Prognoza Oddziaływania Na Środowisko Uproszczonych Planów Urządzania Lasu Obrębów Ewidencyjnych Gminy Grabów Nad Pilicą

Starostwo Powiatowe w Kozienicach Gmina Grabów nad Pilic ą

PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO UPROSZCZONYCH PLANÓW URZ ĄDZANIA LASU OBRĘBÓW EWIDENCYJNYCH GMINY GRABÓW NAD PILICĄ

na okres od 1 stycznia 2012 do 31 grudnia 2021

Warszawa, 2011 Kierownik projektu: Maciej Lewandowski

Wykonała: mgr in ż. Katarzyna Szyc Spis tre ści:

1 Wst ęp ...... 5 1.1 Streszczenie w j ęzyku niespecjalistycznym ...... 5 1.2 Wykaz stosowanych skrótów i terminów ...... 7 2 Informacje ogólne ...... 8 2.1 Podstawa prawna i zakres prognozy oddziaływania Uproszczonego Planu Urz ądzenia Lasu na środowisko ...... 8 2.2 Zawarto ść i główne cele Uproszczonego Planu Urz ądzenia Lasu ...... 11 2.3 Metody zastosowane przy sporz ądzaniu prognozy ...... 12 2.4 Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu mi ędzynarodowym, wspólnotowym i krajowym istotne z punktu widzenia Uproszczonego Planu Urz ądzenia Lasu ...... 13 2.5 Powi ązania Uproszczonego Planu Urz ądzenia Lasu z innymi dokumentami, w tym dokumentami, dla których zostały sporz ądzone strategiczne oceny...... 16 2.6 Metody analizy skutków realizacji postanowie ń UPUL oraz cz ęstotliwo ść jej przeprowadzania ...... 17 2.7 Informacja o mo żliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko ...... 17 3 Opis, analiza i ocena stanu środowiska ...... 18 3.1 Obecny stan środowiska ...... 18 3.1.1 Poło żenie i ogólna charakterystyka gminy ...... 18 3.1.2 Lasy ...... 19 3.1.3 Gleby ...... 20 3.1.4 Zasoby wodne ...... 20 3.1.5 Klimat ...... 20 3.1.6 Ogólna charakterystyka drzewostanów obj ętych opracowaniem UPUL .. 20 3.2 Zagro żenia dla środowiska ...... 23 3.2.1 Zagro żenia abiotyczne ...... 23 3.2.2 Zagro żenia biotyczne ...... 24 3.2.3 Zagro żenia antropogeniczne ...... 24 3.3 Istniej ące i proponowane formy ochrony przyrody na terenie gminy Grabów nad Pilic ą ...... 28 3.3.1 Obszary Chronionego Krajobrazu ...... 28 3.3.2 Obszary Natura 2000 ...... 29 3.3.3 Pomniki przyrody ...... 33 3.3.4 Gatunki chronione i rzadkie ...... 33 3.4 Okre ślenie płaszczyzn mo żliwych kolizji pomi ędzy celami ochrony przyrody a gospodark ą le śną ...... 35 3.5 Istniej ące problemy ochrony przyrody istotne z punktu widzenia realizacji UPUL ...... 35 3.6 Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji UPUL ... 36 4 Przewidywane oddziaływanie UPUL na środowisko i Obszary Natura 2000 38 4.1 Przewidywane oddziaływanie UPUL na środowisko ...... 38 4.1.1 Oddziaływanie na ró żnorodno ść biologiczn ą ...... 38

3 4.1.2 Oddziaływanie na ludzi ...... 38 4.1.3 Oddziaływanie na ro śliny i zwierz ęta, w szczególno ści na gatunki chronione ...... 38 4.1.4 Oddziaływanie na wod ę ...... 40 4.1.5 Oddziaływanie na powietrze ...... 40 4.1.6 Oddziaływanie na powierzchni ę ziemi ...... 41 4.1.7 Oddziaływanie na krajobraz ...... 41 4.1.8 Oddziaływanie na klimat ...... 41 4.1.9 Oddziaływanie na zasoby naturalne ...... 41 4.1.10 Oddziaływanie na zabytki i dobra kultury materialnej ...... 44 4.1.11 Zestawienie zbiorcze wpływu realizacji zało żeń UPUL na środowisko ... 44 4.2 Oddziaływanie UPUL na Obszary Chronionego Krajobrazu ...... 45 4.2.1 Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina rzeki Pilicy i Drzewiczki ...... 45 4.3 Oddziaływanie UPUL na Obszary Natura 2000 ...... 46 4.3.1 Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Dolina Pilicy” ...... 46 4.3.2 Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Dolina Dolnej Pilicy” ...... 48 4.3.3 Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Ł ękawica” ...... 49 4.4 Oddziaływanie UPUL na potencjalne siedliska przyrodnicze ...... 50 4.5 Przewidywane oddziaływanie na integralno ść obszarów Natura 2000 ...... 51 4.6 Przewidywane skumulowane oddziaływanie planu urz ądzenia lasu na środowisko ...... 52 4.7 Przewidywane rozwi ązania maj ące na celu zapobieganie i ograniczenie negatywnych oddziaływa ń UPUL na środowisko ...... 53 4.8 Rozwi ązania alternatywne do zada ń uj ętych w UPUL ...... 54 5 Spis tabel i wykresów ...... 56

6 Literatura ...... 57

4 1 Wst ęp

1.1 Streszczenie w j ęzyku niespecjalistycznym

Wykonanie Prognozy oddziaływania na środowisko Uproszczonych Planów Urz ądzenia Lasu wynika bezpo średnio z art. 46 ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Przeczyta ć tam mo żemy m.in., że: „Przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wymagaj ą projekty: (…) planów lub programów w dziedzinie (…) le śnictwa (…)”. Szczegółowy zakres prognozy znajduje si ę w art. 51 wy żej wymienionej ustawy. Głównym celem opracowanej prognozy było przeanalizowanie zapisów znajduj ących si ę w Uproszczonych Planach Urz ądzenia Lasu (UPUL) w odniesieniu do ich wpływu na środowisko przyrodnicze. Analiza ta polegała głównie na sprawdzeniu, czy zapisy te nie wpływaj ą negatywnie na środowisko naturalne, a w szczególno ści na stan zachowania gatunków grzybów, ro ślin i zwierz ąt obj ętych ochron ą prawn ą oraz na stan zachowania siedlisk przyrodniczych wymienionych jako cenne z punktu widzenia Unii Europejskiej w Dyrektywach Rady 2009/147/WE oraz 92/43/EWG. Jednym z podstawowych zada ń była analiza wpływu realizacji zaprojektowanych w UPUL wskaza ń gospodarczych na okre ślone prawnie przedmioty ochrony wyst ępuj ące na terenie gminy Grabów nad Pilic ą. Oceny dokonano na podstawie analiz eksperckich przy u życiu tabel macierzy. Tabele macierzy pozwalaj ą przy pomocy warto ści liczbowych okre śli ć wpływ projektowanych działa ń gospodarczych na siedliska przyrodnicze oraz na gatunki podlegaj ące ochronie prawnej. Opracowanie powstało w zgodzie z wymogami formalno-prawnymi oraz wytycznymi organu zlecaj ącego i nadzoruj ącego wykonanie oceny. W pierwszej cz ęś ci dokumentu zawarto ogólne informacje na temat podstawy prawnej i powi ąza ń z innymi dokumentami, krótki opis Uproszczonego Planu Urz ądzenia Lasu oraz informacje o źródłach danych oraz metodach wykorzystywanych w trakcie sporz ądzania prognozy. Kolejny rozdział zawiera informacje o aktualnym stanie środowiska. W cz ęś ci tej w stopniu ogólnym omówione zostały warunki geograficzne gminy. Szczegółowo opisano natomiast stan ekosystemów le śnych oraz potencjalne zagro żenia abiotyczne, biotyczne i antropogeniczne środowiska przyrodniczego. Przytoczono tak że główne przedmioty ochrony lokalnej przyrody.

5 Integraln ą cz ęść opracowania stanowi prognoza wpływu zaplanowanych działa ń z zakresu gospodarki le śnej na stan środowiska. Szczegółowo rozpatrzono potencjalne oddziaływanie zaplanowanych w UPUL zabiegów na chronione ro śliny, zwierz ęta, siedliska. Ponadto, przeanalizowano potencjalny wpływ zaplanowanych zabiegów na elementy środowiska oraz na zabytki i dobra kultury. Wykazano, i ż oddziaływanie projektu planu na powietrze, wod ę, klimat, ro śliny, zwierz ęta oraz zabytki i dobra kultury b ędzie miało charakter neutralny. W odniesieniu do bioró żnorodno ści, ludzi oraz zasobów naturalnych oddziaływanie będzie miało charakter pozytywny, natomiast w odniesieniu do powierzchni ziemi i krajobrazu – potencjalnie pozytywny. Ostatni rozdział, analizuje skutki realizacji zada ń zaprojektowanych w Uproszczonych Planach Urządzenia Lasu na obszarowe formy ochrony oraz integralno ść obszarów Natura 2000. Przeprowadzona analiza wykazuje neutralno ść takich oddziaływa ń. Przeprowadzona analiza jednoznacznie wykazuje, i ż zaprojektowane w UPUL zabiegi nie wpłyn ą negatywnie na stan zachowania środowiska i walorów przyrodniczych gminy Grabów nad Pilic ą. Stosowane dot ąd, oraz zalecane obecnie metody działa ń we wła ściwy sposób zabezpieczaj ą te obiekty, a ró żnorodno ść siedlisk i gatunków na terenach le śnych pozostaje zachowana głównie dzi ęki prowadzeniu racjonalnej, wielofunkcyjnej gospodarki le śnej w my śl zasad przyj ętych w Uproszczonych Planach Urz ądzenia Lasu.

6 1.2 Wykaz stosowanych skrótów i terminów

GTD – Gospodarczy Typ Drzewostanu GUS – Główny Urz ąd Statystyczny NTG – Narada Techniczno Gospodarcza OSO – Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków POP – Program Ochrony Przyrody SOO – Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk RDLP – Regionalna Dyrekcja Lasów Pa ństwowych RDO Ś – Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska TSL – typ siedliskowy lasu

Bśw – bór świe ży Bw – bór wilgotny Bb – bór bagienny BM św– bór mieszany świe ży BMw - bór mieszany wilgotny BMb – bór mieszany bagienny LM św – las mieszany świe ży LMw – las mieszany wilgotny LMb – las mieszany bagienny Lśw – las świe ży Lw – las wilgotny Ol – ols OlJ – ols jesionowy

I kl.w. – pierwsza klasa wieku (1-20 lat) II kl.w. – druga klasa wieku (21-40 lat) III kl.w. – trzecia klasa wieku (41-60 lat) IV kl.w. – czwarta klasa wieku (61-80 lat) V kl.w. – pi ąta klasa wieku (81-100 lat) VI kl.w. – szósta klasa wieku (101-120 lat)

VII kl.w – siódma klasa wieku (121-140 lat) VIII kl.w. – ósma klasa wieku (141-160 lat) KO – klasa odnowienia KDO – klasa do odnowienia

So – sosna pospolita Soc – sosna czarna Md – modrzew Św – świerk Jd – jodła Dg – daglezja Bk – buk Dbs – dąb szypułkowy Dbb – dąb bezszypułkowy Dbc – dąb czerwony Kl – klon pospolity Jw – klon jawor Wz – wi ąz Js – jesion Gb – grab Brz – brzoza brodawkowata Brzo – brzoza omszona Ol – olsza czarna Olsz – olsza szara Ak – robinia akacjowa Tp – topola Ksz – kasztanowiec Lp – lipa Czr – czere śnia pospolita Czm – czeremcha pospolita

7 2 Informacje ogólne

2.1 Podstawa prawna i zakres prognozy oddziaływania Uproszczonego Planu Urz ądzenia Lasu na środowisko

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Uproszczonych Planów Urz ądzenia Lasu Obr ębów Ewidencyjnych Gminy Grabów nad Pilic ą została wykonana przez Firm ę TAXUS SI w Warszawie , na podstawie umowy zawartej pomi ędzy Wykonawc ą, a Starostwem Powiatowym w Kozienicach. Podstaw ą prawn ą do wykonania Prognozy oddziaływania na środowisko w ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest Ustawa o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko z dnia 21 pa ździernika 2008r. [Dz. U. nr 199, poz. 1227, ze zm.], zwanej Ustaw ą o udost ępnianiu informacji o środowisku (OO Ś). Ustawa o udost ępnianiu informacji o środowisku nakłada wykonanie elementów wyszczególnionych w art. 51 i 52, przez organ sporządzaj ący Prognoz ę. W my śl w/w ustawy, Prognoza zawiera ć powinna w szczególno ści: a) informacje o zawarto ści, głównych celach projektu planu oraz jego powi ązaniach z innymi dokumentami, b) informacje o metodach zastosowanych przy sporz ądzaniu prognozy, c) propozycje dotycz ące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowie ń projektu planu oraz cz ęstotliwo ści jej przeprowadzania, d) streszczenie w j ęzyku niespecjalistycznym.

Ponadto, powinny by ć okre ślone i ocenione: e) istniej ący stan środowiska na obszarach obj ętych projektem planu w obszarach oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji planu, f) istniej ące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektu planu, w szczególno ści dotycz ące obszarów podlegaj ących ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, g) cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu mi ędzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektu planu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzgl ędnione podczas

8 opracowywania projektu planu, h) przewidywane znacz ące oddziaływania, w tym oddziaływania na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno ść tego obszaru, a tak że na: ró żnorodno ść biologiczn ą, zwierz ęta, ro śliny, ludzi, wod ę, powietrze, klimat, krajobraz i zabytki.

Prognoza powinna równie ż przedstawi ć rozwi ązania maj ące na celu zapobieganie, ograniczenie negatywnych oddziaływa ń na środowisko, mog ących by ć rezultatem realizacji projektowanego planu, w szczególno ści na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno ść tego obszaru.

Przy opracowaniu prognozy uwzgl ędniono równie ż zapisy nast ępuj ących aktów: Prawo krajowe: • Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody [Dz. U. Nr 151, poz. 1220 z pó ź. zm.]; • Ustawa z dnia 28 wrze śnia 1991r. o lasach [Dz. U. Nr 12, poz. 59 z pó ź. zm.]; • Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia [Dz. U. Nr 80, poz. 717 z pó ź. zm.]; • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska [Dz. U. Nr 152, poz. 1019]; • Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych [Dz.U. Nr 16, poz. 7-8 z pó ź. zm.]; • Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne [Dz.U. Nr 115, poz. 1229 z pó ź. zm.]; • Ustawa z 13 kwietnia 2007r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie [Dz. U. Nr 75, poz. 493 z pó ź. zm.]; • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004r. w sprawie gatunków dziko wyst ępuj ących ro ślin obj ętych ochron ą [Dz. U. Nr 168, poz. 1764]; • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004r. w sprawie gatunków dziko wyst ępuj ących grzybów obj ętych ochron ą [Dz. U. Nr 168, poz. 1765]; • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 28 wrze śnia 2004r. w sprawie gatunków dziko wyst ępuj ących zwierz ąt obj ętych ochron ą [Dz. U. Nr 220, poz. 2237]; • Rozporz ądzenie Rady Ministrów z 9 listopada 2010r. w przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko [Dz. U. Nr 213, poz. 1397];

9 • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków b ędących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a tak że kryteriów wyboru obszarów kwalifikuj ących si ę do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 [Dz. U. Nr 77, poz. 510]; • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z 30 kwietnia 2008r. w sprawie kryteriów oceny wyst ępowania szkody w środowisku [Dz. U. Nr 82, poz. 501]; Prawo mi ędzynarodowe: • Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa, zwana w skrócie Dyrektyw ą Ptasi ą; • Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (wraz z pó źniejszymi zmianami), zwana w skrócie Dyrektyw ą Siedliskow ą; • Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko; • Dyrektywa Rady 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004r. w sprawie odpowiedzialno ści za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrz ądzanym środowisku naturalnemu • Konwencja z Rio de Janeiro o ró żnorodno ści biologicznej przyj ęta 5 czerwca 1992r., ratyfikowana przez Polsk ę 18 stycznia 1996r. • Konwencja Paryska w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego przyj ęta 16 listopada 1972r. w Pary żu; 3. Konwencja Bo ńska o ochronie gatunków w ędrownych dzikich zwierz ąt, sporz ądzona 29 czerwca 1979r. w Bonn; w Polsce weszła w życie w 1995r.; • Konwencja Berne ńska o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk sporz ądzona 19 wrze śnia 1979r. w Bernie.

10 2.2 Zawarto ść i główne cele Uproszczonego Planu Urz ądzenia Lasu

Uproszczone Plany Urz ądzenia Lasu sporz ądzone są w układzie osobnych opracowa ń dla ka żdej wsi (obr ębu ewidencyjnego), zawieraj ących w szczególno ści: 1) opis ogólny a. warunki przyrodnicze - poło żenie w regionalizacji przyrodniczo-le śnej oraz gospodarcze typy drzewostanów przyj ęte dla poszczególnych typów siedliskowych lasu, b. maksymaln ą miąż szo ść mo żliw ą do pozyskania, w tym wieki r ębno ści oraz wyliczony etat c. informacje z zakresu ochrony przyrody, d. wymogi ochrony przeciwpo żarowej oraz ochrony gleb i wód (je żeli takie wymogi istniej ą); 2) opis taksacyjny wydziele ń le śnych, w tym wskazówki gospodarcze (planowane zabiegi) dla ka żdego wydzielenia; 3) powierzchniow ą i mi ąż szo ściow ą tabel ę klas wieku w układzie wg gatunków panuj ących oraz w układzie wg funkcji lasu; 4) wykaz działek przewidywanych do zalesienia i odnowienia; 5) rejestr działek le śnych (tabel ę wła ścicieli). Uproszczone Plany Urz ądzenia Lasu umo żliwiaj ą prowadzenie trwale zrównowa żonej, wielofunkcyjnej gospodarki le śnej w lasach własno ści prywatnej. Znajduje to odzwierciedlenie w przepisach prawnych, w świetle których gospodarowanie lasem i jego zasobami mo że odbywa ć si ę wył ącznie na podstawie planów urz ądzenia lasu, sporz ądzanych na okres 10 lat. Cele, dla jakich sporz ądzono Uproszczone Plany Urz ądzenia Lasu dla obr ębów ewidencyjnych gminy Grabów nad Pilic ą to przede wszystkim: rozpoznanie stanu lasu i zasobów le śnych na podstawie taksacji i inwentaryzacji zapasu, ocena zagro żeń lasu, ustalenie kierunkowych zada ń i potrzeb (ochrona lasu i przyrody w lasach, ochrona przeciwpo żarowa, zagospodarowanie turystyczne), ustalenie wieku drzewostanów będącym podstawa naliczania podatku le śnego oraz opracowanie materiałów kartograficznych.

11 2.3 Metody zastosowane przy sporz ądzaniu prognozy

Opracowuj ąc Prognoz ę oceny oddziaływania UPUL na środowisko nale żało zastosowa ć metody analizy i oceny. Sporządzanie Prognozy przebiegało w dwóch etapach: 1. Zebranie informacji o terenie i danych na temat stanu środowiska. 2. Porównanie zebranych danych w układzie przestrzennym z zaplanowanymi zabiegami gospodarczymi. Analiza została przeprowadzona w postaci: a. Porówna ń przestrzennych z zastosowaniem technik GIS – wytypowano miejsca wyst ępowania gatunków ptaków, siedliska przyrodnicze, obiekty chronione, na to zostały nałożone mapy zaplanowanych zabiegów; zidentyfikowane w ten sposób obszary zostały poddane analizie pod k ątem rodzaju zaplanowanego zabiegu i stopnia w jakim wpływa na dany gatunek, siedlisko. b. Zestawie ń danych w formie: tabel, wykresów, map. Na podstawie przeprowadzonych analiz i uzyskanych zestawie ń, dokonana została ocena poszczególnych parametrów środowiska oraz wpływu UPUL na te parametry. W ocenie oddziaływania wykorzystano formę macierzy, w której przyj ęto nast ępuj ącą skal ę: Ze wzgl ędu na bezpo średni wpływ środowisko: + pozytywny i (+) warunkowo pozytywny, 0 brak wpływu, - negatywny i (-) warunkowo negatywny. Ze wzgl ędu na szacunkowy czas wpływu zapisów projektu planu na środowisko: 1 krótkookresowy, 2 średniookresowy, 3 długookresowy

Dla okre ślenia skutków realizacji zapisów UPUL przyj ęto nast ępuj ącą skal ę opisow ą: Pozytywne – realizacja zapisów UPUL słu ży osi ąganiu celów ochrony środowiska, istotnie zwi ększaj ąc szans ę na zachowanie trwało ści i ci ągło ści ekosystemów le śnych. Potencjalnie pozytywne - skutki realizacji zapisów UPUL jednoznacznie przewa żaj ą nad ewentualnymi skutkami negatywnymi.

12 Neutralne – nie stwierdzono istotnych oddziaływa ń na środowisko, pozytywnych jak i negatywnych. Wpływ realizacji zapisów UPUL na środowisko jest zatem znikomy i pomijalny. Potencjalnie negatywne – skutki realizacji zapisów UPUL równowa żą lub tez przewy ższaj ą ewentualne skutki pozytywne. W tym wypadku, istnieje mo żliwo ść minimalizacji negatywnego wpływu, pod warunkiem jednak zachowania szczególnej ostro żno ści w trakcie realizacji zapisów UPUL. Negatywne – skutkiem realizacji zapisów UPUL s ą niemo żliwe do unikni ęcia koszty środowiskowe, przewy ższaj ące w znacznym stopniu potencjalne pozytywy.

2.4 Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu mi ędzynarodowym, wspólnotowym i krajowym istotne z punktu widzenia Uproszczonego Planu Urz ądzenia Lasu

Prognoza oddziaływania na środowisko oraz stanowiący jej przedmiot Uproszczony Plan Urz ądzenia Lasu, musi by ć zgodna ze stosownymi aktami prawnymi na szczeblu mi ędzynarodowym i krajowym. Polska przyst ępuj ąc do Unii Europejskiej zobowi ązana została do przestrzegania prawa unijnego. Akty prawne wyznaczaj ące cele, jakie maj ą osi ągn ąć pa ństwa członkowskie, przy jednoczesnym pozostawieniu im wybór środków słu żą cych do osi ągni ęcia tych celów stanowi ą Dyrektywy. Obowi ązkiem Pa ństwa jest przestrzeganie Dyrektyw oraz dostosowanie przepisów prawa krajowych do wymogów Dyrektywy. Poza aktami prawa wymienionymi w punkcie 2.1. cele ochrony środowiska na szczeblu krajowym s ą uszczegółowione przez nast ępuj ące dokumenty krajowe: Polityka le śna pa ństwa Przyj ęta przez Rad ę Ministrów w dniu 22 kwietnia 1997r., wedle której, celem Pa ństwa jest osi ągni ęcie i utrzymanie wielofunkcyjnej gospodarki le śnej (gospodarka zrównowa żona ekonomicznie, proekologiczna). Najwa żniejsze z działa ń to: zwi ększanie lesisto ści i zasobów drzewnych, poprawa stanu lasu i jego ochrony w celu polepszenia spełnianych przez nie funkcji, zwi ększenie bioró żnorodno ści na wszystkich poziomach (genetyczny, gatunkowy, ekosystemowy), sporz ądzenie i wdro żenie programu małej retencji, regulowanie stanu zwierzyny tak by nie stanowiła zagro żenia w hodowli lasu, zapewnienie ochrony wszystkim lasom, szczególnie ekosystemom najcenniejszym oraz rzadkim.

13 Cele i działania zawarte w Uproszczonym Planie Urz ądzenia Lasu są spójne z celami Polityki le śnej pa ństwa. Realizacja zada ń zaprojektowanych w UPUL przyczyni si ę do wypełnienia zało żeń dokumentu, w szczególno ści w kwestii zwi ększania lesisto ści, poprawy stanu lasów, zwłaszcza lasów nie stanowi ących własno ści Skarbu Pa ństwa oraz ich ochrony. Krajowy program zwi ększania lesisto ści Zakłada powi ększenie powierzchni le śnej kraju (cele, zasi ęgi, sposób) do około 30% w 2020r. i 33% w 2050r. Cele i działania zawarte w UPUL wypełniaj ą zało żenia omawianego dokumentu, głównie poprzez zaprojektowane wskazania dotycz ące zalesie ń i odnowie ń w lasach prywatnych. Polityka Ekologiczna Pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016 Zawieraj zapisy na temat stanu wyj ściowego obszarów le śnych, średniookresowe cele i kierunki działa ń. Cele planowane s ą do 2016r., zakładaj ą u żytkowanie zasobów le śnych w racjonalny sposób przez kształtowanie wła ściwej struktury gatunkowej i wiekowej oraz zachowanie bogactwa biologicznego. Sprowadza si ę to do rozwijania trwale zrównowa żonej i wielofunkcyjnej gospodarki le śnej. Kierunki działa ń zapisane na lata 2009-2012, to m.in.: realizacja „Krajowego programu zwi ększania lesisto ści”, w tym realizacja zalesie ń przez podmioty prywatne po dofinansowaniu ze środków Unii Europejskiej, utrzymanie retencji wodnej, powi ększanie jej przez przywracanie przesuszonych przez melioracj ę terenów wodno-błotnych, dostosowanie składów gatunkowych drzewostanów do siedlisk, zwi ększenie ró żnorodno ści genetycznej i gatunkowej biocenoz le śnych (zawiera si ę w tym restytucja jodły w Sudetach, ochrona i restytucja cisa w Polsce). Cele i działania zawarte w UPUL są spójne z celami Polityki ekologicznej pa ństwa. Projektowane wskazania gospodarcze przyczyniaj ą si ę do racjonalnej gospodarki le śnej w lasach własno ści prywatnej, kształtuj ąc ich wła ściw ą struktur ę gatunkow ą i wiekow ą. Realizacja zapisów UPUL przyczyni si ę do wypełnienia zało żenia omawianego dokumentu. Krajowa strategia ochrony ró żnorodno ści biologicznej Utworzenie tego dokumentu jest efektem wdra żania Konwencji z Rio, jego realizacj ę prowadzi si ę poprzez: branie pod uwag ę potrzeb ochrony i umiarkowanego użytkowania ró żnorodno ści biologicznej przy zalesianiu gruntów rolnych, zachowanie pełnej zmienno ści drzew le śnych, opieranie gospodarki le śnej na racjonalnych

14 podstawach przyrodniczych, ochron ę i rozwa żne u żytkowanie ekosystemów wodno- błotnych, kształtowanie ekotonów – strefy przej ścia na skraju lasu, ochron ę obszarów (w tym górskich) wra żliwych na zmiany sposobu gospodarowania, zwłaszcza w zakresie gospodarki le śnej, umiarkowane u żytkowanie i ochrona ró żnorodno ści biologicznej w procedurach: urz ądzenia, zagospodarowania i ochrony lasu, prowadzenie skutecznej edukacji przyrodniczo-le śnej społecze ństwa. Cele i działania zawarte w UPUL są spójne z celami omawianego dokumentu. Projektowane wskazania gospodarcze zakładaj ą na obszarach obj ętych UPUL trwale zrównowa żon ą gospodark ę le śną. Ponadto, realizacja zada ń z zakresu odnawiania i piel ęgnacji lasu, przyczynia si ę do ochrony bioró żnorodno ści, w znacznym stopniu eliminuj ąc ryzyko wprowadzania w lasach prywatnych drzewostanów monolitowych.

Poza aktami prawa wymienionymi w punkcie 2.1. cele ochrony środowiska na szczeblu mi ędzynarodowym, w odniesieniu do UPUL są uszczegółowione przez nast ępuj ące dokumenty mi ędzynarodowe: Konwencja o ró żnorodno ści biologicznej Przyj ęta 5 czerwca 1992r. w Rio de Janeiro, ratyfikowana przez Polsk ę 18 styczna 1996r.; mówi o ochronie światowych zasobów ró żnorodno ści biologicznej na trzech poziomach: genetyczny, gatunkowym, ekosystemowym.

Konwencja Berne ńska o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk – utworzona 19 wrze śnia 1979r. w Bernie.

Konwencja Bo ńska o ochronie gatunków w ędrownych dzikich zwierz ąt – sporz ądzona 23 czerwca 1979r. w Bonn, w Polsce wprowadzona w 1995r.; zawiera list ę zwierz ąt wędrownych oraz sposoby ich ochrony.

Konwencja Ramsarska o obszarach wodno błotnych maj ących znaczenie mi ędzynarodowe , zwłaszcza, jako środowisko życiowe ptactwa wodnego – sporz ądzona 2 lutego 1971r. w Ramsarze; porozumienie ma na celu ochron ę i utrzymanie w stanie niezmienionym obszarów okre ślanych, jako „wodno-błotne”.

Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (wraz z pó źniejszymi zmianami), zwana w skrócie Dyrektyw ą Siedliskow ą. Głównym celem Dyrektywy Siedliskowej jest „zachowania ró żnorodno ści biologicznej przy uwzgl ędnieniu wymaga ń gospodarczych,

15 społecznych, kulturowych i regionalnych obszarów o znaczeniu wspólnotowym”. Aby osi ągn ąć ten cel nale ży rozpozna ć i wyznaczy ć miejsca wyst ępowania cennych siedlisk przyrodniczych, a nast ępnie nale ży zachowa ć lub odtworzy ć siedlisko przyrodnicze oraz populacje gatunków dzikiej fauny i flory.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa, zwana w skrócie Dyrektyw ą Ptasi ą. Głównym celem tej dyrektywy jest „ochrona gatunków dzikiego ptactwa, wyst ępuj ących naturalnie na europejskim terytorium pa ństw członkowskich”, ze szczególnym uwzgl ędnieniem ptaków w ędrownych. Cel ten ma by ć osi ągni ęty m.in. poprzez eliminacj ę negatywnego działania człowieka polegaj ącego na niszczeniu i zanieczyszczaniu naturalnych siedlisk ptaków oraz na chwytaniu, zabijaniu i handlu ptactwem przez człowieka.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/35WE z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialno ści za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrz ądzonym środowisku naturalnemu zwana “szkodow ą”.

Cele i działania zawarte w UPUL są spójne z celami okre ślonymi w wi ększo ści dokumentów mi ędzynarodowych. Projektowane wskazania gospodarcze przyczyniaj ą si ę do racjonalnej gospodarki le śnej, kształtuj ąc wła ściw ą struktur ę gatunkow ą i wiekow ą oraz przyczyniaj ąc si ę do zwi ększania i ochrony bioró żnorodno ści lasów prywatnych. Ponadto, maj ąc na uwadze wyró żnione na terenie gminy Obszary Natura 2000, realizacja zapisów UPUL, w du żym stopniu przyczyni si ę do zachowania wła ściwego stanu siedlisk, w tym równie ż miejsc bytowania i żerowania chronionych gatunków ptaków i ssaków.

2.5 Powi ązania Uproszczonego Planu Urz ądzenia Lasu z innymi dokumentami, w tym dokumentami, dla których zostały sporz ądzone strategiczne oceny

Wśród innych dokumentów, z którymi po średnio powi ązany jest Uproszczony Plan Urz ądzenia Lasu Obr ębów Ewidencyjnych Gminy Grabów nad Pilic ą, nale ży wymieni ć: Powiatowy Program Ochrony Środowiska na lata 2004-2011 Strategia rozwoju Gminy Grabów nad Pilic ą

16 2.6 Metody analizy skutków realizacji postanowie ń UPUL oraz cz ęstotliwo ść jej przeprowadzania

Analiza skutków realizacji postanowie ń projektu planu powinna by ć przeprowadzana w wyniku kompleksowej kontroli dwukrotnie, a jej wyniki przesłane do RDO Ś. Kontrola kompleksowa powinna dotyczy ć prawidłowo ści wykonywania zapisów Planu, obejmowa ć jak najszerszy zakres, mi ędzy innymi: • analiz ę r ębni zapisanych w UPUL w odniesieniu do wykonywanych rodzajów r ębni, • analiz ę składów gatunkowych zapisanych w UPUL w odniesieniu do gatunków drzew wprowadzanych w odnowieniach, • kontrol ę terminu zabiegów zapisanych w UPUL lub Prognozie w odniesieniu do wykonania ich w konkretnym drzewostanie, • zmiany powierzchni lasów według pełnionych funkcji i kategorii użytkowania, • zestawienia pozyskania drewna w wymiarze powierzchniowym według sposobu zagospodarowania, • zestawienie powierzchni lasu pod k ątem kategorii zabiegu. Dokładna analiza powinna by ć przeprowadzona w ocenie gospodarki przeszłej. Ocen ę gospodarki przeszłej przeprowadza si ę pod koniec obowi ązywania Uproszczonego Planu Urz ądzenia Lasu. Oprócz analizy działa ń z zakresu gospodarki le śnej, ocena powinna zawiera ć równie ż informacje o ewaluacji środowiska przyrodniczego obszarów le śnych.

2.7 Informacja o mo żliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko Bior ąc pod uwag ę poło żenie geograficzne gminy Grabów nad Pilic ą, a tak że charakter i rozmiar działa ń przewidzianych w Uproszczonym Planie Urz ądzenia Lasu, nie przewiduje si ę ich transgranicznego wpływu na środowisko.

17 3 Opis, analiza i ocena stanu środowiska

3.1 Obecny stan środowiska

3.1.1 Poło żenie i ogólna charakterystyka gminy

Gmina Grabów nad Pilic ą poło żona jest w zachodniej cz ęś ci powiatu kozienickiego, w województwie mazowieckim. Powierzchnia gminy wynosi 12 476ha. Użytki rolne stanowi ą 51% powierzchni gminy, lasy 42,7%, pozostał ą cz ęść stanowi ą grunty pod wodami, tereny komunikacyjne, tereny zabudowane i nieu żytki.

Rys. 1 Poło żenie gminy Grabów nad Pilic ą w powiecie kozienickim (źródło:www.osp.org.pl )

Gmina Grabów nad Pilic ą poło żona jest w zasi ęgu Równiny Kozienickiej, wchodz ącej w skład nizin środkowopolskich ( środkowo-mazowieckich). Wysoko ści nad poziomem morza kształtuj ą si ę od 150 m w południowo-wschodniej cz ęś ci gminy do 100 m npm w rejonie K ępy Niemojewskiej. Według regionalizacji przyrodniczo-le śnej (Trampler 1990), lasy i grunty le śne obj ęte opracowaniem poło żone s ą w VI Małopolskiej Krainie Przyrodniczej, Dzielnicy 3 – Radomsko-Ił żeckiej. Uproszczonymi Planami Urz ądzenia Lasu obj ętych zostały 32 obr ęby ewidencyjne gminy Grabów nad Pilic ą.

18 Tabela 1 Wykaz obr ębów ewidencyjnych gminy Grabów nad Pilic ą wraz z powierzchniami gruntów obj ętych opracowaniem Lp. Obr ęb ewidencyjny Powierzchnia ogółem [ha] 1. AUGUSTÓW 92,85 2. PGR Ł ĘKAWICA 1,62 3. WYMYSŁÓW 4,58 4. ZAKRZEW 201,49 5. ŁĘKAWICA GÓRNA 197,20 6. ZWIERZYNIEC 16,30 7. WYBORÓW 20,79 8. TOMCZYN 70,03 9. STRZY ŻYNA GA Ć 5,92 10. STRZY ŻYNA 88,39 11. ŁĘKAWICA STARA 52,65 12. PAPROTNIA 6,30 13. NOWA WOLA 15,12 14. NOWY GRABÓW 51,62 15. MAŁ ĘCZYN 15,71 16. KOZIOŁEK 0,70 17. KĘPA NIEMOJEWSKA 78,85 18. GRABÓW ZALE ŚNY 15,69 19. CZERWONKA 48,86 20. GRABÓW N/PILIC Ą 40,91 21. GRABOWSKA WOLA-LIPINKI 100,02 22. KOL. GRABOWSKA WOLA 1,26 23. GRABINA 21,52 24. EDWARDÓW 34,22 25. DĘBY Ł ĘKAWSKIE 45,03 26. DZIECINÓW 55,22 27. DĄBRÓWKI 66,51 28. CYCHROWSKA WOLA 52,85 29. CELINÓW 28,27 30. BUDY AUGUSTOWSKIE 111,62 31. BRZOZÓWKA 141,55 32. BRONCIN 72,14 RAZEM 1755,79

3.1.2 Lasy Lasy w gminie Grabów nad Pilic ą zajmuj ą ok. 5 333 ha, co stanowi niemal 43% powierzchni gminy. Lesisto ść gminy jest jedn ą z najwy ższych w śród gmin z subregionu radomskiego. Kompleksy le śne stanowi ą pozostało ść Puszczy Nadpilickiej i Stromieckiej. Na terenie gminy dominuj ą siedliska borowe tworzone przez drzewostany sosnowe z domieszk ą brzozy i d ębu, w średnich klasach wieku. W południowej cz ęś ci gminy wyst ępuj ą płaty starodrzewu sosnowego i sosnowo- dębowego. Opracowaniem Uproszczonego Planu Urz ądzenia Lasu obj ęte zostały grunty na łącznej powierzchni 1755,79 ha. Nadzór nad gospodark ą le śną na terenie gminy w lasach własno ści prywatnej sprawuje Nadle śniczy Nadle śnictwa Dobieszyn.

19 3.1.3 Gleby Na terenie gminy Grabów nad Pilic ą przewa żaj ą gleby pseudo-bielicowe i brunatno-bielicowe, wytworzone z piasków słabo gliniastych i lu źnych. Na terenach w północnej cz ęś ci gminy, le żą cych w dolinie rzeki Pilicy występuj ą gleby organiczne ukształtowane w warunkach trwałego lub okresowego uwilgotnienia. Przewa żaj ą gleby orne średniej jako ści, o odczynie bardzo kwa śnym i kwa śnym. Udział gleb dobrych III i IV bonitacyjnej wynosi 30 %.

3.1.4 Zasoby wodne Na terenie gminy Grabów nad Pilic ą wody powierzchniowe zajmuj ą ł ącznie powierzchni ę 89 ha. Gmina poło żona jest w zlewni rzeki Pilicy, która na długo ści ok. 20 km stanowi jej północn ą granic ę. Łączna długo ść sieci hydrograficznej gminy, na któr ą składa si ę rzeka Pilica i jej bezimienne dopływy wynosi 18,84 km. Gmina Grabów nad Pilic ą poło żona jest w zasi ęgu GZWP nr 215 „Subniecka Warszawska”, oraz cz ęś ciowo w obr ębie GZWP nr 222 „Dolina Środkowej Wisły”.

3.1.5 Klimat

Gmina Grabów nad Pilic ą poło żona jest w strefie klimatu przej ściowego, w „ środkowej dzielnicy rolniczo-klimatycznej”. Średnie roczne opady atmosferyczne wynosz ą od 500 do 550 mm. Na terenie gminy Grabów nad Pilic ą dominuj ą wiatry zachodnie, stanowi ąc ok. 20% notowanych kierunków. Zwarte kompleksy leśne w północnej i południowej cz ęś ci gminy wpływaj ą na lokalne złagodzenie temperatury.

3.1.6 Ogólna charakterystyka drzewostanów obj ętych opracowaniem UPUL Średni wiek drzewostanów na gruntach obj ętych opracowaniem UPUL wynosi 50 lat. Najwi ększy udział powierzchniowy wykazuj ą drzewostany w III klasie wieku. Grunty le śne niezalesione (m.in. poletka łowieckie) stanowi ą łącznie 2,97% powierzchni.

20 % 30 28,77

25 22,01 20 15,68 15 11,15 10 7,29 6,31 5 2,70 2,66 1,33 1,40 0,27 0,12 0,31 0 a Ia Ib II Ib IIa Ib b a O I I II IVa IV V Vb K

Wykres 1 Udział procentowy powierzchni gruntów le śnych w poszczególnych podklasach wieku

Pod wzgl ędem struktury typów siedliskowych, grunty le śne obj ęte opracowaniem wykazuj ą umiarkowane zró żnicowanie. Wyst ępuj ą tu niemal wszystkie typy siedliskowe lasu. Dominuje siedlisko boru świe żego, zajmuj ąc ł ącznie 59,66% powierzchni. Stosunkowo du ży udział powierzchniowy wykazuj ą równie ż bór mieszany świe ży (27,71%) i ols (10,08%).

Lśw Lw Ol Bs LMw 0,10% 0,03% 10,08% 0,28% 0,18% LMśw 0,21%

BMw 1,51%

BMśw 27,71% Bśw 59,66% Bw 0,24%

Wykres 2 Udział typów siedliskowych lasów

Spo śród gatunków panuj ących, dominuj ących w składzie danej warstwy lasu pod wzgl ędem zajmowanej powierzchni, mi ąż szo ści lub liczebno ści, najwi ększym udziałem charakteryzuje si ę sosna, stanowi ąc gatunek panuj ący w drzewostanach na

21 75,15% powierzchni. Spo śród gatunków li ściastych, najwi ększy udział wykazuje olsza, stanowi ąc gatunek panuj ący na 12,69% powierzchni.

BRZ Pozostałe 11,38% 0,78%

OL 12,69%

SO 75,15%

Wykres 3 Udział gatunków drzew panuj ących w lasach obj ętych opracowaniem UPUL

Drzewostany obj ęte opracowaniem UPUL wykazuj ą umiarkowane zró żnicowanie pod wzgl ędem bogactwa gatunkowego. Drzewostany jedno- i dwugatunkowe, gdzie za odr ębne gatunki przyjmuje si ę warianty wiekowe tego samego gatunku wyst ępuj ą ł ącznie na 86% powierzchni. Najwi ększe zró żnicowanie gatunkowe wyst ępuje w młodszych klasach wieku.

2,89 100% 1,97 4,40 8,44 6,88 9,60

16,91 34,17 80% 24,25 26,10

30,51 cztero- i wi ęcej 60% gatunkowe trzygatunkowe

40% dwugatunkowe 65,98 63,86 59,90 jednogatunkowe 44,14 20%

0% <=40 lat 41-80 lat > 80 lat ogółem

Wykres 4 Powierzchnia drzewostanów wg bogactwa gatunkowego i wieku

22 3.2 Zagro żenia dla środowiska Zagro żenie środowiska przyrodniczego wynika ze stałego, równoczesnego oddziaływania wielu czynników powoduj ących w nim niekorzystne zjawiska i zmiany. Negatywnie oddziałuj ące czynniki, okre ślane jako stresowe, mo żna sklasyfikowa ć uwzgl ędniaj ąc ich: • Pochodzenie, jako: abiotyczne, biotyczne, antropogeniczne; • Charakter oddziaływania, jako: fizjologiczne, mechaniczne, chemiczne; • Długotrwało ść oddziaływania, jako: okresowe, ci ągłe; • Rol ę, jak ą odgrywaj ą w procesie degradacji, jako: predysponuj ące, inicjuj ące, współuczestnicz ące. Oddziaływanie czynników stresowych na środowisko przyrodnicze ma charakter zło żony. Z wieloletnich bada ń i obserwacji wynika, że równoczesne działanie ró żnych czynników stresowych osłabia odporno ść biologiczn ą poszczególnych ekosystemów powoduj ąc stał ą, wysok ą ich podatno ść na procesy destrukcyjne spowodowane okresowym nasileniem si ę cho ćby jednego z tych czynników.

3.2.1 Zagro żenia abiotyczne Zagro żenia abiotyczne wynikaj ą przede wszystkim z poło żenia geograficznego danego obszaru. Zwi ązane s ą one z wyst ępowaniem anomalii pogodowych (wyra żaj ących si ę w naszej szeroko ści geograficznej wyst ępowaniem ekstremalnych temperatur, opadów i wiatrów), okresowym obni żeniem poziomu zalewania wód gruntowych m.in. w nast ępstwie długotrwałych okresów suszy, pó źnymi wiosennymi i wczesnymi jesiennymi przymrozkami. Spo śród zagro żeń abiotycznych nale ży wymieni ć: • Oki ść śniegow ą Wyst ępuje podczas długotrwałych opadów mokrego śniegu. Szkody od oki ści maja charakter uszkodze ń mechanicznych – łamanie gał ęzi, wierzchołków, przyginanie, a nawet wywracanie drzew. Szczególnie podatne na szkody są młode, przerzedzone drzewostany, rosn ące na słabszych siedliskach borowych na terenie gminy. • Zakłócenie gospodarki wodnej Istotnym zagro żeniem dla lasów, powoduj ącym osłabienie naturalnej odporno ści drzewostanów jest tak że niedobór wody, spowodowany obni żaniem si ę poziomu zalegania wód gruntowych. Rezultatem tego zjawiska jest zwi ększona podatno ść na

23 działalno ść szkodników ze świata zwierz ąt. Bardzo cz ęsto zakłócenia w gospodarce wodnej, są konsekwencj ą szkodliwych działa ń antropogenicznych. • Zmrozowiska Są to najcz ęś ciej niewielkie, bezodpływowe zagł ębienia terenu, w których gromadzi si ę zimne powietrze. Utrudniony przepływ powietrza sprzyja powstawaniu przymrozków, stanowi ących szczególne zagro żenie dla młodego pokolenia drzewostanu. Długo utrzymuj ąca si ę niska temperatura powietrza i gleby na zmrozowisku powoduj ą zaburzenia bilansu wodnego ro ślin, opó źniaj ą ich wzrost i rozwój. Na terenie gminy Grabów nad Pilic ą potencjalne miejsca zalegania chłodnego powietrza, zagro żone wyst ępowaniem zmrozowisk wyst ępuj ą w dolinie Pilicy oraz w bocznych dolinkach niewielkich cieków wodnych.

3.2.2 Zagro żenia biotyczne W trakcie prac terenowych prowadzonych przez Firm ę TAXUS SI nie stwierdzono powa żniejszych uszkodze ń ze strony szkodników owadzich, nie stwierdzono równie ż znacz ących gospodarczo szkód od patogenów grzybowych. Uszkodzenia powodowane przez zwierzyn ę płow ą (zgryzanie, spałowanie) wyst ępuj ą głównie w drzewostanach młodszych klas wieku (uprawy, młodniki), ze wzgl ędu jednak na niewielkie powierzchnie uszkodze ń, zagro żenie od zwierzyny płowej w lasach własno ści prywatnej w granicach administracyjnych gminy Grabów nad Pilic ą jest nieznaczne. Ogólny stan sanitarny lasów jest zadowalaj ący, sporadycznie wyst ępuj ący posusz jest usuwany na bie żą co pod nadzorem pracowników Nadle śnictwa Dobieszyn.

3.2.3 Zagro żenia antropogeniczne Całokształt planowych i bezplanowych, bezpo średnich i po średnich oddziaływa ń ludzkich wywołuj ących zmiany w środowisku i szacie ro ślinnej nazywamy antropopresj ą. O zagro żeniach antoropogeniczych mówimy, gdy oddziaływania te wpływaj ą znacz ąco negatywnie na przyrod ę i środowisko. Po średnie oddziaływanie ma wpływ na zanieczyszczenia wód, gleby czy powietrza. Z kolei bezpo średnio negatywne działanie człowieka przejawia si ę głownie w szkodnictwie le śnym.

24 Zanieczyszczenie powietrza Na terenie gminy brak jest wi ększych zakładów przemysłowych stanowi ących potencjalne źródło emisji szkodliwych substancji do powietrza atmosferycznego. Do głównych źródeł zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego gminy Grabów nad Pilic ą nale ży tzw. emisja niska zwi ązana ogrzewaniem indywidualnych gospodarstw domowych z własnych kotłowni w ęglowych lub pieców. Ponadto, potencjalne zagro żenie dla zachowania dobrego stanu jako ści powietrza stanowi sie ć komunikacyjna w gminie, w szczególno ści drogi wojewódzkie Nr 731 i 736 o zwi ększonym nat ęż eniu ruchu. Gmina Grabów nad Pilic ą znajduje si ę w mazowieckiej strefie oceny ze wzgl ędu na podział stref dla SO 2, NO 2, PM10, CO, benzenu, ołowiu, As, Ni, CD i B/a/P i ozonu. Wyniki monitoringu powietrza WIO Ś z 2010 roku przedstawiały si ę nast ępuj ąco: Kryterium ochrony zdrowia Stref ę mazowieck ą, w tym równie ż tereny gminy Grabów nad Pilic ą, pod k ątem zawarto ści SO 2, NO 2, PM2,5, CO, ołowiu, niklu, kadmu, benzenu i arsenu zaliczono do klasy A, tzn. st ęż enia ww. substancji na terenie strefy nie przekraczaj ą odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych. Pod kątem zawarto ści pyłu PM10 i benzo/a/piranu stref ę zaliczono do klasy C, tzn. st ęż enia ww. substancji na terenie strefy przekraczaj ą odpowiednio poziomy dopuszczalne i poziomy docelowe. Kryterium ochrony ro ślin Na obszarze mazowieckiej, w tym równie ż na terenie gminy Grabów nad Pilic ą, nie wyst ępuj ą przekroczenia dopuszczalnych st ęż eń średniorocznych w zakresie st ęż enia dwutlenku siarki i dwutlenku azotu, z tego wzgl ędu stref ę zaliczono do klasy A. Maj ąc na uwadze zarówno cel ochrony zdrowia, jak i ochrony ro ślin, dla ozonu warto ść współczynnika AOT40 dla strefy mazowieckiej, w zasi ęgu której le ży gmina Grabów nad Pilic ą, w roku 2010 nie przekroczyła poziomów docelowych. Przekroczony został natomiast poziom celu długoterminowego, który ma by ć osi ągni ęty do 2020 r. (WIO Ś, 2010).

25 Zanieczyszczenia wód i gleb Wody powierzchniowe W ramach monitoringu WIO Ś, przeprowadzone zostały badania jako ści wód powierzchniowych. Jako ść wód rzeki Pilicy monitorowano w 2008 roku w punktach powy żej Nowego Miasta oraz w Ostrówku. Potencjał ekologiczny rzeki Pilicy oceniono jako umiarkowany, stan chemiczny natomiast jako nieosi ągaj ący stanu dobrego. Ogólny stan wód rzeki Pilicy okre ślono jako zły.

Wody podziemne W 2010 roku , w ramach monitoringu WIO Ś , przeprowadzone zostały badania jako ści wód podziemnych. Wody podziemne powiatu kozienickiego, na podstawie wyników z punktu pomiarowego (JCWPd nr 99) zlokalizowanego w Kozienicach, zaklasyfikowano do III klasy jako ści.

Na terenie gminy, najwi ększe zagro żenie dla jako ści wód powierzchniowych i podziemnych stanowi ą ścieki komunalne nieoczyszczone lub oczyszczone w niewystarczaj ącym stopniu, przedostaj ące si ę do gminnych cieków i wód gruntowych. Ponadto, zagro żenie dla jako ści wód podziemnych stanowi przenikanie zanieczyszcze ń bytowo-gospodarczych i komunikacyjnych do warstw wodono śnych, powoduj ąc ska żenie wód podziemnych. Na terenach wiejskich gminy, ścieki gromadzone s ą w zbiornikach bezodpływowych i usuwane taborem asenizacyjnym do punktów zlewnych. Stanowi to potencjalne zagro żenie zarówno dla gleb jak i dla warstwy wodono śnej. Na terenie gminy, w miejscowo ści Grabów nad Pilic ą zlokalizowana jest oczyszczalnia ścieków. Głównym odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest ciek od Grabowa, zasilaj ący wody rzeki Pilicy. Istnieje zatem potencjalne ryzyko zanieczyszczania cieku, a nast ępnie rzeki Pilicy w wyniku zrzutu niewystarczaj ąco oczyszczonych ścieków. Istotne zagro żenie dla jako ści wód powierzchniowych i podziemnych stanowi ą tak że zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego, głównie bogate w azot nawozy oraz chemiczne środki ochrony ro ślin, w szczególno ści ich niewła ściwe magazynowanie oraz nieumiej ętne przygotowywanie cieczy roboczych.

26 Gleby Istotne znaczenie dla stanu gleb maj ą równie ż zanieczyszczenia wynikaj ące z rolnictwa, głównie w wyniku nieracjonalnego zu życia środków ochrony ro ślin i nawozów organicznych, bogatych w azot Maj ąc na uwadze odpady, zarówno komunalne jak i gospodarcze, do zanieczyszczenia gleb przyczyniaj ą si ę najbardziej nielegalne składowiska odpadów komunalnych, zlokalizowane najcz ęś ciej na obrze żach lasów zarówno pa ństwowych jak i prywatnych, w tym równie ż lasów obj ętych opracowaniem UPUL. Ich obecno ść wpływa nie tylko na obni żenie walorów estetycznych i krajobrazowych środowiska przyrodniczego lecz równie ż na zanieczyszczenie, gdy ż ze wzgl ędu na brak ekranizacji podło ża mo żliwe jest zanieczyszczenie odciekami równie ż warstwy wodono śnej.

Zagro żenie hałasem Zagro żenie hałasem charakteryzuje si ę du żą powszechno ści ą wyst ępowania i najcz ęś ciej jest pochodn ą szeregu niekorzystnych czynników, takich jak m.in. urbanizacja, du że zag ęszczenie tras komunikacyjnych czy intensywny rozwój o środków przemysłowych. Wyniki pomiaru hałasu komunikacyjnego, prowadzonego w ramach monitoringu WIO Ś w 2010 roku jako główne źródło emisji hałasu do środowiska na terenie całego województwa mazowieckiego wskazuj ą komunikacj ę drogow ą. Prawie wszystkie pomiary wykazały przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu dla pory dnia i nocy. W przypadku hałasu przemysłowego, wyniki prowadzonych przez WIO Ś kontroli źródeł hałasu z terenu województwa mazowieckiego nie wskazuj ą jednoznacznie trendu ich oddziaływania na środowisko. Z tego wzgl ędu zaleca si ę kontynuacj ę działa ń maj ących na celu popraw ę klimatu akustycznego, takich jak np. budowa ró żnego rodzaju przegród akustycznych czy utrzymywania ziele ń izolacyjna na terenach przyległych do obiektów stanowi ących źródło emisji hałasu. Ze wzgl ędu na obecno ść dróg o znaczeniu wojewódzkim, cz ęść terenów gminy Grabów nad Pilic ą zlokalizowana wzdłu ż dróg o du żym nat ęż eniu ruchu mo że potencjalnie znajdowa ć si ę strefie zagro żenia akustycznego. Na terenie gminy nie zarejestrowano uci ąż liwych źródeł hałasu przemysłowego.

27 Zagro żenie po żarowe Realnym zagro żeniem obszarów le śnych s ą po żary, szczególnie w okresie wczesnej wiosny oraz długotrwałych okresów suszy w sezonie letnim. Stan zagro żenia po żarowego obszarów le śnych jest przede wszystkim wynikiem wzrastaj ącej ich penetracji przez ludno ść i nieostro żnym obchodzeniem si ę z ogniem w lesie lub na gruntach s ąsiaduj ących z lasami. Od wła ścicieli lasów obj ętych opracowaniem UPUL wymaga si ę, by w zlokalizowanych przy drogach publicznych dokonano uprz ątni ęcia pasa szeroko ści 30 m od skraju drogi z posuszu oraz odpadów komunalnych. Zagro żenie po żarem lasów prywatnych w du żej mierze zale ży od stanu sanitarnego lasów, st ąd bardzo wa żna jest realizacja wskaza ń gospodarczych zapisanych w UPUL.

3.3 Istniej ące i proponowane formy ochrony przyrody na terenie gminy Grabów nad Pilic ą Podstawowym aktem prawnym reguluj ącym zasady ochrony przyrody jest Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku w my śl której, obiekty i obszary podlegaj ące prawnej ochronie zalicza si ę do form ochrony przyrody, takich jak (art. 6.ust.1): parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, u żytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, ochron ę gatunkow ą ro ślin, zwierz ąt i grzybów. Spo śród obszarowych form ochrony przyrody, gmina Grabów nad Pilic ą pozostaje w zasi ęgu Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny rzeki Pilicy i Drzewiczki. Wzdłu ż doliny rzeki Pilicy znajduj ą si ę dwa Obszary Natura 2000: Dolina Pilicy (kod PLB140003) oraz Dolina Dolnej Pilicy (kod PLH140016). We wschodniej cz ęś ci gminy zlokalizowany jest kolejny Obszar Natura 2000: Ł ękawica. Ponadto, na terenie gminy wyró żniono pomniki przyrody o żywionej i nieo żywionej.

3.3.1 Obszary Chronionego Krajobrazu Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina rzeki Pilicy i Drzewiczki Obszar ten został powołany w 1983 roku na mocy Uchwały Nr XV/69/83 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Radomiu z dnia 28 czerwca 1983 roku (zaktualizowany pó źniejszymi rozporz ądzeniami Wojewody Mazowieckiego). Obszar swym zasi ęgiem obejmuje doliny rzeki Pilicy i Drzewiczki na łącznej powierzchni 63 422 ha.

28 Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina rzeki Pilicy i Drzewiczki, ze wzgl ędu na bogactwo wyst ępuj ących tu ptaków zaliczony został do systemu ostoi ptaków o randze europejskiej. W granicach OChK wyró żniono 23 pomniki przyrody oraz 15 zabytkowych parków. W najcenniejszych miejscach Obszaru utworzono rezerwaty przyrody: „Tomczyce”, „Sokół”, „Majdan”. W dolinach ukształtował si ę mozaikowy układ środowisk. W terasach zalewowych spotyka si ę fragmenty olsów oraz lasów łęgowych, północny brzeg porastaj ą zbiorowiska kserotermiczne, ni żej za ś wyst ępuj ą zbiorowiska ro ślinno ści ł ąkowej o ró żnym stopniu uwilgotnienia.

Rys. 2 Usytuowanie OChK Dolina rzeki Pilicy i Drzewiczki na terenie gminy Grabów nad Pilic ą

3.3.2 Obszary Natura 2000 Sie ć Natura 2000 jest systemem obszarów chronionych, który ma zapewni ć zachowanie cennych siedlisk przyrodniczych oraz trwało ść flory i fauny Europy. Europejska Sie ć Ekologiczna (Natura 2000) działa w sposób spójny merytorycznie i organizacyjnie na terenie wszystkich krajów członkowskich Unii Europejskiej. Ka żde z pa ństw ma obowi ązek wyznaczy ć zasi ęgi obszarów na swoim terytorium oraz wyda ć zarz ądzenia, które pozwol ą na spełnienie celu Dyrektywy, czyli zachowanie siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej flory i fauny.

29 Sie ć obszarów Natura 2000 obejmuje: • obszary specjalnej ochrony ptaków – Obszary specjalnej ochrony (OSO) zidentyfikowane na podstawie kryteriów zawartych w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE tzw. „Ptasiej” • specjalne obszary ochrony siedlisk – Specjalne obszary ochrony (SOO) zidentyfikowane na podstawie kryteriów zawartych w Dyrektywie Rady 92/43/EWG tzw. „Siedliskowej”.

Na terenie gminy Grabów nad Pilic ą, w tym równie ż na obszarach obj ętych opracowaniem UPUL wyró żniono trzy Obszary Natura 2000: Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Dolina Pilicy (PLB140003) Obszar zaklasyfikowany jako OSO w lipcu 2004 roku. Jego całkowita powierzchnia wynosi 35 356,3 ha. Obszar obejmuje 80 km odcinek doliny Pilicy, o szeroko ści 1-1,5 km. Północn ą granic ę obszaru stanowi skarpa, miejscami pokryta ro ślinno ści ą kserotermiczn ą. Południowa cz ęść obszaru jest płaska, w znacznym stopni pokryta lasami. Dolina Pilicy jest cenn ą ostoj ą ptaków o randze krajowej, w której wyst ępuj ą 32 gatunki ptaków z zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz 11 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi Zwierz ąt. Odnotowano tu l ęgi 56 gatunków zwi ązanych z terenami podmokłymi. Ponadto, w granicach Obszaru stwierdzono wyst ępowanie 2 gatunków ssaków oraz 6 gatunków ryb znajduj ących si ę w Zał ączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Na terenie ostoi wyst ępuje te ż 575 gatunków ro ślin naczyniowych, z których 18 podlega ochronie prawnej, a tak że 9 siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Do gatunków ptaków stanowi ących przedmiot ochrony OSO Dolina Pilicy nale żą : B ąk Botaurus stellaris , B ączek Ixobrychus minutus , Bocian czarny Ciconia nigra , Bocian biały Ciconia ciconia , Trzmielojad Pernis apivorus , Bielik Haliaeetus albicilla , Błotniak stawowy Circus aeruginosus , Błotniak ł ąkowy Circus pygargus , Kropiatka Porzana porzana , Zielonka Porzana parva , Derkacz Crex crex , Żuraw Grus grus , Batalion Philomachus pugnax , Rybitwa rzeczna Sterna hirundo , Rybitwa białoczelna Sternula albifrons , Rybitwa czarna Chlidonias niger , Puchacz Bubo bubo , Lelek Camprimulgus europaeus , Zimorodek zwyczajny Alcedo altthis , Lerka Lullula arborea , Świergotek polny Anthus campestris , Podró żniczek Luscinia svecica , Jarz ębatka Sylvia nisoria , Dzierzba g ąsiorek Lanius collurio , Ortolan Emberiza hortulana . Do gatunków ssaków wymienionych w zał ączniku II Dyrektywy Rady

30 92/43/EWG, stanowi ących przedmiot ochrony nale żą Bóbr europejski Castor fiber oraz Wydra Lutra lutra .

Rys. 3 Usytuowanie OSO Dolina Pilicy na terenie gminy Grabów nad Pilic ą

Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Dolina Dolnej Pilicy (PLH140016) Obszar jako OZW zatwierdzony został w grudniu 2008 roku. Jego całkowita powierzchnia wynosi 31 821,6 ha. Ostoja w znacznym stopniu pokrywa si ę z ostoj ą ptasi ą o randze krajowej OSO Dolina Pilicy. Charakteryzuje si ę bogat ą flor ą – stwierdzono tu wyst ępowanie 575 gatunków ro ślin naczyniowych, w tym rzadkich, zagro żonych i prawnie chronionych. Wyst ępuje tu 10 siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Siedliskowej. W ostoi utrzymuj ą si ę du że kompleksy ł ąk. Obszar obejmuje pozostało ści naturalnych lasów „spalskich”, z których najcenniejsze s ą płaty starych d ąbrów. W dolinie Pilicy w dobrym stanie zachowały si ę równie ż lasy ł ęgowe. Do siedlisk wymienionych w SDF-ie jako przedmiot ochrony nale żą : Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion , Suche wrzosowiska ( Calluno-Genistion, Pohlio-Callunion, Calluno- Arctostaphylion ), Ciepłolubne, śródl ądowe murawy napiaskowe ( Koelerion glaucae ), Zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe ( Molinion ), Ni żowe i górskie świe że ł ąki u żytkowane ekstensywnie ( Arrhenatherion elatioris ), Torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska, Gr ąd

31 środkowoeuropejski i subkontynentalny ( Galio-Carpinetu, Tilio-Carpinetum ), Ł ęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe ( Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion ), Ł ęgowe lasy d ębowo-wi ązowe-jesionowe ( Ficario-Ulmetum ), Ciepłolubne dąbrowy ( Quercetalia pubescenti-petraeae ).

Specjalny Obszar Ochrony Ł ękawica (PLH 140030) Obszar zaproponowany jako OZW zatwierdzony został w pa ździerniku 2009 roku. Jego całkowita powierzchnia wynosi 1468,9 ha. Teren obejmuje jedno z rozleglejszych i najlepiej zachowanych mokradeł na lewym brzegu Wisły, na terenie Mazowsza. Dominuj ą tu ł ęgi olszowo-jesionowe Fraxino-Alnetum , którym towarzysz ą olsy Ribeso nigri-Alnetum . Istotnym elementem tutejszego krajobrazu s ą ziołoro śla, turzycowiska i ł ąki. W śród tych ostatnich dominuj ą ni żowe ł ąki świe że użytkowane ekstensywnie, reprezentowane głównie przez ł ąki rajgrasowe Arrhenatheretum elatioris i Alopecuro-Polygonetosum bistortae cechuj ące si ę udziałem gatunków przechodz ących z ł ąk wilgotnych, m.in.: czarcik ęsu ł ąkowego Succisa pratensi i ostro żenia błotnego Cirsium palustre oraz niewielkie płaty fitocenoz z udziałem przywrotników Alchemilla . W s ąsiedztwie Kanału Trzebi ńskiego, w strefie przej ściowej pomi ędzy lasami ł ęgowymi a ł ąkami świe żymi wykształciły si ę ł ąki sitowo-trz ęś licowe Junco-Molinietum . Łąki stanowi ą siedlisko życia dla licznej populacji czerwo ńczyka fioletka Lycaena helle . Na całym obszarze spotyka si ę dobrze zachowane i bujne płaty nitrofilnych zbiorowisk welonowych ze zwi ązku Convolvulion sepium . Do siedlisk wymienionych w SDF-ie jako przedmiot ochrony nale żą : Zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe ( Molinion ), Ziołoro śla górskie ( Adenostylion alliariae ) i ziołoro śla nadrzeczne ( Convolvuletalia sepium ), Ni żowe i górskie świe że łąki u żytkowane ekstensywnie ( Arrhenatherion elatioris ) oraz Ł ęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe ( Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alenion ) Ponadto obszar ten stanowi ostoj ę dla bobra europejskiego Castor fiber . Z odbywaj ących tu l ęgi ptaków na uwag ę zasługuj ą, m.in.: bocian czarny Ciconia nigra , Żuraw Grus grus , derkacz Crex crex i dzi ęcioł średni Dendrocopos medius .

Rys. 4 Usytuowanie SOO Dolina Dolnej Pilicy i SOO Ł ękawica na terenie gminy Grabów nad Pilic ą

3.3.3 Pomniki przyrody Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieo żywionej lub ich skupiska o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró żniaj ącymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Na terenie gminy Grabów nad Pilic ą ochron ą w formie pomnika przyrody ożywionej obj ęto 5 d ębów szypułkowych o wymiarach pomnikowych.

3.3.4 Gatunki chronione i rzadkie Według przepisów aktualnej Ustawy o ochronie przyrody Art. 46. ust 1. Ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie przetrwania i wła ściwego stanu ochrony dziko wyst ępuj ących ro ślin, zwierz ąt i grzybów oraz ich siedlisk, gatunków rzadko wyst ępuj ących, endemicznych, podatnych na zagro żenia i zagro żonych wygini ęciem oraz obj ętych ochron ą na podstawie umów mi ędzynarodowych, a tak że zachowanie ró żnorodno ści gatunkowej i genetycznej .

33 Aktualnie obowi ązuj ącymi rozporz ądzeniami dotycz ącymi ochrony gatunkowej s ą : • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko wyst ępuj ących ro ślin obj ętych ochron ą (Dz.U. Nr 168, poz. 1764); • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko wyst ępuj ących grzybów obj ętych ochron ą (Dz.U. Nr 168, poz. 1765). • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z 28 wrze śnia 2004 r. w sprawie gatunków dziko wyst ępuj ących zwierz ąt obj ętych ochron ą (Dz. U. Nr 220, poz. 2237) Chronione ro śliny i grzyby Informacje dotycz ące chronionych gatunków ro ślin i grzybów, potencjalnie wyst ępuj ących na terenie gminy opieraj ą si ę na listach gatunków sporz ądzonych dla Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny rzeki Pilicy i Drzewiczki, a tak że SDF-ach wyznaczonych na terenie gminy Obszarów Natura 2000 oraz Programie Ochrony Przyrody Nadle śnictwa Dobieszyn. Z ro ślin zielnych na terenie gminy Grabów nad Pilic ą, głównie w dolinie Pilicy potencjalnie wyst ępuj ą: zawci ąg pospolity, osoka aloesowata, nasi ęź rzał pospolity, widłaki, gr ąż el żółty, grzybie ń biały, arcydzi ęgiel litwor, go ździk pyszny, pełnik europejski, bobrek trójlistkowy, gnidosz bagienny, siedmiopalecznik błotny, salwinia pływaj ąca, szałwia lepka, storczyki, targanek, ciemi ęż yk, lepi ęż nik ró żowy; z krzewów i krzewinek: wi śnia karłowata, bagno zwyczajne, wawrzynek wilczełyko. Spo śród chronionych gatunków mszaków, porostów i grzybów wyst ępuj ą: drabik drzewkowaty, gajnik l śni ący, modrzaczek siny, płonnik pospolity, torfowce, płucnica islandzka, chrobotki, smardz jadalny, sromotnik bezwstydny i szmaciak gał ęzisty.

Chronione gatunki zwierz ąt Informacje dotycz ące chronionych gatunków ro ślin i grzybów, potencjalnie wyst ępuj ących na terenie gminy opieraj ą si ę na listach gatunków sporz ądzonych dla Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny rzeki Pilicy i Drzewiczki, a tak że SDF-ach wyznaczonych na terenie gminy Obszarów Natura 2000 oraz Programie Ochrony Przyrody Nadle śnictwa Dobieszyn. Z zagro żonych gatunków ptaków, na terenie gminy potencjalnie wyst ępuj ą: b ąk, błotniak ł ąkowy, kropiatka, zielonka, sieweczka obro źna, batalion, kulik wielki, cietrzew, nurog ęś , bocian czarny, trzmielojad, żuraw, rycyk, krwawodziób, b ączek,

34 derkacz, rybitwa czarna, zwyczajna i białoczelna, przepiórka, puchacz, rudogłówka, dzierzba czarnoczelna, podró żniczek. Poza ptakami zwi ązanymi ze środowiskiem wodnym potencjalnie wyst ępuje tu równie ż szereg rzadkich ptaków le śnych, w tym orlik krzykliwy, sokół w ędrowny, kraska, bocian czarny, puchacz. Spo śród ssaków, potencjalnie wyst ępuj ą tu mi ędzy innymi: bóbr, wydra, norka ameryka ńska, ło ś, jele ń, borsuk, daniel, orzesznica, chomik europejski, gronostaj, nocek łydkowłosy, nocek Brandta, nocek w ąsatek, mopek. Spo śród płazów wyró żniono około 16 gatunków, w tym: rzekotk ę drzewna, żab ę śmieszk ę, ropuch ę paskówk ę, grzebiuszk ę i kumaka nizinnego.

3.4 Okre ślenie płaszczyzn mo żliwych kolizji pomi ędzy celami ochrony przyrody a gospodark ą le śną Uproszczone Plany Urz ądzenia Lasu dla Obr ębów Ewidencyjnych Gminy Grabów nad Pilic ą powstawały przede wszystkim przez pryzmat potrzeb ekologicznych środowiska le śnego. Zapisy umieszczone w UPUL okre ślone s ą w sposób maj ący zapewni ć racjonaln ą gospodark ę le śną na terenach własno ści prywatnej. Formułowane są w sposób maj ący zapewni ć zminimalizowanie kolizji pomi ędzy ochron ą przyrody a gospodark ą w lasach. Potencjalne kolizje pomi ędzy celami ochrony przyrody a gospodark ą le śną mog ą jednak zaistnie ć przy: • Planowaniu u żytkowania r ębnego na obszarze obj ętym ochron ą. • Planowaniu użytkowania w sposób naruszaj ący struktur ę wiekow ą czy gatunkow ą danego drzewostanu. • Niezgodno ści w klasyfikowaniu gospodarczego typu drzewostanu z typem przyrodniczym wła ściwym dla danego siedliska, wynikaj ącą z gospodarki przeszłej.

3.5 Istniej ące problemy ochrony przyrody istotne z punktu widzenia realizacji UPUL W uj ęciu ogólnym, do potencjalnych problemów ochrony przyrody istotnych z punktu widzenia realizacji projektu planu mo żna zaliczy ć:

35 • brak szczegółowych i wytycznych sposobów ochrony poszczególnych gatunków lub typów siedlisk, w postaci oficjalnych dokumentów zatwierdzanych przez Ministra Środowiska, • niekompletn ą wiedz ę o rozmieszczeniu i zasobach gatunków i siedlisk przyrodniczych . Problemy ochrony przyrody oraz zagro żenia środowiska przyrodniczego, odnosz ące si ę bezpo średnio do gminy Grabów nad Pilic ą i terenów obj ętych opracowaniem UPUL, istotne z punktu widzenia realizacji projektu planu, szczegółowo opisane zostały w pkt.3.2.

3.6 Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji UPUL Obecny stopie ń przekształcenia środowiska naturalnego przez człowieka, zanieczyszczenie środowiska powoduje konieczno ść prowadzenia racjonalnej gospodarki le śnej, która przede wszystkim nastawiona jest na zapewnienie ci ągło ści istnienia lasów oraz maksymalizacj ę ich stabilno ści. Realizacja wskaza ń gospodarczych zawartych w UPUL ma szczególne znaczenie w przypadku lasów własno ści prywatnej. W lasach własno ści prywatnej od dziesi ęcioleci gospodarka le śna nastawiona jest w du żej mierze na pozyskiwanie drewna. Aktualnie, zachowanie wła ściwego stanu lasów prywatnych uzale żnione jest od prowadzenia planowej, wielofunkcyjnej gospodarki leśnej, równowa żą cej potrzeby eksploatacyjne z ochron ą cennych przyrodniczo fragmentów lasu, opartej o Uproszczone Plany Urz ądzenia Lasu. Potencjalne odst ąpienie od przeprowadzenia zabiegów zaplanowanych w UPUL, mo że by ć zagro żeniem dla trwało ści lasów, powoduj ąc zły stan sanitarny lasów, zestarzenie si ę drzewostanów i całkowity ich rozpad, co z kolei doprowadzi ć mo że do nieodwracalnych zmian w biotopie . Odst ąpienie od działa ń gospodarczych b ędzie zatem skutkowało utrwalanie zniekształce ń, co w konsekwencji doprowadzi ć mo że do zaniku wła ściwych siedlisku zbiorowisk ro ślinnych, poci ągaj ąc za sob ą stopniowe zanikanie na danym terenie chronionych gatunków ro ślin czy zwierz ąt.

36 Podsumowuj ąc, brak realizacji zapisów projektu planu, mo że spowodowa ć: • utrat ę kontroli nad stanem sanitarnym i zdrowotnym lasu, • zagro żenie trwało ści lasu, w przypadku zbyt du żego, niekontrolowanego pozyskania drewna nie popartego szacunkami inwentaryzacyjnymi zapasu i przyrostu spodziewanego, • nieplanowan ą, rabunkow ą gospodark ę le śną, przyczyniaj ącą si ę do zubo żenia bioró żnorodno ści, • zubo żenie siedlisk oraz ich niekorzystne przekształcenie, • pogorszenie mo żliwo ści rozwoju młodego pokolenia, • stworzenie bazy żerowej dla patogenów w wyniku pozostawienia nadmiernych ilo ści martwego drewna w drzewostanie.

37 4 Przewidywane oddziaływanie UPUL na środowisko i Obszary Natura 2000

4.1 Przewidywane oddziaływanie UPUL na środowisko

4.1.1 Oddziaływanie na ró żnorodno ść biologiczn ą Maj ąc na uwadze definicj ę bioró żnorodno ści, oddziaływanie powinno rozpatrywa ć si ę na trzech poziomach: genetycznym, gatunkowym, ekosystemowym. Zaleca si ę wprowadzanie domieszek, np.: gatunków miododajnych, stosowanie projektowanych składów odnowieniowych upraw oraz optymalnych gospodarczych typów drzewostanów, wykorzystanie zmienno ści w ramach mikrosiedlisk, wprowadzaj ąc na te niewielkie powierzchnie wła ściwe im gatunki. Ponadto, zaleca si ę planowanie wzrostu udziału rodzimych gatunków, zró żnicowanie struktury gatunkowej w obr ębie drzewostanu, ochron ę cennych starodrzewów, a tak że pojedynczych drzew oraz biotopów. Zaplanowane w UPUL zabiegi wpłyn ą pozytywnie na zachowanie stanu siedlisk, minimalizuj ąc stopie ń ich przekształcania oraz wymierania stanowi ących o bioró żnorodno ści gatunków. Ryzyko zmniejszenia ró żnorodno ści biologicznej mo że wyst ąpi ć jedynie w przypadku nieprzestrzegania zawartych w UPUL zalece ń.

4.1.2 Oddziaływanie na ludzi Trwale zrównowa żona gospodarka le śna oraz udost ępnianie lasu umo żliwia społecze ństwu rekreacj ę, wypoczynek oraz edukacj ę przyrodnicz ą, zapewniaj ąc jednocze śnie po żą dan ą przez prywatnych wła ścicieli lasów mo żliwo ść pozyskania surowca drzewnego. Realizacja zapisów UPUL zarówno w krótko- jak i długookresowym wymiarze przyniesie pozytywne skutki zarówno w wymiarze ekonomicznym, jak i społecznym, zatem oddziaływanie na ludzi b ędzie równie ż pozytywne.

4.1.3 Oddziaływanie na ro śliny i zwierz ęta, w szczególno ści na gatunki chronione

Chronione ro śliny W trakcie przeprowadzonych w 2011 roku prac taksacyjnych, na gruntach obj ętych opracowaniem UPUL nie stwierdzono wyst ępowania chronionych gatunków ro ślin.

38 W celu minimalizacji potencjalnie negatywnego oddziaływania ci ęć piel ęgnacyjnych i r ębnych, zaleca si ę wykonywanie zabiegów pod koniec okresu wegetacyjnego lub całkowicie poza okresem wegetacyjnym, tj. zim ą. Działania te zapewni ą znaczne zmniejszenie uszkodzenia płatów z ro ślinno ści ą. Oddziaływanie UPUL na ro śliny chronione oceniono jako neutralne, pod warunkiem jednak stosowania si ę do zalece ń zawartych w prognozie .

Chronione zwierz ęta W trakcie przeprowadzonych w 2011 roku prac terenowych, na gruntach obj ętych opracowaniem UPUL nie stwierdzono wyst ępowania chronionych gatunków zwierz ąt. Maj ąc jednak na uwadze migracje zwierz ąt, a tym samym mo żliwo ść potencjalnego wpływu planowanych zabiegów na gatunki chronione, nale ży przede wszystkim bezwzgl ędnie przestrzega ć prowadzenia racjonalnej gospodarki le śnej. Poni żej przedstawiono propozycje ograniczenia potencjalnie negatywnego wpływu działa ń z zakresu gospodarki le śnej na chronione gatunki owadów, płazów, gadów, ptaków i ssaków. W celu ograniczenia potencjalnie negatywnego wpływu planowanych zabiegów na gatunki owadów zwi ązane ze środowiskiem le śnym nale ży przede wszystkim zadba ć o ochron ę potencjalnych miejsc ich wyst ępowania podczas prowadzenia prac le śnych. Nale ży zatem pozostawia ć k ępy starodrzewu na zr ębach, a tak że pozostawia ć w drzewostanie le żą ce kłody, martwe drewno. Ponadto, w celu urozmaicenia bazy pokarmowej np. trzmieli, zaleca si ę w trakcie planowania składów gatunkowych drzewostanów uwzgl ędnia ć w nich równie ż gatunki biocenotyczne. W celu ograniczenia potencjalnie negatywnego wpływu planowanych zabiegów na gatunki płazów nale ży pozostawia ć kłody drewna i grubsze gał ęzie, które tworzy ć będą miejsca zimowania. W odniesieniu do le śnych gatunków ptaków nale ży pami ęta ć, i ż planowane działania gospodarcze podlegaj ą ograniczeniu poprzez szereg wytycznych i zasad sprzyjaj ących pozostawianiu cz ęś ci siedlisk. Technologia prac w le śnictwie powoduje, że s ą one wykonywane w ró żnych okresach czasu. Przede wszystkim nale ży przestrzega ć terminów wykonywania ci ęć , ograniczaj ąc je do miesi ęcy poza okresem lęgowym. Zapewni to zachowanie potencjalnych populacji chronionych gatunków na danym terenie. W ramach planowanych ci ęć r ębnych nale ży pozostawia ć k ępy starodrzewu i przestoje.

39 Dla ptaków zwi ązanych z terenami otwartymi oraz wodnymi, zapisy UPUL nie stanowi ą wi ększego zagro żenia, gdy ż swym zasi ęgiem działania zaprojektowane w UPUL nie obejmuj ą terenów niele śnych. Maj ąc jednak na uwadze mo żliwe po średnie oddziaływanie zapisów UPUL na zachowanie siedlisk, a tym samym stanu populacji ptaków niele śnych, zaleca si ę ochron ę terenów w s ąsiedztwie jezior i rzek polegaj ącą przede wszystkim na pozostawianiu stref nieu żytkowanych ci ęciami zupełnymi oraz rębniami zło żonymi w strefie okalaj ącej zbiorniki wodne. W odniesieniu do nietoperzy, minimalizacja potencjalnie negatywnego wpływu planowanych w UPUL zabiegów polega na zachowaniu starych, dziuplastych drzew jako potencjalnych schronie ń nietoperzy, utrzymaniu mozaikowato ści środowiska le śnego oraz preferowania naturalnych metod ochrony lasu. W stosunku do innych chronionych gatunków ssaków nie obserwuje si ę znacz ąco negatywnych skutków wynikaj ących z realizacji zapisów UPUL. Oddziaływanie UPUL na stan populacji chronionych gatunków oceniono jako neutralne, pod warunkiem jednak stosowania si ę do zalece ń maj ących na celu ograniczenie potencjalnych negatywnych skutków planowanych zabiegów.

4.1.4 Oddziaływanie na wod ę W UPUL nie zaplanowano działa ń znacz ąco wpływaj ących na stan zasobów wodnych. Zabiegi piel ęgnacyjne nie wpłyn ą negatywnie na zdolno ść retencyjn ą drzewostanów. Wpływ realizacji zapisów UPUL na wod ę oceniono jako znikomy i pomijalny, a skutki realizacji zada ń wynikaj ących z UPUL maj ą charakter neutralny.

4.1.5 Oddziaływanie na powietrze Działania zapisane UPUL nie b ędą wpływa ć negatywnie na powietrze. Zabiegi wykonywane s ą miejscowo, przy niewielkim u życiu ci ęż kiego sprz ętu (stosuje si ę głównie pilarki, kosy spalinowe, ci ągniki rolnicze lub le śne). Spaliny wprowadzane s ą w rozproszeniu czasowym (prace pozyskaniowe – około 2 tygodni w jednym wydzieleniu, prace hodowlane – kilka godzin) i przestrzennym. Wpływ zabiegów zapisanych w projekcie planu na powietrze nale ży uzna ć za nieznacz ący i niezauwa żalny. Skutki realizacji zada ń zaplanowanych w UPUL b ędą neutralne.

40 4.1.6 Oddziaływanie na powierzchni ę ziemi Rozpatruj ąc wpływ projektowanego planu w uj ęciu krótkoterminowym zauwa ża si ę negatywny wpływ na powierzchni ę ziemi, w szczególno ści na pokryw ę gleby. Zwi ązane jest to z pracami wykonywanymi przy pozyskiwaniu drewna oraz przegotowaniem powierzchni do odnowienia. Przy zastosowaniu odpowiednich technik pozyskania i transportu drewna, w perspektywie długoterminowej, realizacja zapisów UPUL b ędzie miała pozytywny wpływ na utrzymanie pokrywy roślinnej, co z kolei sprzyja ć b ędzie zachowaniu naturalnej pokrywy glebowej zabezpieczaj ąc j ą przed erozj ą. Mając na uwadze przewag ę pozytywnych aspektów oddziaływania nad negatywnymi, skutki realizacji zaplanowanych w UPUL wskaza ń, w odniesieniu do powierzchni ziemi b ędą miały charakter potencjalnie pozytywny.

4.1.7 Oddziaływanie na krajobraz Realizacja zapisów UPUL stwarza mo żliwo ść kształtowania strefy przej ściowej mi ędzy lasem a terenem otwartym, co korzystnie wpływa ć b ędzie na zachowanie dotychczasowego, chronionego prawnie krajobrazu. Rozpatruj ąc skutki realizacji UPUL w uj ęciu długoterminowym, b ędą one miały charakter potencjalnie pozytywny. Uzasadnieniem oceny jest fakt, i ż kształtowanie ekotonu oraz utrzymywanie ci ągło ści trwania lasów w krajobrazie całej gminy Grabów nad Pilic ą przewa ża zdecydowanie nad krótkotrwałym negatywnym wpływem ci ęć rębnych, koniecznych do stworzenia dogodnych warunków wzrostu młodemu pokoleniu lasu.

4.1.8 Oddziaływanie na klimat Realizacja zada ń zawartych w UPUL nie powoduje zmian klimatu. Zabiegi przeprowadzane w lasach, potencjalnie mog ą wpływa ć jedynie na krótkoterminow ą zmian ę mikroklimatu lokalnego. Oddziaływanie UPUL klimat mo żna okre śli ć jako nieznacz ące i niezauwa żalne, st ąd w ko ńcowej ocenie skutki realizacji zada ń wynikaj ących z UPUL w odniesieniu do klimatu b ędą miały charakter neutralny.

4.1.9 Oddziaływanie na zasoby naturalne Uproszczone plany urz ądzenia lasu wyznaczają ramy do prowadzenia gospodarki na zasadach zachowania i powi ększania zasobów drzewnych oraz trwało ści

41 lasu. Zapisane s ą w nim etaty u żytkowania wyliczone na podstawie algorytmów matematycznych. Etaty u żytkowania s ą wielko ściami które pozwalaj ą wnioskowa ć, czy zasoby drzewne nie zostan ą zmniejszone oraz b ędą zachowane wszelkie mo żliwe funkcje lasów . Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu sporz ądzania planu urz ądzania lasu, uproszczonego planu urz ądzania lasu oraz inwentaryzacji lasu (Dz.U. 2005 nr 256 poz. 2151) etat ci ęć w drzewostanach przeznaczonych do u żytkowania przedr ębnego wynikaj ący z potrzeb piel ęgnacyjnych oraz stanu sanitarnego lasu nie powinien przekracza ć 20% mi ąż szo ści wskazanej w UPUL. Etat ci ęć w drzewostanach r ębnych wynika natomiast z potrzeb hodowlanych. W lasach własno ści prywatnej ilo ść drewna do pozyskania w wyniku użytkowania r ębnego została dostosowana optymalnie do potrzeb hodowlanych. Łącznie przyj ęty etat wynosi 27846 m3 brutto, co stanowi 8,47% wszystkich zasobów drzewnych. Przyj ęty etat ci ęć przedr ębnych jest zgodny z wytycznymi zawartymi w Rozporz ądzeniu, realizacja zapisów UPUL nie spowoduje zatem zmniejszenia zapasu produkcyjnego. Przyj ęte etaty w rozbiciu na obj ęte opracowaniem obr ęby ewidencyjne przedstawiono w tabeli poni żej.

Tabela 2 Wykaz przyj ętych etatów w obr ębach ewidencyjnych gminy Grabów nad Pilic ą Maksymalna Przyj ęty etat mi ąż szo ść Lp. Obr ęb ewidencyjny [m3] do pozyskania [m3] 1. AUGUSTÓW 5184 5184 2. PGR Ł ĘKAWICA 0 0 3. WYMYSŁÓW 0 0 4. ZAKRZEW 668 684 5. ŁĘKAWICA GÓRNA 3357 3360 6. ZWIERZYNIEC 91 91 7. WYBORÓW 242 242 8. TOMCZYN 112 130 9. STRZY ŻYNA GA Ć 0 0 10. STRZY ŻYNA 529 533 11. ŁĘKAWICA STARA 3435 3435 12. PAPROTNIA 338 338 13. NOWA WOLA 80 87 14. NOWY GRABÓW 0 0 15. MAŁ ĘCZYN 0 0 16. KOZIOŁEK 0 0 17. KĘPA NIEMOJEWSKA 3518 3518 18. GRABÓW ZALE ŚNY 0 0 19. CZERWONKA 0 10 20. GRABÓW N/PILIC Ą 0 1

42 Maksymalna Przyj ęty etat mi ąż szo ść Lp. Obr ęb ewidencyjny [m3] do pozyskania [m3] 21. GRABOWSKA WOLA-LIPINKI 0 0 22. KOL. GRABOWSKA WOLA 0 0 23. GRABINA 0 0 24. EDWARDÓW 1181 1182 25. DĘBY Ł ĘKAWSKIE 0 0 26. DZIECINÓW 0 0 27. DĄBRÓWKI 1932 1934 28. CYCHROWSKA WOLA 0 0 29. CELINÓW 523 523 30. BUDY AUGUSTOWSKIE 1183 1184 31. BRZOZÓWKA 5473 5473 32. BRONCIN 0 0 RAZEM 27846 27909

W wyniku realizacji zada ń zaplanowanych dla lasów własno ści prywatnej w UPUL, średni wiek drzewostanu ulegnie zmianie, pod koniec obowi ązywania UPUL wynosi ć b ędzie 55 lat. Zmieni si ę równie ż rozkład powierzchni drzewostanów w poszczególnych klasach wieku. Obecno ść drzewostanów w I klasie wieku zapewnia ci ągło ść trwania lasu na terenach obj ętych opracowaniem UPUL.

30 % 28,77 29,04

25 22,01 20 20,16 2012

15,82 2021 15 15,68 11,15 10 8,80 9,45 7,29 7,35 6,31 5 4,64 2,70 2,66 2,69 0,01 0,31 1,33 1,34 0,41 0,27 1,40 0,12 0,02 0

Ia Ib IIa Ib IIa Ib b VI I I II IVa IVb Va V KO

Wykres 5 Zestawienie przewidywanego procentowego udziału powierzchniowego klas wieku na pocz ątku i pod koniec obowi ązywania UPUL

Skutkiem realizacji zada ń wynikaj ących z UPUL b ędzie przede wszystkim zachowanie ci ągło ści trwania lasów własno ści prywatnej oraz maksymalizacja ich stabilno ści na terenie obj ętym opracowaniem. Z tego wzgl ędu, skutki realizacji zapisów UPUL w odniesieniu do zasobów naturalnych b ędą pozytywne.

43 4.1.10 Oddziaływanie na zabytki i dobra kultury materialnej Realizacja zapisów UPUL nie wpływa bezpo średnio lub po średnio na zabytki i dobra kultury zlokalizowane w s ąsiedztwie drzewostanów obj ętych planem. Ponadto, zapisy UPUL nie odnosz ą si ę zarówno bezpo średnio jak i po średnio do zabytków architektury ustanowionych na terenie gminy. Z tego wzgl ędu, skutki realizacji zaplanowanych wskaza ń gospodarczych na zabytki i dobra kultury materialnej b ędą miały charakter neutralny.

4.1.11 Zestawienie zbiorcze wpływu realizacji zało żeń UPUL na środowisko Tabela 3 Przewidywane oddziaływanie UPUL na środowisko

Rodzaje planowanych czynno ści i zada ń gospodarczych oraz ich Łączna przewidywane znacz ące oddziaływanie na elementy środowiska ocena Elementy Okres planowanych Lp. środowiska oddziaływania Rębnie czynno ści i Piel ęgnowanie cz ęś ciowe, Rębnie zada ń Zalesienia Odnowienia drzewostanów stopniowe i zupełne gospodarczych przebudowa krótkoterminowe 0 0 0 - - Ró żnorodno ść 1. średnioterminowe + + 0 0 0 biologiczna + długoterminowe + + + + + krótkoterminowe + + + + + 2. Ludzie średnioterminowe + + 0 0 0 + długoterminowe + + 0 0 0 krótkoterminowe (+) (+) 0 0 (-) 3. Zwierz ęta średnioterminowe (+) (+) 0 0 0 0 długoterminowe (+) (+) 0 0 0 krótkoterminowe (+) (+) 0 0 (-) 4. Ro śliny średnioterminowe (+) (+) 0 0 0 0 długoterminowe (+) (+) (+) (+) 0 krótkoterminowe 0 0 0 0 0 5. Woda średnioterminowe 0 0 0 0 0 0 długoterminowe 0 0 0 0 0 krótkoterminowe 0 0 0 (-) (-) 6. Powietrze średnioterminowe 0 0 0 0 0 0 długoterminowe 0 0 0 0 0 krótkoterminowe 0 - 0 - - Powierzchnia 7. średnioterminowe 0 0 0 0 0 ziemi (+) długoterminowe + + + 0 0 krótkoterminowe 0 0 0 0 - 8. Krajobraz średnioterminowe 0 0 0 0 0 (+) długoterminowe + + 0 0 0 krótkoterminowe 0 0 0 0 - 9. Klimat średnioterminowe 0 0 0 0 0 0 długoterminowe 0 0 0 0 0 krótkoterminowe 0 0 0 0 - Zasoby 10. średnioterminowe + + 0 0 0 naturalne + długoterminowe + + + 0 0

Zabytki i krótkoterminowe 0 0 0 0 0 11. dobra średnioterminowe 0 0 0 0 0 0 materialne długoterminowe 0 0 0 0 0 Oznaczenia: + pozytywny, (+) warunkowo pozytywny, 0 brak wpływu, - negatywny, (-) warunkowo negatywny

44 4.2 Oddziaływanie UPUL na Obszary Chronionego Krajobrazu

4.2.1 Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina rzeki Pilicy i Drzewiczki Powierzchnia lasów i gruntów własno ści prywatnej pozostaj ących w zasi ęgu Obszaru Chronionego Krajobrazy Dolina rzeki Pilicy i Drzewiczki wynosi 83,45 ha. W celu ochrony zró żnicowanych ekosystemów na terenie OChK, zaleca wspieranie procesów sukcesji naturalnej przez inicjowanie i utrwalanie naturalnego odnowienia, o składzie wła ściwym dla siedliska, zwi ększaniu udziału gatunków domieszkowych i biocenotycznych, pozostawienie przestojów, drzew dziuplastych, a tak że zachowanie i utrzymanie w stanie zbli żonym do naturalnego istniej ących śródle śnych cieków, mokradeł, polan czy torfowisk. Na terenach le śnych własno ści prywatnej wchodz ących w skład OChK Dolina rzeki Pilicy i Drzewiczki nie planuje si ę działa ń gospodarczych mog ących znacz ąco negatywnie wpłyn ąć na obecny stan ekosystemów obszaru. Planowane r ębnie zupełne, mog ące krótkoterminowo wpływa ć negatywnie na krajobraz i ekosystemy, uzasadnione są odpowiednim wiekiem r ębno ści drzewostanu, a przyj ęty etat jest zgodny z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu sporz ądzania planu urz ądzania lasu, uproszczonego planu urz ądzania lasu oraz inwentaryzacji lasu (Dz.U. 2005 nr 256 poz. 2151). Nale ży podkre śli ć, że jednocze śnie, na powierzchni wi ększej ni ż powierzchnia ci ęć r ębnych zaplanowano zalesienia i odnowienia, utrzymując tym samym równowag ę w ekosystemie. Pozostałe planowane zabiegi nie wpływaj ą znacz ąco na widoczne zmiany w ekosystemach, a ich wykonanie warunkuje wła ściwy skład gatunkowy i stabilno ść drzewostanów w przyszło ści. Zabiegi piel ęgnacyjne, w szczególno ści ci ęcia trzebie żowe umo żliwiaj ą eliminacj ę z siedliska gatunków niepo żą danych oraz gatunków geograficznie obcych. Odnowienia, poprzez wprowadzanie wła ściwych gatunków przyczyniaj ą si ę do zachowania ci ągło ści trwania oraz dobrego stanu lasu w przyszło ści.

Tabela 4 Zestawienie powierzchniowe zaplanowanych zabiegów zwi ązanych z gospodark ą le śną w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina rzeki Pilicy i Drzewiczki Powierzchnia Planowane zabiegi gospodarcze [ha] lasów i gruntów Czyszczenia Trzebie że prywatnych Zalesienia Rębnie Rębnie Brak w zasi ęgu OChk i odnowienia CP CW TP TW zło żone zupełne zabiegów [ha] 83,45 18,22 - 11,35 61,1 3,37 - 11,35 0,76

45 Wytyczne do planowanych działa ń, oparte s ą o model trwale zrównowa żonej gospodarki le śnej, ich realizacja nie wpłynie zatem znacz ąco negatywnie na obecny stan ekosystemów OChK Dolina rzeki Pilicy i Drzewiczki. Rozpatruj ąc wszelkie mo żliwe aspekty oddziaływania, w tym równie ż mo żliwe oddziaływanie skumulowane, korzy ści z realizacji zapisów UPUL jednoznacznie przewa żaj ą nad potencjalnymi skutkami negatywnymi mog ącymi wynika ć z ci ęć w drzewostanach.

4.3 Oddziaływanie UPUL na Obszary Natura 2000

4.3.1 Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Dolina Pilicy” (PLB140003) Najwi ększe zagro żenie dla Obszaru stanowi obni żanie poziomu wód gruntowych oraz przesuszanie ł ąk i pastwisk. Niekorzystnie na obszar wpływa również zaniechanie u żytkowania pastwisk i ł ąk, co przyczynia si ę do naturalnej sukcesji ro ślinno ści krzewiastej i drzewiastej. Nale ży mie ć tak że na uwadze, że na terenie Doliny Pilicy prowadzone s ą działania z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Istnieje tu szereg obiektów i urz ądze ń wymagaj ących zachowania ich w dobrym stanie technicznym. Prace techniczne nale ży jednak prowadzi ć tak by nie wpłyn ęły one na pogorszenie stanu ekologicznego doliny, co z kolei mogłoby wpłyn ąć negatywnie na stan populacji gatunków ptaków stanowi ących przedmiot ochrony w Obszarze. Tereny obj ęte opracowaniem UPUL stanowi ą niewielk ą cz ęść OSO Dolina Pilicy w granicach gminy Grabów nad Pilic ą. Powierzchnia lasów i gruntów własno ści prywatnej pozostaj ących w zasi ęgu OSO Dolina Pilicy wynosi 83,45 ha. Podczas prac taksacyjnych, na terenie obj ętym opracowaniem UPUL nie stwierdzono obecno ści żadnego z gatunków b ędących przedmiotem ochrony dla OSO Dolina Pilicy. Istnieje jednak mo żliwo ść po średniego wpływu planowanych zabiegów na cele ochrony OSO Dolina Pilicy, gdy ż ich realizacja wpływa na stan i powierzchni ę miejsc bytowania i żerowania le śnych gatunków ptaków. Wytyczne do planowanych w drzewostanach pozostaj ących w zasi ęgu Obszaru działa ń, oparte s ą o model trwale zrównowa żonej gospodarki le śnej, ich realizacja wpłynie zatem pozytywnie na obecny stan lasów. Zabiegi piel ęgnacyjne, umo żliwiaj ą eliminacj ę z siedliska gatunków niepo żą danych. Odnowienia, poprzez wprowadzanie wła ściwych gatunków przyczyniaj ą si ę do zachowania ci ągło ści trwania oraz dobrego stanu lasu w przyszło ści. Zaplanowane na terenie Obszaru ci ęcia r ębne uzasadnione s ą odpowiednim wiekiem r ębno ści drzewostanu, a realizacja zapisów w zakresie

46 użytkowania r ębnego nie spowoduje zatem zmniejszenia zapasu produkcyjnego drzewostanów. Niemniej jednak, warto byłoby rozpatrzy ć ponownie mo żliwo ść zastosowania r ębni cz ęś ciowych. Wykaz zaplanowanych wskaza ń gospodarczych wraz z ich wymiarem powierzchniowym przedstawiono w tabeli poni żej

Tabela 5 Zestawienie powierzchniowe zaplanowanych zabiegów zwi ązanych z gospodark ą le śną w granicach OSO Dolina Pilicy Powierzchnia lasów i Planowane zabiegi gospodarcze [ha] gruntów prywatnych Czyszczenia Trzebie że w zasi ęgu OSO Zalesienia Rębnie Rębnie Brak Dolina Pilicy i odnowienia CP CW TP TW zło żone zupełne zabiegów [ha] 83,45 18,22 - 11,35 61,1 3,37 - 11,35 0,76

Spo śród przedmiotów ochrony OSO Dolina Pilicy, zdecydowan ą wi ększo ść stanowi ą gatunki zwi ązane ze środowiskiem wodnym i terenami otwartymi. Zaprojektowane w UPUL działania swym zasi ęgiem nie obejmuj ą terenów niele śnych. Maj ąc jednak na uwadze mo żliwe po średnie oddziaływanie zapisów UPUL na zachowanie siedlisk, a tym samym stanu populacji ptaków wodnych, zaleca si ę ochron ę terenów w s ąsiedztwie jezior i rzek polegaj ącą przede wszystkim na pozostawianiu stref nieu żytkowanych ci ęciami zupełnymi oraz r ębniami zło żonymi w strefie okalaj ącej zbiorniki wodne. Podczas prowadzonych w 2011 roku prac taksacyjnych, na gruntach własno ści prywatnej nie odnotowano wyst ępowania le śnych gatunków stanowi ących przedmiot ochrony w Obszarze. Maj ąc jednak na uwadze mo żliwo ść po średniego wpływu planowanych zabiegów na gatunki le śne, nale ży prowadzi ć racjonaln ą gospodark ę le śną, uwzgl ędniaj ącą prawdopodobne oddziaływanie na gatunki znajduj ące si ę poza granicami prowadzenia planowanych zabiegów. W celu minimalizacji i eliminacji potencjalnych negatywnych skutków realizacji zapisów UPUL, nale ży przede wszystkim przestrzega ć terminów wykonywania zalece ń gospodarczych poza okresami lęgowymi ptaków. Nale ży równie ż pozostawia ć na zr ębach k ępy starodrzewu, przestoje oraz drzewa dziuplaste. Pozytywny wpływ realizacji zapisów UPUL jednoznacznie przewa ża nad potencjalnie negatywnym lecz krótkotrwałym wpływem zaplanowanych na terenie Obszaru r ębni zupełnych. Skutki realizacji zapisów UPUL na stan zachowania lasów na terenie OSO Dolina Pilicy oceniono jako potencjalnie pozytywne. Skutki realizacji zapisów UPUL na gatunki ptaków stanowi ące przedmiot ochrony w Obszarze oceniono jako neutralne, pod warunkiem dalszego prowadzenia na

47 terenach le śnych własno ści prywatnej racjonalnej gospodarki le śnej oraz stosowania si ę do zalece ń zawartych w prognozie.

4.3.2 Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Dolina Dolnej Pilicy” (PLH140016) Najwi ększe zagro żenie dla Obszaru stanowi zmniejszenie przepływu wód Pilicy, spowodowane przez Zbiornik Sulejowski, wpływaj ący na zmniejszenie nawodnienia doliny w wyniku jej okresowych zalewów. Istotny wpływ na zachowanie wła ściwego stanu siedlisk ma równie ż obni żanie poziomu wód gruntowych, przesuszanie ł ąk i pastwisk, a tak że zaniechanie ich u żytkowania prowadz ące do naturalnej sukcesji ro ślinno ści drzewiastej i krzewiastej. Tereny obj ęte opracowaniem UPUL stanowi ą niewielk ą cz ęść SOO Dolina Dolnej Pilicy w granicach gminy Grabów nad Pilic ą, pokrywaj ąc si ę jednocze śnie z zasi ęgiem OSO Dolina Pilicy. Powierzchnia lasów i gruntów własno ści prywatnej pozostaj ących w zasi ęgu SOO Dolina Dolnej Pilicy wynosi 83,45 ha. Siedliska b ędące przedmiotem ochrony, takie jak: Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion , Suche wrzosowiska ( Calluno-Genistion, Pohlio-Callunion, Calluno-Arctostaphylion ), Ciepłolubne, śródl ądowe murawy napiaskowe ( Koelerion glaucae ), Zmiennowilgotne łąki trz ęś licowe ( Molinion ), Ni żowe i górskie świe że ł ąki u żytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris ), Torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska stanowi ą obszary nie podlegaj ące zakresowi opracowania UPUL. Na gruntach le śnych własno ści prywatnej nie stwierdzono siedlisk przyrodniczych, w tym tak że le śnych siedlisk przyrodniczych stanowi ących przedmiot ochrony w Obszarze takich jak: Gr ąd środkowoeuropejski i subkontynentalny ( Galio- Carpinetum, Tilio-Carpinetum ), Ł ęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion ), Ł ęgowe lasy d ębowo-wi ązowe- jesionowe ( Ficario-Ulmetum ), Ciepłolubne d ąbrowy ( Quercetalia pubescenti-petraeae ). Projektowane w lasach własno ści prywatnej wskazania gospodarcze, oraz ich wymiar mi ąż szo ściowy i powierzchniowy, oparte s ą o model trwale zrównowa żonej gospodarki le śnej, ich realizacja nie wpłynie zatem negatywnie zarówno po średnio na siedliska stanowi ące przedmiot ochrony jak i bezpo średnio na przyszły stan lasów. W tabeli poni żej przedstawiono zestawienie powierzchniowe zaplanowanych zabiegów w odniesieniu do wszystkich drzewostanów obj ętych UPUL pozostaj ących w granicach SOO Dolina Dolnej Pilicy:

48 Tabela 6 Zestawienie powierzchniowe zaplanowanych zabiegów zwi ązanych z gospodark ą le śną w granicach SOO Dolina Dolnej Pilicy Powierzchnia lasów i Planowane zabiegi gospodarcze [ha] gruntów prywatnych Czyszczenia Trzebie że w zasi ęgu SOO Zalesienia Rębnie Rębnie Brak Dolina Dolnej Pilicy i odnowienia CP CW TP TW zło żone zupełne zabiegów [ha] 83,45 18,22 - 11,35 61,1 3,37 - 11,35 0,76

Planowane w wydzieleniach zabiegi piel ęgnacyjne wywieraj ą korzystny wpływ na stan drzewostanu poprzez m.in. eliminacj ę gatunków niepo żą danych i geograficznie obcych. Odnowienia, umo żliwi ą ju ż na pierwszym etapie wzrostu drzewostanu kontrol ę wła ściwego, docelowego składu drzewostanu. Pozytywny wpływ realizacji zapisów UPUL jednoznacznie przewa ża nad potencjalnie negatywnym lecz krótkotrwałym wpływem zaplanowanych na terenie Obszaru r ębni zupełnych. Skutki realizacji zapisów UPUL na stan zachowania lasów na terenie SOO Dolina Dolnej Pilicy oceniono jako potencjalnie pozytywne, natomiast na stan siedlisk stanowi ących przedmiot ochrony w Obszarze – jako neutralne.

4.3.3 Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Ł ękawica” (PLH 140030) Główny czynnik zagra żaj ący funkcjonowaniu obszaru, jak równie ż wyst ępuj ących tu siedlisk przyrodniczych stanowi ą zaburzenia stosunków wodnych. Ponadto, zagro żenie dla ekosystemów ł ąkowych oraz populacji czerwo ńczyka fioletka Lycaena helle , jest zanik gospodarki ł ąkowo-pasterskiej na tym terenie, co w konsekwencji doprowadzi ć mo że do stopniowego zakrzaczenia ł ąk, a tym samym niszczenia siedlisk stanowi ących przedmiot ochrony w Obszarze. Tereny obj ęte opracowaniem UPUL stanowi ą niewielk ą cz ęść SOO Ł ękawica w granicach gminy Grabów nad Pilic ą. Powierzchnia lasów i gruntów własno ści prywatnej pozostaj ących w zasi ęgu Obszaru wynosi 217,11 ha. Zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe ( Molinion ), Ziołoro śla górskie ( Adenostylion alliariae ) i ziołoro śla nadrzeczne ( Convolvuletalia sepium ), Ni żowe i górskie świe że łąki u żytkowane ekstensywnie ( Arrhenatherion elatioris ) nie podlegaj ą zakresowi opracowania UPUL, gdy ż działania wynikaj ące z Planu nie obejmuj ą czynno ści na siedliskach niele śnych. Na gruntach le śnych własno ści prywatnej nie stwierdzono siedlisk przyrodniczych, w tym tak że le śnych siedlisk przyrodniczych stanowi ących przedmiot

49 ochrony w Obszarze (Ł ęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe ( Salicetum albo- fragilis, Populetum albae, Alnenion )). Projektowane w lasach własno ści prywatnej wskazania gospodarcze, oraz ich wymiar mi ąż szo ściowy i powierzchniowy, oparte s ą o model trwale zrównowa żonej gospodarki le śnej, ich realizacja nie wpłynie zatem negatywnie zarówno na przyszły stan lasów jak i na siedliska chronione w s ąsiedztwie urz ądzanych lasów. W tabeli poni żej przedstawiono zestawienie powierzchniowe zaplanowanych zabiegów w odniesieniu do wszystkich drzewostanów obj ętych UPUL pozostaj ących w granicach SOO Ł ękawica.

Tabela 7 Zestawienie powierzchniowe zaplanowanych zabiegów zwi ązanych z gospodark ą le śną w granicach SOO Ł ękawica Powierzchnia lasów i Planowane zabiegi gospodarcze [ha] gruntów prywatnych Czyszczenia Trzebie że w zasi ęgu SOO Zalesienia Rębnie Rębnie Brak Łękawica i odnowienia CP CW TP TW zło żone zupełne zabiegów [ha] 217,11 56,76 0,89 38,93 118,33 64,29 - 38,68 0,83

Pozytywny wpływ realizacji zapisów UPUL jednoznacznie przewa ża nad potencjalnie negatywnym lecz krótkotrwałym wpływem zaplanowanych na terenie Obszaru r ębni zupełnych. Skutki realizacji zapisów UPUL na stan zachowania lasów na terenie SOO Ł ękawica oceniono jako potencjalnie pozytywne, natomiast na stan siedlisk stanowi ących przedmiot ochrony w Obszarze – jako neutralne.

4.4 Oddziaływanie UPUL na potencjalne siedliska przyrodnicze Na gruntach le śnych własno ści prywatnej nie stwierdzono siedlisk przyrodniczych. Na obszarze obj ętym opracowaniem UPUL dominują siedliska borowe, na co z pewno ści ą du ży wpływ wywarła gospodarka przeszła, nastawiona w du żej mierze na produkcyjn ą funkcj ę lasu. W konsekwencji prowadziło to do projektowania niewła ściwych składów gatunkowych dla danego siedliska oraz wynikaj ących z nich bezpo średnio stopniowych zniekształce ń potencjalnych siedlisk przyrodniczych. Obecny trwale zrównowa żony model gospodarki le śnej d ąż y do osi ągni ęcia zgodno ści biocenozy le śnej z biotopem, w sposób mo żliwie pełny wzoruje si ę na zjawiskach oraz procesach przyrodniczych, zachodz ących w ekosystemach le śnych, funkcjonuj ących praktycznie bez ingerencji człowieka.

50 Na terenach obj ętych opracowaniem UPUL przyj ęty docelowy zestaw gatunków dla danego typu siedliskowego lasu stanowi kompromis pomi ędzy składami optymalnymi ze środowiskowego punktu widzenia a potrzebami gospodarczymi. Przyj ęte w Uproszczonych Planach Urz ądzenia Lasu Obr ębów Ewidencyjnych Gminy Grabów nad Pilic ą docelowe składy gatunkowe s ą zgodne z obowi ązuj ącymi Zasadami Hodowli Lasu (2003).

Tabela 8 Typy siedliskowe lasu wraz z przyj ętymi GTD na terenie lasów własno ści prywatnej

Typ Gospodarczy Orientacyjny skład gatunkowy Typ siedliskowy lasu Drzewostanu upraw w % Bs So So 90, Brz i in. 10 Bśw So So 80, Brz i in. 20 Bw So So 80, Brz i in. 20 BM św So So 70, Db, Bk i in. 30 BMw So So 70, Św, Db i in. 30 LM św Db-So So 40, Db 30, Md, Jd i in. 30 LMw So-Db Db 50, So 30, Św, Jd i in. 20 Lśw Bk-Db Db 60, Bk 30, Jd i in. 10 Lw Db Db 60, Js 20, Jd i in. 20 Ol Ol Ol 90, Js i in. 10

Projektowane w UPUL zapisy, głównie dotycz ące zabiegów piel ęgnacyjnych przyczyniaj ą si ę do stopniowej eliminacji gatunków niepo żą danych, a tak że gatunków obcych geograficznie. Odnowienia umo żliwi ą ju ż na pierwszym etapie wzrostu drzewostanu kontrol ę wła ściwego, docelowego na danym siedlisku składu drzewostanu. Zaplanowane w UPUL docelowe składy gatunkowe wpływać b ędą w przyszło ści na zró żnicowanie bogactwa gatunkowego drzewostanów, co z kolei przyczynia ć si ę b ędzie do zwi ększenia bioró żnorodno ści w lasach. Składy gatunkowe zbli żone do tych wyst ępuj ących w naturalnych zbiorowiskach le śnych mog ą tak że wpłyn ąć korzystnie na regeneracj ę na terenach obj ętych opracowaniem potencjalnych siedlisk przyrodniczych. Ponadto, zaplanowane zabiegi korzystnie wpływa ć b ędą na kształtowanie przyszłego składu gatunkowego oraz struktury drzewostanów.

4.5 Przewidywane oddziaływanie na integralno ść obszarów Natura 2000 Integralno ść obszaru to stan gwarantuj ący zrównowa żone trwanie populacji tych gatunków i siedlisk przyrodniczych, dla ochrony których zaprojektowano lub wyznaczono obszar Natura 2000. Obszar Natura 2000 pozostanie integralny, kiedy

51 będzie realizował wła ściwy sobie potencjał, zgodny z celami ochrony obszaru, zachowa zdolno ść regeneracji i odnawiania w dynamicznych warunkach, a tak że b ędzie wymagał jedynie minimalnego wsparcia z zewn ątrz. W UPUL nie zaplanowano zabiegów mog ących naruszy ć integralno ść obszarów Natura 2000. Realizacja zapisów UPUL nie wpłynie negatywnie na siedliska, ro śliny i zwierz ęta wyst ępujące na obszarach Natura 2000, nie zaburzy równie ż spójno ści czynników strukturalnych i funkcjonalnych warunkuj ących zrównowa żone trwanie populacji gatunków i siedlisk przyrodniczych, dla ochrony których zaprojektowano obszary Natura 2000.

4.6 Przewidywane skumulowane oddziaływanie planu urz ądzenia lasu na środowisko Analiza oddziaływa ń skumulowanych powinna obejmowa ć wszystkie oddziaływania generowane przez omawiany dokument w poł ączeniu z oddziaływaniami tego samego typu, pochodz ącymi od wszystkich s ąsiaduj ących z nim przedsi ęwzi ęć . Prognozuj ąc oddziaływania skumulowane nale ży bra ć pod uwag ę potencjalne oddziaływanie zarówno planów w trakcie realizacji jak i planów w fazie projektu. W przypadku analizowanego Uproszczonego Planu Urz ądzenia Lasu, potencjalnie oddziaływanie skumulowane mo że mie ć miejsce w poł ączeniu z oddziaływaniami wynikaj ącymi z realizacji Planu Urz ądzenia Lasu Nadle śnictwa Dobieszyn. Oddziaływanie zwi ązane z realizacj ą powy ższych planów zwi ązane s ą przede wszystkim z realizacj ą zada ń z zakresu gospodarki le śnej, takich jak: - zalesienia i odnowienia powierzchni le śnych, - zabiegi agrotechniczne, - piel ęgnowanie gleby i drzewostanu, - użytkowanie r ębne (r ębnie zupełne, cz ęś ciowe, gniazdowe, stopniowe), - uzytkowanie przedr ębne. Analizuj ąc potencjalne oddziaływanie skumulowane, nale ży mie ć przede wszystkim na uwadze, że plany urz ądzenia lasu mog ą wykonywa ć tylko jednostki, które uzyskały stosowne zezwolenie, a sam proces opracowywania oparty jest na szczegółowych wytycznych. Ju ż na etapie projektowania planów z zakresu urz ądzenia lasów, zarówno pa ństwowych jak i prywatnych, analizuje si ę i wybiera warianty alternatywne tak, by w efekcie otrzyma ć zapisy, których realizacja zapewni wypełnienie zało żonych celów z

52 jednoczesn ą minimalizacj ą ich negatywnych skutków. Zadania zawarte w planach sprecyzowane zostały tak, aby oparta o nie wielofunkcyjna i trwale zrównowa żona gospodarka le śna przynosiła pozytywne efekty. Działalno ść kształtuj ąca i wykorzystuj ąca lasy ma zatem przebiega ć w taki sposób i w takim tempie, by zachowa ć ich bogactwo, ró żnorodno ść biologiczn ą, żywotno ść , potencjał regeneracyjny, wysok ą produkcyjno ść , przy jednoczesnym wypełnianiu wszystkich funkcji ochronnych, gospodarczych i społecznych na poziomach: lokalnym, narodowym i globalnym. Ostateczna wersja planów ma uwzgl ędni ć w optymalny sposób wymogi ró żnych grup społecznych, jak równie ż środowiska i gospodarczych funkcji lasu. Bazuj ąc na powy ższych przesłankach mo żna stwierdzi ć, i ż zaprojektowane w Uproszczonych Planach Urz ądzenia Lasu Obr ębów Ewidencyjnych Gminy Grabów nad Pilic ą, Planie Urz ądzenia Lasu Nadle śnictwa Dobieszyn zabiegi nie wpłyn ą znacz ąco negatywnie na stan zachowania środowiska i walorów przyrodniczych na terenie obj ętym opracowaniem. Stosowane dot ąd, oraz zalecane obecnie metody działa ń we wła ściwy sposób zabezpieczaj ą ustanowione prawnie powierzchniowe formy ochrony przyrody, a ró żnorodno ść siedlisk i gatunków, w tym równie ż gatunków chronionych na terenach le śnych pozostanie zachowana głównie dzi ęki prowadzeniu racjonalnej, wielofunkcyjnej gospodarki le śnej w my śl zasad przyj ętych w wy żej wymienionych planach. Tym samym, analizowane potencjalne oddziaływanie skumulowane wynikaj ące z realizacji działa ń zawartych we wszystkich le śnych dokumentach urz ądzeniowych powi ązanych z UPUL Obr ębów Ewidencyjnych Gminy Grabów nad Pilic ą będzie znikome i pomijalne dla środowiska.

4.7 Przewidywane rozwi ązania maj ące na celu zapobieganie i ograniczenie negatywnych oddziaływa ń UPUL na środowisko Uproszczony Plan Urz ądzenia Lasu nie zawiera zapisów, których realizacja mogłaby mie ć znacz ąco negatywny wpływ na środowisko (zgodnie z Ustaw ą OO Ś). Zapisy zawarte w projektowanym planie nie s ą zamierzeniami inwestycyjnymi, nie ingeruj ą w sposób wykorzystania terenu lub jego przekształcenie.

53 Tabela 9 Zestawienie propozycji minimalizacji wyst ąpienia negatywnych oddziaływa ń wynikaj ących z zapisów Uproszczonego planu urz ądzenia lasu

Zapisy Prognozy Obszar negatywnego wpływu Mo żliwe negatywne oddziaływanie ograniczaj ące negatywne oddziaływanie

Zniszczenie stanowiska przy prowadzeniu prac le śnych, istotne w Ochrona przed zniszczeniem znanych stanowisk, przypadku gatunków wyst ępuj ących na pozostawianie stref ochronnych nieu żytkowanych Stanowiska chronionych pojedynczych stanowiskach rębnie wokół stanowisk pewnych gatunków, gatunków ro ślin le śnych wykonywanie zabiegów w okresie zimowym (w Zniszczenie siedliska danego gatunku w przypadku gatunków które tego wymagaj ą) trakcie ci ęć r ębnych lub odnowienia

Zachowanie odpowiednich Zapis o pozostawianiu pojedynczych starszych drzew, siedlisk dla gatunków ptaków Coraz mniejsza liczba starych drzew fragmentów starodrzewu, fragmentów lasu nie obj ętych drapie żnych gospodarowaniem

Pozostawianie odpowiedniej ilo ści starych drzew, w Pozostałe gatunki ptaków Zanik miejsc l ęgowych tym gatunków o mi ękkim drewnie, wywieszanie budek le śnych lęgowych

Zmniejszenie ró żnorodno ści na Pozostawianie drzew nietypowych (kształt, cechy poziomie genetycznym wzrostowe), popieranie odnowienia naturalnego

Zmniejszenie ró żnorodno ści na Ochrona przed zniszczeniem znanych stanowisk ro ślin Ró żnorodno ść biologiczna poziomie gatunkowym chronionych, ochrona siedlisk tych ro ślin

Czynna ochrona niektórych siedlisk, zakaz Zmniejszenie ró żnorodno ści na odwadniania torfowisk, wprowadzanie gatunków poziomie krajobrazowym zgodnych z siedliskiem, nie zalesianie niele śnych siedlisk

Pozyskiwanie drewna w okresie zimowym (je żeli nie Zniekształcenie pokrywy gleby przy Powierzchnia ziemi jest to sprzeczne z warunkami ekonomicznymi), pracach z użyciem ci ęż kiego sprz ętu wykorzystywanie szlaków zrywkowych

Niewła ściwe kształtowanie środowiska Pozostawianie nieu żytkowanego r ębnie pasu Krajobraz le śnego prowadz ące do zniekształcenia drzewostanu na granicy lasu z terenem otwartym, fizjonomii krajobrazu kształtowanie strefy ekotonowej i granicy polno-le śnej

Zaplanowanie u żytkowania które Okre ślenie etatu u żytkowania w sposób który zapewni Zasoby naturalne mogłoby w znacz ący sposób naruszy ć nie przekroczenie u żytkowania przyrostu bie żą cego w zasoby oraz ich trwało ść lasach obj ętych opracowaniem UPUL

Dostosowanie składu gatunkowego uprawy oraz GTD do mo żliwo ści siedliska, projektowanie składu Nieodpowiedni skład gatunkowy upraw zgodnego z naturalnym składem gatunkowym na danym siedlisku. Siedliska przyrodnicze

Planowanie ci ęć i zabiegów piel ęgnacyjnych z Prowadzenie u żytkowania w sposób uwzgl ędnieniem trwało ści lasów (podział na ost ępy, nieodpowiedni i na zbyt du żej nawrót ci ęć ), dostosowanie r ębni (rodzaj, forma) do powierzchni potrzeb konkretnego drzewostanu i siedliska

4.8 Rozwi ązania alternatywne do zada ń uj ętych w UPUL Ju ż na etapie tworzenia UPUL analizuje si ę i wybiera warianty alternatywne tak, by w efekcie otrzyma ć zapisy, których realizacja zapewni wypełnienie złożonych celów

54 z jednoczesn ą minimalizacj ą ich negatywnych skutków. Zadania zawarte w UPUL sprecyzowane zostały tak, aby oparta o nie wielofunkcyjna i trwale zrównowa żona gospodarka le śna przynosiła pozytywne efekty. Działalno ść kształtuj ąca i wykorzystuj ąca lasy ma przebiega ć w taki sposób i w takim tempie, by zachowa ć ich bogactwo, ró żnorodno ść biologiczn ą, żywotno ść , potencjał regeneracyjny, wysok ą produkcyjno ść , przy jednoczesnym wypełnianiu wszystkich funkcji ochronnych, gospodarczych i społecznych na poziomach: lokalnym, narodowym i globalnym. Wariantowanie w sporz ądzaniu UPUL zaczyna si ę ju ż na etapie definiowania wytycznych do wykonania prac urz ądzeniowych. Sprowadza si ę to do wyboru dla ustalonych typów lasu: sposobu zagospodarowania, składu gatunkowego uprawy, gospodarczego typu drzewostanu. Nast ępny etap to przebiegaj ące w kilku etapach ustalanie rozmiaru ci ęć . Zgodnie z art. 21 ust. 4 ustawy o lasach, po zako ńczeniu prac terenowych firma, która sporz ądziła projekt uproszczonego planu lasu ma obowi ązek wyło żyć na okres 60 dni do publicznego wgl ądu projekt planu urz ądzenia lasu, a tak że udzieli ć zainteresowanym osobom wszelkich informacji, przyjmowa ć ich uwagi i wnioski, a tak że dokona ć weryfikacji spornych powierzchni drzewostanu w obecno ści wła ścicieli lasu, dokonuj ąc w ich obecno ści ustalenia zada ń z zakresu gospodarki le śnej. Po rozpatrzeniu wniosków i zastrze żeń skierowanych do starosty i zweryfikowaniu na tej podstawie projektu planu, projekt planu z pismem przewodnim starosty składa si ę we wła ściwym miejscowo nadle śnictwie, w celu zaopiniowania. Ostateczna wersja UPUL ma uwzgl ędni ć w optymalny sposób wymogi ró żnych grup społecznych, jak równie ż środowiska, gospodarczych funkcji lasu i celów UPUL. Mo żna zatem stwierdzi ć, i ż zaprojektowane w Uproszczonych Planach Urz ądzenia Lasu zabiegi nie wpłyn ą znacz ąco negatywnie na stan zachowania środowiska i walorów przyrodniczych. Stosowane dot ąd, oraz zalecane obecnie metody działa ń we wła ściwy sposób zabezpieczaj ą ustanowione prawnie powierzchniowe formy ochrony przyrody, a ró żnorodno ść siedlisk i gatunków, w tym równie ż gatunków chronionych na terenach le śnych pozostanie zachowana głównie dzi ęki prowadzeniu racjonalnej, wielofunkcyjnej gospodarki le śnej w my śl zasad przyj ętych w UPUL. Z powy ższych wzgl ędów, dla UPUL, który został poddany analizie i ocenie w Prognozie nie przewiduje si ę rozwi ąza ń alternatywnych.

55 5 Spis tabel i wykresów

RYSUNKI Rys. 1 Poło żenie gminy Grabów nad Pilic ą w powiecie kozienickim (źródło:www.osp.org.pl ) ...... 18 Rys. 2 Usytuowanie OChK Dolina rzeki Pilicy i Drzewiczki na terenie gminy Grabów nad Pilic ą ...... 29 Rys. 3 Usytuowanie OSO Dolina Pilicy na terenie gminy Grabów nad Pilic ą ...... 31 Rys. 4 Usytuowanie SOO Dolina Dolnej Pilicy i SOO Łękawica na terenie gminy Grabów nad Pilic ą ...... 33

TABELE Tabela 1 Wykaz obr ębów ewidencyjnych gminy Grabów nad Pilic ą wraz z powierzchniami gruntów obj ętych opracowaniem ...... 19 Tabela 2 Wykaz przyj ętych etatów w obr ębach ewidencyjnych gminy Grabów nad Pilic ą ...... 42 Tabela 3 Przewidywane oddziaływanie UPUL na środowisko ...... 44 Tabela 4 Zestawienie powierzchniowe zaplanowanych zabiegów zwi ązanych z gospodark ą le śną w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina rzeki Pilicy i Drzewiczki ...... 45 Tabela 5 Zestawienie powierzchniowe zaplanowanych zabiegów zwi ązanych z gospodark ą le śną w granicach OSO Dolina Pilicy ...... 47 Tabela 6 Zestawienie powierzchniowe zaplanowanych zabiegów zwi ązanych z gospodark ą le śną w granicach SOO Dolina Dolnej Pilicy ...... 49 Tabela 7 Zestawienie powierzchniowe zaplanowanych zabiegów zwi ązanych z gospodark ą le śną w granicach SOO Ł ękawica ...... 50 Tabela 8 Typy siedliskowe lasu wraz z przyj ętymi GTD na terenie lasów własno ści prywatnej ...... 51 Tabela 9 Zestawienie propozycji minimalizacji wyst ąpienia negatywnych oddziaływa ń wynikaj ących z zapisów Uproszczonego planu urz ądzenia lasu ...... 54

WYKRESY Wykres 1 Udział procentowy powierzchni gruntów le śnych w poszczególnych podklasach wieku ...... 21 Wykres 2 Udział typów siedliskowych lasów...... 21 Wykres 3 Udział gatunków drzew panuj ących w lasach obj ętych opracowaniem UPUL22 Wykres 4 Powierzchnia drzewostanów wg bogactwa gatunkowego i wieku ...... 22 Wykres 5 Zestawienie przewidywanego procentowego udziału powierzchniowego klas wieku na pocz ątku i pod koniec obowi ązywania UPUL ...... 43

56 6 Literatura

Herbich J. (red.) , 2004. Lasy i Bory. Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podr ęcznik metodyczny T. 5. Ministerstwo Środowiska, Warszawa. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, 1983. Podział hydrograficzny Polski. Warszawa. Instrukcja Urz ądzania Lasu, 2003. CILP, Warszawa. Kondracki J., 2009. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa. Kondracki J., 1994. Geografia Polski, Mezoregiony fizyczno-geograficzne, PWN. Warszawa. Matuszkiewicz J. M. 2008. Zespoły le śne Polski. Wydawnictwo Naukowe. PWN. Warszawa. Matuszkiewicz J.M. (red), 2007. Geobotaniczne rozpoznanie tendencji rozwojowych zbiorowisk le śnych w wybranych regionach Polski. PAN IGiPZ, Warszawa. Matuszkiewicz J.M., 1993. Krajobrazy ro ślinne i regiony geobotaniczne Polski. PAN IGiPZ, Warszawa. Matuszkiewicz W., 2007. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk ro ślinnych Polski. PWN, Warszawa. Pawlaczyk P. (red.), 2009. Natura 2000 - Niezb ędnik le śnika. Wydawnictwo Klubu Przyrodników. Świebodzin. Program ochrony środowiska dla województwa, powiatu oraz gminy Rutkowski P., 2009. Natura 2000 w le śnictwie. Ministerstwo Środowiska, Warszawa. Siedliskowe Podstawy Hodowli Lasu, 2004. O środek Rozwojowo-Wdro żeniowy Lasów Pa ństwowych w Bedoniu. TAXUS SI, 2011. Uproszczone Plany Urz ądzenia Lasu Obr ębów Ewidencyjnych Gminy Grabów nad Pilic ą na okres od 1 stycznia 2012r. do 31 grudnia 2021r.,Warszawa. Trampler T. i in., 1990. Regionalizacja przyrodniczo-le śna na podstawach ekologiczno- fizjograficznych. PWRiL, Warszawa. Witkowski Z. (red.), Adamski R, Bartei R., Bereszy ński A., Kepel A., 2004. Gatunki zwierz ąt (z wyj ątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podr ęcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa. Zasady Hodowli Lasu, 2003. O środek Rozwojowo-Wdro żeniowy Lasów Pa ństwowych w Bedoniu.