AKDENİZ KIYILARINDA ARKEOLOJİK SUALTI ÇALIŞMALARI ARCHAEOLOGICAL UNDERWATER SURVEY on the MEDITERRANEAN SHORES *Hakan Öniz
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
TINA NOTE Maritime Archaeology Periodical AKDENİZ KIYILARINDA ARKEOLOJİK SUALTI ÇALIŞMALARI ARCHAEOLOGICAL UNDERWATER SURVEY ON THE MEDITERRANEAN SHORES *Hakan Öniz Fig. 1. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlü- We conducted two different archaeological underwater ğü’nün izinleriyle 2018 yaz aylarında 100 gün sü- surveys in the provinces of Adana, Mersin and Antalya ren ve Adana, Mersin ve Antalya illerini kapsayan for 100 days in the summer of 2018 with the permis- iki ayrı arkeolojik sualtı projesi gerçekleştirilmiş- sion of the General Directorate of Cultural Assets and tir. Bunlar Adana Müze Müdürlüğü başkanlığında Museums. The surveys included explorations in Karataş Adana Karataş ve Yumurtalık Liman incelemeleri and Yumurtalık Harbours of Adana province under the ile Mersin ve Antalya Kıyıları Arkeolojik sualtı direction of the Adana Museum, and an archaeological araştırmalarıdır. Akdeniz Üniversitesi ve Selçuk underwater survey on the shorelines of Mersin and An- Üniversitesi tarafından ortak olarak yürütülmek- talya provinces. The surveys, which were jointly carried te olan Kemer Sualtı Araştırmaları Merkezi ekibi out by the Kemer Underwater Research Center team of tarafından Arkeo Bilimsel Araştırma ve İnceleme Akdeniz University and Selçuk University using the Ar- Gemisi kullanılarak yapılan çalışmalarda toplam chaeological Scientific Research and Excavation Ship 41 antik gemi batığı, çok sayıda başka arkeolojik yielded a total of 41 ancient shipwrecks, and many other kalıntı ve liman tespitleri gerçekleştirilmiştir. archaeological artifacts and harbour remains. *Doç. Dr. Hakan Öniz. Orcid ID: 0000-0002-5682-7117. Akdeniz/Selçuk Üniversitesi Kemer Sualtı Araştırmaları Merkezi - Antalya. **Assoc. Prof. Dr. Hakan Öniz. Orcid ID: 0000-0002-5682-7117. Akdeniz/Selcuk University Kemer Underwater Re- search Center - Antalya. 133 TINA Denizcilik Arkeolojisi Dergisi Fig. 2. Çalışmalar Mersin Deniz Ticaret Odası, Mersin The surveys were supported by the Mersin Chamber of Turizmi Geliştirme ve Altyapı Birliği, Türkiye Sualtı Shipping, Union of Infrastructure and Services for Tourism Arkeoloji Vakfı, Mersin Ticaret ve Sanayi Odası ve Areas in Mersin and its Vicinity, Turkish Foundation for Yeşilovacık Medcem Limanı ve Akdeniz Üniversitesi Underwater Archaeology, Mersin Chamber of Commerce tarafından desteklenmiştir. Mersin-Antalya çalışmala- and Industry, Yeşilovacık Medcem port and Akdeniz Uni- rında Adana Koruma Kurulu Müdürlüğü’nden Kenan versity. During the Mersin-Antalya survey, the Ministry of Beşaltı Bakanlık Temsilcisi olarak görev yapmıştır. Culture and Tourism was represented by Kenan Beşaltı from the Adana Cultural and Natural Heritage preservation Board. Adana’da yapılan çalışmalara Müze Müdürü Nedim The Director of Adana Museum, Nedim Dervişoğlu, and Dervişoğlu ve müze uzmanları, Alanya’da yapılan ça- the Director of Alanya Museum, Seher Türkmen and spe- lışmalara Müze Müdürü Seher Türkmen ve müze uz- cialists from the relevant museums participated in our sur- manları katılım göstermiştir Doç Dr. Hakan Öniz yöne- veys in Adana and Alanya, respectively. Conducted under timinde yapılan çalışmalara Öğretim Gör. Koray Alper the direction of Assoc. prof. Hakan Öniz, the research con- (pamukkale Üni. Arkeoloji), Ahmet Aydemir (Boc- sisting of surveys on the shorelines of three cities was par- hum Üni. Doktora Öğrencisi), Dr. Okay Sütçüoğlu, ticipated by Koray Alper (Instructor, Archaeology, pamuk- Araş. Görev. Mert Uğur Kara (Trakya Üni. Arkeoloji), kale University), Ahmet Aydemir (postgraduate Student, Tahsin Ceylan (Sualtı Görüntüleme Yönetmeni), Gü- Bochum University), Okay Sütçüoğlu, phD and Mert Uğur nay Dönmez (Selçuk Üni. Arkeolog Yüksek Lisans), Kara, Research Assistant (Archaeology, Trakya Universi- Dilan Ulusoy (Arkeolog), Ercan Soydan (Selçuk Üni. ty), Tahsin Ceylan (Director of Underwater photography), Arkeolog), Tolunay Er (Selçuk Üni. Arkeolog), Atilla Günay Dönmez (Graduate, Archaeologist, Selçuk Universi- Şahin (Çukurova Üni. İngilizce Öğretmenliği-2 Yıldız ty), Dilan Ulusoy (Archaeologist), Ercan Soydan (Archaeol- ogist, Selçuk University), Tolunay Er (Archaeologist, Selçuk Dalgıç), Hazal Kardelen Gerçek (Selçuk Üni. Arkeo- University), Atilla Şahin (Department of English Teaching, loji Öğrencisi), Merve Küpoğlu (pamukkale Üni. Ar- Çukurova University, 2-Star Diver), Hazal Kardelen Gerçek keoloji Öğrencisi), Büşra Özer (Selçuk Üni. Arkeoloji (Archaeology Student, Selçuk University), Merve Küpoğlu Öğrencisi), Leyla Aydın (Mimar Sinan Üni. Arkeoloji (Archaeology Student, pamukkale University), Büşra Özer Öğrencisi), Selin Yılmaz (Samsun 19 Mayıs Üni. Ar- (Archaeology Student, Selçuk University), Leyla Aydın (Ar- keoloji Öğrencisi), Çağrı Akan (Samsun 19 Mayıs Üni. chaeology Student, Mimar Sinan University), Selin Yılmaz Arkeoloji Öğrencisi), Elif Ambarkaya (Koruma-Ona- (Archaeology Student, Samsun 19 Mayıs University), Çağrı rım Uzmanı), Şimal Ertek (Anadolu Üni. Arkeoloji Akan (Archaeology Student, Samsun 19 Mayıs University), Öğrencisi) ile Yabancı Katılımcılar Miguel Ingham Elif Ambarkaya (Conservation and Repair Specialist), Şimal Barros Da Silveira - Lizbon/portekiz Arkeolog, Maria Ertek (Archaeology Student, Anadolu University) as well as Joao Da Silva Ferreira Santos - Lizbon/portekiz M.A. by Miguel Ingham Barros Da Silveira – Archaeologist, Lis- Öğrenci (Arkeoloji) – Lizbon Nova Üniversitesi, Anna bon/portugal, Maria Joao Da Silva Ferreira Santos – Gradu- Bucholc - polonya/Varşova Arkeoloji Öğr. – Varşova ate Student, Archaeology, Lisbon/portugal–Nova University of Lisbon, Anna Bucholc – Archaeology Student, Warsaw/ Üniversitesi, Aleksander Kozlowski - polonya/Varşo- poland–University of Warsaw, Aleksander Kozlowski Ar- va Arkeoloji Öğr., Bartlomiej Marek Kujda - polon- chaeology Student, Warsaw/poland–University of Warsaw, ya/Varşova Arkeoloji Öğr., Karolina Trusz - polonya/ Bartlomiej Marek Kujda - Archaeology Student, Warsaw/ Varşova phd Öğr. – polonya Bilimler Akademisi Ar- poland –University of Warsaw, Karolina Trusz, phD Stu- keoloji&Etnoloji Enstitüsü, Alicia Hernandez Tortalez dent, the Institute of Archaeology and Ethnology polish (Cadiz Üniversitesi) ve Basilio Infantes Ormad (Cadiz Academy of Sciences, Alicia Hernandez Tortalez and Basilio Üniversitesi) katılmışlardır. Infantes Ormad, University of Cadiz as foreign participants. 134 TINA Maritime Archaeology Periodical Çalışmalar üç ayrı kentin kıyılarında yüzey araştırmaları ziyaret etmiştir. Bu yöntemle toplanan bilgilerin kayıt formunda gerçekleşmiştir. altına alınmıştır. ADAnA KIYILArI ArKeOLOJİK SuALtI ArAŞtIrmALArI KArAtAŞ bÖLGeSİ ÇALIŞmALArI : Adana kıyılarında (Fig. 1) sistematik sualtı araştırma- Karataş Bölgesi’nin Temmuz ayındaki hava ve deniz ları ilk kez 2018 yılında başlatılmıştır. Bu nedenle böl- koşulları nedeniyle aletli ya da aletsiz dalışlarla görerek gede büyük ilgi uyandıran çalışmalar başta Sn. Adana arama için uygun olmadığı görülmüştür. Sabah 06.30 – Valisi olmak üzere çok sayıda yönetici tarafından ziya- 10.30 saatlerinde güney yönünden esen rüzgâr azalmak- ret edilmiş, araştırma gemisi ve teknik altyapı hakkında ta, ancak görüş çok sınırlı olduğu için dalışlardan sonuç kapsamlı bilgi alınmıştır (Fig.2). Karataş – Magarsus ve alınamamaktadır. Bu nedenle bu saatlerde sonar çalışma- Yumurtalık-Aigeai antik limanları ve çevresinde yapılan ları yapılması tercih edilmiştir. Öğleden sonraları rüzgâr çalışmalarda aşağıda belirtilen yöntemler uygulanmış ve ve dalgalar yükseldiği için ne sonar botuyla ne de ana ge- önemli sonuçlara ulaşılmıştır. miyle sonuç alıcı çalışma yapmak mümkün olabilmiştir. Aletli Dalışlar: Hem Karataş hem de Yumurtalık böl- YumurtALIK ÇALIŞmALArI : gelerinde aletli dalış yöntemleri ile deniz tabanı incelen- Yumurtalık limanı çalışmaları Adana Müze Müdürlü- miştir. Adana Bölgesi’nde hâkim rüzgâr yaz aylarında ğü yanı sıra bölgede aynı müdürlük başkanlığında devam güney yönünden esmektedir. Seyhan ve Ceyhan Nehir- eden kara kazısının bilimsel danışmanı Dr.Öğr.Üyesi Fa- leri’nin getirdiği alüvyon dolgu deniz tabanını binlerce ris Demir (aynı zamanda sualtı araştırmaları ekip üyesi) yıllık bir süreçte kaplamış, yer yer kum ve balçık olan ile koordinasyon içinde yapılmıştır. taban açıktan kıyıya esen rüzgâr ve dalgalarla denizin Bu bölge de Temmuz ayında Karataş ile aynı deniz bulanmasına açık hale gelmiştir. Güney rüzgârları yaz koşullarına sahiptir. Bu nedenle liman dışında sonuç alıcı aylarında her iki ilçe kıyılarını da etkilemekte, deniz çalışma yapmak mümkün olmamıştır. Modern liman içinde görüş netliği 20 cm.ye kadar düşerek sualtı araş- antik limanın üzerine kurulduğu için araştırma gemisi tırmalarını olumsuz hale getirmektedir. liman rıhtımına bağlanmış ve sabit bir istasyon görevi Kıyı-plaj alanında İncelemeler: Denizin dalgalarıyla yapmıştır. Liman, güneyde antik mendirek üzerine yapı- ıslanan kıyı şeridinde yürüyerek kıyı bandı incelenmiş, lan modern mendirek tarafından dalgalardan kısmen ya hem kıyıya vuran seramik malzemelerin yoğunluğun- da tamamen korunduğu için liman içinde nispeten sakin dan açıkta batmış gemiler, hem kıyı alanlarında yapılmış deniz koşullarında çalışmak mümkün olmuştur. Dalıcılar denizcilik yapıları (rıhtım, iskele, mendirek vs) hem de da gerektiğinde servis botuyla gerektiğinde ise kıyıdan deprem/su yükselmeleri sonucu sualtında kalan kalıntılar yürüyerek liman içini tarama şansını elde etmiştir. Öte incelenmiştir. yandan deniz sakin olsa da zeminin balçık/kum yapısı su Sonar İncelemeleri: Hem ana gemide bulunan yan ta- altı görüşünü 20 cm’e kadar düşürmektedir.