PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY NA LATA 2010 – 2014 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2015 - 2018

Opracowanie wykonał zespół firmy ECER Technika Sp. z o.o. ul. Romana Maya 1 62-030 Lubo ń k/Poznania pod kierunkiem: mgr in ż. Danuta Kwa śniewska na podstawie: Programu Ochrony Środowiska, Trzebnica 2005 autora: mgr Magdalena Martyniak Wydział Rolnictwa i Ochrony Środowiska UM w Trzebnicy

Zał ącznik nr 1 do Uchwały nr V/33/11 Rady Miejskiej w Trzebnicy z dnia 24.01.2011 r.

Trzebnica 2010

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Spis tre ści

1.WST ĘP ...... 4

1.1. PRZEDMIOT OPRACOWANIA ...... 4 1.2. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA ...... 4 1.3. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA ...... 5 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY ...... 6

2.1. POŁO ŻENIE ...... 6 2.2. WARUNKI KLIMATYCZNE ...... 7 2.3. GEOMORFOLOGIA , BUDOWA GEOLOGICZNA , GLEBY ...... 8 2.4. SYTUACJA SPOŁECZNA , ZALUDNIENIE , RUCH NATURALNY LUDNO ŚCI ...... 9 2.5. CHARAKTERYSTYKA SEKTORA GOSPODARCZEGO ...... 11 3. CHARAKTERYSTYKA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA ...... 12

3.1. OCHRONA PRZYRODY ...... 12 3.2. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI I GLEB ...... 23 3.3. ROLNICTWO I POSTULOWANE KIERUNKI ROZWOJU ...... 27 3.4. SUROWCE MINERALNE GMINY ...... 28 3.5. GOSPODARKA WODNO -ŚCIEKOWA I ZASOBY WÓD ...... 29 3.6. OCHRONA POWIETRZA ...... 40 3.7. OCHRONA PRZED HAŁASEM ...... 46 3.8. PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJ ĄCE ...... 53 4. PROJEKTY I PROGRAMY REALIZOWANE PRZEZ ZWI ĄZKI GMIN DZIAŁAJ ĄCE NA TERENIE GMINY ...... 56 5. NADZWYCZAJNE ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA ...... 58

5.1. BEZPIECZE ŃSTWO CHEMICZNE I BIOLOGICZNE ...... 58 5.2. ZAGRO ŻENIE POWODZIOWE ...... 58 6. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY ...... 59

6.1. CELE PO Ś DO OSI ĄGNI ĘCIA W LATACH 2010-2018 ORAZ KIERUNKI DZIAŁA Ń ...... 61 7. PODSTAWOWE INSTRUMENTY I NARZ ĘDZIA ZARZ ĄDZANIA REALIZACJ Ą PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 67

7.1. NARZ ĘDZIA I INSTRUMENTY PROGRAMOWO -PLANISTYCZNE ...... 67 7.2. NARZ ĘDZIA I INSTRUMENTY REGLAMENTUJ ĄCE MO ŻLIWO ŚCI KORZYSTANIA ZE ŚRODOWISKA ...... 68 7.3. NARZ ĘDZIA I INSTRUMENTY KARNE I ADMINISTRACYJNE ...... 68 7.4. DZIAŁALNO ŚĆ KONTROLNA GMINY ...... 69 7.5. NARZ ĘDZIA I INSTRUMENTY FINANSOWE ...... 69 7.6. INSTRUMENTY ODDZIAŁYWANIA SPOŁECZNEGO ...... 70 7.7. NOWE PODEJ ŚCIE DO PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO – EKOLOGIZACJA ...... 71 8.ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI ZADA Ń W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 75

8.1. HARMONOGRAM REALIZACJI I NAKŁADY NA REALIZACJ Ę PO Ś ...... 75 8.2. POTENCJALNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PRZEDSI ĘWZI ĘĆ INWESTYCYJNYCH ...... 78 9. MONITORING REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 84 9.STRESZCZENIE W J ĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ...... 86 10. WYKORZYSTANE MATERIAŁY ...... 87 11. SPIS OZNACZE Ń I SKRÓTÓW ...... 88 12. SPIS TABEL ...... 89 13. SPIS ZAŁ ĄCZNIKÓW ...... 90

2 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

1.Wst ęp

1.1. Przedmiot opracowania

Przedmiotem niniejszego opracowania jest aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla gminy Trzebnica, przyj ętego Uchwał ą Rady Miejskiej w Trzebnicy Nr XXVIII/295/05 z dnia 28 kwietnia 2005r.

1.2. Cel i zakres opracowania

Zasadniczym zadaniem, jakie niniejsze opracowanie ma spełni ć jest okre ślenie celów, priorytetów i w konsekwencji działa ń, jakie stoj ą przed samorz ądem gminnym w dziedzinie ochrony środowiska. Ich podj ęcie i wykonanie ma na celu realizacj ę mi ędzynarodowych zobowi ąza ń naszego kraju, podyktowanych polityk ą Unii Europejskiej oraz wynikaj ącej z niej Polityki Ekologicznej Pa ństwa w latach 2009 – 2012 z perspektyw ą do roku 2016 (przyj ętej uchwał ą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 22 maja 2009 roku - M.P. z 2009 r. Nr 34 poz. 501). Program Ochrony Środowiska przedstawia szeroko rozumian ą problematyk ę ochrony środowiska na terenie gminy. Szczegółowo charakteryzuje jego wybrane elementy oraz towarzysz ące im zagro żenia. Przedstawia zagadnienia z zakresu zasobów przyrody i krajobrazu, powierzchni ziemi i gleb, gospodarki wodno - ściekowej, powietrza, hałasu, pól elektromagnetycznych, mo żliwo ści wyst ąpienia powa żnych awarii oraz aspektów dotycz ących potencjału energii odnawialnej na terenie gminy.

Opracowanie sporz ądzono z podziałem na nast ępuj ące elementy: • opis ogólny regionu – zawieraj ący podstawowe dane o gminie, jej strukturze, ludno ści, dominuj ących gał ęziach przemysłu, stanowi ący pierwszy etap do identyfikacji potencjalnie najistotniejszych problemów środowiska naturalnego • charakterystyka i ocena aktualnego stanu środowiska – zawieraj ąca dokładn ą ocen ę poszczególnych komponentów środowiska z okre śleniem tych, dla których zostały przekroczone obowi ązuj ące normy b ądź istnieje uzasadnione prawdopodobie ństwo, że zostan ą one przekroczone w niedalekiej przyszło ści

4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

• program ochrony środowiska – zawieraj ący zadania konieczne do zrealizowania w celu poprawy stanu środowiska, przywrócenia do stanu zgodnego z obowi ązuj ącymi przepisami, b ądź zapobie żenia degradacji tam, gdzie stwierdzono niebezpiecze ństwo przekroczenia norm • podstawowe instrumenty i narz ędzia zarz ądzania realizacj ą Programu • aspekty finansowe realizacji zada ń inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska • monitoring realizacji Programu

1.3. Podstawa prawna opracowania

Dokument został opracowany w zwi ązku z obowi ązkiem nało żonym na gminy, przez ustaw ę z Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001r. (tekst jednolity z 2008r. Dz. U. Nr 25 poz. 150, ze zm.). Zgodnie z zapisem ww. ustawy, zarz ąd województwa, powiatu i gminy w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa, sporz ądza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, które nast ępnie s ą uchwalane przez sejmik województwa, rad ę powiatu lub rad ę gminy (art. 17, art. 18). Programy te sporz ądzane, podobnie jak polityka ekologiczna pa ństwa co 4 lata, powinny okre śla ć cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno – ekonomiczne i środki finansowe (art. 14). Opracowanie to jest I cz ęś ci ą „Programu Ochrony Środowiska i Planu Gospodarki Odpadami dla gminy Trzebnica”. Cz ęść II stanowi „Plan Gospodarki Odpadami dla gminy Trzebnica”. Oba z ww. dokumentów zawierają odno śniki do dokumentów nadrz ędnych. W zwi ązku z powy ższym w aktualizowanym gminnym Programie nale ży uwzgl ędni ć zało żenia i wytyczone cele zawarte w: • Programie ochrony środowiska dla Powiatu Trzebnickiego z listopada 2003 r. (w momencie sporz ądzania niniejszej aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Trzebnica, nie przyst ąpiono jeszcze do opracowania aktualizacji powiatowego programu ochrony środowiska). • Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska Województwa Dolno śląskiego na lata 2008-2011 z uwzgl ędnieniem lat 2012-2015, Wrocław 2008 r.

5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

2. Ogólna charakterystyka gminy

2.1. Poło żenie

Poło żenie administracyjne

Trzebnica jest gmin ą miejsko-wiejsk ą o powierzchni 200,2 km 2. Miasto le ży na północ od Wrocławia, w odległo ści 24 km. Poło żone jest w małej kotlinie, nad niewielk ą strug ą, zwan ą Polsk ą Wod ą. Od usytuowanej na wschodzie Ole śnicy dzieli Trzebnic ę 27 km, od znajduj ącego si ę na północ Milicza - 32 km, natomiast od Żmigrodu 22 km. Oborniki Śląskie oddalone s ą o 12 km. W pobli żu miejscowo ści przebiega droga mi ędzynarodowa nr 5 [E 261] o kierunku północ-południe.

Poło żenie geograficzne

Wał Trzebnicki jest równole żnikowym pasmem wzniesie ń o długo ści około 200 km, szeroko ści kilkunastu km i wysoko ści wzgl ędnej 100-150 m, ci ągn ącym si ę od okolic Żarów na zachodzie po okolice Ostrzeszowa na wschodzie, przy czym kulminacje przekraczaj ą 200 m, a w kilku miejscach 250 m. W jego obr ębie wyró żniono nast ępuj ące mezoregiony: Wzniesienia Żarskie, Wzgórza Dalkowskie, Obni żenie Ścinawskie, Wzgórza Trzebnickie, Wzgórza Ostrzeszowskie. Wzgórza Trzebnickie tworz ą łuk, otaczaj ący od południa Kotlin ę Żmigrodzk ą. Od zachodu przylegaj ą do Obni żenia Ścinawskiego, od wschodu do Wzgórz Twardogórskich. Cały region obejmuje 610 km 2. Tereny znajduj ące si ę na południe od Wzgórz Trzebnickich nale żą do Niziny Śląskiej, natomiast obszary usytuowane na północ od nich - do Niziny Południowo-Wielkopolskiej. Obszar nale ży do Monokliny Przedsudeckiej. Teren gminy Trzebnica le ży w obr ębie dwóch jednostek: Wzgórz Trzebnickich (zwanych tak że Kocimi Górami) oraz Kotliny Żmigrodzkiej. Wzgórza Trzebnickie, b ędące spi ętrzonymi morenami czołowymi, zajmuj ą południow ą cz ęść gminy. Jest to pas wzniesie ń przekraczaj ących 200 m n.p.m., z najwy ższym wzniesieniem 258 m n.p.m. zwanym Ciemn ą Gór ą. Trzebnica nale ży do najstarszych miast Polski (1138 r. - pierwszy zapis w dokumencie wymieniaj ący nazw ę miasta). Tu odkryto najstarsze ślady człowieka w Polsce (homo erectus) pochodz ące sprzed ok. 500 tys. lat. W tej pierwszej powojennej stolicy Dolnego Śląska znajduje si ę pochodz ąca z XIII w. Bazylika b ędąca zabytkiem klasy 0.

6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

2.2. Warunki klimatyczne

Okolice Trzebnicy znajduj ą si ę w Lubusko-Dolno śląskim regionie klimatycznym. Klimat jest tu łagodny, umiarkowanie ciepły i wilgotny. Kształtuj ą go jeszcze w du żej mierze masy powietrza polarno-morskiego napływaj ącego znad Atlantyku. Wa żną cech ą klimatu trzebnickiego jest jego du ża nieregularno ść , zmienno ść i aktywno ść atmosferyczna. Do najwi ększej zmienno ści dochodzi tu w okresie zimowym. Kontrasty te to przede wszystkim spore skoki ci śnienia atmosferycznego, wahania temperatury oraz zmienno ść wilgotno ści powietrza.

Opady atmosferyczne

Przeci ętne roczne opady atmosferyczne - w nieco ści ślej potraktowanym regionie trzebnickim - wynosz ą od 600 do 700 mm. Natomiast w strefach poło żonych b ądź to na północ, b ądź te ż na południe od pasma garbów Wzgórz Trzebnickich s ą nieznacznie ni ższe. Z powodu stosunkowo cz ęstych opadów atmosferycznych dni pochmurnych jest wi ęcej ni ż dni pogodnych. Zima trwa tutaj zwykle od 50 do 70 dni, a lato od 90 do 110 dni; okres wegetacji wynosi 210-220 dni.

Temperatura

Średnia wieloletnia temperatura stycznia kształtuje si ę w Trzebnicy w granicach od - l do - 3 °C. Średnia temp. lipca waha si ę od +17 do +19 °C. Średnia temperatura roku oscyluje mi ędzy +7 a +9 °C.

Wiatry W regionie trzebnickim przewa żaj ą wiatry wiej ące z północnego zachodu, znacznie rzadziej wyst ępuj ą wiatry wiej ące z północnego wschodu. Nast ępstwem pierwszych, niemal zawsze s ą opady atmosferyczne lub słoty, natomiast drugie zwykle powoduj ą pogod ę such ą. Pojawiaj ące si ę czasami wiatry południowe b ądź południowo-zachodnie przewa żnie przynosz ą ze sob ą burze, ulewne deszcze, czasami tak że katastrofalne w skutkach gradobicie.

7 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

2.3. Geomorfologia, budowa geologiczna, gleby

Geomorfologia

Genetycznie powstanie Wału Trzebnickiego wi ąż e si ę z młodsz ą faz ą zlodowacenia środkowopolskiego stadiałem Warty. Olbrzymie masy l ądolodu, osi ągaj ącego tu ponad 1000 m mi ąż szo ści, spi ętrzyły na swym przedpolu lu źne osady trzeciorz ędowe i staroglacjalne. Tak, wi ęc Wał Trzebnicki wyznacza południowy zasi ęg lodowca. Nie jest ci ągły, gdy ż czoło lodowca nie było jednolite. Przybierało formę j ęzorów, wokół których usypane były ró żne osady. Wody roztopowe doprowadziły z czasem do powstania w nich szerokich obni żeń, które dzi ś wyznaczaj ą poszczególne jednostki. Kocie Góry s ą pasmem moreny czołowej. Śladem epoki polodowcowej s ą charakterystyczne lejkowate doliny, cyrki polodowcowe, zło ża glin i żwirów oraz reliktowa ro ślinno ść .

Budowa geologiczna

W podło żu regionu znajduje si ę kompleks osadów triasu (kajper i retyk) Monokliny Przedsudeckiej. Trzon obecnych Wzgórz Trzebnickich stanowi ą iły trzeciorz ędowe z miocenu i pliocenu. Przykryte s ą osadami lodowcowymi i eolicznymi. Na stokach północnych pokryw ę stanowi ą piaski i gliny morenowe zlodowacenia Odry; stoki południowe pokryte s ą warstw ą lessów i innych utworów pylastych o mi ąż szo ści dochodz ącej do 40 m (jednej z najwi ększych w Polsce). Pod miastem ci ągnie si ę dolina kopalna o gł ęboko ści ponad 100 m i szeroko ści kilkuset metrów, wypełniona glinami zlodowacenia Sanu, osadami rzecznymi okresu mi ędzylodowcowego oraz glinami morenowymi zlodowacenia Odry. Obserwuje si ę du że sfalowanie struktur spowodowane wkraczaniem kolejnych lodowców /powstały struktury rynnowe/. Mi ąż szo ść utworów czwartorz ędowych waha si ę od około 45 do 100 m. Region trzebnicki nale ży do ubogich pod wzgl ędem wyst ępowania surowców mineralnych. W przeszło ści w południowej cz ęś ci miasta eksploatowane były gliny zwałowe oraz trzeciorz ędowe iły płomieniste wyst ępuj ące w stropie warstw pozna ńskich. Znaczne nachylenia powierzchni stokowych oraz wyst ępowanie utworów lessowych i lessopodobnych zwi ększaj ą podatno ść tego obszaru na denudacj ę naturogeniczn ą

8 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

i uprawow ą. Degradacja terenu polega na intensywnej erozji podło ża i formowaniu gł ębokich jarów.

9 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Gleby

Obszar charakteryzuje si ę zró żnicowaniem rodzajów gleb. Naj żyźniejsze spotyka si ę na zboczach Wzgórz Trzebnickich. S ą to posiadaj ące du żą warto ść rolnicz ą gleby brunatne i bielicowe, wytworzone na utworach lessowych i lessopodobnych, zagro żone jednak procesami erozyjnymi. Inne rodzaje gleb wyst ępuj ą na terenach poło żonych na północ od Wzgórz Trzebnickich. Tutaj zalegaj ą bielice, gleby brunatne i czarne ziemie powstałe na piaszczystych utworach wodnolodowcowych oraz żyzne gleby wytworzone na glinach morenowych. Przestrzennie charakteryzuj ą si ę one jednak wyst ępowaniem mozaikowym. Płaski, północny obszar pokrywaj ą gleby lekkie o słabej przydatno ści rolniczej. Natomiast w dolinach cieków i terenach przyległych zalegaj ą mady: ci ęż kie na przedpolu Wzgórz Trzebnickich, lekkie w północnej cz ęś ci gminy, gdzie zajmuj ą znacz ące powierzchnie i wykorzystywane s ą w cz ęś ci jako u żytki zielone. Pod wzgl ędem warto ści u żytkowej gleby tego obszaru stwarzaj ą du że mo żliwo ści wykorzystania rolniczego, w tym tak że rozwoju hodowli. Uprawia si ę na nich zbo ża, rzepak, ro śliny okopowe oraz warzywa.

2.4. Sytuacja społeczna, zaludnienie, ruch naturalny ludno ści

Dla całego środowiska naturalnego istotne jest kształtowanie się sytuacji demograficznej na danym terenie. Wa żna jest ogólna ilo ść mieszka ńców gminy, w rozbiciu na mieszka ńców wsi i miasta, sytuacja gospodarcza i jej koniunktura, ilo ść podmiotów gospodarczych, zamo żno ść mieszka ńców itd. Ma to bowiem wpływ na ilo ść wytwarzanych w danej społeczno ści odpadów i ścieków. Liczba ludno ści zamieszkałej w mie ście Trzebnica, w 2009 r. 12 271 osób, za ś we wsiach 9980 osób, ł ącznie w gminie 22 251 osób. W śród ludno ści mieszkaj ącej na wsiach 64,4% ludno ści jest w wieku produkcyjnym, 24% w przedprodukcyjnym, a 11,6% stanowi ludno ść w wieku poprodukcyjnym ( źródło: Plan urz ądzeniowo – rolny gminy Trzebnica). Struktura płci wskazuje na przewag ę kobiet. W mie ście jest o 11 % wi ęcej kobiet ni ż męż czyzn, a w obszarze wiejskim gminy tylko o 1,15 % (na podstawie rocznika statystycznego Województwa Dolno śląskiego - dane z 2006 r.). Informacje dotycz ące ludno ści zamieszkałej we wsiach gminy Trzebnicy zawiera Tab. 1.

1 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Tab. 1. Liczba ludno ści we wsiach zlokalizowanych na terenie gminy Trzebnica w latach 1995 – 2009 (stan na dzie ń 30.06.2009 r.)

liczba mieszka ńców L.p. 1995 2002 2009 1 Będkowo 147 218 145 2 Biedaszków Mały 133 128 121 3 Biedaszków Wielki 301 291 297 4 Blizocin 153 213 212 5 Bole ścin 246 209 227 6 Brochocin 172 187 152 7 Brzezie 312 356 317 8 Brzyków 224 248 232 9 Cerekwica 386 390 393 10 305 334 343 11 Droszów 83 83 87 12 Głuchów Górny 358 400 388 13 Janiszów 46 43 42 14 83 99 99 15 Ja źwiny 200 209 198 16 Kobylice 164 168 177 17 132 128 113 18 Komorowo 168 186 176 19 Komorówko 169 223 233 20 356 370 363 21 Ksi ęginice 395 483 624 22 Ku źniczysko 379 391 380 23 Ligota 201 227 210 24 Malczów 36 46 59 25 Małuszyn 85 91 103 26 Marcinowo 237 265 272 27 Masłowiec 133 146 132 28 Masłów 349 363 364 29 Nowy Dwór 408 446 409 30 Piersno 135 125 128 31 Raszów 163 162 167 32 102 116 106 33 Skarszyn 650 665 625 34 Skoroszów 322 324 324 35 286 292 215 36 Świ ątniki 126 120 353 37 Sulisławice 236 226 162 38 Taczów Mały 100 95 110 39 Taczów Wielki 154 174 161 40 Uje ździec Mały 312 346 343 41 Uje ździec Wielki 286 340 342 42 Węgrzynów 84 78 76 SUMA 9 317 10 004 9 980

Gęsto ść zaludnienia w gminie Trzebnica, przy zało żeniu powierzchni gminy 200,2 km 2 w 2009 r. wynosi 50 osób na 1 km 2.

1 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Poło żenie Trzebnicy blisko Wrocławia wpływa istotnie na poziom wykształcenia jej mieszka ńców. Od wielu lat obserwuje si ę systematyczny wzrost liczby osób posiadaj ących wy ższe i ponadpodstawowe wykształcenie.

2.5. Charakterystyka sektora gospodarczego

Działalno ść gospodarcza

Liczba działaj ących podmiotów w gminie Trzebnica wynosi ok. 2000, w śród nich dominuj ą małe i średnie przedsi ębiorstwa. Większo ść firm, które stanowi ą osoby fizyczne, funkcjonuje w sektorze prywatnym. Głównym źródłem utrzymania na obszarze gminy Trzebnica, jak wynika ze struktury zatrudnienia, s ą: handel i naprawy, nauka, obsługa nieruchomo ści i firm.

W obliczu zbli żaj ących si ę wydarze ń, zwi ązanych z EURO 2012, gmina podj ęła starania w kierunku uzyskania statusu centrum pobytowo – treningowego dla dru żyn – finalistów UEFA EURO 2012. Du żymi atutami Trzebnicy, poza korzystnym poło żeniem przy trasie Wrocław - Pozna ń oraz walorami krajobrazowo - wypoczynkowymi, są: modernizowana infrastruktura sportowa, trwaj ąca budowa hotelu pobytowego przez inwestora prywatnego oraz bliska odległo ść od wrocławskiego lotniska i stadionu, spełniaj ących ścisłe wytyczne UEFA.

Bezrobocie

Wska źnik bezrobocia w miejscowo ściach wiejskich gminy Trzebnica wynosił 10,6% tj. 662 osoby, w tym wi ększo ść kobiet – 377 (stan na dzie ń 31 stycznia 2007 r.). Najliczniejsz ą grup ę osób bezrobotnych (50%) stanowi ą osoby w wieku 18-34 lat. W śród bezrobotnych 43,2% to osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym, 35,6% z gimnazjalnym i ni ższym, a 18,6% z wykształceniem policealnym i średnim. Osoby z wykształceniem wy ższym stanowi ą 2,6% ogólnej sumy bezrobotnych na terenie gminy (źródło: Plan urz ądzeniowo – rolny gminy Trzebnica 2008 r.). Powy ższe tendencje utrzymuj ą si ę od roku 2004. Wska źnik bezrobocia wynika z rolniczego charakteru gminy oraz braku wi ększych zakładów przemysłowych.

1 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

3. Charakterystyka i ocena aktualnego stanu środowiska

3.1. Ochrona przyrody

Zbiorowiska ro ślinne

Według geobotanicznego podziału Polski (Matuszkiewicz 1993r.) obszar gminy Trzebnica le ży w Dziale Brandenbursko-Wielkopolskim, Krainie Południowo-Łu życkiej, w Podkrainie Wschodniej. Ro ślinno ść jest bardzo zró żnicowana ze wzgl ędu na ró żne sposoby u żytkowania terenu w poszczególnych fragmentach gminy. Istotne znaczenie maj ą tereny le śne, zró żnicowane pod wzgl ędem siedliskowym oraz pod wzgl ędem walorów przyrodniczych. Zachowały si ę fragmenty nast ępuj ących naturalnych zespołów ro ślinnych: ‹ śródl ądowy bór suchy Cladonio-Pinetum Siedlisko to wyst ępuje tylko w północnej cz ęś ci gminy, na północ od Koniowa, gdzie zajmuje szczytowe partie śródle śnych wydm. Uj ęte jest na europejskiej li ście siedlisk NATURA 2000 (91T0-1) ‹ łęg jesionowo-olszowy Fraxino-Alnetum Siedlisko to wyst ępuje na terenie całej gminy, wzdłu ż cieków wodnych, najcz ęś ciej w postaci w ąskich smug. Najlepiej wykształcony jego płat znajduje si ę pod Droszowem. Uj ęte jest na europejskiej li ście siedlisk NATURA 2000 (91E0-3) ‹ podgórski ł ęg jesionowy Carici remotae-Fraxinetum Siedlisko wyst ępuje w postaci niewielkich enklaw po śród stromych jarów i w ąwozów, w południowej cz ęś ci gminy. Zostało ono uj ęte na europejskiej li ście siedlisk NATURA 2000 (91E0-5). Jest ono silnie zagro żone wygini ęciem w gminie ‹ łęg wi ązowo-jesionowy Ficario-Ulmetum minoris Siedlisko wyst ępuje w postaci niewielkich płatów po śród stromych jarów i w ąwozów, w południowej cz ęś ci gminy. Siedlisko to uj ęte jest na europejskiej li ście siedlisk NATURA 2000 (91F0-1). Jest ono silnie zagro żone wygini ęciem w gminie ‹ gr ąd środkowoeuropejski Galio sylvaticii-Carpinetum Siedlisko to wyst ępuje w rozproszeniu, głównie w południowej, wy żynnej cz ęś ci gminy. Najlepiej wykształcone płaty tego siedliska wyst ępuj ą w pobli żu nast ępuj ących miejscowo ści: Trzebnica, Malczów, Marcinowo, Taczów Mały, Bole ścin i Skarszyn. Zostało ono uj ęte na europejskiej li ście siedlisk NATURA 2000 (9170-1)

1 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

‹ gr ąd zboczowy (ni żowy las zboczowy klonowo-lipowy) zbiorowisko Acer platanoides-Tilia cordata Siedlisko to wyst ępuje bardzo rzadko w południowej cz ęś ci gminy. Zajmuje najbardziej strome stoki w ąwozów i skarp. Najlepiej wykształcone płaty tego siedliska wyst ępuj ą w pobli żu Marcinowa, Taczowa Małego i Głuchowa Górnego. Zostało ono uj ęte na europejskiej li ście siedlisk NATURA 2000 (9170-3). Siedlisko zagro żone potencjalnie w gminie (m.in. przez za śmiecanie i wywóz gruzu) ‹ kwa śna buczyna ni żowa Luzulo pilosae-Fagetum Siedlisko to wyst ępuje rzadko w południowej, wy żynnej cz ęś ci gminy. Najlepiej wykształcone jego płaty wyst ępuj ą w pobli żu nast ępuj ących miejscowo ści: Trzebnica, Taczów Mały, Bole ścin i Skarszyn. Zostało ono uj ęte na europejskiej li ście siedlisk NATURA 2000 (9110-1). Najlepiej zachowany płat tego siedliska w gminie chroniony jest w rezerwacie przyrody „Las bukowy w Skarszynie”. Pozostałe płaty s ą potencjalnie zagro żone wygini ęciem, ze wzgl ędu na niewielki areał ‹ żyzna buczyna ni żowa Galio odorati-Fagetum Siedlisko to wyst ępuje rzadko w południowej, wy żynnej cz ęś ci gminy. Najlepiej wykształcone jego płaty przylegaj ą do południowo-wschodniej cz ęś ci miasta Trzebnicy oraz do południowo-wschodniej cz ęś ci B ędkowa. Zostało ono uj ęte na europejskiej li ście siedlisk NATURA 2000 (9130-1). Siedlisko to jest potencjalnie zagro żone wygini ęciem w gminie, ze wzgl ędu na blisko ść miasta i zwi ązan ą z tym zwi ększon ą penetracj ę ludzk ą

Zró żnicowana rze źba terenu gminy Trzebnica, pomimo stosunkowi niskiego wska źnika lesisto ści wynosi ok. 17,4 % (źródło: Plan urz ądzeniowo – rolny gminy Trzebnica 2008r.) - stwarza warunki do egzystencji wielu rzadkich siedlisk przyrodniczych oraz zagro żonych i chronionych gatunków ro ślin naczyniowych.

Do najcenniejszych siedlisk nale żą : • murawa szczotlichowa Spergulo vernalis-Corynephoretum Siedlisko to wyst ępuje w rozproszeniu, w północnej cz ęś ci gminy. Zajmuje ono skraje borów sosnowych oraz piaszczyste nieu żytki. Najlepiej wykształcone płaty tego

1 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

siedliska znajduj ą si ę pod Koniowem. Siedlisko jest rzadkie w gminie i potencjalnie zagro żone wygini ęciem • ciepłolubne, śródl ądowe murawy napiaskowe Koelerion glaucae Siedlisko to wyst ępuje w południowej cz ęś ci gminy, na obszarze Wzgórz Trzebnickich. Zajmuje ono strome, silnie nasłonecznione szczyty wzgórz lub cz ęś ci południowych stoków, a tak że przydro żne skarpy. Najlepiej zachowane płaty tego siedliska mo żna odnale źć w pobli żu nast ępuj ących miejscowo ści: Bole ścin, Głuchów Górny, Kobylice, Malczów, Marcinowo, Piersno, Taczów Mały, Trzebnica, Węgrzynów. Jest to jedno z najcenniejszych siedlisk przyrodniczych, jakie zachowało si ę w gminie Trzebnica. Zostało ono uj ęte na europejskiej li ście siedlisk NATURA 2000, jako siedlisko priorytetowe (*6120). Jest ono potencjalnie zagro żone wygini ęciem w gminie, ze wzgl ędu na wyst ępowanie na małych powierzchniach, jak i zanikanie ekstensywnej gospodarki pastwiskowej, która dawniej utrzymywała to siedlisko • łąka ostro żeniowo-rdestowa Cirsio-Polygonetum Siedlisko to wyst ępuje w rozproszeniu na obszarze całej gminy, cz ęś ciej w północnej jej cz ęś ci, gdzie zajmuje wiele dolin cieków. Najlepiej zachowane płaty tego siedliska mo żna odnale źć w pobli żu Koniowa, Ligoty i Droszowa. Jest ono potencjalnie zagro żone wygini ęciem w gminie, ze wzgl ędu na zanikanie gospodarki ł ąkarskiej • ni żowe ł ąki świe że u żytkowane ekstensywnie Arrhenatherion elatioris Siedlisko to wyst ępuje w rozproszeniu na obszarze całej gminy, najcz ęś ciej w postaci niezbyt du żych płatów. Zostało ono uj ęte na europejskiej li ście siedlisk NATURA 2000 (6510). Jest ono potencjalnie zagro żone wygini ęciem w gminie, ze wzgl ędu na zanikanie gospodarki ł ąkarskiej • czy żnie Rubo fruticosi-Prunetum spinosae To maj ące posta ć krzewiastych zaro śli siedlisko wyst ępuje w rozproszeniu, głównie w południowej, wy żynnej cz ęś ci gminy. Ma ono posta ć niewielkich pasów le żą cych najcz ęś ciej w krajobrazie rolniczym lub na skrajach gr ądów. Siedlisko potencjalnie zagro żone wygini ęciem w gminie (intensyfikacja rolnictwa, np. komasacja gruntów, chemizacja). Na podstawie obserwacji przeprowadzonych w 2004 r. na terenie gminy przez przedstawicieli Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Przyrody „pro Natura” Grzegorza

1 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Bobrowicza i Krzysztofa Koniecznego ustalono list ę zagro żonych, rzadkich i chronionych gatunków ro ślin naczyniowych. Znalazły si ę na niej mi ędzy innymi: buławnik czerwony, czy ściec prosty, fiołek przedziwny, jaskier kaszubski, karmnik bezpłatkowy, podej źrzon marunowy. Szczegółow ą inwentaryzacj ę flory zawiera „Waloryzacja przyrodnicza gminy Trzebnica” (Grzegorz Bobrowicz, Krzysztof Konieczny; Wrocław 2004r.).

Tab.2. Ro śliny zagro żone i rzadkie w gminie Trzebnica Status zagro żenia Liczba gatunków gatunki z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi Ro ślin 3 gatunki z Czerwonej Listy Ro ślin Naczyniowych Dolnego Śląska 18 gatunki rzadkie w gminie 31

Tab.3. Ro śliny chronione w gminie Trzebnica Status zagro żenia Liczba gatunków ro śliny obj ęte ścisł ą ochron ą gatunkow ą 15 ro śliny obj ęta cz ęś ciow ą ochron ą gatunkow ą 10 razem: 25

Chronione i gin ące elementy fauny Na obszarze gminy stwierdzono wyst ępowanie nast ępuj ących rzadkich i chronionych gatunków zwierz ąt: kra śnik karyncki, mieniak stru żnik, siwoszek bł ękitny, biegacz pomarszczony, t ęcznik liszkarz, pachnica, pstr ąg potokowy, kumak niziny, rzekotka drzewna, błotniak stawowy, derkacz, dudek, g ągoł, sóweczka, zimorodek, borowiec wielki, nocek Natterera. Szczegółow ą inwentaryzacj ę flory zawiera „Waloryzacja przyrodnicza gminy Trzebnica” (Grzegorz Bobrowicz, Krzysztof Konieczny; Wrocław 2004r.).

Tab.4. Zwierz ęta zagro żone i rzadkie w gminie Trzebnica

Kategoria zagro żenia Bz Ry Pg Pt Ss  gatunki z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi Zwierz ąt 1 - - 2 - 3 gatunki z Czerwonej Listy Zwierz ąt Zagro żonych i 5 - 1 4 - 10 Gin ących w Polsce razem 6 - 1 6 - 13 Bz - bezkr ęgowce, Ry - ryby, Pg - płazy i gady, Pt - ptaki, Ss - ssaki

Tab.5. Zwierz ęta zagro żone i rzadkie w Europie – z listy Natura 2000

1 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Kategoria zagro żenia Bz Ry Pg Pt Ss  gatunki z Dyrektywy Siedliskowej (92/43/EWG) 1 - 6 - - 7 gatunki z Dyrektywy Ptasiej (79/409/EWG) - - - 17 - 17 Razem: 24

Tab.6. Zwierz ęta obj ęte ochron ą prawn ą ścisł ą Liczba gatunków Liczba gatunków Grupa zwierz ąt pod ochron ą ścisł ą pod ochron ą cz ęś ciow ą bezkr ęgowce 9 - ryby 1 - płazy i gady 11 - ptaki 112 6 ssaki 10 - razem 133 6

Obiekty przyrodniczo cenne, pomniki przyrody

Obowi ązuj ąca ustawa o ochronie przyrody (Dz.U. z 2009 r., Nr 151, poz. 1220 j.t.) wymienia ró żne formy ochrony przyrody o żywionej, zarówno indywidualne jak i obszarowe. Na terenie gminy poddano prawnej ochronie nast ępuj ące obiekty: • rezerwat przyrody „Las Bukowy w Skarszynie” (powołany na podstawie Zarz ądzenia Ministerstwa Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 15 grudnia 1980 r. MP Nr 30, poz. 171), • Park Krajobrazowy „Dolina Baryczy” (powołany na podstawie rozporz ądzenia Wojewody Kaliskiego i Wojewody Wrocławskiego z dnia 3 czerwca 1996 r., z pó źniejszymi zmianami w roku 2000 r.), na terenie którego obowi ązuj ą zakazy zawarte w rozporz ądzeniu wojewody Dolno śląskiego z dnia 28 marca 2007r. w sprawie Parku krajobrazowego „Dolina Baryczy”, dla terenu Parku le żą cego w granicach województwa dolno śląskiego (Dz. Urz. Woj. Doln. Nr 88, poz. 1012 oraz z 2008r., Nr 303 poz. 3494). • 96 pomników przyrody (zał ącznik nr 2).

Urz ąd Miejski w Trzebnicy sukcesywnie podejmuje działania piel ęgnacyjne drzew. W ramach działa ń w 2009 r., zlecił wykonanie ci ęć piel ęgnacyjnych drzew pomnikowych na terenie Gminy Trzebnica, dla koron drzew w ilo ści 31 szt.

1 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Wyniki dost ępnej waloryzacji przyrodniczej, prac publikowanych z zakresu tematyki ochrony przyrody oraz rozpoznanie w terenie posłu żyły do wytypowania na obszarze gminy kolejnych, bardzo cennych przyrodniczo obszarów, docelowo maj ących podlega ć ochronie. Wytypowano jeden obszar kwalifikuj ący si ę do obj ęcia ochron ą jako rezerwat przyrody – „W ąwóz Włóknicy” (opis w zał. nr 3), 13 u żytków ekologicznych (zał. nr 1) oraz jeden zespół przyrodniczo-krajobrazowy (ZPK) „Buczyna Trzebnicka” (zał. nr 4). Ponadto w 1998 roku na podstawie dokumentacji przygotowanej przez zespół redakcyjny pod kierunkiem W. Jankowskiego zaprojektowano Obszar Chronionego Krajobrazu „Wzgórza Trzebnickie” (w inwentaryzacji przyrodniczej obszar ten to wła śnie „Buczyna Trzebnicka”) Na mapie (zał. nr 5) przedstawiono lokalizacj ę projektowanych obszarów chronionych w gminie. Na obszarze gminy Trzebnica w chwili sporz ądzania PO Ś, w skład europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 wchodz ą: • „Ostoja nad Barycz ą” (kod PLH020041) - projektowany Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk (SOO), oddalony o ok. 10 km na północ od miasta Trzebnica, • „Dolina Baryczy” (kod PLB020001) - Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków (OSO), oddalony o ok. 15 km na północ od miasta Trzebnica, Ponadto jako potencjalny Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk (SOO) Natura 2000 uwa ża si ę „Skoroszowskie Ł ąki” (kod PLH02...) - oddalone o ok. 10 km od miasta Trzebnica.

W ramach Natury 2000, poza terem gminy Trzebnica (w odległo ści ok. 15 km), obj ęto obszar „Doliny Widawy” (kod PLH020036) - projektowany Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk (SOO).

Gospodarka łowiecka, rybactwo, w ędkarstwo

Jedn ą z podstawowych przyczyn zmian ilo ściowych w faunie gminy jest odłów (pozyskanie) ssaków i ptaków, stanowi ących zwierzyn ę łown ą. Na terenie gminy Trzebnica działa 8 kół łowieckich.

Tab.7. Struktura powierzchniowa obszarów łowieckich na terenie gminy Trzebnica

Powierzchnia L.p. Nr obwodu Koło łowieckie Powierzchnia w granicach gminy [ha] ogólna obwodu

1 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

[ha] Powierzchnia Grunty wył ączona z Ogółem Lasy inne gospodarki łowieckiej 1 46, 47 “Trop” Wrocław * 1575 60 690 797 2 24 “Słonka” Grochowa 4000 2500 500 2000 230 3 23 “Jastrz ąb” Trzebnica 4424 4424 504 4 486 4 48 “Diana” Trzebnica 4590 770 * * - 5 35 “Ry ś” Budczyce 4320 2800 280 8 20 6 22 “Darz Bór” Wrocław 5743 600 * * - 7 34 “Le śnik” Wrocław 4930 * * * * 8 25 “Sokół” Wrocław * * * * * * brak danych

Ka żde z kół łowieckich corocznie przygotowuje plany łowieckie, obejmuj ące: • pozyskanie zwierzyny łownej wraz ze stanem jej populacji na podstawie corocznej inwentaryzacji • zagospodarowanie i szkody łowieckie

Tab.8. Plany łowieckie koła łowieckiego „Jastrz ąb” 2006-2007

Orientacyjny Wykonanie L.p. Gatunek Plan 2006/2007 Plan 2007/2008 stan zwierzyny 2006/2007 (15.03.2007) 1 jele ń bd 4 5 15 2 sarna bd 48 50 228 3 dzik bd 25 33 33 4 ba żant bd 1 10 88 5 lis bd 35 70 70 6 dzika kaczka bd 35 50 bd 7 słonka, łyska, goł ąb grzywacz bd 20 20 bd 8 gęś , kuna, borsuk, jenot bd 5 9 9

Tab.9. Plany łowieckie koła łowieckiego „Jastrz ąb” 2008-2009

Orientacyjny Wykonanie L.p. Gatunek Plan 2007/2008 Plan 2008/2009 stan zwierzyny 2007/2008 (10.03.2008) 1 jele ń 4 4 4 8 2 sarna 50 43 45 180 3 dzik 40 34 40 25 4 ba żant 10 8 30 80 5 lis 70 35 35 35 6 dzika kaczka 50 13 35 bd 7 słonka, łyska, goł ąb grzywacz 27 8 27 bd 8 gęś , kuna, borsuk, jenot 8 2 6 10

Charakterystyczne elementy gospodarki łowieckiej na terenie gminy to:

1 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

• du że wahania populacji gatunków terenów otwartych i strefy ekotonowej (zaj ąc, ba żant) • zwi ększony udział gatunków zwi ązanych z akwenami wodnymi – kompleks du żych stawów Koniowskich, stawy w Ku źniczysku oraz Uje źdźcu Wielkim (ptactwo wodne, pi żmak) • wysoki limit odstrzału lisa przy jego zwi ększonej liczebno ści (wyrz ądzane znaczne szkody w łowisku). Główne obszary łowieckie znajduj ą si ę w północnej cz ęś ci gminy, gdzie wyst ępuj ą du że kompleksy le śne. Gospodarka w ędkarska na terenie gminy Trzebnica odgrywa istotn ą rol ę na prywatnych stawach przeznaczonych pod w ędkarstwo weekendowe natomiast brak jest wi ększej ilo ści akwenów nale żą cych do PZW z których mo żna wymieni ć tylko takie jak: • rzeka S ąsiecznica • glinianka w Trzebnicy • zbiornik wodny w Biedaszkowie Małym

Obszary le śne

Pa ństwowe Gospodarstwo Le śne Lasy Pa ństwowe (PGL LP) dysponuje obszarem o powierzchni 3324 ha. Ogólna powierzchnia lasów na terenie gminy Trzebnica w roku 2008, wynosi 17,5%. (w 2005 r. wska źnik ten kształtował si ę na poziomie 14,83 %). Wi ększo ść lasów skoncentrowana jest w północnej cz ęś ci gminy. Drzewostan stanowi ą równorz ędnie gatunki li ściaste (d ąb szypułkowy, buk zwyczajny, grab zwyczajny, brzoza brodawkowata) i iglaste (sosna zwyczajna). Warstw ę krzewów prezentuj ą: leszczyna pospolita, jarz ębina pospolita i b ędąca pod cz ęś ciow ą ochron ą - kruszyna pospolita. W cz ęś ci południowo-wschodniej gminy znajduje si ę rezerwat przyrody „Las Bukowy w Skarszynie” o pow. 23,7 ha. W pobli żu miasta projektowany jest Obszar Chronionego Krajobrazu Wzgórza Trzebnickie (w inwentaryzacji przyrodniczej z 2004 r. pod nazw ą „Buczyna Trzebnicka”). Ro ślinno ść ł ąk stanowi ą: trz ęś lica modra, śmiałek darniowy, 4 gatunki ostro żeni (warzywny, ł ąkowy, siwy i błotny), wi ązówka błotna. W zbiorowiskach chwastów polnych dominuje miotła zbo żowa lub owies głuchy. Ponadto wyst ępuje tu: chaber bławatek, ostro żeń polny, rdest powojowy, przetacznik perski, mak polny.

2 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Znaczna cz ęść powierzchni le śnej pozostaje w administracji Lasów Pa ństwowych reprezentowanych przez 4 nadle śnictwa: Nadle śnictwo Ole śnica Śląska, Nadle śnictwo Oborniki Śląskie, Nadle śnictwo Milicz, Nadle śnictwo Żmigród.

Gospodarka le śna

Lasy na terenie gminy wykazuj ą zwi ększony udział siedlisk lasowych. Głównym gatunkiem jest sosna a z drzew li ściastych d ąb i buk. Średni wiek drzewostanów waha si ę mi ędzy 30 – 50 lat. W lasach niepa ństwowych zakres niezb ędnych prac dotyczy głównie zało żenia upraw le śnych na powierzchniach zr ębowych oraz zada ń z zakresu ochrony lasu, piel ęgnacji upraw i drzewostanów. Przeprowadzane s ą one w oparciu o wskazania gospodarcze uproszczonych planów urz ądzenia lasów. W PGL LP realizowany jest proekologiczny model gospodarki le śnej – zgodnie z wytycznymi i zarz ądzeniami Dyrektora Generalnego Lasów Pa ństwowych, którego głównym celem jest zrównowa żenie zada ń z zakresu pozyskania drewna z ochron ą i hodowl ą lasu oraz z zagospodarowaniem rekreacyjno-turystycznym i edukacj ą ekologiczn ą. Jest to podstawowy aspekt racjonalnego wykorzystania istniej ących zasobów le śnych, z uwzgl ędnieniem „ekostresów”, ukierunkowany na: • minimalizacj ę potencjalnych zagro żeń trwało ści ekosystemów • ocen ę zgodno ści biocenozy le śnej z biotopem • ograniczenie degradacji stosunków le śnych w lasach • tworzenie strefy ekotonowej na obrze żach lasu • przywracanie utraconej ró żnorodno ści biocenoz le śnych • preferowanie biologicznych metod ochrony lasu • inicjowanie naturalnego odnowienia lasu

Stan degradacji lasów

W lasach nale żą cych do PGL LP poło żonych na terenie gminy Trzebnica nie notuje si ę uszkodze ń spowodowanych działalno ści ą przemysłu.

Zalesienia i zadrzewienia w gminie

2 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Lesisto ść gminy (około 17,5 %) w porównaniu ze wska źnikiem średniej lesisto ści dla kraju (28,4 %) wypada bardzo słabo. Gmina Trzebnica nie posiada wprowadzonej w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego Projekt granicy rolno-le śnej przewiduje mo żliwo ść zalesienia gruntów o łącznej powierzchni 1272,58 ha na terenie 18 obr ębów. Najwi ększe obszary wskazane do zalesienia zaprojektowano w obr ębach: Brzezie (178,48 ha), Ja źwiny (153,15 ha), Skoroszów (135,83 ha) i Biedaszków Wielki (116,80 ha). W pozostałych obr ębach powierzchnie projektowanych zalesie ń nie przekraczaj ą 100 ha, a w obr ębach Blizocin, Masłów i Świ ątniki wynios ą 10 ha. W wyniku realizacji planowanych zalesie ń, wprowadzenia remiz śródpolnych, a tak że w wyniku likwidacji gruntów le śnych przeznaczonych pod inwestycje, stopie ń lesisto ści w gminie wro śnie o 6,9% i b ędzie wynosił 24,4%.

Planowane zalesienia, obok istniej ących lasów i zadrzewie ń, stanowi ć b ędą czynnik ochrony przestrzeni przyrodniczej umo żliwi ą racjonalny sposób u żytkowania gruntów słabszych z korzy ści ą dla ochrony lokalnej ró żnorodno ści biologicznej.

Ziele ń urz ądzona

Ziele ń urz ądzona, w tym parki, ziele ńce, ziele ń towarzysz ąca zabudowie mieszkaniowej, izolacyjno - osłonowa wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych i wokół zabudowy usługowo-przemysłowej jest wa żnym elementem ka żdej gminy. W gminie Trzebnica szczególne miejsce przypada dla starodrzewia bukowego „Las Bukowy” nale żą cego do Nadle śnictwa Oborniki Śląskie, a znajduj ącego si ę w południowo- wschodniej cz ęś ci miasta Trzebnica oraz dla rezerwatu „Las Bukowy w Skarszynie”. Ziele ń miejska skupiona jest głównie w 4 parkach: Park Miejski, Park Pionierów, Park Armii Radzieckiej, Park Solidarno ści. Na uwag ę zasługuje tak że park wiejski w Cerekwicy z kilkoma pomnikami przyrody w tym z grup ą pi ęknych cisów. W poszczególnych jednostkach urbanistycznych miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy nale ży wprowadzi ć dodatkowe regulacje prawne dotycz ące terenów zieleni, tj.: • tereny zabudowy mieszkaniowej – min. 50-60% terenów zielonych • tereny zabudowy i urz ądze ń rekreacyjno-wypoczynkowych – min. 60-70%

2 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

• tereny komunikacyjne – bie żą ca piel ęgnacja i ewentualna wymiana składu gatunkowego istniej ących zadrzewie ń przydro żnych • tereny usługowo-handlowo-przemysłowe – wprowadzenie zieleni izolacyjno- osłonowej o funkcjach estetycznych. Dodatkowo w otoczeniu zieleni urz ądzonej powinna by ć realizowana koncepcja ście żek spacerowych oraz tras rowerowych (w tym – ponadlokalnych), ł ącz ących tereny przyrodniczo cenne i atrakcyjne krajobrazowo. Procentowy udział terenów zieleni w poszczególnych jednostkach planistycznych miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy powinien si ę kształtowa ć na poziomie: • 40% — tereny zabudowy mieszkaniowej o du żej intensywno ści • 60% — tereny zabudowy jednorodzinnej rozproszonej, zabudowa rezydencjonalna • 80% — tereny rekreacyjno-wypoczynkowe.

Strategia zachowania walorów przyrodniczych

Zachowanie walorów przyrodniczych gminy Trzebnica powinno by ć realizowane na ró żnych poziomach. Poziom pierwszy – zachowanie najcenniejszych przyrodniczo obszarów w gminie, o warto ściach ponadregionalnych. Nale ży pilnie podj ąć działania zmierzaj ące do zabezpieczenia w formie rezerwatu przyrody obiektu „W ąwóz Włóknicy” poprzez zgłoszenie tej propozycji regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska. Poziom drugi – zachowanie bioró żnorodno ści ekosystemów na obszarze gminy. Nale ży obj ąć ochron ą w formie zaproponowanych u żytków ekologicznych. Zgodnie z ustaw ą o ochronie przyrody działania takie mo że podj ąć rada gminy wydaj ąc stosown ą uchwał ę. Poziom trzeci – udost ępnienie i przygotowanie dla mieszka ńców gminy i osób zainteresowanych zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Las Bukowy” poprzez wytyczenie i oznakowanie ście żki edukacyjnej z tablicami pogl ądowymi. Warunkiem wła ściwego funkcjonowania ekosystemów w wymienionych obszarach, docelowo przeznaczonych do ochrony wybranych elementów środowiska przyrodniczego gminy, jest zapewnienie przestrzennych powi ąza ń pomi ędzy poszczególnymi obiektami. Powi ązania takie musz ą zapewnia ć w miar ę swobodn ą migracj ę flory i fauny. Dlatego te ż postuluje si ę zachowanie zadrzewie ń, zakrzewie ń i miedz śródpolnych.

2 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

W stosunku do proponowanych form ochrony przyrody istotne jest propagowanie ich walorów w śród społeczno ści lokalnej. Wła ściwym działaniem b ędzie utworzenie ście żek przyrodniczo-dydaktycznych (tablice dydaktyczne w terenie, przewodnik w formie broszury) w obr ębie najcenniejszych przyrodniczo i najbardziej charakterystycznych dla gminy terenów przyrodniczo cennych. Zwi ększanie lesisto ści oraz przebudowa drzewostanów na terenie gminy powinna wi ąza ć si ę z dostosowaniem składu gatunkowego wprowadzanych drzewostanów do charakteru siedlisk. Wła ściwa kompozycja gatunków drzewostanotwórczych ma wpływ na warunki panuj ące w runie, a tym samym na mo żliwo ść ukształtowania w sposób spontaniczny, lub przy udziale człowieka, wła ściwego w poszczególnych przypadkach składu gatunkowego (w tym udziału gatunków chronionych i rzadkich). Priorytetem stanie si ę rewaloryzacja zabytkowych zało żeń zieleni oraz kształtowanie nowych terenów zieleni urz ądzonej o funkcji rekreacyjno-wypoczynkowej w ramach „Programu Rozwoju Lokalnego Gminy Trzebnica”. Zabezpieczenie realizacji wszystkich wy żej wymienionych potrzeb umo żliwi pozyskanie środków z zewn ętrznych pomocowych funduszy ekologicznych: WFO Ś i GW, NFO Ś i GW, „Ekofunduszu” oraz środków UE.

3.2. Ochrona powierzchni ziemi i gleb

Gleba jest wytworem zło żonego procesu, zwanego procesem glebotwórczym, na który składaj ą si ę oddziaływanie klimatu, budowa skał macierzystych, rze źba terenu i przede wszystkim oddziaływanie organizmów zwierz ęcych i ro ślinnych. Proces ten jest powolny i przebiega z szybko ści ą 1 cm wytworzonej gleby na 100-400 lat. Z tego względu gleb ę uwa ża si ę za zasób w praktyce nieodnawialny i powinna ona podlega ć szczególnej ochronie. Gleby, obok przebiegaj ącego bardzo powoli procesu tworzenia, podlegaj ą równocze śnie procesom degradacji, które mog ą niekiedy przebiega ć bardzo szybko. Wyró żnia si ę procesy degradacji fizycznej, chemicznej i biologicznej. Procesy te s ą ze sob ą ści śle poł ączone: • degradacja fizyczna polega na stracie okre ślonej masy gleby w wyniku procesów erozji wodnej i wietrznej oraz pogorszeniu wła ściwo ści powietrzno-wodnych gleby (zaskorupienie, zbito ść , rozpływanie si ę gleby). Szczególnie gro źna, bo nieodwracalna jest strata masy, cz ęś ciowo tylko wyrównywana procesem jej tworzenia.

2 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

• degradacja chemiczna polega na stratach składników pokarmowych ro ślin, na gromadzeniu si ę substancji szkodliwych oraz zakwaszeniu i zasoleniu gleby. • degradacja biologiczna obejmuje procesy zmniejszania si ę zawarto ści substancji organicznej oraz niekorzystne zmiany mikroflory i mikrofauny po żytecznej. Wszystkie opisane procesy degradacji prowadz ą do zmniejszenia żyzno ści gleby. Zmniejsza si ę wówczas środowiskowa rola gleby, polegaj ąca na magazynowaniu wody i składników mineralnych oraz na zapobieganiu ujemnym skutkom nagromadzenia substancji szkodliwych dla ro ślin, zwierz ąt i ludzi. Degradacja gleby powoduje równie ż okre ślone skutki środowiskowe, wykraczaj ące poza samo środowisko glebowe. Gleba posiada naturalne zasoby składników i zwi ązków stanowi ących źródło zachodz ących w niej procesów życiowych. W miar ę pobierania składników pokarmowych przez ro śliny zachodzi konieczno ść ich uzupełniania. Wi ększa cz ęść działa ń zwi ązanych z wykorzystaniem terenu przez człowieka stanowi mniejsze lub wi ększe zakłócenie funkcji spełnianych przez gleb ę, w zale żno ści od rodzaju i intensywno ści jej wykorzystania.

Analiza stanu istniej ącego

Gmina Trzebnica, zwłaszcza jej południowa cz ęść posiada bardzo urozmaicon ą rze źbę terenu. Charakterystyczne jest wyst ępowanie wielu pagórków morenowych o znacznym nachyleniu oraz gł ębokich w ąwozów o bardzo stromych stokach. W okolicach Trzebnicy wyst ępuje pas urodzajnych, cho ć do ść ci ęż kich, zbielicowanych gleb gliniastych, cz ęś ciowo lessowego pochodzenia. Gleby wytworzyły si ę głównie z utworów gliniastych i piaszczystych pochodzenia lodowcowego i rzecznego, a tak że z utworów pylastych pochodzenia rzecznego. Wyst ępuj ą tu czarne ziemie, gleby bielicowe i brunatne. Spo śród poszczególnych klas bonitacyjnych gruntów ornych na terenie gminy Trzebnica nie notuje si ę najlepszej I klasy bonitacyjnej gruntów. Klasa II bardzo dobra wyst ępuje w południowej cz ęś ci gminy i stanowi 11,5% gruntów ornych. Klasa IIIa wyst ępuje w 22,6%, a IIIb, 10,4%. Najliczniejsza, to średnia klasa IVa i IVb, stanowi 26,3% gruntów ornych. Gleby słabe maj ą swój 22% udział, najsłabsze 6,8%, a przeznaczone do zalesienie gleby klasy VIz stanowi ą 0,2%. Spo śród u żytków zielonych najwi ększ ą powierzchni ę zajmuj ą u żytki klasy IV, które stanowi ą 46,0 % wszystkich u żytków zielonych.

2 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Struktur ę u żytkowania gruntów w gminie Trzebnica oraz u żytków rolnych, przedstawiono odpowiednio w tabeli nr 9 i 10 ( źródło: Plan urz ądzeniowo – rolny gminy Trzebnica 2008r.).

Tab.10. Struktura u żytkowania gruntów w gminie Trzebnica

Wyszczególnienie powierzchni powierzchnia (ha) % powierzchni gminy użytki rolne 14108,41 74,0 lasy i zadrzewienia 3343,38 17,5 woda 374,20 2,0 tereny zabudowane 447,24 2,3 drogi 658,51 3,5 nieu żytki 69,81 0,4 inne 51,73 0,3

2 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Ryc.1. Struktura u żytkowania gruntów w gminie Trzebnica

0,30% 0,40% 3,50% 2,30% 2,00%

17,50% użytki rolne lasy i zadrzew ienia w oda tereny zabudow ane drogi nieu żytki inne

74,00%

Tab.11. Struktura u żytków rolnych w gminie Trzebnica

wyszczególnienie powierzchnia (ha) % powierzchni gminy grunty orne 10742,91 76,1 sady 390,03 2,8 łąki 1952,6 13,8 pastwiska 1022,87 7,3

Ryc.2. Struktura u żytków rolnych w gminie Trzebnica

7,30%

13,80%

grunty orne 2,80% sady łąki pastw iska

76,10%

2 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Tendencja obni żenia produkcyjno ści gleb w gminie Trzebnica utrzymuje si ę, wskutek zmniejszenia ilo ści stosowanych nawozów i wapna nawozowego. Urodzajno ść gleb, jej przydatno ść rolnicza, zale ży w du żej mierze od odczynu gleb. Dla wi ększej cz ęś ci ro ślin, optymalnymi warunkami wegetacji jest odczyn oboj ętny lub bliski oboj ętnego. Przy odczynie kwa śnym maleje przyswajalno ść makro- i mikroelementów, wzrasta natomiast koncentracja metali ci ęż kich. Wapnowanie jest jedynym praktycznie dost ępnym, a jednocze śnie najbardziej efektywnym sposobem zmniejszenia kwasowo ści gleby. Z Raportu o stanie środowiska Województwa Dolno śląskiego w 2007 r. wynika, że w powiecie trzebnickim 17% gleb to gleby bardzo kwaśne, 32%, to gleby kwa śne, a 31% lekko kwa śne. Wobec powy ższego wapnowanie gleb jest konieczne dla 31% gleb, dla 20% gleb jest ono potrzebne, a dla 17% wskazane.

Środowisko przyrodnicze Trzebnicy (w tym gleby) jest w małym stopniu zanieczyszczone. Jego stan przedstawia Mapa Sozologiczna, arkusze M-33-35-A i M-33-23-C. Na terenie miasta Trzebnica, lokalnie gleby i przypowierzchniowe grunty zostały zmodyfikowane procesami antropogenicznymi. Grunty antropogeniczne o mi ąż szo ści do 2 m znajduj ą si ę na południe, południowy-zachód i północny-wschód od miasta. S ą one szczególnie podatne na denudacj ę naturogeniczn ą i uprawow ą.

Zagro żenia gleb na terenie gminy Trzebnica

Z dost ępnych informacji oraz dokumentów wynika, że w ostatnich latach nie miały miejsca na terenie gminy powa żne awarie spowodowane za po średnictwem środków transportu. Nie doszło zatem do ska żenia ziemi i wód podziemnych i powierzchniowych przewo żonymi substancjami. Przez gmin ę przebiegaj ą główne szlaki komunikacyjne w kierunku Wrocławia, Poznania, Ole śnicy i Milicza. Nat ęż enie ruchu jest tu do ść du że. St ąd te ż zagro żenie zanieczyszczeniem metalami ci ęż kimi, olejami mineralnymi, benzyn ą, benzo(a)pirenem jest znaczne. Ponadto Trzebnica le ży na trasie transportu substancji chemicznych, które są utylizowane w Brzegu Dolnym. Na terenie gminy nie wyst ępuj ą du że zakłady przemysłowe, ani mogilniki. Jednym z wi ększych problemów s ą dzikie wysypiska śmieci, których mimo podjemowanych działa ń

2 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

likwidacyjnych jest ponad 10. W ostatnich latach zlikwidowano dzikie składowiska w poni ższych miejscowo ściach: ò 2008 r. – dwa składowiska w obr ębie Komorówko, obr ęb Uje ździec Mały, Koniowo ò 2009 r. – obr ęby: Brochocin, Ksi ęginice, Marcinowo, Raszów, Cerekwica, Trzebnica (ul. Chrobrego), Uje ździec Wielki ò składowisko w Rzepotowicach zlikwidowane kilka lat wcze śniej

Na terenie gminy nie wyst ępuj ą obszary, z których eksploatowane s ą kopaliny. Na skutek działa ń człowieka odczuwalny jest tak że proces stepowienia gruntów rolnych i le śnych. W sezonie wegetacyjnym wyst ępuje deficyt wody. Dlatego te ż postuluje si ę podj ęcie działa ń zmierzaj ących do zwi ększenia retencji wodnej (zadrzewienia śródpolne, zalesienia oraz budowa niewielkich stawów w obr ębie dolin cieków). Zagro żenie stanowi nieumiej ętne stosowanie nawozów i środków ochrony ro ślin. Skutkuje to post ępuj ącą degradacj ą chemiczn ą gleb. Zjawisko to dotyczy szczególnie du żo monokulturowych upraw, przy których stosuje si ę najwi ęcej nawozów pochodzenia chemicznego.

3.3. Rolnictwo i postulowane kierunki rozwoju

Gmina Trzebnica to gmina typowo rolnicza, gdzie u żytki rolne zajmuj ą 68,78% jej powierzchni (72,13 % w 2005r.). Indywidualne gospodarstwa rolne gospodaruj ą na powierzchni 9703,60 ha wszystkich u żytków rolnych w gminie, czyli na 68,78% (10135 ha, co stanowi 70% u żytków rolnych w 2004r.) Wykorzystanie rolnicze gruntów jest uzale żnione od jako ść gleb, które na terenie gminy zostały w wi ększo ści zakwalifikowane do wy ższych klas bonitacyjnych. Dominuj ącą rol ę odgrywa produkcja zbo żowa i stanowi 67,2% struktury zasiewów (niemal 75 % w latach ubiegłych). W śród zbó ż dominuj ącymi s ą: pszenica 2911 ha. Struktura upraw ponadto kształtuje si ę nast ępuj ąco: j ęczmie ń (850 ha), kukurydza na ziarno (1021 ha), mieszanki zbo żowe (882 ha), żyto (649 ha). Uprawa ziemniaków zajmuje około 403 ha, a rzepaku – 1184 ha. Produkcja towarowa owoców prowadzona jest na terenie gminy na obszarze ok. 1035ha, w tym 987 ha zajmuj ą wieloletnie uprawy sadownicze, a ok. 48 ha stanowią plantacje truskawek.

2 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Najbardziej popularnym kierunkiem hodowli jest produkcja trzody chlewnej. W gospodarstwach indywidualnych oraz wielkoobszarowych si ęga ponad 3,6 tys. sztuk fizycznych. Intensywno ść hodowli w gospodarstwach dla gminy ogółem, wyra żana w du żych jednostkach przeliczeniowych (DJP) na 100 ha UR wynosi dla: • trzody chlewnej 5,2 DJP/100ha UR, • bydła 3,6 DJP/100ha UR, • drobiu 7,1 DJP/100ha UR. Hodowla koni prowadzona jest głównie w Uje źdźcu Wielkim, gdzie wynosi 174 sztuki fizyczne (matecznik koni zimnokrwistych). Struktura agrarna jest znacznie rozdrobniona. Na obszarach wiejskich gminy Trzebnica, swoj ą siedzib ę ma 1061 indywidualnych gospodarstw rolnych. Średnia powierzchnia gospodarstwa w gminie wynosi 6,33 ha. Najwi ęcej jest gospodarstw o powierzchni od 2,00 ha do 4,99 ha, bo ponad 1/3 liczby gospodarstw (34,7%). Gospodarstwa z grup obszarowych od 1,00 ha do 1,99 ha oraz od 5,00 ha do 9,99 ha stanowi ą po ok. 1/4 liczby wszystkich gospodarstw. Gospodarstwa do 5 ha stanowi ą ponad połow ę wszystkich gospodarstw w gminie (60%), jednak że ł ączna ich powierzchni obejmuje jedynie ok. 1/4 ogólnej powierzchni gospodarstw w gminie. Poziom zu życia nawozów jest coraz ni ższy. Ilo ść stosowanych środków ochrony ro ślin równie ż spada. Gmina ma predyspozycje do rozwoju na swoim terenie rolnictwa ekologicznego, za czym przemawia: • brak przemysłu na tym terenie • niskie zu życie nawozów sztucznych i środków ochrony ro ślin • blisko ść Wrocławia stanowi ącego du ży rynek zbytu Szczególnie w północnej cz ęś ci gminy (lasy i stawy) istniej ą dobre warunki dla zakładania gospodarstw agroturystycznych. Istnieje równie ż szansa rozwoju alternatywnych źródeł energii, w tym przede wszystkim wykorzystanie biomasy (słoma) oraz tworzenie plantacji wierzby energetycznej .

3.4. Surowce mineralne gminy

Surowce mineralne wyst ępuj ące na terenie gminy to surowce skalne. Mo żna je podzieli ć na surowce ceramiki budowlanej i kruszywa naturalne.

3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Surowce ceramiki budowlanej to przede wszystkim iły trzeciorz ędowe (neoge ńskie) oraz gliny zwałowe czwartorz ędowe (plejstoce ńskie). Wyst ępuj ą one w miejscach wychodni tych utworów. Eksploatacja zło ża tego rodzaju zlokalizowanego w Trzebnicy została zaniechana. Baza surowców ilastych oraz kruszywa naturalnego w gminie Trzebnica zmniejszyła si ę. Zwi ązane jest to z kilkudziesi ęcioletni ą eksploatacj ą. Nale ży zaznaczy ć, że brakuje rezerwowych i perspektywicznych obszarów złó ż tych surowców. Na obszarze gminy wyst ępuj ą grunty, które w wyniku eksploatacji kruszy, utraciły warto ści u żytkowe. Jednym z wa żniejszych surowców, mog ącym mie ć wpływ na kierunek rozwoju gminy są źródła wód mineralnych. Kwalifikuj ą si ę one do wód słabo zmineralizowanych, ale odkryto równie ż cieplicz ą solank ę podobn ą do ciechoci ńskiej. Zalicza si ę ona do leczniczych wód termalnych chlorkowo-sodowo-wapniowo-bromkowo-borowych.

3.5. Gospodarka wodno-ściekowa i zasoby wód

3.5.1. Hydrografia

Cały region trzebnicki nale ży do dorzecza Odry. Wał Trzebnicki dzieli obszar między zlewnie dwóch prawobocznych dopływów Odry: Widaw ę (po stronie południowej) oraz Barycz (po stronie północnej). Okolice Trzebnicy charakteryzuj ą si ę nierównomiernie rozwini ętą sieci ą cieków wodnych - na stokach północnych jest mocno rozwini ęta, natomiast na południowych - nieliczna. Jest to wynik du żej przepuszczalno ści podło ża (osady płaszczysto-sandrowe) i odpływu podziemnego. Przez teren gminy przepływaj ą nast ępuj ące cieki podstawowe: Brze źnica, Jesionka, Sąsiecznica, Lipniak, Gł ęboka Woda, Sowa, Włóknica, Polska Woda, Grochówka, Gł ęboki Rów, Jagodnica, Ława, Mleczna, Zdrojna, K ątna, Rudawa. Głównym dopływem Baryczy z terenu gminy jest S ąsiecznica. Cieki te wskutek roztopów wiosennych, długotrwałych lub ulewnych deszczy stwarzaj ą zagro żenie powodziowe zatapiaj ąc poło żone wzdłu ż nich ł ąki i pola uprawne oraz ni żej poło żone zabudowania mieszkalne i gospodarcze. Najwi ększe strumienie S ąsiecznica i Polska Woda ró żni ą si ę czysto ści ą. Struga Polska Woda jest miejscem zrzutu oczyszczonych ścieków z miejskiej oczyszczalni w Trzebnicy. Wody te nie powinny by ć u żywane do celów hodowlanych, a w rolnictwie w ograniczonym stopniu. Zawieraj ą one podwy ższone ilo ści amoniaku, azotynów i fosforanów oraz metali

3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

(sodu, miedzi i kadmu).W rzece nie wyst ępuj ą żadne gatunki ryb. Natomiast w górnym biegu Sąsiecznicy wyst ępuje 8 gatunków ryb. W okolicach Ku źniczyska i Koczurek bytuje naturalna populacja nizinna pstr ąga potokowego (jest to jeden z najcenniejszych obiektów faunistycznych w gminie). Postuluje si ę utworzenie na tym obszarze u żytku ekologicznego. Rzeka meandruje tu na odcinku ok. 6 km po śród ł ąk i zadrzewie ń o charakterze ł ęgów nadrzecznych. S ąsiecznica (Sieczka) charakteryzuje si ę w tym miejscu bystrym przepływem, licznymi żwirowiskami i torłopami (gł ębiami) zwłaszcza przy korzeniach drzew porastaj ących skarpiaste brzegi. Na północnym skraju gminy, w pobli żu Koniowa znajduj ą si ę sztuczne stawy hodowlane o pow. ok. 40 ha. Poło żone s ą na południowym skraju du żego masywu lasów milickich. Obszar nale ży do Parki Krajobrazowego Dolina Baryczy. Pozostałe du że kompleksy stawów usytuowane s ą w obr ębie Ku źniczyska (56 ha) oraz Uje źdźca Wielkiego (18 ha). Inne naturalne i sztuczne, małe stawy i sadzawki rozrzucone s ą po całym terenie gminy. Na stokach południowych Wzgórz Trzebnickich wyst ępuj ą źródła wód mineralnych (szczawów żelazistych i wód siarczanowych) o stałej temperaturze wy ższej od średniej rocznej wód powierzchniowych.

3.5.2. Warunki hydrogeologiczne

Na terenie gminy Trzebnica wyst ępuj ą trzy pi ętra wodono śne: czwartorz ędowe, trzeciorz ędowe i triasowe. Charakter u żytkowy maj ą tylko pi ętra kenozoiczne. Bardzo wa żnym elementem, który zdeterminował warunki hydrogeologiczne były bardzo intensywne procesy glacitektoniczne, które zaburzyły osady trzecio – i czwartorz ędowe.

Czwartorz ędowe pi ętro wodono śne

Czwartorz ędowe pi ętro wód podziemnych ma charakter głównego poziomu wodono śnego. W utworach tych mo żna wydzieli ć nast ępuj ące poziomy wód: • przypowierzchniowy: w obr ębie Wzgórz Trzebnickich ma on charakter nieci ągły. Zwi ązany jest z przekładkami piaszczystymi zawieszonymi w glinach, a na wysoczy źnie zwi ązany jest z piaskami i żwirami. Zwierciadło wody ma charakter swobodny, zalega na gł ęboko ści 1-5 m. Poziom ten jest szczególnie nara żony na zanieczyszczenia pochodz ące z powierzchni terenu. Przypowierzchniowy poziom z uwagi na powszechne zwodoci ągowanie wsi stracił na znaczeniu, studnie kopane s ą jeszcze niekiedy wykorzystywane na potrzeby gospodarskie.

3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

• gł ębszy poziom wód podziemnych ujmowany studniami wierconymi zwi ązany jest z w ąskimi glacitektonicznymi dolinami oraz wysoczyzn ą morenow ą otaczaj ącą Wzgórza Trzebnickie od południa i od północy. Czwartorz ędowe wody cechuj ą si ę w przewa żaj ącej cz ęś ci re żimem swobodnym, niekiedy poziom wodono śny przykryty jest słabo przepuszczalnymi glinami pylastymi i piaszczystymi o mi ąż szo ści 5-20 m i wówczas zwierciadło ma charakter naporowy. Układ hydroizohips wskazuje, że odpływ wód podziemnych odbywa si ę w kierunku północy, tj. w stron ę Doliny Baryczy. Wzgórza Trzebnickie stanowi ą wododział wód czwartorz ędowych. Zasilanie wód podziemnych zachodzi głównie na drodze bezpo średniej infiltracji opadów do warstwy wodono śnej lub po średnio przez nadkład utworów słabo przepuszczalnych. W rejonie miasta Trzebnica wyst ępuje poziom wodono śny, którego zasi ęg został dobrze rozpoznany licznymi wierceniami i badaniami geofizycznymi. Zbiornik wód podziemnych zwi ązany jest z gł ębok ą (100-110 m ppt.) dolin ą glacitektoniczn ą o stromych brzegach. Warstwy wodono śne s ą porozdzielane przekładkami utworów słabo przepuszczalnych, pyłów i glin piaszczystych. Wydziela si ę w tym rejonie dwa poziomy wodono śne. Górny zwi ązany jest z piaskami i żwirami wodnolodowcowymi (zlodowacenie środkowopolskie). Jest on rozleglejszy, cechuje go swobodne zwierciadło wody. Znajduje si ę ono na zró żnicowanym poziomie od 3 do 25 m ppt. , co wi ąż e si ę z urozmaicon ą morfologi ą terenu. Dolny buduj ą piaski i żwiry zlodowacenia południowopolskiego. Ma on mniejszy zasi ęg, izolowany jest od powierzchni niekiedy nawet kilkoma przekładkami warstw słabo przepuszczalnych. Zwierciadło wody jest naporowe. Mi ąż szo ść warstw wodono śnych jest zró żnicowana, średnia dla całej jednostki wynosi 20,2 m. Średnia wydajno ść otworów wynosi 34,5 m 3/h. Górny poziom wodono śny jest całkowicie nieizolowny od powierzchni utworami nieprzepuszczalnymi, dlatego te ż jest nara żony na zanieczyszczenia antropogeniczne. Poziom dolny jest izolowany w całej rozci ągło ści. Badania hydrogeologiczne wskazuj ą na ograniczon ą zasobno ść warstw wodono śnych. Wskazania do dalszych poszukiwa ń wody wyznaczaj ą tereny odległe od miasta o około 15-20 km, w kierunku północnym, w Dolinie Baryczy.

Trzeciorz ędowe pi ętro wodono śne

Warstwy wodono śne wyst ępuj ące w stropowej cz ęś ci utworów trzeciorz ędu maj ą

3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

charakter rozległych soczew i nieci ągłych warstw. Bardziej ci ągły charakter maj ą warstwy wodono śne w sp ągowej cz ęś ci trzeciorz ędu. Warstwy wodono śne wyst ępuj ą na gł ęboko ści 37,5-110 m. Poziom wodono śny ma charakter subartezyjski, zwierciadło wody stabilizuje si ę na gł ęboko ści (1,5-37,0 m). Zasilanie poziomów odbywa si ę bezpo średnio przez opady atmosferyczne w rejonach wychodni, po średnio poprzez przesi ąkanie przez zalegaj ące powy żej warstwy oraz poprzez strefy kontaktów hydraulicznych. Zasilanie poziomu trzeciorz ędowego nast ępuje przypuszczalnie równie ż przez silnie naporowe wody triasu (osady trzeciorz ędu le żą na utworach kajpru). Wzgórza Trzebnickie stanowi ą wododział wód trzeciorz ędowych. Spływ wód podziemnych nast ępuje w cz ęś ci południowej ku Odrze, a w cz ęś ci północnej ku Baryczy. Układ hydroizohips na śladuje urozmaicon ą morfologi ę terenu, co wi ąż e si ę przypuszczalnie z kontaktowaniem si ę wód czwartorz ędowych i trzeciorz ędowych na obszarze zaburze ń glacitektonicznych. Mi ąż szo ść warstw wodono śnych w otworach wiertniczych waha si ę od 2,5 do 33 m ( śr. 19,3 m) Trzeciorz ędowy poziom jest dobrze izolowany od powierzchni.

Wody mezozoiku

Trias na omawianym obszarze jest trójdzielny. Wody podziemne zwi ązane są z utworami środkowego i dolnego triasu. Nie maj ą charakteru u żytkowego, przede wszystkim z uwagi na ich wysok ą mineralizacj ę. Wody triasowe (z wapienia muszlowego) 3 są to wody typu SO 4-Cl-Ca-Na. Mineralizacja wynosi 3,9 g/dm . Temperatura wody na wypływie wynosi 31,7°C. Gł ęboko ść wyst ępowania wód termalnych to 500 m. Woda z pstrego piaskowca jest wysoko zmineralizowana (16,3 g/dm 3). Jest to woda typu Cl-Na-Br-B. Wzrost mineralizacji oraz du ża zawarto ść siarczanów i chlorków wi ąż e si ę z wpływem solono śnych utworów cechsztynu, które le żą poni żej pstrego piaskowca (Trzebnica le ży na granicy tych utworów).

Zasoby wód podziemnych

Zaopatrzenie mieszka ńców w wod ę opiera si ę w znacznym stopniu o studnie czwartorz ędowe. Najwi ększe czwartorz ędowe uj ęcie znajduje si ę na terenie miasta Trzebnica. Dla uj ęcia zatwierdzono w 1986 roku zasoby eksploatacyjne Q = 340 m 3/h przy depresji 3 7,1-37,5 m. Pobór wody na potrzeby gminy jest rz ędu Q max h = 308,6 m /h.

3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Uj ęcia wód podziemnych

• uj ęcie w Cerekwicy: opiera si ę na uj ęciu składaj ącym si ę z dwóch studni czwartorz ędowych o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych 40 m 3/ /h • ujecie wody zlokalizowane na gruntach wsi Skarszyn: dwie studnie czwartorz ędowe o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych Q = 40 m3/h • uj ęcie wody w Blizocinie: oparte na dwóch studniach trzeciorz ędowych o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych Q = 42,8 m 3/h • uj ęcie w Ksi ęginicach: składa si ę ono z trzech studni czwartorz ędowych o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych Q = 15,0 m 3/h • uj ęcie w Brochocinie: dwie studnie czwartorz ędowe o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych Q =30 m 3/h • uj ęcie w Uje źdźcu Wielkim: dwie studnie trzeciorz ędowe o zatwierdzonych zasobach Q = 45 m 3/h • uj ęcie w Ligocie: opiera si ę na uj ęciu składaj ącym si ę z dwóch studni czwartorz ędowych o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych 25 m 3/h • trzy uj ęcia wody w mie ście Trzebnica: 10 studni czwartorz ędowych o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych Q = 340 m 3/ /h Wodoci ąg zbiorowy w Malczowie opiera si ę o studnie kopane wydajno ści Q = 6,8 m 3/h. Podobna sytuacja jest w miejscowo ści Droszów: studnia o wydajno ści Q = 7,2 m 3/h. Natomiast wodoci ąg wiejski w Piersnie oparty jest na wodach źródlanych (Q= 11,4 m 3/h).

Jako ść wód podziemnych

Na terenie gminy Trzebnica w ramach monitoringu prowadzonego przez WIO Ś we Wrocławiu wykonywane s ą badania hydrogeologiczne maj ące na celu okre ślenie jako ści wód podziemnych. W mie ście Trzebnica zlokalizowany jest jeden punkt sieci badawczej krajowego monitoringu (nr 450). Jest to otwór ujmujący wody pi ętra czwartorz ędowego, poło żony poza obszarem głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP). W ramach monitoringu diagnostycznego Pa ństwowego Instytutu Geologicznego, pobrane do analizy w roku 2007 wody podziemne, zostały zaklasyfikowane do III klasy wód, czyli wód o

3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

zadowalaj ącej jako ści. Zanotowano przekroczenie wska źnika żelaza (Fe), IV klasa – niezadowalaj ąca jako ść wód ( źródło: Raport WIO Ś we Wrocławiu 2007 r.). Poziom jako ści wód został potwierdzony analiz ą stanu chemicznego wód podziemnych przeprowadzonych przez WIO Ś we Wrocławiu w 2008 r., w ramach monitoringu diagnostycznego (w Trzebnicy punkt nr 12). Badania wód podziemnych Województwa Dolno śląskiego wykazały, że w 98,5% wody reprezentuj ą dobry stan chemiczny (klasy I, II, III). O niezadowalaj ącej jako ści wód podziemnych (klasa IV) zdecydowały głównie podwy ższone warto ści żelaza i siarczanów oraz obni żone warto ści wapnia i odczynu.

Strefy ochronne

Na obszarze gminy w rejonie istniej ących uj ęć wód podziemnych wyznaczono strefy ochronne. Niemal wszystkie uj ęcia posiadaj ą stref ę ochrony bezpo średniej. Strefy ochrony po średniej ustanowiono dla uj ęcia w Cerekwicy oraz Ligocie. Decyzj ą Wojewody Wrocławskiego z dnia 14 lutego 1997 r. odst ąpiono od ustanowienia stref ochrony po średniej uj ęć wody ze wzgl ędu na istniej ącą form ę zagospodarowania terenu oraz korzystne warunki geologiczne, zabezpieczaj ące uj ęte wody przed ska żeniem z powierzchni terenu.

Główny zbiornik wód podziemnych

W północnej cz ęś ci gminy wyst ępuje struktura hydrogeologiczna nale żą ca do głównych zbiorników wód podziemnych GZWP nr 303 Pradolina Barycz-Głogów (E). Obszar wyst ępowania GZWP 303 przedstawiono na mapie (zał. nr 18 ). Zbiornik ten posiada charakter porowy dolinny, zwi ązany bezpo średnio z wodami powierzchniowymi rzeki Barycz. Warstwa wodono śna jest słabo izolowana od powierzchni terenu, a zatem słabo odporna na przenikanie zanieczyszcze ń. Mi ąż szo ść warstwy wodono śnej w obr ębie zbiornika wynosi średnio 15  20 m. Współczynnik filtracji k utworów wodono śnych zawiera si ę w przedziale 2 x 10 -3  4 x 10-5 m/s. Przewodno ść hydrauliczna T zbiornika kształtuje si ę na poziomie 20  30 m2/h, natomiast wydajno ść studni eksploatuj ących wody omawianej struktury waha si ę od kilkunastu do > 100 m 3/h.

3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Na terenie zbiornika obowi ązuj ą obszary ochrony ONO i OWO. S ą to obszary wymagaj ące najwy ższego stopnia ochrony wyznaczone na podstawie oceny potencjalnego zagro żenia wód w GZWP.

Zagro żenie i ochrona wód podziemnych

Ze wzgl ędu na charakter pokrywy izoluj ącej poziomu wodono śnego oraz gł ęboko ść zalegania pierwszego poziomu wód gruntowych i sposób zagospodarowania terenu – rejon miasta Trzebnica zaliczono do obszaru bardzo wysokiego zagro żenia, na którym brak jest izolacji górnego poziomu wodono śnego. Główne zagro żenia jako ści wód podziemnych na terenie gminy wi ążą si ę z: • chemizacj ą rolnictwa • nieuregulowan ą gospodark ą ściekow ą na wsiach • wytwarzaniem i składowaniem odpadów (dzikie wysypiska, gminne składowisko odpadów w Marcinowie) • emisj ą do atmosfery zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych

3.5.3. Zaopatrzenie w wod ę

Gmin ę Trzebnica w zakresie zaopatrzenia w wod ę obsługuj ą trzy przedsi ębiorstwa wodoci ągowe. W północnej i wschodniej cz ęś ci gminy zaopatrzenie w wod ę świadczy Zwi ązek Gmin Bychowo z uj ęć w okolicach Bychowa, posiadający sw ą siedzib ę w Prusicach. Jedna miejscowo ść gminy Trzebnica - Głuchów Górny, zasilana jest w wod ę z uj ęcia w gminie Zawonia. Do pozostałych miejscowo ści (Małuszyn, Marcinowo, Rzepotowice, Brzyków, Szczytkowice, Komorowo, Komorówko, Domanowice, Malczów oraz Droszów) woda dostarczania jest z uj ęć wód z terenu gminy Trzebnica, w ramach działania spółki Usługi Komunalne WodNik Sp. z o.o. Perspektywicznie przewiduje si ę podł ączenie kolejnych miejscowo ści do ww. wodoci ągu. W pierwszej kolejno ści b ędą to miejscowo ści: Ksi ęginice, Kobylice, Jaszyce (głównie ze wzgl ędu na okresowe niedobory wody). Obecnie przygotowywany jest projekt budowlany. Przył ączenie prawdopodobnie nast ąpi w 2010 r.

Tab.13. Zestawienie stacji uzdatniania wody (SUW) oraz miejscowo ści pobieraj ących z nich wod ę w obszarze działania firmy Usługi Wodnik Sp. z o.o.

3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Lokalizacja stacji uzdatniania wody Miejscowo ść pobieraj ąca wod ę Trzebnica Nowy Dwór Trzebnica Sulisławice Świ ątniki Węgrzynów Piersno Piersno Brochocin Będkowo Brochocin Taczów Wielki Taczów Mały Raszów Cerekwica Cerekwica Ksi ęginice Ksi ęginice Kobylice Jaszyce Ligota Ligota Masłów Blizocin Ku źniczysko Blizocin Skoroszów Ja źwiny Masłowiec Skarszyn Skarszyn Bole ścin Uje ździec Wielki Uje ździe Mały Biedaszków Wielki Biedaszków Mały Uje ździec Wielki Koczurki Janiszów Brzezie Koniowo

Tab.14. Parametry eksploatowanych uj ęć wody podziemnej dla Trzebnicy wraz z lokalizacj ą oraz wskazaniem stacji uzdatniania wody

Zasoby Gł ęboko ść uj ęcia Lokalizacja stacji Nr studni Lokalizacja uj ęcia wody eksploatacyjne Q [m] e uzdatniania wody [m 3/h] 1 72 34,3 ul. B. Chrobrego ul. Ogrodowa 1aw 72 30,0 14 103,5 40,0 ul. Żołnierzy 15 ul. Żołnierzy Wrze śnia 115,0 50,0 Wrze śnia 2z 55,5 36,0 6z 75,0 44,0 7 88,5 32,0 ul. Ole śnickiej ul. 3-go Maja 3aw3 55,5 34,3 9 85,0 40,0

3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

10 106,0 34,0

Z przedstawionej analizy wynika, że komunalne uj ęcie wód zapewnia zapotrzebowanie wody 3 3 dla gminy Trzebnica w ilo ści Q max.d = 4114,7m /d oraz Q max.h = 308,6m /d.

Tab. 15. Ilo ści wody pobranej na potrzeby działalno ści mieszka ńców gminy Trzebnica w latach 2006-2008

ilo ść wody pobranej z poszczególnych uj ęć (dam 3) 2006 2007 2008 W obszarze działania firmy 1195,7 875,2 960,4 Usługi Komunalne WodNiK Sp. z o.o. Dostarczonej przez Zwi ązek Gmin Bychowo 45,1 47,5 49,4 Dostarczonej do Głuchowa Górnego z gminy Zawonia 13,5 9,9 11,5

Ilo ść wody pobranej z uj ęć nie jest równa ilo ści wody dostarczonej do gospodarstw domowych i rolnych oraz zakładów pracy. Woda pobrana wykorzystywana jest równie ż na cele technologiczne przez firm ę obsługuj ącą stacje uzdatniania wody. Ponadto wyst ępuj ą straty wody.

Perspektywy rozwoju i modernizacji sieci wodoci ągowej

W zakresie modernizacji i rozbudowy tej sieci b ędą podj ęte nast ępuj ące działania: • fizyczne wpi ęcie w sie ć wodoci ągow ą miasta wodoci ągu z „Bychowo-Strupina” • renowacja b ądź budowa studni gł ębinowych na uj ęciach, gdzie wyst ępuj ą okresowe braki wody: Ksi ęginice, Uje ździec Wielki, Piersno, Blizocin. • w uj ęciu długofalowym działania zmierzaj ące do poprawy jako ści wody w zakresie twardo ści oraz zawarto ści żelaza i manganu • sukcesywna przebudowa istniej ącego systemu sieci wodoci ągowej na terenie miasta w celu poprawy stanu technicznego oraz zwi ększenia przepustowo ści

3.5.4. Gospodarka ściekowa

Systemem kanalizacyjnym w gminie obj ęte s ą jedynie miasto Trzebnica oraz wie ś Ksi ęginice.

3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Cz ęść wiejskich gospodarstw domowych zaopatrzona jest w zbiorniki bezodpływowe. Wiele jednak nie posiada takich urz ądze ń, a ścieki odprowadzane s ą bezpo średnio do przydro żnych rowów. Oczyszczalnia ścieków w Trzebnicy jest oczyszczalni ą mechaniczno – biologiczn ą ze wspomaganiem chemicznym. Jest to jedyna oczyszczalnia na terenie gminy. Została przekazana do u żytku w grudniu 2000 roku. Na jej terenie znajduje si ę punkt zlewny fekali, do którego ścieki dowo żone s ą wozami asenizacyjnymi. Do oczyszczalni trafiaj ą zarówno ścieki przemysłowe z zakładów pracy jaki i ścieki bytowo gospodarcze z terenu całego miasta. Jedynym zakładem który posiada własn ą oczyszczalni ę ścieków jest Tarczy ński S.A., przetwórstwo mi ęsne w Uje źdźcu Małym oraz firma Kulik. Źródłem ścieków przemysłowych, które stwarzaj ą zagro żenie dla prawidłowego funkcjonowania oczyszczalni są takie zakłady jak np. REHA- POL-A. Ścieki surowe z terenu miasta s ą doprowadzane do oczyszczalni poprzez kolektor żelbetonowy o średnicy Ø1600 i długo ści blisko 1,2 km. Oczyszczone ścieki, w jako ści odpowiadaj ącej wymogom Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. (Dz. U. z 2006r. Nr 137, poz. 984 ze zm.), odprowadzane są do potoku Polska Woda biegn ącego za oczyszczalni ą. Na podstawie bada ń ścieków surowych, dopływaj ących do oczyszczalni oraz odpływaj ących z niej po podczyszczeniu, stwierdza si ę, że skuteczno ść działania oczyszczalni jest bardzo wysok ą – Tab. 16.

Tab. 16. Skuteczno ść działania oczyszczalni ścieków w Trzebnicy – na podstawie bada ń wykonanych w 2008 r. Ścieki dopływaj ących Ścieki odpływaj ące wska źnik % skuteczno ści do oczyszczalni z oczyszczalni BZT 5 mgO 2/l 215 4 98,13 ChZT 5 mgO 2/l 644 23 96,43 Zawiesina ogólna mg/l 219 7 96,80 Azot mg/l 62 10 83,87 Fosfor mg/l 26 1 96,15

Oczyszczalnia ma wydajno ść 6000 m 3/dob ę. W celu realizacji postanowie ń Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych na terenie gminy Trzebnica, Rozporz ądzeniem Wojewody Dolno śląskiego z dnia 4 listopada 2005 r., została utworzona aglomeracja (Dz. Urz. Woj. Dol. z 2005 r. Nr 234 poz. 3632 ze zm.). Aglomeracja Trzebnica składa si ę z nast ępuj ących miejscowo ści: Małuszyn, Nowy

4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Dwór, Kobylice, Ksi ęginice, Jaszyce, Cerekwica, Ligota, Masłów, Sulisławice, Świ ątniki, Raszów oraz Trzebnica. W my śl ww. rozporz ądzenia przedmiotowa aglomeracja liczy 25400 RLM, a rzeczywistych mieszka ńców – 15133 osób. Z sieci kanalizacyjnej w 2008 roku korzystało 12860 osób (stan na 31.12.2008 r.), przy czym s ą to tylko mieszka ńcy miasta Trzebnicy (ok. 90%) oraz mieszka ńcy wsi Ksi ęgnice. Pozostała ilo ść mieszka ńców aglomeracji nie jest obj ęta systemem sieci kanalizacyjnej (Małuszyn, Nowy Dwór, Kobylice, Jaszyce, Cerekwica, Ligota, Masłów, Sulisławice, Świ ątniki, Raszów ). Wobec powy ższego systemem kanalizacyjnym obj ętym nie jest ok. 7100 osób. Długo ść sieci kanalizacyjnej (ogólnospławnej i sanitarnej) w aglomeracji wynosi 37,7 km. Na dzie ń 31.12.2008r. oczyszczalnia „przerabia” ok. 2888 m 3/dob ę, czyli mniej ni ż 50% swoich mo żliwo ści technicznych. Po podł ączeniu do oczyszczalni ścieków z miejscowo ści Ksi ęginice, w dalszym ci ągu s ą znaczne mo żliwo ści do podł ącze ń okolicznych miejscowo ści.

Perspektywy rozwoju sieci kanalizacyjnej

Przewidywane działania gminy Trzebnica w zakresie budowy urz ądze ń kanalizacyjnych wynikaj ące z wieloletniego planu inwestycyjnego to: • budowa sieci kanalizacji sanitarnej wraz z oczyszczalni ą ścieków w miejscowo ści Uje ździec Wielki dla obsługi ok. 340 mieszka ńców - inwestycja uzyskała decyzj ę o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia w dniu 18.04.2006 r., • budowa oczyszczalni ścieków w Skarszynie o projektowanej przepustowo ści 68 m 3/d (680 RLM), docelowo 103 m 3/d (1032 RLM) - inwestycja uzyskała decyzj ę o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia w dniu 11.04.2007 r.

Na chwil ę obecn ą brak planu działa ń inwestycyjnych maj ących na celu doprowadzenie do skanalizowania terenu całej gminy. Nale ży podkre śli ć, i ż z wytycznych Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych wynika, że do 2015r. nale ży w ramach ustalonych aglomeracji obsłu żyć minimum 85% RLM.

Zagro żenia wynikaj ące z braku rozwoju sieci kanalizacyjnej Brak planu skanalizowania terenu gminy Trzebnica wiąż e si ę z powa żnymi konsekwencjami:

4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

• z punktu widzenia inwestorów brak atrakcyjno ści miejsca, w którym nie ma systemowego rozwi ązania problemu odprowadzania ścieków, • brak obj ęcia sieci ą wszystkich miejscowo ści w aglomeracji wi ąż e si ę z mo żliwości ą nało żenia wysokich kar po roku 2015, z tytułu niewywi ązania si ę ze zobowi ąza ń wzgl ędem UE.

Zalety wynikaj ące z rozbudowy sieci kanalizacyjnej Realizacja celu skanalizowania terenu całej gminy, przyczyniłaby si ę w bardzo istotny sposób do: • ochrony wód powierzchniowych i podziemnych na terenie gminy Trzebnica i gmin sąsiednich, • likwidacji mo żliwo ści ska żenia gleb przez niezorganizowana emisj ę ścieków z przydomowych szamb i nielegalnych wylotów z urz ądze ń kanalizacyjnych czy zrzutów ścieków do rowów przydro żnych i melioracyjnych, wylewania ścieków na grunty, • poprawy warunków sanitarno-epidemiologicznych, • zwi ększenia atrakcyjno ści inwestycyjnej regionu i poprawy warunków życia mieszka ńców.

3.6. Ochrona powietrza

Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jako ści, w szczególno ści przez utrzymanie poziomów substancji szkodliwych w powietrzu poni żej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane.

Charakterystyka i ocena aktualnego stanu

Czynnikiem, który w znacznym stopniu oddziałuje na poziom życia jest stan czysto ści powietrza. W ochronie powietrza przed zanieczyszczeniem wyst ępuj ą dwa główne problemy o różnym stopniu trudno ści i ró żnych barierach utrudniaj ących lub ograniczaj ących ich rozwi ązywanie. Pierwszym jest zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza substancjami pyłowymi, powstaj ącymi w wyniku spalania paliw i stosowania ró żnorodnych technologii

4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

przemysłowych. Drugi problem to zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza substancjami gazowymi. Do najwa żniejszych niekorzystnych zjawisk wymuszaj ących działania w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem zalicza si ę: • emisj ę zorganizowan ą pochodz ąca ze źródeł punktowych (przemysł, usługi, lokalne kotłownie, z ogrzewania budynków mieszkalnych tzw. niska emisja) • emisj ę niezorganizowan ą tj. emisj ę zanieczyszcze ń wprowadzanych do powietrza bez po średnictwa przeznaczonych do tego celu środków technicznych np. spawanie czy lakierowanie wykonywane poza obr ębem warsztatu czy spalanie na powierzchni ziemi jak wypalanie traw, itp. • emisj ę ze źródeł liniowych i powierzchniowych (drogi, parkingi). Na terenie gminy Trzebnica przemysł jest słabo rozwini ęty, dlatego te ż na pierwszy plan wysuwaj ą si ę zanieczyszczenia typu napływowego oraz emisja niska, szczególnie aktywna w sezonie grzewczym. Zanieczyszczenia napływowe trudno jest oceni ć co do rozmiarów, gdy ż pochodzenie ich jest bardzo zró żnicowane. Na teren gminy napływaj ą zanieczyszczenia z terenu LGOM (Legnicko – Głogowski Okr ęg Miedziowy)– przenoszone wiatrami zachodnimi, z terenu Wrocławia przenoszone wiatrami południowymi oraz znad kompleksu elektrowni cieplnych na pograniczu polsko-niemiecko-czeskim. Przenoszone s ą tu transgraniczne zanieczyszczenia znad Europy Zachodniej.

Emisja zorganizowana

Istotn ą rol ę w zakresie zanieczyszczenia powietrza w gminie Trzebnica odgrywa emisja zanieczyszcze ń wprowadzanych do powietrza przez np. PPUH „ALMET” Sp. z o.o., z siedzib ą w Trzebnicy, Sp. z o.o., REHA-POL-A z siedzib ą w Trzebnicy, Kulik s.c. z siedzib ą w Trzebnicy, Tarczy ński S.A. z siedzib ą w Uje źdźcu Wielkim.

Ze źródeł emisji poza przemysłowych istotn ą rol ę odgrywaj ą źródła emisji niskiej zwi ązanej z eksploatacj ą palenisk w ęglowych w domach mieszkalnych i obiektach użyteczno ści publicznej. W chwili obecnej gospodarstwa domowe na terenie gminy Trzebnica korzystaj ą w zdecydowanej wi ększo ści z niskosprawnych palenisk w ęglowych opalanych najcz ęś ciej

4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

niskogatunkowym w ęglem. Do atmosfery substancje wprowadzane s ą emitorami o wysoko ści około 10 m, co powoduje rozprzestrzenianie si ę zanieczyszcze ń po najbli ższej okolicy. W indywidualnym i komunalnym ogrzewnictwie funkcjonuj ą jeszcze urz ądzenia grzewcze o przestarzałej konstrukcji, jak kotły komorowe tradycyjne, bez regulacji i kontroli ilo ści podawanego paliwa do paleniska oraz bez regulacji i kontroli powietrza wprowadzanego do procesu spalania, o sprawno ści średniorocznej wynosz ącej ok. 50%. W starych nieefektywnych urz ądzeniach grzewczych spala si ę niskiej jako ści w ęgiel, a cz ęsto tak że ró żnego rodzaju materiały odpadowe i odpady komunalne. Poza tym na terenie gminy Trzebnica zlokalizowane są szklarnie, tunele foliowe oraz pieczarkarnie, cz ęsto zasilane z małych kotłowni na paliwo stałe, w których stosuje si ę w ęgiel o niskiej jako ści.

Emisja niezorganizowana

Do emisji niezorganizowanej zaliczy ć mo żna emisj ę zanieczyszcze ń wprowadzanych do powietrza z obiektów powierzchniowych takich jak hałdy, komunalne i przemysłowe składowiska odpadów oraz oczyszczalnie ścieków, jak równie ż emisj ę zanieczyszcze ń wprowadzanych do powietrza bez po średnictwa przeznaczonych do tego celu środków technicznych. W gminie Trzebnica źródłami tego typu emisji s ą np. zakłady spawalnicze i lakiernicze wykonuj ące prace poza budynkiem, spalanie śmieci i pozostało ści ro ślinnych na powierzchni ziemi.

Komunikacyjne źródła zanieczyszcze ń

Wa żnym źródłem emisji zanieczyszcze ń do powietrza w gminie Trzebnica jest wykorzystanie paliw płynnych do nap ędzania silników spalinowych w pojazdach samochodowych, maszynach rolniczych i budowlanych. Istotnym elementem emisji w tym zakresie jest równie ż emisja powstaj ąca w obrocie tymi paliwami wyst ępuj ąca głównie w czasie tankowania oraz przeładunku. Na skutek czynno ści eksploatacyjnych do atmosfery emitowane s ą w ęglowodory. Najbardziej uci ąż liwe składniki spalin to przede wszystkim dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek w ęgla i pył. W mniejszych ilo ściach emitowane s ą równie ż chlorowodór, ró żnego rodzaju w ęglowodory aromatyczne i alifatyczne oraz zwi ązki w ęgla elementarnego w postaci sadzy. Wraz z pyłem emitowane s ą równie ż metale ci ęż kie, pierwiastki

4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

promieniotwórcze i benzo(a)piren, który uznawany jest za jedn ą z bardziej znacz ących substancji kancerogennych, stwarzaj ących istotne ryzyko zdrowotne dla ludzi. Jest to problem narastaj ący wskutek lawinowo zwi ększaj ącej si ę liczby samochodów, szczególnie na drodze krajowej nr 5 relacji Wrocław-Pozna ń, drodze nr 340 w kierunku Ole śnicy oraz drodze nr 440 - kierunek Milicz. Obecno ść spalin samochodowych najdotkliwiej odczuwana jest w letnie, słoneczne dni, poniewa ż tworzy si ę tak że bardzo szkodliwa dla zdrowia, przypowierzchniowa warstwa ozonu pochodzenia fotochemicznego. Ze wzgl ędu na du żą ilo ść czynników, jak i znaczny zakres ich zmienno ści, bardzo trudno jest wyznaczy ć ilo ść substancji toksycznych emitowanych przez silniki pojazdów do atmosfery. Charakterystycznymi cechami emisji komunikacyjnej są: • stosunkowo du że st ęż enie tlenku w ęgla, tlenków azotu i w ęglowodorów lotnych • koncentracja zanieczyszcze ń wzdłu ż dróg • nierównomierno ść w okresach dobowych i sezonowych zwi ązana ze zmianami nat ęż enia ruchu. Na wielko ść tej emisji maj ą wpływ: • stan jezdni • konstrukcja i stan techniczny silników pojazdów, warunki pracy silników • rodzaj paliwa • płynno ść ruchu Oprócz szkodliwego oddziaływania na środowisko naturalne i zdrowie ludzi, emisje zanieczyszcze ń do powietrza powoduj ą straty gospodarcze. Stopie ń oddziaływania na środowisko zale ży od wielu czynników oraz od odporno ści organizmów na zanieczyszczenia. Równie ż nie do pomini ęcia s ą czynniki klimatyczne takie jak: temperatura, nasłonecznienie, wilgotno ść powietrza czy pr ędko ść i kierunek wiatru. Żadne z zanieczyszcze ń nie wyst ępuje pojedynczo, w formie wyizolowanej i rzadko które nie podlega w powietrzu dalszym przemianom. Poza tym w działaniu zanieczyszcze ń na organizmy żywe obserwuje si ę wyst ępowanie zjawiska synergizmu, tj. działania skojarzonego, wywołuj ącego efekt wi ększy, ni żby to wynikało z sumy efektów poszczególnych składników. Paliwa stałe s ą i jeszcze przez długi okres czasu b ędą podstawowym no śnikiem energii (głównie ze wzgl ędów ekonomicznych), wobec czego szczególn ą uwag ę nale ży zwróci ć na zagadnienia ograniczenia emisji zanieczyszcze ń w procesie ich spalania, a wi ęc

4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

na kierunki modernizacji samych źródeł ciepła, substytucj ę paliw, wprowadzenie nowych technik i technologii spalania, a tak że sprawdzonych metod oczyszczania spalin i utylizacji odpadów paleniskowych. Nale ży zwróci ć uwag ę na mo żliwo ść wykorzystania czystych źródeł energii oraz źródeł odnawialnych. Do źródeł energetycznych o charakterze odnawialnym nale ży mi ędzy innymi biomasa ro ślinna. Źródłem biomasy wykorzystywanej dla celów energetycznych mog ą by ć odpady tartaczne oraz drewno odpadowe z wyr ębu i czyszczenia lasów. Perspektywicznie dodatkowym źródłem biomasy mog ą by ć uprawy energetyczne prowadzone na nieu żytkach i terenach niezagospodarowanych, wilgotnych czy zalewowych. Racjonalizacja wytwarzania i u żytkowania ciepła jest najprostsz ą i najefektywniejsz ą metod ą ochrony powietrza w wyniku bezpo średniego ograniczenia zu życia paliwa.

Monitoring zanieczyszcze ń powietrza

System monitoringu powietrza w Województwie Dolno śląskim jest oparty na pomiarach st ęż eń zanieczyszcze ń w powietrzu, wykonywanych w automatycznych, mobilnych oraz manualnych stanowiskach pomiarowych, wchodz ących w skład: a) sieci mi ędzynarodowej, na któr ą składaj ą si ę: • system Czarny Trójk ąt – zintegrowana trójstronna polsko-niemiecko-czeska sie ć 40 automatycznych stacji monitoringu powietrza, w tym na terenie Polski 10 stacji oraz laboratorium mobilne • system EUROAIRNET – zorganizowana przez Europejsk ą Agencj ę Środowiska europejska sie ć monitoringu jako ści powietrza, do której z terenu województwa nale żą wybrane stacje z sieci podstawowej – 6 stacji b) sieci krajowej, na któr ą składaj ą si ę: • sie ć podstawowa – merytoryczny nadzór nad prac ą sieci sprawuje Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie – 9 stacji, eksploatowanych głównie przez WIO Ś • sie ć nadzoru ogólnego – system oparty na pomiarach manualnych, wykonywanych przez Pa ństwow ą Inspekcj ę Sanitarn ą – 46 stacji c) sieci regionalnej monitoringu chemizmu opadów atmosferycznych, obejmuj ącej 32 stacje na terenie Polski południowo-zachodniej, w tym w województwie dolno śląskim – 26 stacji (w tym 4 jednocze śnie w sieci krajowej), nadzór nad sieci ą ma Wrocławski Oddział Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej

4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

d) sieci wojewódzkiej, obejmuj ącej stałe stacje pomiarowe i laboratoria mobilne nadzorowane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (zaliczono tu równie ż stacj ę nale żą cą do Instytutu In żynierii Ochrony Środowiska Politechniki Wrocławskiej) – sie ć ta jest rozszerzeniem sieci krajowej – 11 stałych stacji oraz 2 laboratoria mobilne e) sieci lokalnych, prowadzonych i finansowanych przez zakłady przemysłowe.

Stan zanieczyszczenia powietrza

Na podstawie danych z Raportu o stanie środowiska Województwa Dolno śląskiego w 2007 i 2008 r. stwierdza si ę, że przeprowadzone analizy jako ści powietrza dla strefy ole śnicko – trzebnickiej, w której została sklasyfikowana gmina Trzebnica, wykazuj ą iż obszar ten charakteryzuje si ę st ęż eniem poni żej poziomów kryterialnych w odniesieniu do: • dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku w ęgla, pyłu PM10, ołowiu, arsenu, niklu i benzo(a)pirenu ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia, • dwutlenku siarki i tlenków azotu ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin.

Stan zanieczyszczenia powietrza jest jednym z najbardziej zmiennych stanów środowiska. W znacz ącym stopniu zale ży od wielko ści chwilowych emisji ze źródeł zlokalizowanych omawianym na terenie oraz od wielkości napływowych zanieczyszcze ń. Na terenie gminy Trzebnica w roku 2007 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu badał jako ść powietrza prowadz ąc pomiary przy ulicy Wałowej – Tab. 16.

Tab.16. Wyniki pomiarów wska źnikowych wybranych st ęż eń [ µg/m 3] zanieczyszcze ń w Trzebnicy przy ul. Wałowej w 2007 r. w odniesieniu do dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu w oparciu o Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. (Dz. U. Nr 47 poz. 281)

Średnia w Średnia poza Średnia Poziom dopuszczalny % warto ści Substancja sezonie sezonem roczna substancji w powietrzu dopuszczalnej grzewczym grzewczym SO 2 8,7 14,8 2,5 20* 74 NO 15,1 19,6 10,6 40** 38

*poziom dopuszczalny dla roku kalendarzowego i pory zimowej (okres od 01 X do 31 III) – termin osi ągni ęcia poziomów dopuszczalnych 2003r. ** poziom dopuszczalny dla roku kalendarzowego – termin osi ągni ęcia poziomów dopuszczalnych 2010r.

4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Okresem dominuj ącej emisji SO 2 i NO do powietrza jest sezon grzewczy – spalania paliw w celach grzewczych, czyli okres od pa ździernika do kwietnia. W tym czasie obserwuje si ę najwy ższe st ęż enia ww. substancji. Ponadto podwy ższone st ęż enia zanieczyszcze ń w tym sezonie zwi ązane s ą tak że po średnio z naturalnie mniejsz ą ilo ści ą opadów wyst ępuj ących w zimie, maj ących znacz ący wpływ na procesy samooczyszczania si ę atmosfery.

Poza sezonem grzewczym wielko ść emisji SO 2 stanowi zaledwie 17% wielko ści emitowanej

SO 2 w sezonie grzewczym, a w przypadku NO wielko ść ta wynosi 54%.

W roku 2008 stacja monitoringu jako ści powietrza została umiejscowiona przy ulicy Żołnierzy Wrze śnia w Trzebnicy. Przedmiotowe badania wykazały brak przekrocze ń ustawowych norm w zakresie emisji: SO 2, NO 2, PM 10 , CO, C 6H6 oraz O 3.

3.7. Ochrona przed hałasem

Hałasem nazywa si ę wszystkie niepo żą dane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne o środka spr ęż ystego oddziaływuj ące na organizm ludzki. Hałas uwa żany jest za czynnik zanieczyszczaj ący środowisko. Hałas wywołuje zm ęczenie, złe samopoczucie, utrudnia wypoczynek, mo że prowadzi ć do cz ęś ciowej lub całkowitej utraty słuchu. Ponadto powoduje powa żne zmiany psychosomatyczne, jak zagro żenie nadci śnieniem, zaburzenia nerwowe, zaburzenia w układzie kostno-naczyniowym. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U z 2008r. Nr 25 poz. 150 ze zm.) definiuje hałas, jako d źwi ęki o cz ęstotliwo ściach od 16 Hz do 16 000 Hz.

Zró żnicowane dopuszczalne poziomy hałasu okre ślone s ą wska źnikami hałasu L DWN , L N,

LAeq D i L Aeq N. Obiekty przemysłowe, ruch drogowy, kolejowy i lotniczy stanowi ą główne źródła emisji hałasu do środowiska, a tym samym kształtuj ą klimat akustyczny w rejonie ich oddziaływania.

Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku podano w zał ączniku do rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2007r. Nr 120, poz. 826) – Tab. 17.

4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Tab.17. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wył ączeniem hałasu powodowanego przez starty, l ądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyra żone wska źnikami L Aeq D i L Aeq N , które to wska źniki maj ą zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby

Dopuszczalny poziom hałasu w [dB] Pozostałe obiekty i działalno ść b ędąca Drogi lub linie kolejowe 1) źródłem hałasu

LAeq D LAeq N LAeq D LAeq N Rodzaj terenu przedział przedział przedział czasu przedział czasu Lp. czasu czasu odniesienia odniesienia równy odniesienia odniesienia równy 8 najmniej 1 najmniej równy 16 równy 8 korzystnym korzystnej godzinie godzinom godzinom godzinom dnia nocy kolejno po sobie nast ępuj ącym 1 a) Strefa ochronna "A" uzdrowiska 50 45 45 40 b) Tereny szpitali poza miastem 2 a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy zwi ązanej ze stałym lub czasowym pobytem 55 50 50 40 dzieci i młodzie ży2) c) Tereny domów opieki społecznej d) Tereny szpitali w miastach 3 a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy zagrodowej 60 50 55 45 c) Tereny rekreacyjno- wypoczynkowe 2) d) Tereny mieszkaniowo-usługowe 4 Tereny w strefie śródmiejskiej miast powy żej 100 tys. 65 55 55 45 mieszka ńców 3)

Obja śnienia: 1) Warto ści okre ślone dla dróg i linii kolejowych stosuje si ę tak że dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych. 2) W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcj ą, w porze nocy, nie obowi ązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy. 3) Strefa śródmiejska miast powy żej 100 tys. mieszka ńców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracj ą obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których wyst ępuj ą dzielnice o liczbie mieszka ńców pow. 100 tys., mo żna wyznaczy ć w tych dzielnicach stref ę śródmiejsk ą, je żeli charakteryzuje si ę ona zwart ą zabudow ą mieszkaniow ą z koncentracj ą obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych.

Na podstawie art. 115a ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska, organ ochrony środowiska wydaje decyzj ę o dopuszczalnym poziomie hałasu dla zakładów, w przypadku, gdy na podstawie pomiarów własnych, pomiarów dokonanych przez

4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska lub pomiarów podmiotu obowi ązanego do ich prowadzenia, stwierdzi przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu (wska źnika hałasu

LAeq D lub L Aeq N ). Powy ższej decyzji nie wydaje si ę natomiast dla inwestycji emituj ących hałas w zwi ązku z eksploatacj ą dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, kolei linowych, portów oraz lotnisk lub z działalno ści ą osoby fizycznej nieb ędącej przedsi ębiorc ą.

Charakterystyka i ocena aktualnego stanu

Na terenie gminy Trzebnica mamy do czynienia z obszarami, w których hałas przenikaj ący do środowiska kształtuje klimat akustyczny tych terenów, z drugiej strony wyst ępuj ą miejsca, które nie s ą nara żone na jak ąkolwiek form ę oddziaływania akustycznego zwi ązanego z działalno ści ą człowieka. Problemy zwi ązane ze stanem środowiska na terenie gminy Trzebnica, w tym oddziaływania akustyczne, spowodowane s ą m.in. stopniem urbanizacji oraz g ęsto ści ą sieci drogowej. Racjonalnie prowadzona polityka rozwoju przestrzennego gminy z jej podstawowymi funkcjami winna by ć prowadzona i ukierunkowana na powstrzymanie degradacji oraz przywracanie walorów środowiska naturalnego, w tym na popraw ę i kształtowanie klimatu akustycznego. Poprawa klimatu akustycznego mo żliwa jest poprzez zahamowanie wzrostu zagro żeń wynikaj ących z emisji hałasu do środowiska jak i poprzez podj ęcie działa ń zmierzaj ących do obni żenia poziomu hałasu do obowi ązuj ących normatywów. St ąd te ż, koniecznym staje si ę dokonanie oceny stanu akustycznego środowiska, poprzez sporz ądzenie mapy akustycznej. W my śl ustawy Prawo ochrony środowiska, zarz ądzaj ący drog ą, której eksploatacja mo że powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, powinien sporz ądza ć co 5 lat map ę akustyczn ą terenu, na którym eksploatacja obiektu mo że powodowa ć przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku.

Hałas przemysłowy

Na hałas przemysłowy składaj ą si ę wszelkie źródła d źwi ęku znajduj ące si ę na terenie zakładu, zarówno na otwartej przestrzeni (punktowe źródła hałasu), jak i w budynkach (wtórne źródła hałasu). Punktowymi źródłami hałasu s ą np. wentylatory, wiertnie, czerpnie, spr ęż arki, klimatyzatory itp. usytuowane na zewn ątrz budynków. Źródłem hałasu wtórnego są obiekty budowlane, w tym produkcyjne, w których hałas pochodz ący od pracy maszyn i urz ądze ń emitowany jest do środowiska przez ściany, strop, okna i drzwi. Ponadto prace

5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

dorywcze wykonywane poza budynkami produkcyjnymi jak np. ci ęcie, kucie, a tak że obsługa zakładów przez transport kołowy, stanowi ą dodatkowe źródło hałasu. Na terenie gminy funkcjonuj ą firmy, warsztaty oraz podmioty gospodarcze oferuj ące usługi o charakterze komercyjnym w tym jednostki handlu detalicznego, osoby fizyczne. Działalno ść tych podmiotów gospodarczych kształtuje klimat akustyczny terenów bezpo średnio z nimi s ąsiaduj ących.

Hałas drogowy

Pod poj ęciem hałasu drogowego rozumie si ę hałas pochodz ący od środków transportu poruszaj ących si ę po wszelkiego rodzaju drogach nie b ędących drogami kolejowymi w tym po torach tramwajowych. Jest to hałas typu liniowego. Obecnie mamy do czynienia z gwałtownym rozwojem motoryzacji. Konsekwencj ą tego jest: • stały wzrost nat ęż enia ruchu • nakładanie si ę ruchu tranzytowego na ruch lokalny • rozci ąganie si ę godzin szczytu komunikacyjnego, a ż do 22 00 wł ącznie • stały wzrost uci ąż liwo ści hałasu wywołanego przez ruch drogowy. Układ drogowy stanowi o rozwoju danego regionu i powi ązaniach z innymi ośrodkami. Na terenie gminy Trzebnica wyst ępuj ą nast ępuj ące typy dróg: droga krajowa nr 5, drogi wojewódzkie, powiatowe oraz gminne. Jako podstawowe traktuje si ę powi ązania w kierunku północnym - do Poznania, północno-wschodnim - do Milicza i wschodnim - do Ole śnicy. Du że nat ęż enie ruchu lokalnego, przy nakładaniu si ę ruchu tranzytowego w kierunku Poznania, Milicza i Ole śnicy stwarza uci ąż liwo ści akustyczne na terenach wzdłu ż głównych ci ągów drogowych. Cz ęść dróg cechuj ą niskie parametry techniczne i zły stan nawierzchni. Układ linii autobusowych i komunikacja samochodowa indywidualna stanowi ą podstawowe systemy transportowe przewozów pasa żerskich na terenie gminy. W 2007 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu przeprowadził badania hałasu komunikacyjnego w sze ściu punktach na terenie miasta Trzebnica. W porównaniu do wyników bada ń przeprowadzonych w roku 2003, najwi ększa uci ąż liwo ści ą akustyczn ą na granicy zabudowy mieszkaniowej charakteryzuj ą si ę ulice: Wrocławska, Bochenka oraz Prusicka. Na przestrzeni analizowanych lat, najwi ększy wzrost nat ęż enia ruchu zarówno w śród samochodów osobowych jak i ci ęż arowych stwierdzono przy

5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

ulicy Prusickiej, odpowiednio o 37% i 170%. Najwi ększy spadek nat ęż enia ruchu w śród samochodów osobowych wynosi 22% i został zanotowany przy ulicy Bochenka, a samochodów ci ęż arowych ukształtował si ę na poziomie 50% przy ulicy Wrocławskiej. Ponadto najwi ększe nat ęż enie ruchu samochodów osobowych i ci ęż arowych notuje si ę przy ulicy Milickiej.

Tab.18. Wyniki pomiaru hałasu na terenie miasta Trzebnica w 2003r. i 2007r.

Lp. Lokalizacja punktów Nat ęż enie ruchu Nat ęż enie ruchu LAeq w odległo ści LAeq na linii pomiarowych pojazdów pojazdów 1 m od kraw ędzi zabudowy [poj/h] ci ęż arowych drogi [dB] [poj/h] [dB] 2003r. 2007r. 2003r. 2007r. 2003r. 2007r. 2003r. 2007r. 1. ul. Bochenka 18 649 505 50 38 70,6 72,7 70,6 69,2 2. ul. Daszy ńskiego 43 370 301 16 3 70,0 64,9 70,0 61,2 3. ul. Prusicka 37 425 582 33 89 70,8 73,8 61,5 68,6 4. ul. Wrocławska 16 475 479 46 23 71,7 73,5 59,8 69,7 5. ul. Obornicka 16 d - 173 - 8 - 70,2 - 65,7 6. ul. Milicka 15 - 671 - 97 - 74,4 - 68,0

Niezwykle istotn ą informacj ą w świetle powy ższych wyników jest fakt, że w grudniu 2009 r. otworzony został 0,5 km odcinek drogi gminnej – tzw. ł ącznik pomi ędzy ul. Prusick ą i Milick ą, co wpłynie istotnie na zmniejszenie hałasu w centrum miasta.

Hałas kolejowy

Przez teren gminy przebiegała linia kolejowa o znaczeniu lokalnym. Została zlikwidowana tzn. była nieczynna dla ruchu pasa żerskiego od 1991r. Od wrze śnia 2009r. Została ponownie uruchomiona linia kolejowa relacji Wrocław – Trzebnica. Rewitalizacja poł ącze ń kolejowych przyczynia si ę istotnie dla stabilnego, ekologicznego rozwoju układu komunikacyjnego na obszarze Województwa Dolno śląskiego.

Ochrona przed hałasem przemysłowym Na obszarze gminy działalno ść gospodarcz ą prowadzi kilkaset podmiotów. Pojedynczy zakład, warsztat, przedsi ębiorstwo czy placówka handlowo-usługowa prowadz ąc działalno ść gospodarcz ą, kształtuje klimat akustyczny w swoim bezpo średnim otoczeniu. Procedury lokalizacyjne, system ocen oddziaływania na środowisko, system kontroli i egzekucji daj ą mo żliwo ść oddziaływania na jednostki nie spełniaj ące wymaga ń ochrony

5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

środowiska przed hałasem. W drodze decyzji administracyjnej ustalany jest dopuszczalny poziom hałasu emitowany z terenu danej jednostki do środowiska. W przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, stwierdzenie czy teren nale ży do rodzajów terenów ochrony akustycznej, odbywa si ę przez wła ściwe organy na podstawie faktycznego zagospodarowania i wykorzystywania przedmiotowego terenu oraz jemu s ąsiednich. Pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska jest wymagane, gdy hałas w środowisku przekracza dopuszczalne poziomy. Dopuszczaln ą emisj ę hałasu dla obiektów, mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, okre ślonych w § 2 ust.1 rozporz ądzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie okre ślenia rodzajów przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowa ń zwi ązanych z kwalifikowaniem przedsi ęwzi ęcia do sporz ądzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz.U. Nr 257, poz. 2573, ze zmianami), usytuowanych na terenie gminy Trzebnica ustala Marszałek Województwa Dolno śląskiego w drodze indywidualnej decyzji, w oparciu o charakter, przeznaczenie i sposób zagospodarowania oraz u żytkowania terenu jak i obowi ązuj ące standardy dla obszarów otaczaj ących obiekt. Dla pozostałych obiektów, usytuowanych na terenie gminy dopuszczaln ą emisj ę hałasu ustala Starosta Trzebnicki w drodze indywidualnej decyzji. Daje to mo żliwo ść przeprowadzenia bada ń kontrolnych Wojewódzkiemu Inspektoratowi Ochrony Środowiska we Wrocławiu. Nie przestrzeganie ustale ń decyzji administracyjnej skutkuje sankcjami finansowymi w postaci kar. Pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska nie jest wymagane, gdy hałas powstaje w zwi ązku działalno ści ą osoby fizycznej nie b ędącej przedsi ębiorc ą.

Ochrona przed hałasem drogowym Układ komunikacyjny gminy, niska jako ść dróg, nakładanie si ę ruchu tranzytowego na ruch lokalny jest przyczyn ą emisji hałasu do środowiska. Stan dróg jest bardzo zró żnicowany: od dobrych po bardzo zniszczone. Strategicznym celem na najbli ższe lata w zakresie ochrony środowiska przed hałasem komunikacyjnym, jest zmniejszenie skali nara żenia mieszka ńców na nadmierny, ponadnormatywny poziom hałasu. Popraw ę sytuacji mo żna osi ągn ąć poprzez modyfikacj ę systemu transportowego realizowan ą przez modernizacj ę lub przebudow ę tras

5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

komunikacyjnych, wła ściw ą dbało ść o stan nawierzchni dróg czy budow ę kolejnej obwodnicy. Realizuj ąc ten cel nale ży jednocze śnie podejmowa ć działania w celu niedopuszczenia do pogarszania si ę klimatu akustycznego na obszarach, gdzie sytuacja akustyczna jest korzystna. Jedn ą z dost ępnych metod redukcji hałasu komunikacyjnego jest stosowanie biernych zabezpiecze ń akustycznych, tj. ekranów akustycznych. Jednak że w wielu przypadkach nie ma mo żliwo ści ich zastosowania. Wzgl ędy architektoniczne, zbyt bliska zabudowa wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych, wzgl ędy bezpiecze ństwa (ograniczenie widoczno ści przy skrzy żowaniach) uniemo żliwiaj ą ich stosowanie. Jedyn ą dost ępn ą metod ą redukcji hałasu pozostaje wymiana okien na d źwi ękoizolacyjne, które zapewni ą warunki komfortu akustycznego wewn ątrz zamkni ętych pomieszcze ń. Nie zmniejszy to jednak poziomu hałasu w środowisku. Hałas drogowy powinien by ć uwzgl ędniony przez organy administracji w przypadkach udzielania pozwole ń na budow ę budynków mieszkalnych w bezpo średniej odległo ści od istniej ących i planowanych dróg. Budynki z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi powinny by ć wznoszone poza zasi ęgiem uci ąż liwo ści okre ślonych w przepisach ochrony środowiska (w tym tak że przed hałasem i wibracjami), a w przypadku, gdy ich lokalizacja znajduje si ę w zasi ęgu ich oddziaływania, musz ą zosta ć zastosowane środki techniczne zmniejszaj ące uci ąż liwo ści do poziomu okre ślonego w przepisach ochrony środowiska.

Mechanizmy prawno-ekonomiczne

Mechanizmy prawne słu żą ce realizacji programów ochrony środowiska w zakresie ochrony przed hałasem, nakładaj ą na organy administracji samorz ądowej okre ślone zadania wynikaj ące z ustawy Prawo ochrony środowiska czy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Ochrona środowiska przed hałasem realizowana jest przez organy administracji pa ństwowej i samorz ądowej. Ka żdy z organów administracji działaj ąc według przepisów prawnych ma inny zakres kompetencji i zada ń. Do prowadzenia kontroli klimatu akustycznego powołane s ą ró żne organy administracji jak: • Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadz ący kontrol ę klimatu akustycznego zwi ązanego z emisj ą hałasu do środowiska

5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

• organ nadzoru budowlanego posiadaj ący uprawnienia kontrolne w zakresie ochrony środowiska przed hałasem w odniesieniu do obiektów budowlanych, których stan techniczny mo że spowodowa ć zagro żenie środowiska lub u żytkowane s ą w sposób zagra żaj ący środowisku • Pa ństwowa Inspekcja Sanitarna prowadz ąca badanie klimatu akustycznego środowiska pracy w zakresie zagro żenia życia i zdrowia ludzi. Ochrona przed hałasem zwi ązana jest z zainwestowaniem du żych kwot na realizacj ę przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych, za ś zadania te w nieznacznym zakresie realizowane są bezpo średnio przez gmin ę. Inwestorami s ą instytucje oraz przedsi ębiorcy z terenu gminy. Gmina dla realizacji celów, zwi ązanych z ochron ą przed hałasem mo że stwarza ć inwestorom odpowiednie warunki, np. przez okre ślenie w planach zagospodarowania przestrzennego zapisów dotycz ących standardów akustycznych.

3.8. Promieniowanie niejonizuj ące

Promieniowaniem niejonizuj ącym nazywamy takie promieniowanie, którego energia oddziałuj ąca na ka żde ciało materialne (w tym tak że na ciało człowieka) nie powoduje w nim procesu jonizacji. Promieniowanie niejonizuj ące jest ści śle zwi ązane ze zmianami pola elektrycznego i pola magnetycznego (pole elektromagnetyczne). Ryzyko zwi ązane z nara żeniem na oddziaływanie pól elektromagnetycznych wyst ępuje wył ącznie podczas eksploatacji źródeł (urz ądze ń) wytwarzaj ących je. Głównymi źródłami promieniowania niejonizuj ącego s ą urz ądzenia wytwarzaj ące: • pole elektryczne i magnetyczne • pole elektryczne i magnetyczne o cz ęstotliwo ści 50 Hz, takie jak: stacje i linie elektroenergetyczne wysokiego napi ęcia • pole elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ści od 1 kHz do 300 000 MHz, s ą to: urz ądzenia radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne • inne źródła promieniowania z zakresu cz ęstotliwo ści: 0-0,5 Hz, 0,5-50 Hz oraz 50 Hz-1000 Hz. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów

5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz.U. Nr 192, poz. 1883), oprócz szczegółowych zasad ochrony przed promieniowaniem niejonizuj ącym okre śla:

• dopuszczalne poziomy elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego w środowisku • metody sprawdzania dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku • metody wyznaczania dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych, je żeli w środowisku wyst ępuj ą pola elektromagnetyczne z ró żnych zakresów cz ęstotliwo ści.

Ustala ponadto dla terenów przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą odr ębn ą warto ść składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego 50 Hz w wysoko ści 1 kV/m. Dla pozostałych terenów, na których przebywanie ludno ści jest dozwolone bez ogranicze ń, rozporz ądzenie ustala wysoko ść składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego o cz ęstotliwo ści 50 Hz w wysoko ści 10 kV/m, natomiast składowej magnetycznej w wysoko ści 60 A/m. Zagadnienia dotycz ące ochrony ludzi i środowiska przed niekorzystnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych, oprócz Prawa ochrony środowiska, reguluj ą równie ż przepisy bezpiecze ństwa i higieny pracy, sanitarne, prawa budowlanego, ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym. Ogólne zasady ochrony środowiska i ludzi przed promieniowaniem niejonizuj ącym stanowi ą, że źródła emisji promieniowania mog ą by ć u żywane wył ącznie pod warunkiem zapewnienia całkowitej ochrony przed ich niekorzystnym oddziaływaniem na ludzi i środowisko.

Charakterystyka i ocena aktualnego stanu

Na terenie gminy funkcjonuj ą stacje transformatorowe oraz linie wysokiego i średniego napi ęcia. Stacja redukcyjna GPZ znajduje si ę na obszarze miasta Trzebnica, przy ul. Milickiej. Przez obszar gminy przebiegaj ą trzy napowietrzne linie elektroenergetyczne o napi ęciu 110 kV. Linie te s ą nowe, nie przewiduje si ę ich rozbudowy w najbli ższym okresie. Oprócz wymienionych źródeł niejonizuj ącego promieniowania elektromagnetycznego, zlokalizowanych jest tu równie ż szereg obiektów radiokomunikacyjnych, w tym kilka stacji

5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

bazowych telefonii komórkowej. Ponadto na terenie miejscowo ści Cerekwica powstaje budowa czterech elektrowni wiatrowych wraz z infrastruktur ą towarzysz ącą. Doda ć nale ży, że na obszarze gminy znajduj ą si ę równie ż inne obiekty radiokomunikacyjne, pracuj ące zarówno w pa śmie mikrofalowym, jak równie ż w zakresie cz ęstotliwo ści radiowych. S ą to głównie urz ądzenia pracuj ące w przemy śle, szpitalu, urz ądzenia stanowi ące wyposa żenie policji, urz ędu miejskiego, starostwa i stra ży po żarnej.

Stan docelowy i identyfikacja potrzeb

Okre ślenie stanu docelowego

Osi ągni ęcie stanu docelowego b ędzie polegało na ograniczeniu ponadnormatywnego oddziaływania pól elektromagnetycznych na środowisko na terenie gminy Trzebnica. Ochrona przed niekorzystnym działaniem pól elektromagnetycznych polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska naturalnego poprzez: • utrzymanie poziomów elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego poni żej dopuszczalnego lub co najwy żej na poziomie dopuszczalnym, • zmniejszenie poziomu elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego co najmniej do dopuszczalnego, wówczas gdy nie jest ono dotrzymane. Ochrona przed promieniowaniem niejonizuj ącym b ędzie polegała głównie na przestrzeganiu przepisów okre ślonych w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz.U. z 2003r. Nr 192, poz. 1883). Szczególn ą uwag ę nale ży skupi ć na przestrzeganiu dopuszczalnych warto ści promieniowania na terenach przewidzianych pod zabudow ę mieszkaniow ą, pochodz ącego od linii i stacji elektroenergetycznych o napi ęciu znamionowym 110 kV, dla których warto ść graniczna nat ęż enia pola elektrycznego została ustalona w wysoko ści 1kV/m, a pola magnetycznego w wysoko ści 60A/m. Aby mo żliwe było przestrzeganie powy ższych przepisów Program przewiduje wprowadzenie systemu monitoringu środowiska pod wzgl ędem oddziaływania pól elektromagnetycznych. Okresowe badania kontrolne poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku na obszarze gminy Trzebnica b ędą prowadzone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, b ędący organem Wojewody Dolno śląskiego. Wojewoda jest równie ż

5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

odpowiedzialny za prowadzenie rejestru, który zawiera informacje o terenach z przekroczonymi dopuszczalnymi poziomami pól elektromagnetycznych w środowisku. Zgodnie z art. 124 ustawy Prawo ochrony środowiska, rejestr ten podlega corocznej aktualizacji. Przewiduje si ę kontrolowanie poziomów promieniowania na terenach przewidzianych pod zabudow ę mieszkaniow ą. Pozwoli to na unikni ęcie w przyszło ści lokalizacji obiektów podlegaj ących ochronie w miejscach, w których wyst ępuj ą przekroczenia dopuszczalnych poziomów promieniowania. Ochrona środowiska przed szkodliwym działaniem pól elektromagnetycznych na terenie gminy Trzebnica winna si ę skoncentrowa ć na: • stworzeniu systemu monitoringu środowiska ze wzgl ędu na szkodliwe oddziaływanie pól elektromagnetycznych • egzekwowaniu od administratorów obiektów radiokomunikacyjnych obowi ązku przedło żenia wyników pomiarów kontrolnych pól elektromagnetycznych w środowisku w miejscach dost ępnych dla ludno ści, bezpo średnio po ich oddaniu do eksploatacji, lub w przypadku wprowadzenia zmian technicznych stacji, maj ących wpływ na środowisko • przeprowadzeniu pomiarów pól elektromagnetycznych w miejscach przebiegu napowietrznych linii elektroenergetycznych o napi ęciu znamionowym 110 kV przez tereny przewidziane pod zabudow ę mieszkaniow ą oraz w bezpo średnim otoczeniu stacji elektroenergetycznych o napi ęciu znamionowym 110 kV • opracowywaniu przyszłych planów zagospodarowania przestrzennego gminy Trzebnica ze szczególnym uwzgl ędnieniem zagro żeń spowodowanych promieniowaniem niejonizuj ącym • preferowaniu lokalizacji mało konfliktowych źródeł promieniowania.

4. Projekty i programy realizowane przez zwi ązki gmin działaj ące na terenie gminy

Na terenie gminy Trzebnica działaj ą dwa zwi ązki gmin: 1. Zwi ązek Gmin „Bychowo” z siedzib ą w Prusicach, do którego nale żą nast ępuj ące gminy: Trzebnica, Oborniki Śląskie, Prusice, Żmigród (z terenu powiatu trzebnickiego).

5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

2. Stowarzyszenie Gmin Turystycznych Wzgórz Trzebnickich i Doliny Baryczy Powiatu Trzebnickiego. W jego skład wchodz ą Oborniki Śląskie, Trzebnica, Wisznia Mała, Zawonia, Żmigród (z terenu powiatu trzebnickiego).

Zwi ązek Gmin „Bychowo”

Zwi ązek Gmin „Bychowo” jest jednostk ą samorz ądu terytorialnego, powołan ą w 1993 r. do realizacji budowy wodoci ągu grupowego „Bychowo”. Wodoci ąg ten jest praktycznie zako ńczony i zasila w wod ę miejscowo ści z gmin: Żmigród, Prusice, Wołów i Trzebnica. W 2000 roku Zwi ązek rozszerzył sw ą działalno ść statutow ą o zadania z zakresu: gospodarki odpadami, budowy kanalizacji i oczyszczalni ścieków komunalnych, zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą, ciepln ą, gaz oraz budowy dróg. W celu uporz ądkowania gospodarki ściekowej planuje realizowa ć budow ę sieci kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków ł ącz ąc m.in. miejscowo ści le żą ce na granicach danych gmin do wspólnych oczyszczalni, minimalizuj ąc przez to koszty inwestycji oraz przyczyniaj ąc si ę do minimalizacji kosztów eksploatacji. Zwi ązek posiada wielowariantow ą koncepcj ę projektow ą pod nazw ą „Uporz ądkowanie gospodarki ściekowej dla terenu Zwi ązku Gmin „Bychowo” i na jej podstawie zamierza prowadzi ć dalsze działania w celu realizacji tej inwestycji, która jest w obecnej sytuacji priorytetem. Koszt realizacji tej inwestycji jest szacowany na 400 – 500 milionów złotych. Zwi ązek posiada równie ż pierwsze gotowe kompletne dokumentacje projektowe na konkretne zadania kanalizacyjne czekaj ące jedynie na środki finansowe.

Stowarzyszenie Gmin Turystycznych Wzgórz Trzebnickich i Doliny Baryczy Powiatu Trzebnickiego

Nazwa Stowarzyszenia nawi ązuje do obszaru działania uwzgl ędniaj ąc Wzgórza Trzebnickie i Dolin ę Baryczy. Do głównych kierunków działania stowarzyszenia nale ży zaliczy ć: • wspieranie samorz ądów na terenie działania Stowarzyszenia w tworzeniu przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z rozwojem turystyki, rekreacji ,wypoczynku, kultury a tak że ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych regionu • integrowanie i opiniowanie przedsi ęwzi ęć zmierzaj ących do rozwoju turystyki, rekreacji i wypoczynku oraz walorów przyrodniczych regionu

5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

• tworzenie jak najkorzystniejszych warunków dla rozwoju turystyki, rekreacji, wypoczynku w regionie • współprace pomi ędzy gminami i powiatami w regionie w zakresie promocji, inwestycji turystycznych • inicjowanie wszelkich działa ń maj ących na celu podniesienie świadomo ści o korzy ściach płyn ących z rozwoju turystyki, wypoczynku, rekreacji i kultury oraz walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych regionu • pozyskiwanie środków na realizacj ę zada ń • aktywizacje społeczno ści lokalnej, organizacje i koordynacje imprez oraz szkole ń, • podj ęcie stworzenia „Regionalnego Schroniska dla Zwierz ąt” przez przedstawicieli 23 gmin, le żą cych na terenie 10 powiatów Dolnego Śląska.

5. Nadzwyczajne zagro żenia środowiska

5.1. Bezpiecze ństwo chemiczne i biologiczne

Przez teren gminy przebiegaj ą trasy przewozu środków chemicznych do Zakładów Chemicznych „Rokita” w Brzegu Dolnym, trasa ta przebiega przez centrum miasta, stwarzaj ąc potencjalne zagro żenie ska żeniem chemicznym. Jedynym skutecznym rozwi ązaniem jest budowa drugiej cz ęś ci obwodnicy. Do czasu jej wybudowania nale ży zwi ększy ć kontrol ę taboru i sposobu przewozu środków chemicznych, zgodnie z obowi ązuj ącymi w tym zakresie przepisami dotycz ącymi przewozu substancji niebezpiecznych.

5.2. Zagro żenie powodziowe

Przez teren gminy Trzebnica przepływaj ą rzeki, które stwarzaj ą zagro żenie dla przyległych zabudowa ń, pól uprawnych oraz ł ąk. S ą to: S ąsiecznica, Brze źnica, Jesionka, Lipniak, Gł ęboki Rów, Włóknica, Polska Woda, Grochówka i Sowa. W miejscowo ściach poło żonych na obszarze Wzgórz Trzebnickich, ze wzgl ędu na specyfik ę ukształtowania terenu, wyst ępuje zjawisko okresowego podtapiania okre ślonych obszarów przez wody opadowe. Zagro żenie powodziowe na terenie gminy mo że by ć spowodowane gwałtownym topnieniem pokrywy śnie żnej, długotrwałymi i intensywnymi deszczami, zlodzeniem rzek,

6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

nawalnymi opadami. Skutkami powodzi mog ą by ć zniszczenia i straty finansowe oraz pozaekonomiczne (społeczne, moralne itp.). Gmina Trzebnica opracowuje szczegółowe plany działań na wypadek zagro żenia powodziowego. Opracowuje si ę je w oparciu o dokładn ą analiz ę dotychczasowych stanów wód i cieków, okresowych zagro żeń (tj. roztopów, opadów burzowych oraz deszczy długotrwałych) istniej ącej infrastruktury, zaplecza socjalno – bytowego i środków technicznych i taboru samochodowego. Układ cieków, ich g ęsto ść , spadek, przepustowo ść , stan techniczny, jak te ż dotychczasowe do świadczenia, nie wskazuj ą na konieczno ść planowania ewakuacji.

6. Cele polityki ekologicznej gminy

Program ochrony środowiska dla gminy Trzebnica, sporz ądzany podobnie jak polityka ekologiczna pa ństwa, co 4 lata, powinien okre śla ć cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych oraz środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno – ekonomiczne i środki finansowe. Punktem wyj ścia do opracowania ww. dokumentu jest „Polityka ekologiczna pa ństwa w latach 2009 – 2012 z perspektyw ą do roku 2016 przyj ęta uchwał ą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 22 maja 2009 roku (M.P. z 2009 r. Nr 34 poz. 501). Polityka ekologiczna gminy Trzebnica powinna: • opiera ć si ę na rzetelnej diagnozie problemów ekologicznych gminy • wyznacza ć priorytety działa ń w zakresie gospodarki odpadami, ochrony zieleni, obszarów cennych przyrodniczo, jako ści powietrza atmosferycznego, jako ści wód, ochrony przed hałasem itd., opieraj ąc si ę na informacjach o stanie aktualnym, a tak że maj ąc na uwadze kierunki rozwoju społeczno - gospodarczego • okre śla ć instrumenty i źródła finansowania przedsi ęwzi ęć proekologicznych w gminie Okre śleniu celów, zada ń i realizacji Polityki Ekologicznej gminy słu ży opracowany Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami. Nadrz ędnym i wiod ącym celem wdra żania „Programu Ochrony Środowiska i Planu Gospodarki Odpadami dla gminy Trzebnica” jest osi ągni ęcie europejskiego standardu życia mieszka ńców gminy. Jest to podstawowe przesłanie zrównowa żonego rozwoju. Podstaw ą osi ągni ęcia takiego standardu jest przede wszystkim podj ęcie niezb ędnych działa ń i organizacja, która b ędzie sprzyjała poprawie warunków życia mieszka ńców.

6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Przedstawione w kolejnych rozdziałach cele i zadania Polityki Ekologicznej, niezb ędne dla realizacji zasady zrównowa żonego rozwoju, opieraj ą si ę o wyniki i wnioski z przeprowadzonej inwentaryzacji stanu środowiska naturalnego gminy oraz strategii rozwoju gminy Trzebnica. Zadaniem pierwszoplanowym jest zlikwidowanie zaniedba ń w ochronie środowiska wynikaj ących z szeroko rozumianej działalno ści mieszka ńców. Zaliczy ć tu nale ży takie działania jak: poprawa jako ści wód, uporz ądkowanie gospodarki odpadami i gospodarki ściekowej oraz ograniczenie emisji zanieczyszcze ń, w tym tak że hałasu. Realizacja tych zada ń b ędzie jednocze śnie zapocz ątkowaniem działa ń proekologicznych wspomagaj ących planowany rozwój społeczno-gospodarczy. Kieruj ąc si ę powy ższymi przesłankami, dla gminy Trzebnica mo żna sformułowa ć nast ępuj ące cele strategiczne: 1. Zaktywizowanie działalno ści usługowej oraz nieuci ąż liwego przemysłu. 2. Rozwini ęcie turystyki i rekreacji. 3. Zrestrukturyzowanie rolnictwa i gospodarki żywno ściowej. 4. Stworzenie warunków wszechstronnego rozwoju społecznego, zwłaszcza rodziny. 5. Wzbogacenie usług zwi ązanych z ochron ą zdrowia. 6. Rozwini ęcie usług edukacyjno - szkoleniowych. Osi ągni ęciu wymienionych wy żej celów sprzyja ć b ędzie zrealizowanie szeregu uwarunkowa ń maj ących charakter celów operacyjnych: 1. Ukierunkowanie działa ń rady i urz ędu tak, by zagwarantowa ć sprawn ą realizacj ę strategii rozwoju i wdro żyć system zarz ądzania strategicznego, skutkuj ącego długotrwałym rozwojem gminy i pozyskiwaniem społeczno ści dla przedsi ęwzi ęć rozwojowych. 2. Rozbudowanie infrastruktury technicznej i ochrona środowiska naturalnego, 3. Sformułowanie i konsekwentne realizowanie programu promocji gminy, w tym lokalnych podmiotów gospodarczych. 4. Stworzenie systemu preferencji dla inwestorów lokalnych i zewn ętrznych. 5. Zapewnienie bezpiecze ństwa publicznego. 6. Zinwentaryzowanie i wykorzystanie dost ępnych funduszy pomocowych. Z powy ższego zestawienia celów wynika szczególna ranga rozwoju infrastruktury technicznej, która bezpo średnio przyczynia si ę do poprawy warunków życia mieszka ńców oraz w znacznym stopniu warunkuje osi ągni ęcie niemal wszystkich celów strategicznych.

6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

6.1. Cele PO Ś do osi ągni ęcia w latach 2010-2018 oraz kierunki działa ń

6.1.1. Program ochrony przyrody i krajobrazu

Cel: Ochrona i kształtowanie zasobów przyrody, w tym walorów krajobrazowych z umo żliwieniem zrównowa żonego rozwoju gospodarczego gminy

Kierunki działa ń Realizacj ę powy ższych celów nale ży prowadzi ć stosuj ąc poni ższe kierunki działa ń: 1. Rozbudowa systemu obszarów chronionych - objecie ochron ą cennych przyrodniczo obszarów przez utworzenie: • nowego rezerwatu „W ąwóz Włóknicy” (opis w zał. nr 3 ), • użytków ekologicznych ( zał. nr 1 ), • Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego „Buczyna Trzebnicka” ( zał. nr 4 ). 2. Wła ściwe ukierunkowanie ruchu turystycznego na obszarach chronionych: • opracowanie programu odpowiedniego udost ępniania obszarów chronionych dla potrzeb turystyki, • utrzymanie i odnawianie istniej ących szlaków turystycznych oraz tworzenie nowych. 3. Ograniczenie procesu fragmentacji środowiska, zachowanie i odnowa korytarzy ekologicznych: • opracowanie mapy i potencjalnych istniej ących korytarzy • odtwarzanie zniszczonych korytarzy ekologicznych • wprowadzanie zadrzewie ń i zakrzewie ń 4. Ochrona gatunkowa ro ślin i zwierz ąt - ochrona i wzrost ró żnorodno ści biologicznej (w tym zakładanie nowych gniazd dla bocianów i utrzymanie istniej ących). 5. Zwi ększenie lesisto ści i poprawa gospodarki le śnej: • opracowanie i realizacja programu zwi ększenia lesisto ści gminy • prowadzenie nasadze ń 6. Zwi ększenie obszarów terenów zieleni: • odtworzenie istniej ących, tworzenie nowych parków na terenach zabudowanych • ekranowanie źródeł hałasu, w tym dróg o du żym nat ęż eniu przez pasy zieleni 7. Wprowadzenie systemu ci ągłego aktualizowania informacji o zasobach przyrodniczych

6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

gminy.

6.1.2. Program ochrony powierzchni ziemi, gleby i surowców naturalnych

Cel : Racjonalne u żytkowanie gleb oraz korzystanie z surowców naturalnych, w sposób chroni ący je przed ilo ściow ą i jako ściow ą degradacj ą

Kierunki działa ń Dążą c do osi ągni ęcia wytyczonych celów z zakresu ochrony gleb nale ży bra ć pod uwag ę nast ępuj ące kierunki działa ń: 1. Monitoring u żytków rolnych w celu kontroli poziomu zanieczyszczenia gleb oraz przeciwdziałaniu nadmiernemu ich zakwaszaniu 2. Finansowe wspieranie wapnowania gleb w celu ochrony jej jako ści przed erozj ą 3. Zapobieganie zanieczyszczeniom gleb zwłaszcza środkami ochrony ro ślin i metalami ci ęż kimi 4. Ochrona gleb o wysokiej przydatno ści rolniczej przed przeznaczeniem na cele nierolnicze 5. W celu ochrony gleb przed erozj ą organizacja zadrzewie ń, zakrzacze ń i zalesie ń na terenach, które s ą najbardziej nara żonych na te procesy 6. Upowszechnianie zasad Dobrej Praktyki Rolniczej i rolnictwa ekologicznego 7. Promowanie ró żnorodno ści produkcji na terenach wiejskich 8. Rekultywacja terenów zdegradowanych (np. zamkni ętego składowiska odpadów w Jaszycach) 9. Likwidacja nielegalnych składowisk odpadów 10. Zwi ększenie kontroli i nadzoru nad gospodark ą osadami ściekowymi dla zapewnienia bezpiecze ństwa ludzi i środowiska, zwłaszcza podczas wykorzystania do celów przyrodniczych (w rolnictwie, do rekultywacji i do kształtowania powierzchni terenu) 11. Wsparcie działa ń na rzecz prawidłowego zagospodarowania obornika, gnojowicy i gnojówki 12. Promocja wykorzystania kompostu w celu podnoszenia jako ści i struktury gleb 13. Wspomaganie rozwoju agroturystyki jako uzupełniaj ącego źródła dochodów dla gospodarstw rolnych

6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

14. Utrzymywanie urz ądze ń melioracyjnych w dobrym stanie technicznym oraz zwi ększanie powierzchni nawadnianych

W zakresie ochrony zasobów kopalin - eksploatacji złó ż, realizacja celów b ędzie si ę odbywała przez: 1. Racjonalne wykorzystanie zasobów mineralnych - kontrole wszystkich miejsc eksploatacji surowców mineralnych pod k ątem przestrzegania wymogu uzyskania koncesji na wydobywanie kopalin 2. Rekultywacja terenów zdegradowanych w wyniku działalno ści wydobywczej: • egzekwowanie obowi ązku rekultywacji wyeksploatowanych wyrobisk • egzekwowanie obowi ązku likwidacji i rekultywacji nielegalnych wyrobisk

6.1.3. Program ochrony wód powierzchniowych i podziemnych

Cel : Racjonalna gospodarka wodno - ściekowa

Kierunki działa ń 1. Sukcesywna rozbudowa miejskiej sieci kanalizacyjnej w gminie Trzebnica do stanu, umo żliwiaj ącego podł ączenie wszystkich mieszka ńców 2. Przebudowa istniej ącego systemu kanalizacyjnego na terenie miasta w celu poprawy jego stanu technicznego (zamiana kanalizacji ogólnospławnej na sanitarn ą i burzow ą) 3. Budowa sieci kanalizacji sanitarnej wraz z oczyszczalni ą ścieków w miejscowo ści Uje ździec Wielki dla obsługi ok. 340 mieszka ńców 4. Budowa oczyszczalni ścieków w Skarszynie o projektowanej przepustowo ści 68 m 3/d (680 RLM), docelowo 103 m 3/d (1032 RLM) 5. Modernizacja istniej ącej miejskiej oczyszczalni ścieków w Trzebnicy polegaj ąca na rozbudowie komór fermentacyjnych 6. Utrzymanie wła ściwego stanu systemu melioracji szczegółowej i podstawowej 7. Likwidacja miejsc nielegalnego zrzutu ścieków do wód lub do ziemi 8. Przeprowadzanie kontroli przestrzegania przez wła ścicieli nieruchomo ści postanowie ń uchwały Rady Miejskiej w sprawie ustalenia szczegółowych zasad utrzymania czysto ści i porz ądku na nieruchomo ściach w zakresie gospodarki nieczysto ściami ciekłymi

6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

9. Efektywne zabezpieczenie wód powierzchniowych i podziemnych przed spływami zanieczyszcze ń poprzez ustanowienie, weryfikowanie i wykonanie stref ochronnych (np. nasadzenia ro ślinno ści ochronnej).

6.1.4. Program ochrony powietrza

Cel : Utrzymanie wła ściwego stanu jako ści powietrza

Kierunki działa ń W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego niezb ędnym jest ukierunkowanie działa ń na:

1. Redukcj ę niskiej emisji, ograniczenie emisji CO 2 (tak że NO x, SO x), ograniczenie strat energetycznych 2. Zintegrowanie i rozbudowa systemu ciepłowniczego regionu 3. Zwi ększenie jako ści parametrów cieplnych obiektów budowlanych poprzez ich termomodernizacj ę 4. Rozwój odnawialnych systemów produkcji energii z np. biomasy, energii sło ńca (kolektory słoneczne), energii geotermalnej (pompy ciepła) itp. 5. Działania zwi ązane z transportem • unowocze śnienie układu komunikacyjnego • poprawa stanu technicznego dróg • budowa ście żek rowerowych • rygorystyczne przestrzeganie wymaga ń dotycz ących stanu technicznego pojazdów 6. Zakaz wypalania traw i ściernisk 7. Zorganizowanie programów edukacyjnych w zakresie racjonalnego u żytkowania energii oraz ochrony powietrza ze szczególnym uwzględnieniem szkodliwego oddziaływania zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych dla zdrowia oraz kosztów społeczno-ekonomicznych spowodowanych zanieczyszczeniem atmosfery.

6.1.5. Program ochrony przed hałasem

Cel : Zapobieganie uci ąż liwo ściom z powodu emisji hałasu do środowiska

Kierunki działa ń 1. Tworzenie sieci tras rowerowych w ramach istniej ącej sieci dróg, oraz uwzgl ędnianie

6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

ich w ramach planowanych modernizacji dróg oraz budowy nowych odcinków 2. Nasadzenia pasów zieleni ochronnej w pobli żu ci ągów komunikacyjnych 3. Ograniczenie ruchu ci ęż kiego na drogach przechodz ących przez tereny zwartej zabudowy mieszkaniowej 4. Utrzymywanie nawierzchni dróg w dobrym stanie technicznym 5. Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów po świ ęconych ochronie przed hałasem – rozdzielenie potencjalnych źródeł hałasu od terenów mieszkalnych, oraz tworzenie stref wolnych od transportu.

6.1.6. Edukacja ekologiczna

Cel : Zaszczepienie świadomo ści ekologicznych zachowa ń, maj ące na celu uwra żliwienie na szeroko poj ęte problemy ochrony środowiska.

Kierunki działa ń 1. Zwi ększenie problematyki ekologicznej w szkolnych programach nauczania przez: • Uświadamianie zagro żeń środowiska przyrodniczego, wyst ępuj ących w miejscu zamieszkania • Budzenie szacunku do przyrody • Rozumienie zale żno ści istniej ących w środowisku przyrodniczym • Zdobycie umiej ętno ści obserwacji zjawisk przyrodniczych i ich opisu • Poznanie współzale żno ści człowieka i środowiska • Wyrobienie poczucia odpowiedzialno ści za środowisko • Wycieczki i warsztaty ekologiczne • Udział w cyklicznych akcjach i imprezach ekologicznych („Dzie ń Ziemi" „Sprz ątanie Świata", „Mi ędzynarodowy Dzie ń Ochrony Środowiska"). 2. Informowanie mieszka ńców gminy o stanie środowiska w gminie i działaniach podejmowanych na rzecz jego ochrony. 3. Współdziałanie władz gminy z mediami w zakresie prezentacji stanu środowiska 4. Kontynuacja drukowanie plakatów, instrukcji i ulotek promuj ących ochron ę środowiska

Oprócz edukacji szkolnej podejmowane b ędą działania skierowane do dorosłych

6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

mieszka ńców gminy z ró żnych grup zawodowych. Najefektywniejszym sposobem podniesienia świadomo ści ekologicznej jest zaanga żowanie mieszka ńców w procesy decyzyjne. Wymaga to szerokiego informowania społecze ństwa o mo żliwo ściach prawnych uczestniczenia w podejmowaniu decyzji maj ących wpływ na stan środowiska. Burmistrz gminy Trzebnica przekazuje nauczycielom szkół z terenu gminy plakaty, broszury dotycz ące ochrony środowiska oraz czasopisma z tego. Od 15 lat organizuje tak że „Gminny Konkurs Piosenki Ekologicznej”, „Gminny Konkurs Wiedzy Ekologicznej” oraz konkurs „Ekologia cały rok”. Od dwóch lat uczniowie szkół mog ą wzi ąć w konkursie fotograficznym „ Ekologia w obiektywie” oraz akcji pn. „Ratujmy Kasztanowce”. Wa żną rol ę w edukacji ekologicznej odgrywaj ą organy samorz ądowe. Powinny one przy opracowywaniu i realizacji lokalnych programów edukacji ekologicznej współdziała ć z organizacjami, instytucjami i przedstawicielami zakładów pracy i społeczno ści lokalnych. Działania władz samorz ądowych mog ą tak że obejmowa ć dystrybucj ę broszur, ulotek promuj ących szeroki aspekt ochrony środowiska, tj.: ograniczenie zu życia wody, segregacj ę odpadów, alternatywne źródła energii, zmian ę przyzwyczaje ń konsumenckich, itp. Du że znaczenie w podnoszeniu świadomo ści ekologicznej maj ą media (lokalna prasa, telewizja, radio). Coraz wi ększego znaczenia nabieraj ą tematyczne programy publicystyczne, filmy przyrodnicze, edukacyjne oraz reklama społeczna propaguj ąca działania przyjazne środowisku. Edukacja ekologiczna mo że odbywa ć si ę tak że przez internet np. umieszczanie na stronie internetowej informacji dotycz ących problemów ochrony środowiska na terenie gminy itp. Od 2007 r. funkcjonuje strona www.eko.trzebnica.pl na której znale źć mo żna mi ędzy innymi informacje o przedsi ęwzi ęciach organizowanych przez gmin ę z zakresu ochrony środowiska. W śród licznie podejmowanych przez Gmin ę Trzebnica działa ń wyró żni ć mo żna: • liczne konkursy adresowane do uczniów szkół z terenu gminy np. "Ekologia cały rok", konkurs fotograficzny itp., • akcja edukacyjna – w zakresie zakazu palenia śmieci – plakaty i ulotki z napisem: „Kochasz dzieci, nie pal śmieci” • akcja edukacyjna – w zakresie zagospodarowania odpadów wytworzonych w gospodarstwie domowym o charakterze medycznym „Przeterminowane leki, zanie ś do apteki” - podj ęcie akcji w celu utworzenia 6 punktów odbioru przeterminowanych i niezu żytych leków na terenie gminy.

6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

6.1.7. Rozwój turystyki i rekreacji

Gmina Trzebnica to tereny o wysokich walorach kulturowych i przyrodniczych, sprzyjaj ących rozwojowi ruchu turystycznego, szczególnie turystyki weekendowej, ze wzgl ędu na blisko ść aglomeracji wrocławskiej. Dla realizacji tego celu powołano do życia m.in. Stowarzyszenie Gmin Turystycznych Wzgórz Trzebnickich i Doliny Baryczy Powiatu Trzebnickiego. O atrakcyjno ści terenów turystycznych obok walorów przyrodniczo – krajobrazowych decyduje przede wszystkim odpowiednie zagospodarowanie tj. baza noclegowa, gastronomiczna, komunikacyjna itp. Najch ętniej odwiedzanymi przez turystów s ą te rejony, które posiadaj ą: • wysokie walory wypoczynkowe, słu żą ce regeneracji sił fizycznych i psychicznych • walory krajoznawcze tj. malownicze poło żenie, osobliwo ści flory i fauny, zabytki i historyczne zespoły urbanistyczne (Trzebnica) • walory specjalistyczne umo żliwiaj ące uprawianie ró żnych form sportu i turystyki np. w ędkarstwo, w ędrówki, je ździectwo, turystyka piesza i rowerowa. Oceniaj ąc zagadnienia turystyki, najwi ększ ą rol ę przywi ązuje si ę zwykle do zasobów przyrodniczych, traktowanych jako najsilniejszy czynnik wpływaj ący na popyt turystyczny. Istotnym zadaniem wyst ępuj ącym w gospodarce przestrzennej na obszarach o wysokich walorach przyrodniczych i kulturowych jest ograniczanie ujemnych skutków rozwoju turystyki. Od zachowania dobrego stanu środowiska w obszarach turystycznych zale ży utrzymanie ruchu turystycznego. D ąż enie do spełnienia wymogów bezpiecze ństwa ekologicznego to jedno z najwa żniejszych na tym obszarze zada ń lokalnych władz samorz ądowych i lokalnej społeczno ści. St ąd te ż głównym zadaniem wynikaj ącym z analizy stanu środowiska na terenie gminy Trzebnica jest uporz ądkowanie gospodarki ściekowej i odpadowej.

7. Podstawowe instrumenty i narz ędzia zarz ądzania realizacj ą Programu Ochrony Środowiska

7.1. Narz ędzia i instrumenty programowo-planistyczne

7 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

• studia uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz plany miejscowe stanowi ą narz ędzia o podstawowym znaczeniu. S ą one sporz ądzane przez władze gminy i uzgadniane przez starost ę; sposób ich opracowania, stopie ń szczegółowo ści i zasady współpracy z gmin ą w trakcie udzielania przez starost ę pozwole ń na budow ę b ędą w znacznej cz ęś ci decydowały o mo żliwo ści realizacji zapisów Programu • oceny oddziaływania na środowisko projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Stanowi ą istotny materiał umo żliwiaj ący uzgodnienie planu miejscowego • oceny oddziaływania na środowisko przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych. Realizowane s ą w ramach procedury zmierzaj ącej do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, uzyskiwanej przed m. in. decyzj ą o warunkach zabudowy, pozwoleniem na budow ę, koncesj ą na poszukiwanie i wydobywanie kopalin, • programy gospodarki odpadami niebezpiecznymi przedsi ębiorstw

7.2. Narz ędzia i instrumenty reglamentuj ące mo żliwo ści korzystania ze środowiska

• pozwolenia i decyzje administracyjne na emisj ę, pozwolenia zintegrowane, wodno- prawne; na wytwarzanie, zbiórk ę i recykling odpadów, decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach; zgłoszenia instalacji nie wymagaj ących pozwole ń dokonywane przez zakłady • przegl ądy ekologiczne dokonywane w sytuacjach powstawania w ątpliwo ści, zawsze w przypadku składowisk • instrukcje eksploatacji obiektów zwi ązanych z gospodark ą odpadami • wymagania kwalifikacyjne stawiane eksploatuj ącym obiekty gospodarki odpadami • strefy ochrony bezpo średniej i po średniej uj ęć wody • strefy ograniczonego u żytkowania terenu • ograniczenia lub zakazanie u żytkowania niektórych jednostek pływaj ących na wodach stoj ących

7.3. Narz ędzia i instrumenty karne i administracyjne

• odpowiedzialno ść cywilna za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko uregulowana jest tak że w Kodeksie Cywilnym; pozwala on ka żdemu, komu przez

7 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

bezprawne oddziaływanie na środowisko zagra ża lub została wyrz ądzona szkoda, żą da ć jej naprawienia lub zaprzestania działalno ści; je żeli naruszenie dotyczy środowiska jako dobra wspólnego, z roszczeniem mo że wyst ąpi ć jednostka samorz ądu terytorialnego • odpowiedzialno ść karna za szkody wyrz ądzone środowisku zagro żona jest kar ą grzywny lub ograniczenia wolno ści w wypadku wprowadzania do obrotu substancji stwarzaj ących szczególne zagro żenie, eksploatacji instalacji bez pozwolenia lub lekcewa żenia przepisów przez prowadz ącego zakład o du żym ryzyku • odpowiedzialno ść administracyjna sprowadza si ę do mo żliwo ści nało żenia na podmiot korzystaj ący ze środowiska i oddziałuj ący na nie negatywnie, obowi ązku ograniczenia negatywnego wpływu i przywrócenia wła ściwego stanu środowiska (m.in. administracyjne kary pieni ęż ne)

7.4. Działalno ść kontrolna gminy

Mo żliwo ść skutecznego korzystania z instrumentów administracyjnych wi ąż e si ę z podejmowaniem czynno ści kontrolnych. W przypadku samorz ądu gminnego konieczna jest dobra współpraca ze starostwem i z Inspekcj ą Ochrony Środowiska w celu systematycznej kontroli przestrzegania przez podmioty prowadz ące działalno ść gospodarcz ą, zapisów zawartych w pozwoleniach na emisj ę oraz w pozwoleniach zintegrowanych.

7.5. Narz ędzia i instrumenty finansowe

• opłaty za korzystanie ze środowiska. S ą one ponoszone za: wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pobór wód, składowanie odpadów. Ponadto na podstawie ustawy o ochronie przyrody uiszczane są opłaty za wycink ę drzew i krzewów, a na podstawie Prawa geologicznego i górniczego opłaty za wydobycie kopalin • kary pieni ęż ne za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska • opłaty podwy ższone za korzystanie ze środowiska uiszczaj ą podmioty korzystaj ące z niego bez uzyskania wymaganego pozwolenia • wsparcie finansowe przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z ochron ą środowiska w drodze udzielania oprocentowanych po życzek, dopłat do oprocentowania kredytów

7 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

i po życzek, udzielania dotacji, wnoszenia udziałów do spółek, nabywania obligacji, akcji i udziałów przez fundusze ochrony środowiska, oraz wsparcie finansowe przez Ekofundusz dysponuj ący pieni ędzmi z ekokonwersji, fundusze Unii Europejskiej, inne pomniejsze fundusze i fundacje wspomagaj ące ochron ę środowiska, bud żet pa ństwa, bud żet samorz ądu województwa • wsparcie dla programów dostosowania przedsi ębiorstw do wymogów zwi ązanych z ochron ą środowiska poprzez negocjowanie programów dostosowawczych • system materialnych zach ęt (ustawa Prawo ochrony środowiska przewiduje zró żnicowane stawki podatków i innych danin publicznych słu żą cych celom ochrony środowiska) dla przedsi ębiorców podejmuj ących si ę wprowadzania pro środowiskowych systemów zarz ądzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólno światowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyra żonymi m.in. w standardach ISO 14000, EMAS, programach czystej produkcji.

7.6. Instrumenty oddziaływania społecznego

7.6.1. Edukacja społeczno ści lokalnej

Wykształcenie nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia odpowiedzialno ści mieszka ńców województwa za stan i ochron ę środowiska to jeden z podstawowych celów sformułowanych w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej (2001): „Edukacja ekologiczna kształtuje cało ściowy obraz relacji pomi ędzy człowiekiem, społecze ństwem i przyrod ą. Ukazuje zale żno ść człowieka od środowiska oraz uczy odpowiedzialno ści za zmiany dokonywane w środowisku naturalnym. Istotne jest, aby został on osi ągni ęty zarówno w śród młodego pokolenia, jak i u ludzi dorosłych poprzez: edukacj ę ekologiczn ą w formalnym systemie kształcenia oraz pozaszkoln ą edukacj ę ekologiczn ą”. Przedsi ęwzi ęcia edukacyjne społeczno ści lokalnej znalazły odzwierciedlenie w szeregu dokumentów lokalnych. Postuluje si ę wspieranie programów edukacji ekologicznej prowadzonych przez organizacje pozarz ądowe, gmin ę, szkoły. Edukacja ekologiczna musi spełnia ć podstawowe zało żenia: • przedstawianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska • docieranie do wszystkich grup społecznych (zarz ąd i pracownicy urz ędów, dziennikarze i nauczyciele, dzieci i młodzie ż, doro śli mieszka ńcy)

7 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

• dobór odpowiedniego środka przekazu tak, aby w jak najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekaza ć informacj ę „ekologiczn ą” (szkolenie radnych, szkolenie rolników w zakresie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej, organizacja wycieczek, konkursów, pokazów, systematyczn ą edukacj ę mieszka ńców mi ędzy innymi poprzez organizacj ę otwartych spotka ń dla nich) Działania w ramach edukacji ekologicznej dotycz ą wielu dziedzin, cho ć w szczególno ści gospodarki wodno-ściekowej i odpadowej. Nie ulega w ątpliwo ści, że bardzo wa żną pozycj ę w wydatkach Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej powinna zajmowa ć edukacja. Szczególnie cenna b ędzie w tej materii współpraca z organizacjami pozarz ądowymi i szkołami.

7.6.2. Udział społecze ństwa w podejmowaniu decyzji

Wł ączanie do procesu realizacji zrównowa żonego rozwoju szerokiego grona partnerów daje szans ę na jego społeczn ą akceptacj ę i przyjmowanie odpowiedzialno ści tak za sukcesy jak i pora żki. Społeczno ść gminy jest głównym adresatem działa ń przewidywanych Programem, st ąd tak wa żnym elementem jest uspołecznienie procesu planowania i podejmowania decyzji i przejrzysto ść procedur wł ączaj ących szerokie grono partnerów. Zadanie to, by mogło przynie ść pozytywny skutek, musi by ć realizowane przez społecze ństwo świadome zagro żeń, jakie niesie z sob ą rozwój cywilizacyjny, a wi ęc odpowiednio przygotowane. W przeciwnym wypadku podejmowane przez władze samorz ądowe próby rozwi ązania szeregu problemów b ędą napotykały na społeczny opór.

7.7. Nowe podej ście do planowania przestrzennego – ekologizacja

Zasady polityki ekologicznej pa ństwa s ą zasadami, na których oparta jest równie ż polityka ochrony środowiska Województwa Dolno śląskiego. Oprócz zasady zrównowa żonego rozwoju jako nadrz ędnej uwzgl ędniono szereg zasad pomocniczych i konkretyzuj ących, m.in.: • zasad ę prewencji, oznaczaj ącą w szczególno ści: − zapobieganie powstawaniu zanieczyszcze ń poprzez stosowanie najlepszych dost ępnych technik (BAT)

7 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

− recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk, energii, wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania − zintegrowane podej ście do ograniczania i likwidacji zanieczyszcze ń i zagro żeń zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszcze ń (tzw. dyrektywa IPPC) − wprowadzanie pro środowiskowych systemów zarz ądzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólno światowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyra żonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach czystszej produkcji, itp. • zasad ę "zanieczyszczaj ący płaci” odnosz ącą si ę do odpowiedzialno ści za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innych zagro żeń. Odpowiedzialno ść t ę ponosi ć powinny wszystkie jednostki u żytkuj ące środowisko, a wi ęc tak że konsumenci, zwłaszcza, gdy maj ą mo żliwo ść wyboru mniej zagra żaj ących środowisku dóbr konsumpcyjnych • zasad ę integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi oznaczaj ącą uwzgl ędnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi • zasad ę regionalizacji, oznaczaj ącą m.in. skoordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie (np. doliny rzeczne i obszary wodno-błotne, szczególnie w strefach przygranicznych) • zasad ę subsydiarno ści , wynikaj ącą m.in. z Traktatu o Unii Europejskiej, a oznaczaj ącą przekazywanie cz ęś ci kompetencji i uprawnie ń decyzyjnych dotycz ących ochrony środowiska na wła ściwy szczebel regionalny lub lokalny tak, aby był on rozwi ązywany na najni ższym szczeblu, na którym mo że zosta ć skutecznie i efektywnie rozwi ązany • zasad ę skuteczno ści ekologicznej i efektywno ści ekonomicznej odnosz ącą si ę do wyboru planowanych przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych ochrony środowiska, a oznaczaj ącą potrzeb ę minimalizacji nakładów na jednostk ę uzyskanego efektu. Zasady te znalazły odzwierciedlenie w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r., Nr 80, poz. 717 ze zm.) i innych znowelizowanych ustawach. Ustawa ta jest zasadniczym aktem prawnym umo żliwiaj ącym prowadzenie polityki przestrzennej, a wi ęc tak że środowiskowej, która stanowi jej istotny element. Kształt obecnie

7 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

obowi ązuj ącej ustawy zasadniczo odbiega od dotychczasowych uregulowa ń prawnych. Po raz pierwszy w polskim ustawodawstwie zostały zdefiniowane i u żyte poj ęcia dotycz ące interesu publicznego, inwestycji celu publicznego i szereg innych. Oto tre ści kryj ące si ę pod tymi poj ęciami: Ład przestrzenny - będący kluczem do interpretacji tre ści całej ustawy nale ży rozumie ć jako takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijn ą cało ść oraz uwzgl ędnia w uporz ądkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno – gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno – estetyczne. Obszar problemowy - to poj ęcie zdefiniowane jako obszar szczególnego zjawiska z zakresu gospodarki przestrzennej lub wyst ępowania konfliktów przestrzennych, wskazany w planie zagospodarowania przestrzennego województwa lub okre ślony w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

Interes publiczny - jest uogólnionym celem d ąż eń i działa ń, uwzgl ędniaj ących zobiektywizowane potrzeby ogółu społecze ństwa lub lokalnych społeczno ści, zwi ązanych z zagospodarowaniem przestrzennym. Inwestycja celu publicznego - to działania o znaczeniu lokalnym (gminnym) i ponadlokalnym (powiatowym, wojewódzkim i krajowym), stanowi ące realizacj ę celów zapisanych w art. 6 ustawy z 21 sierpnia 1997 o gospodarce nieruchomo ściami, a wi ęc mi ędzy innymi : • budowa i utrzymywanie publicznych urz ądze ń słu żą cych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę, gromadzenia, przesyłania, oczyszczania i odprowadzania ścieków oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym ich składowania • budowa oraz utrzymywanie obiektów i urz ądze ń słu żą cych ochronie środowiska, zbiorników i innych urz ądze ń wodnych słu żą cych zaopatrzeniu w wod ę, regulacji przepływów i ochronie przed powodzi ą, a tak że regulacja i utrzymywanie wód oraz urz ądze ń melioracji wodnych, b ędących własno ści ą Skarbu Pa ństwa lub jednostek samorz ądu terytorialnego • ochrona nieruchomo ści stanowi ących dobra kultury w rozumieniu przepisów o ochronie dóbr kultury • poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa • zakładanie i utrzymywanie cmentarzy

7 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

• ochrona zagro żonych wygini ęciem gatunków ro ślin i zwierz ąt lub siedlisk przyrody Obszar przestrzeni publicznej - zdefiniowany jako obszar o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszka ńców, poprawy jako ści ich życia i sprzyjaj ący nawi ązywaniu kontaktów społecznych ze wzgl ędu na jego poło żenie oraz cechy funkcjonalno – przestrzenne, okre ślony w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Bli ższe przyjrzenie si ę tre ści regulacji prawnych prowadzi do wniosku, że studia uwarunkowa ń, b ędą musiały by ć weryfikowane pod k ątem jednoznacznego okre ślenia w nich mi ędzy innymi, tego rodzaju obszarów. U podstaw realizacji ka żdego Programu ochrony środowiska le żą decyzje przestrzenne. Ustalenia planów kształtuj ą sposób wykonywania prawa własno ści, który nie mo że narusza ć chronionego prawem interesu publicznego oraz osób trzecich. Problematyka gospodarowania przestrzeni ą jest nierozerwalnie zwi ązana z ochron ą środowiska. Z tego wzgl ędu ju ż na etapie studium nale ży uwzgl ędni ć: • dotychczasowe przeznaczenie, zagospodarowanie i uzbrojenie terenu • stan ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony • stan środowiska, w tym stan rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej, wielko ści i jako ści zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego • stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej • warunki i jako ść życia mieszka ńców, w tym ochron ę ich zdrowia • zagro żenia bezpiecze ństwa ludno ści i jej mienia • potrzeby i mo żliwo ści rozwoju gminy • stan prawny gruntów • wyst ępowanie obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odr ębnych • wyst ępowanie obszarów naturalnych zagro żeń geologicznych • wyst ępowanie udokumentowanych złó ż kopalin oraz zasobów wód podziemnych • wyst ępowanie terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odr ębnych • stan systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym stopie ń uporz ądkowania gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami • zadania słu żą ce realizacji ponadlokalnych celów publicznych.

7 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Analizuj ąc zakres merytoryczny wymienionych wy żej zagadnie ń, mo żna stwierdzi ć, że oba zakresy tematyczne przenikaj ą si ę w 75%.

8. Aspekty finansowe realizacji zada ń w zakresie ochrony środowiska

8.1. Harmonogram realizacji i nakłady na realizacj ę PO Ś

7

Tab.19. Harmonogram realizacji zada ń na lata 2010-2018 Szacunkowe Działanie Lata realizacji Źródła finansowania nakłady (zł.) Ochrona powierzchni ziemi, gleby i surowców naturalnych Wapnowanie gleb zadanie ci ągłe wg potrzeb WFO ŚiGW, Dolno śląska Izba Rolnicza 100 000/rok Utrzymanie, modernizacja i odbudowa systemów melioracyjnych zadanie ci ągłe wła ściciele gruntów, bud żet gminy (bud żet gminy) 15000/rok Likwidacja „dzikich” składowisk odpadów zadanie ci ągłe wła ściciele gruntów, bud żet gminy (bud żet gminy) Ochrona zasobów wodnych i gospodarka wodno-ściekowa Budowa sieci kanalizacji sanitarnej z oczyszczalni ą ścieków w 2009-2018 4 693 880 bud żet gminy, fundusze strukturalne UE Uje źdźcu Wielkim Budowa sieci kanalizacji sanitarnej z oczyszczalni ą w Skarszynie 2009-2018 5 949 161 bud żet gminy, środki pomocowe Budowa indywidualnych oczyszczalni przydomowych zadanie ci ągłe wg potrzeb wła ściciele gospodarstw, bud żet gminny wła ściciele gospodarstw, fundusze ochrony środowiska, Budowa płyt obornikowych i zbiorników na gnojowic ę zadanie ci ągłe wg potrzeb fundusze strukturalne UE Likwidacja niekontrolowanego zrzutu ścieków nieoczyszczonych do Zadanie ci ągłe wg potrzeb środki własne mieszka ńców przydro żnych rowów Upowszechnianie Zasad Dobrej Praktyki Rolniczej i rolnictwa zadanie ci ągłe wg potrzeb bud żet gminy, fundusze strukturalne UE ekologicznego Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne u żytkowanie zasobów przyrody Utworzenie proponowanych u żytków ekologicznych, rezerwatu Wąwóz Włóknicy oraz Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego 2012-2018 wg potrzeb bud żet gminy, fundusze strukturalne UE „Buczyna Trzebnicka” w oparciu o rozpoznane walory przyrodnicze Zakładanie nowych gniazd dla bocianów i utrzymanie istniej ących zadanie ci ągłe 2 000/rok bud żet gminy Bie żą ce nasadzenia, piel ęgnacja i wycinka drzew zadanie ci ągłe 120 000/rok bud żet gminy Prowadzenie prac piel ęgnacyjno-konserwacyjnych w stosunku do zadanie ci ągłe wg potrzeb bud żet gminy istniej ących i proponowanych pomników przyrody zgodnie Inwentaryzacja pomników przyrody oraz zieleni miejskiej zadanie ci ągłe bud żet gminy z potrzebami środki własne wła ścicieli, bud żet gminy, fundusze Zwi ększenia lesisto ści obszaru gminy zadanie ci ągłe wg potrzeb ochrony środowiska i fundusze strukturalne UE bud żet gminy, zarz ądcy dróg, wła ściciele gruntów, Wprowadzanie zadrzewie ń, zakrzewie ń i rozwój terenów zielonych zadanie ci ągłe wg potrzeb fundusze pomocowe Ochrona powietrza atmosferycznego Modernizacja systemów grzewczych z tradycyjnych na przyjazne zadanie ci ągłe wg potrzeb wła ściciele budynków, fundusze ochrony środowiska środowisku Wprowadzanie pasów zieleni izolacyjnej na obrze żach dróg zadanie ci ągłe wg potrzeb zarz ądcy dróg

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Szacunkowe Działanie Lata realizacji Źródła finansowania nakłady (zł.) Ochrona przed hałasem i wibracjami Modernizacja dróg, w tym poprawa stanu nawierzchni zadanie ci ągłe wg potrzeb zarz ądcy dróg, fundusze strukturalne UE Wprowadzanie pasów zieleni izolacyjnej na obrze żach dróg zadanie ci ągłe wg potrzeb zarz ądcy dróg, fundusze strukturalne UE Ochrona przed polami elektromagnetycznymi Uwzgl ędnianie ochrony zdrowia ludzi i ochrony krajobrazu w ustalaniu lokalizacji masztów telefonii komórkowej i przebiegu linii zadanie ci ągłe - - wysokiego napi ęcia Zadanie dodatkowe: Edukacja ekologiczna bud żet gminny, fundusze strukturalne UE, fundusze Edukacja ekologiczna mieszka ńców gminy zadanie ci ągłe 20 000/rok ochrony środowiska Upowszechnianie Zasad Dobrej Praktyki Rolniczej i rolnictwa bud żet gminny, bud żet Dolno śląskiego O środka zadanie ci ągłe wg potrzeb ekologicznego Doradztwa Rolniczego – Oddział w Trzebnicy Zakładanie ście żek dydaktyczno-turystycznych popularyzuj ących bud żet gminy, bud żet Stowarzyszenia Gmin lokaln ą przyrod ę, wytyczanie nowych tras i szlaków turystycznych, zadanie ci ągłe wg potrzeb Turystycznych Wzgórz Trzebnickich i Doliny Baryczy w tym szlaków dostosowanych dla osób niepełnosprawnych Powiatu Trzebnickiego

8

8.2. Potencjalne źródła finansowania przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych

Realizacja zada ń inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska wymaga nakładów finansowych znacznie przewy ższaj ących mo żliwo ści bud żetowe jednostek samorz ądu terytorialnego. Istnieje zatem potrzeba pozyskania zewn ętrznych źródeł finansowego wsparcia przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych. Dla jednostek samorz ądowych dost ępnymi sposobami finansowania inwestycji s ą: • środki własne • kredyty i po życzki udzielane w bankach komercyjnych • kredyty i po życzki preferencyjne udzielane przez instytucje wspieraj ące rozwój gmin • dotacje państwowe z funduszy krajowych i zagranicznych • emisja obligacji

8.2.1. Fundusze krajowe

Głównymi źródłami finansowania zada ń w zakresie ochrony środowiska s ą fundusze ekologiczne, krajowe i zagraniczne fundacje i programy wspieraj ące oraz środki własne inwestorów. W Polsce podstaw ę systemu finansowania inwestycji ochrony środowiska tworz ą: • Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO Ś i GW) • Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFO Ś i GW) Fundusze te gromadz ą wpływy z opłat za korzystanie ze środowiska i jego zasobów przez podmioty gospodarcze oraz z kar nakładanych za ponadnormatywne zanieczyszczenie środowiska. Gminny i Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej nowelizacj ą ustawy Prawo ochrony środowiska zostanie zlikwidowany.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej NFO ŚiGW finansuje przedsi ęwzi ęcia proekologiczne o zasi ęgu ogólnokrajowym oraz ponadregionalnym. Podstawowymi formami finansowania s ą preferencyjne po życzki i dotacje, uzupełniane innymi formami finansowania, np. dopłatami do preferencyjnych kredytów bankowych ze swych linii kredytowych w bankach. NFO ŚiGW administruje równie ż środkami zagranicznymi przeznaczonymi na ochron ę środowiska w Polsce, pochodz ącymi z pomocy zagranicznej.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Dotacje udzielane s ą przede wszystkim na: • edukacj ę ekologiczn ą, • przedsi ęwzi ęcia pilotowe dotycz ące wdro żenia post ępu technicznego i nowych technologii o du żym stopniu ryzyka lub maj ących eksperymentalny charakter, monitoring, • ochron ę przyrody, • ochron ę i hodowl ę lasów na obszarach szczególnej ochrony środowiska oraz wchodz ących w skład le śnych kompleksów promocyjnych, • ochron ę przed powodzi ą, • ekspertyzy, • badania naukowe, • programy wdra żania nowych technologii, • prace projektowe i studialne, • zapobieganie lub likwidacj ę nadzwyczajnych zagro żeń, • utylizacj ę i zagospodarowanie wód zasolonych • profilaktyk ę zdrowotn ą dzieci z obszarów zagro żonych.

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WFO ŚiGW finansuje przedsi ęwzi ęcia o zasi ęgu regionalnym. Okre śla zadania priorytetowe, które mog ą by ć dofinansowywane z środków funduszu oraz zasady i kryteria, które b ędą obowi ązywa ć przy wyborze zada ń do realizacji.

Przy realizacji Programu Ochrony Środowiska du że znaczenie mo że odgrywa ć współpraca z szeregiem organizacji i funduszy. W zakresie ochrony środowiska, rozwoju regionalnego i rozwoju wsi funkcjonuje m.in.:

EKOFUNDUSZ – Środki Ekofunduszu mog ą by ć wykorzystane przede wszystkim w czterech sektorach uznanych za priorytetowe. S ą nimi: • zmniejszenie emisji gazów powoduj ących zmiany klimatu Ziemi (tzw. gazów cieplarnianych),

8 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

• ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu z terytorium Polski, • zmniejszenie zanieczyszczenia Morza Bałtyckiego, • zachowanie bioró żnorodno ści polskiej przyrody, • gospodarka odpadami. Ekofundusz udziela wsparcia finansowego jedynie w formie bezzwrotnej dotacji w wysoko ści 10-30% kosztów projektu. W wyj ątkowych przypadkach, gdy inwestorem jest instytucja bud żetowa lub organ samorz ądowy, dotacja ta mo że si ęga ć 50%, a w ochronie przyrody, gdy partnerem Ekofunduszu jest społeczna organizacja pozarz ądowa - nawet 80%.

PROGRAM WORLD WIDE FUND DLA POLSKI - celem programu jest finansowe wsparcie zada ń w dziedzinach: ochrona i restytucja systemów wód śródl ądowych, ochrona lasów i zapewnienie ich trwałego u żytkowania, ochrona i zrównowa żone wykorzystanie krajobrazów rolniczych.

GLOBAL ENVIRONMENTAL FACILITY – celem Funduszu jest osi ągni ęcie poprawy stanu środowiska naturalnego poprzez programy i projekty przyczyniaj ące si ę do rozwi ązywania problemów o charakterze globalnym.

8.2.2. Fundusze Unii Europejskiej

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIi Ś) to najwi ększy z punktu widzenia dost ępnych środków i zakresu działa ń program operacyjny w całej Unii Europejskiej i najwa żniejsze źródło finansowania inwestycji zwi ązanych z ochron ą środowiska w Polsce. Na jego realizacj ę w latach 2007–2013 Polska otrzyma z unijnego bud żetu ok. 27,9 mld euro, z czego na inwestycje w ochron ę środowiska przeznaczone b ędzie blisko 5 mld euro. Środki unijne na PO Infrastruktura i Środowisko pochodz ą z dwóch źródeł finansowania – z Funduszu Spójno ści (22,2 mld euro) oraz z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (5,7 mld euro). Minister Środowiska pełni rol ę Instytucji Po średnicz ącej dla pi ęciu Osi Priorytetowych tego Programu:

8 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Oś priorytetowa 1 - Gospodarka wodno-ściekowa Realizowany projekt w ramach osi priorytetowej: • budowa, rozbudowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków komunalnych oraz systemów kanalizacji sanitarnej w aglomeracjach powy żej 15 tys. RLM Oś priorytetowa 2 - Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi Realizowane projekty w ramach osi priorytetowej: • kompleksowe przedsi ęwzi ęcia z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi • projekty dotycz ące przywracania terenom zdegradowanym warto ści przyrodniczych Oś priorytetowa 3 - Zarz ądzanie zasobami i przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska Realizowane projekty w ramach osi priorytetowej: • retencjonowanie wody i zapewnienie bezpiecze ństwa przeciwpowodziowego • projekty zwi ązane z zapobieganiem i ograniczaniem skutków zagro żeń naturalnych oraz przeciwdziałania powa żnym awariom • monitoring środowiska Oś priorytetowa 4 - Przedsi ęwzi ęcia dostosowuj ące przedsi ębiorstwa do wymogów ochrony środowiska Realizowane projekty w ramach osi priorytetowej: • wsparcie dla przedsi ębiorstw w zakresie: • systemów zarz ądzania środowiskowego • racjonalizacja gospodarki zasobami i odpadami • wdra żania najlepszych dost ępnych technik • ochrony powietrza • wsparcie dla przedsi ębiorstw prowadz ących działalno ść w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów innych ni ż komunalne. Oś priorytetowa 5 - Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych Realizowane projekty w ramach osi priorytetowej: • ochrona siedlisk przyrodniczych (ekosystemów) na obszarach chronionych oraz zachowanie ró żnorodno ści biologicznej • zwi ększenie dro żno ści korytarzy ekologicznych • opracowanie planów ochrony • kształtowanie postaw społecznych sprzyjaj ących ochronie środowiska, w tym ró żnorodno ści biologicznej.

8 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Fundusz Spójno ści Fundusz Spójno ści wspiera dwa sektory: środowisko i transport. Od daty akcesji Polska stała si ę najwi ększym beneficjentem środków z Funduszu Spójno ści spo śród wszystkich krajów członkowskich UE. Środki z Funduszu Spójno ści pomog ą Polsce wywi ąza ć si ę z zobowi ąza ń akcesyjnych zwi ązanych z dostosowaniem do norm UE w najtrudniejszych i wymagaj ących najwi ększych nakładów finansowych obszarach, w których Polska uzyskała najdłu ższe okresy przej ściowe. Wsparcie na du że projekty inwestycje z zakresu ochrony środowiska mog ą uzyska ć jednostki samorz ądu terytorialnego, tworzone przez nie zwi ązki gmin lub inne podmioty publiczne, np. przedsi ębiorstwa komunalne b ędące własno ści ą gminy. Współfinansowanie z Funduszu Spójno ści mog ą uzyska ć inwestycje z takich dziedzin jak: • poprawa jako ści wód powierzchniowych • polepszenie jako ści i dystrybucji wody przeznaczonej do picia • racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi • poprawa jako ści powietrza • zapewnienie bezpiecze ństwa przeciwpowodziowego Dnia 31 lipca 2006 w Dzienniku Urz ędowym Unii Europejskiej opublikowane zostały ostateczne wersje rozporz ądze ń UE dotycz ące polityki spójno ści w latach 2007-2013.

Fundusz LIFE+ LIFE+ jest jedynym instrumentem finansowym Unii Europejskiej koncentruj ącym si ę wył ącznie na współfinansowaniu projektów w dziedzinie ochrony środowiska. Jego głównym celem jest wspieranie procesu wdra żania wspólnotowego prawa ochrony środowiska, realizacja polityki ochrony środowiska oraz identyfikacja i promocja nowych rozwi ąza ń dla problemów dotycz ących ochrony przyrody. LIFE+ składa si ę z trzech komponentów, w ramach których współfinansowane s ą projekty w zakresie: • wdra żania dyrektywy Ptasiej i dyrektywy Siedliskowej, w tym ochrony priorytetowych siedlisk i gatunków • ochrony środowiska, zapobiegania zmianom klimatycznym, innowacyjnych rozwi ąza ń w dziedzinie ochrony zdrowia i polepszania jako ści życia oraz wdra żania polityki zrównowa żonego wykorzystania zasobów naturalnych i gospodarki odpadami

8 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

• działa ń informacyjnych i komunikacyjnych, kampanii na rzecz zwi ększania świadomo ści ekologicznej w społecze ństwie, w tym kampanie na temat zapobiegania po żarom lasów oraz wymiany najlepszych do świadcze ń i praktyk. Program LIFE+ zapewnia wsparcie finansowe w średniej wysoko ści 50% warto ści projektu. Nabór wniosków ogłaszany jest raz do roku przez Komisj ę Europejsk ą.

8.2.3. Partnerstwo publiczno-prywatne

Inn ą metod ą realizacji zada ń jednostki samorz ądowej mo że by ć rozwa żenie (zalecanego w rozporz ądzeniach unijnych) Partnerstwa Publiczno-Prywatnego (PPP). Termin „partnerstwo publiczno-prywatne" (PPP) jest poj ęciem ogólnym, które mo że oznacza ć co najmniej kilka form powierzania podmiotom prywatnym obowi ązku świadczenia usług o charakterze publicznym (tak że w zakresie współfinansowania inwestycji). Poszczególne formy partnerstwa ró żni ą si ę mi ędzy sob ą stopniem ponoszonego ryzyka gospodarczego, podziałem odpowiedzialno ści za jako ść świadczenia, okresem świadczenia usług oraz charakterem własno ści maj ątku służą cego do spełniania świadcze ń. Poszczególne formy partnerstwa mog ą sta ć si ę atrakcyjne dopiero wtedy, gdy okre ślone zostan ą stabilne regulacje prawne zapewniaj ące równowag ę pomi ędzy interesami prywatnych podmiotów gospodarczych, a interesami ich klientów, warunkuj ąc tym samym mo żliwo ści uzyskania zwrotu z inwestycji prywatnego kapitału.

8 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

9. Monitoring realizacji Programu Ochrony Środowiska

Proponowane kierunki działa ń i osi ągania celów zawarte w Programie Ochrony Środowiska wymagaj ą systematycznego wdra żania w życie i weryfikacji w zale żno ści od potrzeb. Bardzo istotnym elementem wdra żania Programu jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji poszczególnych zada ń. Podstaw ą oceny realizacji Programu powinien by ć monitoring stanu środowiska. Monitorowanie zachodz ących zmian powinno by ć prowadzone w oparciu o okre ślone wska źniki umo żliwiaj ące śledzenie zmian, ich post ęp i wielko ści w uj ęciu liczbowym b ądź opisowym. Monitoring realizacji zało żeń Programu Ochrony Środowiska pozwoli na racjonalne gospodarowanie środkami finansowymi, a tak że umo żliwi weryfikacj ę działa ń w uj ęciu dynamicznym tj. z bie żą cą diagnoz ą stanu środowiska. Istota monitorowania jest wyci ąganie wniosków z tego, co zostało i co nie zostało wykonane, a tak że modyfikowanie dalszych poczyna ń w taki sposób, aby osi ągn ąć zakładany cel w przyszło ści. Istotnym elementem monitorowania jest wypracowanie technik zbierania informacji oraz opracowanie odpowiednich wska źników, które b ędą odzwierciedlały efektywno ść prowadzonych działa ń. Wska źniki realizacji dotycz ące poszczególnych kategorii - tabela 19. Informacje o post ępach w realizacji Programu Ochrony Środowiska pozwol ą na uzyskanie: • pozytywnego nastawienia do podejmowanych i realizowanych zada ń przez społeczno ść lokaln ą • aktywizacji mieszka ńców przy dalszym wdra żaniu Programu Ochrony Środowiska • bie żą cej oceny przeszkód i słabych stron przy realizacji przyj ętych zada ń • mo żliwo ści bie żą cej korekty przyj ętych priorytetów w wyniku zmian zachodz ących wewn ątrz i na zewn ątrz gminy. Burmistrz ma obowi ązek opracowa ć co 2 lata sprawozdanie z realizacji Programu i przedkłada ć je radzie gminy. Wykonawc ą takiego sprawozdania mo że by ć grupa robocza powołana przez burmistrza.

8 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Tab. 19. Wska źniki realizacji PO Ś dotycz ące poszczególnych kategorii

Kategoria Wska źnik monitoringu Jednostka szt. Przyroda i krajobraz ilo ść i udział powierzchni obszarów prawnie chronionych % udział powierzchni zalesionej % Powierzchnia ziemi i gleb ilo ść wydanych koncesji na wydobywanie kopalin szt. wyniki jako ść wód powierzchniowych, udział wód pozaklasowych monitoringu % Zasoby wodne i udział ścieków komunalnych i przemysłowych % gospodarka wodno – nieoczyszczanych ściekowa udział mieszka ńców korzystaj ących z sieci wodoci ągowej, % kanalizacji sanitarnej, zu życie wody do celów bytowych na osob ę m3 wyniki Powietrze poziom zanieczyszczenia powietrza monitoringu liczba zakładów na terenie powiatu stwarzaj ących szt. zagro żenie wyst ąpienia awarii przemysłowej Powa żne awarie liczba kontroli w zakładach stwarzaj ących zagro żenie szt. wyst ąpienia awarii przemysłowej ilo ść urz ądze ń b ędących źródłem promieniowania Pola elektromagnetyczne szt. elektromagnetycznego

8 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

9. Streszczenie w j ęzyku niespecjalistycznym

Przedmiotem opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzebnica na lata 2010 – 2014 z perspektyw ą na lata 2015 - 2018. Program Ochrony Środowiska przedstawia szeroko rozumian ą problematyk ę ochrony środowiska na terenie gminy. Celem programu jest okre ślenie stanu środowiska na terenie gminy, kierunku przewidywanych zmian oraz przedstawienie propozycji działa ń zmierzaj ących do przebudowy systemu działa ń w zakresie ochrony środowiska na terenie gminy pod k ątem spełnienia standardów Unii Europejskiej. W programie opisano aktualny stan środowiska w zakresie: • powierzchni ziemi, gleb i surowców naturalnych, • zasobów wodnych i gospodarki wodno-ściekowej, • przyrody i krajobrazu, • powietrza atmosferycznego, • hałasu, • pól elektromagnetycznych. Zagadnienia dotycz ące gospodarki odpadami zostały zawarte w odr ębnym opracowaniu pod nazw ą Plan Gospodarki Odpadami dla gminy Trzebnica. W Programie Ochrony Środowiska przedstawiono źródła powstawania czynników szkodliwych na rzecz środowiska, okre ślono ich cechy i ilo ści. Zostały przedstawione kierunki zmian w danej kategorii, wytyczone cele lub cel priorytetowy. Na podstawie okre ślonych kierunków działa ń zostały wyodr ębnione zadania, których realizacje podejmie gmina lub inne jednostki odpowiedzialne. Celami w zakresie ochrony powierzchni ziemi i gleb s ą: ochrona i wykorzystanie istniej ących zasobów glebowych, zachowanie wysokich walorów ekologicznych obszarów rolniczych. Ochrona złó ż kopalin, polega na racjonalnym gospodarowaniu zasobami kopalin oraz rekultywacji terenów poeksploatacyjnych W ramach ochrony zasobów i jako ści wód wytyczono nast ępuj ące cele: poprawa jako ści wód powierzchniowych poprzez rozbudow ę sieci kanalizacji miejskiej oraz likwidacj ę miejsc nielegalnego zrzutu ścieków do wód lub do ziemi. Ochrona przyrody ma na celu m.in.: utrzymanie stabilno ści ekosystemów, zachowanie ró żnorodno ści biologicznej, zapewnienie ci ągło ści istnienia gatunków ro ślin i zwierz ąt oraz

8 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

siedlisk, poprzez ich ochron ę, utrzymywanie i przywracanie do wła ściwego stanu, kształtowanie wła ściwych postaw człowieka wobec przyrody. W ramach ochrony powietrza okre ślone zostały cele polegaj ące na ograniczeniu emisji z procesów spalania paliw oraz źródeł komunikacyjnych. Realizacja celu polegaj ącego na zmniejszeniu uci ąż liwo ści hałasu dla mieszka ńców i środowiska poprzez jego obni żenie do poziomu obowi ązuj ących standardów winna by ć poprzedzona dokładnym rozpoznaniem klimatu akustycznego. W zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym nale ży: skupi ć si ę na rozwoju systemu bada ń pól elektromagnetycznych, uwzgl ędnia ć w planach zagospodarowania przestrzennego zagadnienia dotycz ące pól elektromagnetycznych. W celu ochrony przed powa żnymi awariami okre ślono potrzeby: wykreowania wła ściwych zachowa ń społecze ństwa w sytuacji wyst ąpienia zagro żeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych i transportu materiałów niebezpiecznych, opracowania systemu skutecznego informowania społecze ństwa o wyst ąpieniu zagro żenia środowiska. W PO Ś przedstawiono sposób monitoringu i wdra żania zada ń, jak równie ż przedstawiono harmonogram jego realizacji. Zarz ądzanie „Programem Ochrony Środowiska” powinno odbywa ć si ę w strukturze zadaniowo-instrumentalnej, obejmuj ąc wszystkie jednostki organizacyjne świadomie uczestnicz ące w jego realizacji.

10. Wykorzystane materiały

1. Program Ochrony Środowiska i Plan Gospodarki Odpadami dla gminy Trzebnica, Trzebnica 2005 r.,, Magdalena Martyniak 2. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Trzebnickiego, Trzebnica 2003 r.,, PPW „Czyste Powietrze” Sp. z o.o., 3. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolno śląskiego na lata 2008-2011 z uwzgl ędnieniem lat 2012-2015 (projekt), Wrocław 2008r. 4. Kondracki J., „Regiony fizyczno-geograficzne Polski”, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 1997 r. 5. Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2009- 2012 z uwzgl ędnieniem perspektyw do roku 2016 (M.P. z 2009 r., Nr 34, poz. 501) 6. Rocznik Statystyczny Województwa Dolno śląskiego 2003, Urz ąd Statystyczny we Wrocławiu, 2006

9 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

7. Operat wodnoprawny na pobór wód podziemnych z miejskich uj ęć komunalnych zlokalizowanych w Trzebnicy i ustanowienie stref ochrony bezpo średniej studni 2 aw,

6z, 3aw 3, GEO - EKO Firma Projektowo – Wykonawcza, Wrocław, 2008r., 8. Strategia Rozwoju Gminy Trzebnica do roku 2015; uchwała Rady Miejskiej w Trzebnicy Nr XLIX/559/02 9. Raport o stanie środowiska w województwie dolno śląskim w 2007 roku 10. Stan środowiska w województwie dolno śląskim w 2008 roku, 11. Pomniki przyrody w gminie Trzebnica, Szczepan Gurboda; Trzebnica 2006 r. 12. Waloryzacja przyrodnicza gminy Trzebnica; Grzegorz Bobrowicz, Krzysztof Konieczny; Wrocław 2004 r. 13. Aktualizacja Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych 2009 – AKPO ŚK; projekt; Krajowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej; 2009 Warszawa, listopad 2009 r. 14. Plan urz ądzeniowo – rolny gminy Trzebnica; Dolno śląskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych; Wrocław, stycze ń 2008 r.

11. Spis oznacze ń i skrótów

BAT – Najlepsza Dost ępna Technika GFO Ś i GW – Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej GPGO – Gminny Plan Gospodarki Odpadami GZWP – Główny Zbiornik Wód Podziemnych IPPS – Dyrektywa w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszcze ń NFO Ś i GW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej PFO Ś i GW – Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej PO Ś – Program Ochrony Środowiska PPO Ś – Powiatowy Program Ochrony Środowiska PSSE – Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna RLM - Równowa żna liczba mieszka ńców WFO Ś i GW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIO Ś – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska

9 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

12. Spis tabel

Tab.1. Liczba ludno ści we wsiach zlokalizowanych na terenie gminy Trzebnica w latach 1995 - 2009 (stan na dzie ń 30.06.2009r.), Tab.2. Ro śliny zagro żone i rzadkie w gminie Trzebnica Tab.3. Ro śliny chronione w gminie Trzebnica Tab.4. Zwierz ęta zagro żone i rzadkie w gminie Trzebnica Tab. 5. Zwierz ęta zagro żone i rzadkie w Europie – z listy Natura 2000 Tab.6. Zwierz ęta obj ęte ochron ą prawn ą ścisł ą Tab.7. Struktura powierzchniowa obszarów łowieckich na terenie gminy Trzebnica Tab.8. Plany łowieckie koła łowieckiego „Jastrz ąb” 2006-2007 Tab.9. Plany łowieckie koła łowieckiego „Jastrz ąb” 2008-2009 Tab.10. Struktura u żytkowania gruntów w gminie Trzebnica Tab.11. Struktura u żytków rolnych w gminie Trzebnica Tab.12. Zestawienie stacji uzdatniania wody (SUW) oraz miejscowo ści pobieraj ących z nich wod ę w obszarze działania firmy Usługi Wodnik Sp. z o.o. Tab.13. Parametry eksploatowanych uj ęć wody podziemnej dla Trzebnicy wraz z lokalizacj ą oraz wskazaniem stacji uzdatniania wody Tab.14. Ilo ści wody pobranej na potrzeby działalno ści mieszka ńców gminy Trzebnica w latach 2006-2008 Tab.15. Skuteczno ść działania oczyszczalni ścieków w Trzebnicy – na podstawie bada ń wykonanych w 2008r. Tab.16. Wyniki pomiarów wska źnikowych wybranych st ęż eń [ µg/m 3] zanieczyszcze ń w Trzebnicy przy ul. Wałowej w 2007 r. w odniesieniu do dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu w oparciu o Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008r. (Dz. U z 2008r. Nr 47 poz. 281) Tab.17. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wył ączeniem hałasu powodowanego przez starty, l ądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyra żone

wska źnikami L Aeq D i L Aeq N , które to wska źniki maj ą zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby Tab.18. Wyniki pomiaru hałasu na terenie miasta Trzebnica w 2003r. i 2007r.

9 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebnica

Tab. 19. Wska źniki realizacji PO Ś dotycz ące poszczególnych kategorii

13. Spis zał ączników

Zał ącznik nr 1. Projektowane u żytki ekologiczne na terenie gminy Trzebnica Zał ącznik nr 2. Wykaz drzew pomnikowych na terenie gminy Trzebnica Zał ącznik nr 3. Projektowany rezerwat przyrody „W ąwozy Włóknicy” Zał ącznik nr 4. Projektowany Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Buczyna Trzebnicka” Zał ącznik nr 5.Mapa projektowanych obszarów chronionych w gminie Trzebnica Zał ącznik nr 6. Zasi ęg głównego zbiornika wód podziemnych GZWP 303 Pradolina Barycz-Głogów

9