N°011- 012 SPECIAAL NUMMER - SEPTEMBER 2014 Open Monumentendagen Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
N°011- 012 SPECIAAL NUMMER - SEPTEMBER 2014 Open Monumentendagen Brussels Hoofdstedelijk Gewest Dossier GescHieDenis en HerinnerinG p L U s Internationaal Fotografi sch Experiment met Monumenten een pUBLicAtie VAn BrUsseL steDeLijKe ontWiKKeLinG ElysiscHe VeLDen in eVere de beGraafPlaats ossier van brussel D MArceL M. CELIS KunsThIstorIcus, erelid van De KOnInKlijke CommissIe voor MOnuMenTen en lanDschappen Memoriaal voor de Duitse soldaten, begraafplaats van Brussel in evere. Detail (A. de Ville de Goyet, 2014 © GoB). DE BEGRAAFPLAATS VAN BRUSSEL IS EEN TYPISCHE 19DEEEUWSE DODENTUIN. VER VAN HET STADSCENTRUM LIGGEN ONZE DODEN IN INDIVIDUELE GRAVEN VERSCHOLEN IN EEN WEELDERIG GROEN DECOR. Het werd de laatste rustplaats van heel wat historisch belangrijke figuren. Het uitgestrekte terrein bood ook ruim plaats voor de imposante monumenten waarmee we bewogen momenten uit de geschiedenis herdenken. Dit artikel gaat dieper in op de ontstaansgeschiedenis van sommige van deze memorialen. op 15 augustus 1877 wordt de be- Afb. 1 graafplaats van brussel plechtig De hoofdingang van ingehuldigd door de liberale, vrijzin- de begraafplaats,arch. pierre victor Jamaer.In nige burgemeester jules anspach. fOnTeYne, J., Recueil In meerdere opzichten vormt ze de d’Architecture Funéraire, tegenpool van het kerkhof van laken. s.d. (ca. 1879-1889) (verz. auteur). Geen organische groei hier, maar een uitgestrekt landschappelijk park, aangelegd door landschaps- architect louis fuchs op een terrein van 38 hectare. stadsbouwmeester Pierre victor jamaer voorziet het van stoere neo-etruskische ingangs- een lijn van de buurtspoorwegen sint-jans-molenbeek, sint-Gillis en paviljoenen, een mortuarium en maakt een halte op de begraafplaats van de leopoldswijk. deze verweer- pen Monumentendagen o wachtcellen1 (afb. 1 en afb. 2). zelf. “Pour le riche, qui ne doit pas être de grafstenen en neoclassicistisch avare de son temps et qui peut, sans getinte funeraire cyppes liggen 2014 r Geen stenen dodenstad, maar regarder à la dépense, disposer de verspreid langsheen de buitenpa- 'elysische velden' met eindeloze voitures publiques ou privées pour se den. onder hen heel wat engelse dreven en slingerende paden, uitge- rendre fréquemment et rapidement à slachtoffers en oud-strijders van EPTEMBE s strekte grasvelden naast bospartijen, la tombe de morts regrettés, la ques- de slag bij waterloo op 18 juni 1815, - r monumentale perspectieven of in- tion d’éloignement et de transport n’a maar ook “Joséphine Napoleone de MME tiem door hagen omsloten perken. pas grande importance; mais il n’en Monthollon, filleule de l’Empereur Na- u er N zilveresdoornen, cipressen, Indische est pas de même de l’ouvrier, qui vit poléon I . Née à Sainte-Hélène le 26 l en roze kastanjelaars, byzantijnse de son labeur quotidien et pour qui janvier 1818 et décédée à Bruxelles le 3 hazelaars, eiken en platanen, robi- chaque minute dérobée au travail re- 30 Septembre 1818” : een dochter van PECIAA s nia’s, taxussen en treurwilgen vor- présente une perte sèche, réelle, irré- generaal charles tristan Graaf de men er een overweldigend vegetaal parable!”2 (afb. 3) montholon sémonville, adjudant van decor dat de grafmonumenten veel- de overwonnen keizer, wiens echt- eer beschutting lijkt te bieden dan de genote in 1818 haar intrek neemt in N°011-012 – beoogde groene achtergrond. de be- De oVerGeBrAcHte Graven het Belle Vue-hotel, aan het brus- l E graafplaats biedt nauwelijks kerkelijk selse koningsplein (afb. 4a en 4b). geconnoteerde sint-lucasneogotiek, ruim negenhonderd graven werden maar des te meer vrijzinnig getinte op stadskosten overgebracht van jacques louis david (1748-1825)4, d Bruss E neorenaissance en eclecticisme, art de opgedoekte 18de-eeuwse be- “restaurateur de l’Ecole moderne de 5 nouveau en art deco. graafplaatsen van brussel-stad in peinture ” en vurig aanhanger van Erfgo 121 elYsIsche velDen In evere de keizer, heeft tijdens de ‘revo- lutie’ openlijk de dood geëist van lodewijk XvI, wat hem een verban- ning naar brussel oplevert. overle- den in zijn woning aan de leopold- straat, achter de muntschouwburg, wordt davids gebalsemd lichaam – na maandenlang getouwtrek – in oktober 1826 begraven op de begraaf plaats van de leopoldswijk. de driezijdige obelisk, toegeschre- ven aan Gilles lambert Godecharle, wordt in 1882 overgebracht naar evere, samen met zijn loden lijkkist; zonder het hart nochtans, dat aan het familiegraf op het Parijse Père- Lachaise werd toegevoegd (afb. 5a en 5b). Afb. 2 grondplan van de begraafplaats, voor de uitbreiding, arch. louis fuchs. In fOnTeYne, J., samen met hem verhuizen ook Recueil d’Architecture Funéraire, s.d. (ca. 1879-1889) (verz. auteur). françois van campenhout (1779- 1848)6, toondichter van de Braban- çonne; jacques nicolas Günther (1822-1868)7, stichter van de gelijk- stoffelijke resten te groeperen en stadsbestuur is het initiatief niet namige piano-manufactuur met ate- met een memoriaal te huldigen. aan ongenegen en verklaart zich bereid liers (1870-1872) aan de fortstraat ruimte is er in evere geen gebrek. hiervoor een lap grond van 30 m² in sint-Gillis, op wiens familiegraf de begraafplaats wordt aldus van gratis ter beschikking te stellen. jacques marin (1877- 1950) in 1900 meet af aan een oord voor openbare fondsenwerving door een comité een witmarmeren hoogreliëf met herdenkingsplechtigheden. wan- onder voorzitterschap van gevol- tragische engelenfiguur aanbrengt; neer de brusselse bevolking na de machtigd minister en buitengewoon de wiskundige, astronoom en socio- eerste wereldoorlog haar slachtof- gezant van koningin victoria s.e. loog adolphe Quetelet (1796-1874)8, fers telt, sluit de aanleg van indruk- lord vivian, zorgt voor bijdragen uit stichter van het koninklijk obser- wekkende burgerlijke en militaire Groot-brittannië, britse residenten vatorium gelegen aan het huidige ereperken reeds aan op een traditie. in brussel, antwerpen e.a. Queteletplein; antoine trappeniers (1824-1887)9, ontwerper van het voor de realisatie van een gepast luxemburgplein, het fontainashof MeMoriAAL Voor De herdenkingsmonument wordt in en zijn eigen grafteken, en charles Britse officieren, onDer- Groot-brittannië een wedstrijd de brouckere10, burgemeester van officieren en soldaten uitgeschreven. Graaf jacques de 1848 tot 1860. GesneUVeLD Bij De slag lalaing wordt door de koningin als van WAterLoo winnaar geselecteerd. de lalaing op 15-18 jUni 1815 koestert een fascinatie voor roof- openBAre MeMoriALen dieren: in de achtertuin van zijn de ingebruikname van de begraaf- herenhuis aan de kunstlaan in de sluiting en geleidelijke ruiming plaats en het op komst zijnde vijftig- brussel houdt hij tot grote erger- van de oude begraafplaatsen leidt ste jubileum van koningin victoria’s nis van zijn buren levende tijgers bij de betrokken families herhaal- troonsbestijging in 1887 bieden de in een kooi.11 bij de inhuldiging van delijk tot onbegrip en tegenstand. gedroomde gelegenheid om, na het waterloo-memoriaal door Prins voor anderen, veelal verenigingen een eerdere poging in 1861, de her George, hertog van cambridge en en instanties, vormen de ontgra- en der verspreide stoffelijke res- Commander-in-Chief van het britse ving en bijzetting op de nieuwe ten van tijdens de slag bij waterloo leger, op 26 augustus 1890, stelt La begraaf plaats een eenmalige, niet gesneuvelde britse strijders op één Revue Blanche dan ook gevat: “ Un te missen aanleiding om verwante enkele plek samen te brengen. het soubassement très large et très bas 122 Ontwerp in art-decostijl van eugène grafmonument van de familie Oor (a. de ville de goyet, 2014 © gOb). Dhuicque voor het graf van zijn moeder. Tekening (privéverz.) ArcHitecten, KUnstenAArs emile janlet (1839-1918), ontwer- daarnaast is er een hele genera- en steenKAppers per van de anspachfontein; ernest tie beeldhouwers werkzaam: albert hendrickx (1844-1892), ernest acker desenfans, juliaan dillens, albert er zijn nogal wat bravourestukken (1852-1912), albert dumont (1853- hambresin, Pieter braecke, jacques van funeraire kunst terug te vinden 1929) en joseph caluwaers (1863- de lalaing, Godefroid devreese, op deze begraafplaats. veelal zijn ze 1948). jules lagae en charles samuel. sa- van aan de academies voor schone men met hun confraters-architecten kunsten gevormde architectuurte- victor horta zet er met zijn granieten verschaffen ze ruim werk aan de vele noren zoals félix laureys; albert sarcofaag voor françois verheven2 langs de Avenue du Cimetière geves- Open Monumentendagen Open Monumentendagen charle , bekend om zijn gelijknamig een meesterwerk neer. eugène tigde steenkappersbedrijven: emile kasteel in watermaal-bosvoorde; dhuicque (1877-1955), beyaerts na- laloux, louis cordemans, emile henri beyaert (1823-1894), die hier tuurlijke zoon, tekent voor zijn moe- vander auwera, bougart & dupont, zoals sommige van zijn confraters der een fl orale art-decostele, die bléhen-detiege en emile beernaert begraven ligt 1; antoine mennes- later model staat voor de zijne 3. de uit elsene, voor wie de verwerking sier (1838-1890), ontwerper van de modernist lucien françois realiseert van kleurrijke granietsoorten ver- onze-lieve-vrouw ter sneeuwwijk; er voor de pianobouwers oor – hun worven kennis is.5 wynand janssens (1827-1913), die manufactuur door léon sneyers, in er het vrijheidsplein aanlegt, waar de huidevettersstraat, bestaat nog joseph naert (1838-1910) het stads- steeds – een van de meest originele paleis de knuyt de vosmaer opricht; graftekens in rode kalkzandsteen4 . noten 1. Perk 2, weg 16, concessie 1992. 3. Perk 17, weg