Program Ochrony Środowiska Dla Powiatu Kozienickiego Na Lata 2021 – 2025 Z Perspektywą Do Roku 2029

Opracowany przez: EKOSCAN INNOWACJA I ROZWÓJ SP. Z O.O. Budynek C ELZAMET, Karola Miarki 2F 41-940 Piekary Śląskie tel. 600 243 782 [email protected] www.ekoscan.pl

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kozienickiego na lata 2021 – 2025 z perspektywą do roku 2029

2020 r.

Spis treści

1. Wstęp ...... 5 2. Streszczenie ...... 6 3. Charakterystyka Powiatu Kozienickiego ...... 7 3.1 Informacje ogólne ...... 7 3.2 Demografia ...... 10 3.3 Budowa geologiczna i podział fizyczno-geograficzny ...... 11 3.4 Komunikacja ...... 11 3.5 Rozwój gospodarczy i społeczny ...... 12 3.5.1. Rolnictwo i przemysł ...... 12 3.5.2 Turystyka, sport i rekreacja ...... 14 3.5.3 Kultura ...... 16 4. Ocena stanu środowiska powiatu kozienickiego ...... 17 4.1 Ochrona klimatu i jakości powietrza ...... 17 4.1.1 ANALIZA SWOT i kierunki działań w celu polepszenia stanu jakości powietrza ...... 26 4.2. Hałas ...... 28 4.2.1 Analiza SWOT i kierunki działań w celu ochrony przed hałasem...... 32 4.3 Pola elektromagnetyczne ...... 33 4.3.1 Analiza SWOT i kierunki działań w celu polepszenia ochrony przez nadmiernym promieniowaniem elektromagnetycznym ...... 35 4.4 Gospodarowanie wodami ...... 36 4.4.1 Wody powierzchniowe ...... 36 4.4.2. Wody podziemne ...... 39 4.4.3 Obszary zagrożone podtopieniami ...... 41 4.4.4 Zagrożenie suszą ...... 43 4.4.5 Analiza SWOT i kierunki działań w celu działań w celu racjonalnego gospodarowania wodami ...... 45 4.5 Gospodarka wodno – ściekowa ...... 46 4.5.1 Analiza SWOT i kierunki działań w celu działań w celu racjonalnej gospodarki wodno- ściekowej ...... 54 4.6 Zasoby geologiczne ...... 55 4.6.1 Analiza SWOT i kierunki działań w celu ochrony zasobów geologicznych ...... 57 4.7 Gleby ...... 58

4.7.1 Analiza SWOT i kierunki działań w celu ochrony gleb ...... 60 4.8 Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ...... 61 4.8.1 Odpady komunalne ...... 61 4.8.2 Odpady inne niż komunalne ...... 65 4.8.3 Analiza SWOT i kierunki działań w celu racjonalnej gospodarki odpadami i zapobiegania powstawaniu odpadów ...... 66 4.9. Zasoby przyrodnicze ...... 67 4.9.1. Lasy i łowiectwo ...... 67 4.9.2 Formy ochrony przyrody ...... 70 4.9.3. Analiza SWOT i kierunki działań w celu ochrony zasobów przyrodniczych ...... 75 4.10. Zagrożenia poważnymi awariami ...... 76 4.10.1 Analiza SWOT i kierunki działań w celu zapobiegania poważnym awariom ...... 79 5. Podsumowanie efektów realizacji dotychczasowego POŚ oraz wskaźniki monitorowania 80 6. Cele programu ochrony środowiska, zadania i ich finansowanie ...... 83 7.1. Analiza zagranicznych źródeł finansowania zadań ...... 101 7.2 Analiza krajowych źródeł finansowania zadań ...... 104 8. Cele środowiskowe wybranych dokumentów strategicznych ...... 106 Spis tabel ...... 115 Spis wykresów ...... 116 Spis rysunków ...... 117

Wykaz skrótów

Analiza SWOT - nazwa analizy pochodzi z języka angielskiego (mocne, słabe strony, szanse, zagrożenia)

BA - Baza Azbestowa

GUS - Główny Urząd Statystyczny

GZWP - Główny Zbiornik Wód Podziemnych

GIOŚ - Główny Inspektorat Ochrony Środowiska

JCW - Jednolite Części Wód

JCWP - Jednolite Części Wód Powierzchniowych

JCWPd - Jednolite Części Wód Podziemnych

OZE - Odnawialne źródła energii

POIiŚ - Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko

PONE - Program Ograniczania Niskiej Emisji

POŚ - Program Ochrony Środowiska

POP - Program Ochrony Powietrza

RPO - Regionalny Program Operacyjny

WIOŚ - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska

ZZR - zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej

ZDR - zakład o dużym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej

1. Wstęp

Zgodnie z Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. 2020 poz. 1219) organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy w celu realizacji polityki ochrony środowiska, sporządza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska.

Wobec powyższego niniejszy dokument, został opracowany zgodnie z art. 17 ww. ustawy i uwzględnia cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych, o których mowa w art. 14 ust. 1 tejże ustawy. Ponadto dokument został opracowany zgodnie z najnowszymi wytycznymi Ministerstwa Środowiska.

Celem Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kozienickiego na lata 2021 – 2025 z perspektywą do roku 2029 zwanego w dalszej części opracowania POŚ, jest przedstawienie ogólnych wytycznych do racjonalnych działań programowych na dalsze lata i poprawa stanu środowiska przyrodniczego powiatu. Zawarte w nim rozwiązania organizacyjne oraz logistyczno – techniczne przyczynią się do właściwego, zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju gospodarowania zasobami przyrodniczymi w zakresie trzech kapitałów: ludzkiego, ekologicznego i ekonomicznego. Władze powiatu realizują obowiązki jednostki w zakresie opracowania strategicznych dokumentów, co pozwala im na bieżąco kontrolować stan środowiska oraz planować na tej podstawie działania służące ochronie środowiska.

POŚ jest podstawowym dokumentem koordynującym działania na rzecz ochrony środowiska w powiecie, a w szczególności:

 omawia najważniejsze problemy, w tym zagrożenia ekologiczne, proponując sposoby ich rozwiązania w określonym czasie;  jest gwarantem wdrażania zrównoważonego rozwoju,  określa sposoby współpracy administracji publicznej wszystkich szczebli oraz instytucji i pozarządowych organizacji ekologicznych na rzecz ochrony środowiska w powiecie,  przekazuje społeczeństwu, przedsiębiorcom, samorządom informacje na temat zasobów środowiska przyrodniczego oraz stanu poszczególnych komponentów środowiska,  ułatwia występowanie o środki finansowe potrzebne do realizacji przedsięwzięć,  ułatwia wydawanie decyzji określających sposób i zakres korzystania ze środowiska,  organizuje system informacji o stanie środowiska i działaniach zmierzających do jego poprawy.

Przedmiotowy Program opracowany został z obowiązującymi wymogami, inwentaryzuje aktualny stan środowiska oraz określa niezbędne działania dla ochrony środowiska w ścisłym powiązaniu z głównymi kierunkami rozwoju województwa mazowieckiego.

2. Streszczenie

Celem sporządzenia i uchwalenia Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kozienickiego jest realizacja polityki ochrony środowiska zbieżnej z założeniami najważniejszych dokumentów strategicznych i programowych. Jest to podstawa funkcjonowania systemu zarządzania środowiskiem obejmująca wszystkie działania i dokumenty z zakresu ochrony środowiska i przyrody na szczeblu powiatowym.

Opracowanie zawiera aktualny stan środowiska oraz analizę możliwości jego poprawy na terenie powiatu kozienickiego z uwzględnieniem następujących obszarów:

 ochrona klimatu i jakości powietrza  zagrożenie hałasem  pole elektromagnetyczne  gospodarowanie wodami  gospodarka wodno-ściekowa  zasoby geologiczne  gleby  gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów  zasoby przyrodnicze  zagrożenia poważnymi awariami

Dokument zawiera cele, kierunki działań i zadania wynikające z oceny stanu środowiska przewidziane do realizacji w ramach Programu wraz z ich harmonogramem rzeczowo-finansowym. W wyniku realizacji założeń programu zostanie osiągnięte efektywne zarządzanie środowiskiem na terenie powiatu.

3. Charakterystyka Powiatu Kozienickiego

3.1 Informacje ogólne

Powiat kozienicki położony jest w południowo-wschodniej części województwa mazowieckiego i należy do subregionu radomskiego. Powierzchnia powiatu wynosi 916,96 km2, co stanowi 2,58% powierzchni województwa mazowieckiego i 12,57% powierzchni subregionu radomskiego.

Północno-wschodnią granicę powiatu stanowi rzeka Wisła, natomiast północno-zachodnią rzeka Pilica. Powiat sąsiaduje z następującymi powiatami: grójeckim, białobrzeskiem, radomskim, zwoleńskim i garwolińskim (woj. mazowieckie) oraz ryckim i puławskim (woj. lubelskie).

Rysunek 1 Położenie powiatu kozienickiego na tle województwa mazowieckiego

źródło:www.gminy.pl

W skład powiatu wchodzi 7 gmin, w tym 1 gmina miejsko-wiejska: Kozienice i 6 gmin wiejskich: Garbatka Letnisko, Głowaczów, Gniewoszów, Grabów nad Pilicą, Magnuszew, Sieciechów oraz 175 wsi sołeckich.

 Kozienice – w tym sołectwa – Aleksandrówka (wsie Aleksandrówka, Budy, Katarzynów), Brzeźnica, Chinów (Chinów, Cztery Kopce), Dąbrówki, Holendry Kozienickie, Holendry Kuźmińskie, Holendry Piotrkowskie, Janików, Janików Folwark, Janów, Kępa Bielańska, Kępa Wółczyńska, Kępeczki, Kociołki, Kuźmy,

Łaszówka (wsie Łaszówka, Selwanówka), Łuczynów, Majdany, Nowa Wieś, Nowiny, Opatkowice, Piotrkowice, Przewóz (wieś Przewóz, Cudów, Wymysłów), Psary, Ruda, Ryczywół, Samwodzie, Stanisławice, Staszów, Śmietanki, Świerże Górne, Wilczkowice Górne (Wilczkowice Górne, Michałówka), Wola Chodkowska, Wójtostwo, Wólka Tyrzyńska, Wółka Tyrzyńska B.;  Garbatka Letnisko – w skład gminy wchodzi 12 miejscowości w tym 9 sołectw – Anielin, Bąkowiec, Bobki, Bogucin, Brzustów, Garbatka-Letnisko, Garbatka Nowa, Garbatka Długa, Garbatka Dziewiątka, Garbatka Zbyczyn, Molendy oraz Poniwka;  Głowaczów – wsie leżące w gminie Głowaczów: Adamów, Bobrowniki, Brzóza, Cecylówka Głowaczowska, Cecylówka-Brzózka, Chodków, Działki Brzóskie, Dąbrówki, Emilów, Grabnowola, Grabnowola-Kolonia, Głowaczów, Helenów, Helenówek, Henryków, Ignacówka Borowska, Ignacówka Grabnowolska, Jasieniec, Józefów, Klementynów, Kosny, Leżenice, Lipa, Lipska Wola, Maciejowice, Mariampol, Marianów, Mała Wieś, Michałów, Michałówek, Miejska Dąbrowa, Moniochy, Podmieście, Przejazd, Rogożek, Sewerynów, Stanisławów, Stawki, Studnie, Studzianki Pancerne, Ursynów, Wólka Brzózka, Zadąbrowie, Zieleniec, Łukawa, Łukawska Wola;  Gniewoszów – wsie leżące w gminie Gniewoszów: Boguszówka, Borek, Gniewoszów, Kociołek, Marianów, Markowola, Markowola-Kolonia, Mieścisko, Oleksów, Podmieście, Regów Nowy, Regów Stary, Sarnów, Stawki, Sławczyn, Wysokie Koło, Wólka Bachańska, Zalesie, Zdunków, Zwola;  Grabów nad Pilicą – wsie leżące w gminie: Augustów, Broncin, Brzozówka, Budy Augustowskie, Celinów, Cychrowska Wola, Czerwonka, Dziecinów, Dąbrówki, Edwardów, Grabina, Grabowska Wola, Grabów Nowy, Grabów Zaleśny, Grabów nad Pilicą, Koziołek, Kępa Niemojewska, Lipinki, Małęczyn, Nowa Wola, Paprotnia, Strzyżyna, Tomczyn, Utniki, Wyborów, Zakrzew, Zwierzyniec, Łękawica;  Magnuszew – wsie leżące w gminie: Aleksandrów, Anielin, Basinów, Boguszków, Bożówka, Chmielew, Dębowola, Gruszczyn, Grzybów, Kolonia Rozniszew, Kurki, Kępa Skórecka, Kłoda, Latków, Magnuszew, Mniszew, Osiemborów, Ostrów, Przewóz Stary, Przewóz Tarnowski, Przydworzyce, Rozniszew, Rękowice, Trzebień, Tyborów, Urszulin, Wilczkowice Dolne, Wilczkowola, Winduga, Wola Magnuszewska, Wólka Tarnowska, Zagroby, Żelazna Nowa, Żelazna Stara;  Sieciechów – wsie leżące w gminie: Głusiec, Kresy, Kępice, Leśna Rzeka, Mozolice Duże, Mozolice Małe, Nagórnik, Opactwo, Przewóz, Sieciechów, Stare Słowiki, Wola Klasztorna, Występ, Wólka Wojcieszkowska, Zajezierze, Zbyczyn, Łoje.

Tabela 1 Powiat kozienicki w liczbach

Miejscowości Liczba Nazwa Liczba Powierzchnia stanowiące ludności gminy sołectw gminy gminę 2019 r. Kozienice 41 36 244 29 421 Garbatka 12 9 74 5 001 Letnisko Głowaczów 48 39 186 7 166 Grabów nad 34 26 125 3 899 Pilicą Magnuszew 36 32 141 6 742 Sieciechów 18 16 62 3 890

Gniewoszów 20 17 84 3 878 źródło: https://warszawa.stat.gov.pl Bank Danych Lokalnych 2019 r.

Najważniejsze powiązania komunikacyjne powiatu kozienickiego wynikają z jego nadwiślańskiego położenia. Przez miasto Kozienice, zlokalizowane w centralnej części powiatu, przebiega z północy na południe, wzdłuż Wisły droga krajowa nr 79 Warszawa – Sandomierz – Kraków. Z zachodu na wschód przebiega droga krajowa nr 48 Tomaszów Mazowiecki – Białobrzegi – Kock. Oprócz połączeń krajowych przez teren powiatu kozienickiego przebiegają drogi wojewódzkie między innymi:

 Droga nr 737 Radom – Kozienice  Droga nr 738 Słowiki – Góra Puławska  Droga nr 782 Stacja kolejowa Bąkowiec – Bąkowiec – Garbatka  Droga wojewódzka nr 736 Warka – Magnuszew.

Przez powiat biegnie linia kolejowa Radom – Dęblin – Puławy – Lublin oraz Radom - Warszawa, zaś w Zajezierzu gm. Sieciechów znajduje się most drogowy i kolejowy przez Wisłę.

3.2 Demografia

Powiat kozienicki położony jest w południowo-wschodniej części województwa mazowieckiego. Północno-wschodnią granicę powiatu stanowi rzeka Wisła, natomiast północno-zachodnią rzeka Pilica. Powiat sąsiaduje z następującymi powiatami: grójeckim, białobrzeskiem, radomskim, zwoleńskim i garwolińskim (woj. mazowieckie) oraz ryckim i puławskim (woj. lubelskie). Powierzchnia powiatu wynosi 916 km2 i zamieszkana jest przez 59.997 osób (stan na 31.12.2019 r.). W skład powiatu wchodzą: 1 gmina miejsko-wiejska: Kozienice i 6 gmin wiejskich: Garbatka Letnisko, Głowaczów, Gniewoszów, Grabów nad Pilicą, Magnuszew, Sieciechów oraz 175 wsi sołeckich.

Powiat kozienicki liczy 59 997 mieszkańców, co stanowi 1,11% ludności województwa mazowieckiego, w tym 50,36% stanowią kobiety, a 49,64% mężczyźni. Gęstość zaludnienia 65 osób/km2. Największą gminą powiatu jest gmina Kozienice, którą zamieszkuje 29 421 mieszkańców (około 49% ludności powiatu) i zajmują ona 244 km2.

Tabela 2 Liczba ludności na przestrzeni lat 2016-2019

Nazwa gminy 2016 2017 2018 2019 Kozienice 30 018 29 787 29 659 29 421 Grabatka Letnisko 5 139 5 096 5 053 5 001 Głowaczów 7 260 7 245 7 230 7 166 Grabów nad Pilicą 3 899 3 921 3 906 3 899 Magnuszew 6 799 6 770 6 764 6 742 Sieciechów 3 978 3 957 3 936 3 890 Gniewoszów 3 952 3 923 3 924 3 878 Powiat Kozienicki 61 045 60 699 60 472 59 997 źródło: Bank Danych Lokalnych, https://bdl.stat.gov.pl/BDL/start

3.3 Budowa geologiczna i podział fizyczno-geograficzny

Obszar powiatu jest zróżnicowany pod względem ukształtowania powierzchni terenu. Pod względem fizyczno-geograficznym wchodzi w skład podprowincji Niziny Środkowopolskiej, makroregionu Nizina Środkowomazowiecka, dwóch mezoregionów: Dolina Środkowej Wisły, Równina Kozienicka. Dolina Środkowej Wisły ciągnie się wzdłuż całego powiatu. Szerokość doliny wynosi 10-12 km. Rzeka płynie w pobliżu lewego zbocza doliny, która stanowi granicę denudacyjną Równiny Kozienickiej. Wisła rozlewa się szeroko (do 1 km), w okrycie występują kępy i mielizny. Towarzyszy jej szeroki zalewowy taras łąkowy, chroniony wałami przeciwpowodziowymi. Fragmentarycznie po lewej stronie rzeki występuje piaszczysty taras wydmowy. Równina Kozienicka zajmuje pozostałą część powiatu. Jest to równina denudacyjna, na powierzchni zalegają piaski wydmowe, na których zachowały się pozostałości Puszczy Kozienickiej. Rzędne terenu dochodzą do 164,5 m n.p.m. Przez środek równiny płynie rzeka Radomka. Wyodrębnia się również Dolinę Dolnej Pilicy. Pod względem geologicznym obszar powiatu kozienickiego znajduje się w obrębie niecki brzeżnej, zbudowanej z utworów kredy, w obrębie niecki mazowieckiej wypełnionej osadami trzeciorzędowymi i czwartorzędowymi. Bezpośredni związek z budową geologiczną ma występowanie wód podziemnych. Na terenie powiatu wody podziemne występują w utworach kredowych, trzeciorzędowych i czwartorzędowych. W podłożu występują utwory kredy górnej reprezentowane przez mułowce, wapienie i margle. Strop tych utworów występuje na głębokości do 30 m, w południowej części powiatu, do 220 m w części północnej.

3.4 Komunikacja

Powiat posiada dogodną sieć komunikacyjną połączoną z głównymi szlakami komunikacji krajowej i międzynarodowej oraz z dużymi miastami jak Radom, Lublin i Warszawa. Sieć drogowa w km dla powiatu kształtuje się następująco: - krajowa 100,959 - wojewódzka 89,124 - powiatowa 293,105 - gminna 588,52.

Tabela 3 Drogi na terenie powiatu kozienickiego

Drogi Drogi Drogi krajowe Drogi gminne Gmina wojewódzkie powiatowe [km] [km] [km] [km] Garbatka- 3,742 20,505 15,166 50,6 Letnisko Głowaczów 17,695 7,770 52,855 159,00 Gniewoszów - 17,318 36,062 59,4 Grabów n. Pilicą - 15,769 46,939 94,75 Kozienice 40,797 6,772 82,017 122,75 Magnuszew 21,910 13,690 39,013 73,0 Sieciechów 16,815 7,300 20,513 29,02 źródło: Strategia rozwoju powiatu kozienickiego do roku 2020

Przez powiat przebiegają dwie linie kolejowe pasażersko-towarowe i jedna towarowa. Trasa z Radomia do Dęblina jest wykorzystywana w największym stopniu przez gminę Garbatka-Letnisko i Sieciechów. Natomiast linię Radom-Warszawa wykorzystuje tylko Grabów nad Pilicą. Linia kolejowa Garbatka-Letnisko, Bąkowiec-Świerże Górne wykorzystywana jest do zaopatrzenia w surowce energetyczne elektrowni „Kozienice”. Linie kolejowe w powicie: - szerokotorowe zelektryfikowane - 3 - stacje towarowe - 1 - stacje osobowe - 6. Droga żeglugowa to rzeka Wisła, po której wzdłuż powiatu odbywa się transport towarowy jednak w ograniczonym stopniu. Poważną niedogodnością w układzie komunikacyjnym jest niedostateczna infrastruktura umożliwiająca przeprawę przez rzekę Wisłę w okolicach Kozienic. Mieszkańcy korzystają z odległych mostów w Górze Kalwarii i Zajezierzu-Dęblinie.

3.5 Rozwój gospodarczy i społeczny

3.5.1. Rolnictwo i przemysł

Powiat kozienicki ma charakter rolniczy. Rolnictwo jest podstawowym źródłem utrzymania społeczeństwa. W niektórych powiatach prawie 90% ludności utrzymuje się z pracy z sektora rolniczego. Przeważają gospodarstwa małe i średnie o areale od 1 do 5 ha, co stanowi 59%. Gospodarstwa duże powyżej 15 ha stanowi 3,5%.

Tereny użytkowane rolniczo zajmują 53 209 ha, co stanowi 58% całkowitej powierzchni powiatu, w tym udział gruntów ornych wynosi 38 423 ha, sadów 1164 ha, łąk i pastwisk 11 160 ha. Największe powierzchnie orne znajdują się na terenie gmin: Głowaczów, Kozienice i Magnuszew. Jednak największy ich udział procentowy w całkowitych powierzchniach gmin występuje w gminach Gniewoszów, Głowaczów i Sieciechów. Największy areał zajmuje uprawa zbóż. Przeważającymi gatunkami są żyto i pszenżyto ozime,

12 w dalszej kolejności owies i mieszanki zbożowe. Żyzne gleby nadwiślańskie wykorzystywane są do uprawy ziemniaków, kalafiorów, ogórków, kapusty, brokułów, buraków, cebuli i marchwi. Rozwinięte jest również sadownictwo, w szczególności w gminie Magnuszew. Dynamicznie rozwija się hodowla i przetwórstwo ryb. Powierzchnia zbiorników wodnych przeznaczonych pod hodowle stanowi 278 ha. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo jest dominującym sektorem w strukturze zatrudnienia na terenie powiatu – 43,5%. Drugim pod względem ilości zatrudnionych osób jest przemysł i budownictwo – 30,1% oraz usługi 20,2%. Największym zakładem przemysłowym w powicie jest ENEA Wytwarzanie Sp. z o.o. w Świerżach Górnych. Zakład ten zapewnia pracę znacznej liczbie mieszkańców pobliskich Kozienic i okolic. Z zakładem tym jest powiązanych wiele mniejszych firm i zatrudniają kolejnych pracowników. Kolejnym dużym zakładem działającym na terenie Kozienic jest Esselte Polska Sp. z o.o., która produkuje wyroby z tworzyw sztucznych takich jak materiały biurowe, segregatory, koszulki, przekładki itp. Jest to największa fabryka produkcyjna koncernu Esselte. Istotną rolę w powiecie odgrywa wiodący w branży mleczarskiej zakład Obory Sp. z o.o. w Kozinicach. Znaczącą rolę odgrywają również zakłady zajmujące się przetwórstwem i produkcją wyrobów mięsnych, a także przetwórstwem owoców i warzyw.

Znaczące firmy działające na terenie powiatu:

 ENEA Wytwarzanie S.A. w Świerżach Górnych – produkcja energii elektrycznej,  ESSELTE Polska w Kozinicach – produkcja materiałów biurowych,  Zakłady Sylikatowe ŻYTKOWICE w Żytkowicach – produkcja cegły wapienno- piaskowej,  Fabryka Domów BOGUCIN w Bogucinie – produkcja prefabrykatów betonowych,  OBORY w Kozienicach Sp. z o.o. – produkcja wyrobów mlecznych,  Zakład Uboju i Rozbioru Mięsa RECREO Chmielew – Magnuszew,  AGROFREEZE S.A. Zamrażalnia owoców i warzyw w Zajezierzu,  BAKOMA –Bis Sp. z o.o. w Janikowie – przetwórnia owoców lub warzyw,  MULTI-SMAK – Mniszew – przetwórstwo warzyw i owoców,  Z.P.H. WITAMINA Mniszew – przetwórstwo warzyw i owoców,  Gospodarstwo Ogrodnicze w Ryczywole,  Kozienicka Gospodarka Komunalna Sp. z o.o.,  ALPAR Artur i Piotr Kowalscy Spółka Jawna – rynek energetyczny,  EP SERWIS S.A. – naprawa i recykling palet,  ARMAT – dystrybotor tworzyw sztucznych dla budownictwa.

3.5.2 Turystyka, sport i rekreacja

W Kozienicach zlokalizowana jest infrastruktura sportowa, która umożliwia organizowanie imprez sportowych o znaczeniu ogólnopolskim i międzynarodowym. Dużym zainteresowaniem cieszy się stadnina koni w Kozienicach, która powstała w 1924 r., gdzie organizowane są popularne regionalne zawody konne oraz aukcje koni. Kolejnym ciekawym miejscem sportowo – rekreacyjnym jest kryta pływalnia Delfin jest jedynym tak kompleksowo wyposażonym obiektem na terenie byłego województwa radomskiego – obecnie obejmującego teren południowej części Mazowsza. Jest to nowoczesny kompleks sportowo – rekreacyjny z: basenem sportowym przystosowanym do organizacji zawodów krajowych i międzynarodowych, basenami do nauki pływania, basenem rekreacyjnym wyposażonym w stacje masażu podwodnego, jacuzzi oraz całoroczną zjeżdżalnią o długości 104 m z elektronicznym pomiarem czasu. Poza strefą basenową na terenie pływalni znajduje się również strefa usługowa: odnowa biologiczna, fitness club, sala fitness, sklep sportowy itp. Ośrodek Wypoczynkowy posiadający bazę turystyczną, sportową i miejsca noclegowe, z której można skorzystać na Jeziorem Kozienickim w sosnowym lesie. W ośrodku organizowane są konferencje, spotkania, zgrupowania, obozy sportowe, kolonie itp. Podobne walory posiada Gminny Ośrodek Wypoczynkowy w Garbatce-Letnisko nad zalewem Polanka w rezerwacie Krępiec. W liczna atrakcje turystyczne obfituje Kozienicki Park Krajobrazowy, który jest zielonym sercem powiatu. Park dzięki licznym rezerwatom np. Źródło Królewskie, Zagożdżon, Krępiec przyciąga turystów na liczne szlaki zarówno piesze jak i rowerowe. Łączna długość pieszych szlaków wynosi 186 km natomiast szlaki rowerowe stanowią długość 355 km. Wypoczynek zapewnia również Jezioro Opatkowickie oraz Jezioro Sieciechowskie. Jak również wiele kąpielisk np. w Garbatce-Letnisko, Janikowie oraz Kozienicach. Magnuszew oferuje bardzo korzystne warunki turystyczne ze względu na występowanie silnie zmineralizowanych wód podziemnych – solanek chlorowo – wapniowych. Na podstawie mapy turystycznej Kozienickiego Parku Krajobrazowego można skorzystać z ciekawych pieszych szlaków turystycznych oraz sieci szlaków rowerowych Puszczy Kozienickiej.

Tabela 4 Piesze szlaki turystyczne na terenie powiatu kozienickiego

Nazwa szlaku Długość (km) Przebieg Szlak czerwony 72,6 Lesiów PKP – rez. „Ciszek” – Stoki – rez. (teren KPK 29,6) „Ponty” – rez. „Zagożdżon” – Marianów – Brzóza – Głowaczów – Grabnowola – Studzianki Pancerne – Paprotnia – Grabów/n.Pilicą PKP – Warka PKP Szlak niebieski 114,2 Janowiec – Oblasy – Leokadiów – Czarnolas – (teren KPK 34,1) Gródek – Grabatka Letnisko – rez. „Krępiec” – Kajzerówka – rez. „Źródło Królewskie” – „Leśniczówka” – Kozienice – Chartowa – Wola Chodkowska – Chodków – Studzianki Pancerne – Łękawica – rez. „Olszyny” – Magnuszew – Mniszew Szlak żółty 20,8 Stacja PKP Pionki Zachodnie – rez. „Pionki” – (teren KPK 20,8) rez. „Ponty” – rez. „Zagożdżon” – Augustów – Pionki PKP Garbatka Letnisko – Garbatka Długa – Policzna 22,2 – Antonówka – „Gajówka Miodne” – Linów – (teren KPK 18) Miodne Szlak zielony 129,5 Kock – Zajezierze PKP – Opactwo – (teren KPK 35,3) Sieciechów – uroczysko „Chrusty” – Garbatka Lenisko – rez. „Krępiec” – Bogucic – Bóbek – Pionki – Mireń – Sucha – „Gajówka Miodne” – Koszary – Zwoleń Źródło: Strategia rozwoju powiatu kozienickiego do roku 2020

Tabela 5 Rowerowe szlaki turystyczne na terenie powiatu kozienickiego

Nazwa szlaku Długość (km) Przebieg Szlak czarny 12 (teren KPK 0,5) Kozienice (biblioteka publiczna) – Budy – Katarzynów – Stanisławice 2,7 (teren KPK 2,7) Kozienice (Urząd Miejski) – Przewóz 10 (teren KPK 4,75) Nowa Wieś – Holendry Piotrkowskie – Majdany – Chartowa – Julianówka 6,5 Wola Chodkowska – Ryczywół – Wilczkowice Górne Szlak niebieski 52,85 Świerże Górne (prom) – rez. „Guść” – Cztery (teren KPK 47,35) Kopce – rez. „Zagożdżon” – Augustów – Januszno – Żytkowice PKP – Brzustów – Anielówka – Jedlanka – Zwoleń 12,8 Piotrkowice (wał wiślany) – Majdany – Kozienice – Cudów – Przewóz – rz. Wisła Szlak żółty 31,9 Kozienice (ul. Radomska straż pożarna) – (teren KPK 22,4) Śmietanki – Ruda – Molendy – Grabatka Letnisko (destylarnia żywicy) – Grabatka Podlas – Bąkowiec – Wola Klasztorna – Opactwo – Zajezierz (PKP) 38,4 Brzóza – Przejazd – rez. „Zagożdżon” – (teren KPK 34,9) Augustów – Pionki – Suskowola – Sucha – Koszary – Zwoleń 53,5 (teren KPK 22)

Piaski – Wólka Tyrzyńska – Samowodzie – wał wiślany – Piotrkowice – Holendry Kuźmińskie – Nowa Wieś – Świerże Górne – Jesionki – Wola Chodkowska – Bobrowa Woda – Duch – Stanisławice – „Leśniczówka” – Kajzerówka – Śmietanki - Piaski Źródło: Strategia rozwoju powiatu kozienickiego do roku 2020

W powiecie kozienickim można również wypocząć w wielu gospodarstwach agroturystycznych.

3.5.3 Kultura

Najcenniejszy zachowany zespół pałacowo – parkowy w Kozienicach otrzymał lokację na prawie średzkim w 1326 r. i został włączony do dobór królewskich. Na szczególną uwagę zasługuje kolumna z 1518 r. odrestaurowana w 1702 r. przez Hieronima Lubomirskiego, upamiętniająca narodziny króla Zygmunta Starego w Kozienicach orazpołożony w parku cmentarz rodziny Dehnów Drugi zespół pałacowo – parkowy zachował się w Trzebieniu w gminie Magnuszew. Pałacyk wybudowali w XIX wieku Zamoyscy. W okolicy pałacu znajduje się oficyna parkowa, w której w XVII w. istniał dwór myśliwski założony przez hrabiego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. Kolejny zespół dworsko – parkowy znajduje się w Boguszówce. W zabytkowym otoczeniu XIX wiecznego parku dworskiego znajduje się dworek zbudowany w stylu klasycystycznym przez Wielopolskich właścicieli. Na terenie powiatu kozienickiego znajduje się bardzo wiele ciekawych zabytków, które można odnaleźć w przyjętym przez Radę Powiatu Kozienickiego „Programie Opieki nad Zabytkami w Powiecie Kozienickim na lata 2017 – 2020” (Uchwała nr XXXIII/205/2017 z dnia 30 sierpnia 2017 r. )

4. Ocena stanu środowiska powiatu kozienickiego

4.1 Ochrona klimatu i jakości powietrza

Monitoring powietrza prowadzony jest przez Inspekcję Ochrony Środowiska w oparciu o Ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. 2020 poz. 1219) oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 czerwca 2018 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. 2018 poz. 1119) oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. 2012 poz. 1031, z późn. zm.). Monitoring jakości powietrza w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ) jest realizowany przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. W oparciu o krajowy program PMŚ opracowywane są wojewódzkie programy zatwierdzane przez GIOŚ. W ramach PMŚ realizowane są przede wszystkim zadania, które wiążą się z wypełnianiem wymagań zawartych w przepisach Unii Europejskiej i prawie polskim, a także podpisanych i ratyfikowanych przez Polskę konwencjach środowiskowych. Obecnie realizowany jest „Program Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 2016-2020”. Monitoring jakości powietrza obejmuje zadania związane z badaniem i oceną stanu zanieczyszczenia powietrza, w tym pomiary i oceny jakości powietrza w strefach, monitoring tła miejskiego pod kątem wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), pomiary stanu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 dla potrzeb monitorowania procesu osiągania krajowego celu redukcji narażenia, pomiary stanu zanieczyszczenia powietrza metalami ciężkimi i WWA oraz rtęcią w stanie gazowym na stacjach monitoringu tła regionalnego, pomiary składu chemicznego pyłu PM2,5, monitoring prekursorów ozonu, programy badawcze dotyczące zjawisk globalnych i kontynentalnych wynikające z podpisanych przez Polskę konwencji. Wypełniając obowiązek wynikający z art. 89 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. 2020 poz. 1219) ochrony środowiska GIOŚ wykonuje ocenę jakości powietrza za każdy rok i na jej podstawie dokonuje klasyfikacji stref zarówno pod kątem ochrony zdrowia ludzi, jak i ochrony roślin. Celem prowadzenia rocznych ocen jakości powietrza jest uzyskanie informacji o stężeniach zanieczyszczeń na obszarze poszczególnych stref, w zakresie umożliwiającym: 1. dokonanie klasyfikacji stref, według określonych kryteriów (poziom dopuszczalny substancji, poziom docelowy, poziom celu długoterminowego), 2. uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach stężeń zanieczyszczeń na obszarze strefy, w zakresie umożliwiającym wskazanie obszarów przekroczeń wartości kryterialnych oraz określenie poziomów stężeń występujących na tych obszarach, 3. wskazanie prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń w określonych rejonach. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza, określono dla następujących przypadków:

Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza, gdy dla zanieczyszczenia jest określony poziom dopuszczalny*:

Klasa Poziom stężeń Wymagane działania strefy zanieczyszczenia Nie - utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu przekraczający dopuszczalnego oraz dążenie do utrzymania najlepszej A poziomu jakości powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem dopuszczalnego - określenie obszarów przekroczeń poziomów dopuszczalnych - opracowanie lub aktualizacja programu ochrony powietrza Powyżej w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów C poziomu dopuszczalnych substancji w powietrzu dopuszczalnego - kontrolowanie stężeń zanieczyszczenia na obszarach przekroczeń i prowadzenie działań mających na celu obniżenie stężeń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych *dotyczy zanieczyszczeń: dwutlenku siarki SO2, dwutlenku azotu NO2, tlenku węgla CO, benzenu C6H6, pyłu PM10, pyłu PM2,5 oraz zawartości ołowiu Pb w pyle PM10 – ochrona zdrowia oraz dwutlenku siarki SO2, tlenku azotu NOx – ochrona roślin

Klasy stref i oczekiwane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy dla zanieczyszczenia jest określony poziom docelowy*:

Klasa strefy Poziom stężeń Oczekiwane działania zanieczyszczenia Nie przekraczający - utrzymanie stężeń zanieczyszczenia w powietrzu A poziomu docelowego poniżej poziomu docelowego - dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego substancji w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych Powyżej poziomu C i technologicznych, docelowego - opracowanie lub aktualizacja programu ochrony powietrza, w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów docelowych w powietrzu *dotyczy: ozonu O3 (ochrona zdrowia ludzi, ochrona roślin) oraz arsenu As, kadmu Cd, niklu Ni, benzo(a)pirenu B(a)P w pyle PM10 – ochrona zdrowia ludzi

Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń ozonu z uwzględnieniem poziomu celu długoterminowego:

Klasa strefy Poziom stężeń ozonu Oczekiwane działania - utrzymanie stężeń Nie przekraczający poziomu zanieczyszczenia w D1 celu długoterminowego powietrzu poniżej poziomu celu długoterminowego Powyżej poziomu celu - dążenie do osiągnięcia D2 długoterminowego poziomu celu

długoterminowego do roku 2020

Zgodnie z definicjami zawartymi w dyrektywie 2008/50/WE:

Poziom dopuszczalny oznacza poziom substancji w powietrzu ustalony na podstawie wiedzy naukowej, w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego oddziaływania na zdrowie ludzi lub środowisko jako całość, który powinien być osiągnięty w określonym terminie i po tym terminie nie powinien być przekraczany.

Poziom docelowy oznacza poziom substancji w powietrzu ustalony w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego oddziaływania na zdrowie ludzkie lub środowisko jako całość, który ma być osiągnięty tam gdzie to możliwe w określonym czasie.

Poziom celu długoterminowego oznacza poziom substancji w powietrzu, który należy osiągnąć w dłuższej perspektywie – z wyjątkiem przypadków, gdy nie jest to możliwe w drodze zastosowania proporcjonalnych środków – w celu zapewnienia skutecznej ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska.

W województwie mazowieckim klasyfikację wykonano w 4 strefach:

 aglomeracji warszawskiej,  mieście Płock,  mieście Radom,  strefie mazowieckiej.

Gminy powiatu kozienickiego należą do strefy mazowieckiej.

Rysunek 2 Podział województwa mazowieckiego na strefy dla celów oceny jakości powietrza

źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport wojewódzki za rok 2019 opracowany przez GIOŚ

W strefie mazowieckiej znajdują się następujące stacje pomiarowe, z których wyniki wykorzystano w Rocznej ocenie jakości powietrza w województwie mazowieckim w Raporcie za 2019 r.: 1. Nazwa stacji- Belsk-IGFPAN w gminie Grójec 2. Biała – Kmicicna w gminie Stara Biała 3. Granica – KPN w gminie Kampinos 4. Guty Duże w gminie Czerwonka 5. Konstancin – Jeziorna – Wierzejewskiego w gminie Konstancin – Jeziorna 6. Legionowo-Zegrzyńska w gminie Legionowo 7. Mińsk Mazowiecki – Kazikowskiego w gminie Mińsk Mazowiecki 8. Ostrołęka-Hallera w gminie Ostrołęka 9. Otwock-Brzozowa w gminie Otwock 10. Piastów – Pułaskiego w gminie Piastów 11. Siedlce – Konarskiego w gminie Siedlce 12. Żyrardów – Roosevelta w gminie Żyrardów.

Rysunek 3 Lokalizacja stacji pomiarowych w województwie mazowiecki, wykorzystanych w ocenie za 2019 r.

źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport wojewódzki za rok 2019 opracowany przez GIOŚ

Modelowanie na potrzeby rocznej oceny jakości powietrza w Polsce w 2019 roku wykonano z wykorzystaniem Centralnej Bazy Emisyjnej dla Polski przygotowanej przez Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami IOŚ-PIB (Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy dla roku bazowego 2018.

Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza w województwie mazowieckim jest emisja antropogeniczna pochodząca z sektora komunalno-bytowego (emisja powierzchniowa), z komunikacji (emisja liniowa) oraz z działalności przemysłowej (emisja punktowa). Znaczący

21 udział w stężeniach substancji na obszarze województwa ma napływ zanieczyszczeń z pozostałego obszaru kraju.

Głównymi lokalnymi źródłami zanieczyszczeń są kominy domów ogrzewanych indywidualnie oraz na obszarach bezpośrednio sąsiadujących z drogami o znacznym natężeniu ruchu, komunikacja samochodowa. Przemysł zlokalizowany na obszarze województwa mazowieckiego, głównie energetyka zawodowa, ze względu na dużą wysokość kominów, w znacznym stopniu eksportuje zanieczyszczenia poza granice województwa.

W ocenie rocznej jakości powietrza za rok 2019 strefa mazowiecka otrzymała następujące wyniki:

I. Klasyfikacja strefy z uwzględnieniem kryteriów określanych w celu ochrony zdrowia: Kod strefy PL1404; Nazwa strefy – mazowiecka SO2 – A NO2 –A C6H6 – A CO – A O3 – A PM10 – C PM2,5 – A (faza I 25µg/m3), C1 (faza II 20µg/m3) Pb (PM10) – A As (PM10) – A Cd(PM10) - A Ni(PM10) – A BaP(PM10) – C

W strefie mazowieckiej, do której zakwalifikowany został powiat kozienicki, według powyższych danych doszło do przekroczenia standardów emisyjnych:

 dla zanieczyszczeń mających określone poziomy dopuszczalne: pył PM10 (24-h), pył PM2,5 (rok),  dla zanieczyszczeń mających określone poziomy dopuszczalne dla pył PM2,5 (rok) fazy II,  dla zanieczyszczeń mających określone poziomy docelowe benzo(a)piren B(a)P (rok).

II. Klasyfikacja strefy mazowieckiej z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony roślin:

Kod strefy Nazwa strefy SO2 NOx O3 PL1404 Strefa A A A mazowiecka

W wyniku rocznej oceny jakości powietrza, wykonanej na podstawie danych za 2019 r. wszystkie strefy w województwie mazowieckim, dla klasyfikacji podstawowej dla ochrony roślin otrzymały klasę A.

Przeprowadzone analizy wykazały, podobnie jak w latach poprzednich, że głównym problemem są wysokie dobowe stężenia pyłu PM10 oraz stężenia zawartego w nim benzo(a)pirenu.

Dla stref, w których przekroczony został poziom dopuszczalny określa się Program ochrony powietrza. Celem programu jest osiągniecie poziomów dopuszczalny i docelowych substancji w powietrzu oraz pułap stężeń ekspozycji dla pyłu zawieszonego PM 2,5.

W obrębie strefy mazowieckiej realizowane są następujące programy:

 Program ochrony powietrza dla stref województwa mazowieckiego, w których został przekroczony poziom docelowy benzo(a)pirenu w powietrzu;  Program ochrony powietrza dla strefy mazowieckiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 i pyłu zawieszonego PM 2,5 w powietrzu.

Zgodnie z programami ochrony powietrza obowiązującymi w województwie mazowieckim obowiązek określenia Programów Ograniczania Niskiej Emisji (PONE), mają samorządy gminne właściwe dla gmin, na terenie których stwierdzono występowanie przekroczeń poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 i pyłu zawieszonego PM2,5. W celu utrzymania poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów dopuszczalnych, docelowych i poziomów celów długoterminowych oraz w celu wsparcia organizacyjnego finansowego mieszkańców gmin i miast PONE mogą opracować także samorządy gminne, na terenach których nie zidentyfikowano obszarów przekroczeń.

Wobec powyższego obowiązek sporządzenia PONE objął następujące gminy w powiecie kozienickim:

 Kozienice – Uchwała nr VII/57/2019 z dnia 25 marca 2019 r. w sprawie przyjęcia do realizacji „Programu Ograniczenia Niskiej Emisji dla gminy Kozienice na lata 2019- 2024”  Magnuszew – uchwała nie została jeszcze przyjęta.

Ponadto Gmina Garbatka-Letnisko przyjęła uchwałę nr XVI/101/20 z dnia 23 czerwca 2020 r. w sprawie określenia zasad udzielania i rozliczania dotacji celowej z budżetu Gminy Garbatka- Letnisko na dofinansowanie modernizacji źródeł ogrzewania w celu zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych na lata 2020-2021.

Przedsięwzięcia ograniczające emisję szkodliwych substancji oraz pobudzające wzrost efektywności energetycznej ujęte są natomiast w Planach gospodarki niskoemisyjnej (PGN). Plany Gospodarki Niskoemisyjnej koncentrują się na zadaniach niskoemisyjnych i efektywnie wykorzystujących zasoby, w tym na poprawie efektywności energetycznej oraz na wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii (OZE).

Do opracowania PGN na lata 2016-2020 przystąpiły następujące Gminy: - Kozienice, - Garbatka Letnisko, - Magnuszew, - Gniewoszów, - Sieciechów. Zgodnie z projektem Sejmiku Województwa Mazowieckiego w sprawie programu ochrony powietrza dla stref w województwie mazowieckim, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne i docelowe substancji w powietrzu, (projekt programu jest obecnie konsultowany i termin jego uchwalenia został wyznaczony do 30 września 2020 r.) wyniki pomiarów wskazują, że w latach 2013-2017 na terenie strefy mazowieckie, standard jakości powietrza wyrażony poziomem dopuszczalnym stężeń średniodobowych pyłu zawieszonego PM10 był regularnie przekraczany, na większości stacji pomiarowych. W 2013 r. najwyższe stężenie średniodobowego pyłu zawieszonego PM10 zanotowano na stacji w Wołominie (86,5µg/m3), w 2014 r. i 2015 r. na stacji w Otwocku (odpowiednio 78,6 i 83 µg/m3). W 2016 r. przekroczenia dopuszczalne stężeń średniodobowych pyłu zawieszonego PM10 na wszystkich stacjach w strefie mazowieckiej. W 2017 r. najwyższa wartość stężenia średniodobowego pyłu zawieszonego PM10 miała miejsce na stacji w Żyrardowie (59,3 µg/m3) i Mławie (59,3 µg/m3). W 2018 r. na żadnej z 8 stacji w strefie mazowieckiej nie odnotowano przekroczenia dopuszczalnej wartości stężenia średniorocznego pyłu zawieszonego PM10, najwyższe odnotowane stężenie średnioroczne wyniosło wartość 38µg/m3 na stacji w Otwocku. Natomiast poziomy stężeń pyłu zawieszonego PM2,5 w strefie mazowieckiej wykazują, że w okresie 2013-2017 najczęściej przekroczenie średniorocznego poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM2,5 (25 µg/m3) występowało na stacji w Piastowie. Najwyższa wartość stężenia średniodobowego pyłu zawieszonego PM2,5 miała miejsce w 2015 roku na stacji w Legionowie (32,2 µg/m3). Na wszystkich stacjach w omawianym okresie stężenia średnioroczne pyłu zawieszonego PM2,5 zawierały się w przedziale 21-33 µg/m3 i przekraczały poziom dopuszczalny dla fazy II. W 2018 roku w dwóch stacja pomiarowych zanotowano przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM2,5 w Otwocku o 2 µg/m3oraz w Żyrardowie o 1 µg/m3. Jednak biorąc pod uwagę poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM2,5 dla fazy II, który obowiązuje od 2020 roku, to przekroczenie zanotowano w 6 stacjach. W przypadku benzo(a)pirenu w latach 2013-2017 przekroczenia poziomu docelowego występowały na wszystkich stacjach pomiarowych. Najwyższe stężenie zanotowano w Otwocku w 2014 r. (8 ng/m3), najniższe na stacji w Gutach w 2017 r. (1,1 ng/m3). W latach 2016-2017 w stosunku do lat poprzednich wielkość stężeń B(a)P w strefie mazowieckiej nieznacznie spadła. W 2018 r. na wszystkich stacjach mierzących B(a)P, oprócz stacji w Gutach Dużych (stacja tła) zanotowano przekroczenie poziomu docelowego tego zanieczyszczenia. W Otwocku wystąpiło najwyższe stężenie średnioroczne benzo(a)pirenu – 5 ng/m3. Województwo mazowieckie dzieli się na dwie kontrastujące przestrzenie społeczno- ekonomiczne: jedną stanowi Warszawa i aglomeracja warszawska, drugą pozostałe obszary. Przeważająca część Mazowsza ma charakter rolniczy, dominują jednakże gospodarstwa o małej powierzchni. Województwo jest bardzo zróżnicowane pod względem rozmieszczenia przemysłu. Skoncentrowany jest on głównie w miastach, a przede wszystkim w aglomeracji warszawskiej

24 i jej otoczeniu oraz w Płocku, Radomiu, Ostrołęce, Siedlcach i Ciechanowie. Dominujący jest przemysł: energetyczny, chemiczny, spożywczy, maszynowy i odzieżowy. Głównymi lokalnymi źródłami zanieczyszczeń są kominy domów ogrzewanych indywidualnie oraz na obszarach bezpośrednio sąsiadujących z drogami o znacznym natężeniu ruchu, komunikacja samochodowa. Przemysł zlokalizowany na obszarze województwa mazowieckiego, głównie energetyka zawodowa, ze względu na dużą wysokość kominów, w znacznym stopniu eksportuje zanieczyszczenia poza granice województwa. W celu poprawy jakości powietrza w regionie Sejmik Województwa Mazowieckiego przyjął w dniu 24 października 2017 r. tzw. uchwałę antysmogową wprowadzającą na obszarze województwa mazowieckiego ograniczenia i zakazy w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw.

4.1.1 ANALIZA SWOT i kierunki działań w celu polepszenia stanu jakości powietrza

MOCNE STRONY (czynniki SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) wewnętrzne) - występowanie przemysłu - świadomość dotycząca konieczności zanieczyszczającego powietrze wdrożenia działań związanych z ochroną - ograniczone środki finansowe na inwestycje powietrza jest coraz większa proekologiczne w zakresie ochrony - ciągle rosnące wykorzystanie powietrza odnawialnych źródeł energii (OZE), - spalanie w piecach domowych odpadów i - posiadanie dokumentów identyfikujących złego jakościowo węgla problem niskiej emisji przez gminy powiatu - przekroczenie dopuszczalnych wartości (Program Ograniczeni Niskiej Emisji, Plan zanieczyszczeń w strefie mazowieckiej, do Gospodarki Niskoemisyjnej) której należy powiat (PM10, PM2,5, benzo(a)piren) - wciąż niewystarczający stopień wykorzystania źródeł energii odnawialnej - znaczny udział zanieczyszczeń pochodzących ze spalania paliw wysoko zanieczyszczających w gospodarstwach domowych, głównie węgla kamiennego, SZANSE (czynniki zewnętrzne) ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) - rosnąca popularność i dostępność nowych - ceny paliw ekologicznych nie zachęcają do technologii wykorzystujących odnawialne zmiany paliwa i źródła ciepła źródła energii - wysoki koszt inwestycji w OZE - coraz wyższe koszty energii zwiększające - zwiększająca się konsumpcja, a tym samym opłacalność działań zmniejszających jej zapotrzebowanie na energię zużycie - napływ zanieczyszczeń z poza gmin - wymagania UE dotyczące efektywności powiatu energetycznej, redukcji emisji oraz wzrost wykorzystania OZE - wsparcie finansowe dla działań związanych z likwidacją „niskiej emisji” - możliwość uzyskania dofinansowania do inwestycji proekologicznych - zaostrzające się normy dla przemysłu dające szansę na poprawę stanu środowiska - realizacja uchwały antysmogowej - ogólnopolska edukacja ekologiczna w zakresie szkodliwości smogu

Proponowane działania jakie powinny być podejmowane w zakresie ochrony powietrza:

 Ograniczenie emisji z sektora komunalno-bytowego w zakresie źródeł emisji o małej mocy do 1MW (programy PONE, „Czyste Powietrze”, „Mój Prąd”),  Ograniczenie emisji z sektora transportu: poprawa organizacji ruchu pojazdów, strefy ruchu pieszego, rozbudowa ścieżek rowerowych, pojazdy „0” emisyjne ),

 Ograniczanie i kontrola emisji ze źródeł przemysłowych (rozwój nowoczesnych technologii, egzekwowanie wymagań postępowania kompensacyjnego na obszarach występowania przekroczeń wartości normowanych stężeń substancji),  Działania kontrolno-edukacyjne,  Działania na rzecz efektywności energetycznej (kogeneracja energii, OZE).

4.2. Hałas

Zagadnienia związane z ochroną środowiska przed hałasem reguluje przede wszystkim Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. 2020 poz. 1219). Istnieją różne definicje hałasu, co wynika z faktu, iż jest to zjawisko w dużej mierze bardzo subiektywne. Zgodnie z powyższą ustawą hałas to dźwięk o częstotliwościach od 16 Hz do 16 000 Hz. Natomiast według dyrektywy 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. odnoszącej się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku i określająca go jako niepożądane lub szkodliwe dźwięki powodowane przez środki transportu, ruch drogowy, ruch kolejowy, ruch lotniczy oraz hałas pochodzący z obszarów o działalności przemysłowej. Rozporządzenie to nałożyło na państwa członkowskie obowiązek sporządzania strategicznych map hałasu, który zaimplementowano do prawa polskiego. Zgodnie z art. 179 ust. 1 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. 2020 poz. 1219). zarządca drogi sporządza co 5 lat mapę akustyczną terenu, na którym eksploatacja obiektu może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (t.j. Dz.U. 2014 poz. 112) Stan środowiska ze względu na jego zanieczyszczenie hałasem i wibracjami określa się jako klimat akustyczny, rozumiany jako wynik różnych grup hałasu i wibracji. Hałas i wibracje to powszechnie występujące zanieczyszczenie środowiska. Ich wpływ na człowieka jest często bagatelizowany. Hałas w szczególny sposób wpływa na jakość życia ludzkiego, powodując określone skutki zdrowotne (ubytki słuchu) i ekonomiczne (spadek wydajności pracy, wydatki na osłony przeciwhałasowe). Głównymi zagrożeniami dla jakości klimatu akustycznego na terenie powiatu jest hałas przemysłowy (zakłady przemysłowe) oraz hałas komunikacyjny (drogowy i kolejowy) pochodzący z przebiegających przez powiat ciągów komunikacyjnych. Łączna długość dróg powiatowych wynosi 293,105 km. Na terenie powiatu występują 52 ciągi dróg o kategorii powiatowej, posiadające numerację nadaną przez Zarząd Województwa Mazowieckiego. Największe zagrożenie hałasem występuje w mieście, gdzie przebiegają drogi krajowe nr 48 i 79 i każdą z tych dróg odbywa się ruch pojazdów ciężkich.

Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w 2018 r. przeprowadziła monitoring oddziaływania akustycznego dróg krajowych o ruchu powyżej 3 000 000 pojazdów. Analiza ta objęła m.in. drogę krajową 79, która przebiega przez powiat kozienicki:

Kilometraż (w odniesieniu do Gminy w zasięgu Numer drogi Nazwa odcinak całego odcinka) obszaru analizy Początek Koniec [km] [km] Kozienice- 79 Kozienice 80+551 82+234 Aleksandrówka

Wyniki przeprowadzonego monitoringu zawarte zostały w tabeli nr 5.

Tabela 6 Monitoring oddziaływania akustycznego drogi krajowej 79 na terenie powiatu kozienickiego

Odcinek drogi Przedział wartości 79 50-55 dB 55-60 dB 60-65 dB 65-70 dB >70 dB Liczba lokali mieszkalnych oraz liczba osób zamieszkujących te lokale narażonych na hałas oceniany wskaźnikiem LDWN [Liczba lokali/liczba mieszkańców] Liczba lokali 91 69 46 15 4 Liczba 258 196 131 45 12 mieszkańców Liczba lokali mieszkalnych oraz liczba osób zamieszkujących te lokale narażonych na hałas oceniany wskaźnikiem LN [Liczba lokali/liczba mieszkańców] Liczba lokali 86 66 24 6 2 Liczba 242 189 70 18 6 mieszkańców źródło: GDDKiA, Mapy akustyczne dla dróg krajowych o ruchu powyżej 3 000 000 pojazdów, III edycja, 2018 r.

Ldwn – długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB), wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia (rozumianej jako przedział czasu od godz. 6:00 do godz. 18:00), pory wieczoru (rozumianej jako przedział czasu od godz. 18:00 do godz. 22:00) oraz pory nocy (rozumianej jako przedział czasu od godz. 22:00 do godz. 6:00)

LN – długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB), wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku (rozumianych jako przedział czasu od godz. 22.00 do godz. 6.00).

Na podstawie danych GUS poniższe wykresy przedstawiają liczbę lokali mieszkalnych i liczbę osób w powiecie koznienickim, na tle innych powiatów, eksponowanych na hałas:

Wykres 1 Liczba lokali mieszkalnych eksponowanych na hałas w powiecie kozienieckiem na tle innych powiatów

Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2019 r.

Wykres 2 Liczba osób eksponowanych na hałas w powiecie kozienickim na tle innych powiatów

Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2019 r

Źródłami hałasu są również przebiegające przez powiat dwie linie kolejowe pasażersko- towarowe i jedna towarowa. Trasa z Radomia do Dęblina jest wykorzystywana w największym stopniu przez gminę Garbatka-Letnisko i Sieciechów. Natomiast linię Radom-Warszawa wykorzystuje tylko Grabów nad Pilicą. Linia kolejowa Garbatka-Letnisko, Bąkowiec-Świerże Górne wykorzystywana jest do zaopatrzenia w surowce energetyczne elektrowni „Kozienice”. Na terenie powiatu występują 3 szerokotorowe zelektryfikowane linie kolejowe, 1 stacja towarowa i 6 stacji osobowych. Natomiast źródłami hałasu przemysłowego są zakłady zlokalizowane na terenie powiatu.

4.2.1 Analiza SWOT i kierunki działań w celu ochrony przed hałasem

MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) - prowadzenie monitoringu hałasu w obrębie - funkcjonowanie dużych zakładów powiatu przez GDDKiA, przemysłowych mogących emitować - świadomość społeczeństwa w zakresie ponadnormatywne natężenie hałasu, zagrożenia hałasem jest coraz większa, - obecność na terenie miasta dróg o dużym natężeniu ruchu, - występowanie przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu, - ograniczona ilość środków finansowych na wykonanie wszystkich potrzebnych prac (np. remonty dróg) SZANSE (czynniki zewnętrzne) ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) - zmniejszenie wpływu hałasu drogowego - wzrost natężenia ruchu drogowego poprzez zadrzewienia przydrożne, bariery dźwiękochłonne oraz budowę i modernizację dróg na terenie powiatu

Proponowane działania mające na celu ochronę przed hałasem powinny obejmować:

 budowę ekranów akustycznych na obszarach zagrożonych, wzdłuż dróg,  tworzenie pasów zwartej zieleni ochronnej,  egzekwowanie obszarów ograniczonego użytkowania,  stosowanie nawierzchni o dobrych parametrach akustycznych,  rozwój ścieżek rowerowych i ciągów pieszych,  realizacja nowych inwestycji zgodnie z przepisami prawa w zakresie ochrony przed hałasem,  właściwe planowanie przestrzenne w sąsiedztwie dróg,  skuteczne i konsekwentne egzekwowanie ograniczeń ruchu, prędkości, tonażu,  ograniczanie ruchu pojazdów samochodowych w centrum miasta,  promocję pojazdów o napędzie elektrycznym lub hybrydowym poprzez ich wyłączenie z części ograniczeń dostępu do centrów miast, zwolnienie z opłat parkingowych,  edukację ekologiczną – promocja komunikacji zbiorowej, promocja i edukacja w zakresie proekologicznego korzystania z samochodów, promocja pojazdów cichych.

4.3 Pola elektromagnetyczne

Zgodnie z Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. 2020 poz. 1219) pola elektromagnetyczne to pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz. Naturalne procesy elektromagnetyczne rozwijały się we wszechświecie od początku jego istnienia i stanowią zasadniczy składnik środowiska Ziemi. Naturalne źródła promieniowania to np. promieniowanie kosmiczne, promieniowanie emitowane przez pierwiastki zawarte w skorupie ziemskiej. Człowiek stosunkowo niedawno wprowadził do środowiska urządzenia emitujące energię elektromagnetyczną w szerokim zakresie częstotliwości, które stanowią sztuczne źródła promieniowania. Wśród zidentyfikowanych, szkodliwych dla środowiska, rodzajów promieniowania elektromagnetycznego powodowanego przez działalność człowieka, wyróżnia się:

 Promieniowanie jonizujące, pojawiające się w wyniku użytkowania zarówno wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach naukowych,  Promieniowanie niejonizujące, pojawiające się wokół linii energetycznych wysokiego napięcia, radiostacji pracujących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urządzeń łączności, domowego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.

Wpływ promieniowania na człowieka i środowisko

Wpływ promieniowania elektromagnetycznego na człowieka i środowisko nie jest jeszcze do końca poznany. Możliwe skutki oddziaływania pola elektromagnetycznego, szczególnie w przypadku silnych narażeni, to1:

 zaburzenia układu nerwowego,  zaburzenia układu sercowo-naczyniowego,  zaburzenia układu odpornościowego  procesy nowotworowe,  dolegliwości subiektywne, takie jak: bóle głowy, zmęczenie, zaburzenia pamięci.

Na podstawie art. 123 i 124 Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. 2020 poz. 1219) GIOŚ w ramach państwowego monitoringu środowiska prowadzi okresowe badania poziomów pól elektromagnetycznych oraz aktualizowany corocznie, rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku.

Zgodnie z wymaganiami Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (t.j. Dz.U. 2007 nr 221 poz. 1645 ) na obszarze

1 Strona internetowa Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy: https://www.ciop.pl/

33 województwa mazowieckiego wyznaczono 135 punktów pomiarowych dla trzyletniego cyklu pomiarowego, po 45 punktów dla każdego roku.

W Warszawie wykonano pomiary w 6 punktach, a poza Warszawą na terenie województwa*:

 w 9 miastach powyżej 50 tys. mieszkańców (w 3 punktach w Radomiu, 2 w Płocku i po jedynym w Legionowie, Ostrołęce, Pruszkowie, Siedlcach),  w 15 miastach poniżej 50 tys. mieszkańców,  w 15 punktach na terenach wiejskich.

Pomiary objęły północną część województwa oraz miasto Radom, które jest położone najbliżej powiatu kozienickiego w porównaniu z innymi punktami pomiarowymi.

Rysunek 4 Lokalizacja punktów monitoringowych pól elektromagnetycznych w ramach badań prowadzonych przez GIOŚ roku 2017 i 2014

Źródło: WIOŚ w Warszawie, Pomiary pól elektromagnetycznych w 2017 r.

Analiza wyników pomiarów prowadzonych przez GIOŚ wykazała, że zbadane w środowisku poziomy pól elektromagnetycznych są mniejsze od poziomów dopuszczalnych (dopuszczalny poziom w zależności od częstotliwości zawiera się w przedziale od 7 V/m do 20 V/m).

4.3.1 Analiza SWOT i kierunki działań w celu polepszenia ochrony przez nadmiernym promieniowaniem elektromagnetycznym

MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) - aktualnie dopuszczalne poziomy - stan techniczny linii napowietrznych promieniowania elektromagnetycznego w - wzrastająca ilość urządzeń emitujących badanych punktach na terenie miasta nie są pole elektromagnetyczne przekroczone, - prowadzone są pomiary natężenia pola elektromagnetycznego przez GIOŚ SZANSE (czynniki zewnętrzne) ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) - obowiązkowy monitoring promieniowania - rozpowszechnienie i rozwój telefonii elektromagnetycznego w ramach PMŚ, komórkowej oraz innych technologii - modernizacja sieci energetycznych przez emitujących promieniowanie operatora elektromagnetyczne, - rozbudowa mieszkalnictwa wzdłuż linii energetycznych

Proponowane działania, które powinny być podejmowane w celu przeciwdziałania powstawaniu szkodliwych pól elektromagnetycznych :

- lokalizację (w miarę możliwości) infrastruktury teleinformatycznej, w taki sposób aby zapewnić dotrzymanie norm poziomów pól elektromagnetycznych w przestrzeni wymagającej ochrony, z uwzględnieniem skumulowanego oddziaływania wszystkich źródeł emisji,

- prowadzenie systematycznych pomiarów pól elektromagnetycznych w ramach monitoringu środowiska, w celu utrzymania poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych, lub co najmniej na tych samych poziomach oraz niezwłoczne podejmowanie działań naprawczych w przypadku stwierdzenia przekroczenia poziomów dopuszczalnych.

4.4 Gospodarowanie wodami

4.4.1 Wody powierzchniowe

Główną rzeką powiatu jest Wisła, będąca zarazem wschodnią granicą powiatu, płynąca na piaszczystym podłożu po szerokiej terasie zalewowej pokrytej łąkami. Rzeka Wisła przepływa przez teren powiatu na odcinku 77 km, od miejscowości Podmieście (na odcinku 380 km) do miejscowości Mniszew (na odcinku 457 km). Długość wałów ochronnych wynosi wg istniejącej ewidencji 66,22 km.

Pozostałe rzeki powiatu to lewobrzeżne dopływy Wisły:

 Zagożdżanka o długości 17 km w granicy powiatu z kanałem Gniewoszowsko- Kozienickim,  Radomka o długości 22,5 km,  Pilica o długości ok. 24 km z Kanałem Trzebińskim,  Zwolanka, Ciek od Zwierzyńca, Struga Policka, (Policzanka), Struga Mozolicka, Struga Anielicka, Brzeźniczka, Ciek od Bud Augustowskich, Chartówka, Ciek od Grabowa, Struga Głowaczowska, Klikawka i Krypianka o łącznej długości 154,964 km w tym długość rzek uregulowanych wynosi 68,610 km. Ponadto na terenie powiatu występują następujące kanały: Kozienicko-Gniewoszowski, Kanał Trzebiński, Kanał Rusin, Kanał Chartowa, Kanał Magnuszewski, Kanał Janików-Wólka, Kanał Borek o łącznej długości 70,034 km. Rzeki powiatu posiadają naturalny układ hydrologiczny, a najważniejszymi elementami rzek jest meandrowanie z licznymi zakolami i starorzeczami. Na terenie powiatu znajdują się naturalne zbiorniki wodne: jezioro Kozienickie i Jezioro Opatkowickie w gm. Kozienice, Jezioro Magnuszewskie, Grzybowskie, Mniszew, Wodanowskie i Boguszków w gm. Magnuszew, Jezioro Sieciechów w gm. Sieciechów, Jezioro Borek w gm. Gniewoszów. Znajdują się tu też liczne sztuczne zbiorniki retencyjne i stawy rybne, a także zbiorniki rekreacyjno-retencyjne w: Garbatce-Letnisko i w Kozienicach (Stary Młyn, Hamernia, Janików).2 Stopień zanieczyszczenia wód powierzchniowych określa się za pomocą tzw. wskaźników zanieczyszczenia, które określają ilość i rodzaje zawartych w wodzie zanieczyszczeń oraz kondycję biocenoz wodnych. Podstawowy podział wskaźników służących do oceny czystości wód powierzchniowych wyróżnia:

 Wskaźniki biologiczne np.: wskaźnik fitoplanktonowy, makrofilowy indeks rzeczny, multimetryczny indeks okrzemkowy,  Wskaźniki fizykochemiczne np.: temperatura, zawiesina ogólna, tlen rozpuszczony, BZT5, OWO, przewodność, substancje rozpuszczone, siarczany, chlorki, odczyn pH, zasadowość ogólna, azot amonowy, azot ogólny, fosforany.

2 Prognoza oddziaływania na środowisko dla „Strategii rozwoju powiatu kozienickiego do roku 2020

Ocenę stanu wód powierzchniowych wykonuje się w odniesieniu do tzw. jednolitych części wód (JCWP). Klasyfikacji stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych dokonuje się na podstawie analizy wyników pomiarów zanieczyszczeń chemicznych, w tym tzw. substancji priorytetowych. Podstawą analizy jest porównanie uzyskanych wyników z normami jakości. Przyjmuje się, że jednolita część wód jest w „dobrym” stanie chemicznym, jeżeli żadna z obliczonych wartości stężeń nie przekracza dopuszczalnych stężeń maksymalnych i średniorocznych. Jeżeli woda nie spełnia tych wymagań, stan chemiczny ocenianej jednolitej część wód określa się jako „poniżej dobrego”.3 Po sklasyfikowaniu stanu/potencjału ekologicznego wód (klasy od I do V) i uwzględnieniu oceny stanu ich chemicznego można dokonać końcowej oceny stanu wód zgodnie z przedstawioną dalej tabelą.

Tabela 7 Schemat oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych4

Stan chemiczny Stan wód Dobry stan Stan chemiczny chemiczny poniżej dobrego Bardzo dobry stan ekologiczny/maksymalny dobry stan wód zły stan wód potencjał ekologiczny Dobry stan ekologiczny/ dobry potencjał dobry stan wód zły stan wód ekologiczny Stan Umiarkowany stan ekologiczny/potencjał ekologiczny/ zły stan wód zły stan wód ekologiczny umiarkowany potencjał ekologiczny Słaby stan ekologiczny/ słaby potencjał zły stan wód zły stan wód ekologiczny Zły stan ekologiczny/ zły potencjał ekologiczny zły stan wód zły stan wód

3 http://www.gios.gov.pl/pl/component/content/article/8-pms/203-sposob-oceny-stanu-wod 4 http://www.gios.gov.pl/pl/component/content/article/8-pms/203-sposob-oceny-stanu-wod 37

Ocena stanu jednolitych części wód rzek i zbiorników zaporowych w roku 2017 – 2018 dla rzek przepływających przez lub w okolicach powiatu kozienickiego kształtuje się następująco:

Kod JCWP Nazwa JCWP Klasyfikacja Stan/potencjał Ocena stanu ekologiczny stanu jcwp chemicznego PLRW2000212539 Wisła - Stan chemiczny Słaby stan Zły stan Mniszew poniżej dobrego ekologiczny wód PLRW20001725219 Radomka od źródeł do Stan chemiczny Zły stan - Szabasówki bez poniżej dobrego wód Szabasówki PLRW200019252599 Radomka od Stan chemiczny Zły stan Szabasówki do - poniżej dobrego wód Mlecznej PLRW20001925299 Radomka od Stan chemiczny Zły stan Mlecznej do - poniżej dobrego wód ujścia PLRW200019254799 Pilica od Stan chemiczny Słaby stan Zły stan Wolbórki do poniżej dobrego ekologiczny wód Drzewiczki PLRW200019254999 Pilica od Stan chemiczny Słaby stan Zły stan Drzewiczki do poniżej dobrego ekologiczny wód ujścia Źródło: GIOŚ, Raport „Ocena stanu jednolitych części wód rzek i zbiorników zaporowych w roku 2017-2018

4.4.2. Wody podziemne

W ramach monitoringu jakości śródlądowych wód podziemnych w województwie mazowieckim realizowane były w 2017 r. badania w monitoringu operacyjnym przez Państwowy Instytut Geologiczny oraz w monitoringu badawczym w rejonie nieczynnego wylewiska osadów garbarskich na terenie Radomia. Celem monitoringu jakości wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagrożeń, na potrzeby zarządzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych związanych z osiągnieciem dobrego stanu ekologicznego, określonego przez Ramową Dyrektywę Wodną. Oceny stanu chemicznego w jednolitych częściach wód (JCWPd) i w poszczególnych punktach badawczych dokonano w oparciu o obowiązujące w 2017 r. rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 2015 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu jednolitych części wód podziemnych, które charakteryzuje pięć klas jakości wód*:

 klasa I – wody bardzo dobrej jakości,  klasa II – wody dobrej jakości,  klasa III – wody zadowalającej jakości,  klasa IV – wody niezadowalającej jakości,  klasa V – wody złej jakości oraz dwa stany chemiczne wód ocenione na podstawie średniej wartości poszczególnych wskaźników ze wszystkich punktów zlokalizowanych w analizowanej JCWPd:

 stan dobry (klasy I, II i III)  stan słaby (klasa IV i V).

Z przeprowadzonego w 2017 r. przez WIOŚ monitoringu wód podziemnych wynika, że w punkcie zlokalizowanym na terenie powiatu kozienickiego, wody podziemne (JCWPd74) uzyskały następującą klasyfikację:

Tabela 8 Wyciąg z lity punktów badawczych wód podziemnych wraz z oceną jakości

Zestawienie punktów badawczych wód podziemnych w sieci krajowej PIG w roku 2017 na terenie województwa mazowieckiego wraz z oceną jakoś w roku 2016 Klasa Wskaźnik w wód zakresie stężeń Nr Lp. PUWG1992X PUWG1992Y Miejscowość powiat JCWPd w odpowiadających otworu roku wodzie o niskiej 2016 jakości w 2016 r. 1. 2037 676183,68 413960,48 Kozienice kozienicki 74 III ph Źródło: WIOŚ, 2017 r. Załącznik nr 1 – zestawienie punktów badawczych wód podziemnych w sieci krajowej PIG w roku 2017 na terenie województwa mazowieckiego wraz z oceną jakości za rok 2016

Powiat kozienicki położony jest w zasięgu JCWPd 74 (część północna powiatu, gminy: Gózd, Jastrzębia, Jedlińsk, Jedlnia-Letnisko, Pionki (gm. miejska i wiejska), Przytyk, Wolanów, Zakrzew) – warstwa zasilana jest przez infiltrację wód opadowych. Zasoby JCWPd 74 wykorzystywane są w 11%. Antropopresja na wody podziemne na wskazanym terenie

39 związana jest z ujęciami wody dla Zakładów Tworzyw Sztucznych „Pronit” w Pionkach oraz Elektrowni w Kozienicach. W wyniku ich eksploatacji powstały leje depresyjne. W 2018 r. pobór wody z ujęć w Pionkach został ograniczony, ze względu na likwidację Zakładu Tworzyw Sztucznych. Zaobserwowano podniesienie się zwierciadła wody oraz spłycenie leja depresyjnego.5

Wody podziemne wykorzystywane są do zaopatrzenia ludności w wodę do celów spożywczych i na potrzeby gospodarcze. Kozienicka Gospodarka Komunalna Sp. z o.o. zarządza siedmioma ujęciami wód podziemnych:

1. ujęcie wody Wola Chodkowska,

2. ujęcie wody Stanisławice,

3. ujęcie wody Kozienice, ul. Słoneczna,

4. ujęcie wody Kozienice, ul. 11 Listopada,

5. ujęcie wody Nowa Wieś,

6. ujęcie wody Łuczynów,

7. ujęcie wody Janów.

Teren powiatu kozienickiego jest obszarem zasobnym w wodę podziemną, która jest głównym źródłem zaopatrzenia ludności w wodę do picia i na potrzeby gospodarcze. Na terenie całego powiatu poziomy wodonośne występujące w utworach czwartorzędowych, trzeciorzędowych i kredy, stanowią Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP). Ochrona GZWP wynika na tych obszarach z istniejących i obowiązujących przepisów Ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (t.j. Dz.U. 2020 poz. 310).

Główne Zbiorniki Wód Podziemnych w obrębie powiatu to6:  GZWP 405 – Niecka Radomska (Cr3)  GZWP 2015,215A – Subniecka Warszawska (Tr)  GZWP 222 – Dolina Środkowej Wisły (Q)

Charakterystyka głównych zbiorników wód podziemnych występujących w obrębie powiatu kozienickiego7

Szacunkowe zasoby Całkowita Średnia Piętro Nr Typ dyspozycyjne Nazwa zbiornika powierzchnia głębokość wodonośne zbiornika zbiornika tys. GZWP (km2) ujęć (m) l/s/km2 m3/d 1 2 3 4 5 6 7 8 Dolina Środkowej Q 222 2 085 porowy 60 1000 5,55 Wisły Subniecka Tr 215 51 000 porowy 160 250 0,06 Warszawska

5 Monitoring jakości wód podziemnych w województwie mazowieckim w 2017 roku, WIOŚ Warszawa 6 Strategia Rozwoju Powiatu Kozienickiego do roku 2020 7 Strategia Rozwoju Powiatu Kozienickiego do roku 2020 40

Subniecka warszawska 215 A 17 500 porowy 180 145 0,10 (część centralna) Szczelinowo- Cr Niecka radomska 405 3 220 200 350 3,65 krasowy

GZWP udokumentowany hydrogeologicznie Q – poziom wodonośny czwartorzędowy Cr – górna kreda Tr- poziom wodonośny trzeciorzędowy

Rysunek 5 Wody podziemne na terenie powiatu kozienickiego i okolic

źródło: Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy (http://geologia.pgi.gov.pl)

4.4.3 Obszary zagrożone podtopieniami

Na terenie powiatu kozienickiego zagrożenie powodziowe stwarza głównie rzeka Wisła. Mapa obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi publikowana jest na portalu ISOK – „Informatyczny System Osłony Kraju przez nadzwyczajnymi zagrożeniami”:

Rysunek 6 Obszar narażony na niebezpieczeństwo powodzi na terenie powiatu kozienickiego

źródło: mapy.isok.gov.pl/imap, sierpień 2020 r.

Zagrożenie powodziowe na terenie powiatu kozienickiego występuje okresowo głównie w dolinach rzeki Wisły i ujścia rzeki Pilicy i Radomki. Jest ono powodowane przez wysoki poziom wody na rzece Wiśle podczas spływu „wysokiej fali” powstałej na skutek gwałtownych roztopów po bardzo śnieżnej zimie bądź o długotrwałych ulewnych deszczach w południowo- wschodniej części kraju. Na mniejszą skale występuje ono także na najniżej położonych terenach przylegających do rzeki Pilicy, Radomki i Zagożdżonki. Doświadczenia ostatnich 30 lat pozwalają na stwierdzenie, że wysokość wałów nadwiślańskich na przeważającej długości jest odpowiednia. Występują krótkie odcinki zaniżeń rzędnej ich korony. Nie notowano jednak przypadków przelania się wody przez wały. Korzystną okolicznością dla powiatu kozienickiego jest stopniowe narastanie zagrożenia powodziowego. Od pojawienia się jego przesłanek do osiągnięcia poziomu alarmowego na Wiśle upływa kilka dni. W przypadku rzeki Radomki i Zagożdżonki czas ten jest znacznie krótszy, ale też umożliwia zmobilizowanie sił i środków zaplanowanych do działań interwencyjnych.8

8 Rekomendacje Wojewody Mazowieckiego dla budowy zintegrowanego systemu ostrzegania i alarmowania ludności o zagrożeniach dla województwa mazowieckiego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2014-2020

4.4.4 Zagrożenie suszą

Na terenie województwa mazowieckiego zgodnie z opracowaniem RZGW pn. Wskazanie obszarów występowania zjawiska suszy wraz z określeniem jej zasięgu i natężenia na terenie RZGW w Warszawie oraz analiza możliwości zwiększenia na wskazanych obszarach dyspozycyjności zasobów wodnych wyznaczono obszary zagrożone suszą atmosferyczną. Ponadto w ramach przeciwdziałania skutkom suszy RZGW w Warszawie opracowuje plany przeciwdziałania skutkom suszy w regionach wodnych. Na terenie województwa mazowieckiego wyznaczono obszary występowania suszy atmosferycznej oraz jednocześnie wykonano ocenę jej intensywności. W wyniku czego otrzymano wynik, iż na terenie województwa dominują obszary bardzo zagrożone i umiarkowanie zagrożone występowaniem suszy. W celu monitorowania zjawiska suszy została wybudowana została wybudowana stacja monitoringu w gminie Magnuszew.

Rysunek 7 Mapa suszy atmosferycznej w województwie mazowieckim

Źródło: Program ochrony środowiska dla Województwa Mazowieckiego do 2022 r.

Z powyższej mapy wynika, iż powiat kozienicki w większości należy do obszarów zagrożonych suszą atmosferyczną o stopniu III.

4.4.5 Analiza SWOT i kierunki działań w celu działań w celu racjonalnego gospodarowania wodami

Mocne strony Słabe strony - Istniejące zasoby wód podziemnych, - Zły stan JCWP, - Monitoring wód prowadzony na obszarze - Zagrożenia osiągnięcia celów rzek przepływających przez powiat środowiskowych dla JCWP Szanse Zagrożenia -Nawiązanie współpracy z sąsiednimi -Rozwój infrastruktury technicznej powiatami w celu poprawy stanu i jakości i rolniczej, co wpływa na zwiększony pobór wód wód - możliwość uzyskania dofinansowania na - Napływ zanieczyszczeń z sąsiednich gmin, zadania związane z ochroną zasobów - Zwiększony spływ powierzchniowy wodnych, z pól uprawnych

Proponowane działania, które powinny być podejmowane w celu racjonalnego gospodarowania wodami i ochrony przez powodzią i skutkami suszy:

 monitoring wód powierzchniowych i podziemnych,  realizacja przedsięwzięć mających na celu zmniejszenie ilości zanieczyszczeń odprowadzanych do wód,  ochrona wód podziemnych między innymi poprzez ochronę powierzchni ziemi,  uwzględnanie w planach zagospodarowania przestrzennego obszarów zagrożonych powodzią,  bieżąca kontrola systemu obiektów urządzęń zabezpieczających przed powodzią,  modernizacja systemów melioracyjnych,  utrzymanie koryt rzecznych,  monitoring systemu ostrzegania przed powodzią,  monitoring zjawiska suszy.

4.5 Gospodarka wodno – ściekowa

Powiat kozienicki jest obszarem zasobnym w wodę podziemną, która jest głównym źródłem zaopatrzenia ludności w wodę do picia i na potrzeby gospodarcze. Do zbiorowego zaopatrzenia wykorzystywane są przede wszystkim wody poziomu czwartorzędowego. Wody poziomu trzeciorzędowego i kredowego wykorzystywane są w mniejszej ilości i to głównie przez zakłady przemysłowe.

Tabela 9 Charakterystyka sieci wodociągowej oraz kanalizacyjnej na terenie powiatu kozienickiego

Długość sieci [km] Gmina Długość czynnej sieci Długość czynnej sieci kanalizacyjnej wodociągowej Grabatka Letnisko 60,90 78,60 Głowaczów 24,00 190,40 Gniewoszów 25,80 95,00 Grabów n. Pilicą 45,70 107,90 Magnusze 58,00 62,10 Sieciechów 19,80 70,60 Kozienice 251,80 241,70 Kozienice – miasto 54,40 51,50 Kozienice – obszar wiejski 197,40 190,20 źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS 2019 r.

Największy udział w ogólnej długości sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu kozienickiego ma sieć eksploatowana na terenie Gminy Kozienice. W podobnym stopniu rozbudowana jest sieć wodociągowa na terenie poszczególnych gmin.

Wykres 3 Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w gminach powiatu kozienickiego

źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS 2019 r.

Wykres 4 Długość sieci kanalizacyjnej w relacji do długości sieci wodociągowej w gminach powiatu kozienickiego

Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS 2019 r.

Wykres 5 Długość sieci wodociągowej w gminach powiatu kozienickiego

Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS 2019 r.

Wykres 6 Ludność korzystająca z sieci wodociągowej w powiecie kozienickim

Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS 2019 r.

Ze względu na niski wskaźnik, poza Kozienicami, skanalizowania powiatu mieszkańcy korzystają ze zbiorników bezodpływowych lub przydomowych oczyszczalni.

Tabela 10 Liczba zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni

Liczba gospodarstw korzystających Liczba gospodarstw ze zbiorników bezodpływowych na korzystających z przydomowych nieczystości ciekłe oczyszczalni ścieków (stan 31.12.2018 r.) (stan 31.12.2018 r.) Powiat kozienicki 3 872 376 Garbatka-Letnisko 197 19 Głowaczów 640 56 Gniewoszów 987 5 Grabów nad Pilicą 620 171 Kozienice 83 29 Magnuszew 870 72 Sieciechów 475 24 źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych

W zakresie danych udostępnionych przez Główny Urząd Statystyczny (ostatnie dostępne dane to stan na dzień 31.12.2018 r.) można zestawić i porównać liczbę gospodarstw korzystających ze zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe, gdzie na pierwszym planie jest gmina Gniewoszów z ilością 987 szt. zbiorników następnie Magnuszew 870 szt.

Natomiast w przypadku liczby gospodarstw korzystających z przydomowych oczyszczalni ścieków ostatnie dane w tym zakresie udostępnione przez GUS to również stan na 31.12.2018 r. Z danych tych wynika, że gminą przodującą w ilości przydomowych oczyszczalni jest Grabów nad Pilicą oraz Magnuszew z wyraźną przewagą.

Tabela 11 Wykaz oczyszczalni ścieków działających na terenie powiatu kozienickiego

Projektowana Projektowana Nazwa maksymalna średnia Nazwa Adres zarządzającego Rodzaj oczyszczalni Odbiornik/km RLM powiat/gmina/miejscowość zarządzającego przepustowość przepustowość [m3/d] [m3/d]

Urząd Gminy Gminny Zakład ul. Skrzyńskich 1 Zwolanka (Struga Policka)/3,527/Kanał Garbatka- Gospodarki 26-930 Garbarka- gminna 740,00 600,00 3262 kozienicki/Garbatka - Letnisko/Bąkowiec Gniewoszowsko-Kozienicki/3,2/Wisła/ Letnisko Komunalnej Letnisko

Urząd Gminy Urząd Gminy ul. Rynek 35 Starorzecze gminna 240,00 bd 2000 kozienicki/Głowaczów/Głowaczów Głowaczów Głowaczów 26-903 Głowaczów Radomki/0,55/Radomka/14,3/Wisła/431,9

Urząd Gminy Urząd Gminy ul. Pułaskiego 51 w Grabowie w Grabowie 26-902 Grabów gminna Ciek od Grabowa/11,4/Pilica/Wisła/ 240,00 240,00 2333 kozienicki/Grabów nad Pilicą/Grabów n/Pilicą n/Pilicą n/Pilicą n/Pilicą "BAKOMA- "BAKOMA- Janików Krypianka (Brzeźniczka)/7,8/Kanał Gniew.- BIS" Sp.z o.o. zakładowa 1 200,00 900,00 7200 kozienicki/Kozienice/Janików BIS” Sp. z o.o. 26-900 Kozienice Kozienicki/4,3/Zagożdżonka/11 w Janikowie Kozienicka Kozienicka Gospodarka ul. Przemysłowa 15 Gospodarka miejska Zagożdżonka/12,5/Wisła/424,7/ 9 155,00 7 629,00 48450 kozienicki/Kozienice/Kozienice Komunalna 26-900 Kozienice Komunalna Sp. z o.o. Kozienicka Kozienicka Gospodarka ul. Przemysłowa 15 Gospodarka gminna Zagożdżonka/1,6/Wisła/424,7/ 664,00 609,00 4067 kozienicki/Kozienice/Nowa Wieś Komunalna 26-900 Kozienice Komunalna Sp. z o.o. Kozienicka Kozienicka Gospodarka ul. Przemysłowa 15 Gospodarka gminna Radomka/2,43/Wisła/431,9/ 323,00 294,00 1967 kozienicki/Kozienice/Ryczywół Komunalna 26-900 Kozienice Komunalna Sp. z o.o. ENEA ENEA Świerże Górne Wytwarzanie Wytwarzanie zakładowa Wisła/426/ 566,00 bd bd kozienicki/Kozienice/Świerże Górne 26-900 Kozienice Sp. z o.o. Sp. z o.o. ENEA ENEA Świerże Górne inna: Wytwarzanie Wytwarzanie Wisła/425,2/ 1 920,00 1 600,00 5800 kozienicki/Kozienice/Świerże Górne 26-900 Kozienice międzyzakładowa Sp. z o.o. Sp. z o.o. ENEA ENEA Świerże Górne Wytwarzanie Wytwarzanie zakładowa Wisła/425,2/ 4 800,00 bd bd kozienicki/Kozienice/Świerże Górne 26-900 Kozienice Sp. z o.o. Sp. z o.o. ENEA ENEA Świerże Górne Wytwarzanie Wytwarzanie zakładowa Wisła/426,7/ 26 000,00 bd bd kozienicki/Kozienice/Świerże Górne 26-900 Kozienice Sp. z o.o. Sp. z o.o. ENEA ENEA Świerże Górne Wytwarzanie Wytwarzanie zakładowa Wisła/426/ 806,40 bd bd kozienicki/Kozienice/Świerże Górne 26-900 Kozienice Sp. z o.o. Sp. z o.o.

ENEA ENEA Świerże Górne Wytwarzanie Wytwarzanie przemysłowa Wisła/426/ 796,80 bd bd kozienicki/Kozienice/Świerże Górne 26-900 Kozienice Sp. z o.o. Sp. z o.o. ENEA ENEA Świerże Górne Wytwarzanie Wytwarzanie zakładowa Wisła/426/ 566,40 bd 3500 kozienicki/Kozienice/Świerże Górne 26-900 Kozienice Sp. z o.o. Sp. z o.o. Gmina Magnuszew Gmina ul. Saperów 24 Oczyszczalnia gminna Ciek od Grabowa/2,94/Pilica 200,00 bd 1500 kozienicki/Magnuszew/Boguszków Magnuszew 26-910 Magnuszew ścieków w Boguszkowie Urząd Gminy Urząd Gminy ul. Saperów 24 gminna Kanał Magnuszewski/6/Wisła bd 250,00 1500 kozienicki/Magnuszew/Magnuszew Magnuszew Magnuszew 26-910 Magnuszew Urząd Gminy Urząd Gminy ul. Saperów 24 gminna Wisła/453,6/ 200,00 170,00 1500 kozienicki/Magnuszew/Mniszew Magnuszew Magnuszew 26-910 Magnuszew BAG Usługi BAG Usługi Komunalne Polesie 58A Komunalne zakładowa Wisła/392,1/ bd 345,40 10399 kozienicki/Sieciechów/Zajezierze Leszek 24-100 Polesie Leszek Pawlonka Pawlonka Oczyszczalnia Urząd Gminy ul. Rynek 16 gminna w gminna Wisła/392,45/ 510,00 180,00 2401 kozienicki/Sieciechów/Zajezierze w Sieciechowie 26-922 Sieciechów Zajezierzu źródło: WIOŚ, 2017 r.

Wg danych GUS z oczyszczalni ścieków komunalnych korzysta łącznie 43 313 osób (stan na 31.12.20219r.). Liczba osób korzystających z komunalnych oczyszczalni ścieków najwyższy poziom osiąga w Kozienicach, a najniższy w Gniewoszowie.

Tabela 12 Liczba osób korzystających z oczyszczalni ścieków w powiecie kozienickim.

Gmina Liczba osób korzystających z oczyszczalni ścieków Grabatka – Letnisko 4 380 Głowaczów 1 544 Gniewoszów 500 Grabów nad Pilicą 1 712 Kozienice 29 246 Magnuszew 4 576 Sieciechów 1 355 źródło: GUS 1 355, Bank Danych Lokalnych, stan na 2019 r.

4.5.1 Analiza SWOT i kierunki działań w celu działań w celu racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej

MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) - działające na terenie powiatu oczyszczalnie - ograniczona ilość środków finansowych na ścieków wykonanie wszystkich potrzebnych prac - rozwinięta sieć wodociągowa - obecność przemysłu zanieczyszczającego wody - duże rozproszenie zabudowy SZANSE (czynniki zewnętrzne) ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) - możliwości uzyskania dofinansowania na - niebezpieczeństwo obniżenia poziomu wód inwestycje związane z gospodarką wodno- i zakłócenia stosunków hydrologicznych ściekową, rozwój sieci kanalizacyjnej oraz wodociągowej w sąsiednich gminach, - rozwój nowych technologii w przemyśle skutkujących ograniczeniem zużycia wody oraz ilość wytworzonych ścieków

Działania, które powinny być podejmowane w celu racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej:

 wspieranie działań mających na celu zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych w ściekach oczyszczonych do środowiska wodnego,  ograniczenie strat wody związanych z jej przesyłem,  wspieranie działań mających na celu poprawę jakości wody przeznaczonej do spożycia,  rozwój współpracy ze wszystkimi instytucjami wpływającymi na jakość wód,  wspieranie edukacji ekologicznej w zakresie racjonalnej gospodarki wodami i jej ochrony przed zanieczyszczeniami,  promowanie proekologicznych zasad uprawy, chowu i produkcji rolnej.

4.6 Zasoby geologiczne

Teren powiatu kozienickiego nie jest zasobny w surowce mineralne, co uwarunkowane jest budową geologiczną. Najwięcej udokumentowanych jest złóż kruszyw naturalnych. Poza udokumentowanymi złożami znajduje się szereg małych złóż surowców skalnych głównie piasków i żwirów, okresowo eksploatowanych, których zasoby stanowić mogą bazę surowcowa dla działalności gospodarczej w poszczególnych gminach na potrzeby lokalne. Najwięcej złóż znajduje się na terenie gmin Głowaczów i Kozienice.

Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31.12.2018 r. opracowany przez Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2019 r. przedstawia zasoby geologiczne dla powiatu kozienickiego:

 Węgle brunatne Nazwa Stan Zasoby Zasoby Zasoby wydobycie Powiat złoża zagrożenia geologiczne pozabilansowe przemysłowe złoża (razem) Głowaczów P 76.287 27.791 - - kozienicki, radomski

Charakterystyka parametrów złożowych wybranych niezagospodarowanych złóż węgla brunatnego złoże Miąższość Głębokość N:W Wartość Popielność śr.zaw.siarki pokładów spągu (m) opałowa (%) (5%) (m) (kcal/kg) Głowaczów 4,8 37,1 6,5 1820 28,56 0,42

 Piaski i żwiry Nazwa złoża Stan Zasoby Zasoby wydobycie powiat zagrożenia geologiczne geologiczne złoża bilansowe przemysłowe Anielni E 203 - 14 kozienicki Anielówka Z 24 - - kozienicki Bobrowniki E 101 - 1 kozienicki Boguszków E 130 - 17 kozienicki Boguszówka E 130 - 17 kozienicki Brzóza Z 72 - - kozienicki Brzustów Z 117 - - kozienicki Cecylówka P 11.463 - - kozienicki Cecylówka E 85 - 6 kozienicki Brzózka Cecylówka E 246 - 1 kozienicki Brzózka 1 Cecylówka E 129 - 2 kozienicki Brzózka 2 Cecylówka E 236 - 3 kozienicki Brzózka 3 Cecylówka E 56 - 3 kozienicki Brzózka 4 55

Cecylówka E 144 - 0 kozienicki Brzózka 5 Cecylówka E 16 - 25 kozienicki Brzózka 6 Dziecinów R 67 - - kozienicki Dziecinów 1 T 127 - - kozienicki Ignacówka E 79 - 2 kozienicki Nowiny Z 475 - - kozienicki Ponikwa T 290 - - kozienicki Sarnów R 552 - - kozienicki Wólka E 147 - 5 kozienicki Bachańska Wólka T 72 - - kozienicki Brzózka 2 Wólka E 76 - 7 kozienicki Brzózka 3 Wólka E 84 - 1 kozienicki Brzózka 4 Żytkowice 3 E 309 - 8 Kozienicki Żytkowice 4 E 126 - 32 kozienicki Żytkowice 5 E 304 - 3 kozienicki

Wg informacji Starostwa Powiatowego w Kozienicach na terenie powiatu istnieją także następujące złoża geologiczne piasków i żwirów (nieujęte w Bilansie zasobów złóż kopalin wg stanu na 31 XII 2018 r. opracowanym przez Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy): - Żytkowice 6, - Wólka Brzózka 5 - Cecylówka Brzózka 8 - Wólka Brzózka 1 - Marianów

 Piaski kwarcowe Nazwa złoża Stan Zasoby Zasoby wydobycie powiat zagrożenia geologiczne geologiczne złoża bilansowe przemysłowe Żytkowice Z 2.284,81 - - kozienicki Żytkowice 1 E 129,69 - 31,15 kozienicki Żytkowice 2 Z 17,14 - - kozienicki

 Surowce ilaste ceramiki budowlanej Nazwa złoża Stan Zasoby Zasoby wydobycie powiat zagrożenia geologiczne geologiczne złoża bilansowe przemysłowe Mariampol P 5.731 - - kozienicki

4.6.1 Analiza SWOT i kierunki działań w celu ochrony zasobów geologicznych

MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) - występowanie udokumentowanych złóż - niewielki zasoby surowców mineralnych surowców mineralnych - źle prowadzona eksploatacja może być - uwzględnianie w dokumentach zagrożeniem dla życia pracowników planistycznych ochrony zasobów i mieszkańców geologicznych powiatu

SZANSE (czynniki zewnętrzne) ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) - badania nad nowymi technologiami - zbyt duże pomniejszenie zasobów związanymi z bezpieczną eksploatacją złóż geologicznych

Proponowane działania, które powinny być podejmowane w celu ochrony zasobów geologicznych:

 ochrona zasobów złóż poprzez ich racjonalne wykorzystanie zgodne z lokalnymi i wojewódzkimi planami rozwoju,  ochrona ważnych złóż niezagospodarowanych i obszarów perspektywicznych kopalin.

4.7 Gleby

Na obszarze powiatu kozienickiego można zauważyć występowanie bardzo zróżnicowanych pod względem klas bonitacyjnych gleb od I do VI. Największy udział mają gleby dolinowe-torfowe, torfowo- mułowe, murszaste i bardzo lekkie mady. Ich występowanie koncentruje się w dolinach rzek: Pilicy, Radomki, Zagożdżonki i mniejszych cieków. W dolinach rzek koncentrują się gleby dolinowo-torfowe, torfowo- mułowe, murszaste i lekkie mady.9 Najlepsze grunty występują w dolinie Wisły zaliczane są do tarasu zalewowego niższego i wyższego gdzie grunty należą do kompleksów pszennych bardzo dobrych i dobrych. Na pozostałym terenie dominują gleby piaszczyste, piaszczyste nadglinione. Na pozostałym obszarze dominują gleby piaszczyste i piaszczyste nadglinowe niższej klasy. Powierzchnia gruntów o najwyższej I i II klasie bonitacyjnej wynosi 11 733 ha, co stanowi tylko nieco ponad 4%. Występują one w dolinie rzeki Wisły na tarasach zalewowych. Na terenie powiatu największy udział należy do gleb III-VI klasy bonitacyjnej, z czego gleby klasy III i IV o dobrej i średniej bonitacji stanowią 45%, a słabe V i VI 50% powierzchni. Podobnie przedstawia się wykorzystanie gleb w użytkach rolnych. Niewielkie różnice występują w ilości gleb III i IV klasy bonitacyjnej (41%) i V i VI (54%).10

Tabela 13 Powierzchnie użytków rolnych w zależności od klasy gleb

Gmina Użytki rolne w ha Klasa I Klasa II Klasa III Klasa IV Klasa V Klasa VI Garbatka- - - 41,67 721,25 1095,18 761,84 Letnisko Głowaczów - - 456,29 3126,73 4753,11 2976,68 Gniewoszów 8,76 51,81 1613,29 1629,94 1324,91 844,34 Grabów - - 38,71 970,65 2345,46 1798,66 n.Pilicą m.Kozienice - - 20,09 38,54 106,20 91,07 g.Kozienice 53,50 696,78 2069,80 1656,05 2678,93 936,72 Magnuszew 2,36 157,32 1178,78 2243,91 2912,14 1308,49 Sieciechów 60,85 702,89 1816,01 1212,25 439,85 201,14 Powiat 125,47 1608,80 7234,71 11599,32 15655,78 8918,94 źródło: Strategia rozwoju powiatu do 2020, na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Kozienicach

W 2017 r. Instytut Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach opracował Raport z III etapu realizacji zamówienia „Monitoring chemicznym gleb ornych w Polsce w latach 2015-2017”, w którym przedstawiono wyniki dotyczące m.in. dwóch punktów pomiarowych na terenie powiatu kozienickiego. Punkty poboru gleb na terenie województwa mazowieckiego ilustruje rys. 8.

9 Prognoza oddziaływania na środowisko dla Strategii rozwoju powiatu kozienickiego do roku 2020 10 Strategia rozwoju powiatu kozienickiego do roku 2020 58

Rysunek 8 Punkty poboru prób gleb na terenie województwa mazowieckiego

Źródło: Punkty pomiarowe dla województwa mazowieckiego. Instytut Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, 2017 r.

4.7.1 Analiza SWOT i kierunki działań w celu ochrony gleb

MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) - możliwość rozwoju rolnictwa, - mały udział gleb wysokich klas - rosnąca świadomość i wiedza rolników bonitacyjnych w zakresie ochrony powierzchni ziemi poprzez właściwie wykonywane zabiegi techniczne i nawożenie SZANSE (czynniki zewnętrzne) ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) - coraz bardziej restrykcyjne normy - niewłaściwe stosowanie nawozów środowiskowe dla zakładów sztucznych i środków ochrony roślin i przedsiębiorców zapobiegające skażeniu w rolnictwie, powierzchni ziemi, - ciągle rozwijający się transport i przemysł, - rozwój rolnictwa ekologicznego oraz - erozja wodna i wietrzna upowszechnienie zasad Dobrych Praktyk Rolniczych

Proponowane działania, które powinny być podejmowane w celu ochrony powierzchni ziemi:

 racjonalne gospodarowanie powierzchnią ziemi,  zachowanie wartości przyrodniczych,  zachowanie możliwości produkcyjnych powierzchni ziemi,  ograniczenie zmian naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi,  utrzymanie jakości powierzchni ziemi powyżej lub co najmniej na poziomie wymaganych standardów.

4.8 Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów

4.8.1 Odpady komunalne

22 stycznia 2019 r. Sejmik Województwa Mazowieckiego podjął uchwałę Nr 3/19 w sprawie uchwalenia Planu gospodarki odpadami dla województwa mazowieckiego 2024 oraz uchwałę nr 4/19 w sprawie wykonania Planu gospodarki odpadami dla województwa mazowieckiego 2024, który aktualizował poprzedni plan. Zgodnie z tym Planem województwo było podzielone na Regiony gospodarki odpadami komunalnymi i powiat kozienicki został zaszeregowany do regionu południowego. W skład regionu weszły łącznie 63 gminy. Gospodarka odpadami w regionach prowadzona była w oparciu o wykorzystanie Regionalnych Instalacje Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK), których wykaz znajdował się w uchwale w sprawie wykonania wojewódzkiego planu gospodarki odpadami. Zgodnie z załącznikiem do uchwały w sprawie wykonania PGO dla regionu południowego wyznaczono:  RIPOK - Instalacja MBP w Radomiu prowadzona przez Przedsiębiorstwo Produkcyjno Usługowo Handlowe RADKOM Sp.z o.o. Natomiast jako instalacje zastępcze: 1. Instalacja MBP Warszawa, BYŚ Wojciech Byśkiniewicz, 2. Instalacja MBP Nadarzyn, Przedsiębiorstwo Usługowe Hetman Sp.z o.o. 3. Instalacja MBP Warszawa, REMONDIS Sp. z o.o. 4. Instalacja MBP w m. Wola Ducka PPHU Lekaro Jolanta Zagórska.  Regionalne instalacje do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów dla regionu południowego - Kompostownia w Radomiu prowadzona przez PPUH RADKOM Sp. z o.o. Zastępcze instalacje: 1. Kompostowania w m. Międzyleś PN-WMS Sp. z o.o. 2. Kompostowania Pruszków, MZO w Pruszkowie Sp. z o.o. 3. Kompostowania w m. Stare Lipiny Wołomin MZO w Wołominie Sp. z o.o.  Regionalne instalacje do składowania odpadów powstających w procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych dla regionu południowego – Składowisko w Radomiu prowadzone przez PPUH RADKOM Sp. z o.o. oraz instalacje zastępcze: 1. Składowisko opadów Otwock, Amest Otwock Sp. z o.o. 2. Składowisko odpadów w m. Wola Suchożebrska, ZUO Sp. z o.o. 3. Składowisko w m. Zakroczym, PG INWEST Sp. z o.o.

Ustawą z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1579) zniesiono regionalizację w odpadach komunalnych – zlikwidował podział na regiony gospodarki komunalnej i powiązany z tym zakaz przetwarzania wybranych odpadów poza granicami regionów. RIPOKi został zastąpione przez instalacje komunalne, a zastępcze i ponadregionalne zostały usunięte, z uwagi na brak regionów. Uchwały w sprawie wykonania WPGO, zastąpiono tzw. listami instalacji komunalnych prowadzonymi przez marszałków województw. Powyższe instalacje mają obecnie status instalacji komunalnych.

Poniżej zestawiono w tabeli dane w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi na terenie poszczególnych gmin powiatu kozienickiego w ostatnim czasie.

Tabela 12 Gospodarka odpadami komunalnymi w roku 2019 r. w poszczególnych gminach powiatu kozienickiego

Gmina Dzikie Masa Odpady Odpady Odpady Zmieszane wysypiska wytworzonych zebrane zebrane zebrane w odpady (dostępne odpadów selektywnie selektywnie ciągu roku z zebrane w dane za komunalnych w ciągu roku w relacji do gospodarstw ciągu roku 2018 r.) przez jednego z gospodarstw ogółu domowych mieszkańca domowych za odpadów z za 2019 r. za 2019 r. 2019 r. gospodarstw domowych za 2019 r. [Mg] [kg] [Mg] [%] [Mg] [Mg] Grabatka - 280 545,44 41,5 1314,23 768,79 Letnisko Głowaczów - 119 293,26 37,7 777,84 484,58 Gniewoszów - 152 250,92 45,5 551,38 300,46 Grabów n. 17,8 223 196,25 29,1 674,15 477,90 Pilicą Magnuszew - 187 582,08 46,3 1257,64 675,56 Sieciechów - 123 207,73 46,0 451,21 243,48 Kozienice 31,6 318 2265,43 29,0 7802,99 5537,56 Kozienice – 24,8 346 1440,68 29,4 4906,93 3466,25 miasto Kozienice – 6,8 279 824,75 28,5 2896,06 2071,31 obszar wiejski źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS

Odpady zebrane z gospodarstw domowych w 2019 r. przedstawiono na wykresie 6.

Wykres 7 Odpady komunalne zebrane w ciągu roku z gospodarstw domowych za 2019 r.

źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS

Jak widać na powyższym wykresie pod względem zebranych odpadów z gospodarstw domowych dominują Kozienice, a najmniejsze ilości odpadów pochodzą z Gminy Sieciechów.

Tabela 14 Ilości odpadów komunalnych zebranych w ciągu roku z gospodarstw domowych w gminach powiatu kozienickiego na przestrzeni lat 2017-2019

Gmina Odpady Odpady Odpady zebrane w zebrane w zebrane w ciągu roku z ciągu roku z ciągu roku z gospodarstw gospodarstw gospodarstw domowych domowych domowych za 2017 r. za 2018 r. za 2019 r. [Mg] [Mg] [Mg] Grabatka 1160,50 1724,32 1314,23 Letnisko Głowaczów 1347,29 1669,15 777,84 Gniewoszów 396,61 477,40 551,38 Grabów n. 544,58 621,83 674,15 Pilicą Magnuszew 920,15 1247,16 1257,64 Sieciechów 412,98 520,80 451,21 Kozienice 8428,97* 8045,27* 7802,99* Kozienice – 4816,04 4712,41 4906,93 miasto Kozienice – 3612,93 3332,86 2896,06 obszar wiejski Łącznie 13 211,08 14 305,93 12 829,44 *ilość zawierająca wartość z pozycji Kozienice-miasto i Kozienice-obszar wiejski

źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS

Tabela 15 Ilość odpadów komunalnych zebranych selektywnie w ciągu roku z gospodarstw domowych na terenie gmin powiatu kozienickiego w latach 2017-2019

Gmina Odpady zebrane Odpady zebrane Odpady zebrane selektywnie selektywnie selektywnie w ciągu roku w ciągu roku w ciągu roku z gospodarstw z gospodarstw z gospodarstw domowych za domowych za domowych za 2017 r. 2018 r. 2019 r. [Mg] [Mg] [Mg] Grabatka 359,08 647,36 545,44 Letnisko Głowaczów 415,23 694,31 293,26 Gniewoszów 115,81 234,22 250,92 Grabów n. 198,16 150,37 196,25 Pilicą Magnuszew 441,55 646,64 582,08 Sieciechów 142,28 248,38 207,73 Kozienice 1363,92 1700,43 2265,43 Kozienice – 897,42 1155,21 1440,68 miasto Kozienice – 466,50 545,22 824,75 obszar wiejski źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS

Z powyższych danych zauważalny jest wzrost ilości odpadów segregowanych w niektórych gminach, przy podobnej ilości odpadów odebranych na przestrzeni lat 2017-2019. Największy wzrost odnotowano w Kozienicach, a w szczególności na obszarach wiejskich.

4.8.2 Odpady inne niż komunalne

Poza odpadami komunalnymi w gospodarstwach domowych powstają również odpady azbestowe, których inwentaryzacja została przedstawiona w Bazie azbestowej (https://bazaazbestowa.gov.pl):

Zinwentaryzowane Unieszkodliwione Pozostałe do unieszkodliwienia [kg] [kg] [kg] Nazwa Osoby Osoby Osoby Osoby Osoby Osoby razem razem razem fizyczne prawne fizyczne prawne fizyczne prawne Powiat 38090506 37074074 1016433 4037726 3493450 544277 34052780 33580624 472156 kozienicki Grabatka- 3700383 3527380 173003 163316 161721 1595 3537068 3365660 171408 Letnisko Głowaczów 13863686 13683985 179701 719911 719356 556 13143774 12964629 179145 Gniewoszów 4057081 4057081 0 640353 640353 0 3416728 3416728 0 Grabów 5982072 5961547 20525 112274 100284 11990 5869798 5861263 8535 n.Pilicą Magnuszew 850851 784165 66686 254105 254105 0 596746 530060 66686 Sieciechów 1843585 1809040 34545 201430 201430 0 1642155 1607610 34545 źródło: Opracowanie własne - Baza azbestowa, stan na 09.2019 r. (https://bazaazbestowa.gov.pl)

Największym wytwórcą odpadów na terenie powiatu, innych niż komunalne, z sektora energetycznego jest ENEA Wytwarzanie S.A. w Świerże Górne gm. Kozienice. Elektrownia dysponuje własnym składowiskiem odpadów przemysłowych zlokalizowanym na gruntach wsi Wola Chodkowska w odległości ok. 3 km na zachód od zakładu. Ponadto ENEA Wytwarzanie S.A. dysponuje jeszcze składowiskiem mokrym nadpoziomowym z zamkniętym obiegiem wody o powierzchni 313 ha, w tym pow. 8 ha wydzielona jest pod składowisko gipsu odpadowego i nadmiarowego. Pojemność docelowa to 46.595,80 tys. Mg.11

11 Strategia rozwoju powiatu kozienickiego do 2020 r. 65

4.8.3 Analiza SWOT i kierunki działań w celu racjonalnej gospodarki odpadami i zapobiegania powstawaniu odpadów

MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) - wzrost ilości odpadów zbieranych - palenie odpadów w gospodarstwach oraz selektywnie nielegalny wywóz na dzikie wysypiska, - działające na terenie powiatu PSZOK-i - niewystarczająca świadomość ekologiczna mieszkańców gminy SZANSE (czynniki zewnętrzne) ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) - możliwości uzyskania dofinansowania na - wzrost kosztów zagospodarowania zadania związane z gospodarką odpadami odpadów - zaostrzające się normy dla przemysłu dają - nielegalne pozbywanie się odpadów szansę na poprawę stanu środowiska -ogólnopolskie kampanie edukacyjne - zwiększenie odpowiedzialności producentów opakowań

Proponowane działania jakie powinny być podejmowane w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi:  rozwój infrastruktury do selektywnego zbierania odpadów komunalnych,  zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury,  wyeliminowanie praktyk nielegalnego składowania odpadów,  edukacja ekologiczna mieszkańców w zakresie segregacji odpadów komunalnych,  przeciwdziałanie spalaniu odpadów komunalnych w paleniskach domowych.

W zakresie gospodarki odpadami z sektora gospodarczego (w tym odpadów niebezpiecznych) proponuje się następujące kierunki działań:  minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne,  sukcesywne zwiększanie udziału odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne poddanych procesom odzysku i procesom unieszkodliwiania poza składowaniem,  wzrost efektywności systemu zbierania odpadów niebezpiecznych ze źródeł rozproszonych, głównie z sektora małych i średnich przedsiębiorstw,  edukacja ekologiczna wytwórców odpadów niebezpiecznych w zakresie zagrożeń wynikających z niekontrolowanego przedostawania się odpadów niebezpiecznych do środowiska.

4.9. Zasoby przyrodnicze

4.9.1. Lasy i łowiectwo

Naturalnym bogactwem powiatu kozienickiego są lasy, których powierzchnia w powiecie stanowi 29 207,04 ha, w większości jest to własność Skarbu Państwa. Lesistość powiatu wynosi 31,9 %. Rozmieszczenie lasów jest nierównomierne. Gminy o największej lesistości to: Kozienice, Garbatka Letnisko oraz Grabów nad Pilicą, a najmniejszej – Sieciechów i Gniewoszów. Największym zwartym kompleksem leśnym na terenie powiatu jest Puszcza Kozienicka (gm. Kozienice, Głowaczów, Garbatka Letnisko, Sieciechów, Gniewoszów), mniejszym kompleksem Puszcza Stromiecka (gm. Magnuszew i Grabów).12 Puszcza Kozienicka zgodnie z podziałem przyrodniczo-leśnym Polski (Trampler i in. 1990) należy do dwóch krain przyrodniczo-leśnych: Krainy Małopolskiej (VI) w 3 dzielnicy Radomsko – Iłżeckiej, mezoregionu Równiny Radomsko-Kozienickiej (zasadnicza część lasów) i Krainy Mazowiecko-Podlaskiej (IV) w 3 dzielnicy Równiny Warszawsko-Kutnowskiej, mezoregionu Doliny Środkowej Wisły (pnł-wsch. Część obrębu Kozienic). Część lasów gminy Grabów nad Pilicą i Magnuszew należy do kompleksu Puszczy Stromieckiej.13 W strukturze własnościowej dominują lasy, stanowiące własność Skarbu Państwa i znajdujące się w zarządzie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu. W powiecie kozienickim lasy znajdują się w zarządzie Nadleśnictw: Kozienice, Dobieszyn oraz Zwoleń. W strukturze wiekowej dominują lasy średnich klas wieku 40-60 lat. Przeważającym typem siedliskowym lasu jest bór świeży. Głównym gatunkiem lasotwórczym w powiecie jest sosna zwyczajna, porastająca ponad 70% powierzchni leśnej. Wynika to z dużego areału gruntów niskich klas bonitacyjnych. Ważnymi gatunkami lasotwórczymi są też: dąb szypułkowy i bezszypułkowy, jodła, olsza czarna i brzoza. Przeciętny wiek drzewostanów wynosi ponad 70 lat.12 Ważnym elementem w gospodarce leśnej powiatu jest Leśny Kompleks Promocyjny „Lasy Puszczy Kozienickiej” (jeden z 13 w Polsce), powołany zarządzeniem Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych w 1994 r. Ogólna powierzchnia wynosi 30 435 ha, z czego 29 342 ha to powierzchnie leśne. Obejmuje on swym zasięgiem Nadleśnictwa Zwoleń, Kozienice i Radom, należące do Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu. Głównym celem utworzenia LKP „Lasy Puszczy Kozienickiej” było wszechstronne poznanie, zachowanie i odtwarzanie naturalnych walorów lasu w warunkach prowadzenia metod racjonalnej, proekologicznej gospodarki leśnej, a także wykorzystanie lasów do prowadzenia szkoleń dla leśników i edukacji ekologicznej młodzieży szkolnej.12

12 Powiatowy Program Ochrony Środowiska powiatu kozienickiego na lata 2004 - 2011 13 Strategia rozwoju powiatu kozienickiego do 2020 r. 67

Tabela 16 Powierzchnia gruntów leśnych oraz lesistości poszczególnych gmin powiatu kozienickiego

Gmina Powierzchnia Grunty leśne Grunty leśne Lasy Lesistość gruntów leśnych gminne prywatne ogółem [ha] [ha] [ha] [ha] [%] Grabatka 1175,00 8,00 1167,00 3835,35 51,9 Letnisko Głowaczów 3556,00 - 3556,00 6407,21 34,5 Gniewoszów 792,45 1,45 791,00 835,61 9,9 Grabów n. Pilicą 1988,77 37,77 1951,00 5423,10 43,5 Magnuszew 1302,00 - 1302,00 2456,90 17,4 Sieciechów 392,00 - 392,00 418,34 6,7 Kozienice 1794,00 33,00 1761,00 9830,53 40,3 (miasto i wieś) Łącznie powierzchnia lasów: 29 207,04 Lesistość powiatu: 31,9 źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS 2019 r.

W powiecie kozienickim największą lesistością odznacza się Gmina Grabatka Letnisko, następnie Grabów n.Pilicą oraz Kozienice. Najmniejsza powierzchnia gruntów leśnych oraz najniższa lesistość widoczna jest w gminie Sieciechów oraz Gniewoszów.

Ważnym elementem przyrody są zasoby zwierzyny łownej. Podstawową zwierzyną łowną w powiecie jest zwierzyna drobna, którą reprezentują: lis, zając, bażant, kuropatwa, dzika kaczka. Natomiast zwierzyna gruba jak łoś, jeleń, sarna i dzik jest mało liczna.

Rysunek 9 Lesistość powiatu kozienickiego na podstawie mapy z Banku Danych o Lasach

źródło: Bank Danych o Lasach – lesistość powiatu (https://www.bdl.lasy.gov.pl/portal/)

Obwody łowieckie w powiecie kozienickim zostały utworzone na mocy uchwały 207/06 Sejmiku Województwa mazowieckiego z dnia 9 październiak 2006 r. ze zm. w sprawie podziału województwa mazowieckiego na obwody łowieckie.

Rysunek 10 Obwody łowieckie na terenie powiatu kozienickiego

źródło: Bank Danych o Lasach (https://www.bdl.lasy.gov.pl/portal/mapy)

4.9.2 Formy ochrony przyrody

Obszar powiatu kozienickiego posiada wysokie walory przyrodnicze w krajowym i regionalnym układzie przestrzennym oraz pełni ważne funkcje ekologiczne poprzez funkcjonowanie tu dolin rzek Wisły i Pilicy. Na podstawie Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz.U. 2020 poz. 55) roku formami ochrony uznaje się m.in.: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe wraz z ich otulinami, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody i użytki ekologiczne. Poniższe tabele zawierają informację na temat form ochrony przyrody dla poszczególnych gmin wchodzących w skład powiatu kozienickiego, które znajdują się w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody prowadzonym przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska14

Tabela 17 Formy ochrony przyrody - Gmina Grabatka Letnisko

Lp. Forma ochrony Nazwa Data Wartości przyrodnicze i utworzenia krajobrazowe/cele ochronny Krępiec 1994-10-07 Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie ze względów naukowych, dydaktycznych Rezerwa 1 i krajobrazowych fragmentu Puszczy przyrody Kozienickiej o urozmaiconej strukturze drzewostanów Kozienicki 1983-06-28 Ustala się następujące szczególne cele Park ochrony Parku: Krajobrazowy a) zachowanie charakterystycznego lokalnego krajobrazu przyrodniczo- geograficznego Puszczy Kozienickiej, z bogatymi drzewostanami mającymi w dużej część charakter zbliżony do naturalnego tworzonymi między innymi przez występujące na granicy zasięgu jodłę, buk i jawor, Park b) zachowanie siedlisk przyrodniczych oraz 2 krajobrazowy siedlisk cennych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, c) zachowanie cennych z punktu widzenia różnorodności biologicznej obszarów ekotonowych na pograniczu obszarów leśnych i nieleśnych, w tym zwłaszcza dolin rzecznych, mokradeł i łąk, d) dążenie do uzyskania zgodności struktury ekosystemów leśnych (w tym składu gatunkowego drzewostanów) z uwarunkowaniami siedliskowymi.

14 http://crfop.gdos.gov.pl/CRFOP/search.jsf 70

Obszar natura Puszcza 2011-03-01 3 2000 Kozienicka Obszar natura Ostoja 2007-10-13 Powierzchnia 68,301.2000 ha 4 2000 Kozienicka Nie nadano 7 pomników przyrody, w tym: drzewo – nazwy w Wiąz szypułkowy o obwodzie 364 cm akcie i wysokości 20 m, Pomnik prawnym Dąb szypułkowy o obwodzie 352cm 5 przyrody i wysokości 25m Dąb szypułkowy o obwodzie 405cm i wysokości 22m, i in. Użytek 236 5 użytków ekologicznych, w tym: bagno, Użytek 90 nieużytki pokopalniane i in. Użytek 6 Użytek 91 ekologiczny Użytek 92 Użytek 93 źródło: GDOŚ, Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody - stan na 09.2020 r.

Tabela 18 Formy ochrony przyrody – Gmina Głowaczów

Lp. Forma ochrony Nazwa Data Wartości przyrodnicze i utworzenia krajobrazowe/cele ochronny Rezerwa Dęby 2006-09-14 Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie przyrody Biesiadne im. naturalnych grądów typowych (Tilio- 1 Mariana Carpinetum tipicum) Pulkowskiego Park Kozienicki 1983-06-03 j.w. w tabeli 2 krajobrazowy Park Krajobrazowy Obszar natura Puszcza 2011-03-01 j.w. w tabeli 3 2000 Kozienicka Obszar natura Ostoja 2007-10-13 Powierzchnia 68,301.2000 ha 4 2000 Kozienicka Pomnik Aleja drzew 2002-02-19 Aleja drzew – zadrzewienie dwustronne przyrody Sewerynów wzdłuż drogi krajowej nr 48 5 w miejscowościach Brzóza i Sewerynów (lipa drobnolistna) Pomnik Nie nadano 30 pomników przyrody w postaci alei drzew przyrody nazwy w lub pojedynczych drzew, w tym: akcie Zadrzewienie dwustronne wzdłuż drogi prawnym krajowej nr 48 w miejscowościach Brzóza i 6 Sewerynów (kasztanowiec zwyczajny); Zadrzewienie j.w. (jesion wyniosły); Wiąz szypułkowy o obwodzie 207 cm i wysokości 18 cm; i in.

Użytek Użytek 67 1995-12-08 Nieużytkowana łąka 7 ekologiczny Użytek 68 Dawne łąki źródło: GDOŚ, Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody - stan na 09.2020 r.

Tabela 19 Formy ochrony przyrody – Gmina Gniewoszów

Lp. Forma ochrony Nazwa Data Wartości przyrodnicze i utworzenia krajobrazowe/cele ochronny Obszar natura Dolina 2004-11-05 Powierzchnia 30,777.8800 ha 1 2000 Środkowej Wisły Obszar natura Ostoja 2007-10-13 Powierzchnia 68,301.2000 ha 2 2000 Kozienicka źródło: GDOŚ, Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody - stan na 09.2020 r.

Tabela 20 Formy ochrony przyrody – Gmina Grabów n. Pilicą

Lp. Forma ochrony Nazwa Data Wartości przyrodnicze i utworzenia krajobrazowe/cele ochronny Obszar Dolina rzeki 1983-01-01 Powierzchnia 640,063.3400 ha chronionego Pilicy i Obejmuje tereny chronione ze względu na krajobrazu Drzewiczki wyróżniający się krajobraz zróżnicowanym ekosystemach, 1 wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych Obszar natura Dolina Dolnej 2009-03-06 Powierzchnia 31,821.5700 ha; dyrektywa 2 2000 Pilicy siedliskowa Obszar natura Łękawica 2011-03-01 Powierzchnia 1,578.0300 ha; dyrektywa 3 2000 siedliskowa Obszar natura Dolina Pilicy 2004-11-05 Powierzchnia 35,356.2600 ha; Dyrektywa 4 2000 ptasia Pomniki Nie nadano 5 pomników przyrody, w tym: przyrody nazwy w Dąb szypułkowy o obwodzie 619 cm akcie i wysokości 21 m 5 prawnym Dąb szypułkowy o obwodzie 481 cm i wysokości 21 m i in. źródło: GDOŚ, Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody - stan na 09.2020 r.

Tabela 21 Formy ochrony przyrody – Gmina Magnuszew

Lp. Forma ochrony Nazwa Data Wartości przyrodnicze i utworzenia krajobrazowe/cele ochronny Rezerwat Olszyny 1980-09-01 Celem ochrony jest zachowanie fragmentu 1 przyrody lasu łęgowego naturalnego pochodzenia z udziałem jaworu na granicy jego zasięgu

Obszar Dolina rzeki 1983-01-01 J. w. w tabeli 2 chronionego Pilicy i krajobrazu Drzewiczki Obszar natura Dolina Dolnej 2009-03-06 Powierzchnia 31,821.5700 ha 3 2000 Pilicy Obszar natura Łękawica 2011-03-01 Powierzchnia 1,578.0300 ha 4 2000 Obszar natura Dolina Pilicy 2004-11-05 Powierzchnia 35,356.2600 ha 5 2000 Obszar natura Dolina 2004-11-05 Powierzchnia 30,777.8800 ha 6 2000 Środkowej Wisły źródło: GDOŚ, Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody - stan na 09.2020 r.

Tabela 22 Formy ochrony przyrody – Gmina Sieciechów

Lp. Forma ochrony Nazwa Data Wartości przyrodnicze i utworzenia krajobrazowe/cele ochronny 1 Obszar natura Puszcza 2011-03-01 Powierzchnia 28,230.3700 ha 2000 Kozienicka 2 Obszar natura Dolina 2004-11-05 Dyrektywa ptasia; powierzchnia 2000 Środkowej 30,777.8800 ha Wisły 3 Obszar natura Ostoja 2007-10-13 Dyrektywa ptasia powierzchnia 2000 Kozienicka 68,301.2000 ha źródło: GDOŚ, Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody - stan na 09.2020 r.

Tabela 23 Formy ochrony przyrody - Kozienice

Lp. Forma Nazwa Data Wartości przyrodnicze i ochrony utworzenia krajobrazowe/cele ochronny 1 Rezerwat Zagożdżon 1962-04-07 Celem ochrony jest zachowanie ze przyrody względów naukowych, dydaktycznych i turystycznych fragmentu lasu mieszanego charakterystycznego dla dawnej Puszczy Kozienickiej 2 Rezerwat Krępiec 1994-10-07 Celem ochrony rezerwatu jest przyrody zachowanie ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych fragmentu Puszczy Kozienickiej o urozmaiconej strukturze drzewostanów 3 Rezerwat Guść 2002-09-22 Zachowanie mozaiki siedlisk przyrody leśnych, porastających zróżnicowany pod względem geologicznym i geomorfologicznym taras zalewowy Wisły 73

4 Park Kozienicki Park Krajobrazowy 1983-06-28 j.w. w tabeli krajobrazowy 5 Obszar natura Puszcza Kozienicka 2011-03-01 Dyrektywa siedliskowa; 2000 Powierzchnia 28,230.3700 ha 6 Obszar natura Dolina Środkowej Wisły 2004-11-05 Dyrektywa ptasia; Powierzchnia 2000 30,777.8800 ha 7 Obszar natura Ostoja Kozienicka 2007-10-13 Dyrektywa ptasia; powierzchnia 2000 68,301.200 ha 8 Pomniki Nie nadano nazwy w akcie od 56 pomników przyrody, w tym: przyrody prawnym 1996-12-17 dąb szypułkowy o obwodzie do 380cm i wysokości 22 m, sosna 2008-11-29 zwyczajna o obwodzie 267 cm i wysokości 24 m, klon pospolity o obwodzie 342 cm i wysokości 18m i in. 9 Użytek Użytki nr: 16,17,18,19,20,21, od 45 użytków ekologicznych, w tym: ekologiczny 23, 24,25,26,27,28,29,30, 1995-12- powierzchnia zabagniona nad 31,32,34,35,36,37,38,39,40,41, 08 do Krępcem, nieużytkowana łąka i 42,43,44,45,46,47,48,49,50,79, 1996-09-06 pastwisko, bagno i in. 80,81,82,83,84,85,86,87,89 źródło: GDOŚ, Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody - stan na 09.2020 r.

4.9.3. Analiza SWOT i kierunki działań w celu ochrony zasobów przyrodniczych

MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) - zdefiniowanie chronionych gatunków roślin - rozwój inwestycji stanowi zagrożenie dla i zwierząt, bioróżnorodności, - coraz większa świadomość ekologiczna - obszarowe formy ochrony przyrody mieszkańców w zakresie ochrony przyrody stanowią ograniczenie dla nowych inwestycji - duża lesistość powiatu

SZANSE (czynniki zewnętrzne) ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) - możliwości uzyskania dofinansowania do - nasilająca się presja turystyki na środowisko popularyzacji form ochrony przyrody - wypalanie traw - rozwój turystyki pieszej i rowerowej - wzrost natężenia ruchu samochodowego - rozwój zaplecza dla rekreacji i turystyki powodujący zwiększoną śmiertelność zwierząt i pogarszające się warunki migracji zwierząt - zagrożenie rodzimych gatunków flory i fauny przez obce gatunki inwazyjne

Proponowane działania jakie powinny być podejmowane w zakresie ochrony zasobów przyrodniczych:  opracowanie planów ochrony dla obszarów o szczególnych wartościach przyrodniczych oraz skuteczne wdrażanie zapisów w nich ujętych,  uwzględnianie ochrony przyrody, krajobrazu i terenów zieleni, a w szczególności spójności systemu obszarów chronionych i korytarzy ekologicznych w zagospodarowaniu przestrzennym,  kontynuacja działań z zakresu edukacji ekologicznej,  ochrona bioróżnorodności na obszarach użytkowanych gospodarczo, w szczególności leśnych i rolniczych oraz w dolinach rzek,  pozyskiwanie środków finansowych na ochronę przyrody z funduszy krajowych i unijnych.

4.10. Zagrożenia poważnymi awariami

Zgodnie z Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. 2020 poz. 1219) poważna awaria to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadząca do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. W przypadku wystąpienia takiej awarii mamy do czynienia z poważną awarią przemysłową. Zakładem stwarzającym zagrożenie awarią przemysłową jest każdy zakład, na którego terenie znajdują się substancje niebezpieczne, mogące spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi albo środowiska. Ze względu na rodzaj i ilość substancji niebezpiecznych zakłady dzielimy na:  zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii (ZZR),  zakład o dużym ryzyku wystąpienia awarii (ZDR).

Potencjalne zagrożenia środowiska (sytuacje awaryjne lub katastrofy) na terenie powiatu kozienickiego stwarzają głównie:  urządzenia techniczne (instalacje) w zakładach magazynujących lub stosujących w procesie produkcji toksyczne środki przemysłowe (amoniak, chlor, produkty ropopochodne, inne chemiczne),  rurociągi przesyłowe, przepompownie oraz stacje redukcyjne gazu,  transport materiałów i substancji niebezpiecznych (toksycznych, łatwopalnych, wybuchowych) głównie na drogach krajowych, wojewódzkich oraz szlakach kolejowych, powodując m.in. zagrożenie zanieczyszczenia gleb oraz pożarowe na terenach leśnych,  magazynowanie materiałów i substancji niebezpiecznych, w tym czasowe magazynowanie odpadów niebezpiecznych.

Zgodnie z wykazem (stan na 31.12.2019 r.) zakładów stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, prowadzonym przez GIOŚ, do ZZR na terenie powiatu kozienickiego należy ENEA WYTWARZANIE S.A. w Świerżach Górnych przy Alei Józefa Zielińskiego 1.15

Główny Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi również rejestr awarii jakie miały miejsce w danym roku. W wyniku dokonania analizy przedmiotowych raportów z ostatnich 10 lat, stwierdzono że na terenie powiatu miały miejsca następujące awarie:

Tabela 15 Poważne awarie na terenie powiatu kozienickiego Rejestr zdarzeń Kozienice Podczas wykonywania prac serwisowych na amoniakalnej Przeprowadzono wizję lokalną o znamionach instalacji chłodniczej doszło do rozszczelnienia jednego z na miejscu zdarzenia, w trakcie poważnej zaworów i emisji 5-10 kg amoniaku w fazie gazowej. Część której poinformowano awarii amoniaku została zaabsorbowana w wodzie w przedstawiciela zakładu i poważnych pomieszczeniu chłodni podczas zastosowania kurtyny o obowiązku przedłożenia awarii w 2012 wodnej. Skroplony amoniak został odprowadzony staroście informacji r. wewnętrzną kanalizacją z pomieszczenia chłodni do o wytworzonych odpadach oraz szczelnego bezodpływowego zbiornika zlokalizowanego na o sposobach ich terenie zakładu. Ze zbiornika przepompowano 2,16 Mg zagospodarowania. wody amoniakalnej do paletopojemników z tworzywa sztucznego

15 http://www.gios.gov.pl/pl/powazne-awarie 76

o pojemności 1m3 każdy. Pozostała część amoniaku ulotniła się w postaci gazowej do atmosfery. Rejestr zdarzeń Wilczkowice Zanieczyszczenie wód powierzchniowych rzeki Wisły. Skutki wycieku zostały o znamionach Górne gm. Przedstawiciele Delegatury WIOŚ w Radomiu usunięte. Zebrany odpad został poważnej Kozienice przeprowadzili rozpoznanie zdarzenia i ustalili co poddany unieszkodliwieniu. awarii i następuje: poważnych · W wyniku zderzenia statku rzecznego „Łoś” X-06 awariach w (stanowiącego własność Grupy Prefabet S.A. 2007 r. w Świerżach Gornych) ze statkiem rzecznym KRAK HS 100 (będącego własnością Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie) doszło do rozszczelnienia zbiornika paliwa jednego ze statkow („Łoś” X-06) i wycieku. · Substancja wyemitowana do środowiska to produkt destylacji ropy naftowej – olej napędowy. Substancja szkodliwa (Xn). Nr ADR – 1202. · Ilość wyciekłego oleju określono na około 600 dm3. · Akcja usuwania zanieczyszczenia została przeprowadzana przez jednostki KP PSP w Kozienicach i polegała na: o zabezpieczeniu terenu akwenu wodnego rzeki Wisły objętego rozlewiskiem oleju, o ustawieniu zapór sorpcyjnych na rzece w celu zatrzymania płynącego oleju, o spompowaniu wierzchniej warstwy zanieczyszczonej rzeki o zebraniu oleju za pomocą mat sorpcyjnych. · Zebraną emulsję olejowo-wodną zgromadzono w pięciu pojemnikach z tworzywa sztucznego o pojemności 1 m3 każdy. Zużyte sorbenty złożono w workach foliowych, a następnie przekazano specjalistycznej firmie w celu unieszkodliwienia. Inspektorzy WIOŚ pobrali do analizy próby wód rzeki Wisły z miejsca rozlewiska oraz z miejsc poniżej i powyżej zanieczyszczonego akwenu. Analiza prób wody wykazała znaczne zanieczyszczenie rzeki w celu kontroli czystości wody ponownie pobrano kontrolne próby wody w miejscach analogicznych jak podczas poboru w dniu zdarzenia. Analiza prób wykazała, że wartości indeksu olejowego tych prób odpowiadały III klasie czystości wód powierzchniowych. j.w. Ruda gm. i Zanieczyszczenie rzeki Krypianki ropopochodnymi – olej Zanieczyszczenie usunięto. pow. napędowy. Kozienice Przedstawiciele Delegatury Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Radomiu, poinformowani o zdarzeniu przez pracownika Kozienickiego Parku Krajobrazowego, przeprowadzili jego rozpoznanie oraz wizję lokalną, z których wynikało, że: · Nastąpiło zanieczyszczenie rzeki Krypianki substancją ropopochodną (w ilości ok. 20 dm2) na odcinku o długości około 2 km (od miejscowości Ruda do miejscowości Śmietanki). Niewystąpiło śnięcie ryb. · Nie ustalono źródła zanieczyszczenia. · Akcję ratowniczą przeprowadziła jednostka PSP w Kozienicach. Polegała ona na: - założeniu zapór sorbcyjnych w czterech miejscach na - -zneutralizowaniu zgromadzonej przed zaporami i zakolach rzeki substancji ropopochodnej za pomocą preparatu SINTAX. · Odpady poakcyjne odebrała uprawniona do tego firma celem ich unieszkodliwienia. Inspektorzy WIOŚ pobrali próby wody do analizy w celu oznaczenia stężenia substancji ropopochodnych 77

(od 1,4 mg/dm3 do 2,8 mg/dm3, co wskazywało na zanieczyszczenie wód rzeki tymi związkami). Po zakończeniu akcji PSP, polegającej na usunięciu zapór z rzeki, inspektorzy WIOŚ pobrali ponownie próby wody do analizy laboratoryjnej w celu potwierdzenia skuteczności usunięcia zanieczyszczenia. Wyniki badań potwierdziły skuteczność (<0,5 mg/dm3) zastosowanej metody usuwania substancji ropopochodnych, których stężenia kształtowały się poniżej granicy oznaczalności we wszystkich pobranych próbach.

4.10.1 Analiza SWOT i kierunki działań w celu zapobiegania poważnym awariom

MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) - brak poważnych awarii na terenie powiatu - 3 zdarzenia o znamionach poważnej awarii w przeciągu ostatnich 8 lat (poważne awarie miały miejsce na terenie powiatu miały miejsce w 2007 i 2012 r.) - obecność na terenie powiatu zakładu o zwiększonym ryzyku SZANSE (czynniki zewnętrzne) ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) - możliwość uzyskania dofinansowania na -trakty komunikacyjne, po których poprawę bezpieczeństwa gminy (np. na zakup transportowane są substancje niebezpieczne sprzętu ratowniczego) - zaostrzające się normy dla przemysłu dają szansę na poprawę stanu środowiska, - wzmocnienie współpracy jednostek odpowiedzialnych za bezpieczeństwo ludzi i środowiska

Działania, które powinny być podejmowane w celu ochrony zagrożeniami ze strony poważnej awarii mogą być następujące:

 dysponowanie sprawnym systemem zapobiegawczo-interwencyjno-ratunkowym na wypadek wystąpienia poważnej awarii lub klęski żywiołowej,  zwiększanie świadomości społecznej w zakresie zapobiegania awariom i klęskom naturalnym i postępowania w przypadku ich wystąpienia.

5. Podsumowanie efektów realizacji dotychczasowego POŚ oraz wskaźniki monitorowania

Realizacja zadań ujętych w Programie Ochrony Środowiska powiatu kozienickiego na lata 2004-2011 przyjętego uchwałą nr XIV/116/04 w dniu 31 marca 2004 r. wpłynęła pozytywnie na poprawę stanu środowiska na terenie powiatu.

Głównymi celami ochrony środowiska zawartymi w Programie były:

 Zmniejszenia zanieczyszczeń środowiska,  osiągniecie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych,  minimalizacja wytwarzanych odpadów,  ograniczenie ich nielegalnego składowania,  osiągniecie standardów jakości powietrza atmosferycznego,  utworzenie spójnego systemu obszarów chronionych,  edukacja ekologiczna.

W celu podsumowania POŚ dla powiatu, który został przyjęty w 2004 r. dokonano aktualizacji wskaźników monitorowania, ujętych w Programie zadań.

Tabela 24 Wartości wskaźników monitorowania POŚ Jednostka Wskaźnik 2004 2010 2019 miary Emisja zanieczyszczeń Gazowe: Gazowe: Gazowe:

powietrza z zakładów Mg/r 9 615 878 10 929 271 14 932 015 szczególnie uciążliwych Pyłowe: 3 974 Pyłowe: 1 100 Pyłowe: 393 Długość czynnej sieci km 531 690,6 846,3 wodociągowej Przyłącza wodociągowe prowadzące do budynków szt. 9.000 11.357 14.260 mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania Woda dostarczona dam3 1.461,5 1.622,9 1.827,6 gospodarstwom domowym Liczba ludności korzystająca osoba 42.763 46.473 50.881 z sieci wodociągowej Długość czynnej sieci km 185,4 312,8 486,0 kanalizacyjnej Połączenia kanalizacji prowadzące do budynków szt. 3.714 5.808 8.601 mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania Liczba ludności korzystająca osoba 27.054 31.945 37.357 z sieci kanalizacyjnej Liczba oczyszczalni ścieków szt. 15 15 20 – ogółem Liczba ludności korzystająca osoba 32.496 38.698 43.313 z oczyszczalni ścieków

Liczba ludności korzystająca z oczyszczalni ścieków w % % 52,38 61,7 72,2 ogólnej liczby ludności Wielkość oczyszczalni osoba 65.412 66.810 72.912 komunalnych w RLM Liczba zbiorników szt. bd 4.636 3.8721 bezodpływowych (szamba)

Liczba przydomowych szt. bd 77 3761 oczyszczalni

Zmieszane odpady zebrane w ciągu roku z gospodarstw Mg 7.422,282 9.987,89 8.488,33 domowych Zmieszane odpady zebrane w ciągu roku na 1 kg 163,7 186,6 172,7 mieszkańca Odpady z gospodarstw domowych przypadające na kg 119,92 159,2 140,9 1 mieszkańca Odpady zebrane w ciągu roku z gospodarstw Mg 8.805,20 - 12.829,44 domowych Ilość zebranych odpadów selektywnych ogółem w Mg 122 bd 4.341,11 gospodarstwach domowych Powierzchnia parków ha 7.517,9 7.517,9 7.517,9 krajobrazowych Rezerwaty przyrody ha 465,7 476,10 471,43 Użytki ekologiczne ha 181,8 181,6 181,47 Powierzchnia lasów ha 27.618,7 27.343,3 29.207,04 Lesistość powierzchni % 30,1 29,8 31,9 powiatu źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 1 dane za 2018 r. 2 dane za 2005 r.

Realizacja zadań mających na celu poprawę stanu środowiska na terenie powiatu kozienickiego, przyniosła wiele korzyści, na co wskazują powyższe wskaźniki. Duży spadek emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących z zakładów szczególnie uciążliwych (zanieczyszczenia pyłowe) wynika z modernizacji zakładów i zastosowania nowoczesnych technologii. Największe znaczenie w tym zakresie odgrywa Enea Wytwarzanie – Elektrownia Kozienice w Świerżach Górnych. Rozbudowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej oraz budowa nowych przyłączy wpłynęła pozytywnie na jakość wód powierzchniowych i podziemnych. Zwiększyła się również liczba osób korzystających z oczyszczalni ścieków. Kolejnym elementem mającym wpływ na poprawę warunków wodno-ściekowych w powiecie to zmniejszająca się ilość zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe na rzecz przydomowych oczyszczalni ścieków w miejscach, gdzie nie ma możliwości wybudowania kanalizacji. Wzrost masy odpadów wynika z uszczelnienia systemu gospodarowania odpadami. Duże znaczenie ma rozwój selektywnej zbiórki odpadów komunalnych z gospodarstw domowych. Z danych Głównego

Urzędu Statystycznego wynika, że w powiecie kozienickim w 2003 r. ilość zebranych odpadów selektywnych ogółem wynosiła ok. 122 Mg natomiast w roku 2019 r. to już 4.341,11 Mg. Powierzchnia parków krajobrazowych utrzymuje się na tym samym poziomie. W niewielkim stopniu wzrosła ilość rezerwatów przyrody. Zwiększyła się powierzchnia lasów, a w tym lesistość wzrosła o niespełna 2% w stosunku do 2004 r.

6. Cele programu ochrony środowiska, zadania i ich finansowanie

Aktualny stan środowiska i przewidywane jego zmiany w aspekcie planowanego dalszego rozwoju powiatu wymuszają konieczność zrównoważonego rozwoju poprzez realizację przedsięwzięć proekologicznych. Istotnym problemem jest dokonanie zobiektywizowanego wyboru priorytetów i celów na podstawie znaczących aspektów środowiskowych, które występują na terenie powiatu kozienickiego. Zadania i cele w zakresie ochrony środowiska wyznaczone w Programie muszą pozostać w ścisłej korelacji z zadaniami wyznaczonymi w programach ochrony środowiska na szczeblu wyższym oraz z celami wyznaczonymi w dokumentacjach strategicznych, w tym przypadku z Programem Ochrony Środowiska dla Województwa Mazowieckiego do roku 2022 oraz Strategią Rozwoju Powiatu Kozienickiego 2020.

Określone cele wskazane w dokumencie powinny być: skonkretyzowane, mierzalne, akceptowalne, realne i terminowe.

Cele przedstawione w Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Mazowieckiego, w podziale na poszczególne obszary interwencji to:

 Ochrona klimatu i jakości powietrza (OP)

OP.I. Poprawa jakości powietrza przy zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego w kontekście zmian klimatu

OP.II. Osiągnięcie poziomu celu długoterminowego dla ozonu

 Zagrożenia hałasem (KA)

KA.I. Ochrona przed hałasem

 Pole elektromagnetyczne (PEM)

PEM.I. Utrzymanie dotychczasowego stanu braku zagrożeń ponadnormatywnym promieniowaniem elektromagnetycznym

 Gospodarowanie wodami (ZW)

ZW.I. Osiągnięcie dobrego stanu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych

ZW.II. Ochrona przez zjawiskami ekstremalnymi związanymi z wodą

 Gospodarka wodno-ściekowa (GW)

GW.I. Prowadzenie racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej

 Zasoby geologiczne (ZG)

ZG.I. Racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi

 Gleby (GL)

OGL.I. Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem antropogenicznym, erozją oraz niekorzystnymi zmianami klimatu 83

 Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO)

GO.I. Gospodarowanie odpadami zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami, uwzględniając zrównoważony rozwój województwa mazowieckiego

 Zasoby przyrodnicze (ZP)

ZP.I. Ochrona różnorodności biologicznej oraz krajobrazowej

ZP.II. Prowadzenie trwale zrównoważonej gospodarki leśnej

ZP.III. Zwiększanie lesistości

 Zagrożenia poważnymi awariami (PAP)

PAP.I. Ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych oraz minimalizacja ich skutków

Tabela 25 Cele, kierunki interwencji oraz zadania przewidziane do realizacji w ramach Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kozienickiego na lata 2021 – 2025 z perspektywą do roku 2029

Ochrona klimatu i jakości powietrza Cel: Poprawa jakości powietrza przy zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego w kontekście zmian klimatu Kierunki interwencji: Nazwa wskaźnika Wartość wskaźnika Poprawa efektywności Sprzedaż energii cieplnej 197 823– stan na 2018 r. energetycznej ogółem [GJ/rok] Zadanie Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Termomodernizacja Powiat, gminy, właściciele Brak środków finansowych, brak zgody budynków i zarządcy nieruchomości, konserwatora zabytków na prowadzenie prac przedsiębiorstwa Wdrażanie systemów Powiat, gminy, zakłady Brak środków finansowych sprzyjających energetyczne, efektywności przedsiębiorstwa energetycznej, w tym zarządzania energią Wymiana oświetlenia na Powiat, gminy, Brak środków finansowych, jednorazowy energooszczędne przedsiębiorstwa wysoki wydatek Nazwa wskaźnika Wartość wskaźnika Długość czynnej sieci 166.224 – stan na 2018 r. gazowej ogółem w [m] Czynne przyłącza gazowe 3.443 – stan na 2018 r. do budynków ogółem (mieszkalnych i niemieszkalnych) Kierunek interwencji: [szt.] Ograniczenie emisji Emisja zanieczyszczeń 393 – stan na 2019 r. powierzchniowej pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych – ogółem [Mg/rok] Emisja zanieczyszczeń 14 932 015 – stan na 2019 r. gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych – ogółem [Mg/rok] Zadanie Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Likwidacja Powiat, gminy, właściciele i konwencjonalnych zarządcy nieruchomości, źródeł ciepła lub przedsiębiorstwa, wymiana na inne o spółdzielnie i wspólnoty większej sprawności lub mieszkaniowe Brak środków finansowych zastosowanie energii elektrycznej w budynkach

Kierunek interwencji: Nazwa wskaźnika Wartość wskaźnika 22,2 – stan na 2019 r. 85

Ograniczenie emisji Długość ścieżek zanieczyszczeń ze rowerowych źródeł [km] komunikacyjnych Zadanie Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Zwiększenie Zarządzający drogami Brak środków finansowych, brak efektywności wykwalifikowanej kadry zarządzania w sektorze transportowym, w tym budowa systemów sterowania ruchem Zwiększenie udziału Powiat, gminy, PKP, SKM, Opór społeczny, brak środków finansowych, transportu kolejowego WKD, PLK kolizja z obszarami i siedliskami chronionymi w przewozach przy budowie linii kolejowych pasażerskich oraz towarowych, w tym zakup nowego taboru i budowa linii kolejowych Udrożnienie obszarów Powiat, gminy, GDDKiA Brak środków finansowych, przedłużający się miejskich poprzez termin budowy, kolizja z obszarami i budowę obwodnic siedliskami chronionymi Rozwój transportu Powiat, gminy Wymagana współpraca wielu instytucji rowerowego, w tym (zarządców terenu), kolizja z obszarami i rozbudowa spójnego siedliskami chronionymi, brak środków systemu dróg i ścieżek finansowych, opór społeczny rowerowych Ograniczenie wjazdu Powiat, gminy Opór społeczny pojazdów o masie powyżej 3,5 Mg do centrów miast Budowa parkingów Powiat, gminy, Wymaga współpraca wielu instytucji Park&Ride, Bike&Ride, zarządzający infrastrukturą (zarządców terenu) Kiss&Ride Ograniczenie pylenia Powiat, gminy Brak środków finansowych wtórnego poprzez oczyszczanie dróg Kierunek interwencji: Nazwa wskaźnika Wartość wskaźnika Zwiększenie Produkcja energii 1 450,2 - 2018 r. wykorzystania elektrycznej z odnawialnych (dot. całego woj. mazowieckiego - dane GUS odnawialnych źródeł nośników energii dostępne tylko na poziomie województwa) energii Zadanie Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Produkcja energii Powiat, gminy, miasta, Brak środków finansowych, korzyści prosumenckiej z mieszkańcy, spółdzielnie rozciągnięte w czasie: zmienność cen energii, odnawialnych źródeł mieszkaniowe zmienność regulacji, brak infrastruktury energii przesyłowej Wykorzystanie Powiat, gminy, miasta, Brak środków finansowych, problematyczne odnawialnych źródeł spółdzielnie mieszkaniowe, szacunki przyszłego popytu na energię, brak energii do produkcji wspólnoty mieszkaniowe infrastruktury przesyłowej energii elektrycznej i cieplnej Kierunek interwencji: Nazwa wskaźnika Wartość wskaźnika 86

Zmniejszenie Liczba zanieczyszczeń 3 – 2018 r. przekroczeń dla których odnotowano dopuszczalnych przekroczenia stanu poziomów stężeń dopuszczalnego w monitorowanych strefie. substancji Zadanie Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Uwzględnianie w dokumentach planistycznych rozwiązań kształtowania przestrzeni i ich Nieobjęcie wszystkich terenów dokumentacją funkcjonowania planistyczną, niewystarczające ujęcie w umożliwiających Powiat, gminy krajowych uregulowaniach prawnych ochronę powietrza dotyczących planowania przestrzennego w i przewietrzanie miast zakresie jakości powietrza i osiedli wiejskich odpowiednio do obowiązujących przepisów prawa Realizacja założeń Powiat, właściwe Brak środków finansowych, brak narzędzi do właściwych miejscowo miejscowo gminy oraz realnego egzekwowania realizacji działań programów ochrony zarządzający drogami ujętych w POP i PDK powietrza Opracowanie i Powiat, gminy, organizacje Brak kapitału ludzkiego, brak zainteresowania prowadzenie akcji pozarządowe, placówki społeczeństwa promocyjno- edukacyjne edukacyjnych w zakresie ochrony powietrza w tym gospodarki niskoemisyjnej oraz promowanie rozwiązań przyczyniających się do redukcji emisji zanieczyszczeń Zagrożenie hałasem Ochrona przed hałasem Kierunek interwencji: Nazwa wskaźnika Wartość wskaźnika Poprawa klimatu Długość dróg powiatowych 293,105 akustycznego [km] Zadanie Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Tworzenie w miastach Powiat, gminy Opór społeczny tzw. stref ciszy, w tym poprzez stosowanie ograniczeń prędkości w terenach zabudowanych Prowadzenie kampanii Powiat, gminy, organizacje Brak zainteresowania społeczeństwa, brak edukacyjnych w pozarządowe środków finansowych zakresie szkodliwości hałasu oraz promowanie rozwiązań przyczyniających się do 87

jego redukcji (np. promowanie transportu publicznego i jazdy na rowerze) Sukcesywne Zarządzający drogą, liną Brak środków finansowych, brak opracowywanie map kolejową wykwalifikowanej kadry akustycznych Opracowywanie Zarządzający drogami Brak środków finansowych, brak przeglądów wykwalifikowanej kadry ekologicznych i analiz porealizacyjnych Gospodarowanie wodami Cel: Osiągnięcie dobrego stanu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych Kierunek interwencji: Nazwa wskaźnika Wartość wskaźnika Poprawa stanu Zużycie wody na potrzeby 1.580.255 – stan na 2019 r. jakościowego i przemysłu [dam3/rok] ilościowego wód Zużycie wody w rolnictwie 1.669 – stan na 2019 r. powierzchniowych i leśnictwie [dam3/rok] Udział JCWP o 0 stanie/potencjale dobrym i bardzo dobrym [%] Zadanie Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Prowadzenie kontroli Powiat, WIOŚ, RZGW Brak wykwalifikowanej kadry, brak środków przestrzegania przez finansowych podmioty warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi Kierunek interwencji: Nazwa wskaźnika Wartość wskaźnika Poprawa stanu Udział JCWPd o dobrej lub 100 jakościowego i zadowalającej jakości [%] ilościowego wód podziemnych

Zadanie Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Inwentaryzacja ujęć Powiat, gminy Brak środków finansowych, brak wód podziemnych wykwalifikowanej kadry wykorzystywanych do nawodnień rolniczych (dot.studni wykonanych w ramach zwykłego korzystania z wód), kontrola poboru wody z tych ujęć Cel: Ochrona przed zjawiskami ekstremalnymi związanymi z wodą Kierunek interwencji: Nazwa wskaźnika Wartość wskaźnika Zapewnienie Efekty rzeczowe inwestycji Wg wykonania w danym roku bezpieczeństwa w danym roku: powodziowego obwałowania przeciwpowodziowe [km/rok] Zadanie Podmiot odpowiedzialny Ryzyka

Budowa systemów Powiat, gminy, RZGW, Brak środków finansowych ostrzegawczych oraz organizacje pozarządowe tworzenie programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego Gospodarka wodno-ściekowa Prowadzenie racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej Kierunek interwencji: Nazwa wskaźnika Wartość wskaźnika Sprawy i funkcjonalny Zużycie wody na potrzeby 1.584.218,49 system wodociągowy gospodarki narodowej i ludności ogółem [dam3] Udział przemysłu w zużyciu 99,7 wody ogółem [%] Zadanie Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Ograniczanie zużycia Powiat, gminy Brak środków finansowych wody poprzez zmniejszenie strat na przesyle oraz optymalizację wykorzystania istniejącej infrastruktury wodnej Działania edukacyjne, Powiat, gminy, inne Brak zainteresowania społecznego, brak promocyjne, podmioty, organizacje środków finansowych propagujące i pozarządowe upowszechniające wiedzę o konieczności, celach, zadaniach i sposobach oszczędnego użytkowania wody Kierunek interwencji: Nazwa wskaźnika Wartość wskaźnika Rozwój i dostosowanie Długość sieci 846,3 instalacji oraz urządzeń wodociągowej [km] służących Długość sieci kanalizacyjnej 486,0 zrównoważonej i [km] racjonalnej gospodarce Liczba oczyszczalni 20 wodno-ściekowej dla ścieków [szt.] potrzeb ludności i przemysły Zadanie Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Prowadzenie kontroli Powiat, WIOŚ, RZGW Brak środków finansowych przestrzegania przez podmioty warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi Zasoby geologiczne Cel: Racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi Kierunek interwencji: Nazwa wskaźnika Wartość wskaźnika

Kontrola i monitoring Liczba koncesji na brak danych eksploatacji kopalin wydobywanie kopalin ze złóż [szt.] Ograniczenie Powiat, gminy Opór społeczny, brak wykwalifikowanej kadry niekoncesjonowanej eksploatacji zasobów Kontrola realizacji Powiat Brak wykwalifikowanej kadry koncesji na wydobywanie kopalin ze złóż Gleby Cel: Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem antropogenicznym, erozją oraz niekorzystnymi zmianami klimatu Zadanie Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Promocja pakietów Powiat, gminy, organizacje Brak środków finansowych rolno-środowiskowo- pozarządowe klimatycznych, rolnictwa ekologicznego i integrowanego oraz informacja nt. dobrych praktyk rolniczych Ochrona gruntów Powiat, gminy Nieobjęcie wszystkich terenów dokumentacją rolnych przez zmianą planistyczną zagospodarowania poprzez uwzględnianie ich przeznaczenia w dokumentach planistycznych Monitoring gleb Powiat, gminy, IUNG Brak środków finansowych użytkowanych rolniczo Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów Cel: Gospodarowanie odpadami zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami, uwzględniając zrównoważony rozwój Kierunek interwencji: Nazwa wskaźnika Wartość wskaźnika Racjonalna gospodarka Masa unieszkodliwionych 4.037.726 kg – stan na 09.2020 r. Baza odpadami odpadów zawierających Azbestowa azbest [Mg] Masa odebranych 10.407,66 – stan na 2019 r. niesegregowanych odpadów komunalnych [Mg] Dzikie wysypiska – odpady 49,4 – stan na 2018 r. komunalne zebrane podczas likwidacji dzikich wysypisk [Mg] Masa odpadów 4.475,29 – stan na 2019 r. komunalnych zebranych selektywnie - ogółem [Mg] Zadanie Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Przeprowadzenie Powiat, RDOŚ, WIOŚ Brak wykwalifikowanej kadry kontroli sprawdzających dostosowanie składowisk odpadów innych niż 90 niebezpieczne i obojętne oraz innych instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów do wymogów prawnych i kontrola w zakresie przestrzegania warunków decyzji Realizacja „Programu Powiat i inne instytucje Brak środków finansowych, brak narzuconych zapobiegania odgórnie i prawnie nakazów i zakazów, powstawaniu odpadów dobrowolność przystąpienia do realizacji dla województwa programu, brak kar nałożonych prawem mazowieckiego Usuwanie wyrobów Powiat, gminy, właściciele Brak środków finansowych azbestowych obiektów Odbiór i Gminy Rosnące ceny zagospodarowania odpadów zagospodarowanie odpadów komunalnych Usuwanie dzikich Powiat, gminy Brak środków finansowych wysypisk Edukacja ekologiczna w Powiat, gminy Brak środków finansowych, brak motywacji zakresie właściwego i in. finansowej do segregacji odpadów przez postępowania z mieszkańców odpadami Zasoby przyrodnicze Cel: Ochrona różnorodności biologicznej oraz krajobrazowej Kierunek interwencji: Nazwa wskaźnika Wartość wskaźnika Zarządzanie zasobami Powierzchnia parków 7.517,9 – stan na 2019 r. przyrody i krajobrazem krajobrazowych Rezerwaty przyrody 471,43 – stan na 2019 r. Użytki ekologiczne 181,47 – stan na 2019 r. Pomniki przyrody 104 – stan na 2019 r. Zadanie Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Zapewnienie właściwej Powiat, gminy Nieobjęcie wszystkich terenów dokumentacją ochrony dla planistyczną różnorodności biologicznej, terenów zieleni i krajobrazów w planowaniu przestrzennym, ze szczególnym uwzględnieniem korytarzy ekologicznych poprzez adekwatne zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego Kierunek interwencji Nazwa wskaźnika Wartość wskaźnika Ochrona i rozwój zieleni Udział parków, zieleńców i 0,1 – stan na 2019 r. na terenach terenów zieleni osiedlowej zurbanizowanych w powierzchni powiatu ogółem [%] 91

Zadanie Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Uwzględnienie w Powiat, gminy Nieobjęcie wszystkich terenów dokumentacją dokumentach planistyczną planistycznych zachowania zieleni Kierunek interwencji: Działania z zakresu pogłębiania i udostępniania wiedzy o zasobach przyrodniczych i walorach krajobrazowych

Wsparcie zaplecza Powiat, gminy, organizacje Brak środków finansowych dydaktycznego oraz pozarządowe infrastruktury służącej edukacji ekologicznej oraz ochronie walorów przyrodniczych Prowadzenie działań o Powiat, gminy, placówki Brak środków finansowych charakterze oświatowe, organizacje edukacyjnym i pozarządowe, PGL LP, informacyjnym w KPN zakresie ochrony przyrody Cel: Prowadzenie trwale zrównoważonej gospodarki leśnej Kierunek interwencji Nazwa wskaźnika Wartość wskaźnika Racjonalne użytkowanie Sadzenie drzew [szt.] 1.263 – w skali 2019 r. zasobów leśnych Grunty leśne prywatne [ha] 10.920 - stan na 2019 r. Zadanie Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Uwzględnianie w Powiat, gminy, PGL LP - planach urządzenia lasu przebudowy drzewostanów monokulturowych lub niezgodnych z siedliskiem Opracowanie Powiat Brak środków finansowych oraz uproszczonych planów wykwalifikowanej kadry urządzenia lasu dla lasów prywatnych Inwestycje związane z Powiat, gminy Brak środków finansowych oraz ochroną PGL LP wykwalifikowanej kadry przeciwpożarową lasu, m.in. rozwój systemów monitorowania zagrożenia pożarowego oraz infrastruktury przeciwpożarowej Odbudowa powierzchni Powiat, gminy Brak środków finansowych zniszczonej przez PGL LP huragany i pożary Sadzenie drzew Powiat, gminy Brak środków finansowych Cel: Zwiększanie lesistości Kierunek interwencji Nazwa wskaźnika Wartość wskaźnika Zwiększenie lesistości Lesistość[%] 31,9 Zadanie Podmiot odpowiedzialny Ryzyka 92

Zmiana klasyfikacji Powiat Brak zainteresowania właścicieli gruntów gruntów zalesionych Właściciele gruntów oraz gruntów, na których postępuje sukcesja naturalna Promowanie zalesień Powiat Brak wykwalifikowanej kadry jako alternatywnego ARiMR sposobu zagospodarowania nieużytków i gruntów nieprzydatnych rolniczo

Poważne awarie Ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych oraz minimalizacja ich skutków Kierunek interwencji Nazwa wskaźnika Wartość wskaźnika Zmniejszenie Liczba przypadków 0 zagrożenia wystąpienia wystąpienia poważnych poważnej awarii oraz awarii w okresie ostatnich 8 minimalizacja skutków lat [szt.] w przypadku wystąpienia awarii Zadanie Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Poprawa nadzoru nad Zarządzający drogami Brak środków finansowych logistyką transportową, w tym wyprowadzenie transportu substancji niebezpiecznych poza obszary zamieszkałe Edukacja społeczeństwa Powiat, gminy Brak środków finansowych, brak na rzecz kreowania Policja wykwalifikowanej kadry, brak zainteresowania prawidłowych KW PSP społecznego zachowań w sytuacji Organizacje pozarządowe wystąpienia zagrożeń środowiska i życia ludzi z tytułu poważnych awarii

Tabela 26Harmonogram realizacji zadań przewidzianych do realizacji w ramach Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kozienickiego na lata 2021 – 2025 z perspektywą do roku 2029

Ochrona klimatu i jakości powietrza Zadanie Podmiot Szacunkowe koszty Źródło finansowania odpowiedzialny realizacji zadania [tys.zł]/ termin realizacji Termomodernizacja Powiat, gminy, Wg kosztów inwestycji, Środki właśnie, krajowe, budynków właściciele i zarządcy zadanie ciągłe PROW, RPO, POliŚ, nieruchomości, WFOŚiGW, NFOŚiGW przedsiębiorstwa Wdrażanie systemów Powiat, gminy, zakłady Wg kosztów inwestycji, Środki własne, środki sprzyjających energetyczne, zadanie ciągłe zewnętrzne, PROW, efektywności przedsiębiorstwa RPO, POliŚ, energetycznej, w tym WFOŚiGW, NFOŚiGW zarządzania energią Wymiana oświetlenia na Powiat, gminy, Wg kosztów inwestycji, Środki właśnie, krajowe, energooszczędne przedsiębiorstwa zadanie ciągłe PROW, RPO, POliŚ, WFOŚiGW, NFOŚiGW Likwidacja Powiat, gminy, Wg kosztów inwestycji, Środki właśnie, krajowe, konwencjonalnych właściciele i zarządcy zadanie ciągłe PROW, RPO, POliŚ, źródeł ciepła lub nieruchomości, WFOŚiGW, NFOŚiGW wymiana na inne o przedsiębiorstwa, większej sprawności lub spółdzielnie i wspólnoty zastosowanie energii mieszkaniowe elektrycznej w budynkach Zwiększenie Zarządzający drogami Wg kosztów inwestycji, Środki właśnie, krajowe, efektywności zadanie ciągłe PROW, RPO zarządzania w sektorze transportowym, w tym budowa systemów sterowania ruchem Zwiększenie udziału Powiat, gminy, PKP, Wg kosztów inwestycji, Środki właśnie, środki transportu kolejowego w SKM, WKD, PLK zadanie ciągłe zewnętrzne przewozach pasażerskich oraz towarowych, w tym zakup nowego taboru i budowa linii kolejowych Udrożnienie obszarów Powiat, gminy, Wg kosztów inwestycji, Środki własne, środki miejskich poprzez GDDKiA zadanie ciągłe zewnętrzne budowę obwodnic Rozwój transportu Powiat, gminy, miasta Wg kosztów inwestycji, Środki właśnie, krajowe, rowerowego, w tym zadanie ciągłe PROW, RPO, POliŚ, rozbudowa spójnego WFOŚiGW, NFOŚiGW systemu dróg i ścieżek rowerowych Ograniczenie wjazdu Powiat, gminy, - - pojazdów o masie powyżej 3,5 Mg do centrów miast

Budowa parkingów Powiat, gminy, Wg kosztów inwestycji, Środki właśnie, PROW, Park&Ride, Bike&Ride, zarządzający zadanie ciągłe RPO, POliŚ, Kiss&Ride infrastrukturą WFOŚiGW, NFOŚiGW Ograniczenie pylenia Powiat, gminy Wg kosztów inwestycji, Środki własne wtórnego poprzez zadanie ciągłe oczyszczanie dróg Produkcja energii Powiat, gminy, Wg kosztów inwestycji, Środki własne, RPO, prosumenckiej z mieszkańcy, zadanie ciągłe WFOŚiGW, NFOŚiGW odnawialnych źródeł spółdzielnie energii mieszkaniowe Wykorzystanie Powiat, gminy, Wg kosztów inwestycji, Środki właśnie, odnawialnych źródeł spółdzielnie zadanie ciągłe zewnętrzne, PROW, energii do produkcji mieszkaniowe, RPO, POliŚ, energii elektrycznej i wspólnoty WFOŚiGW, NFOŚiGW cieplnej mieszkaniowe Uwzględnianie w Powiat, gminy W ramach kosztów Środki właśnie dokumentach własnych, zadanie planistycznych ciągłe rozwiązań kształtowania przestrzeni i ich funkcjonowania umożliwiających ochronę powietrza i przewietrzanie miast i osiedli wiejskich odpowiednio do obowiązujących przepisów prawa Realizacja założeń Powiat, właściwe Wg kosztów inwestycji, Środki własne, RPO, właściwych miejscowo miejscowo gminy, zadanie ciągłe POIiŚ, WFOŚiGW, programów ochrony miasta oraz zarządzający NFOŚiGW powietrza drogami Opracowanie i Powiat, gminy, Wg kosztów inwestycji, Środki własne, środki prowadzenie akcji organizacje zadanie ciągłe zewnętrzen, PROW, promocyjno- pozarządowe, placówki RPO, POIiŚ, edukacyjnych w zakresie edukacyjne WFOŚiGW, NFOŚiGW ochrony powietrza w tym gospodarki niskoemisyjnej oraz promowanie rozwiązań przyczyniających się do redukcji emisji zanieczyszczeń Zagrożenie hałasem Zadanie Podmiot Szacunkowe koszty Źródło finansowania odpowiedzialny realizacji zadania [tys.zł]/ termin realizacji Tworzenie w miastach Powiat, gminy Wg kosztów inwestycji Środki własne tzw. stref ciszy, w tym poprzez stosowanie ograniczeń prędkości w terenach zabudowanych 95

Prowadzenie kampanii Powiat, gminy, Wg kosztów inwestycji, Środki własne edukacyjnych w zakresie organizacje zadanie ciągłe Środki zewnętrzne szkodliwości hałasu oraz pozarządowe promowanie rozwiązań przyczyniających się do jego redukcji (np. promowanie transportu publicznego i jazdy na rowerze) Sukcesywne Zarządzający drogą, liną W ramach kosztów Środki własne opracowywanie map kolejową własnych, zadanie Środki zewnętrzne akustycznych ciągłe Opracowywanie Zarządzający drogami W ramach kosztów Środki własne przeglądów własnych Środki zewnętrzne ekologicznych i analiz porealizacyjnych Gospodarowanie wodami Zadanie Podmiot Szacunkowe koszty Źródło finansowania odpowiedzialny realizacji zadania [tys.zł]/ termin realizacji Prowadzenie kontroli Powiat, WIOŚ, RZGW W ramach kosztów Środki własne przestrzegania przez własnych, zadanie podmioty warunków ciągłe wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi Inwentaryzacja ujęć wód Powiat, gminy W ramach kosztów Środki własne podziemnych własnych, zadanie wykorzystywanych do ciągłe nawodnień rolniczych (dot.studni wykonanych w ramach zwykłego korzystania z wód), kontrola poboru wody z tych ujęć Budowa systemów Powiat, gminy, RZGW, Wg kosztów inwestycji Środki własne, ostrzegawczych oraz organizacje RPO tworzenie programów pozarządowe edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego Gospodarka wodno-ściekowa Zadanie Podmiot Szacunkowe koszty Źródło finansowania odpowiedzialny realizacji zadania [tys.zł]/ termin realizacji Ograniczanie zużycia Powiat, gminy - Środki własne wody poprzez Środki krajowe zmniejszenie strat na przesyle oraz 96

optymalizację wykorzystania istniejącej infrastruktury wodnej Działania edukacyjne, Powiat, gminy, inne - Środki własne, promocyjne, podmioty, organizacje Środki krajowe propagujące i pozarządowe Środki zewnętrzne upowszechniające wiedzę o konieczności, celach, zadaniach i sposobach oszczędnego użytkowania wody Prowadzenie kontroli Powiat, WIOŚ, RZGW W ramach kosztów Środki własne przestrzegania przez własnych, zadanie podmioty warunków ciągłe wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi Zasoby geologiczne Zadanie Podmiot Szacunkowe koszty Źródło finansowania odpowiedzialny realizacji zadania [tys.zł]/ termin realizacji Ograniczenie Powiat, gminy - Środki własne niekoncesjonowanej eksploatacji zasobów Kontrola realizacji Powiat W ramach kosztów Środki własne koncesji na własnych, zadanie wydobywanie kopalin ze ciągłe złóż Gleby Zadanie Podmiot Szacunkowe koszty Źródło finansowania odpowiedzialny realizacji zadania [tys.zł]/ termin realizacji Promocja pakietów Powiat, gminy, Wg kosztów inwestycji, Środki własne rolno-środowiskowo- organizacje zadanie ciągłe WFOŚIGW, klimatycznych, pozarządowe NFOŚIGW, RPO, rolnictwa ekologicznego POLiŚ, PROW, środki i integrowanego oraz krajowe, środki informacja nt. dobrych zewnętrzne praktyk rolniczych Ochrona gruntów Powiat, gminy W ramach kosztów Środki własne rolnych przez zmianą własnych, zadanie zagospodarowania ciągłe poprzez uwzględnianie ich przeznaczenia w dokumentach planistycznych Monitoring gleb Powiat, gminy, IUNG Wg poniesionych Środki własne użytkowanych rolniczo kosztów Środki krajowe Środki zewnętrzne Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów

Zadanie Podmiot Szacunkowe koszty Źródło finansowania odpowiedzialny realizacji zadania [tys.zł]/ termin realizacji Przeprowadzenie Powiat, RDOŚ, WIOŚ W ramach kosztów Środki własne kontroli sprawdzających własnych, zadanie dostosowanie ciągłe składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne oraz innych instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów do wymogów prawnych i kontrola w zakresie przestrzegania warunków decyzji Realizacja „Programu Powiat i inne instytucje - Środki własne zapobiegania Środki zewnętrzne powstawaniu odpadów dla województwa mazowieckiego” Usuwanie wyrobów Powiat, gminy, Wg kosztów inwestycji Środki własne azbestowych właściciele obiektów Środki zewnętrzne Odbiór i Gmina Na podstawie opłat wniesionych przez zagospodarowanie mieszkańców – system powinien się bilansować odpadów komunalnych Usuwanie dzikich Powiat, gminy Wg poniesionych Środki własne wysypisk kosztów, zadanie ciągłe Edukacja ekologiczna w Powiat, gminy Wg poniesionych Środki własne zakresie właściwego i in. kosztów, zadanie ciągłe postępowania z odpadami Zasoby przyrodnicze Zadanie Podmiot Szacunkowe koszty Źródło finansowania odpowiedzialny realizacji zadania [tys.zł]/ termin realizacji Zapewnienie właściwej Powiat, gminy W ramach kosztów Środki własne ochrony dla własnych, zadanie różnorodności ciągłe biologicznej, terenów zieleni i krajobrazów w planowaniu przestrzennym, ze szczególnym uwzględnieniem korytarzy ekologicznych poprzez adekwatne zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego

Uwzględnienie w Powiat, gminy W ramach kosztów Środki własne dokumentach własnych, zadanie planistycznych ciągłe zachowania zieleni Wsparcie zaplecza Powiat, gminy, W ramach kosztów Środki własne dydaktycznego oraz organizacje własnych, zadanie infrastruktury służącej pozarządowe ciągłe edukacji ekologicznej oraz ochronie walorów przyrodniczych Prowadzenie działań o Powiat, gminy, placówki W ramach kosztów Środki własne charakterze oświatowe, organizacje własnych, zadanie edukacyjnym i pozarządowe, PGL LP, ciągłe informacyjnym w KPN zakresie ochrony przyrody Uwzględnianie w Powiat, gminy, PGL LP W ramach kosztów Środki własne planach urządzenia lasu własnych, zadanie przebudowy ciągłe drzewostanów monokulturowych lub niezgodnych z siedliskiem Opracowanie Powiat W ramach kosztów Środki własne uproszczonych planów własnych, zdanie ciągłe urządzenia lasu dla lasów prywatnych Inwestycje związane z Powiat, gminy W ramach kosztów Środki własne ochroną PGL LP inwestycji, zadanie przeciwpożarową lasu, ciągłe m.in. rozwój systemów monitorowania zagrożenia pożarowego oraz infrastruktury przeciwpożarowej Odbudowa powierzchni Powiat, gminy Wg poniesionych Środki własne zniszczonej przez PGL LP kosztów, zadanie ciągłe huragany i pożary Sadzenie drzew Powiat, gminy Wg poniesionych Środki własne wydatków, zadanie ciągłe Zmiana klasyfikacji Powiat, właściciele W ramach kosztów Środki własne gruntów zalesionych gruntów własnych, zadanie oraz gruntów, na których ciągłe postępuje sukcesja naturalna Promowanie zalesień Powiat, ARiMR Wg poniesionych PROW jako alternatywnego kosztów sposobu zagospodarowania nieużytków i gruntów nieprzydatnych rolniczo Poważne awarie 99

Zadanie Podmiot Szacunkowe koszty Źródło finansowania odpowiedzialny realizacji zadania [tys.zł]/ termin realizacji Poprawa nadzoru nad Zarządzający drogami W ramach kosztów Środki własne logistyką transportową, własnych Środki zewnętrzne w tym wyprowadzenie transportu substancji niebezpiecznych poza obszary zamieszkałe Edukacja społeczeństwa Powiat W ramach kosztów Środki własne, na rzecz kreowania Gminy inwestycji, zadanie WGOŚiGW prawidłowych zachowań Policja ciągłe w sytuacji wystąpienia KW PSP zagrożeń środowiska i Organizacje życia ludzi z tytułu pozarządowe poważnych awarii

100

7. Źródła finansowania inwestycji środowiskowych

7.1. Analiza zagranicznych źródeł finansowania zadań

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020 (POIiŚ)16

Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 to największy program finansowy z Funduszy Europejskich. Dokument realizuje założenia strategii Europa 2020, z którą powiązany jest jego cel główny – wsparcie gospodarki efektywnie korzystającej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjającej spójności terytorialnej i społecznej.

W okresie 2014-2020 projekty przyczyniające się do poprawy stanu środowiska będą mogły być realizowane głównie w ramach poniższych osi priorytetowych:

 zmniejszenie emisyjności gospodarki,  ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu,  rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach,  poprawa bezpieczeństwa energetycznego.

Dofinansowanie można otrzymać w formie refundacji lub zaliczki.

Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014-2020 PO IR)17

Program Operacyjny Inteligentny Rozwój ma na celu pobudzenie popytu przedsiębiorstw na innowacje i prace badawczo-rozwojowe. W dokumencie nie ma wprost określonych priorytetów odnoszących się do środowiska, natomiast projekty w tym zakresie będą mogły uzyskać wsparcie jeśli spełnią wymagania PO IR. Beneficjentami programu są głównie przedsiębiorstwa, jednostki naukowe, którzy mogą realizować projekty samodzielnie lub we współpracy z sektorem.

Dofinansowanie można otrzymać w formie refundacji lub zaliczki.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2014-2020 (RPO WM)18

W ramach RPO WM na lata 2014-2020 promowane są projekty wspierające tzw. inteligentne specjalizacje regionu, czyli obszary o największym potencjale rozwojowym, taki jak: wysoką jakość życia, bezpieczną żywność, inteligentne systemy zarządzania oraz nowoczesne usługi dla biznesu.

Realizowane projekty w zakresie środowiska to:

 Przejście na gospodarkę niskoemisyjną, w tym: o wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, o wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii w budynkach publicznych i w sektorze mieszkaniowym (dostępne są również zwrotne środki w ramach instrumentów finansowych),

16 https://www.pois.gov.pl/ 17 https://www.poir.gov.pl/ 18 http://www.funduszedlamazowsza.eu/ 101

o promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu;  Gospodarka przyjazna środowisku, w tym: o Wspieranie inwestycji ukierunkowanych na konkretne rodzaje zagrożeń, przy jednoczesnym zwiększeniu odporności na klęski i katastrofy i rozwijaniu systemów zarządzania klęskami i katastrofami, o Inwestowanie w sektor gospodarki odpadami celem wypełnienia zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii Europejskiej w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczających poza te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych określonych przez państwa członkowie, o Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego, o Ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej, ochrona i rekultywacja gleb oraz wspieranie usług ekosystemowych, także poprzez program Natura 2000 i zieloną infrastrukturę.  Jakość życia – to projekty związane z termomodernizacją w ramach rewitalizacji.  Rozwój regionalnego systemu transportowego – w tym projekty związane z rozwojem transportu kolejowego (ograniczenie hałasu).

W programie tym wkład środków unijnych na Mazowszu nie może przekroczyć 80% wartości projektu.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (PROW)19

Głównym celem PROW 2014-2020 jest poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich. Pomoc finansowa skierowana jest zwłaszcza do sektora rolnego.

Przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska (w tym wody, gleb i krajobrazu) i zachowania bioróżnorodności są finansowane w ramach działań rolno środowiskowo-klimatycznych i zalesień. Ponadto wsparcie inwestycyjne w związku z realizacją celów środowiskowych mogą otrzymać gospodarstwa położone na obszarach Natura 2000 i obszarach narażonych na zanieczyszczenia wód azotanami pochodzenia rolniczego.

Program realizuje projekty środowiskowe w ramach taki działań jak:

 gospodarka wodno-ściekowa,  inwestycje w rozwój obszarów leśnych i poprawę żywotności lasów,  działanie rolno środowiskowo-klimatyczne,  rolnictwo ekologiczne,  wsparcie dla rozwoju lokalnego w ramach inicjatywy leader, w tym realizacji celów przekrojowych w zakresie ochrony środowiska i klimatu oraz inwestycje na obszarach Natura 2000.

Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2014-2020 (PO RYBY)20

ROP WM przewiduje wsparcie finansowe z Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego, który zastąpił Europejski Fundusz Rybacki, wdrażany w latach 2007-2013. Dokument zakłada realizację m.in. projektów związanych z ochroną środowiska, obejmujące:

19 http//www.minrol.gov.pl/Wsparcie-rolnictw/PROW-2014-2020 20 http://www.minrol.gov.pl/MGMiZS/PO-RYBY-2014-2020 102

 zmniejszanie negatywnego lub zwiększanie pozytywnego oddziaływania na środowisko gospodarstw akwakultury,  wspieranie zrównoważonej akwakultury świadczącej usługi w zakresie ochrony środowiska (działania wodno-środowiskowe), wspieranie przejścia sposobu prowadzenia akwakultury z systemu klasycznego na system recyrkulacyjny.

Program LIFE – program działań na rzecz środowiska i klimatu 2014-202021

Program LIFE jest jedynym instrumentem finansowym Unii Europejskiej dedykowanym wyłącznie projektom z dziedziny ochrony i poprawy jakości środowiska oraz wpływu człowieka na klimat i dostosowanie się do jego zmian. Głównymi celami są: wspieranie wdrażania wspólnotowego prawa ochrony środowiska, realizacja unijnej polityki w tym zakresie, a także identyfikacja i promocja nowych rozwiązań dla problemów dotyczących środowiska w tym przyrody.

W okresie 2014-2020 jest on realizowany w podziale na dwa podprogramy:

- podprogram na rzecz środowiska, w ramach którego można realizować działania związane z ochroną środowiska i efektywnym gospodarowaniem zasobami, z przyrodą i różnorodnością biologiczną oraz zarządzaniem i informacją w zakresie środowiska,

- podprogram na rzecz klimatu – projekty dotyczące ograniczenia wpływu człowieka na klimat, dostosowanie się do skutków zmian klimatu oraz zarządzania i informacji w zakresie klimatu.

Program skierowany jest to następujących beneficjentów: przedsiębiorcy, administracja publiczna i organizacje pozarządowe.

Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG)22

Norweski Mechanizm Finansowy oraz Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego jest formą bezzwrotnej pomocy zagranicznej przyznanej przez Norwegię, Islandię i Liechtenstein nowym członkom UE. Głównymi celami funduszy norweskich i funduszy EOG są: przyczynianie się do zmniejszania różnic ekonomicznych i społecznych w obrębie EOG oraz wzmacnianie stosunków dwustronnych pomiędzy państwami – darczyńcami, a państwem-beneficjentem.

W zakresie ochrony środowiska mogą być finansowane projekty w obszarach tj.:

 Bioróżnorodność i monitoring środowiska,  Oszczędzanie energii, odnawialne źródła,  Innowacje w zakresie zielonych technologii.

Beneficjenci mogą się ubiegać o dofinansowanie projektów do 85% kosztów kwalifikowanych projektu, a w niektórych przypadkach możliwe jest uzyskanie 90% lub 100% finansowania.

21 https://www.nfosigw.gov.pl/oferta-finansowania/srodki-zagraniczne/instrument-finansowy-life/ 22 Https://www.eog.gov.pl/ 103

Polska podpisała umowy międzyrządowe w sprawie III edycji funduszy norweskich i EOG (2014-2021) w 2017 r. Za koordynację wdrażania powyższych funduszy odpowiada Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju.

7.2 Analiza krajowych źródeł finansowania zadań

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW)23

NFOŚiGW oferuje dofinansowania w formie oprocentowanej pożyczki, w tym pożyczki przeznaczonej na zachowanie płynności finansowej przedsięwzięć współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej; w formie dotacji oraz poprzez inne formy wsparcia określone w ustawie Prawo Ochrony Środowiska. Szczegółowe zasady dofinansowania określają regulaminy/procedury naborów lub przepisy wprowadzające dany program priorytetowy.

Fundusz prowadzi swoje działania w oparciu o Strategię działania NFOŚiGW na lata 2017-2020, która będzie aktualizowana na kolejne lata. W ramach strategii dąży się do osiągnięcia celu generalnego, którym jest: poprawa stanu środowiska i zrównoważone gospodarowanie jego zasobami przez stabilne, skuteczne i efektywne wspieranie przedsięwzięć i inicjatyw służących środowisku.

Cel ten ma być osiągnięty poprzez wspieranie działań w następujących priorytetach:

 Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi,  Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi,  Ochrona atmosfery,  Ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów. oraz poprzez tzw. działania międzydziedzinowe w zakresie monitoringu, przeciwdziałania zagrożeniom środowiska, edukacji ekologiczne, współfinansowania projektów LIFE oraz WFOŚ i innowacyjnych technologii.

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie (WFOŚiGW)24

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej stanowią siedemnaście wzajemnie niezależnych podmiotów, które wspólnie wspierają finansowo ochronę środowiska i gospodarkę wodną w Polsce. W celu koordynacji zwiększenia skuteczności działań NFOŚiGW wraz z wojewódzkimi funduszami realizuje Wspólną Strategię Działania Narodowego Funduszu i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

WFOŚiGW w Warszawie wspiera przedsięwzięcia środowiskowe w zakresie obejmującym głównie: gospodarkę wodną, ochronę wód, ochronę ziemi, ochronę atmosfery, ochronę przyrody, edukację ekologiczną, zapobieganie zagrożeniom środowiska i poważnym awariom oraz usuwanie ich skutków.

23 http://www.nfosigw.gov.pl/ 24 http://www.wfosigw.pl/ 104

Bank Ochrony Środowiska S.A. (BOŚ)25

Bank Ochrony Środowiska poprzez współpracę z WFOŚiGW oferuje preferencyjne kredyty (EKOkredyt z dopłatami) na inwestycje proekologiczne, w tym inwestycje w nowe technologie i urządzenia obniżające zużycie energii, projekty z obszaru efektywności energetycznej, energii odnawialnej oraz termomodernizacji budynków. Oferta banku jest nieustanie aktualizowana i dostosowywana do potrzeb konsumenckich. Ponadto Bank obecnie oferuje np. EKOkredyt na fotowoltaikę i EKOpożyczka „Nasza woda” na zapobieganie i niwelowanie skutków suszy.

Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK)26

Bank Gospodarstwa Krajowego dysponuje środkami z Europejskiego Banku Inwestycyjnego na preferencyjne kredyty dla samorządów na inwestycje m.in. infrastrukturalne w zakresie ochrony środowiska. Możliwe jest otrzymanie kredytu do 100% kosztów finansowego przedsięwzięcia.

Samorządowy Program Pożyczkowy (SPP)27

Samorządowy Program Pożyczkowy umożliwia udzielenie preferencyjnych pożyczek dla samorządów gminnych i powiatowych na finansowanie inwestycji infrastrukturalnych na terenach wiejskich, w tym na budowę i modernizację sieci i stacji wodociągowych, budowę i modernizację zbiorowego odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz zaopatrzenia w energię z wykorzystaniem lokalnych odnawialnych źródeł energii. Finansowanie do 100% wartości zadania inwestycyjnego brutto.

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa28

W ramach dopłat bezpośrednich przewidziane są tzw. płatności zielone uzależnione od spełnienia wymagań w zakresie dywersyfikacji upraw, utrzymania trwałych użytków zielonych, zalesiania itp.

25 https://www.bosbank.pl/ 26 https://www.bgk.pl/ 27 https://www.efrwp.pl/ 28 https://www.arimr.gov.pl/ 105

8. Cele środowiskowe wybranych dokumentów strategicznych

Polityka ekologiczna państwa 2030 – strategia rozwoju w obszarze środowiska i gospodarki wodnej

W dokumencie przyjęto następujące kierunki interwencji:

 zrównoważone gospodarowanie wodami, w tym zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki oraz osiągnięcia dobrego stanu wód,  likwidacja źródeł emisji zanieczyszczeń do powietrza lub istotne zmniejszenie ich oddziaływania,  ochrona powierzchni ziemi, w tym gleb,  przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska oraz zapewnienie bezpieczeństwa biologicznego, jądrowego i ochrony radiologicznej,  zarządzanie zasobami dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, w tym ochrona i poprawa stanu różnorodności biologicznej i krajobrazu,  wspieranie wielofunkcyjnej i trwale zrównoważonej gospodarki leśnej,  gospodarka odpadami w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym  zarządzanie zasobami geologicznymi poprzez opracowanie i wdrożenie polityki surowcowej państwa,  wspieranie wdrażania ekoinnowacji oraz upowszechnianie najlepszych dostępnych technik BAT,  przeciwdziałanie zmianom klimatu,  adaptacja do zmian klimatu i zarządzanie ryzykiem klęsk żywiołowych,  edukacja ekologiczna, w tym kształtowanie wzorców zrównoważonej konsumpcji,  usprawnienie systemu kontroli i zarządzania ochroną środowiska oraz doskonalenie systemu finansowania.

Stopień powiązania „Programu ochrony środowiska dla powiatu kozienickiego na lata 2021-2025 z perspektywą do 2029 r.” z wymienionym wyżej dokumentem: proponowane w „Programie…” cele i kierunki działań wpisują się bezpośrednio lub pośrednio w realizację celów określonych w Polityce ekologicznej państwa 2030 – strategia rozwoju w obszarze środowiska i gospodarki wodnej.

Program ochrony środowiska dla Województwa Mazowieckiego do 2022 r.

W programie przedstawiono cele w podziale na poszczególne obszary interwencji:

Ochrona klimatu i jakości powietrza (OP)

OP.I. Poprawa jakości powietrza przy zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego w kontekście zmian klimatu

Kierunek interwencji OP.1. Poprawa efektywności energetycznej

Kierunek interwencji OP.2. Ograniczenie emisji powierzchniowej

Kierunek interwencji OP.3. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł komunikacyjnych

Kierunek interwencji OP.4. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł przemysłowych i energochłonności gospodarki

Kierunek interwencji OP.5. Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii 106

Kierunek interwencji OP.6. Zmniejszenie przekroczeń dopuszczalnych poziomów stężeń monitorowanych substancji

Kierunek interwencji OP.7. Dostosowanie sektora energetycznego do zmian klimatu

OP.II. Osiągnięcie poziomu celu długoterminowego dla ozonu

Kierunek interwencji OP.8. Zmniejszenie emisji prekursorów ozonu

Zagrożenia hałasem (KA)

KA.I. Ochrona przed hałasem

Kierunek interwencji: KA.1. Poprawa klimatu akustycznego

Kierunek interwencji: KA.2. Ocena stanu akustycznego środowiska

Pola elektromagnetyczne (PEM)

PEM.I. Utrzymanie dotychczasowego stanu braku zagrożeń ponadnormatywnym promieniowaniem

Elektromagnetycznym

Kierunek interwencji PEM.1. Ochrona prze polami elektromagnetycznymi

Gospodarowanie wodami (ZW)

ZW. I. Osiągnięcie dobrego stanu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych

Kierunek interwencji ZW.1. Poprawa stanu jakościowego i ilościowego wód powierzchniowych

Kierunek interwencji ZW.2. Poprawa stanu jakościowego i ilościowego wód podziemnych

ZW. II. Ochrona przed zjawiskami ekstremalnymi związanymi z wodą

Kierunek interwencji ZW.3. Zapewnienie bezpieczeństwa powodziowego

Kierunek interwencji ZW.4. Gospodarowanie wodami uwzględniające zmiany klimatyczne

Gospodarka wodno-ściekowa (GW)

GW. I. Prowadzenie racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej

Kierunek interwencji GWS.1. Sprawny i funkcjonalny system wodociągowy

GWS.2. Rozwój i dostosowanie instalacji oraz urządzeń służących zrównoważonej i racjonalnej gospodarce wodno-ściekowej dla potrzeb ludności i przemysłu

107

Zasoby geologiczne (ZG)

ZG. I. Racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi

Kierunek interwencji ZG.1. Kontrola i monitoring eksploatacji kopalin

Gleby (GL)

OGL. I. Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem antropogenicznym, erozją oraz niekorzystnymi zmianami klimatu

Kierunek interwencji GL.1. Zachowanie funkcji środowiskowych i gospodarczych gleb

Kierunek interwencji GL.2. Rekultywacja gruntów zdegradowanych i zdewastowanych

Kierunek interwencji GL.3. Ochrona przed osuwiskami

Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO)

GO. I. Gospodarowanie odpadami zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami, uwzględniając zrównoważony rozwój województwa mazowieckiego

Kierunek interwencji GO.1.Racjonalna gospodarka odpadami

Kierunek interwencji GO.2. Doskonalenie systemu gospodarowania odpadami

Zasoby przyrodnicze (ZP)

ZP. I. Ochrona różnorodności biologicznej oraz krajobrazowej

Kierunek interwencji ZP.1. Zarządzanie zasobami Kierunek interwencji

ZP.2. Zachowanie lub przywrócenie właściwego stanu siedlisk i gatunków przyrody i krajobrazem

Kierunek interwencji ZP.3. Ochrona i rozwój zieleni na terenach zurbanizowanych

Kierunek interwencji ZP.4. Działania z zakresu pogłębiania i udostępniania wiedzy o zasobach przyrodniczych i walorach krajobrazowych województwa

ZP. II. Prowadzenie trwale zrównoważonej gospodarki leśnej

Kierunek interwencji ZP.5. Racjonalne użytkowanie zasobów leśnych

ZP. III. Zwiększanie lesistości

Kierunek interwencji ZP.7. Zwiększenie lesistości

Zagrożenia poważnymi awariami (PAP)

PAP.I. Ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych oraz minimalizacja ich skutków

108

Kierunek interwencji PAP.1. Zmniejszenie zagrożenia wystąpienia poważnej awarii oraz minimalizacja skutków w przypadku wystąpienia awarii

Stopień powiązania „Programu ochrony środowiska dla powiatu kozienickiego na lata 2021-2025 z perspektywą do 2029 r.” z wymienionym wyżej dokumentem: proponowane w „Programie…” cele i kierunki działań wpisują się bezpośrednio lub pośrednio w realizację celów określonych w Programie ochrony środowiska dla Województwa Mazowieckiego do 2022 r.

Strategia rozwoju województwa mazowieckiego do 2030. Innowacyjne Mazowsze (SRWM 2030)

Celem strategicznym dokumentu w obszarze środowiska i energetyki jest zapewnienie gospodarce regionu zdywersyfikowanego zaopatrzenia w energię przy zrównoważonym gospodarowaniu zasobami i środowiska.

Do jego osiągnięcia ma doprowadzić realizacja działań w ramach niżej wymienionych kierunków:

 dywersyfikacja źródeł energii i jej efektywne wykorzystanie oraz poprawa infrastruktury przesyłowej,  nowoczesna infrastruktura zaopatrzenia w energię z różnych źródeł,  produkcja energii ze źródeł odnawialnych,  zapewnienie trwałego i zrównoważonego rozwoju oraz zachowanie wysokich walorów środowiska,  wspieranie rozwoju przemysłu ekologicznego i Eko-innowacji,  przeciwdziałanie zagrożeniom naturalnym,  inwestycje związane z uzdatnianiem wody i gospodarką odpadami, odnową terenów skażonych, zmniejszeniem zanieczyszczenia,  modernizacja lokalnych sieci energetycznych,  wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego oraz walorów przyrodniczego dla rozwoju gospodarczego regionu i poprawy jakości życia.

W dokumencie zaproponowano także kierunki działań dla wód: realizacja inwestycji związanych z uzdatnianiem wody, odpadów, realizacja inwestycji związanych z gospodarką odpadami. Ponadto w zakresie ochrony środowiska zaproponowano następujące kierunki działań: zapewnienie trwałego i zrównoważonego rozwoju oraz zachowanie wysokich walorów środowiska, odnowę terenów skażonych, zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska oraz przeciwdziałanie zagrożeniom naturalnym.

Cele związane ze środowiskiem realizowane są nie tylko w obszarze Środowisko i Energetyka, ale również w obszarze Przestrzeń i Transport, w ramach następujących kierunków działań: rozwój form transportu przyjaznych dla środowiska i mieszkańców oraz zapobieganie nadmiernej suburbanizacji i kreowanie ładu przestrzennego.

Stopień powiązania „Programu ochrony środowiska dla powiatu kozienickiego na lata 2021-2025 z perspektywą do 2029 r.” z wymienionym wyżej dokumentem: proponowane w „Programie…” cele i kierunki działań wpisują się bezpośrednio lub pośrednio w realizację celów określonych w Strategii rozwoju województwa mazowieckiego do 2030. Innowacyjne Mazowsze.

Strategia Rozwoju Powiatu do roku 2020

Misja powiatu to: „Władze powiatu ze społecznością lokalną budują przyszłość w oparciu o przedsiębiorczość, aktywność, współpracę i zaufanie, stwarzając warunki samorealizacji mieszkańców 109 z uwzględnieniem osób znajdujących się w szczególnej potrzebie przy wykorzystaniu potencjału społeczno- gospodarczego i przyrodniczo-krajobrazowego”

Cele strategiczne to:

 rozwój infrastruktury społecznej,  rozwój infrastruktury technicznej,  aktywizacja gospodarki lokalnej,  wykorzystanie zasobów i walorów przyrodniczo-turystycznych i kulturowych,  działania proekologiczne i ochrona środowiska.

Cele operacyjne to:

 rozwój edukacji i kultury  poprawa infrastruktury drogowej i komunikacyjnej, w tym budowa, przebudowa, remont, dróg powiatowych i ciągów pieszych i rowerowych wraz z infrastrukturą towarzyszącą,  stworzenie warunków dla inwestorów lokalnych i zewnętrznych,  rozwój turystyki i rekreacji, w tym zwiększenie atrakcyjności turystyczno – wypoczynkowej powiatu,  poprawa gospodarki wodno-ściekowej, w tym zwiększenie dostępności do systemu kanalizacji zbiorczej, w tym zapewnienie właściwego oczyszczania ścieków, zwiększenie dostępności do sieci wodociągowej i zapewnienie dostarczania wody o odpowiednich parametrach.

W działaniach proekologicznych i ochrony środowiska zagadnieniem strategicznym dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego powiatu jest zwiększenie dostępności do systemu kanalizacji zbiorczej. Stopień skanalizowania gmin, poza gminą Kozienice i Garbatka-Letnisko, należy uznać za niewystarczający, co obniża ich atrakcyjność osiedleńczą i inwestycyjną oraz obniża standardy życia mieszkańców. Kolejny cel w zakresie środowiskowym to zwiększenie dostępności do sieci wodociągowej, którego stopień zwodociągowania nie zaspakaja potrzeb wszystkich gospodarstw domowych.

Strategia na rzecz odpowiedzialnego rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.)

Cel główny: Tworzenie warunków dla wzrostu dochodów mieszkańców Polski przy jednoczesnym wzroście spójności w wymiarze społeczny, ekonomicznym, środowiskowym i terytorialnym.

Stopień powiązania „Programu ochrony środowiska dla powiatu kozienickiego na lata 2021-2025 z perspektywą do 2029 r.” z wymienionym wyżej dokumentem: proponowane w „Programie…” cele i kierunki działań wpisują się bezpośrednio lub pośrednio w realizację celów określonych w Strategii na rzecz odpowiedzialnego rozwoju do 2020 (z perspektywą do 2030 r.).

Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”

110

1. Cel 1: Dostosowanie otoczenia regulacyjnego i finansowego do potrzeb innowacyjnej i efektywnej gospodarki I. Kierunek działań 1.2 Koncentracja wydatków publicznych na działaniach prorozwojowych i innowacyjnych - Działanie 1.2.3 Identyfikacja i wspieranie rozwoju obszarów i technologii o największym potencjale wzrostu, - Działanie 1.2.4 Wspieranie różnych form innowacji, - Działanie 1.2.5 Wspieranie transferu wiedzy i wdrażania nowych/nowoczesnych technologii w gospodarce (w tym technologii środowiskowych), II. Kierunek działań 1.3 Uproszczenie, zapewnienie spójności i przejrzystości systemu danin publicznych mające na względzie potrzeby efektywnej i innowacyjnej gospodarki - Działanie 1.3.2 Eliminacja szkodliwych subsydiów i racjonalizacja ulg podatkowych, 2. Cel 3: Wzrost efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i surowców I. Kierunek działań 3.1.Transpormacja systemu społeczno-gospodarczego na tzw. bardziej zieloną ścieżkę, zwłaszcza ograniczenie energo- i materiałochłonności gospodarki, - Działanie 3.1.1 Tworzenie warunków dla rozwoju zrównoważonej produkcji i konsumpcji oraz zrównoważonej polityki przemysłowej, - Działanie 3.1.2 Podnoszenie społecznej świadomości i poziomu wiedzy na temat wyzwań zrównoważonego rozwoju i zmian klimatu, - Działanie 3.1.3 Wspieranie potencjału badawczego oraz eksportowego w zakresie technologii środowiskowych, ze szczególnym uwzględnieniem niskoemisyjnych technologii węglowych (CTW), - Działanie 3.1.4. Promowanie przedsiębiorczości typu „business&biodiversity”, w szczególności na obszarach zagrożonych peryferyjnością, II. Kierunek działań 3.2 Wspieranie rozwoju zrównoważonego budownictwa na etapie planowania, projektowania, wznoszenia budynków oraz zarządzania nimi przez cały cykl życia, - Działanie 3.2.1 Poprawa efektywności energetycznej i materiałowej przedsięwzięć architektoniczno- budowlanych oraz istniejących zasobów, - Działanie 3.2.2 Stosowanie zasad zrównoważonej architektury.

Stopień powiązania „Programu ochrony środowiska dla powiatu kozienickiego na lata 2021-2025 z perspektywą do 2029 r.” z wymienionym wyżej dokumentem: proponowane w „Programie…” cele i kierunki działań wpisują się bezpośrednio lub pośrednio w realizację celów określonych w Strategii innowacyjności i efektywności gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”.

Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku)

1. Cel strategiczny 1. Stworzenie zintegrowanego systemu transportowego I. Cel szczegółowy 1. Stworzenie nowoczesnej i spójnej sieci infrastruktury transportowej, II. Cel szczegółowy 4. Ograniczanie negatywnego wpływu transportu na środowisko.

Stopień powiązania „Programu ochrony środowiska dla powiatu kozienickiego na lata 2021-2025 z perspektywą do 2029 r.” z wymienionym wyżej dokumentem: proponowane w „Programie…” cele i kierunki działań wpisują się bezpośrednio lub pośrednio w realizację celów określonych w Strategii rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku).

111

Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020

1. Cel szczegółowy 2. Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności: a) Kierunek interwencji 2.1.4 Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków.

Stopień powiązania „Programu ochrony środowiska dla powiatu kozienickiego na lata 2021-2025 z perspektywą do 2029 r.” z wymienionym wyżej dokumentem: proponowane w „Programie…” cele i kierunki działań wpisują się bezpośrednio lub pośrednio w realizację celów określonych w Strategii zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020.

Program ochrony powietrza dla województwa mazowieckiego

 Program ochrony powietrza dla strefy województwa mazowieckiego, w których został przekroczony poziom docelowy benzo(a)piranu w powietrzu  Program ochrony powietrza dla strefy mazowieckiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 i pyłu zawieszonego PM2,5 w powietrzu.

Cele: - ograniczenie emisji powierzchniowej (indywidualnych systemów grzewczych) - ograniczenie emisji liniowej (komunikacyjnej) - edukacja mieszkańców.

Stopień powiązania „Programu ochrony środowiska dla powiatu kozienickiego na lata 2021-2025 z perspektywą do 2029 r.” z wymienionym wyżej dokumentem: proponowane w „Programie…” cele i kierunki działań wpisują się bezpośrednio lub pośrednio w realizację celów określonych w Programie ochrony powietrza dla województwa mazowieckiego.

Program ochrony środowiska przed hałasem dla dróg wojewódzkich na terenie województwa mazowieckiego

Dokument ma na celu zapewnienie jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej lub na poziomie wartości dopuszczalnej. Natomiast na obszarach, gdzie normy nie są dotrzymane należy dążyć do zmniejszenia hałasu do co najmniej dopuszczalnego.

Stopień powiązania „Programu ochrony środowiska dla powiatu kozienickiego na lata 2021-2020 z perspektywą do 2029 r.” z wymienionym wyżej dokumentem: proponowane w „Programie…” cele i kierunki działań wpisują się bezpośrednio lub pośrednio w realizację celów określonych w Programie ochrony środowiska przed hałasem dla dróg wojewódzkich na terenie województwa mazowieckiego.

Wojewódzki plan gospodarki odpadami dla województwa mazowieckiego 2022

112

Głównym celem planu jest realizacja Strategii Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko oraz wdrożenie hierarchii sposobów postępowania z odpadami, jak również utworzenie w województwie zintegrowanej sieci instalacji gospodarowania odpadami, spełniających wymagania ochrony środowiska.

Cele:  zmniejszenie ilości powstających odpadów: ograniczenie marnotrawienia żywności, wprowadzenie selektywnego zbierania bioodpadów z zakładów zbiorowego żywienia,  zwiększanie świadomości społeczeństwa na temat właściwego gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym odpadami żywności i innymi odpadami ulegającymi biodegradacji,  doprowadzenie do funkcjonowania systemów zagospodarowania odpadów zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami: o osiągnięcie poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego użycia frakcji: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła z odpadów komunalnych w wysokości min.50% ich masy do 2020 r. o do 2020 r. udział masy termicznie przekształcanych odpadów komunalnych oraz odpadów pochodzących z przetworzenia odpadów komunalnych w stosunku do wytworzonych odpadów komunalnych nie może przekraczać 30%, o do 2025 r. recyklingowi powinno być poddawane 60% odpadów komunalnych, o do 2030 r. recyklingowi powinno być poddawane 65% odpadów komunalnych, o redukcja składowania odpadów komunalnych do maksymalnie 10% do 2030 r.  zmniejszenie udziału zmieszanych odpadów komunalnych w całym strumieniu zbieranych odpadów (zwiększenie udziału odpadów zbieranych selektywnie),  zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych w 2020 r. więcej niż 35% masy tych odpadów w stosunku do masy odpadów wytworzonych w 1995 r.,  zaprzestanie składowania odpadów ulegających biodegradacji selektywnie zebranych,  zaprzestanie składowania zmieszanych odpadów komunalnych bez przetworzenia,  zmniejszenie liczby miejsc nielegalnego składowania odpadów komunalnych,  utworzenie systemu monitorowania gospodarki odpadami komunalnymi,  monitorowanie i kontrola postępowania z frakcją odpadów komunalnych wysortowaną ze strumienia zmieszanych odpadów komunalnych,  zbilansowanie funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi w świetle obowiązującego zakazu składowania określonych frakcji odpadów komunalnych i pochodzących z przetwarzania odpadów komunalnych, w tym odpadów o zawartości ogólnego węgla organicznego powyżej 5% s.m. i o cieple spalania powyżej 6MJ/kg suchej masy.

Pozostałe odpady inne niż komunalne:  zapobieganie powstawaniu olejów odpadowych, dążenie do zwiększenia ilości zbieranych olejów odpadowych, utrzymanie poziomu odzysku,  zwiększenie poziomu zbieranych zużytych baterii i akumulatorów,  zapewnienie osiągnięcia odpowiedniego poziomu zbierania ZSEE, zwiększenie świadomości społeczeństwa i przedsiębiorców,  osiąganie minimum rocznych poziomów odzysku i recyklingu odniesionych do masy pojazdów przyjętych do stacji demontażu w skali roku co najmniej na pozio  mie odpowiednio 95% i 85%. i in.

113

Stopień powiązania „Programu ochrony środowiska dla powiatu kozienickiego na lata 2021-2020 z perspektywą do 2029 r.” z wymienionym wyżej dokumentem: proponowane w „Programie…” cele i kierunki działań wpisują się bezpośrednio lub pośrednio w realizację celów określonych w Wojewódzkim planie gospodarki odpadami dla województwa mazowieckiego 2022.

Plan Ochrony dla Kozienickiego Parku Krajobrazowego

Plan został przyjęty uchwała sejmiku wojewódzkiego w grudniu 2019 r. Plan ustanowiono na okres 20 lat w odniesieniu do przedmiotów ochrony specjalnych obszarów ochrony: 1. ptaków Ostoja Kozienicka , 2. siedlisk Puszcza Kozienicka. Ogólnymi celami ochrony przyrody Kozienickiego Parku Krajobrazowego, są:  zachowanie ekosystemów leśnych, lądowych ekosystemów nieleśnych oraz ekosystemów wodnych, wraz z całym bogactwem występujących w nich gatunków grzybów, roślin i zwierząt, w tym zwłaszcza chronionych, rzadkich, ginących i zagrożonych oraz zbiorowisk roślinnych i siedlisk przyrodniczych,  zachowanie i poprawa możliwości trwałego i stabilnego funkcjonowania ekosystemów, w tym utrzymanie powiązań w obrębie Parku oraz powiązań z zewnętrznymi układami przyrodniczymi,  stabilizowanie i przywracanie utraconej różnorodności biologicznej na poziomie ekosystemów, siedlisk oraz rodzimych i zadomowionych gatunków i genotypów grzybów, roślin i zwierząt,  zachowanie walorów kulturowych i krajobrazowych, w tym elementów charakterystycznego krajobrazu kulturowego,  sukcesywna poprawa stanu wszystkich komponentów środowiska,  zrównoważone użytkowanie zasobów przyrody,  ograniczenie negatywnych oddziaływań na zasoby przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe Parku,  udostępnianie Parku dla celów turystycznych, rekreacyjnych i edukacyjnych, przy zachowaniu jego walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych.

Stopień powiązania „Programu ochrony środowiska dla powiatu kozienickiego na lata 2021-2020 z perspektywą do 2029 r.” z wymienionym wyżej dokumentem: proponowane w „Programie…” cele i kierunki działań wpisują się bezpośrednio lub pośrednio w realizację celów określonych w Planie Ochrony dla Kozienickiego Parku Krajobrazowego.

114

Spis tabel

Tabela 1 Powiat kozienicki w liczbach ...... 9 Tabela 2 Liczba ludności na przestrzeni lat 2016-2019 ...... 10 Tabela 3 Drogi na terenie powiatu kozienickiego ...... 12 Tabela 4 Piesze szlaki turystyczne na terenie powiatu kozienickiego ...... 14 Tabela 5 Rowerowe szlaki turystyczne na terenie powiatu kozienickiego ...... 15 Tabela 6 Monitoring oddziaływania akustycznego drogi krajowej 79 na terenie powiatu kozienickiego ..... 29 Tabela 7 Schemat oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych ...... 37 Tabela 8 Wyciąg z lity punktów badawczych wód podziemnych wraz z oceną jakości ...... 39 Tabela 9 Charakterystyka sieci wodociągowej oraz kanalizacyjnej na terenie powiatu kozienickiego ...... 46 Tabela 10 Liczba zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ...... 49 Tabela 11 Wykaz oczyszczalni ścieków działających na terenie powiatu kozienickiego ...... 51 Tabela 12 Liczba osób korzystających z oczyszczalni ścieków, w stosunku do liczb osób korzystających z kanalizacji w % ogółu ludności ...... 53 Tabela 13 Powierzchnie użytków rolnych w zależności od klasy gleb ...... 58 Tabela 14 Ilości odpadów komunalnych zebranych w ciągu roku z gospodarstw domowych w gminach powiatu kozienickiego na przestrzeni lat 2017-2019 ...... 64 Tabela 15 Ilość odpadów komunalnych zebranych selektywnie w ciągu roku z gospodarstw domowych na terenie gmin powiatu kozienickiego w latach 2017-2019 ...... 64 Tabela 16 Powierzchnia gruntów leśnych oraz lesistości poszczególnych gmin powiatu kozienickiego ...... 68 Tabela 17 Formy ochrony przyrody - Gmina Grabatka Letnisko ...... 70 Tabela 18 Formy ochrony przyrody – Gmina Głowaczów ...... 71 Tabela 19 Formy ochrony przyrody – Gmina Gniewoszów ...... 72 Tabela 20 Formy ochrony przyrody – Gmina Grabów n. Pilicą ...... 72 Tabela 21 Formy ochrony przyrody – Gmina Magnuszew ...... 72 Tabela 22 Formy ochrony przyrody – Gmina Sieciechów ...... 73 Tabela 23 Formy ochrony przyrody - Kozienice ...... 73 Tabela 24 Wartości wskaźników monitorowania POŚ ...... 80 Tabela 25 Cele, kierunki interwencji oraz zadania przewidziane do realizacji w ramach Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kozienickiego na lata 2021 – 2025 z perspektywą do roku 2029 ...... 85 Tabela 26Harmonogram realizacji zadań przewidzianych do realizacji w ramach Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kozienickiego na lata 2021 – 2025 z perspektywą do roku 2029 ...... 94

115

Spis wykresów

Wykres 1 Liczba lokali mieszkalnych eksponowanych na hałas w powiecie kozienieckiem na tle innych powiatów ...... 30 Wykres 2 Liczba osób eksponowanych na hałas w powiecie kozienickim na tle innych powiatów ...... 30 Wykres 3 Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w gminach powiatu kozienickiego ...... 47 Wykres 4 Długość sieci kanalizacyjnej w relacji do długości sieci wodociągowej w gminach powiatu kozienickiego ...... 47 Wykres 5 Długość sieci wodociągowej w gminach powiatu kozienickiego ...... 48 Wykres 6 Ludność korzystająca z sieci wodociągowej w powiecie kozienickim ...... 49 Wykres 7 Odpady komunalne zebrane w ciągu roku z gospodarstw domowych za 2019 r...... 63

116

Spis rysunków

Rysunek 1 Położenie powiatu kozienickiego na tle województwa mazowieckiego ...... 7 Rysunek 2 Podział województwa mazowieckiego na strefy dla celów oceny jakości powietrza ...... 20 Rysunek 3 Lokalizacja stacji pomiarowych w województwie mazowiecki, wykorzystanych w ocenie za 2019 r...... 21 Rysunek 4 Lokalizacja punktów monitoringowych pól elektromagnetycznych w ramach badań prowadzonych przez GIOŚ roku 2017 i 2014...... 34 Rysunek 5 Wody podziemne na terenie powiatu kozienickiego i okolic ...... 41 Rysunek 6 Obszar narażony na niebezpieczeństwo powodzi na terenie powiatu kozienickiego ...... 42 Rysunek 7 Mapa suszy atmosferycznej w województwie mazowieckim ...... 44 Rysunek 8 Punkty poboru prób gleb na terenie województwa mazowieckiego ...... 59 Rysunek 9 Lesistość powiatu kozienickiego na podstawie mapy z Banku Danych o Lasach ...... 68 Rysunek 10 Obwody łowieckie na terenie powiatu kozienickiego ...... 69

117