie decentralisaties is overwegend volgens plan verlopen, maar vergt ook op een aantal onderwerpen extra participatie (“iedereen doet mee naar aandacht. De kwaliteitsontwikkeling bij stichting De Toegang en de vermogen”) ontstane onbalans tussen het beschikbare budget en gevraagde zorg en ondersteuning in de Jeugdzorg vragen nog steeds om gerichte ombuigingen en/of acties. Op basis van bovengenoemde centrale doelstelling zijn de volgende subdoelen geformuleerd: Een hogere arbeidsparticipatie De sluitende aanpak heeft tot goede resultaten geleid. Menso werkt bij instroom met een screeningmethodiek om meteen een goed beeld te krijgen van de (on)mogelijkheden van werkzoekenden. Menso ligt qua uitstroom op koers. Tot en met december 2019 zijn er 442 personen uitgestroomd naar werk, 94 baan-afspraakbanen gerealiseerd en 46 mensen op een beschut werkplek geplaatst. De uitstroom is voor 84% duurzaam (tussen de 6-9 maanden komt 16% terug in de Participatiewet).

In het kader van de samenwerking tussen Emco, Menso en Buurtsupport is inmiddels een intentieverklaring getekend. Tot en met december zijn er gesprekken gevoerd over de verdere uitwerking. Vergroten sociale samenhang in alle Maatschappelijke partners en inwoners werken gezamenlijk aan de dorpen en wijken. uitvoering van de sociale gebiedsagenda’s. De inhoud van de sociale gebiedsagenda’s is een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid van de inwoners, instellingen en gemeente. Dit stimuleerde en stimuleert betrokkenheid bij elkaar, burgerparticipatie, zelforganisatie en eigenaarschap van de inwoners. De agenda’s blijven dynamisch. Het verwerken van nieuwe ontwikkelingen in de agenda’s heeft onvoldoende aandacht gehad in 2019. Inwoners wonen zo lang mogelijk We zien dat de investeringen in de uitvoeringskwaliteit van stichting zelfstandig en veilig in hun eigen De Toegang zijn vruchten heeft afgeworpen. Er is een afname in het omgeving. volume van beschermd wonen te zien.

Ook hebben we gewerkt aan een nieuwe voorzieningenstructuur van beschermd wonen. Dit wordt binnen de huidige contracten doorgevoerd. Voor deze nieuwe vormen gaan ook andere tarieven gelden. Binnen de huidige meerjarenbegroting beschermd wonen is rekening gehouden met het financieel effect van de nieuwe voorzieningenstructuur beschermd wonen. De realisatie van de nieuwe voorzieningenstructuur van beschermd wonen heeft een half jaar vertraging opgelopen. De nieuwe structuur en tarieven zijn gereed om per 1 januari 2020 in te voeren.

In 2020 zal worden gemonitord wat de financiële effecten zijn van de nieuwe voorzieningenstructuur. Dit kan betekenen dat gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheid om de huidige contracten te verlengen met twee jaar. Mocht dit niet lukken dan wordt de nieuwe voorzieningenstructuur vanaf 2021 onderdeel van de nieuwe aanbesteding.

Jongeren groeien veilig, gezond en In ons beleid staat voorop dat jeugdhulp geboden wordt aan gelukkig op. kinderen die het nodig hebben. De vaardigheid van de ketenpartners moet zijn dat kinderen die specialistische hulp nodig hebben dit zo snel mogelijk krijgen en hiervan zo kort mogelijk gebruik maken. De toegang tot jeugdhulp loopt naast de gemeentelijke toegang tevens via (huis)arts, specialist of Gecertificeerde Instellingen. Het aantal jeugdigen in jeugdhulp stijgt niet, maar de kosten stijgen wel. We zien ook dat de duur van individuele trajecten specialistische zorg toeneemt. De wachtlijstproblematiek is onderwerp van bespreking met de aanbieders.

Onze beleidsuitgangspunten zijn erop gericht om af te schalen waar het kan en op te schalen waar het moet. Dit af- en opschalen is een ketenaangelegenheid, waarbij de sleutelpositie is belegd bij de verschillende toegangen tot jeugdhulp. We constateren dat samenwerking in de keten op dit gebied op gang komt, dat de samenwerking van de gemeentelijke toegang met de gemeente en met de keten verbeterd functioneert en dat de samenwerking en consultatie met voorliggend veld, onderwijsveld en ketenpartners (w.o. arts, specialist en Gecertificeerde instelling) is geïnitieerd. Het ontbreken van prikkels in het inkoopmodel die het streven naar het behalen van de beleidsuitgangspunten stimuleren helpt hierbij niet.

Om weer balans te brengen in de kosten is samenwerking met de zorgaanbieders belangrijk. Wij zien het als een gedeelde verantwoordelijkheid van gemeenten en zorgaanbieders om te zorgen dat ook in de nabije toekomst passende hulp aan jeugdigen kan worden geboden. We hebben deze gezamenlijke verantwoordelijkheid vertaald in concrete afspraken die leiden tot inspanningsverplichtingen voor zowel gemeenten als zorgaanbieders. Met als doel om het jeugdhulpaanbod betaalbaar en beschikbaar te houden. We hebben dit samen met de andere Drentse gemeenten en de vijf grootste zorgaanbieders gerealiseerd in het “Bestuurlijk Transformatie Akkoord Jeugd.”

Verder is de inkoopsystematiek binnen het inkooptraject jeugdhulp 2020 e.v. gericht op het maken van afspraken met de aanbieders van specialistische jeugdhulp over financieel evenwicht en inzet in het voorliggend veld. Inwoners hebben een gezonde leefstijl op Het uitgangspunt van M&GEZOND! is het stimuleren van de

alle levensgebieden. inwoners van onze gemeente om actief met hun gezondheid aan de slag te gaan. We willen de inwoners aanmoedigen en uitdagen met

ideeën te komen die hun woonomgeving, hun wijk en buurt gezonder maakt en om hierin zelf een actieve rol te spelen. Het uitgangspunt hierbij is positieve gezondheid volgens de definitie van Machteld Huber: ‘Gezondheid als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven’ We geven één en ander vorm door: •Inwoners activeren vanuit de samenleving en het stimuleren van zelfregie en zelfredzaamheid •Inzetten op preventie •Versterken en verbeteren van de samenwerking met andere instanties en organisaties op het gebied van Volksgezondheid.

Actieplan Zorglandschap Periodiek overleggen wij met het bestuur van de Zuid-Oost Drentse Huisartsencoöperatie. Een belangrijk onderwerp is de toekomst van de huisartsenzorg in onze gemeente. De opvolging van huisartsen, die hun praktijk beëindigen, kent een probleem door de geringe beschikbaarheid van nieuwe huisartsen. Ook bestaat de wens om in gezondheidscentra met andere gezondheidsdisciplines samen te werken. In gezondheidscentra kunnen ook voorzieningen worden getroffen om de extra medische taken, die uit de tweede lijn worden overgenomen, uit te voeren. Het Actieplan Zorglandschap, waarin we de toekomst van de eerstelijnszorg willen beschrijven, is in ontwikkeling en is gehonoreerd als project in het kader van de Regio Deal.

3.10 Bedrijfsvoering in Inkomstenbronnen Beknopte schets van de ontwikkelingen in 2019

Recent is bekend geworden dat de herziening In 2019 is er fors bijgestuurd op de bedrijfsvoering, financiële verhoudingen een jaar is uitgesteld. De onder andere door middel van een selectieve rapportages van de externe onderzoekers geven vacaturestop. Hierbij is ook al geanticipeerd op de onvoldoende basis om de herziening volgens effecten van Meer met Minder. Financieel heeft deze planning door te voeren. Het uitstel betekent dat de bijsturing voordelig uitgepakt, maar binnen de herziening ingaat per 2022. Het afgelopen jaar zijn organisatie is het wel op een aantal plaatsen gaan wij als gemeente Emmen en als VDG actief knellen. Er is sprake van een capaciteitsvraagstuk. betrokken geweest bij deze herziening. De komende tijd wordt verder gewerkt aan het verbeteren van de De renteontwikkelingen waren in 2019 voordelig. De verdeelmodellen. Als gemeente Emmen en VDG korte rente is het hele jaar 2019 negatief geweest. De zullen wij hier waar mogelijk ook weer onze lange rente (voor een 10-jaars lineaire lening) is in belangen kenbaar maken. de eerste driekwart van het jaar 2019 behoorlijk gedaald en zelfs negatief geweest. Vanaf oktober is de rente weer gestegen.

Wat hebben we bereikt in 2019?

Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken Flexibele ambtelijke organisatie Werken met een integraal Geheel 2019 is er gemonitord op het integrale personeelsbudget en personeelsbudget, waarbij ontschotting gerapporteerd via de beraps. Vanwege het tekort op de bedrijfsvoering en flexibel de kernbegrippen zijn. zijn er diverse maatregelen genomen, waaronder het instellen van een taskforce. Hierdoor was het kernbegrip flexibiliteit minder tot niet van toepassing. Verjonging van ons medewerkersbestand In 2019 is ervoor gekozen om het traineeship stop te zetten als één van de bezuinigingsmaatregelen voor de bedrijfsvoering. Het in huis hebben en houden van Als gevolg van de tekorten op de bedrijfsvoering zijn veel vacatures kennis/expertise en overdracht van niet of later pas ingevuld. Hierdoor heeft niet in alle gevallen een kennis bij uitstroom. goede overdracht kunnen plaatsvinden en is de kennis/expertise (deels) niet behouden gebleven. Verbinding tussen onze medewerkers en We zetten vaker en in een vroeger stadium in op betrokkenheid van de de samenleving samenleving. Voorbeelden zijn onder meer het dienstverleningshandvest, experimenten burgerbegroting, democratie dichterbij en de inzet op laaggeletterdheid. Samenwerking in BOCE-verband In 2019 is verder uitvoering gegeven aan de BOCE-agenda, versterken waarbinnen op de vier thema’s (omgevingswet, bereikbaarheid, recreatie & toerisme en leefbaarheid) wordt samengewerkt. Op 18 maart 2019 is in een gezamenlijke bijeenkomst de voortgang op deze thema’s gedeeld met de raden van de drie gemeentes.

Naast samenwerking op de vier vastgestelde thema’s vinden de gemeenten elkaar op nieuwe vraagstukken die als gevolg van rijksbeleid en maatschappelijke ontwikkelingen op ons afkomen. Hierbij kan gedacht worden aan bijvoorbeeld de Nationale Omgevingsvisie (NOVI), de Regionale Energiestrategie (RES) en andere effecten van het klimaatakkoord en de Regio Deal.

Naast de samenwerking op inhoud is er in 2019 ruimte geweest voor bestuurlijke ontmoetingen in BOCE-verband. De gezamenlijke collegebijeenkomsten, ontmoetingen van de portefeuille-wethouders en burgemeesters en de bijeenkomsten met de BOCE-raden zijn hier voorbeelden van. Deze bijeenkomsten stonden zowel in het teken van de voortgang van de activiteiten van de BOCE Beleidsagenda, als ook in het teken van de eerder genoemde nieuwe vraagstukken.

De informatiesamenleving vraagt om een investering in de infrastructuur Er zijn passende, digitale diensten en we Er is een Datalab binnen de gemeente Emmen opgezet en ontwikkelen ons naar een overlegstructuren geregeld om vorm en inhoud te geven aan informatiegestuurde organisatie. informatiegestuurd werken. In het Datalab zijn vier projecten gestart: Emmen monitor, KCC- meldingen, Jeugd Dashboard en Dashboard bedrijfsvoering. Daarnaast heeft het Centraal Servicepunt ‘CSP direct’ geïntroduceerd in 2019. Hierdoor worden medewerkers direct naar de vraag/verzoek geleid, waardoor het verzoek sneller wordt opgepakt. Gezonde financiële huishouding Binnen de randvoorwaarde van een De woonlasten voor de gemiddelde woning zijn beperkt gebleven. We gezonde financiële huishouding zullen we hebben de OZB en rioolheffing vrijwel gelijk kunnen houden. De de stijging van de gemiddelde woonlasten afvalstoffenheffing is door gestegen kosten wel meer gestegen dan zoveel mogelijk beperken, waarbij de OZB gewenst, echter minimaal. en de Rioolheffing qua opbrengst, afgezien van areaaluitbreiding gelijk blijven. Het risicomanagement met betrekking tot Het risicomanagement met betrekking tot verbonden partijen is op

de ‘verbonden’ partijen (in de brede zin, onderdelen geïntensiveerd. In brede zin zal dit in 2020 nader moeten dus ook contractpartners) intensiveren; worden uitgewerkt. het meer in control zijn op dit onderdeel. Met zo min mogelijk administratieve De administratie is erop ingericht om zo efficiënt mogelijk te kunnen lasten wordt jaarlijks inzicht verkregen in beoordelen of er mogelijk sprake is van verschuldigde de VPB-plicht van de gemeente Emmen. vennootschapsbelasting (VPB). Voor zowel 2016 als 2017 is een nul- Doelstelling is ook het beperken van de aangifte ingediend. VPB-plicht. De renterisico’s zoveel mogelijk beperken. Op basis van een actuele liquiditeitenplanning en de

investeringsplanning is regelmatig de vermogensbehoefte bepaald. Er wordt steeds bekeken of kort of lang financieren het meest voordelig is. De renterisiconorm wordt goed bewaakt; bij nieuwe leningen wordt bekeken welke looptijd het beste binnen de leningenportefeuille past. Sluitend financieel kader, zowel per jaar Voor 2020 is er een sluitende begroting, nadat er extra maatregelen als in meerjarenperspectief. zijn genomen, zoals de generieke 2%. Voor de jaren daarna is er nog geen sluitend perspectief. Samen met de raad is een proces doorlopen om tot een gezonde financiële huishouding te komen. Bij de kadernota 2021 worden voorstellen gedaan om een sluitend perspectief te krijgen. Structurele uitgaven worden in ieder Onze begroting en meerjaren begroting is materieel in evenwicht. Dit geval in meerjarenperspectief gedekt door betekent dat de structurele uitgaven worden gedekt door structurele structurele inkomsten. inkomsten. Er wordt structureel € 3,4 miljoen in de algemene reserve gestort.

Versterking van het Bovendien willen wij positieve jaarrekeningresultaten nastreven door weerstandsvermogen/ afdekking risico’s. tijdig bij te sturen. Positieve rekeningresultaten zijn de snelste manier om het weerstandsvermogen weer op orde te krijgen.

4. Financiële verantwoording

De begroting van de gemeente wordt vastgesteld door de raad. Hierdoor ontstaat een financieel mandaat voor het college van burgemeester en wethouders om het vastgestelde beleid met de daarvoor beschikbare middelen uit te voeren.

Gaandeweg het begrotingsjaar kunnen zich ontwikkelingen voordoen of keuzes worden gemaakt die leiden tot begrotingswijzigingen, welke telkens door de raad worden vastgesteld. De primitieve begroting en deze begrotingswijzigingen vormen de referentiepunten van de jaarrekening. Afwijkingen ten opzichte van de begroting kunnen worden veroorzaakt door niet beïnvloedbare factoren, ter besluitvorming voorgelegde keuzes en door onvolkomenheden in het budgetbeheer. Deze afwijkingen, ofwel het jaarresultaat, worden aan de raad voorgelegd. Een positief resultaat wordt toegevoegd aan de algemene reserve, een negatief resultaat wordt hieraan onttrokken.

Naast het jaarresultaat wordt de vermogenspositie op balansdatum van de gemeente gepresenteerd in de balans. Door vaststelling van de jaarstukken wordt het college gedechargeerd voor het financiële beleid in het verslagjaar.

Algemeen • De jaarstukken zijn opgesteld volgens de BBV regelgeving. Net als bij de begroting wordt ook bij de jaarrekening gewerkt met taakvelden. Daarnaast wordt de uitvoeringsinformatie opgesteld. Dit is het sturings-/verantwoordingsinstrument van het college waarin de bestuurlijke prioriteiten/risico’s, beleidsindicatoren en financiële informatie per taakveld zijn geclusterd (taakveldenverantwoording). De uitvoeringsinformatie sluit op onderwerpen aan op de programma’s. Daarnaast is er samenhang tussen de programma’s en de uitvoeringsinformatie. De uitvoeringsinformatie ligt ter inzage voor de raad. • Via begrotingswijzigingen zijn de mutaties ten opzichte van de primitieve begroting door tussentijdse budget- aanpassingen, vaststelling Kadernota en Beraps in de begroting verwerkt.

4.1. Rekeningresultaat 2019 en analyse

Begroting In onderstaande tabel is de ontwikkeling van het begrotingsresultaat 2019 weergegeven. Hiermee wordt inzichtelijk hoe de begroting zich heeft ontwikkeld en wat het uitgangspunt is geweest voor de jaarrekening.

Bedragen * € 1000 Resultaat Toelichting Primitieve begroting 6.872 Begroting 2019 na vaststelling zonder investeringsagenda. Bijstelling begroting -6.587 Verwerking deel investeringsagenda en bijstelling begroting. 285 Bijgesteld begrotingsresultaat Berap I 2019 - 2.481 Nadelen o.a. door vervallen solidariteit jeugdhulp, hogere energielasten, verlaging inkomsten BUIG en lagere opbrengsten parkeren. - 2.196 Bijgesteld begrotingsresultaat Actualisatie financieel 1.229 Voordelen meicirculaire en BUIG en nadeel door hogere cao perspectief - 967 Bijgesteld begrotingsresultaat Berap II 2019 2.652 Nadelen door niet realiseren taakstellingen jeugdhulp en de septembercirculaire 2019. Voordelen op de bedrijfsvoering, lagere kapitaallasten (i.v.m. achterblijven van investeringen) en beschermd wonen. Bij besluitvorming - 250 Bij de besluitvorming door de raad is nog een reservering gedaan. 1.435 Bijgesteld begrotingsresultaat Afrondingsverschillen 37 Diverse kleine verschillen bij de werkelijke boeking van Berap II Decembercirculaire 849 De decembercirculaire 2019 had een positief effect op het begrotingssaldo 2.321 Begrotingsresultaat 2019 na wijzigingen

Totaaloverzicht jaarrekening In de programmaverantwoording (jaarverslag 2019) is per programma aangegeven wat de baten en lasten zijn geweest en welke mutaties op de reserves hebben plaatsgevonden. Samengevat geeft dit het volgende beeld:

(bedragen x 1.000) Begroting 2019 Rekening 2019 Afwijking na wijziging

Lasten 429.994 433.716 3.721 V Baten 425.520 435.728 -10.209 N Saldo van baten en lasten -4.475 N 2.013 V 6.487 V

Storting in reserves 6.040 6.488 -448 N Onttrekking aan reserves 12.836 11.375 -1.461 N

Resultaat 2.321 V 6.899 V 4.579 V

Het resultaat van de jaarrekening 2019 is € 6,9 mln. voordelig. De afwijking van de rekening 2019 ten opzichte van de begroting na wijziging betreft € 4,6 mln. voordelig.

De belangrijkste afwijkingen betreffen: Bedrag Prog. Omschrijving V/N (x € mln) 1 Voorziening wethouderspensioenen -2,3 N 5 Grondexploitaties 5,2 V 5 Aanpassing voorziening riool -0,9 N 5 en 7 Afvalverwerking (PO Area) -0,7 N 6 BUIG en overige participatie 1,2 V 9 Beschermd wonen -0,6 N Divers Overige netto afwijkingen < € 500.000 2,7 V Totaal 4,6 V

In paragraaf 5.3 is een analyse opgenomen van de voor- en nadelen per programma. Bij deze analyse is een bruto grensbedrag van € 250.000 gehanteerd. Voor een nog uitgebreidere analyse wordt verwezen naar de programma’s waar een analyse van de verschillen groter dan € 50.000 is opgenomen.

4.2. Grondexploitaties

Er was een voordelig resultaat op grondexploitaties begroot van € 0,5 mln. Bij het opstellen van de jaarrekening is nog een aanvullend voordeel van € 5,2 mln. opgenomen vanwege nieuwe inzichten met betrekking tot de uitgifte van bedrijventerreinen en aanvullende winstnemingen vanwege een wijziging in de regelgeving. Het totale resultaat op grondexploitaties bedraagt daarmee € 5,7 mln. voordelig.

Het resultaat op grondexploitaties 2019 is als volgt opgebouwd:

Tussentijdse resultaatnemingen € 3,3 miljoen Resultaten afgesloten complexen - € 0,2 miljoen Mutaties voorzieningen € 2,6 miljoen Totaal t.g.v. saldo van baten en lasten 2019 € 5,7 miljoen

De boekwaarde van de grondcomplexen bedraagt per ultimo 2019 € 85,0 mln. (2018: € 85,1 mln.). Hier staat voor een bedrag aan € 29,4 mln. aan voorzieningen tegenover. Dit is 35% (2018: 38%) van de boekwaarde. Voor meer informatie over de grondexploitaties verwijzen wij u naar de paragraaf grondbeleid.

4.3. Weerstandsvermogen

De beschikbare weerstandscapaciteit van de Gemeente Emmen bestaat uit het geheel aan middelen dat de organisatie daadwerkelijk beschikbaar heeft om de risico's in financiële zin af te dekken.

Bedragen * € 1.000 Begroting 2020 Peildatum Stand ultimo Jaarrekening Weerstandscapaciteit begroting 2019 2020 2019 Algemene reserves 13.986 -4.089 -2.481 Reserve Sociaal Domein -1.007 0 23 Onvoorzien 335 335 0 Vrije ruimte in de 11.839 6.859 8.797 bestemmingsreserves (incl. BUIG)

Rekening-/ begrotingsresultaat 6.873 -3.998 6.899 Totale weerstandscapaciteit € 32.026 € -893 € 13.238

Uit een nadere doorrekening van de risico’s komt naar voren dat een bedrag van € 21,7 mln. benodigd is aan weerstandscapaciteit. Omdat er € 13,2 mln. aan weerstandcapaciteit is, komt het ratio weerstandsvermogen uit op 0,61 hetgeen geclassificeerd wordt als onvoldoende.

Beschikbare weerstandscapaciteit € 13,2 mln. Ratio weerstandsvermogen = = = 0,61 Benodigde € 21,7 mln. weerstandscapaciteit

Vanwege het negatieve rekeningresultaat van de jaarrekening 2018 (- € 17 mln.) is de weerstandscapaciteit van de gemeente fors afgenomen. Hierdoor is het ratio weerstandsvermogen afgenomen van voldoende/matig (bij de begroting 2019) tot slecht (jaarrekening 2018). Ten opzichte van de jaarrekening 2018 is de beschikbare weerstandscapaciteit toegenomen. Het ratio weerstandsvermogen is echter nog onvoldoende. Komende jaren wordt gewerkt aan herstel van het weerstandsvermogen, onder andere door een jaarlijkse storting (vanaf 2021) van € 3,4 mln. in de algemene reserve. De verwachting is dat we vanaf 2025 op een ratio weerstandsvermogen van ruim voldoende zitten.

In de paragraaf weerstandsvermogen van de uitgebreide jaarstukken is dit nader toegelicht.

4.4. Risicomanagement

Jaarlijks worden, zowel bij de jaarrekening als de begroting, de risico’s geactualiseerd. Daarbij is het afgelopen jaar ingezet op een steeds nadrukkelijkere rol voor de teams. Waar nodig wordt dit aangevuld met risico’s die meer zijn gebaseerd op externe oriëntaties (bijvoorbeeld rijksbeleid en wetswijzigingen). De geïdentificeerde en geactualiseerde risico’s vanuit de teams worden geanalyseerd. Daarnaast wordt gekeken naar samenhang tussen risico’s door de concerncontroller en de beheerder van het risicomanagement informatiesysteem. Voor het beheersen en registreren van de risico's wordt het systeem Naris gebruikt. Hiermee wordt het risicoprofiel van de gemeente bepaald en wordt de benodigde weerstandscapaciteit berekend, met een zekerheidspercentage van 90%. Het geactualiseerde risicoprofiel van de gemeente is verwerkt in de paragraaf weerstandsvermogen van deze jaarrekening. Bij de kadernota 2021 wordt een nieuw Beleidskader risicomanagement en Weerstandsvermogen voorgelegd aan de raad.

4.5. Kosten bedrijfsvoering

Personeelslasten en inhuur derden In onderstaande tabel wordt de ontwikkeling van de personeelslasten (ambtelijke organisatie en bestuur) en inhuur derden over de jaren 2015-2019 gepresenteerd.

x € 1.000 2015 2016 2017 2018 2019 Personeelslasten 57.800 58.730 61.533 60.535 61.020 Inhuur derden 11.209 11.370 9.670 6.892 5.263 Totaal 69.009 70.100 71.203 67.427 66.283

De personeelslasten zijn in 2018 ten opzichte van 2017 gedaald door de uittreding van personeel naar Menso. In 2019 is er een lichte stijging van de personeelslasten. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de loonindexatie conform de cao van 3,25% en de eenmalige uitkering (€ 750) in oktober 2019.

Inhuur derden betreffen lasten voor externe capaciteit bij ziekte, piekdrukte, speciale opdrachten/projecten, bijvoorbeeld uitzendkrachten. Dekking vindt plaats door vrijval vacatureruimte, begrote middelen of incidenteel verkregen middelen zoals subsidies. Middels inhuur derden kunnen we als organisatie pieken in het werk kunnen opvangen zonder hiermee aan structureel personeel vast te zitten en snel reageren op veranderingen in de vraag naar diensten (bijvoorbeeld bij uitkeringsverstrekking en vergunningverlening; werk is mede afhankelijk van de conjunctuur). De verhouding personeelslasten en inhuur derden in de jaren 2015-2019 ligt in een bandbreedte van13% tot 19% ten opzichte van de totale gemeentelijke lasten.

De inhuur van derden is in het afgelopen jaar afgenomen van 6,9 mln. naar 5,3 mln. De vrijval van vacatureruimte is (grotendeels) benut voor de dekking van inhuur derden. In 2019 is stevig gestuurd op de bedrijfsvoering wat ook geresulteerd heeft in een daling van de inhuur derden. Ook de inhuur bij het openbaar onderwijs is gedaald, dit komt doordat er veel mensen in vaste dienst zijn gekomen. In de paragraaf bedrijfsvoering wordt nader op de formatie en inhuur ingegaan. De inhuur kan als volgt nader gespecificeerd worden:

Bedragen * € 1 mln. 2018 2019 Inhuur bij teams 6,3 5,1 Detachering vanuit teams -0,2 -0,2 Subtotaal teams 6,1 4,9 Inhuur bij onderwijs 0,8 0,4 Totaal gemeente Emmen 6,9 5,3

Bijsturing Door onopgeloste taakstellingen was bij Berap-I een nadeel ten opzichte van de begroting op bedrijfsvoering geprognosticeerd van € 1,2 miljoen. Bedrijfsvoering omvat in dit kader loonsom, inhuur (integraal personeelsbudget) en taakveld overhead (programma 10). Er is in het jaar stevig bijgestuurd middels de selectieve vacaturestop en de overige uitgaven, zoals facilitaire kosten en kosten tbv organisatieontwikkeling, zijn zoveel mogelijk on-hold gezet. Dit heeft geresulteerd in een voordeel op de bedrijfsvoering van € 1,9 miljoen bij Berap-II. Bij de jaarrekening 2019 is nogmaals een voordeel ten opzichte van de begroting te melden van € 1,5 miljoen. Loonsom en inhuur (integraal personeelsbudget) geeft een voordeel van € 0,7 miljoen en de budgetten op taakveld overhead geven een voordeel van € 0,8 miljoen. In programma 10 is een analyse gegeven van de voordelen op taakveld overhead. Om hier structureel evenwicht in te brengen zal naar aanleiding van de uitkomsten van het externe onderzoek ‘Meer met Minder’ een (meerjaren) verbeterprogramma opgesteld worden. Het doel hiervan is mede om een besparingspotentieel in de bedrijfsvoering te vinden en begrotingsruimte te creëren.

Formatie Op 31-12-2019 is de vastgestelde formatie 891 fte. De werkelijke bezetting is 809 fte. Er was op dat moment 82 fte vacatureruimte. Dit is ontstaan omdat zeer prudent is omgegaan met het invullen van vacatures gezien de op te lossen tekorten op bedrijfsvoering. Daarnaast is een groot deel van de vacatureruimte ingezet voor inhuur derden om zo flexibel pieken in de werkbelasting op te kunnen vangen. Tevens wordt de openstaande vacatureruimte deels structureel afgeraamd voor het traject “Meer met Minder”.

Het A&O fonds gemeenten vergelijkt landelijk de formatie en bezetting van gemeenten. Voor gemeenten >100.000 inwoners is de bezetting per 1.000 inwoners 7,8 fte in 2018. Voor Emmen was de bezetting per 1.000 inwoners 7,9 fte in 2018. De bezetting is ten opzichte van 2019 gedaald, voor 2019 is de bezetting in Emmen 7,6 fte. Het vergelijkend cijfers van het A&O fonds voor 2019 is nog niet bekend. Geconcludeerd kan worden dat de bezetting in formatie van de gemeente Emmen rond het landelijke gemiddelde hangt.

4.6. Uitgaven sociaal domein versus de rijksmiddelen

Door de raad is besloten om bij de begroting en de jaarrekening inzicht te geven over de inkomsten en uitgaven binnen het sociaal domein. Daarmee kan de raad monitoren hoe de rijksmiddelen zich verhouden tot de uitgaven. Voor het jaar 2019 zijn de inkomsten en uitgaven binnen het sociaal domein als volgt (de cijfers zijn van de begroting na wijziging en van de werkelijkheid):

Begroot 2019 Werkelijk 2019 x € 1.000 Ink.2019 Uitg. 2019 Saldo 2019 Ink.2019 Uitg. 2019 Saldo 2019 Jeugdhulp 34.538 36.668 -2.130 34.538 36.668 -2.129 WMO-begeleiding 20.828 15.054 5.774 20.828 15.291 5.537 WMO-beschermd wonen 23.059 21.776 1.283 23.059 22.383 675 Participatie - WSW 24.852 27.660 -2.807 24.852 27.756 -2.903 Participatie - Werkdeel 6.845 6.845 0 6.845 6.845 0 Totaal 3 decentralisaties 110.122 108.003 2.119 110.122 108.943 1.180 WMO-huishoudelijke hulp 12.537 11.775 762 12.537 11.674 863 Vrouwenopvang 3.271 3.785 -514 3.271 3.867 -597 Maatschappelijke opvang 3.191 3.124 66 3.191 2.959 232 Participatiewet - BUIG 52.697 50.755 1.942 53.509 50.832 2.677 Totaal overige sociaal domein 71.696 69.440 2.257 72.508 69.333 3.175 Totaal sociaal domein 181.818 177.442 4.376 182.630 178.275 4.355

Op het totaal sociaal domein zit per saldo weinig verschil tussen begroot en werkelijk. De uitgaven bij de 3 decentralisaties zijn in totaal € 0,9 mln. hoger dan begroot, dit wordt met name veroorzaakt door een nadeel op beschermd wonen en deels op begeleiding. Hiertegenover staat een behoorlijk voordeel door hogere inkomsten participatiewet en lagere uitgaven bij subsidies maatschappelijke opvang en lagere kosten voor huishoudelijke hulp.

Bij jeugdhulp en de wsw is nog steeds sprake van hogere uitgaven dan rijksbijdragen. Daarentegen zijn de inkomsten voor Wmo begeleiding fors hoger dan de uitgaven.

Per saldo is er voor de drie decentralisaties € 1,2 mln. minder uitgegeven dan er aan rijksbijdrage is ontvangen. Voor het totale sociaal domein is er € 4,3 mln. minder uitgeven dan er aan rijksbijdragen is ontvangen.

5. Overzicht van baten en lasten

5.1 Inleiding

In dit hoofdstuk vindt een financiële beschouwing op hoofdlijnen per programma plaats. Voor een meer gedetailleerde beschouwing en financiële analyse per programma wordt verwezen naar het jaarverslag. In onderstaande tabel wordt een totaaloverzicht van de baten en lasten per programma weergegeven.

(bedragen * € 1.000) Primitieve begroting Begroting na wijzigiging Rekening Verschil Programma Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo begr-werk 1 Inwoners en Bestuur 8.905 1.275 -7.631 9.753 1.401 -8.353 11.619 1.514 -10.105 -1.753 2 Economie en Werkgelegenheid 8.482 951 -7.530 8.977 1.755 -7.222 8.550 1.860 -6.690 533 3 Veiligheid 9.256 59 -9.196 9.612 59 -9.553 9.593 121 -9.472 81 4 Onderwijs en Jeugd 45.680 35.003 -10.678 49.212 39.041 -10.170 51.311 41.243 -10.068 102 5 Bouwen, Wonen en Milieu 40.717 38.818 -1.899 42.687 39.347 -3.339 42.718 44.715 1.996 5.336 6 Inkomensondersteuning 65.539 55.320 -10.219 66.686 56.644 -10.042 66.379 57.610 -8.770 1.272 7 Openbare Ruimte en Verkeer & Vervoer 27.883 5.532 -22.351 26.790 5.008 -21.782 27.348 5.668 -21.680 102 8 Sport en Cultuur 16.108 2.152 -13.956 17.987 2.544 -15.444 18.120 2.597 -15.523 -80 9 Sociaal domein 146.836 2.772 -144.065 157.029 2.964 -154.066 157.515 3.449 -154.066 -0 10 Bedrijfsvoering en Inkomstenbronnen 1.945 53.459 51.515 2.809 56.579 53.769 2.755 56.679 53.924 155 Programma 371.351 195.342 -176.009 391.543 205.342 -186.201 395.910 215.456 -180.454 5.747 Algemene dekkingsmiddelen Algemene uitkering 1.115 183.912 182.797 200 186.495 186.295 0 186.226 186.226 -69 Dividend 283 1.294 1.012 293 1.230 937 293 1.292 999 62 Lokale heffingen 0 25.550 25.550 0 25.401 25.401 0 25.280 25.280 -121 Saldo financieringsfunctie 864 1.860 996 1.086 1.732 645 1.245 1.727 482 -164 Algemene dekkingsmiddelen 2.262 212.617 210.355 1.579 214.858 213.279 1.538 214.525 212.987 -292 Overhead Overhead 35.894 4.000 -31.894 36.872 5.319 -31.552 36.268 5.747 -30.521 1.032 Saldo baten / lasten 409.507 411.959 2.452 429.994 425.520 -4.475 433.716 435.728 2.013 6.487 Toevoeging / onttrekking reserves 1 Inwoners en Bestuur 133 490 357 353 815 462 436 771 335 -127 2 Economie en Werkgelegenheid 0 2.223 2.223 1.787 4.933 3.146 1.875 4.770 2.895 -251 3 Veiligheid 0 14 14 0 67 67 0 7 7 -60 4 Onderwijs en Jeugd 5 179 175 5 683 678 5 469 465 -213 5 Bouwen, Wonen en Milieu 887 1.396 509 1.370 3.056 1.685 1.414 2.088 674 -1.011 6 Inkomensondersteuning 0 83 83 0 8 8 0 8 8 0 7 Openbare Ruimte en Verkeer & Vervoer 0 8 8 0 25 25 0 2 2 -23 8 Sport en Cultuur 12 242 230 12 342 330 12 342 330 0 9 Sociaal domein 22 276 255 1.159 1.076 -83 1.392 1.099 -292 -209 10 Bedrijfsvoering en Inkomstenbronnen 515 1.081 567 1.355 1.832 477 1.355 1.818 463 -14 Toevoeging / onttrekking reserves 1.572 5.992 4.421 6.040 12.836 6.795 6.488 11.375 4.886 -1.909 Resultaat na bestemming 411.079 417.952 6.873 436.035 438.355 2.321 440.204 447.103 6.899 4.579

De primitieve begroting 2019 is de begroting zoals vastgesteld door de raad en zonder investeringsagenda. De investeringsagenda is later in twee tranches toegevoegd waardoor er in 2019 op programmaniveau verschillen zijn tussen primitieve begroting en jaarrekening.

5.2 Exploitatiebeeld rekening 2019

Lasten en baten (incl. reservemutaties) De gerealiseerde omzet van de gemeente Emmen ziet er volgens het hiervoor aangegeven overzicht van baten en lasten in euro’s als volgt uit:

Lasten in % Baten in % (x € 1.000) 1. Inwoners en bestuur 12.056 2,7% 2.286 0,5% 2. Economie en werkgelegenheid 10.425 2,4% 6.630 1,5% 3. Veiligheid 9.593 2,2% 128 0,0% 4. Onderwijs en jeugd 51.316 11,7% 41.712 9,3% 5. Bouwen, wonen en milieu 44.133 10,0% 46.803 10,5% 6. Inkomensondersteuning 66.379 15,1% 57.618 12,9% 7. Openbare ruimte en Verkeer & vervoer 27.348 6,2% 5.670 1,3% 8. Sport en cultuur 18.132 4,1% 2.939 0,7% 9. Sociaal domein 158.907 36,1% 4.549 1,0% 10. Bedrijfsvoering en inkomstenbronnen 41.915 9,5% 278.769 62,3% 440.204 100% 447.103 100%

Saldo 6.899

Lasten en baten in %

2,4% 2,7% 1,5% 2,2% 0,5% 0,0%

9,5% 9,3%

11,7% 10,5%

10,0% 36,1% 12,9% 62,3% 15,1% 1,3% 6,2% 0,7% 1,0% 4,1% 1. Inwoners en bestuur 2. Economie en werkgelegenheid 3. Veiligheid 4. Onderwijs en jeugd 5. Bouwen, wonen en milieu 6. Inkomensondersteuning 7. Openbare ruimte en Verkeer & vervoer 8. Sport en cultuur 9. Sociaal domein 10. Bedrijfsvoering en inkomstenbronnen

Het merendeel van de baten wordt conform de BBV verantwoord op programma 10, dit is de algemene uitkering, de integratieuitkeringen sociaal domein en de OZB. Op programma 6 staat de doeluitkering voor bijstandsverlening en op programma 4 de doeluitkering onderwijs. Op programma 5 zijn de baten meegenomen uit riool- en afvalstoffenheffing, baten van grondexploitaties, huuropbrengsten en vergunningen.

5.3 Nadere beschouwing resultaten 2019 per programma op hoofdlijnen

In dit hoofdstuk analyseren wij de resultaten per programma op hoofdlijnen, waarbij we voor de financiële afwijkingen als grensbedrag per saldo € 250.000 hanteren.

In het jaarverslag is per programma een uitgebreidere verantwoording opgenomen, zowel met betrekking tot het beleidsdeel als wel het financiële deel. Bij de analyses binnen de programma’s is als grensbedrag € 50.000 gehanteerd. Voor deze meer uitgebreide analyse verwijzen we naar de programma’s.

V = Voordeel, N= Nadeel; bedragen x € 1.000. Toelichting op afwijkingen (per saldo > € 250.000) in de jaarrekening Afwijkingen baten Afwijkingen en lasten mutaties in reserves Voor de programma's 2, 3 en 8 niet van toepassing.

Programma 1 – Inwoners en bestuur

Onttrek- Omschrijving N V Storting king Vorming voorziening wethouderspensioenen. We hebben een voorziening moeten vormen ter afdekking van het risico dat een wethouder de waarde van zijn pensioen overdraagt aan 2.233 een ander pensioenfonds. Dit is een verplichting vanuit het BBV.

Programma 4 – Onderwijs en jeugd

Onttrek- Omschrijving N V Storting king In 2019 is door prijsbijstelling (o.a. door cao aanpassing) en meer werkdrukmiddelen, van 1.681 het ministerie OC&W meer rijksvergoeding door OOE ontvangen dan begroot. De systematiek van de financiering van openbaar basisonderwijs (OOE) vereist dat het resultaat van baten en lasten wordt gestort/onttrokken in/aan de onderwijsreserve. Dit komt 1.797 echter niet tot uiting onder de mutatie reserves, maar conform BBV-regelgeving op de balans. Hogere loonkosten openbaar basisonderwijs, mede door te anticiperen op een tekort aan 274 personeel in de toekomst is er meer personeel ingezet Door het activeren van groot onderhoud, uitstel van onderhoudswerkzaamheden en 254 hogere energielasten is er per saldo een voordeel op de huisvesting openbaar onderwijs

Programma 5 – Bouwen, wonen en milieu

Onttrek- Omschrijving N V Storting king Lagere lasten jaarprogramma 2019 Bodembeheer waardoor er ook minder is onttrokken uit 436 436 de reserve. In totaal is er een overschrijding van € 0,7 mln. op de productovereenkomst met Area. Dit wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door hogere lasten voor straatreiniging en inzameling PMD. Daarnaast zijn er voordelen voor containerbeheer en geen extra kosten voor gifvrije 295 onkruidbestrijding. Omdat de PO Area op verschillende taakvelden wordt geboekt, komt het tekort tot uitdrukking in programma 5 en 7. Nadeel omdat de begrote onttrekking aan de voorziening een storting wordt. Dit omdat de gehanteerde rente-opslag niet meegerekend mag worden aan de lasten en de lasten lager 1.209 444 uitkomen. Daarnaast zijn de uitgaven mbt riolering vertraagd door gebrek aan capaciteit en externe factoren. Ontvangen Europese subsidie voor het project “SEREH” en de doorbetaling aan 292 292 projectpartners was niet begroot. Resultaat op grondexploitaties woningbouw en bedrijventerreinen. 5.211

Programma 6 - Participatie

Onttrek- Omschrijving N V Storting king Minder bestedingen voor trajecten zelfstandigen op het gebied van de startersregelingen. 314 311 Doordat er minder bestedingen zijn gedaan kan er minder gedeclareerd worden. Voordeel BUIG door gebruik te maken van oude BBZ regeling declaratiesystematiek en 816 hogere opbrengst terugvordering en verhaal. Voordeel overige participatie door inzet voorziening bijstandsdebiteuren en een voordeel 347 door vergoedingen voor personeel ivm ziekte of detachering.

Programma 7 – Openbare ruimte en Verkeer en Vervoer

Onttrek- Omschrijving N V Storting king In totaal is er een overschrijding van € 0,7 mln. op de productovereenkomst met Area. Dit wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door hogere lasten voor straatreiniging en inzameling PMD. Daarnaast zijn er voordelen voor containerbeheer en geen extra kosten voor gifvrije 413 onkruidbestrijding. Omdat de PO Area op verschillende taakvelden wordt geboekt, komt het tekort tot uitdrukking in programma 5 en 7.

Programma 9 – Sociaal domein

Onttrek- Omschrijving N V Storting king Het nadeel van Stichting de Toegang over 2019 valt hoger uit dan was gerapporteerd bij 337 Berap II door Stichting De Toegang. Niet begrote inkomsten en uitgaven voor 2e tranche ESF Pro-VSO 268 268 Hogere lasten voor Wmo woonvoorzieningen doordat ouderen langer thuis blijven wonen, de aanzuigende werking van het (lage) abonnementstarief en een sterke stijging van de 253 tarieven in de bouw Nadeel op zorgkosten jeugd ZIN/PGB en voordeel door crediteringen. Per saldo is de 338 115 afwijking ongeveer 0,7% van het budget. Voordeel op balansposten jeugd en terugvorderingen ZIN 2017/2018 430 Hogere lasten beschermd wonen PGB en hogere afrekeningen over voorgaande jaren 556

Programma 10 – Bedrijfsvoering en inkomstenbronnen

Onttrek- Omschrijving N V Storting king Post onvoorzien is in 2019 niet volledig uitgenut waardoor het restant vrijvalt 265

5.4 Wet normering bezoldiging topfunctionarissen

De Wet normering bezoldiging topfunctionarissen (hierna: WNT) is op 6 december 2011 door de Tweede Kamer aangenomen en is met ingang van 1 januari 2013 in werking getreden. De WNT stelt een maximum aan de bezoldiging van topfunctionarissen in de publieke en semipublieke sector. Voor gemeenten wordt de gemeentesecretaris en griffier als topfunctionaris gekwalificeerd. De WNT kent een openbaarmakingregime en een maximale bezoldigingsnorm. In onderstaande tabel worden deze gegevens gepubliceerd. De maximale bezoldigingsnorm (€ 194.000, bij voltijd dienstverband) wordt niet overschreden en behoeft niet verder toegelicht te worden. Naast de hieronder vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen met een dienstbetrekking die in 2019 een bezoldiging boven het individueel toepasselijke drempelbedrag hebben ontvangen.

Gegevens 2019

I.A.A. Oostmeijer- H.D. bedragen x € 1 J.R. Sloots Oosting Werkman Waarnemend Functiegegevens Gemeentesecretaris Griffier gemeentesecretaris Aanvang en einde functievervulling in 2019 [1/1] – [31/8] [1/1] – [31/12] [1/9] – [31/12] Omvang dienstverband (als deeltijdfactor in fte) [1,0] [1,0] [1,0] Dienstbetrekking? Ja Ja Ja Bezoldiging Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen 88.602 110.570 38.736 Beloningen betaalbaar op termijn 13.374 19.514 6.503 Subtotaal 101.976 130.084 45.239

Individueel toepasselijke bezoldigingsmaximum 129.156 194.000 64.844

-/- Onverschuldigd betaald en nog niet terugontvangen N.v.t. N.v.t. N.v.t. bedrag Bezoldiging 101.976 130.084 45.239

Reden waarom de overschrijding al dan niet is toegestaan N.v.t. N.v.t. N.v.t. Toelichting op de vordering wegens onverschuldigde N.v.t. N.v.t. N.v.t. betaling

Gegevens 2018

I.A.A. Oostmeijer- H.D. bedragen x € 1 Oosting Werkman Functiegegevens Gemeentesecretaris Griffier Aanvang en einde functievervulling in 2018 [1/1] – [31/12] [1/1] – [31/12] Omvang dienstverband (als deeltijdfactor in fte) 1,0 1,0 Dienstbetrekking? Ja Ja Bezoldiging Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen 129.347 108.649 Beloningen betaalbaar op termijn 18.413 17.865 Subtotaal 147.759 126.514

Individueel toepasselijke bezoldigingsmaximum 189.000 189.000

Bezoldiging 147.759 126.514

6. Balans met toelichting

Balans per 31 december ACTIVA Ultimo Ultimo (bedragen * € 1.000) 2019 2018

Vaste activa

Immateriële vaste activa 3.153 3.070 • Bijdragen aan activa in eigendom van derden 3.153 3.070

Materiële vaste activa 477.429 458.060 • Investeringen met economisch nut • gronden uitgegeven in erfpacht 4.858 4.881 • overige investeringen met economisch nut 275.359 266.876 • Investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding 91.166 85.187 van de kosten een heffing kan worden geheven • Investeringen in openbare ruimte met maatschappelijk nut 106.046 101.115

Financiële vaste activa 82.625 63.873 • Kapitaalverstrekkingen aan: • deelnemingen 2.658 2.658 • overige verbonden partijen 3.386 3.525 • Leningen aan: • woningbouwcorporaties 6.420 8.395 • deelnemingen 67.149 2.162 • Overige langlopende leningen u/g 3.013 45.063 • Overige uitzettingen met looptijd > 1 jaar 0 2.071

Totaal vaste activa 563.207 525.002

Vlottende activa

Voorraden 36.478 33.209 • Onderhanden werk, waaronder gronden in exploitatie 36.437 33.172 • Gereed product en handelsgoederen 41 38

Uitzettingen met rentetypische looptijd < 1 jaar 37.180 33.135 • Vorderingen op openbare lichamen 17.173 19.450 • Rekening-courantverhoudingen met niet-financiele instellingen 6.565 268 • Uitzettingen in 's Rijks schatkist 5.500 0 • Overige vorderingen 7.943 13.417

Liquide middelen 2.908 1.916 • Kassaldi 262 256 • Banksaldi 2.645 1.660

Overlopende activa 11.955 8.507 • Vooruitbetaalde bedragen 3.242 2.729 • Van Europese of Nederlandse overheden nog te ontvangen 1.311 781 voorschotbedragen specifieke uitkeringen • Overige nog te ontvangen en vooruitbetaalde bedragen 7.402 4.997

Totaal vlottende activa 88.520 76.767

Totaal activa 651.728 601.769

PASSIVA Ultimo Ultimo (bedragen * € 1.000) 2019 2018

Vaste passiva

Eigen vermogen 27.172 25.159 • Algemene reserve -2.481 15.618 • Bestemmingsreserve 22.754 26.595 • Gerealiseerd resultaat 6.899 -17.054

Voorzieningen 12.971 10.205 • Voorzieningen, waarvoor ter bestrijding van de kosten een 12.971 10.205 heffing kan worden geheven

Vaste schulden met een rentetypische looptijd >= 1 jaar 521.767 472.920 • Onderhandse leningen van: obligatieleningen 148.000 118.000 binenlandse pensioenfondsen en verzekeringsinstellingen 889 21.144 binnenlandse banken en overige financiële instellingen 331.230 296.669 overige binnenlandse sectoren 40.000 35.400 • Waarborgsommen 208 208 • Vooruitontvangen afkoopsommen 1.440 1.500

Totaal vaste passiva 561.910 508.284

Vlottende passiva

Netto-vlottende schulden met rentetypische looptijd < 1 jaar 50.605 59.465 • Schulden aan openbare lichamen 1.255 2.446 • Kasgeldleningen 30.000 35.000 • Overige schulden 19.350 22.019

Overlopende passiva 39.213 34.020 • Nog te betalen bedragen 21.663 19.325 • Van Europese of Nederlandse overheidslichamen ontvangen, 17.125 12.150 nog te besteden specifieke uitkeringen • Overige vooruitontvangen bedragen 424 2.545

Totaal vlottende passiva 89.818 93.485

Totaal passiva 651.728 601.769

Gewaarborgde geldleningen 89 7.501 Garantstellingen 362.934 351.522

6.1 Toelichting op de balans

Vaste activa Bij vaste activa wordt onderscheid gemaakt in immateriële, materiële en financiële vaste activa. Immateriële vaste activa zijn kosten gemaakt voor onderzoek en ontwikkeling van een bepaald actief en bijdragen aan activa in eigendom van derden. De materiële activa zijn stoffelijk van aard, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen - investeringen met economisch nut - investeringen met economisch nut waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven (bijvoorbeeld investeringen in riool, afval en begraven) - investeringen in openbare ruimte met maatschappelijk nut (voorbeelden zijn o.a. wegen, kunstwerken, fietsen voetpaden, openbare verlichting en andere investeringen waarvoor geen markt is in het private verkeer) De financiële vaste activa tenslotte omvatten kapitaalverstrekkingen, verstrekte geldleningen en vorderingen op lange termijn. De vermeerderingen en verminderingen van de vaste activa evenals de afschrijvingen/afwaarderin- gen zijn nader gespecificeerd in de staat van activa. Deze staat van activa ligt ter inzage.

Immateriële vaste activa Immateriële vaste activa zijn kosten gemaakt voor onderzoek en ontwikkeling van een bepaald actief en bijdragen aan activa in eigendom van derden.

Boekwaarde per (bedrag * € 1.000) 31-12-19 31-12-18 Kosten onderzoek en ontwikkeling 213 75 Bijdragen activa in eigendom derden 2.940 2.995 Totaal 3.153 3.070

Het onderstaande overzicht geeft het verloop weer van de immateriële vaste activa gedurende het jaar 2019:

boek- inves- vermin- af- af- boek- (bedragen * € 1.000) waarde tering dering schrijving waar- waarde 31-12-18 dering 31-12-19 Kosten onderzoek en ontwikkeling 75 138 213 Bijdragen activa in eigendom derden 2.995 136 191 2.940 Totaal 3.070 274 0 191 0 3.153

Herrubricering vaste activa De gemeente had op haar balans een immaterieel actief ad € 15,6 mln staan betreffende een zgn. bijdrage aan activa in eigendom derden. Dit was het saldo van investeringen, aankoop gronden, verplaatsingsbijdrage, eigen bijdragen uit reserves en subsidies ten tijde van de verplaatsing van het dierenpark. De eerder gekozen insteek om dit bedrag te presenteren als immaterieel vast actief (geactiveerde bijdrage derden) is gegeven de ontwikkelingen rondom Wildlands herzien. Feitelijk hebben wij destijds voor de bijgedragen bedragen de locatie Rensenpark verkregen waarmee wij uitdrukkelijk een maatschappelijke functie beogen. Om deze reden is gekozen voor reclassificatie van dit bedrag in de balans naar materiele vaste activa met een maatschappelijk nut. Bij maatschappelijk nut geldt conform de regels van het BBV het principe van waardering tegen verkrijgingsprijs. Hiervan resteert na gedane afschrijvingen in de voorgaande jaren ultimo 2019 € 15,3 miljoen.

Materiële vaste activa De post materiële vaste activa wordt onderscheiden in: Balanswaarde per (bedrag * € 1.000) 31-12-19 31-12-18 A. In erfpacht uitgegeven gronden 4.858 4.881 B. Overige investeringen met economisch nut 275.359 266.876 C. Investeringen met economisch nut, waarvoor ter 91.166 85.187 bestrijding van de kosten heffing kan worden geheven D. Investeringen in openbare ruimte met uitsluitend 106.046 101.115 maatschappelijk nut Totaal 477.429 458.061

De onderstaande overzichten geven het verloop weer van de materiële vaste activa gedurende het jaar 2019: A. In erfpacht uitgegeven gronden boek- vermeer- vermin- af- af- boek- (bedragen * € 1.000) waarde dering dering schrijving waar- waarde 31-12-18 dering 31-12-19 Erfpacht 4.881 0 0 23 0 4.858 Totaal 4.881 0 0 23 0 4.858

B. Overige investeringen met economisch nut boek- ver- ver- af- af- boek- voor- balans (bedragen * € 1.000) waarde Corr. meer- min- schrij- waar- waarde zie- waarde 31-12-18 BW 1-1 dering dering ving dering 31-12-19 ning 31-12-19 Investeringen met economisch nut Gronden en terreinen 36.190 390 1.142 46 35.392 4.558 30.834 Woonruimten 7.238 2 200 7.040 7.040 Bedrijfsgebouwen 174.866 12.543 98 4.675 214 182.422 182.422 Grond-, weg-, en waterbouwkundige 38.054 1.135 1.293 1 37.896 37.896 werken Vervoermiddelen 251 39 212 212 Machines, apparaten en installaties 10.190 3.276 699 1.448 11.319 11.319 Overige materiële vaste activa 5.530 1.699 151 1.442 5.636 5.636 Totaal 272.317 0 19.045 2.289 8.942 215 279.917 4.558 275.359

C. Investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten heffing kan worden geheven boek- vermeer- vermin- af- af- boek- (bedragen * € 1.000) waarde dering dering schrijving waar- waarde 31-12-18 dering 31-12-19 Investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven Gronden en terreinen 292 292 Bedrijfsgebouwen 271 13 258 Grond-, weg-, en waterbouwkundige 83.906 8.366 106 2.265 89.901 werken Machines, apparaten en installaties 581 119 109 591 Overige materiële vaste activa 137 13 123 Totaal 85.187 8.485 214 2.291 0 91.166

Materiële vaste activa met een economisch nut zijn alle activa die bijdragen aan de mogelijkheid om middelen te genereren, bijvoorbeeld door het vragen van rechten, heffingen, leges of prijzen. Ook activa, waarbij de mogelijkheid bestaat om deze te verkopen behoren tot de activa met economisch nut. Het gaat om de mogelijkheid de activa te verkopen, niet om de vraag of de gemeente het actief ook daadwerkelijk wil verkopen. Dit betekent onder andere dat alle gebouwen een economisch nut hebben; er is immers een markt voor gebouwen. De totale boekwaarde van de activa met economisch nut bedraagt eind 2019 € 367 miljoen. Activa die vallen onder bedrijfsgebouwen betreffen hoofdzakelijk gemeentelijke huisvesting aan het Raadhuisplein, huisvesting werkplein ZO Drenthe, de praktijkschool, scholen, sporthallen, het zwembad en de brandweerkazerne.

Conform de verslaggevingsregels (BBV) zijn de ‘niet in exploitatie genomen gronden’ verantwoord onder de immateriële en materiële vaste activa. Bij immateriële vaste activa gaat het dan om de kosten van onderzoek en ontwikkeling voor onder meer het tuinbouwgebied Rundedal, gebiedsontwikkeling Oude Roswinkelerweg en de

Oude brandweerkazerne West. Bij de materiële vaste activa gaat het dan om de Gronden en terreinen. Dit omvat onder meer de strategische grondvoorraad en de aankoop van grond van de voormalige camping Emmen en van de Tussenstee Ravelijn 104.

De vermeerdering op machines, apparaten, en installaties betreft investeringen in werktuigen en machines voor het groenonderhoud. De vermeerdering van de grond-, wegen waterbouwkundige werken betreffen onder meer investeringen in de gemeentelijke riolering en het aanbrengen van asfaltpaden.

Het onderstaande overzicht geeft het verloop weer van de materiële vaste activa met maatschappelijk nut gedurende het jaar 2019. Conform vernieuwing BBV moeten per 1 januari 2017 alle investeringen met maatschappelijk nut, die vanaf het begrotingsjaar 2017 of later gereed komen, geactiveerd worden. Dit betekent een geleidelijke invoering, met als gevolg dat pas over 30 tot 40 jaar alle investeringen op een identieke manier op de balans worden opgenomen en worden afgeschreven. Door de geleidelijke invoering van de nieuwe systematiek blijven verschillen bestaan in de wijze waarop mag worden afgeschreven op investeringen die vóór het begrotingsjaar 2017 zijn gedaan. Om hierin inzicht te geven is in het verloopoverzicht aangegeven welk bedrag volgens de nieuwe systematiek is verantwoord en welk deel volgens de oude systematiek.

D. Investeringen in openbare ruimte met uitsluitend maatschappelijk nut boek- correctie vermeer- vermin- af- af- boek- (bedragen * € 1.000) waarde BW* dering dering schrijving waar- waarde 31-12-18 dering 31-12-19 Investeringen in openbare ruimte met maatschappelijk nut tot en met 31-12-2016 Gronden en terreinen 2.465 2.465 Grond-, weg-, en waterbouwkundige 40.300 -245 2.689 37.366 werken 0 0 Machines, apparaten en installaties 996 111 885 Overige materiële vaste activa 310 70 239 Totaal 44.071 -245 0 0 2.870 0 40.956

boek- correctie vermeer- vermin- af- af- boek- (bedragen * € 1.000) waarde BW* dering dering schrijving waar- waarde 31-12-18 dering 31-12-19 Investeringen in openbare ruimte met maatschappelijk nut vanaf 1-1-2017 Gronden en terreinen 15.653 358 15.295 Bedrijfsgebouwen 0 1.034 1.034 Grond-, weg-, en waterbouwkundige 38.498 244 8.721 1.555 1.680 44.229 werken 0 0 Machines, apparaten en installaties 2.229 1.455 35 3.649 Overige materiële vaste activa 666 298 30 50 884 Totaal 57.045 244 11.508 1.585 2.122 0 65.090 De gronden en terreinen betreft de reclassificering van de verplaatsingsvergoeding voor het oude Dierenpark Emmen (DPE) vanuit de immateriële vaste activa (bijdrage activa in eigendom derden). Zie hiervoor ook de toelichting bij Immateriële vaste activa. De overige mutaties in investeringen in maatschappelijk nut betreffen voornamelijk de reconstructies van wegen en de locatie Hoofdstraat (Rensenpark).

In de onderstaande tabel zijn de belangrijkste lopende investeringen weergegeven (bedragen > € 1 miljoen). (bedragen * € 1.000) verleend krediet Werkelijk Cumulatief totaal besteed in 2019 besteed in 2019 Investeringen met economisch nut Nieuwbouw zwembad Emmen 15.116 7.076 13.934 GRP 2012 - 2019 50.750 8.239 21.684 Totaal 65.866 15.315 35.618

Investeringen in openbare ruimte met maatschappelijk nut Ontwikkeling locatie Hoofdstraat 10.670 1.022 10.588 Meerjareninvesteringsprogramma wegen 3.000 1.282 2.642 Kruispunt Weerdingerstraat Wolfsbergenweg 450 6 6 Opwaarderen Herendijk 1.200 19 40 Herinrichting De Blokken Zwartemeer 516 14 398 Totaal 15.836 2.343 13.674

Als gevolg van een herbeoordeling van de investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut zijn er investeringen gereclassificeerd van investeringen tot en met 2016 naar investeringen vanaf 2017.

Financiële vaste activa Financiële vaste activa kunnen worden onderscheiden in kapitaalverstrekkingen en leningen. Voorzieningen die getroffen zijn om eventueel de oninbaarheid van vorderingen op te vangen, worden in de balans rechtstreeks verantwoord onder financiële vaste activa. Het verloop van de financiële vaste activa gedurende het jaar 2019 wordt in onderstaand overzicht weergegeven. boek- vermeer- vermin- af- boek- voor- balans (bedragen * € 1.000) waarde dering dering schrijving waarde ziening waarde 31-12-18 /aflossing 31-12-19 31-12-19 Kapitaalverstrekkingen aan: • deelnemingen 4.458 4.458 1.800 2.658 • overige verbonden partijen 13.525 139 13.386 10.000 3.386 Leningen aan: • woningbouwcorporaties 8.395 1.975 6.420 6.420 • deelnemingen 3.287 65.625 638 68.274 1.125 67.149 • overige verbonden partijen 0 0 0 Overige langlopende leningen 45.077 338 42.386 3.029 3.029 Voorziening GKB -15 -2 -1 -16 -16 Overige uitzettingen met een looptijd > 1 jaar 2.071 2.071 0 0 Totaal 76.799 65.961 2.210 44.999 95.550 12.925 82.625

Voor de kapitaaldeelname in het Stadionbedrijf Emmen ad € 1,8 mln. is voor hetzelfde bedrag een voorziening gevormd. Voor de verstrekte geldlening waar geen zekerheden op gevestigd zijn, is voor 50% van de lening een voorziening gevormd ad € 1,1 mln. De reden hiervoor is dat het eigen vermogen van het Stadionbedrijf volgens de meest recente jaarrekening negatief is en de begroting vooralsnog geen ruimte biedt deze te laten groeien.

De vermindering van kapitaalverstrekking aan overige verbonden partijen betreft de leningen uitgezet via de SVN.

De aflossing van de lening aan woningbouwcorporaties heeft betrekking op de aflossing van de achtergestelde leningen aan Lefier en Domesta. De gemeente is aangesloten bij het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Indien een woningbouwcorporatie niet aan de verplichtingen kan voldoen, kan deze een beroep doen op dit fonds.

De overige uitzetting met een looptijd langer dan één jaar betrof de vordering wegens verstrekte geldleningen aan Enexis. Deze is op 30 september in zijn geheel afgelost.

Aan DPE is een achtergestelde lening verstrekt van € 12,5 miljoen. Daarnaast is in 2010 een overbruggingskrediet van maximaal € 22 miljoen beschikbaar gesteld. In 2017 is de laatste termijn betaald; het definitieve bedrag van het overbruggingskrediet is daarmee vastgesteld op € 20,0 miljoen. Deze leningen zijn verantwoord onder de leningen aan deelnemingen.

Ontwikkelingen Wildlands Herstructurering in 2019 Op 28 maart 2019 heeft de raad ingestemd met het voorgestelde herstructureringsscenario. De gemeente Emmen heeft daarmee de financiering van Rabobank en Volker Wessels overgenomen en is vanaf 1 mei 2020 de enige financier. Dit heeft tot gevolg dat daarmee het gemeentelijk bruto financieel belang in Wildlands is toegenomen naar € 80,5 miljoen. Per 31 december 2019 betreft dit minus gedane aflossingen een bedrag van € 79,9 miljoen.

Dit bedrag per ultimo 2019 is als volgt opgebouwd: • Lening u/g : € 62,4 miljoen • Lening in rekening courant : € 7,5 miljoen (maximaal)i • Certificaten aandelen Wildlands : € 10,0 miljoenii • Totaal : € 79,9 miljoen

i van de rekening courant faciliteit is ultimo 2019 € 4,6 miljoen verstrekt. ii De certificaten zijn ultimo 2018 voor het volledige bedrag van € 10 miljoen voorzien.

Uit het businessplan 2019 van Wildlands en de follow-up hiervan in 2019/ 2020 concluderen wij dat Wildlands aan de uit de leningen voortvloeiende verplichtingen (rente en aflossing) kan voldoen.

Ter nadere analyse is er op basis van de begroting 2020 van Wildlands een netto contante waarde berekening van de kasstromen van Wildlands opgesteld, waaruit ook blijkt dat Wildlands gedurende de looptijd van de leningen aan de uit de leningen voortvloeiende verplichtingen aan de gemeente Emmen kan voldoen. Bij de netto contante waarde berekening is uitgegaan van een aantal parameters en uitgangspunten (zoals bezoekersaantallen, abonnementen, yield per kaartje, omzet horeca en detailhandel, ontwikkeling kosten en investeringen, etc.), die bepalend zijn voor de waardering van hierboven verantwoorde leningen aan Wildlands. De belangrijkste betreft het geraamde aantal bezoekers waarbij wordt uitgegaan van 975.000 in 2020, een bezoekersaantal dat in de jaren daarna voorzichtigheidshalve als constant wordt veronderstelt en onderdeel uitmaakt van de reguliere indexatie van 2% (2021 eenmalig 2,5%). In combinatie met de gedane investeringen in het park en de sterk verbeterde waardering spreekt Wildlands daarmee een meer behouden ambitie uit. Daarnaast is uitgegaan van een ingevulde extra bezuiniging van € 500.000 in 2021, een stijging van de omzet met € 838.000 als gevolg van het verkrijgen van de ANBI-status en een rente voor de lange termijn van 2,25 % (eerste 9 jaren 1,75 %). Op basis van deze uitgangspunten zijn de leningen gewaardeerd tegen nominale waarde en is vooralsnog geen aanleiding de leningen te waarderen tegen een lagere marktwaarde (zie verder ook de gebeurtenissen na balansdatum).

Handhaven van de voorziening m.b.t. de aandelen Naast de leningen bestaat het bruto financieel belang voor € 10 miljoen uit aandelen in Noorderdierenpark B.V. (NDP B.V.) Wij zijn voor 100 % aandeelhouder van NDP B.V. (aandeelhouder van Wildlands Adventure Zoo Emmen B.V.). Voor wat betreft de aandelen Wildlands per ultimo 2019 geldt conform de regels van het BBV het principe van verkrijgingsprijs of lagere marktwaarde. In het kader van de herstructurering heeft er bij Wildlands in 2018 een bedrijfswaarde berekening plaats gevonden, mede in belang van de jaarrekening 2018 van Wildlands. Deze bedrijfswaarde berekening leidde er toe (mede als gevolg van een hogere vereiste rendementspercentage) dat Wildlands een groot deel van de aanwezige activa moest afboeken. Dit leidt tot een negatief eigen vermogen bij Wildlands. Dit heeft tot bijkomend gevolg dat de in de gemeentelijke balans ultimo 2018 opgenomen certificaten van aandelen middels het treffen van een voorziening zijn afgewaardeerd naar € nihil.

Mocht na verloop van tijd het vermogen van het Noorderdierenpark B.V. weer positief worden en daarmee de marktwaarde van de aandelen, kan de voorziening voor dit deel weer vrijvallen tot de dan geldende marktwaarde en tot maximaal de verkrijgingsprijs. Bij de jaarrekening 2019 is hiervan echter geen sprake. De voorziening van € 10 miljoen kan dus niet vrijvallen en blijft gehandhaafd.

Vlottende activa Voorraden De voorraden maken deel uit van de vlottende activa en worden uitgesplitst naar de volgende categorieën: Balanswaarde per (bedrag * € 1.000) 31-12-19 31-12-18 Onderhanden werk, w.o. bouwgronden in exploitatie 36.437 33.172 Gereed product en handelsgoederen 41 38 Totaal 36.478 33.209

Van de in exploitatie genomen bouwgronden kan het volgende overzicht worden gegeven: boek van/naar inves verkopen winst boek voor- balans (bedragen * € 1.000) waarde gronden in tering opbrengst uitname waarde ziening waarde 31-12-18 exploitatie bijdragen 31-12-19 31-12-19 In exploitatie genomen bouwgronden Stads- en dorpsvernieuwing 2.165 582 84 541 2.123 1.550 572 Stads- en dorpsuitbreiding 11.996 3 1.505 4.190 -746 10.061 9.294 767 Industrie- en bedrijventerreinen 46.058 1.796 1.651 -2.879 49.083 13.985 35.098

Totaal 60.219 3 3.884 5.925 -3.085 61.266 24.829 36.437

Totaal boekwaarde 31-12-2019 60.182 * Nog te maken kosten 33.839 Nog te verwachten opbrengsten 79.035 Verwacht exploitatieresultaat (-/- = voordelig) 14.986

* Het verschil in boekwaarde wordt veroozaakt doordat het complex Stroomdal voor 2/3 onder de kortlopende schulden (betreft een pps)

Om een project te kunnen realiseren moeten er investeringen worden gedaan en opbrengsten worden gegenereerd. Elk jaar bij de herziening wordt per grondexploitatie bezien of de ramingen van de nog te realiseren kosten en opbrengsten reëel zijn. Verwacht wordt dat er per 1 januari 2020 nog voor € 33,8 miljoen moet worden geïnvesteerd en voor € 79,0 miljoen aan opbrengsten moet worden gegenereerd.

Ten opzichte van 2018 is de voorziening met € 2,2 miljoen afgenomen.

Uitzettingen met een rentetypische looptijd van één jaar of minder

De in de balans opgenomen uitzettingen met een looptijd van één jaar of minder kunnen als volgt gespecificeerd worden: Boekwaarde voorziening balans balans (bedragen * € 1.000) 31-12-19 oninbaar waarde waarde heid 31-12-19 31-12-18 Vorderingen openbare lichamen 17.173 0 17.173 19.450 Verstrekte kasgeldleningen 0 0 0 0 Rekening-courantverhoudingen met niet-financiële instellingen 6.565 0 6.565 268 Overige vorderingen 11.215 3.272 7.943 13.417 Uitzettingen in 's Rijks schatkist 5.500 0 5.500 0 Totaal 40.452 3.272 37.180 33.135

De vorderingen zijn als volgt gespecificeerd:

Vorderingen op openbare lichamen (bedragen * € 1.000) Debiteur ministerie OCenW en SoZaWe 1.693 BTW Compensatiefonds 14.917 Openbare lichamen 1.607 BTW 1.044- Totaal 17.173

Overige vorderingen (bedragen * € 1.000) Debiteuren 2.496 Bijstand debiteuren WWB 5.993 Belastingdebiteuren 2.530 Overige vorderingen 197 Totaal 11.215

De voorziening voor de oninbaarheid van vorderingen heeft betrekking op de volgende voorzieningen:

Voorziening oninbaarheid (bedragen * € 1.000) Voorziening dubieuze debiteuren 140 Voorziening dubieuze debiteuren belastingen 488 Voorziening bijstandsdebiteuren 2.644 Totaal 3.272

Rekening-courantverhoudingen met niet-financiële instellingen SVN 6.565 Totaal 6.565

Uitzettingen in 's Rijks schatkist Schatkistbankieren 5.500 Totaal 5.500

Ingevolge de wet op het schatkistbankieren moeten overtollige middelen (banktegoeden boven een vrij te laten

drempelbedrag van € 3.128.000) worden afgestort bij ’s Rijks schatkist en deze worden weer teruggevraagd indien de stand van de liquide middelen daarom vraagt. In 2019 was voldoende ruimte onder het drempelbedrag aanwezig en is deze niet overschreden.

Berekening benutting drempelbedrag schatkistbankieren (bedragen x € 1000) Verslagjaar 2019

Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 Kwartaal 4 Drempelbedrag 3.128 3.128 3.128 3.128 Kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks 2.944 3.064 2.512 2.124 schatkist aangehouden middelen Ruimte onder het drempelbedrag 183 64 616 1.003 Overschrijding van het drempelbedrag - - - -

Liquide middelen Liquide middelen maken net als voorraden en vorderingen onderdeel uit van de vlottende activa. Voor liquide middelen geldt dat alleen positieve en negatieve banksaldi gesaldeerd mogen worden als de betreffende rekening behoren tot eenzelfde bank.

Boekwaarde per (bedrag * € 1.000) 31-12-19 31-12-18 Kassaldi 262 256 Banksaldi 2.645 1.660 Totaal 2.908 1.916

Overlopende activa De post overlopende activa kan als volgt onderscheiden worden: Boekwaarde voorziening balans balans (bedragen * € 1.000) 31-12-19 oninbaar waarde waarde heid 31-12-19 31-12-18 Vooruitbetaalde bedragen 3.242 0 3.242 2.729 Van Europese en Nederlandse overheidslichamen te 1.311 0 1.311 781 ontvangen voorschotten op specifieke uitkeringen Europese overheidslichamen 154 Rijk 0 Nederlandse 1.157 Overig nog te ontvangen bedragen 8.152 750 7.402 4.997 Totaal 12.705 750 11.955 8.507

De voorziening oninbaarheid heeft betrekking op de volgende voorzieningen:

Voorziening oninbaarheid (bedragen * € 1.000) Voorziening afwikkeling vordering CQ 750 Totaal 750

In 2014 is een voorziening opgenomen voor de afwikkeling van het faillissement van CQ. Aangezien de afwikkeling nog gaande is, blijft de voorziening staan.

De in de balans opgenomen post “nog van Europese en Nederlandse overheidslichamen te ontvangen voorschotten op specifieke uitkeringen” kan als volgt gespecificeerd worden:

Omschrijving saldo bijgesteld toe ont saldo bedragen * € 1.000) 31-12-18 1-1-2019 voeging vangen 31-12-19

Europese overheidslichamen ESF 245 129- 1.246 1.209 154 COBEN 96 96- 0- Totaal Europese overheidslichamen 341 225- 1.246 1.209 154

Overige Nederlandse Overheidslichamen Provincie Drenthe - Windenergie 440 - 260 208 492 Provincie Drenthe - Verlenging Vreding - - 237 - 237 Arbeidsmarktregio Drenthe (AMRD) - - 405 - 405 Provincie Drenthe - Boermarkeweg fase 2 - - 23 - 23 Totaal Overige Nederlandse Overheidslichamen 440 - 925 208 1.157

Totaal 781 225- 2.171 1.417 1.311

Voor overlopende activa en passiva geldt dat posten niet gesaldeerd worden gepresenteerd in de balans. De stand van de overlopende activa eind 2018 wordt op 1 januari 2019 bijgesteld met de posten die eind 2018 een creditsaldo hebben en daarom waren gepresenteerd onder overlopende passiva, maar die in 2019 worden verantwoord onder overlopende activa.

Vaste passiva

Reserves Het in de balans opgenomen eigen vermogen bestaat uit de volgende posten:

Boekwaarde per (bedrag * € 1.000) 31-12-19 31-12-18 Algemene reserve -2.481 15.618 Bestemmingsreserves 22.754 26.595 Gerealiseerd resultaat 6.899 -17.054 Totaal 27.172 25.159

De grootste reserve mutaties betreffen (> € 1 miljoen):

Onttrekking aan de algemene reserve • Rekeningsresultaat 2018 17.054

Overige onttrekkingen zijn onder meer verkiezingen, bedrijvenregelingen, ombuigvoorstellen, lasten energienota en FLO Brandweer.

In de bijlagen A en B van de jaarstukken is een toelichting gegeven over de stand van de reserves en de stortingen en onttrekkingen in 2019.

Voorzieningen De volgende voorzieningen zijn in de balans opgenomen. Het verloop in 2019 wordt in onderstaand overzicht per voorziening weergegeven.

(bedragen * € 1.000) Boekwaarde toevoeging aanwending Boekwaarde 31-12-18 31-12-19 Voorziening afvalstoffenheffing 126 126 0 Voorziening riolering 8.940 479 9.419 Voorziening begraafplaatsen 0 0 Voorziening sloopkosten Aquarena 535 53 482 Voorziening groot onderhoud Atlastheater 604 360 128 836 Voorziening Wethouderspensioenen 0 2233 2.233 Totaal 10.205 3.072 307 12.971

Vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer

In onderstaand overzicht wordt het verloop weergegeven van de vaste schulden over het jaar 2019:

(bedragen * € 1.000) saldo vermeer aflossing boekwaarde 31-12-18 dering 31-12-19 Obligatielening 118.000 40.000 10.000 148.000 Pensioenfondsen en verzekeringsinstellingen 21.144 20.255 889 Banken en overige financiele instellingen 296.669 65.000 30.438 331.230 Openbare lichamen 35.400 10.000 5.400 40.000 Waarborgsommen 208 208 Vooruitontvangen afkoopsommen 1.500 60 1.440

Ten opzichte van voorgaand jaar zijn de langlopende schulden per saldo toegenomen met € 49 miljoen. In 2019 is er voor een totaal bedrag van € 40 miljoen opgenomen als obligatielening en € 65 miljoen als gewone lening bij de Bank Nederlandse Gemeenten BNG en € 10 miljoen bij de Provincie Gelderland. De vooruitontvangen afkoopsommen betreft een eenmalige ontvangst voor erfpacht zonnepark Oranjepoort.

De rentelast in 2019 bedraagt € 9.681.600.

Vlottende passiva

Onder vlottende passiva zijn opgenomen: Boekwaarde per (bedrag * € 1.000) 31-12-19 31-12-18 Schulden < 1 jaar 50.605 59.465 Overlopende passiva 39.213 34.020 Totaal 89.818 93.485

Kortlopende schulden De in de balans opgenomen netto vlottende schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of minder kunnen als volgt gespecificeerd worden:

Boekwaarde per (bedrag * € 1.000) 31-12-19 31-12-18 Openbare lichamen 1.255 2.446 Kasgeldleningen 30.000 35.000 Overige schulden 19.350 22.019 Totaal 50.605 59.465

De post overige schulden kan als volgt gespecificeerd worden: Overige schulden (bedragen * €1.000) Crediteuren 12.040 Te betalen loonheffing en sociale lasten 5.697 Nog te verhalen posten Gemeentelijke Kredietbank 451 Overig 1.162 Totaal 19.350 Overlopende passiva

De specificatie van de post overlopende passiva is als volgt:

Boekwaarde per (bedrag * € 1.000) 31-12-19 31-12-18 Vooruitontvangen bedragen 424 2.545 Van Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen, nog 17.125 12.150 te besteden voorschotten op specifieke uitkeringen Europese overheidslichamen 308 Rijk 5 Nederlandse overheidslichamen 16.812 Nog te betalen bedragen 21.663 19.325 Totaal 39.213 34.020

De in de balans opgenomen van Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen, nog te besteden voorschotten op specifieke uitkeringen kunnen als volgt worden gespecificeerd:

Omschrijving saldo bijgesteld toe- vrijgevallen saldo (bedragen * € 1.000) 31-12-18 1-01-19 voeging bedragen 31-12-19

Europese overheidslichamen ESF 334 -129 647 741 111 Coben 0 -96 101 4 1 Runde Emmer-Compascuum 159 159 0 Duurzame inzetbaarheid Regio's 150 65 19 197 Totaal Europese overheidslichamen 643 -225 813 923 308 Rijk Project Gat van Reef Schoonebeek 5 0 0 5 Totaal Rijk 5 0 0 0 5

Overige Nederlandse Overheidslichamen Provincie Drenthe - Age Friendly Cultural City 24 6 0 30 Provincie Drenthe - Uitvoering bibliotheekfunctie 100 100 100 100 Provincie Drenthe - Culturele allianties 2017-2020 73 56 0 129 Provincie Drenthe - 75 jaar Vrijheid Gemeente Emmen 0 46 46 Provincie Drenthe - Bondgenootschap voor een Geletterd Drenthe 40 24 31 33 Provincie Drenthe - Make it in Emmen 0 6 3 3 Provincie Drenthe - 10 jaar A37 0 20 0 20 Provincie Drenthe - Regiodeal Zuid en Oost Drenthe 0 798 0 798 Provincie Drenthe - Koopstromenonderzoek Gemeente Emmen 0 5 0 5 Onderwijs achterstanden beleid (OAB) 2019 0 121 2 119 Provincie Drenthe - Dutch Tech Zone - Vierkant voor Werk 0 169 0 169 Provincie Drenthe - Binnenstadsfonds (BSF) 0 2.180 0 248 1.932 Provincie Drenthe - Muur van Emmen 0 400 400 Onderwijs² 11.238 4.629 2.895 12.972 Lefier - Emmermeer-Panstraat / beschermd wonen 11 0 0 11 Provincie Drenthe - Gedragsbeïnvloeding 17 241 212 45 Totaal Overige Nederlandse Overheidslichamen 11.502 2.180 6.621 3.491 16.812

Totaal 12.150 1.955 7.434 4.415 17.125

Voor overlopende activa en passiva geldt dat posten niet gesaldeerd worden gepresenteerd in de balans. De stand van de overlopende passiva eind 2018 wordt op 1 januari 2019 bijgesteld met de posten die eind 2018 een debetsaldo hebben en daarom waren gepresenteerd onder overlopende activa, maar die in 2019 worden verantwoord onder overlopende passiva.

Overige financiële verplichtingen

Waarborgsommen en garanties Het in de balans opgenomen bedrag voor verstrekte waarborgen aan natuurlijke- en rechtspersonen kan als volgt naar de aard van de geldlening gespecificeerd worden:

Aard/omschrijving oorspr. perc. boek boek eind (bedrag * € 1.000) bedrag borg waarde waarde datum stelling 31-12-19 31-12-18 Drentse Energie Organisatie (DEO) 89 30% 89 89 2028 Totaal 89 89 89

Het in de balans opgenomen bedrag voor verstrekte garanties bestaat uit de volgende garantstellingen: Omschrijving Garantie (bedrag * € 1.000) bedrag WSW: Woonservice Drenthe / Lefier / Domesta / Woonzorg 356.375 Nationale Hypotheekgarantie 6.559 Totaal 362.934

Langlopende financiële verplichtingen De gemeente is voor een aantal toekomstige jaren verbonden aan verschillende, niet uit de balans blijkende, financiële verplichtingen. Hieronder volgt een opsomming van de belangrijkste van deze verplichtingen

Omschrijving (bedrag * €1.000) ingangs Ver- looptijd opmerking datum plichting in jaren • Gemeentewinkel Klazienaveen 1-07-10 40 0,5 jaarlijks - verlenging 5 jaar (optie) • Gemeentewinkel Emmer Compascuum 1-07-14 13 14,5 jaarlijks - verlenging per 10 jaar • Huur 'De Fabriek' CBK 1-08-19 261 2,5 met een mogelijkheid tot verlenging van 5 jaar • Onderhoudscontract Atlas theater 19-10-16 6.867 17 Meerjarenonderhoudsplan/onderhoudsvz • Lease wagenpark divers 2.216 divers exclusief brandstof • Wethouders pensioenen Vanaf 2019 is hiervoor een VZ ingesteld Totaal 9.397

Gebeurtenissen na balansdatum Het coronavirus (COVID-19) heeft geen directe financiële gevolgen voor de jaarrekening 2019, maar wel voor naar verwachting veel beleidsterreinen van onze begroting 2020 en mogelijk voor de jaren daarna. Hoe groot de financiële impact exact zal zijn is nu onmogelijk te bepalen.

De belangrijkste gevolgen/effecten voor zover deze op dit moment zijn in te schatten betreffen: • Teruglopende opbrengsten voor onder andere parkeren, zwembaden, gymzalen, sporthallen, toeristenbelasting etc.; • Aantal bijstandsuitkeringen; • Onzekerheden in de uitgangpunten van de waardering van de grondexploitaties, met name bij bedrijventerreinen / kantoorlocaties; • De waardering van debiteuren; • Rechtmatigheid / getrouwheid subsidies; • WMO / Jeugdhulp; • Risico’s en weerstandsvermogen.

Een nadere toelichting is opgenomen in de paragraaf weerstandsvermogen.

We monitoren onze risico’s en die van onze partners voortdurend. Onze organisatie loopt geen risico voor de continuïteit. We bewaken onze liquiditeitspositie goed en nemen zo nodig maatregelen om onze taken gedurende deze crisis zo goed mogelijk te blijven uitvoeren.

Impact analyse corona De corona maatregelen hebben ingrijpende gevolgen. Zo ook voor Wildlands; sinds medio maart is Wildlands gesloten voor publiek en zijn er ook geen inkomsten meer uit kaartverkoop. Dit heeft in eerste instantie geleid tot een verzoek tot uitstel van betalingen aan het college ten bedrage van € 2,1 miljoen.

Om te kunnen beoordelen wat de gevolgen van de Coronacrisis zijn voor Wildlands heeft de directie een impact analyse opgesteld. Er zijn diverse scenario’s in beeld gebracht en deze zijn ook besproken met de gemeente Emmen. Met betrekking tot Wildlands en Atlas Theater is op basis van de huidige inzichten het volgende scenario verder uitgewerkt: - Wildlands ‘(beperkte) opening per 1 juni’; - Atlas Theater ‘(beperkte) opening per 1 september’. Op basis van dit scenario komt Wildlands in de notitie ‘Liquiditeit Noorderdierenpark B.V.’ uit op een liquiditeitsbehoefte van € 9,7 miljoen voor Wildlands (t/m juni 2021) en Atlas Theater (t/m september 2021) samen.

Gezien de laatste ontwikkelingen (verwachte opening van Wildlands per 25 mei a.s.) blijkt dit qua datum een realistisch scenario, die voor wat betreft de gekozen uitgangspunten vanzelfsprekend nog met de nodige onzekerheid gepaard gaan.

Voor het begrote resultaat 2020 van Wildands hebben de corona maatregelen tot gevolg dat deze met € 6 miljoen verslechtert naar € 7,2 miljoen nadelig. Het begrote resultaat Atlas Theater verslechtert met € 247.000 naar € 252.000 nadelig. Deze resultaten zijn exclusief mogelijke regelingen / bijdragen vanuit het rijk als gevolg van omzetderving. Hierbij moet uiteraard in ogenschouw worden genomen dat deze prognose er een is waarbij meerdere factoren uiterst onzeker zijn en er wat dat betreft de komende periode sprake zal zijn van inzichten die per dag kunnen verschillen.

Op basis van de doorgerekende liquiditeitsbehoefte hebben wij de gemeenteraad voorgesteld om: 1. Tijdelijk het bestaande rekening courant krediet ad € 7,5 miljoen met € 5,5 miljoen te verhogen naar maximaal € 13 miljoen tegen hetzelfde rentepercentage van 2,25%, met directe ingang en t/m juni 2021 en onder de volgende voorwaarden: a. openstaande bedragen ten gevolge van het verleende uitstel van betalingen worden voldaan; b. eventueel ontvangen vergoedingen vanuit het rijk in het kader van corona direct ten gunste worden gebracht van het op dat moment aanvullend openstaande rekening courant krediet. 2. Wildlands uitstel van de aflossingsverplichtingen te verlenen t/m juni 2021 (16 termijnen) ten bedrage van € 1,5 miljoen; 3. De laatste subsidietermijn van Atlas Theater ad € 890.000 naar voren te halen en reeds in augustus 2020 beschikbaar te stellen in plaats van oktober 2020;

De komende periode wordt verder gewerkt om nader inzicht te krijgen in hoeverre deze tijdelijke oplossing omgezet dient te worden in een structurele oplossing die mogelijk impact kan hebben op de resultaten van de gemeente Emmen in 2020 en/of op de waardering van de leningen. Dit zal vooral afhankelijk zijn de ontwikkeling van de bezoekersaantallen en omzet in 2020, van de regelingen vanuit het rijk waar zowel Wildlands en Atlas Theater mogelijk aanspraak op kunnen maken als wel van het wel/ niet verlengen/ aanscherpen van de corona maatregelen.

Gevolgen voor het financieel belang in Wildlands Het totale financieel belang van de gemeente Emmen komt na deze (tijdelijke) oplossingsrichting uit op € 85, 2 miljoen, bestaande uit: Per 31/12/2019 een bedrag aan leningen openstaand aan Wildlands van € 62,4 miljoen . In 2020 heeft Wildlands nog € 184.000 afgelost, dat wordt dan € 62,2 miljoen; - Daarnaast max € 13 miljoen aan rekening courant (=inclusief verruiming met € 5,5 miljoen en feitelijk afhankelijk van wat daadwerkelijk wordt opgenomen) maakt € 75,2; - Aandelenkapitaal van € 10 miljoen, met daaraan gekoppeld een voorziening van € 10 miljoen. Het financieel belang stijgt dus maximaal met € 5,5 miljoen.

Uitgave Eindredactie Tekst Opmerkingen en Gemeente Emmen Financieel en Gemeente Emmen vragen Bedrijfsvoeringsadvies [email protected] Bezoekadres: Postbus 30001 of tel 14 0591 Vreding 5 7800 RA EMMEN 7800 RA EMMEN Telefoon: 14 0591 Website: www.emmen.nl