Türk Halk Danslarinin Icrasinda Bir Asma Davul Geleneği “Ayağa Çalma”
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
AKADEMİK BAKIŞ DERGİSİ Sayı: 44 Temmuz – Ağustos 2014 Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi ISSN:1694-528X İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası Kırgız – Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, Celalabat – KIRGIZISTAN JEL KOD: MY *** ID:386 K:318 http://www.akademikbakis.org TÜRK HALK DANSLARININ İCRASINDA BİR ASMA DAVUL GELENEĞİ “AYAĞA ÇALMA” Eyüp UZUNKAYA1, Özlem AKBAL2 1-2İTÜ Türk Müziği Devlet Konservatuarı Türk Halk Oyunları Bölümü Özet: Bu makalenin amacı geleneksel Türk Kültürün’de ve halk danslarının geleneksel icrasında kullanılan en önemli enstrümanlardan asma davulun tarihi, gelişimi, özellikleri ve geçmişten günümüze kadar gelen “Ayağa Çalma Geleneği’ni” incelemektir. Doğaçlama gelişen bir icra biçimi şeklinde bütün yörelerde görülen ayağa çalma geleneğinin önemi vurgulanmıştır. Türk kültüründe davulun yeri ve önemi ne kadar fazlaysa, davulun icrasında Ayağa Çalma Geleneği de bir o kadar önemlidir. Bu metodun daha iyi anlaşılıp daha ileri nesillere taşınması için çalmak kadar, dansı bilmek, eşlik edebilmek ve müziği bilmek de önemlidir. Yörelere göre davulun boyutu, çeşitleri, çalma şekilleri değişse de ayağa çalma geleneği ortak bir mirastır. Yapılan araştırmalarda ayağa çalma metodu ile alakalı yeterli bilimsel çalışmanın yapılmadığı ve yararlanılacak kaynak eksikliği dikkati çekmiştir. Anahtar Sözcükler: Halk Dansları , Asma Davul , Ayağa Çalma , Geleneksel İcra, Metot TRADITION OF SUSPENDING DRUM IN PERFORMING OF TURKISH FOLK DANCES “PLAYING TO FOOT MOVEMENT” Abstract: The aim of this article is, analyzing the suspended drum which is one of the most important instruments and used for the Turkish culture and traditional performance of folk dance based on the history, development process, features and examining the traditional playing techniques of drum according to the foot movement. In this article, the importance of this extemporaneousness playing was laid emphasis on. The dance and music knowledge is also important requirements to convey information to new generations. Even if, the size, type or playing style of drum can change with regard to the region, playing for foot tradition does not change. According to research, there is not enough scientific study and resource about this method. Key Words: Folk Dances, Suspended Drum , Playing Drum to Food Movement , Traditional Performance, Method AKADEMİK BAKIŞ DERGİSİ Sayı: 44 Temmuz – Ağustos 2014 Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi ISSN:1694-528X İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası Kırgız – Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, Celalabat – KIRGIZISTAN JEL KOD: MY *** ID:386 K:318 http://www.akademikbakis.org 1-GİRİŞ silindir haline getirilmiş ağacın her iki yüzüne ip yardımı ile geçirilen hayvan Geleneksel kültürümüzün belki de en derisinden ibaret, ağaç iki tane araçla eller renkli ve zengin öğelerinden biri olan yardımı ile çalınan bir çalgı olarak Türk halk dansları yöresel ve bölgesel tanımlayabiliriz (Şahin, 2009). çeşitliliği ve zengin müzikal yapısı ile Anadolu topraklarında var olmuş Davul gerek Türkler gerekse dünyanın medeniyetlerin ürettiği , sosyal yaşantının birçok yerinde yaşamış ve yaşayan diğer kesitleri şeklinde karşımıza çıkan , toplumlar açısından bilinen en eski ve en yüzyıllar boyunca nesilden nesile yaygın enstrüman olarak karşımıza aktarılmış ve geleneksel müzikle çıkarken dünyadaki hemen hemen bütün zenginleşmiş halk dansları olarak bu günkü halk kültürlerinde değişik biçimlerde yerini kimliğini almışlardır. Bu uzun süreç almıştır. “Büyük çapta, ancak kısa boyda içerisinde çeşitli amaçlar için üretilip silindirik bir yapıya sahip deri gergili sergilenen dansların icrasına müzik ve vurmalı çalgıdır. Anadolu’da kayışla ritim unsurlarının da eklenmesi yöresel boyunda taşınarak, zurna eşliğinde bir enstrümanların halk dansları ile yanına çomakla (tokmakla), diğer yanına bütünleşmesi sağlanmıştır. Bilinen ve en çubukla (değnekle) vurularak çok kullanılan enstrüman ise davul çalınır”(Yarman, 2002). olmuştur. Bu gün asma davul olarak da isimlendirilen bu enstrüman Türklerin en “Davul, en eski vurmalı çalgılardan eski vurmalı çalgılarından biridir. biridir. Ahşap, maden ya da pişmiş topraktan silindirik bir gövdeye gerilen deriden oluşur. El ya da sopayla çalınır. 2- ASMA DAVUL Biçimi değişse de dünyanın her yerinde ve her toplumda kullanılan bir çalgıdır. “Davul, insanlığın başlangıcından bu yana Davulun diğer adları; köbürge, küvgür, haberleşmede, dinsel törenlerde, dans tuğ, tavul, tabıl (babl)dır. Davul çalanlara ederken, düğünlerde, çeşitli eğlencelerde, davulcu, tabilzen, tabbal gibi adlar savaşlarda kullanılan aynı zamanda duygu verilirdi. VIII. yüzyılda 'köbürge', daha ve düşünceleri de ifade eden bir çalgıdır. sonraları 'tuğ' ve XI. yüzyılda 'küvrüğ' İlk çağlardaki aşiret, oymak kavgalarında adını almıştır .Davul sözcüğünün kökeni kahramanlık duygularını artıran, intikam tartışılmışsa da konu üzerinde fikir birliği arzusunu harekete geçiren bir duygu oluşmamıştır. Mahmut Ragıp Gazimihal yoludur. Basit yapı, doğada kolaylıkla (1952), Divanü Lügat-it Türk’te (MS bulunabilecek malzemesi itibarı ile bütün 1072-1074) geçen tovul/tovil “şahin av kültürlerde yerini değişik boyut ve yapınca çalınan davul” kelimesinden görünümlerde almıştır. Aslında davulu hareketle orijinin Türkçe olduğunu ileri AKADEMİK BAKIŞ DERGİSİ Sayı: 44 Temmuz – Ağustos 2014 Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi ISSN:1694-528X İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası Kırgız – Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, Celalabat – KIRGIZISTAN JEL KOD: MY *** ID:386 K:318 http://www.akademikbakis.org sürmüş , Curt Sachs (1919) Hint Avrupa rüzgar gibi vızıldayarak taklitlerle belirtir, dillerinde davul sözcüğünün karşılığı daha sonra davulu tütsülüyerek bir gece olarak kullanılan kelimeleri, Arapça tabl önce gelen ruhları davulun içine girmeye “davul” ile karşılaştırmış, 1968 yılında Sir çağırırdı.” Törenler Kam denilen ve mistik Harold Bailey kelimenin Akatça güçleri olduğuna inanılan büyücüler tabalu/tapalu sözcüğüne bağlamıştır” tarafından yönetilirken “Şamanlıkta Kam (Vikipedi , Davul).“Davula ait en eski (Töreni yöneten büyücü) habis ruhları çalgı resimleri Sümer ve Hitit rölyeflerinde kovup kaçırmak için davul çalardı” görülmektedir. M.Ö. 1900-1200 (Gazimihal, 1975). Rus bilginlerinden yıllarında Anadolu da yaşamış olan Potenin Oçerski (Moğolistan) başlıklı Hititler e ait Ankara “Anadolu kitabında geçen yüzyıl sonlarında ve yalnız Medeniyetleri Müzesi” de bulunan bir Boret Halhas Moğollarında ve Tonu - rölyef ve; Paris “Louvre Müzesi” de Oraha Türklerinde “ bar “ veya “Par” bulunan bir kabartma taş, M.Ö 3.yy son denilen bir davulun kullanıldığı tespit yarısında Gudea devrine ait bir kadını edilmiştir. Altay Şaman davulunun göstermektedir. Yazılı tarihten çok önce yüzündeki bir suretin adı keza “Par”dır. Eski Mısırlıların, Asurluların ve Şaman davulunun sapında da ”Bar” Uzakdoğuluların davulu kullandıkları denilen yerler vardır…Anadolu Türklerinin bilinmektedir “(Güzel, 2002).Eski kültürü üzerinde geniş ölçüde izlerine dönemlerden itibaren dünyanın bir çok rastlanmaktadır. Şaman davulunu çeşitli yerinde etnik gruplar ya da kabileler dinsel şekillerde kullanarak her an yanında törenlerinde dans ederken, tempo tutmak bulundurmuştur. Bazı İslam i inanışa göre için davul çalmışlardır. Davul aynı davul, Lamek tarafından icat edilmiştir. zamanda kabileden kabileye haber Yine bir İslami görüşe göre davul çok daha yollama amacı ile de kullanılmıştır. öncelerden gelmekte ve ilk çalan da İsmail Afrika’nın bazı bölgelerinde yaşayan yerli peygamberdir” (Güzel, 2002). Şaman halklar bu amaçla hâlâ davul kültürünün özelliklerinin devam ettiği kullanılmaktadır. bölgelere bu gün de rastlamak mümkündür. “Yunanistan’ın egemenliği Türklerin de en eski vurmalı çalgılarından altında olmasına rağmen Batı Trakya biri davuldur. Türkler İslamiyet’ten önceki yöresinde yaşamakta olan Türkler Orta dinleri olan Şamanlık'ta dinsel törenler Asya kökenli şaman kültürünü halen esnasında davulu kullanırlar, Şaman din devam ettirmektedirler. Tüm Batı adamları kötü ruhları davul çalarak Trakya’da güneş veya ay tutulduğu yada kovarlardı. Metin And ‘ a göre (1974) şiddetli dolu yağdığı takdirde kötü ruhları “Şaman her davulun içine giren ruhların kovabilmek için bağırır, çağırır, davul ve gelişlerini ve onların varlığını bir kuş gibi teneke çalar, silah atmak gibi çarelere öterek, gök gürültüsü gibi gürleyerek, başvururlar” (Örnek, 1977). AKADEMİK BAKIŞ DERGİSİ Sayı: 44 Temmuz – Ağustos 2014 Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi ISSN:1694-528X İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası Kırgız – Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, Celalabat – KIRGIZISTAN JEL KOD: MY *** ID:386 K:318 http://www.akademikbakis.org davul kasnağına yerleştirilir. Davulun bir Türkler’de; dini ve din dışı törenlerde, yüzündeki deri kalın, diğer yüzündeki deri askerlikte, eğlencede davulun çok önemli ise daha incedir. Kalın derinin olduğu bir yeri olmuştur. Osmanlı döneminde hem kısma tokmak, ince derinin olduğu kısma mehter adı verilen bandoda, hem de halk ise ağaçtan yapılan ince çubuk vurularak müziğinde kullanılmıştır. Osmanlıların çalınmaktadır. Anadolu’da özellikle zurna özellikle savaş meydanlarında kurduğu eşliğinde kullanılan davulun büyüklüğü mehterde oldukça büyük davullar bulunur yöreden yöreye değişir. Değişik ebatlarda ve böylece elde edilen yüksek ses yardımı olan davulların büyüklükleri cura davul, ile asker motive edilerek savaşa orta davul ya da meydan davulu , kaba hazırlanırdı. Askeri müzikte kullanılan davul gibi isimler alabilirler. Anadolu’da davullar