ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეროვნული სამეცნიერო ბიბლიოთეკა IVANE JAVAKHISHVILI TBILISI STATE UNIVERSITY NATIONAL SCIENTIFIC LIBRARY ბი ობ იბ ლიოგ რა ფიული სერია „ქართვე ლი მეცნი ერები“ Biobibliographical Series “Georgian Scholars” Shalva Amiranashvili (1899-1975) Biobibliography Tbilisi 2014 შალვა ამირანაშვილი (1899-1975) ბი ობ იბ ლიოგ რა ფია თბი ლისი 2014 012 (ამირანაშვილი, შ.) + 016 : 7.072 ამირან – 587 გამოჩენილი ქართველი ხელოვნებათმცოდნის, აკადემიკოს შალვა ამირანა- შვილის ბიობიბლიოგრაფიაში თავმოყრილია 1919-2011 წლების მასალა: სა- მეცნიერო შრომები, სამეცნიერო-პოპულარული სტატიები, რეცენზიები, მისი რედაქტორობით გამოცემული შრომები და ლიტერატურა მის შესახებ. მასალა განლაგებულია ქრონოლოგიურ-ანბანური რიგით. ბიობიბლიო- გრაფიას წინ უძღვის შალვა ამირანაშვილის სამეცნიერო და საზოგადოებრივი მოღვაწეობის მოკლე მიმოხილვა, ცხოვრებისა და მოღვაწეობის ძირითადი თარიღები. ცალკეა გამოყოფილი საიუბილეო თარიღები. ერთვის ძირითად შრომათა, სახელთა, გეოგრაფიულ სახელწოდებათა და კულტურის ძეგლთა ანბანური საძიებლები. Biobibliography of an outstanding Georgian art critic, academician Shalva Amiranashvili, includs materials of 1919-2011: scientific works, scientific-popular articles, reviews on them, works edited by Shalva Amiranashvili and publications about him. The material is arranged in chronological-alphabetical order. The biobibliog- raphy is prefaced by a short review of scientific and public activities of Shalva Amiranashvili, dates of his life and activity. Anniversary dates are given separate- ly. Indexes of main works, names, geographical places and cultural monuments are appended in alphabetical order. რე დაქ ტო რები: მამუკა ბერძენიშვილი, ირაკ ლი ღარი ბაშ ვი ლი ბიბლი ოგ რა ფი ული რე დაქ ტო რი ნა ნა ბა ღა თუ რია შემ დგენლები: ია დუ დუ ჩა ვა, ციური კვაჭაძე კომ პი უტ ერული უზ რუნ ველყო ფა მა რი კა ჟორ ჟო ლიანი დამ კა ბა დო ნე ბელი ზა ზა გუ ლაშ ვი ლი გა რეკა ნის დიზა ინი ნინო ხოსრუაშვილი Editors: Mamuka Berdzenishvili, Irakli Garibashvili Bibliographic editor Nana Bagaturia Authors: Ia Duduchava, Tsiuri Kvachadze Computer Marika Zhorzholiani Prepress Zaza Gulashvili Cover Design Nino Khosruashvili © ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti, 2014 © Ivane Javakhishvili Tbilisi State University, 2014 ISBN 978-9941-13-380-0 ISSN 2298-0059 სარჩევი აკადემიკოსი შალვა ამირანაშვილი (სამეცნიერო და საზოგადოებრივი მოღვაწეობის მოკლე მიმოხილვა) .......................9 Academician Shalva Amiranashvili (A Brief Review of His Scientific and Public Activities) ..........................................................14 შალვა ამირანაშვილის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის ძირითადი თარიღები ....................................................................19 The Main Dates of Life Activity of Shalva Amiranashvili .............22 შალვა ამირანაშვილის შრომები .................................................25 Shalva Amiranashvili’s Works ........................................................25 შალვა ამირანაშვილის რედაქციით გამოცემული შრომები ...57 Works Edited by Shalva Amiranashvili ..........................................57 ლიტერატურა შალვა ამირანაშვილის შესახებ .........................59 Publications About Shalva Amiranashvili ......................................59 საიუბილეო თარიღები ..................................................................75 Jubilee Dates .....................................................................................75 დაბადების 60 წლისთავი .........................................................75 60 Years Anniversary .................................................................75 დაბადების 70 წლისთავი .........................................................76 70 Years Anniversary .................................................................76 დაბადების 75 წლისთავი .........................................................76 75 Years Anniversary .................................................................76 დაბადების 80 წლისთავი .........................................................76 80 Years Anniversary .................................................................76 დაბადების 90 წლისთავი .........................................................77 90 Years Anniversary .................................................................77 დაბადების 100 წლისთავი .......................................................78 100 Years Anniversary ...............................................................78 დაბადების 110 წლისთავი .......................................................79 110 Years Anniversary ...............................................................79 მასალები გარდაცვალების შესახებ ............................................80 Materials About Death ....................................................................80 ძირი თად შრო მა თა სა ძიებ ელი ...................................................81 Index of Main Works .......................................................................81 სა ხელთა სა ძიებ ელი .....................................................................83 Index of Names ................................................................................83 გეოგ რა ფი ულ სახელ წო დება თა სა ძიებ ელი .............................89 Geographical Index ..........................................................................89 გა მო ცემის ადგი ლი (გარდა თბი ლისი სა) ...................................91 Places of Publication (Except Tbilisi) .............................................91 კულ ტუ რის ძეგლთა საძი ებ ელი ..................................................92 Index of Cultural Monuments .........................................................92 ხელოვ ნებ ათმცოდ ნე ობ ის დარგში, სერი ით „ქართვე ლი მეცნი ერები“, გამო ცემუ ლი ბი ობ იბ ლიოგ რა ფი ები ...................................................................93 აკადემიკოსი შალვა ამირანაშვილი (სამეცნიერო და საზოგადოებრივი მოღვაწეობის მოკლე მიმოხილვა) დი დი ქარ თვე ლი მეც ნი ერი და სა ზო გა დო მოღ ვა წე, ქარ თუ ლი ხელოვ ნე ბათ მცოდ ნე ობ ის ერთ-ერთი ფუ ძემდე ბე ლი, სსრ კავ ში რის მეცნი ერებ ათა აკ ად ემი ის წევრ-კო რესპონ დენ ტი, საქარ თვე ლოს სსრ მეცნი ერებ ათა აკ ად ემი ის ნამ დვი ლი წევ რი, მეცნი ერებ ის დამ სა ხუ- რებუ ლი მოღ ვა წე, ხე ლოვ ნე ბათ მცოდ ნე ობ ის დოქ ტო რი, საერ თა - შო რი სო მუ ზე უმ ის საბჭო სა და სსრ კავ ში რის მუ ზე უმ ის ნა ცი ონ ალური კო მი ტეტის ნამ დვი ლი წევ რი, სა ქარ თვე ლოს ხე ლოვ ნე ბის მუ ზე უმ ის დი რექტო რი, თბი ლისის სა ხელმწი ფო უნ ივ ერსი ტე ტის ხელოვ ნე- ბის ის ტო რი ისა და თე ორი ის კა თედ რის გამ გე, პრო ფესო რი შალ ვა იასონ ის ძე ამირ ან აშ ვი ლი ცხოვ რობ და და მოღ ვა წე ობ და 1899-1975 წლებში. შ. ამ ირ ან აშ ვი ლი 1943 წ. აირ ჩი ეს სსრ კავ ში რის მეცნი ერებ ათა აკ- ად ემი ის წევრ-კო რესპონ დენ ტად, 1955 წ. სა ქარ თვე ლოს მეც ნი ერებ - ათა აკ ად ემი ის ნამ დვილ წევ რად. 1959 წ. მიენ იჭა სა ქარ თვე ლოს მეც- ნი ერებ ის დამ სა ხუ რებუ ლი მოღ ვა წის საპა ტიო წო დება. 1969 წ. პა რიზ- ში აირჩი ეს საფ რან გეთის სა აზიო სა ზო გა დო ების ნამ დვილ წევ რად. ბა ტო ნი შალ ვა მე ოთხე ქართვე ლია, რომელ საც ეს წოდე ბა მი ენ იჭა. შალ ვა იას ონ ის ძე ამ ირ ან აშ ვი ლი და იბ ადა 1899 წ. 26 მარტს (ძვე- ლი სტი ლით) ქ. ონ ში, პედა გო გის ოჯ ახში. საშუ ალო გა ნათ ლება ფო- თის კლა სიკურ გიმნა ზი აში მი იღო. 1918 წ. სწავ ლა და იწყო ახ ლად და არ სებულ თბი ლისის უნ ივ ერსი ტე ტის სიბრძნის მეტყვე ლე ბის (ფი- ლო სო ფი ის) ფაკულ ტეტზე ხელოვ ნე ბის ის ტო რი ისა და თე ორი ის გან ხრით. სა ქარ თვე ლო ში რუ სეთის 11 არმი ის შე მო სევის (1921 წ. თე ბერ- ვა ლი) დროს, ივ. ჯა ვა ხიშ ვი ლის მო წო დებით, უნ ივ ერსი ტე ტის სტუ- დენ ტებთან ერ თად კო ჯორ თან იც ავ დნენ თბი ლისს. აქ ექ ვთი მე თა- ყა იშ ვი ლის მოთხოვ ნით ის გა ამ წე სეს სა ქარ თვე ლოს საგან ძუ რის შე სა ფუ თად, მი სი გადარ ჩე ნის მიზ ნით. რო გორც კო მი სიის მდივან მა შ. ამ ირ ან აშ ვილ მა აღ წე რა საგან ძუ რი და გა და იტანა თბი ლისის რკი- 9 ნიგ ზის სად გურ ზე იმ სა გან გებო მა ტა რებელ ზე, რო მელსაც მიჰ ქონ და და მო უკ იდ ებელი საქარ თვე ლოს ოფ იციალ ური საბუ თე ბი და არქი ვი ბა თუმ ში გა და სარჩე ნად. ექ. თა ყა იშ ვი ლი და შ. ამ ირ ან აშ ვი ლი მე რე უნ და გაჰ ყო ლოდ ნენ სამ გზავ რო მა ტა რებლით ამ განძს, მაგ რამ შ. ამ- ირ ან აშ ვი ლი ვერ გაჰ ყვა, რად გა ნაც კო ჯორ ში გა ციებ ულს დაემ არ თა ფილტვე ბის ანთე ბა. უნ ივ ერსი ტეტ ში სწავ ლის დროს შ. ამ ირ ან აშ ვი ლი გან სა კუთ რე- ბულ ყუ რადღებას უთ მობ და ძველი ქარ თუ ლი ხე ლოვ ნე ბი სა და მა ტერი ალური კულ ტუ რის ძეგლთა შეს წავ ლას. მი სი პე და გო გები იყ ვნენ ქართუ ლი მეც ნი ერებ ის კო რი ფეები, რამაც უდ ავ ოდ დი დი რო ლი შე ას რუ ლა მის მეცნი ერად ჩა მო ყა ლიბე ბა ში. უნ ივ ერსი ტე ტის დამ თავ რების შემ დეგ (1922 წ.) ივ. ჯა ვა ხიშ ვი ლისა და გ. ჩუ ბი ნიშ ვი ლის წარ დგინე ბით დატო ვეს ხე ლოვ ნე ბათ მცოდ ნე ობ ის კა თედ რა ზე პრო- ფესო რის წო დების მო სამ ზა დებლად. 1923 წ. მივ ლი ნე ბულ იქ ნა მოს კოვ სა და ლენინ გრადში, სა დაც სწავ ლობ და ბი ზან ტიურს, ძველ რუ სულ და ახ ლო აღ მო სავ ლეთის ხელოვ ნე ბას პრო ფესო რების დ. აინ ალოვ ის, ბ. ფარ მა კოვ სკის, ლ. მა ცუ ლევი ჩის, ნ. სიჩო ვის, აკად. ი. ორბე ლის ხელმძღვა ნე ლო ბით. შ. ამ ირ ან აშ ვილ მა მო ნა წი ლეობა მი იღო იმ კო მი სიის მუ შა ობ აში, რო მელსაც და ევ ალა რუ სეთ ში ცა რიზ მის დროს გატა ნი ლი სა ქარ- თვე ლოს კუთ ვნი ლი გან ძეულ ის (ხელნა წე რები, ოქ რომ ჭედ ლო ბის ნი მუ შე ბი, სტელე ბი, არ ქე ოლ ოგი ური ნივ თე ბი და სხვ.) აღ წე რა-დაბ- რუ ნე ბა. 1925 წლი დან 1932 წლამ დე შ. ამ ირ ან აშ ვი ლი იყო თბილი სის სა- ხელმწი ფო უნ ივ ერსი ტე ტი სა და სამ ხატვრო აკად ემი ის დო ცენტი. 1932 წ. აირ ჩი ეს პრო ფესო რის თა ნამ დებო ბა ზე. 1929 წელს გა მო აქ ვეყ ნა მო ნოგ რა ფია „უბ ისი: მა სა ლები ქარ თუ ლი კედლის მხატ ვრო ბის ის- ტო რი ისათ ვის“. აღ ნიშ ნულ ნაშ რომს სამეც ნი ერო წრე ებმა მა ღა ლი შე ფა სება მის ცა და 1936 წლის 21 ივ ნისს თბი ლისის სახელ მწი ფო უნ- ივ ერსი ტეტ ში საჯა რო სხდო მა ზე წარ მა ტებით და იცვა ხე ლოვ ნე ბათ- მცოდ ნე ობ ის სამეც ნი ერო ხარის ხი. მი სი ოფ იციალ ური ოპ ონ ენ ტები იყ ვნენ გ. ჩუ ბი ნაშ ვი ლი და ალ. დუ დუ ჩა ვა. ეს იყო პირვე ლი სა დოქ- ტო რო დი სერტა ცია, რო მე ლიც და ცულ იქ ნა ქარ თულ ხელოვ ნე ბათ- 10 მცოდ ნე ობ აში, ამ ავე წელს შალ ვა ამ ირ ან აშ ვილს და უმ ტკიცეს პრო- ფესო რის წო დებაც.