Raport Po Powodzi Z Maja I Czerwca 2010R

Home , Przemsza, Skawa, Skawinka, Wilga (Garwolin), Wilga (Krakow)

Urz ąd Miasta Krakowa

Raport po powodzi z maja i czerwca 2010r.

Fot. 1 Most Dębnicki podczas przejścia fali kulminacyjnej

Kraków, 2010r.

Opracował: Wacław Wojciechowski - Kierownik Referatu Ochrony Przed Powodzi ą w Wydziale Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego UMK; Uprawnienia Budowlane Nr GP. IV 63/101/75 specj. konstrukcyjno-in żynieryjna budowle hydrotechniczne (Dz. U. nr 8 poz. 46). Współpraca: Piotr Solak, Bo żena Bana ś, Agnieszka Dzier żak – pracownicy Referatu Ochrony Przed Powodzi ą

Nadzór: Paweł Sta ńczyk – Zast ępca Przewodnicz ącego Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego w Krakowie

W roku 2010 Kraków do świadczył najwi ększej od 1813 roku powodzi. O jej rozmiarze świadczy czas trwania bezpo średniej akcji przeciwpowodziowej, który wynosił 22 dni, a tak że wysoko ść kulminacyjnego poziomu wody na Wi śle w Bielanach, który osi ągn ął 957 cm.

Ochrona miasta przed skutkami powodzi wymagała zorganizowanej na szerok ą skal ę akcji, w której obok słu żb samorz ądu uczestniczyło wiele instytucji publicznych i prywatnych. Nast ępstwem powodzi były du że straty w infrastrukturze miejskiej oszacowane na kwot ę blisko 170 mln zł. Wiele gospodarstw domowych do świadczyło negatywnych skutków żywiołu głównie w postaci uszkodze ń domów i mieszka ń. Poszkodowani zostali równie ż przedsi ębiorcy prowadz ący działalno ść na podtopionych i zalanych terenach, a tak że rolnicy i działkowcy.

Bezpo średnio po zako ńczeniu akcji przeciwpowodziowej poleciłem dokonanie przegl ądu procedur zarz ądzania kryzysowego w celu uwzgl ędnienia do świadcze ń z powodzi, a tak że sporz ądzenie raportu, który przekazuj ę w zał ączeniu. Podj ęte zostały prace nad aktualizacj ą systemu odwodnienia miasta oraz innych dokumentów maj ących wpływ na poziom bezpiecze ństwa powodziowego. Prace s ą prowadzone w sposób ci ągły i na bie żą co wprowadzane w życie.

Przedkładany raport ma słu żyć głównie dwóm celom. Pierwszym z nich jest udokumentowanie przebiegu powodzi (z uwzgl ędnieniem uwarunkowa ń meteorologicznych i hydrologicznych) oraz prowadzonej akcji przeciwpowodziowej, drugim upowszechnienie informacji o głównych przyczynach powstawania niekorzystnych zjawisk zwi ązanych z powodzi ą.

Prezydent Miasta Krakowa

Jacek Majchrowski

Przewodnicz ący Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego w Krakowie

Spis tre ści

Wprowadzenie ...... 7 1. Geneza formowania si ę fali powodziowej na Wi śle i jej charakterystyka ...... 8 1.1. Meteorologiczne uwarunkowania – nat ęż enie i rozkład opadów ...... 8 1.2. Porównanie maksymalnych dobowych opadów na wybranych stacjach opadowych w zlewni Wisły powy żej Krakowa generuj ących wezbrania w lipcu 1997 i maju 2010r [2], [11]...... 9 1.3. Kształtowanie si ę fali powodziowej na Wi śle w Krakowie ...... 10 2. Przebieg powodzi, strategiczne decyzje ...... 12 3. Odniesienie parametrów granicznych do powodzi z lat ubiegłych ...... 17 4. Przyczyny podtopie ń niektórych obszarów miasta o dominacji wysokich stanów na Wi śle ...... 19 4.1. Podtopienia spowodowane odci ęciem spływu wód w wyniku zamkni ęcia śluz wałowych ...... 19 4.2. Podtopienia spowodowane zamkni ęciem przelewów burzowych kanalizacji ogólnospławnej ...... 22 5. Przyczyny podtopie ń obszarów miasta oddalonych od Wisły o dominacji zjawisk opadowych ...... 24 6. Najwa żniejsze interwencje podejmowane podczas powodzi ...... 27 7. Szkody i straty powodziowe [6] ...... 32 7.1. Straty w infrastrukturze komunalnej ...... 32 7.2. Straty w infrastrukturze przeciwpowodziowej b ędącej w zarz ądzie Małopolskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych ...... 33 7.3. Straty w rolnictwie ...... 33 8. Pomoc udzielona poszkodowanym przez powód ź ...... 34 8.1. Pomoc udzielona przez Miejski O środek Pomocy Społecznej ...... 34 8.2. Pomoc udzielona przez Powiatow ą Stacj ę Sanitarno Epidemiologiczn ą w Krakowie ...... 36 8.3. Pomoc w zakresie oczyszczania terenów zalanych ...... 37 8.4. Pomoc przedsi ębiorcom ...... 37 8.5. Pomoc udzielona na rzecz zalanych Rodzinnych Ogródków Działkowych ...... 38 9. Podsumowanie współpracy z Wojewódzkim Centrum Zarz ądzania Kryzysowego oraz z Instytutem Meteorologii i Gospodarki Wodnej ...... 38 10. Ocena działa ń Miasta zwi ązanych z powodzi ą ...... 39 10.1. Kompetencje w zakresie zarz ądzania kryzysowego ...... 39 10.2. Przeprowadzenie gry decyzyjnej przed wyst ąpieniem powodzi w 2010r...... 41 10.3. Zasadnicze działania i decyzje Prezydenta Miasta Krakowa i Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego w trakcie powodzi 2010 r...... 42 10.4. Działania zwi ązane z likwidacj ą skutków powodzi podejmowane bezpo średnio po jej zako ńczeniu ...... 44 11. Podsumowanie i wnioski ...... 44 Suplement – Istotne działania i zdarzenia po powodzi w maju i czerwcu ...... 47 Wykaz zarz ądze ń i polece ń słu żbowych Prezydenta Miasta Krakowa wydanych w zwi ązku z powodzi ą ..... 50 Wykaz wydanych przez Prezydenta Miasta Krakowa komunikatów podczas zagro żenia powodziowego ..... 52 Słownik u żytych poj ęć , symboli i oznacze ń ...... 53 Bibliografia ...... 56

Spis tabel

Tabela I. Zestawienie maksymalnych opadów dobowych na stacjach opadowych w zlewniach dopływów Wisły powy żej Krakowa z lipca 1997 i maja 2010 r...... 9 Tabela II. Zmienno ść przyrostów stanów wody w czasie na wodowskazach Smolice i Bielany [6]...... 10 Tabela III. Porównanie wielko ści kulminacyjnego przepływu Wisły w Smolicach i Bielanach [11] [6]...... 10 Tabela IV. Charakterystyka niektórych historycznych fal powodziowych. Podstawowe parametry [6], [9], [11] ...... 17 Tabela V. Zestawienie ulic zalanych b ądź podtopionych przede wszystkim z powodu samoczynnego zamkni ęcia si ę śluz wałowych w wyniku wysokich stanów wody w mi ędzywalu ...... 20 Tabela VI. Zestawienie ulic podtopionych b ądź zalanych głównie z uwagi na zamkni ęte przelewy burzowe kanalizacji ogólnospławnej ...... 24 Tabela VII. Zestawienie ulic zalanych b ądź podtopionych przede wszystkim z powodu wyst ąpienia nad Krakowem intensywnych opadów deszczu ...... 26 Tabela VIII. Zestawienie ulic zalanych w wyniku przerwania wału przy ul. Na Zakolu Wisły ...... 28 Tabela IX. Straty w infrastrukturze komunalnej powstałe po powodzi w maju i czerwcu ...... 33

Spis rysunków

Rysunek 1. Schemat biegu Wisły powy żej Krakowa ...... 8 Rysunek 2. Kształtowanie si ę fali powodziowej w maju i czerwcu 2010r...... 11 Rysunek 3. Schemat mostu D ębnickiego z zaznaczonym maksymalnym poziomem wody podczas powodzi 2010 r...... 14 Rysunek 4. Katastrofalne i wielkie powodzie w Krakowie od 1813-go roku...... 18 Rysunek 5. Przebieg fali powodziowej w sierpniu i wrze śniu 2010r...... 19 Rysunek 6. Kraków powód ź 2010 r. Tereny zalane i podtopione ...... 21 Rysunek 7. Istotne zdarzenia powoduj ące podtopienia na tle fali powodziowej Wisły...... 27

Wprowadzenie Z przekazów historycznych wiadomo, że Wisła zbieraj ąca przed Krakowem wody gro źnych dopływów górskich wielokrotnie zalewała miasto. Wezbrania powodziowe Wisły krakowskiej maj ą charakter wezbra ń rzeki górskiej, nast ępuj ą szybko po długo trwaj ących (jedno-, dwudniowych) opadach deszczu. Wybudowane na pocz ątku dwudziestego stulecia obwałowania rzeki Wisły, udost ępniaj ąc znaczne tereny pod zabudow ę i uprawy, ograniczyły zarazem rozległ ą przestrze ń doliny rzeki, przeznaczon ą przez natur ę do zalania podczas wezbra ń powodziowych. Powstałe w pó źniejszym czasie wielozadaniowe zbiorniki w dorzeczu Wisły, powy żej Krakowa, nie zrównowa żyły zlikwidowanej przez obwałowania retencji dolinowej i nie daj ą dostatecznej gwarancji obni żenia poziomu fal wezbraniowych. Wy żej wymienione czynniki powoduj ą, że do Krakowa docieraj ą fale powodziowe charakteryzuj ące si ę gwałtowniejszymi ni ż pierwotnie przyborami. Wisła w Krakowie jest obecnie obustronnie obwałowana, na całej ok. 36 km długo ści swojego przebiegu przez miasto, co w znacznym stopniu zmniejsza zagro żenie powodziowe. Jednak że zagro żenie to nadal istnieje, poniewa ż obwałowania nie s ą budowlami niezawodnymi, a ich obecny stan techniczny budzi wiele zastrze żeń. Nawet, je żeli nie dojdzie do przerwania obwałowa ń, czy te ż przelania si ę wezbranych wód ponad wałami podczas przej ścia fali kulminacyjnej dolin ą Wisły, to zazwyczaj du ża ilo ść wód gromadzi si ę w ni żej poło żonych miejscach poza wałami powoduj ąc lokalne podtopienia.

Warto zauwa żyć, że zagro żenie powodziowe w Krakowie istnieje nie tylko ze strony Wisły. Przez obszar miasta przepływa szereg mniejszych rzek i potoków o ł ącznej długo ści ok. 100 km, które równie ż stwarzaj ą zagro żenie zalaniem lub podtopieniem. Obszar miasta pokrywa te ż sie ć rowów melioracyjnych o ł ącznej długo ści ok. 120 km, których niedro żno ść mo że powodowa ć podtopienia. Lokalne podtopienia np. dróg mog ą by ć równie ż wynikiem gwałtownych i intensywnych opadów deszczu nad Krakowem i nie musz ą mie ć zwi ązku z przepełnieniem koryt rzek i mniejszych cieków wodnych. W takich przypadkach sytuacj ę mo że poprawi ć modernizacja istniej ącej kanalizacji opadowej lub budowa nowej. Trzeba mie ć tak że świadomo ść , że wraz z rozwojem urbanizacji, zmniejsza si ę naturalna mo żliwo ść wchłaniania wód opadowych przez grunt (szczelne powierzchnie: parkingi, drogi, dachy) i wskutek tego nast ępuje przy śpieszenie spływu wód po terenie do ni żej poło żonych miejsc.

W wy żej przedstawionych uwarunkowaniach, doszło do kolejnej katastrofalnej powodzi w Krakowie na przełomie maja i czerwca 2010r. (rys. nr 4). Przedstawiany raport ma na celu udokumentowanie podstawowych zdarze ń, które wystąpiły podczas minionej powodzi. Omówienie jej genezy i przebiegu, współdziałania słu żb ratowniczych, a tak że poniesionych strat wraz z przedstawionymi wnioskami maj ą posłu żyć jako materiał wyj ściowy dla pogł ębionych analiz i formułowania programów naprawczych na przyszło ść .

Adresatami tego raportu s ą wszyscy, których powód ź bezpo średnio lub po średnio dotkn ęła, a tak że ci, którzy s ą i czuj ą si ę zobowi ązani do zwalczania powodzi, a ich aktywno ść mo że przyczyni ć si ę do zwi ększenia bezpiecze ństwa powodziowego Krakowa.

Raport sporz ądzono w oparciu o dane zgromadzone na dzie ń 31.10.2010r. Przed publikacj ą raportu uwzgl ędniono merytoryczne uwagi zgłoszone przez Członków Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego Miasta Krakowa.

7 1. Geneza formowania si ę fali powodziowej na Wi śle i jej charakterystyka

1.1. Meteorologiczne uwarunkowania – nat ęż enie i rozkład opadów Z 14 na 15 maja 2010r. województwo małopolskie znalazło si ę w zasi ęgu o środka ni żowego znad Polesia, w zasi ęgu chłodnego frontu atmosferycznego, równocze śnie z północnego zachodu zacz ęła napływa ć chłodna masa powietrza polarno-morskiego, a znad Niziny W ęgierskiej i Ukrainy zacz ęły napływa ć wilgotne i ciepłe masy powietrza czarnomorskiego.

Zetkni ęcie si ę zró żnicowanych termicznie a zarazem wilgotnych mas powietrza powoduje zazwyczaj bardzo intensywne i długotrwałe opady deszczu na Pogórzu Karpackim i w górach. Znalazło to potwierdzenie w ostrze żeniu hydrometeorologicznym Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Krakowie z dnia 15 maja 2010r. Dwudniowa prognoza przewidywała opady deszczu, których wysoko ść w rejonach górskich i podgórskich lokalnie mogła wynosi ć max. 100- 150 mm. Prognoza ta była bardzo powa żnym ostrze żeniem dla antykryzysowych słu żb miejskich. Była zapowiedzi ą znacznego wezbrania, zwłaszcza na górskich dopływach Wisły powy żej Krakowa. Sytuacja ta obligowała do wnikliwego śledzenia układu barycznego i wielko ści opadów w górnym dorzeczu Wisły oraz stanów wód na Wi śle i jej górskich dopływach , a tak że na mniejszych ciekach, dopływach Wisły na terenie miasta. W szczególno ści na wodowskazach Smolice, Pustynia, Nowy Bieru ń na Wi śle oraz Oświ ęcim na Sole, Zator na Skawie i Radziszów na Skawince.

KRAKÓW

GOCZAŁKOWICE Przemsza Pustynia Smolice Bielany Wisła

Nowy Oświęcim

Zator Czernichów

Bieruń

Soła Radziszów Skawa CZANIEC

ŚWINNA PORĘBA Skawinka PORĄBKA LEGENDA: (w budowie) wodowskaz TRESNA Zbiornik wielozadaniowy

Schemat biegu Wisły powyżej Krakowa Rys. nr 1

I tak w dniach 15-16 maja zanotowano na stacjach opadowych: w zlewni Małej Wisły – Wisła Centrum 144,8 mm, Ustro ń 206 mm, Straconka 221,1 mm; w zlewni Soły – Żabnica 132,2 mm, Szczyrk 132,2 mm, Kocierz Moszczanicki 159,2 mm; w zlewni Skawy – Osielec 132,1 mm, Zawoja 131,3 mm, Wadowice 144,7, Inwałd 159,2 mm. W zlewni Skawinki równie ż odnotowano w tym samym czasie bardzo du że opady na stacjach: w Radziszowie 112,2 mm, w Kalwarii Zebrzydowskiej 100,4 mm [11]. Doda ć trzeba, że wskutek cz ęstych i miejscami obfitych opadów deszczu, które wyst ąpiły na przełomie kwietnia i maja w Małopolsce i na Śląsku opady krytycznego okresu 15-16 maja napotkały grunt ju ż nasycony wilgoci ą, co skutkowało stosunkowo du żym i szybkim odpływem wód w karpackich dopływach Wisły.

8 1.2. Porównanie maksymalnych dobowych opadów na wybranych stacjach opadowych w zlewni Wisły powy żej Krakowa generuj ących wezbrania w lipcu 1997 i maju 2010r [2], [11].

Tabela I. Zestawienie maksymalnych opadów dobowych na stacjach opadowych w zlewniach dopływów Wisły powyżej Krakowa z lipca 1997 i maja 2010 r.

Max opad Max opad Stacja opadowa dobowy Data dobowy Data [mm] [mm] Zlewnia Małej Wisły Brenna - Le śnica 133,2 6.07.97 167,1 16.05.10 Wisła Głebce 88,1 8.07.97 106,7 16.05.10 Wisła (Centrum) 112,8 6.07.97 124,9 16.05.10 Wisła Malinka 109,1 8.07.97 97,5 16.05.10 Straconka 103,2 8.07.97 185,2 16.05.10 Brenne 80,2 6.07.97 172,8 16.05.10 Górki Wielkie 77,5 7.07.97 150,5 16.05.10 Jawiszowice 57,3 5.07.97 81 16.05.10 Mazancowice 62,4 6.07.97 115,2 16.05.10 Skoczów 56 7.07.97 128,4 16.05.10 Ró żnica Średnia 87,98 132,93 44,95 51%

Zlewnia Przemszy Ryczów 80,4 5.07.97 46 16.05.10 Golczowice 67,4 5.07.97 39 16.05.10 Olewin 92,3 5.07.97 55,1 16.05.10 Wolbrom 76,2 7.07.97 58,6 16.05.10 Ró żnica Średnia 79,075 49,675 -29,4 -37%

Zlew nia Soły Szczyrk 109,5 8.07.97 110,4 16.05.10 Kocierz Moszczanicki 118,7 8.07.97 135,4 16.05.10 Żabnica 144,9 8.07.97 87,5 16.05.10 Korbielów 93,1 8.07.97 106,1 16.05.10 Koszarawa 63,1 6.07.97 81,7 16.05.10 Rycerka Górna 70,5 8.07.97 62,9 16.05.10 Pewel Mała 72,8 8.07.97 108,5 16.05.10 Ślemie ń 75,3 8.07.97 89,5 16.05.10 Ró żnica Średnia 93,4875 97,75 4,26 5%

Zlewnia Skawy Roztoki 73,1 7.07.97 102,2 16.05.10 Wadowice 61,5 8.07.97 118,4 16.05.10 Maków Podhala ński 90 8.07.97 83,1 16.05.10 Ró żnica Średnia 74,87 101,23 26,37 35%

Z analizy powy ższego zestawienia wynika, że opady w zlewniach karpackich dopływów Wisły w maju 2010r. były wy ższe ni ż w lipcu 1997r. W zlewni Małej Wisły o 51%, w zlewni Soły o 5% a w zlewni Skawy o 35%. Potwierdza si ę te ż pogl ąd, iż opady w zlewni Przemszy nie miały istotnego wpływu na formowanie si ę wezbrania na Wi śle, w 1997r. były nawet wy ższe ni ż w 2010r. Z powy ższego zestawienia wynika tak że wniosek uboczny: nat ęż enie opadów w zlewni Soły w 1997r. jakkolwiek du że, było tylko o 5% mniejsze ni ż w 2010r. Rozkład opadów w czasie i przestrzeni w maju 2010r. wygenerował wezbranie powodziowe na Wi śle w Krakowie najwi ększe jakie wydarzyło si ę od pami ętnego roku 1813.

Równie ż nad Krakowem trwały intensywne opady. Na stacji opadowej w Balicach w dniach 15 i 16 maja 2010r. spadło 97,3 mm deszczu, w obserwatorium UJ (teren ogrodu botanicznego) 9 84,0 mm, w Ko źmicach Wielkich (stacja reprezentatywna dla południowej cz ęś ci Krakowa) opad ten wyniósł 147,4 mm [11], co było powodem licznych podtopie ń niektórych rejonów miasta (rozdz. 4 i 5).

1.3. Kształtowanie si ę fali powodziowej na Wi śle w Krakowie W dniu 17 maja 2010r. maksymalna dobowa suma opadów w zlewni Skawy (80,9mm) była mniejsza ni ż w dniu poprzednim (129,8mm). Natomiast w zlewni Skawinki opady w dniu 17 maja utrzymywały si ę na tym samym poziomie lub były wi ększe (93,6mm) ni ż dzie ń wcze śniej (82,4mm). Był to jeden z czynników maj ących wpływ na przebieg fali powodziowej i jej kształt w Bielanach.

Tabela II. Zmienność przyrostów stanów wody w czasie na wodowskazach Smolice i Bielany [6] 17.05.2010r. 17/18.05.2010r. 18.05.2010r. Wodowskaz od 4 00 do 22 00 od 22 00 do 4 00 od 4 00 do 22 00 Smolice 182cm 55cm 27cm Bielany 156cm 29cm 147cm

Jak z powy ższego zestawienia wynika w ci ągu 18 godzin przed wyst ąpieniem kulminacji, pocz ątkowo du że tempo przyrostów stanów wody w Smolicach, z 17/18 maja i 18 maja 2010r. uległo spowolnieniu. Natomiast w Bielanach w ci ągu 6 godzin poprzedzaj ących kulminacj ę nast ąpił 5-cio krotnie wi ększy przyrost ni ż w Smolicach. Pomi ędzy Smolicami a Bielanami jedynym dopływem, który mo że mie ć wpływ na fal ę kulminacyjn ą Wisły w Bielanach jest Skawinka. I to wła śnie ta rzeka wpłyn ęła wydatnie na kształt fali wezbraniowej i jej ostateczny poziom. Jest to zdarzenie bez precedensu w historii powodzi w Krakowie. Wpłyn ęły na to 2 czynniki: − opad i rozkład jego nat ęż enia w czasie i przestrzeni, − spłaszczenie fali wezbraniowej na Wi śle w Smolicach poprzez zredukowanie wielko ści przepływu na Skawie poni żej zbiornika Świnna Por ęba o ok. 150-200 m 3/s.

Tabela III. Porównanie wielkości kulminacyjnego przepływu Wisły w Smolicach i Bielanach [11] [6] Przepływ kulminacyjny Q [m 3/s] Wodowskaz Rok 1970 Rok 2010 Smolice 2120 1880 Bielany 2300 2400 Ró żnica Q 180 52 0

Porównanie zestawionych warto ści najwi ększych wezbra ń powodziowych ostatniego stulecia potwierdza redukcyjny wpływ zbiornika Świnna Por ęba na wielko ść przepływu kulminacyjnego w Wi śle w przekroju Smolice (du żo mniejszy przepływ w Smolicach w 2010r. ni ż w 1970r.). Równocze śnie większy przyrost przepływu pomi ędzy Smolicami a Bielanami w 2010r. (520 m 3/s) świadczy o znacz ącym wpływie rzeki Skawinki na wielko ść kulminacyjnego przepływu w Bielanach. Reasumuj ąc: pomimo, że zbiornik Świnna Por ęba złagodził wpływ Skawy na wielko ść przepływu Wisły, w Krakowie przepływ kulminacyjny osi ągn ął warto ść wi ększ ą ni ż w 1970r.

10 KSZTAŁTOWANIE SI Ę FALI POWODZIOWEJ W MAJU I CZE RWCU 2010R.

15.05 16.05 17.05 18.05 19.05 20.05 21.05 22.05 23.05 24.05 25.05 26.05 27.05 28.05 29.05 30.05 31.05 01.06 02.06 03.06 04.06 05.06 06.06 07.06 08.06 0 20

80 SUMY MAKSYMALNYCH OPADÓW ZE ZLEWNI: 100 S k awy 120 S oły 140 S k awink i 160 H[m m ]

Q[m3/s] 900 PRACA ZBIORNIKÓW KASKADY SOŁY 746 Odpływ nieszkodliwy = 335 m3/s 600 560 Odpływ dopuszczalny = 620 m3/s 363 355 Odpływ z Kaskady Soły Rezerwa wymagana = 39,9 mln m3 300 220 245 151 205 122 156 72 48 0 15.05 16.05 17.05 18.05 19.05 20.05 21.05 22.05 23.05 24.05 25.05 26.05 27.05 28.05 29.05 30.05 31.05 01.06 02.06 03.06 04.06 05.06 06.06 07.06 08.06 10 16 12 19 Rezerwa powodziowa 21 30 38 36 38 34 30 43 4 50 Vpow 50 [mln m3] H[m] 10 PRZEBIEG FALI POWODZIOWEJ W MAJU I CZERWCU 2010 r. 9 864 Wodowskaz SMOLICE 8 Km 23+600 Rz "0" 215,10 A=6423 km2 7 STAN ALARMOWY

6 553 559

5 STAN OSTRZEGAWCZY

3 272

2 wezbranie maj-czerwiec 2010 r. Serie2 1

0 Data 15.05 16.05 17.05 18.05 19.05 20.05 21.05 22.05 23.05 24.05 25.05 26.05 27.05 28.05 29.05 30.05 31.05 01.06 02.06 03.06 04.06 05.06 06.06 07.06 08.06 Kulminacja w Smolicach i Bielanach H[m] wystąpiła w tym samym czasie ! 11 PRZEBIEG FALI POWODZIOWEJ W MAJU I CZERWCU 2010 r. 10 957

9 Wodowskaz BIELANY Km 69+200 Rz "0" 197,49 8 A=7634 km2

597

6 Hs=6,88m STAN ALARMOWY 538 5 St.al.=2,5 4 STAN OSTRZEGAWCZY St. alarm.=6,5d 3 St. ostrz.=4d ts=3d Vpb = 2,29 m/d = 9,56 cm/h 248 2 St. ostrz.=10,5d wezbranie maj - czerwiec 2010r. wezbranie lipiec 2001r. 1 wezbranie lipiec 1997r.

0 Data 15.05 16.05 17.05 18.05 19.05 20.05 21.05 22.05 23.05 24.05 25.05 26.05 27.05 28.05 29.05 30.05 31.05 01.06 02.06 03.06 04.06 05.06 06.06 07.06 08.06 Rys. nr 2 11

2. Przebieg powodzi, strategiczne decyzje Prognozy potwierdziły si ę, w wyniku tak intensywnych opadów deszczu nad górskimi dopływami Wisły przed Krakowem od 15 do 17 maja 2010r. nast ąpił gwałtowny przybór wód we wszystkich prawobrze żnych karpackich dopływach Wisły: Mała Wisła, Soła, Skawa, Skawinka, wezbrały tak że lewobrze żne dopływy – Przemsza i Rudawa. Stan rzeki Wisły na wodowskazie w Bielanach w dniu 14 maja 2010r. był nieco podwy ższony wskutek wcze śniejszych opadów i o godzinie 12 00 wynosił 237 cm. Do stanu ostrzegawczego brakowało 133 cm. W ci ągu nast ępnej doby przyrost wody wyniósł 33 cm. Na Wi śle w Krakowie znacz ące przyrosty poziomu wody zacz ęto odnotowywa ć o godz. 24 00 15 maja 2010r. Do godz. 11 30 dnia 16 maj 2010r. poziom wody w Bielanach podniósł si ę o 105 cm (tempo przyrostu wynosiło 10 cm na godzinę i rosło) a stan na wodowskazie wyniósł 375 cm. W tej sytuacji wobec tendencji wzrostowej poziomu wody w Wi śle przy równocze śnie wyst ępuj ących podtopieniach niektórych obszarów miasta, spowodowanych gwałtownymi ulewami nad Krakowem – Prezydent Miasta ogłosił o godz. 11 30 pogotowie przeciwpowodziowe dla miasta Krakowa . Szybki przybór Wisły, bardzo niekorzystna sytuacja hydrologiczno – meteorologiczna w dorzeczu Wisły przed Krakowem, a tak że utrudnienia na trasie przewozu elementów do monta żu bram powodziowych i ścianek rozbieralnych spowodowane remontem ul. Nowohuckiej były powodem, że ju ż o godzinie 12 30 przy stanie na wodowskazie w Bielanach 392 cm, wydano dyspozycje przyst ąpienia do zamykania szandorami bram powodziowych usytuowanych w murach bulwarowych wzdłuż ulic Ksi ęcia Józefa i Ko ściuszki .

Fot. 2 Zamykanie jednej z czterech bram powodziowych

Tego samego dnia, ze wzgl ędu na pogarszaj ącą si ę sytuacj ę hydrologiczn ą Prezydent Miasta Krakowa zwołał posiedzenie Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego w pełnym składzie, o godz. 21 00 w siedzibie Powiatowego Centrum Zarz ądzania Kryzysowego, przy ul. Rozrywka. Po zapoznaniu si ę z sytuacj ą, w oparciu o art. 34 ust. 1a ustawy o samorz ądzie powiatowym oraz przy uwzgl ędnieniu zapisów planu operacyjnego ochrony przed powodzi ą o godz. 22 00 w niedziel ę przy stanie na wodowskazie w Bielanach 518 cm, Prezydent ogłosił alarm przeciwpowodziowy na obszarze miasta Krakowa . Wobec dalszego wzrostu tempa przyboru fali kulminacyjnej oraz niekorzystnej sytuacji hydrometeorologicznej w dorzeczu Wisły przed Krakowem wskazuj ącej na mo żliwo ść przekroczenia na wodowskazie Bielany stanu ok. 900 cm w niedługim czasie, w dniu 17 maja o godz. 10 30 przy stanie wody w Bielanach 718 cm wydano dyspozycje monta żu rozbieralnych ścianek przeciwpowodziowych DPS 2000 na zakolu Wisły pod Wawelem, na długo ści 450 m na lewym brzegu oraz na prawym brzegu, powy żej mostu D ębnickiego, na długo ści 330 m . Operacja ta trwała do godz. 21 00 (10,5 godziny). Zaznaczy ć trzeba, że cały czas sytuacja hydrometeorologiczna na Wi śle była skomplikowana i nie wytworzyła si ę jeszcze powy żej Krakowa fala kulminacyjna. St ąd, nawet IMGW nie był w stanie w sposób w miar ę precyzyjny zaprognozowa ć czasu i wysoko ści przej ścia fali kulminacyjnej przez Kraków. W tej sytuacji w dniu 18 maja o godz. 9 00 przy stanie na Bielanach 853 cm podj ęto decyzj ę o zamkni ęciu ruchu na mo ście D ębnickim i przegrodzeniu go specjalistycznymi urz ądzeniami tzw. gabionami, aby zapobiec przelaniu si ę wód Wisły w Aleje Trzech Wieszczów i ul. Konopnickiej . Operacja ta trwała 3,5 godz. i zako ńczyła si ę o godz. 12 30 przy stanie wody w Bielanach 910 cm i całkowicie wypełnionym przekroju światła mostu.

Fot. 3 Wypełnione całkowicie światło mostu Dębnickiego

13 Ostatecznie rz ędn ą maksymalnego poziomu wielkiej wody o godz. 22 00 szacuje si ę na ok. 204,65 m n.p.m. tj. o 35 cm ponad doln ą kraw ędź prz ęsła środkowego mostu D ębnickiego.

Schemat mostu Dębnickiego z zaznaczonym maksymalnym poziomem wody podczas powodzi 2010 r.

gabiony 207,15 gabiony 20 7,06 206,52 2,37 3,17 Maksymalny poziom wody podczas powodzi (18.05.2010r. g.22.00) 20 4,65

20 4,30

36,0 85,0 36,0

Rys. nr 3

W kwestii ewentualnych w ątpliwo ści dotycz ących obci ąż ania Mostu D ębnickiego wyja śni ć trzeba, że od lat panuje w śród krakowian przekonanie, i ż katastrofalna woda (np. 1000 letnia) mogłaby zerwa ć z ło żysk konstrukcj ę no śną mostu. Z tych te ż powodów w przeszło ści obci ąż ano most ci ęż arówkami z piaskiem. W ramach analiz technicznych [5] przeprowadzono orientacyjne obliczenia stateczno ści konstrukcji no śnej Mostu D ębnickiego przy obci ąż eniu parciem poziomu wody, której prawdopodobie ństwo wyst ąpienia wynosi 0,1%, czyli wody tysi ącletniej. Z uwagi na turbulentny przepływ pod mostem pracuj ącym jak obiekt mostowy z wlotem zatopionym przyj ęto w obliczeniach współczynnik dynamiczny dla parcia wody o wielko ści 2,5. W wyniku oblicze ń uzyskano informacj ę, że współczynnik bezpiecze ństwa dla stateczno ści poziomej poprzecznej przy tak zadanym obci ąż eniu równa si ę 4, co obala mit o mo żliwo ści zerwania mostu przez powód ź. Na tej podstawie podj ęto decyzj ę o nie obci ąż aniu Mostu D ębnickiego.

Fot. 4 Zamknięty Most Dębnicki, przegrodzony gabionami

Kulminacja Wisły w Krakowie nast ąpiła w dniu 18 maja o godz. 22 00 przy stanie na wodowskazie w Bielanach 957 cm.

Zjawiskiem niespotykanym w dotychczasowych wezbraniach powodziowych jest fakt wyst ąpienia w tym samym czasie (o godz. 22 00 ) kulminacji w Smolicach przy stanie 864 cm. Zatem pogl ąd stanowi ący dotychczas reguł ę, że kulminacja w Smolicach wyst ępuje o 6-8 godzin wcze śniej ni ż w Bielanach nie sprawdził si ę. Przyczyny tego zdarzenia nale ży upatrywa ć w decyduj ącym wpływie na formowanie si ę szczytu fali powodziowej w Krakowie Skawinki - rzeki du żo mniejszej ni ż Soła czy Skawa, uchodz ącej do Wisły tu ż przed Krakowem. Wpływ tej rzeki na formowanie si ę fali powodziowej w Krakowie był dotychczas niedoceniany [3]. Zretencjonowanie ok. 60 mln m3 wody przez będący w budowie zbiornik Świnna Por ęba na rzece Skawie spowodowało wg wst ępnych szacunków obni żenie fali powodziowej o ok. 60 - 80 cm. Doda ć trzeba, że w krytycznym okresie 17 i 18 maja obsługa zbiorników kaskady Soły (Por ąbka, Tresna, Czaniec) zmuszona była okolicznościami hydrometeorologicznymi do dokonywania zrzutów znacznie przewy ższaj ących tzw. przepływ nieszkodliwy, który wynosi 335 m3/s. Zrzut 17 maja wynosił 746 m 3/s i był ponad dwukrotnie wy ższy od nieszkodliwego a o 126 m 3/s wy ższy od dopuszczalnego (który wynosi 620 m 3/s). Równocze śnie zrzuty ze zbiornika Goczałkowice w dniach 17, 18 i 19 maja dochodziły do 200 m 3/s (ekstremalnie 226 m3/s 19 maja). W nast ępnych dniach poziom wody w Krakowie zacz ął opada ć, w zwi ązku z tym 23 maja o godzinie 11 15 , przy stanie 514 cm na wodowskazie w Bielanach, odwołany został alarm przeciwpowodziowy. Równocze śnie sukcesywnie zacz ęły samoczynnie otwiera ć si ę klapy na śluzach wałowych umo żliwiaj ąc swobodny spływ wód opadowych zgromadzonych na zawalu. Po osi ągni ęciu stanu 450 cm i dalszej tendencji spadkowej brygady techniczne MPWiK przyst ąpiły do otwierania zamkni ęć na przelewach burzowych kanalizacji ogólnospławnej w śródmiejskiej cz ęś ci Krakowa.

Przekroczenie stanu alarmowego w dniach od 17 do 23 maja trwało ok. 6,5 dnia, stanu ostrzegawczego ok. 10,5 (od 16 do 26 maja). Z uwagi na trwaj ące nadal prace interwencyjne na teranie miasta i ostrze żenia o mo żliwo ści powrotu sytuacji barycznej podobnej do tej z 14, 15 i 16 15 maja nie odwołano pogotowia przeciwpowodziowego. Prognozy pogorszenia pogody i nawrotu intensywnych opadów w Małopolsce sprawdziły si ę. W dniu 2 czerwca o godz. 16 15 ponownie został ogłoszony alarm przeciwpowodziowy przy stanie w Bielanach 538 cm. Była to druga kulminacja podczas tej powodzi. W dniu 4 czerwca o 16 00 miała miejsce kolejna trzecia kulminacja przy stanie wody na wodowskazie w Bielanach wynosz ącym 597 cm. Fala ta stosunkowo szybko i zdecydowanie zacz ęła opada ć. W dniu 5 czerwca o godz. 10 00 odwołany został alarm przeciwpowodziowy w Krakowie, a 7 czerwca o godz. 800 odwołano pogotowie przeciwpowodziowe.

Fot. 5 Osiedle Lesisko, umacnianie wału w pierwszej fazie wezbrania

16 3. Odniesienie parametrów granicznych do powodzi z lat ubiegłych

Tabela IV. Charakterystyka niektórych historycznych fal powodziowych Podstawowe parametry [6], [9], [11]

Pr ędko ść Przepływ Czas przyboru Stan Elewacja Rok Wodowskaz Max wznoszenia Vpb [cm] 3 Hs [m] m-c [m /s] ts [doba] [m/dob ę]

1 2 3 4 5 6 7 1813 Kraków 995 3300 − − − lipiec 1903 Kraków 952 2250 5,45 5,5 1,0 lipiec 1940 Kraków 920 2200 6,99 1,3 5,4 maj 1960 Kraków 916 2000 6,10 − − lipiec 1970 4,7 (19,8 Bielany 907 2300 7,50 1,6 lipiec cm/godz.) 1972 Bielany 864 2040 − − − sierpie ń 1997 2,0 (8,8 Bielany 872 2100 6,92 3,6 lipiec cm/godz. 2001 1,3 (5,4 Bielany 838 1800 5,38 4,25 lipiec cm/godz.) 2010 2,29 (9,6 maj – Bielany 957 2480* 6,88 3,0 cm/godz.) czerwiec 2010 2,18 (9,08 Bielany 718 1490 5,45 2,5 wrzesie ń cm/godz.) * w przekroju stopnia Dąbie – rz ędna dla przepływu maksymalnego wyniosła 204,42 m n.p.m.

Zatem jak wynika z powy ższego zestawienia, poziom wody podczas majowej powodzi był o 38 cm ni ższy od powodzi z 1813r. ale wy ższy o tej z 1903r. o 5 cm, a tak że od pozostałych katastrofalnych powodzi jakie nawiedziły Kraków na przestrzeni minionych ok. 200 lat. Średnia pr ędko ść przyboru majowej powodzi wynosiła ok. 10 cm/godz. i była wi ększa ni ż w 1997r. i 2001r. Nat ęż enie przepływu w przekroju stopnia wodnego D ąbie wynosiło ok. 2480 m3/s (co odpowiada tzw. wodzie 100 letniej, Q 1% ).

Porównanie wy żej przedstawionych parametrów granicznych majowej powodzi w 2010r. z najwi ększymi katastrofalnymi powodziami z minionych 200 lat pozwala na w pełni uzasadnione stwierdzenie, że powód ź ta była najwi ększ ą, jaka wydarzyła si ę w Krakowie po powodzi w 1813r. Pozwala te ż na postawienie tezy, iż pojawienie si ę w przyszło ści powodzi jeszcze wi ększej jest bardzo prawdopodobne. Na uwag ę zasługuje fakt przejścia przez Kraków kolejnych kulminacji w dniu 2 i 4 czerwca będących niejako pochodn ą kulminacji głównej z 18 maja, o podobnej jak ona genezie. Wreszcie drugie wielkie wezbranie 2 wrze śnia 2010r. (rys. nr 4), a tak że kilkakrotne wylewy tego lata mniejszych rzek i potoków: Serafy, Wilgi, Dłubni, Baranówki, Strugi Rusieckiej i Rozrywki stawiaj ą ten rok w szeregu najbardziej uci ąż liwych lat w historii powodzi w Krakowie.

17 KATASTROFALNE I WIELKIE POWODZIE OD 1813 - GO ROKU MAKSYMALNE STANY I CZ ĘSTOTLIWO ŚĆ WEZBRA Ń H [m] 495 63) 452 957x 440 424 416 420 409 410 408 916 907x 4 (9) 385 390 372 872x 370 372 352 365 864x 339 838x 320 317

ONO ONO O 5M. 310 806 Ż 3 (8) 290 280 263 750 225 718x 2 (7) 690x 695x "O"OBNI Ą 1 (6) DN Ę STAN ALARMOWY (BIELANY) -0 (5) 22 LATA REGUL. WISŁY 24 LATA POSUSZ. POWY ŻEJ KRAK. POSUSZ. -1 (4) STAN OSTRZEGAWCZY (BIELANY) -2 (3) MIESI ĄCE

LATA 2001 07 2001 05 2010 09 2010 1813 08 1813 07 1867 1915 07 1915 07 1919 07/08 1920 07 1925 09 1931 07 1934 07 1939 05 1940 05 1951 04/05 1958 07 1960 07 1970 08 1972 09 1996 07 1997 09 2007 1826 08 1826 06 1830 01 1834 08 1839 02 1877 06 1884 06 1894 07 1899 07 1903 08 1906 09 1908 03 1912 1845 07 1845 1843 07 1843 07 1844 UWAGA: PO ROKU 1941 RZ WODOWSKAZ WODOWSKAZ KRAKOWSKI KM + 78 500 (RZ. 198,9 "O" 90 10 60 40 70 80 30 10 20 30 70 80 90 10 20 40 60 1800 1950 2000 1900 1850 POR ĄBKA TRESNA GOCZAŁKOWICE UWAGI : 1. PORÓWNYWALNO ŚĆ MAX. STANÓW MA CHARAKTER PRZYBLI ŻONY Z UWAGI NA ZMIANY W ZLEWNI I KORYCIE RZEKI (REG ULACJA, EROZJA, KOLMATACJA). 2. CZ ĘSTOTLIWO ŚĆ ZDARZE Ń JEST NIEREGULARNA, LOSOWA, ( ŚREDNIO CO 6 LAT). 3. NA 36 WEZBRANIA : 32 x WEZB. WIOSENNO-LETNIE I 4 x ZIMOWO-WIOSENNE 4. 130 LAT TEMU (1845 - 1867) I WSPÓŁCZE ŚNIE (1972 - 1996) WYST ĄPIŁY DŁUGIE OKRESY POSUSZNE (PONAD 20-TO LETNIE). 5. PO KILKU DU ŻYCH WEZBRANIACH NAST ĘPUJE REGRES - I TENDENCJA WZROSTOWA - CYKLICZNO ŚĆ ZDARZE Ń 6. WIDOCZNY, ZBYT MAŁY WPŁYW ZBIORNIKÓW RETENCYJNYC H 7. x - WG. WODOWSKAZU "BIELANY" KM 69 + 200 Rz. " 0" wodowskazu 197,490 8. DANE WYJ ŚCIOWE: A. BIELA ŃSKI - J. FISZER 1984 R. + ROCZNIKI HYDROLOGICZNE + MATERIAŁY URZ ĘDU MIASTA WYDZ. BEZPIECZE ŃSTWA I ZARZADZANIA KRYZYSOWEGO Rys. nr 4 18

H[m]

8 734 PRZEBIEG FALI POWODZIOWEJ

7 W SIERPNIU I WRZEŚNIU 2010R. S TAN ALARMOWY 6 Wodowskaz SMOLICE Km 23+600 Rz „0” 215,10 5 STAN OSTRZEGAWCZY 419 4

2 wezbranie sierpień-wrzesień 2010 r. S erie2 1

0 30.08 31.08 01.09 02.09 03.09 04.09 05.09 06.09 07.09 08.09 09.09

Przesunięcie wystąpienia kulminacji o 10 godz.

H[m] 8

718 7 Wodowskaz BIELANY

6 Km 69+200 Rz „0” 197,49 S TAN ALARMOWY 5

401 4 Hs=5,45m STAN OSTRZEGAWCZY

S t.ostrz.=1,8d 3 S t. alarm.=1,9d

Vpb = 2,18 m/d = 9,08 cm/h 2 ts=2,5 S t. ostrz.=3,6d wezbranie sierpień-wrzesień 2010r. 1

0 30.08 31.08 01.09 02.09 03.09 04.09 05.09 06.09 07.09 08.09 09.09

Rys. nr 5

4. Przyczyny podtopie ń niektórych obszarów miasta o dominacji wysokich stanów na Wi śle

4.1. Podtopienia spowodowane odci ęciem spływu wód w wyniku zamkni ęcia śluz wałowych Generalnie mo żna powiedzie ć, że przej ście fali wezbraniowej Wisł ą krakowsk ą przy stanie na wodowskazie w Bielanach ponad 520 cm wi ąż e si ę zawsze z wi ększymi lub mniejszymi podtopieniami wzdłu ż wałów wi ślanych. Na obszarze Krakowa znajduje się 40 śluz wałowych usytuowanych w lewo i prawobrze żnych obwałowaniach Wisły. Zlokalizowane są one w cz ęś ci zachodniej od granic miasta do okolic skrzy żowania ul. Wio ślarskiej

19 z ul. Ksi ęcia Józefa oraz w cz ęś ci wschodniej od uj ścia Białuchy do wschodnich granic miasta. 1 Poprzez śluzy wałowe w normalnych warunkach eksploatacji (poza okresem wezbraniowym) wody z mniejszych cieków (najcz ęś ciej rowów melioracyjnych) odprowadzane s ą do Wisły. Z chwil ą podniesienia si ę poziomu wody w Wi śle do stanu alarmowego (520 cm) zamykaj ą si ę samoczynnie klapy zwrotne, w które zaopatrzone s ą śluzy. Stan taki powoduje brak mo żliwo ści swobodnego odpływu wód z małych cieków do Wisły, ale jednocze śnie zabezpiecza przed wtargni ęciem wód powodziowych płyn ących korytem Wisły na tereny miasta. Im wy ższy i dłu żej trwaj ący poziom Wisły, tym wi ększe ilo ści wód gromadz ą si ę na zawalu powoduj ąc podtopienia. Ta niekorzystna sytuacja miała miejsce podczas minionej powodzi i spot ęgowana była równoczesnymi intensywnymi opadami deszczu nad Krakowem. Podczas wezbrania Wisły w maju stan powy żej 520 cm trwał 6,5 dnia. W tym czasie niezb ędne były interwencje Stra ży Po żarnej polegaj ące na przepompowaniu wód z zawala do Wisły. Niekiedy interwencje te były niewystarczaj ące. Do świadczenia minionej powodzi wskazuj ą na konieczno ść budowy kilku pompowni NWS (na wysokie stany) stacjonarnych i tzw. pompowni przewo źnych. Tabela V. Zestawienie ulic zalanych bądź podtopionych przede wszystkim z powodu samoczynnego zamknięcia się śluz wałowych w wyniku wysokich stanów wody w międzywalu

Rejon Ulice Bielany Mirowska, Orla. Do Przystani, Rybna, Wio ślarska, Ksi ęcia Józefa, Przegorzały Polnych Kwiatów Tyniec Browarniana, Heligundy, Benedykty ńska. Falista, Kolna, Krzewowa, Widłakowa, Wielkanocna, Kostrze-Bodzów Nierówna Pychowice Jemiołowa, Skalica, Sodowa Ciepłownicza, Cuplowa, Wiklinowa, Do Wisły, Isep, Łęg Str ęcka Na Niwach, Niepokalanej Marii Panny, Odm ętowa, Zbyszka z Bogda ńca, Podbipi ęty, Hutnika, Jagienki, Klasztorna, Kmicica, Kopaniec, Samostrzelnika, Mogiła- Lesisko Syrachowska, Wi śniowieckiego, Wołodyjowskiego, Zagłoby, Zakarnie, Graniczna, Bardosa, Je żynowa, Żaglowa. Rybitwy Golikówka, Skromna, Szparagowa Przewóz Wrobela, Bugaj, Czeczotta, Pod Wierzbami, Traczy Chałupki Kąkolowa Przylasek Bartnicza, Biwakowa, Nadwodna Wyci ąski -Wolica Borowego, Emaus, Korzeniowskiego, Becka, Ciechanowskiego, Morelowa, Pylna, Strzelnica, Wyrobka, Wola Justowska Wyrwy-Furgalskiego, Złota, Agrestowa, 28-Lipca, Zwierzyniec Krzywickiego, P ększyca-Grudzi ńskiego, Piastowska, Podł ącze, Słonecznikowa Bronowice -Małe Zarudawie, Mydlnicka Błonia

1 W śródmiejskiej części miasta nie ma śluz wałowych, ponieważ wody opadowe z tego rejonu odprowadzane są do Wisły systemem kanalizacji ogólnospławnej.

20 Rys. nr 6 Rys. nr 6 21

4.2. Podtopienia spowodowane zamkni ęciem przelewów burzowych kanalizacji ogólnospławnej Problem podtopie ń śródmiejskiej cz ęś ci miasta w czasie przej ścia wielkiej wody na Wi śle wi ąż e si ę z funkcjonowaniem kanalizacji ogólnospławnej, prowadz ącej ścieki bytowe i opadowe lewo- i prawobrze żnymi kolektorami kanalizacyjnymi do oczyszczalni Płaszów, i dalej korytem rzeki Drwiny Długiej, uchodz ącej do Wisły, poni żej stopnia Przewóz. Kolektor lewobrze żny bierze swój pocz ątek w rejonie skrzy żowania ul. Malczewskiego z ul. Ksi ęcia Józefa. W okolicach ulicy Miedzianej przed stopniem D ąbie przechodzi syfonem pod Wisł ą i dalej przebiega w kierunku oczyszczalni ścieków Płaszów. Kolektor prawobrze żny biegnie od ul. Tynieckiej w Pychowicach do oczyszczalni Płaszów przechodz ąc syfonem pod rzek ą Wilg ą. Z lewo- i prawobrze żnymi kolektorami głównymi ł ącz ą si ę kolektory boczne usytuowane wzdłu ż rzek m.in. Rudawy, Białuchy i Wilgi. W normalnych warunkach eksploatacji nadmiary wód gromadz ące si ę w kolektorach zrzucane s ą do Wisły poprzez przelewy burzowe, których na całej długo ści systemu kanalizacji jest 38. Podczas przej ścia wielkiej wody Wisł ą po osi ągni ęciu stanu na wodowskazie w Bielanach 450 cm, brygady techniczne MPWiK przyst ępuj ą do zamykania zasuw na przelewach burzowych po to, aby wezbrane wody Wisły nie przedostały si ę do kanałów, a nast ępnie nie zalały miasta. Po przej ściu kulminacji, z chwil ą, gdy stan wody w Wi śle obni ży si ę do stanu 450 cm w Bielanach nast ępuje otwieranie zasuw na ww. przelewach.

Podczas wezbrania w maju, stan Wisły powy żej 450 cm utrzymywał si ę 8 dni. Oznacza to, że przez 8 dni zamkni ęte były zasuwy na przelewach burzowych kanalizacji, w śródmiejskiej cz ęś ci miasta. Równocze śnie trwały nad miastem intensywne opady deszczu. Na stacjach opadowych reprezentatywnych dla północnej i śródmiejskiej cz ęś ci miasta, tj. w Balicach i obserwatorium UJ (ogród botaniczny) dnia 15 maja opady te wyniosły odpowiednio 43,8 mm i 37,6 mm i miało to miejsce tuż przed zamkni ęciem przelewów burzowych. W dniu 16 maja (w czasie zamykania zasuw na przelewach burzowych) wielko ść opadów wyniosła w Balicach 53,5 mm, obserwatorium UJ – 46,4 mm. Na stacji opadowej reprezentatywnej dla południowej cz ęś ci miasta (Ko źmice Wielkie) opady te w dniach 15 i 16 maja wyniosły odpowiednio 34,6 mm oraz 112,8 mm (!) a wi ęc znacznie przewy ższały opad 20 mm uwa żany za graniczny dla prawidłowego funkcjonowania kanalizacji w warunkach zamkni ęcia przelewów. Tak du że opady przy jednoczesnym zamkni ęciu przelewów burzowych spowodowały, zgodnie z przewidywaniami [5], stany podtopie ń ni żej poło żonych terenów miasta. Wskutek zbyt małej zdolno ści retencyjnej sieci kanałowej, a co za tym idzie zbyt małej przepustowo ści niektórych odcinków sieci, na odcinku od mostu Dębnickiego do uj ścia Wilgi nast ąpiła cofka w sieci bocznej oraz zalanie piwnic na Dębnikach i os. Podwawelskim. Wyst ąpienie wód z kanalizacji i zalanie jezdni pod wiaduktem Ronda Grunwaldzkiego było równie ż nast ępstwem wy żej opisanych zjawisk. Podobna sytuacja miała miejsce na odcinku kolektora lewobrze żnego w rejonie al. Daszy ńskiego. W tej sytuacji interwencje PSP polegaj ące na odpompowaniu wód z zalanych piwnic były nieskuteczne, a nawet mogły okaza ć si ę szkodliwe, ze wzgl ędu na mo żliwo ść naruszenia stabilno ści budynków. Podczas wypompowywania wody z piwnic, przy wysokim poziomie wód gruntowych (wy ższym ni ż poziom posadzki w piwnicy), nast ępuje intensywny ponowny jej napływ z gruntu, co z kolei mo że prowadzi ć do naruszenia struktury gruntu pod fundamentami (wymywania cz ąstek gruntu). Do czasu powodzi w 1997r. panował pogl ąd, że niewielkie jest prawdopodobie ństwo zbiegu zdarze ń, tj. zamkni ęcie zasuw

22 przeciwpowodziowych na przelewach oraz intensywny i dłu żej trwaj ący opad nad zlewni ą kanalizacji. Odnotowano 3 takie przypadki w ci ągu 15 lat [5]. Obecnie, po kolejnych powodziach 1997, 2001, 2007 i 2010 nale ży uzna ć, że pogl ąd ten nie wytrzymał próby czasu, a wyst ępuj ący problem wymaga technicznych rozwi ąza ń.

A zatem i w tym przypadku wskazane s ą rozwi ązania systemowe poprzez m.in. budow ę przepompowni NWS w rejonie wiaduktu pod rondem Grunwaldzkim, a tak że zautomatyzowanie systemu zamkni ęć na przelewach kanalizacji burzowej dla zminimalizowania du żej bezwładno ści tego systemu . Obecnie proces zamykania przelewów burzowych dokonywany jest r ęcznie, przez brygady techniczne MPWiK. Zwa żywszy, na konieczno ść zamknięcia 38 zasuw (a czas zamykania jednej zasuwy wynosi 40-60 minut) nie sposób nie zauwa żyć zbyt małej mobilno ści tego systemu. Trzeba raz jeszcze podkre śli ć, że podczas majowego wezbrania stan Wisły powy żej 450 cm trwał 8 dni. Skracaj ąc czas zamykania i otwierania zasuw mo żna wyeliminowa ć czas pracy kanalizacji pod ci śnieniem lub w znacz ący sposób okres ten skróci ć, co miałoby istotny wpływ na wielko ść szkód powstałych z tego powodu. Zautomatyzowanie zatem przynajmniej cz ęś ci zamkni ęć w najbardziej wra żliwych na podtopienia miejscach jest bardzo wskazane. Ponadto powinno si ę przeanalizowa ć mo żliwo ść zainstalowania klap zwrotnych na instalacjach wewn ętrznych ni żej usytuowanych budynków (w niektórych przypadkach rozwa żyć nale ży konieczno ść budowy pompowni lokalnych).

Fot. 6 Zalany wiadukt pod rondem Grunwaldzkim

Tabela VI. Zestawienie ulic podtopionych bądź zalanych głównie z uwagi na zamknięte przelewy burzowe kanalizacji ogólnospławnej Rejon Ulice Dąbie Widok, Nizinna, Dębniki Pułaskiego, Bałuckiego, Barska, Jaworowa, Konfederacka, Praska, Ró żana, Sandomierska, Zdu ńska, Biała Droga, Rynek D ębnicki, Skwerowa, Szwedzka, Wasilewskiego, Zagrody, Grzegórzki Prochowa, Rogozi ńskiego, Bobrowskiego, Żółkiewskiego. Os. Przedwio śnie, Komandosów, Wierzbowa, Zatorska, Podwawelskie - Ludwinowska, Długosza, Krasickiego, Twardowskiego, Ludwinów Salwator - Ko ściuszki, Mlaskotów, Królowej Jadwigi Półwsie Zwierzynieckie Zabłocie Dekerta, Herlinga-Grudzi ńskiego, Na Dołach, Zabłocie, Klimeckiego Stare Miasto pl. Kossaka, al. Krasi ńskiego

W uzupełnieniu informacji dotycz ącej funkcjonowania kanalizacji podczas powodzi doda ć trzeba, że znacz ący wpływ na stan stosunków wodnych, a przez to na mo żliwo ść wyst ępowania podtopie ń i ich długotrwałego utrzymywania si ę po przej ściu fali kulminacyjnej na Wi śle, ma funkcjonowanie tzw. bariery odwadniaj ącej śródmiejski obszar Miasta Krakowa. Bariera ta powstała w zwi ązku z oddaniem do u żytku stopnia wodnego D ąbie (1965r.), który pi ętrz ąc wod ę w Wi śle spowodował szkodliwe dla istniej ących budynków podniesienie si ę zwierciadła wód gruntowych na terenach przyległych do Wisły, na odcinku od stopnia D ąbie do uj ścia Rudawy. Zadaniem bariery jest obni żenie poziomu wody gruntowej do poziomu sprzed pi ętrzenia Wisły stopniem wodnym. Składa si ę ona z systemu 37 studni odwadniaj ących rozmieszczonych po obu stronach Wisły, z których woda odpompowywana jest do kanalizacji ogólnospławnej oraz bezpo średnio do Wisły, Wilgi i Rudawy. Odpowiedzialno ść za prawidłowe funkcjonowanie bariery odwadniaj ącej spoczywa na Regionalnym Zarz ądzie Gospodarki Wodnej w Krakowie. Nale ży zaznaczy ć, że praca bariery nie ma ścisłego zwi ązku z przej ściem fali powodziowej. Bowiem podczas powodzi, gdy stan wody w Wi śle jest wy ższy od normalnego stanu spowodowanego pi ętrzeniem wody przez stopie ń wodny D ąbie, bariera odwadniaj ąca jest wył ączana. W tym czasie stopie ń nie pi ętrzy wody, zasuwy pi ętrz ące wod ę w normalnych warunkach eksploatacji s ą podniesione i stopie ń jest przygotowany na przepuszczenie fali powodziowej. W okresie minionej powodzi od 17 maja studnie zostały wył ączone z eksploatacji. Ponowne wł ączenie studni nast ąpiło w dniu 10 czerwca, po przej ściu fali powodziowej.

5. Przyczyny podtopie ń obszarów miasta oddalonych od Wisły o dominacji zjawisk opadowych Dnia 16 maja o godz. 6 00 , podczas gdy Wisła w Bielanach dopiero zaczynała wzbiera ć, a stan na wodowskazie wynosił 310 cm, rzeka Serafa w Starym Bie żanowie ju ż wylała. Dobowy opad w Ko źmicach Wielkich, na stacji reprezentatywnej dla południowych obszarów Krakowa dnia 15 maja wyniósł 34,6 mm. Wskazuje to na du żą wra żliwo ść tej rzeki

24 na zjawiska opadowe powy żej 20 mm na dob ę. W tym kontek ście na uwag ę zasługuje fakt, że intensywny opad wyst ąpił 15 maja o godz. 23 00 a dnia 16 maja ok. godz. 6 00 rzeka wylała. Potwierdziły to nast ępne wylewy tej rzeki w lipcu i sierpniu. Ww. zjawiska świadcz ą o zbyt małej przepustowo ści tej rzeki. Niezb ędna jest kompleksowa regulacja Serafy wraz z budow ą suchych zbiorników retencyjnych . Przyjmuje si ę [4], że czterodniowy sumaryczny opad wi ększy ni ż 140 mm powoduje podtopienia i wylewy cieków w wy żej poło żonych cz ęś ciach Krakowa znacznie oddalonych od koryta Wisły. Na stacji Ko źmice Wielkie reprezentowanej dla cz ęś ci południowej miasta, suma czterodniowych opadów (15-18 maja) wyniosła 231,1 mm a suma dwudniowych opadów dla tej stacji (15-16 maja) to 147,4 mm. W zwi ązku z powy ższym, ju ż 16 maja (oprócz Serafy) w godzinach popołudniowych zacz ęły wylewa ć równie ż inne rzeki w południowej cz ęś ci miasta: Wilga (rejon ul. Chałubi ńskiego, Smole ńskiego, Starowiejska, Wypoczynkowa), Sidzinka (ul. Wrony), potok Kostrzecki (ul. Krzewowa, Bobrowa, D ąbrowa). Stan na wodowskazie w Bielanach wynosił wówczas ok. 400 cm. Podczas majowego wezbrania Wisły w północnej cz ęś ci Krakowa równie ż zaobserwowano wzrosty stanów wód na mniejszych ciekach będących dopływami Wisły (na Rudawie został przekroczony stan alarmowy), lecz były one niewspółmiernie ni ższe ni ż na ciekach znajduj ących si ę w południowej cz ęś ci Krakowa. Natomiast w dniach 2-6 czerwca podczas wtórnych kulminacji Wisły oprócz ponownego wylewu Serafy i Wilgi wylał również potok Rozrywka w północnej cz ęś ci miasta (Pr ądnik Czerwony). Ponadto doda ć trzeba, że efektem intensywnych opadów było równie ż uaktywnienie si ę osuwisk. Dwa z nich zwi ązane były z wezbraniem wody w ciekach, tj. w rejonie potoku Drwinka przy ul. Żabiej i rzeki Wilgi przy ul. Go ścinnej. Odbudowa i regulacja uszkodzonych koryt ww. cieków wymaga rozwi ąza ń technicznych poprzedzonych szczegółowymi badaniami geotechnicznymi i powinna by ć rozpatrywana ł ącznie ze stabilizacj ą osuwisk.

25 Tabela VII. Zestawienie ulic zalanych bądź podtopionych przede wszystkim z powodu wystąpienia nad Krakowem intensywnych opadów deszczu Rejon Ulice Grzegórzki Śniadeckich Os. Tokarska Cegielniana Czy żyny Tabaczna Jugowice Kokosowa, Tulipanowa Kleparz Helclów Kobierzyn Mochnaniec Kostrze Jachimeckiego, Ślaskiego, D ąbrowa Ko ścielniki Sawy Cali ńskiego, Stopki, Igołomska, Ko ścielnicka, Ku śnierska, Łozi ńskiego Kujawy Popielnik, Branicka Beszcz Zaj ęcza, Niepołomska Łęg Na Zał ęczu Nowa Huta os. Szklane Domy, os. Szkolne Olszanica Amazonek, Korzeniaka, Na Borach Opatkowice Smole ńskiego, Opatkowicka, Poroni ńska Płaszów Ko źlarska, Kozia Pr ądnik Powsta ńców, Majora, Dobrego Pasterza, Nuszkiewicza Czerwony Prokocim Żabia, Lilli Wenedy, Podmiłów Przegorzały Kamedulska Przewóz Łutnia, R ączna Pychowice Tyniecka, Zielna Ruszcza Jeziorko, Rusiecka, Spławy, Wiatra Rybitwy Albatrosów, Rybitwy, Stra żacka, Danalówka, Skotnicka Rżą ka Kosocicka Sidzina Wrony, Skotnicka Skotniki Braterstwa Broni, Rosista, Hollendra, Ksi ędza Wujka Stary Bie żanowska, Bocznica, Działkowa, Jaglarzów, Jasie ńskiego, Bie żanów Lipowskiego, Popiełuszki, Raku ś, Stacyjna, Sucharskiego, Zamłynie, Kiepury, Kokotowska, Korepty, Kwatery, Łazy, Ogórkowa, Okr ęglik, Pruszy ńskiego, Przecinek. Stary Prokocim Jasi ńskiego, Morawia ńskiego, Na Wrzosach Stradom Dietla Swoszowice Wypoczynkowa, Chałubi ńskiego, Familijna, My ślenicka, Krzy żańskiego Tyniec Bogucianka, Wielogórska, Zagórze, Podgórki Tynieckie, Skołczanka, Walgierza Wdałego. Wieczysta Szenwalda Witkowice Wądół Wadów Jaskrowa, Wadowska Wola Górska, Wolno ści Duchacka Wola Bielaka, Czecha Justowska Wolica Dro żyska, Wi ązowa Wróblowice Niewodnicza ńskiego Wyci ąż e Sitowiny, Wyci ąska, Ziemska, Podstawie Zesławice Jeziorany, Morcinka, Zakładowa, Zesławicka, Kantorowicka Złocie ń Półłanki, Złocieniowa

26 H[m] 11 ISTOTNE ZDARZENIA POWODUJĄCE PODTOPIENIA 10 957 NA TLE FALI POWODZIOWEJ WISŁY

9 Przerwanie wału przy ul. Na Zakolu Wisły 8

7 Zamknięcie śluz wałowych Zamknięcie klap na przelewach 6 burzowych kanalizacji STAN ALARMOWY 5

4 STAN OSTRZEGAWCZY

3 Wylew rzeki Wilgi 2 Wylew rzeki Serafy

0 Data 15.05 16.05 17.05 18.05 19.05 20.05 21.05 22.05 23.05 24.05 25.05 26.05 27.05 28.05 29.05

Rys. nr 7

6. Najwa żniejsze interwencje podejmowane podczas powodzi W poniedziałek 17 maja realizowano wiele interwencji zwi ązanych z wyst ępuj ącymi podtopieniami w rejonach ok. 60 ulic miasta. Był to tak że dzie ń koncentracji działa ń przygotowawczych słu żb ratowniczych i instytucji zapewniaj ących bezpiecze ństwo mieszka ńców.

Przesi ąki przez obwałowania, zagro żenie przerwaniem wałów przy ul. Wio ślarskiej, wreszcie przerwanie obwałowania przy ul. Na Zakolu Wisły wymusiły m.in. nast ępuj ące działania:

− 17 maja, godz. 11 18 : ul. Tyniecka 6 – Specjalny O środek Szkolno – Wychowawczy dla Dzieci Niewidomych i Słabosłysz ących. W wyniku intensywnych i długotrwałych opadów deszczu nast ąpiło wybijanie wody z kanalizacji i zalewanie piwnic o środka. Działania zast ępów stra ży po żarnej polegały na uszczelnieniu studzienek kanalizacyjnych workami z piaskiem i odpompowaniu wody z zalanych piwnic. 18 maja ok. godz. 3 30 w wyniku gwałtownego podniesienia si ę poziomu Wisły nast ąpiło przybieranie wody w piwnicy i konieczne było przeniesienie sprz ętu komputerowego, szaf chłodniczych oraz cz ęś ci archiwum na wy ższe kondygnacje budynku. Ok. godz. 7 30 przekazano pani dyrektor placówki informacj ę o konieczno ści ewakuacji uczniów o środka z uwagi na stale podnosz ący si ę poziom rzeki Wisły i pogarszaj ące si ę warunki atmosferyczne. W nast ępstwie powy ższego o godz. 13 00 ewakuowano 68 uczniów autobusem MPK do hotelu na os. Złota Jesie ń 4, − 19 maja godz. 130: przerwanie wału w rejonie ul. Na Zakolu Wisły, powstała wyrwa o długo ści 10 m i gł ęboko ści 5 m. W pierwszej kolejno ści ewakuowano osoby przebywaj ące w obiektach znajduj ących si ę w bezpo średnim s ąsiedztwie przerwanego wału – w budynkach zlokalizowanych przy ul. Na Zakolu Wisły oraz na terenie ogródków działkowych. W celu uszczelnienia przerwanego wału na miejsce zdarzenia zostały zadysponowane: • wojskowy Pływaj ący Transporter Samobie żny (PTS) • ładowarka typu „Fadroma” z ZIKiT,

27 • dodatkowe naczepy samowyładowcze z piaskiem, • siły do napełniania worków. Wyrwa została uszczelniona o godz. 15 00 przy pomocy elementów betonowych (separatory drogowe), worków z piaskiem oraz żużlem. Doszczelnienie i umacnianie wału trwało do godz. 20 30 . W działaniach brały udział: • PSP – 31 samochodów, 256 stra żaków, • sprz ęt pływaj ący – 3 łodzie, • Wojsko – 9 samochodów, 136 żołnierzy, • Policja – 58 samochodów, 146 policjantów, • Stra ż Miejska – 4 samochody, 16 stra żników, • Inne słu żby – 11 samochodów, 13 osób. W czasie trwania akcji zarz ądzono ewakuacj ę nast ępuj ących ulic: Nowohucka (od Saskiej do mostu Nowohuckiego), Koszykarska, Saska (od Nowohuckiej do My śliwskiej), Turka, Za Dworze, Gumniska, Lasówka, cz ęś ciowo My śliwska. Podstawiono autobusy MPK w celu przewiezienia osób ewakuowanych do Szkoły Podstawowej nr 55 na ul. Dobczyck ą 20. Z rejonów zalewowych wywieziono ok. 300 osób w tym w Szkole Podstawowej nr 55 zarejestrowano 118 osób. Z ogólnej liczby 118 osób ewakuowanych o godz. 12 00 pozostało 16 osób, które zakwaterowano w hotelu na os. Złota Jesie ń 4.

Tabela VIII. Zestawienie ulic zalanych w wyniku przerwania wału przy ul. Na Zakolu Wisły

Rejon Ulice Płaszów Gumniska, Koszykarska, Lasówka, My śliwska, Na Zakolu Wisły, Nowohucka, Sarmacka, Turka, Zadworze, Płaszowska, Portowa, Stoczniowców, Saska.

Doda ć trzeba, że na terenie województwa małopolskiego takich awarii obwałowa ń wydarzyło si ę kilkana ście (14-15), pomimo podejmowanych prób, nigdzie nie udało si ę uszczelni ć wałów w trakcie trwania wezbrania tak, jak to zrobiono w Krakowie.

Fot. 7 Przerwane obwałowanie przy ul. Na Zakolu Wisły

Fot. 8 Awaryjne zabezpieczenie przerwanego wału przy ul. Na Zakolu Wisły

29 − 19 maja ok. godz. 11 00 : rozwarstwienie wału w rejonie ul. Wio ślarskiej na odcinku ok. 50 m. W akcji stabilizacji korpusu brało udział ok. 400 osób, m.in. wojsko, stra ż po żarna, wolontariusze, wi ęź niowie, pracownicy MZMiUW, ZIKiT oraz geodeci. W godzinach przedpołudniowych, w zwi ązku z zagro żeniem ze strony rozwarstwionego wału, ewakuowano zwierz ęta ze Schroniska dla bezdomnych zwierz ąt przy ulicy Rybnej. Wiele z nich trafiło czasowo do osób prywatnych. Zwierz ęta przewlekle chore i znajduj ące si ę w okresie kwarantanny oraz agresywne umieszczono w stadninie koni Krakowskiego Klubu Jazdy Konnej przy ulicy Kobierzy ńskiej (wykorzystano puste boksy dla koni w wolnym budynku). Par ę sztuk trafiło do Fundacji Miejski Park i Ogród Zoologiczny w Krakowie. Zabezpieczono równie ż pomieszczenia biurowe i gabinet weterynaryjny. Akcj ę stabilizacji skarpy wału zako ńczono ok. godz. 1 00 w dniu 20 maja 2010r. Do stabilizacji korpusu wału zu żyto m.in. 47 tys. worków z piaskiem (dla porównania podczas powodzi 1997r. zu żyto 50 tys. worków do obrony całego miasta).

Fot. 9 Rozwarstwienie wału w rejonie ulicy Wioślarskiej

Fot. 10 Akcja zabezpieczania wału przy u. Wioślarskiej

− 19 maja godz. 18 00 : zagro żenie obsuni ęciem skarpy odpowietrznej wału w Ty ńcu przy ul. Promowej. Na miejsce skierowano 20 żołnierzy i 50 stra żaków oraz transport worków i piasku. Wał zabezpieczono ok. godz. 20 00 . − W krytycznych dniach przej ścia fali kulminacyjnej w Krakowie od 17-22 maja w rejonie Nowej Huty trwała obrona przed zalewaniem obiektów kombinatu ArcelorMittal Kraków oraz osiedli Chałupki, Branice, Holendry. Akcj ą ratownicz ą bezpo średnio kierowali pracownicy ArcelorMittal. Zaanga żowano około 60 pracowników w ka żdej zmianie oraz miejscow ą ludno ść do obrony przeciekaj ących wałów i szczególnie zagro żonych wałów kanału Suchy Jar, kanału portowego oraz wałów rzeki Dłubni. Zu żyto 200 ton piasku, 30 ton żużla i 10 tys. sztuk worków. Ochraniano obiekty kombinatu ArcelorMittal i okolicznych mieszka ńców przed skutkami ewentualnego przerwania wałów przeciwpowodziowych.

Praktycznie cały czas trwania pogotowia przeciwpowodziowego tj. 22 dni (od 16 maja do 7 czerwca) trwała walka z powodzi ą. Oprócz interwencji zwi ązanych z obron ą wałów wi ślanych i podtopieniami w pobli żu tych wałów prowadzono akcj ę przeciwpowodziow ą w obszarach oddalonych od Wisły. Działania te prowadzone były w zwi ązku z wylewami głównie rzeki Serafy, Wilgi, ale tak że potoków Struga Rusiecka, Sidzinka, Rozrywka. Wprowadzono wiele ogranicze ń i zmian w organizacji komunikacji miejskiej w tym tak że czasowe zamkni ęcie ruchu na mostach: D ębnickim, Nowohuckim i na stopniu wodnym Dąbie. W dniach 16 – 23 maja wydano z Miejskiego Magazynu Przeciwpowodziowego 219 tys. worków dla umacniania wałów. Ogółem w toku akcji ratowniczej zu żyto ich ponad 300 tys. (w powodzi z 1997 u żyto 50 tys. worków). W pozostałym zakresie worki przekazywane były z innych magazynów przeciwpowodziowych (w tym z magazynu wojewódzkiego, prowadzonego przez Małopolski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych).

31 Z miejskiego magazynu wydano ponadto 1 758 m 3 piasku, pompy o ł ącznej wydajno ści 1000 l/s oraz inny sprz ęt niezb ędny do prowadzenia akcji.

7. Szkody i straty powodziowe [6] Niezale żnie do działa ń ratowniczych oraz zwi ązanych z niesieniem pomocy poszkodowanym, niezwłocznie przyst ąpiono równie ż do ustalania szkód i szacowania strat spowodowanych powodzi ą. W dniu 24 maja, Zarz ądzeniem Prezydenta Miasta Krakowa, powołana została Komisja ds. szacowania strat spowodowanych przez kl ęski żywiołowe w infrastrukturze komunalnej. W dniu 25 maja Wojewoda Małopolski powołał komisj ę do spraw szacowania zakresu i wysoko ści szkód w rolnictwie, w skład której weszli pracownicy Urz ędu Miasta Krakowa. Ponadto, w dniu 26 maja, Zarz ądzeniem Prezydenta Miasta, powołana została Komisja ds. oszacowania szkód powstałych w gospodarstwach domowych wskutek powodzi. Komisje te pracowały zgodnie z przepisami odnosz ącymi si ę do poszczególnych rodzajów szkód.

Powód ź majowa przyniosła równie ż straty niewymierne. Podczas próby odpompowywania wody ze swojej piwnicy zgin ął, śmiertelnie pora żony pr ądem wła ściciel. Uton ęło te ż dziecko, które podczas jazdy rowerem wpadło do wody.

7.1. Straty w infrastrukturze komunalnej Zgodnie z ustaleniami komisji gminnej/powiatowej ds. strat w infrastrukturze komunalnej powołanej przez Prezydenta Miasta Krakowa, zweryfikowanymi nast ępnie przez Komisj ę Wojewódzk ą ds. weryfikowania strat spowodowanych przez kl ęski żywiołowe w infrastrukturze komunalnej, straty z maja i czerwca oszacowano na kwot ę blisko 168 mln zł. Na straty te składaj ą si ę w szczególno ści: straty w infrastrukturze drogowej na kwot ę prawie 60 mln zł, uszkodzenia obiektów mostowych na kwot ę 6 mln 580 tys. zł, straty w placówkach o światowych 6 mln 556 tys. zł oraz w innych obiektach komunalnych na kwot ę 82 mln 703 tys. zł głównie na sieci ciepłowniczej (w tym 13,4 km zalanych sieci cieplnych, których nakłady na wymian ę szacowane były na kwot ę 80 200 000 zł). Szczegółowe zestawienie oszacowanych przez komisj ę gminn ą/powiatow ą a nast ępnie zweryfikowanych przez Komisj ę Wojewódzką strat przedstawiono w tabeli IX. W protokołach komisji ds. strat w infrastrukturze komunalnej uj ęto tylko 3 osuwiska. W miesi ącach maj – wrzesie ń 2010 r. odnotowano łącznie 12 miejsc, w których doszło do uaktywnienia si ę osuwisk w wyniku opadów. W dwóch przypadkach uaktywnienie miało zwi ązek z wezbraniem wody w rzece. Na potoku Drwinka wzdłu ż ul. Żabiej doszło do erozji bocznej powoduj ąc uaktywnienie si ę osuwiska i zagro żenie dla budynku mieszkalnego, natomiast podniesione stany wody na rzece Wildze były jedn ą z przyczyn uaktywnienia si ę osuwiska przy ul. Go ścinnej, gdzie doszło do uszkodzenia budynku mieszkalnego.

Zarz ąd Budynków Komunalnych w Krakowie w wyniku intensywnych opadów odnotował w zasobach pozostaj ących w zarz ądzie ZBK uszkodzenie 60 budynków. Uszkodzeniu uległo 7 budynków przychodni zdrowia, 1 budynek u żytkowy (przemysłowy), 1 budynek u żyteczno ści publicznej oraz 51 budynków mieszkalnych. W wi ększo ści budynków (w liczbie 43) uszkodzenie polegało na zalaniu piwnic wod ą. W jednym budynku zlecona ekspertyza techniczna wykazała uszkodzenie konstrukcji no śnej budynku Wst ępna wycena szkód przeprowadzona przez Zarz ąd Budynków Komunalnych wyniosła blisko 958 000,00 zł.

32 Tabela IX. Straty w infrastrukturze komunalnej powstałe po powodzi w maju i czerwcu

Rodzaj infrastruktury komunalnej Ilo ść Warto ść strat [zł] Drogi km 28,09 59 950 000,00 Mosty szt. 10 6 580 000,00 Przepusty szt. 4 356 000,00 Kładki szt. 4 300 000,00 Cmentarze szt. 1 134 000,00 Szkoły podstawowe, gimnazja i szt. 11 1 801 500,00 przedszkola Szkoły średnie szt. 11 1 769 903,00 Inne placówki o światowo – szt. 8 2 985 122,00 wychowawcze Szpitale i placówki słu żby zdrowia szt. 9 5 433 720,00 Domy pomocy społecznej szt. 4 420 100,00 Budynki mieszkalne szt. 2 137 000,00 Obiekty sportowe szt. 14 3 572 822,37 Obiekty turystyki szt. 4 215 000,00 Placówki kultury szt. 8 547 500,00 Osuwiska [ha] 0,515 szt. 3 - Rowy odwadniaj ące i potoki km 13,28 1 018 500,00 Inne obiekty komunalne szt. 12 82 703 658,00 Razem 167 924 825,37

7.2. Straty w infrastrukturze przeciwpowodziowej b ędącej w zarz ądzie Małopolskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych Wst ępnie oszacowane po powodzi maj-czerwiec straty na ciekach i urz ądzeniach wodnych administrowanych przez Małopolski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń na terenie Krakowa wyniosły 11 320 tys. zł, w tym straty na wałach wi ślanych to kwota 6 486 tys. zł. , na wałach cofkowych na Dłubni - 2 600 tys. zł. Straty na rzekach i potokach (dopływach Wisły) ł ącznie okre ślono na 2 234 tys. zł. Szacunki te, przygotowane przez MZMiUW, a nast ępnie zweryfikowane i uzgodnione przez Prezydenta Miasta Krakowa stanowi ą podstaw ę do starania si ę o środki z bud żetu Wojewody Małopolskiego na usuwanie szkód po powodzi.

7.3. Straty w rolnictwie W wyniku powodzi i nawalnych opadów, podtopionych lub zalanych została wi ększo ść terenów rolniczych na terenie Krakowa. Straty w uprawach rolnych zgłoszono na obszarze około 900 ha. Zło żono 292 wnioski o pomoc z okresu powodzi maj-czerwiec i 17 wniosków z lipca. Oprócz strat w uprawach polowych w około 40 gospodarstwach wyst ąpiły tak że straty zwi ązane z zalaniami budynków gospodarskich. Pracownicy Wydziału Kształtowania Środowiska weszli w skład Komisji Wojewódzkiej szacuj ącej straty w gospodarstwach rolnych. Sporz ądzono 309 protokołów poniesionych strat w produkcji rolnej i budynkach gospodarskich. Na podstawie tych protokołów Miejski O środek Pomocy Społecznej wypłacał poszkodowanym rolnikom zasiłki.

33 Dyrektor Miejskiego O środka Pomocy Społecznej w Krakowie, działaj ąc z upowa żnienia Prezydenta Miasta Krakowa, zło żył do Małopolskiego Urz ędu Wojewódzkiego w Krakowie zapotrzebowanie na środki przeznaczone na wypłat ę zasiłków dla rolników na kwot ę 160 219,60 złotych. Po przeprowadzeniu post ępowa ń administracyjnych stwierdzono, że wypłaconych zostanie 135 świadcze ń o ł ącznej wysoko ści 160 219,60 złotych.

W Kostrzu zalana została hodowla norek, której ewakuacja nie była mo żliwa z powodu braku pomieszcze ń do przetrzymania znacznej ilo ści zwierz ąt (hodowla - 2000 sztuk) oraz niemo żno ści prowadzenia konstruktywnej rozmowy z wła ścicielem. Cz ęść norek utopiła si ę.

W Kostrzu zniszczona została cz ęść stawów rybnych z hodowl ą karpia - kroczka (około 29 tys. sztuk).

W Bielanach całkowicie zniszczona została uprawa winoro śli na powierzchni 12 ha.

8. Pomoc udzielona poszkodowanym przez powód ź

8.1. Pomoc udzielona przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej Miejski O środek Pomocy Społecznej w Krakowie udzielał pomocy osobom dotkni ętym powodzi ą w formie: dy żurów pracowników socjalnych, zasiłku celowego, pomocy rzeczowej i wsparcia psychologicznego.

W okresie zagro żenia powodziowego pracownicy socjalni MOPS dy żurowali w miejscach przewidzianych na schronienie dla osób ewakuowanych z zagro żonych terenów oraz na bie żą co monitorowali sytuacj ę osób mieszkaj ących w rejonach zalewowych. Pomoc udzielana przez pracowników MOPS bezpo średnio przy akcji ewakuacji polegała na wskazywaniu, gdzie mog ą znajdowa ć si ę osoby starsze, niepełnosprawne, które mogłyby wymaga ć specjalistycznego transportu medycznego w razie ewakuacji. Zorganizowano transport medyczny dla sze ściu niepełnosprawnych osób mieszkaj ących na zagro żonych terenach. Osoby te przewieziono do domów pomocy społecznej.

W zakresie świadcze ń pieni ęż nych udzielana jest pomoc w formie zasiłku celowego. Zasiłek przyznawany jest niezale żnie od dochodu osoby poszkodowanej. Wnioski osób poszkodowanych przyjmowane były na bie żą co i rozpatrywane w terminie dwóch dni roboczych od dnia zgłoszenia. Zasiłek celowy przeznaczony jest dla osób i rodzin, które poniosły straty w gospodarstwach domowych (budynkach mieszkalnych, podstawowym wyposa żeniu gospodarstw domowych), znalazły si ę w ci ęż kiej sytuacji życiowej i nie mog ą zaspokoi ć niezb ędnych potrzeb bytowych. Zasiłki przeznaczone były na pierwsz ą pomoc, w szczególno ści na pokrycie w cz ęś ci lub cało ści kosztów zakupu żywno ści, leków i leczenia, opału, odzie ży, niezb ędnych przedmiotów u żytku domowego oraz dokonanie drobnych napraw i remontów w mieszkaniu.

Z wnioskiem o udzielenie pomocy do Miejskiego O środka Pomocy Społecznej zwróciły si ę 1057 osoby poszkodowane w wyniku wyst ąpienia na terenie Krakowa niekorzystnych zjawisk atmosferycznych w okresie od maja do sierpnia 2010 r. (dane według stanu na dzie ń 29.10.2010r.) . W skład komisji ds. oszacowania szkód powstałych w

34 gospodarstwach domowych wskutek niekorzystnych warunków atmosferycznych na terenie Gminy Miejskiej Kraków powołanych zostało 103 pracowników Miejskiego O środka Pomocy Społecznej. Umo żliwiło to jednoczesne szacowanie strat przez ok. 30 komisji. Prace komisji rozpocz ęto 20.05.2010 r.

W zwi ązku z wyst ępowaniem niekorzystnych zjawisk atmosferycznych w okresie maj – czerwiec br. najwi ęcej wizji lokalnych przeprowadzono w rejonie Dzielnicy VIII – Dębniki (Tyniec, Kostrze, Bodzów, Pychowice). Z tego obszaru przekazano do Małopolskiego Urz ędu Wojewódzkiego: − 167 wniosków o pomoc w wys. do 6 tys. zł, − 63 wnioski o pomoc w wys. do 20 tys. zł, − 3 wnioski o pomoc w wys. do 100 tys. zł. Drugim pod wzgl ędem liczby osób poszkodowanych był rejon dzielnicy XIII – Podgórze. Z tego obszaru przekazano do Małopolskiego Urz ędu Wojewódzkiego: − 160 wniosków o pomoc w wys. do 6 tys. zł, − 29 wniosków o pomoc w wys. do 20 tys. zł, − 4 wnioski o pomoc w wys. do 100 tys. zł. Ponadto, straty w wyniku powodzi ponie śli mieszka ńcy dzielnicy XVIII – Nowa Huta (63 wnioski do 6 tys. i po 1 wniosku do 20 i 100 tys.), Dzielnicy XI – Podgórze Duchackie (57 wniosków o pomoc w wys. do 6 tys. zł, 4 wnioski do 20 i 3 wnioski do 100 tys. zł) Dzielnicy VII - Zwierzyniec (54 wnioski do 6 tys. zł i 3 wnioski do 20 tys. zł), Dzielnicy XIV – Czy żyny (22 wnioski do 6 tys. i 4 wnioski do 20 tys. zł). Z pozostałych rejonów Krakowa wpłyn ęły pojedyncze zgłoszenia osób poszkodowanych (12 wniosków o pomoc do 6 tys. zł).

Świadczenie pomocy z bud żetu pa ństwa, zgodnie z wytycznymi Małopolskiego Urz ędu Wojewódzkiego, podzielono w zale żno ści od celu i maksymalnej wysoko ści udzielanej pomocy na 3 kategorie: − dotacja nr 1 do 6 000 zł, − dotacja nr 2 do 20 000 zł, − dotacja nr 3 do 100 000 zł.

W zwi ązku z powodzi ą w maju i czerwcu 2010 r. Miejski O środek Pomocy Społecznej udzielił pomocy w poni ższym zakresie: − w ramach dotacji nr 1 do 6 000 zł, MOPS przekazał do Małopolskiego Urz ędu Wojewódzkiego 535 wniosków na ł ączn ą kwot ę 746 350,00 zł. Po weryfikacji wniosków przez MUW pomoc przyznano i wypłacono 458 osobom/rodzinom, na ł ączn ą kwot ę 692 680,00 zł. W przypadku całkowitej lub cz ęś ciowej negatywnej weryfikacji wniosku przez MUW, ró żnica mi ędzy kwot ą wnioskowan ą, a pomoc ą z bud żetu pa ństwa pokryta została ze środków Gminy - pomoc ą obj ęto 115 osób/rodzin na ł ączn ą kwot ę 53 370,00 zł. − w zakresie pomocy do 20 000 zł (dotacja nr 2) przekazano do Małopolskiego Urz ędu Wojewódzkiego 104 wnioski na ł ączn ą kwot ę 1 041 911,60 zł. Po przeprowadzonych do dnia 31.10.2010 r. weryfikacjach MUW zatwierdził dotacj ę w wys. 1 018 325 zł. Według stanu na dzie ń 29.10.2010 r. pomoc wypłacono 95 rodzinom na ł ączn ą kwot ę 941 108,00 zł. W wyniku ponownej analizy dokumentacji do MUW zwrócono kwot ę 33 410 zł. − w ramach pomocy do 100 000 zł (dotacja nr 3) przekazano do Małopolskiego Urz ędu Wojewódzkiego 12 wniosków, na ł ączn ą kwot ę 530 236,97 zł. Wnioski te zostały

35 zweryfikowane przez MUW na ł ączn ą kwot ę 407 227,22 zł. Według stanu na dzie ń 29.10.2010 r. pomoc wypłacono 10 rodzinom na ł ączn ą kwot ę 268 990,50 zł. Zgodnie z wytycznymi MUW pomoc w ramach dotacji nr 3 wypłacana jest w ratach – wypłata kolejnej raty uzale żniona jest od rozliczenia przez klienta dotychczas wypłaconego zasiłku. Wysoko ść pomocy w ramach tej dotacji ustalana jest na podstawie wyceny szkód dokonywanej przez rzeczoznawc ę. Na dzie ń 31.10.2010 r. sfinansowane zostały koszty ekspertyz 17 uszkodzonych w wyniku powodzi budynków na ł ączn ą kwot ę 10 200,00 zł.

Łączna kwota wszystkich wniosków o pomoc finansowan ą z bud żetu pa ństwa zło żonych przez Gmin ę Miejsk ą Kraków i przekazanych do Małopolskiego Urz ędu Wojewódzkiego wynosi 2 318 498,57 zł. Małopolski Urz ąd Wojewódzki w wyniku weryfikacji wniosków zatwierdził (na dzie ń 31.10.2010r.) kwot ę 2 118 232,22 zł.

Ze środków własnych gminy udzielano pomocy finansowej w przypadku całkowitej lub cz ęś ciowej negatywnej weryfikacji wniosku do 6 000 zł przez MUW. Dla osób, które nie spełniały kryteriów do ubiegania si ę o pomoc finansowan ą z bud żetu pa ństwa: rozpatrzono pozytywnie 21 wniosków o pomoc, na ł ączna kwot ę 10 850,00 zł.

W wyniku wyst ąpienia niekorzystnych zjawisk atmosferycznych w lipcu 2010r. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej udzielił pomocy w nast ępuj ącym zakresie:

− przekazano do MUW 47 wniosków ramach dotacji nr 1 na ł ączn ą kwot ę 80 450 zł. Wnioski zostały w cało ści pozytywnie zweryfikowane przez MUW. − przekazano zapotrzebowanie na środki w ramach dotacji nr 2 dla 8 poszkodowanych osób na ł ączn ą kwot ę 78 175, 64 zł − przekazano zapotrzebowanie na środki w ramach dotacji nr 3 dla 3 poszkodowanych osób na ł ączn ą kwot ę 150 538,42 zł

Poradnictwem specjalistycznym w Miejskim O środku Pomocy Społecznej, w tym prawnym i psychologicznym, obj ętych zostało 7 rodzin. Ze wsparcia psychologicznego świadczonego przez O środek Interwencji Kryzysowej w Krakowie skorzystało 284 osoby. Ponadto w śród osób poszkodowanych rozdysponowano pomoc rzeczow ą, środki materiałowe i produkty żywno ściowe przekazane przez Siły Zbrojne oraz innych darczy ńców (środki czysto ści, odzie ż, materace itp.). Prac ą socjaln ą obj ętych zostało 585 rodzin.

8.2. Pomoc udzielona przez Powiatow ą Stacj ę Sanitarno Epidemiologiczn ą w Krakowie Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie w ramach udzielonej pomocy poszkodowanym przez powód ź wydała ł ącznie 296 kg środka do odka żania studni przydomowych. Z tej formy pomocy skorzystało ok. 500 osób. Przy wydawaniu środka do dezynfekcji wody o nazwie Chloramin T osoby korzystaj ące z pomocy informowane były o sposobie dezynfekcji studni oraz o konieczno ści zachowania środków bezpiecze ństwa. Osobom, dla których studnia przydomowa jest jedynym źródłem wody pitnej zaoferowano mo żliwo ść bezpłatnego badania wody. W ramach akcji pobrano wod ę z 65 gospodarstw domowych do analizy fizykochemicznej i bakteriologicznej. Do dezynfekcji zalanych przez

36 powód ź piwnic i budynków gospodarczych wydano 200 kg wapna chlorowanego. Akcja bezpłatnego badania wody i wydawania środka Chloramin T została zako ńczona z dniem 1 listopada 2010r.

W ramach realizacji szczepie ń akcyjnych przeciwko t ęż cowi osób bior ących udział w zwalczaniu skutków powodzi PSSE w Krakowie zaopatrywała w szczepionk ę punkty prowadz ące szczepienia. Na powy ższe potrzeby wydano ł ącznie 1000 dawek szczepionki tęż cowej.

8.3. Pomoc w zakresie oczyszczania terenów zalanych Po powodzi Zarz ąd Infrastruktury Komunalnej i Transportu w Krakowie uruchomił akcje zbierania wszelkich zalanych przedmiotów: sprz ętu RTV, AGD, mebli itp. oraz ich wywóz na składowisko odpadów Barycz.

W dniach od 7 do 21 czerwca zebrano 423 tony odpadów, koszty wywozu to 114.311,90 zł brutto. Od 13 do 22 lipca zebrano 222 tony, poniesione koszty to 60.000 zł brutto.

8.4. Pomoc przedsi ębiorcom Pracownicy Punktu Obsługi Przedsi ębiorcy Urz ędu Miasta Krakowa przygotowali zbiorcz ą informacj ę o formach pomocy dost ępnych dla krakowskich przedsi ębiorców dotkni ętych skutkami tegorocznych powodzi. Informacja ta została opublikowana na stronie www.bip.krakow.pl/pop oraz zamieszczona na tablicy ogłosze ń Punktu Obsługi Przedsi ębiorcy, jak równie ż jest przekazywana bezpo średnio zainteresowanym. Informacja obejmuje formy wsparcia realizowane przez poszczególne wydziały Urz ędu Miasta Krakowa, a tak że inne jednostki, podmioty i instytucje.

Ponadto przedsi ębiorcy, którzy ponie śli szkod ę w wyniku powodzi z 2010r., mog ą ubiega ć si ę o udzielenie po życzki na mocy ustawy z dnia 12 sierpnia 2010 r. o wspieraniu przedsi ębiorców dotkni ętych skutkami powodzi z 2010 roku (Dz.U. Nr 148, poz. 992).

Prezydent Miasta Krakowa podj ął inicjatyw ę uchwałodawcz ą, w wyniku której Rada Miasta Krakowa przyj ęła uchwał ę z dnia 7 lipca 2010 r. w sprawie zwolnienia od podatku od nieruchomo ści gruntów, budynków i budowli, które zostały dotkni ęte skutkami powodzi w 2010 r. oraz uchwał ę z dnia 7 lipca 2010 r. w sprawie zwolnienia od podatku rolnego gruntów, które zostały dotkni ęte skutkami powodzi w 2010 r. Na podstawie uchwały nr CV/1416/10, z podatku od nieruchomo ści zwolnionych zostało 18 przedsi ębiorców, a łączna kwota zwolnie ń z tego tytułu wyniosła 740 857,88 zł, z czego 29 464 zł dotyczyło zwolnie ń, z których skorzystały osoby fizyczne, natomiast 711 393,88 zł zwolnie ń, z których skorzystały osoby prawne. Dodatkowo na podstawie art. 67a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja Podatkowa, ulgi w zakresie podatku od nieruchomo ści zostały udzielone dwunastu przedsi ębiorcom, a w zakresie podatku rolnego dwóm. Ł ącznie z tytułu podatku od nieruchomo ści zostały umorzone zaległo ści wraz z odsetkami za zwłok ę na kwot ę 115 957,69 zł. Jeden podmiot skorzystał z ulgi w formie odroczenia, natomiast dwóch przedsi ębiorców, w formie rozło żenia nale żno ści podatkowych na raty. Zbiorcza informacja dla przedsi ębiorców w Biuletynie Informacji Publicznej została umieszczona niezwłocznie po przyj ęciu regulacji prawnych w tej sprawie. Zgodnie z art. 7 ust. 3 pkt. 1 ustawy z dnia 12 sierpnia 2010 r. o wspieraniu przedsi ębiorców dotkni ętych skutkami powodzi z 2010 r. Wydział Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego wydał 35 za świadcze ń dla

37 przedsi ębiorców dotkni ętych skutkami powodzi w 2010r., niezb ędnych do ubiegania si ę o pomoc rz ądow ą.

8.5. Pomoc udzielona na rzecz zalanych Rodzinnych Ogródków Działkowych MOPS w stosunku do osób mieszkaj ących na działkach (bezdomnych) udzielił pomocy w ramach zada ń własnych gminy tj. zasiłków celowych z tytułu wystąpienia zdarzenia losowego (21 osób otrzymało pomoc w ł ącznej wysoko ści 10.850 zł). Udzielono równie ż poszkodowanym pomocy w formie rzeczowej tj. środków czysto ści, odzie ży, żywno ści i materiałów budowlanych. Poszkodowani zostali obj ęci wsparciem psychologicznym, jedna rodzina skorzystała z mo żliwo ści wyjazdu kolonijnego dla dziecka.

ZIKiT zakupił i przekazał 29 ogródkom działkowym wapno do odka żania i nasiona na poplon - koszt zakupu 50 000 zł brutto. ZIKiT przeprowadził akcj ę odkomarzania na obszarze 1500 ha, któr ą obj ęte były m.in. ogródki działkowe.

Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Krakowie zorganizowała nieodpłatne badania gleb w ramach pomocy poszkodowanym podczas powodzi obejmuj ące podstawowe badania ogrodnicze gleb, czyli oznaczenie odczynu, zasolenia, azotu w formie azotanowej, fosforu, potasu, magnezu oraz chlorków.

Fot. 11 Zalane ogródki działkowe poniżej mostu Wandy w międzywalu Wisły

9. Podsumowanie współpracy z Wojewódzkim Centrum Zarz ądzania Kryzysowego oraz z Instytutem Meteorologii i Gospodarki Wodnej Współpraca Powiatowego Centrum Zarz ądzania Kryzysowego w Krakowie z Wojewódzkim Centrum Zarz ądzania Kryzysowego polegała na przekazywaniu przez WCZK do PCZK komunikatów prognoz oraz ostrze żeń opracowywanych na podstawie danych uzyskanych z IMGW w Krakowie, jak równie ż bezpo średnio z MSWiA. Natomiast PCZK w Krakowie przekazywało do WCZK w okresie powodzi dwa razy dziennie meldunki

38 o zaistniałych zdarzeniach i podejmowanych na terenie miasta działaniach. Dodatkowo, bezpo średnio po otrzymaniu informacji o zagro żeniu przekazywano je równie ż telefonicznie do WCZK. Najistotniejsz ą dla przygotowania si ę miasta do powodzi była informacja IMGW przekazana w formie prognozy i ostrze żenia meteorologicznego na dni 15-17 maja 2010r. (prognozy nr 17391/2010 i 17414/2010). Przedstawienie sytuacji barycznej dnia 14 maja wraz z prognoz ą wielko ści opadów dla województwa małopolskiego z dwudniowym wyprzedzeniem i wła ściwe zinterpretowanie przez Powiatowy Zespół Zarz ądzania Kryzysowego w Krakowie ww. informacji jako zapowiedzi zbli żaj ącej si ę katastrofy – zadecydowało o tym, że Kraków nie podzielił losu Sandomierza. Pó źniejsze liczne prognozy i ostrze żenia IMGW były mniej szczegółowe (brakowało opisu sytuacji barycznej, albo prognozy wielko ści opadu i jego rozkładu w zlewni). Ostrze żenia przekazywane przez WCZK były podobnej tre ści. Bardzo pozytywn ą rol ę spełniły strony internetowe: serwis pogodowy IMGW Pogodynka.pl (http://www.pogodynka.pl) oraz witryna RZGW OKI w Krakowie z sytuacj ą hydrologiczn ą na obszarze działania RZGW Kraków (http://oki.krakow.rzgw.gov.pl/).

Niemniej jednak porównuj ąc system ostrzegania i przekazywania prognoz przez IMGW podczas powodzi w 1997r. i ostatniej, trzeba powiedzie ć, iż dobr ą zasad ą stosowan ą podczas powodzi w 1997r. było przekazywanie (oprócz danych stanów wód na wodowskazach Wisły i jej głównych dopływach) informacji zarówno o prognozowanych wielko ściach opadów na stacjach opadowych w zlewni Soły i Skawy, jak i o opadach, jakie miały miejsce minionej doby. Przekazywane były wówczas tak że dane obrazuj ące prace zbiorników (zrzuty i rezerwy powodziowe – obecnie znajduj ą si ę na stronie internetowej RZGW OKI). Podanie tych informacji na jednym wydruku pozwalało słu żbom miejskim na stosunkowo szybk ą ich interpretacj ę i trafn ą diagnoz ę rozwoju sytuacji zagro żenia.

Reasumuj ąc, nale ży d ąż yć do uzupełniania komunikatów IMGW o prognoz ę wysoko ści opadów cz ęś ciej ni ż miało to miejsce podczas ostatniej powodzi, a tak że o podawanie wielko ści opadów za dob ę ubiegł ą na charakterystycznych stacjach opadowych powy żej Krakowa i w Krakowie.

10. Ocena działa ń Miasta zwi ązanych z powodzi ą

10.1. Kompetencje w zakresie zarz ądzania kryzysowego Dokonanie oceny działa ń prowadzonych w zwi ązku z powodzi ą wymaga skrótowego przedstawienia zada ń i kompetencji w zakresie zarz ądzania kryzysowego.

Zgodnie z ustaw ą o zarz ądzaniu kryzysowym - zarz ądzanie kryzysowe to działalno ść organów administracji publicznej b ędąca elementem kierowania bezpiecze ństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działa ń, reagowaniu w przypadku wyst ąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej (art. 2 ustawy o zarz ądzaniu kryzysowym).

Zgodnie z art. 17 tej ustawy organem wła ściwym w sprawach zarz ądzania kryzysowego na obszarze powiatu jest starosta (Prezydent Miasta). Do zada ń starosty w sprawach zarz ądzania kryzysowego nale ży w szczególno ści:

39 − kierowanie monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagro żeń na terenie powiatu, − opracowywanie i przedkładanie wojewodzie do zatwierdzenia powiatowego planu zarz ądzania kryzysowego, − zarz ądzanie, organizowanie i prowadzenie szkole ń, ćwicze ń i treningów z zakresu zarz ądzania kryzysowego, − wykonywanie przedsi ęwzi ęć wynikaj ących z planu operacyjnego funkcjonowania powiatów i miast na prawach powiatu.

Zadania te Prezydent Miasta wykonuje przy pomocy powiatowej administracji zespolonej i jednostek organizacyjnych miasta oraz zespołu zarz ądzania kryzysowego, którego skład, organizacj ę, siedzib ę oraz tryb pracy winien ustali ć Prezydent wykonuj ąc zadania starosty. Na podstawie art. 34 ust. 1a ustawy o samorz ądzie powiatowym starosta opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzi ą oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy. Ponadto zgodnie z art. 35 ust. 3 ustawy o samorz ądzie powiatowym starosta (Prezydent Miasta) sprawuj ąc zwierzchnictwo w stosunku do powiatowych słu żb, inspekcji i stra ży (w tym Policji, Stra ży Po żarnej, Inspekcji Budowlanej, Inspekcji Sanitarnej) w sytuacjach szczególnych kieruje wspólnymi działaniami tych jednostek.

Zgodnie z dyspozycj ą ustawy o zarz ądzaniu kryzysowym, Zarz ądzeniem nr 111/2008 z dnia 23.01.2008, powołany został Powiatowy Zespół Zarz ądzania Kryzysowego. W skład zespołu obok jego Szefa (Prezydenta Miasta) wchodz ą 34 osoby, zarówno dyrektorzy wydziałów i jednostek miejskich, słu żb, inspekcji i stra ży podlegaj ącej zespoleniu jak i podmiotów niezb ędnych dla realizacji zada ń kryzysowych. Dla potrzeb działania zespołu utworzono Zintegrowane Centrum Zarz ądzania Kryzysowego zlokalizowane przy ul. Rozrywka, z zapasowym miejscem działania w budynku UMK przy os. Zgody 2. Powiatowe Centrum Zarz ądzania Kryzysowego zostało zintegrowane z centrum dyspozycyjnym Pa ństwowej Stra ży Po żarnej. W wyznaczonych terminach Prezydent Miasta sporz ądził Powiatowy Plan Zarz ądzania Kryzysowego dla Powiatu Grodzkiego Kraków oraz Gminy Miejskiej Kraków wraz z Planem Operacyjnym Ochrony Przed Powodzi ą Miasta Krakowa, który został zatwierdzony przez wojewod ę małopolskiego, a prowadzone działania ratownicze wynikały z wcze śniej opracowanych procedur.

Zgodnie z ustalonym przez Prezydenta Miasta regulaminem działania Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego, ka żdy z jego członków został zobowi ązany do przedkładania Szefowi Zespołu propozycji działa ń zgodnie z własnymi kompetencjami, a ponadto do przedkładania w razie potrzeby propozycji rozstrzygni ęć wraz z okre śleniem sposobu ich realizacji, spodziewanych efektów i skutków proponowanych rozwi ąza ń. Zespół Zarz ądzania Kryzysowego podejmuje działania zarówno w fazie zapobiegania (w celu redukcji oraz eliminacji wyst ąpienia sytuacji kryzysowych) jak i w fazie przygotowania (podejmuj ąc działania planistyczne dotycz ące sposobu reagowania na czas wyst ąpienia sytuacji kryzysowych, a tak że działania maj ące na celu powi ększenie zasobów sił i środków niezb ędnych do efektywnego reagowania). Przede wszystkim zadaniem zespołu jest podejmowanie działa ń w fazie reagowania poprzez podejmowanie działa ń polegaj ących na zapewnieniu pomocy poszkodowanym, zahamowaniu rozwoju wyst ępuj ących zagro żeń oraz ograniczeniu strat i zniszcze ń. W ko ńcu zadaniem zespołu jest działanie w fazie odbudowy poprzez podejmowanie działa ń maj ących na celu przywrócenie zdolno ści reagowania,

40 odbudow ę zapasu słu żb ratowniczych oraz odtworzenie kluczowej dla funkcjonowania miasta infrastruktury.

W celu usprawnienia prac zespołu w fazie przygotowania i reagowania, Zarz ądzeniem Prezydenta Miasta Krakowa 2597/2008 z dnia 18.12.2008r., wprowadzono mo żliwość powoływania grup roboczych zespołu w zale żno ści od skali i charakteru zdarzenia kryzysowego. Dla zapewnienia efektywno ści działania Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego w fazie zapobiegania, Prezydent Miasta z dniem 13.11.2009r. nało żył obowi ązek przedkładania po posiedzeniach odbywanych w formie gier decyzyjnych (ćwicze ń) podsumowa ń zawieraj ących ocen ę czy cele posiedzenia zostały osi ągni ęte, ocen ę stopnia przygotowania do realizacji zada ń w fazie reagowania, w zakresie obj ętym szkoleniem oraz wykazu spraw wymagaj ących rozwini ęcia wraz z propozycj ą działa ń.

Dodatkowo, w celu zapewnienia niezawodnego działania bram powodziowych, rozwini ęcia i likwidacji systemu rozbieralnych ścianek na prawym i lewym brzegu Wisły, zamkni ęcia Mostu D ębnickiego, wykonania i umieszczenia na terenie miasta Krakowa tablic ostrzegawczych i znaków drogowych w sytuacji zamknięcia Mostu Dębnickiego podpisane zostały w marcu 2009r. (obowi ązuj ące do 2012r.) umowy z podmiotami gospodarczymi. Środki finansowe na realizacj ę zobowi ąza ń wynikaj ących z tych umów zabezpieczono w bud żecie miasta (ZIKiT).

10.2. Przeprowadzenie gry decyzyjnej przed wyst ąpieniem powodzi w 2010r. Zgodnie z zatwierdzonym przez Prezydenta Miasta Krakowa harmonogramem działania Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego Miasta Krakowa na 2009r. w dniu 27.07.2009r. odbyło si ę posiedzenie zespołu w pełnym składzie, w celu przeprowadzenia ćwiczenia (w formie gry decyzyjnej) w zakresie reagowania wobec zagro żenia powodziowego dla Miasta Krakowa. Ćwiczenia przeprowadzono w oparciu o plan w formie konspektu. Celem posiedzenia było doskonalenie umiej ętno ści w zakresie wykrywania i rozpoznawania zagro żeń, sposobów pozyskiwania, przetwarzania i analizowania informacji o zagro żeniach, oceny sytuacji oraz prognozowania jej rozwoju. Ponadto zało żono jako cel ćwicze ń usprawnienie współdziałania pomi ędzy słu żbami, inspekcjami i stra żami oraz miejskimi jednostkami organizacyjnymi a tak że sprawdzenie stanu technicznego systemu łączno ści, systemów alarmowych i informatycznych. Ćwiczenia przeprowadzono dla symulowanej sytuacji wyst ąpienia długotrwałych i intensywnych opadów deszczu (40 mm – 70 mm na dob ę) prowadz ących do przekroczenia stanów alarmowych na wodowskazie w Smolicach (do 900 cm). W zwi ązku z tym w ramach posiedzenia ćwiczono procesy decyzyjne i obieg informacji w odniesieniu do nast ępuj ących zdarze ń: zamkni ęcie bram przeciwpowodziowych wzdłu ż ulicy Ko ściuszki, reakcje na wyst ąpienie podtopie ń w rejonach Rybitwy – Przewóz, Bie żanów, Kostrze-Bodzów, D ębniki. Ponadto zało żono mo żliwo ść wyst ąpienia zalania ul. Półłanki, przejazdu pod Rondem Grunwaldzkim, ośrodka dla dzieci niewidomych przy ul. Tynieckiej oraz podtopie ń ul. Widłakowej, os. Ł ęg, os. Lesisko, os. Kostrze. W zwi ązku z rosn ącymi stanami wody przyj ęto mo żliwo ść naruszenia struktury wałów w rejonie ul. Ksi ęcia Józefa, Rybnej i ul. Wio ślarskiej. Dodatkowo prze ćwiczono procesy decyzyjne zwi ązane z zamkni ęciem Mostu D ębnickiego, uło żeniem ścianek rozbieralnych pod Wawelem oraz przygotowanie do ewakuacji ludno ści z terenów zalewowych. W trakcie posiedzenia zdefiniowano szczegółowe zagadnienia wymagaj ące doprecyzowania w obowi ązuj ących procedurach i schematach działania. Ponadto, wszyscy członkowie posiedzenia zostali zobowi ązani do szczegółowego przegl ądu własnych procedur

41 na wypadek powodzi, przegl ądu procedur obowi ązuj ących na poziomie miasta i pisemnego zgłoszenia aktualno ści procedur oraz gotowo ści do realizacji zada ń kryzysowych. W okresie od lipca do wrze śnia 2009r. przeprowadzono szczegółowe przegl ądy w ramach jednostek i wydziałów zaanga żowanych do realizacji zada ń na wypadek wyst ąpienia powodzi. W rezultacie podj ętych działa ń w dniu 21.09.2009r. Prezydent Miasta Krakowa przyjął sprawozdanie o gotowo ści Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego do realizacji zada ń w wypadku wyst ąpienia powodzi, aktualno ści wszystkich zwi ązanych z tym procedur, pełnym przygotowaniu środków technicznych na wypadek powodzi (w tym gotowo ści miejskiego magazynu przeciwpowodziowego).

Zatem, wynikaj ący z art. 17 ustawy o zarz ądzaniu kryzysowym, obowi ązek Prezydenta Miasta zarz ądzania, organizowania i prowadzenia szkole ń, ćwicze ń i treningów z zakresu zarz ądzania kryzysowego – dla zagro żenia powodzi ą Miasta Krakowa – został tak że zrealizowany.

10.3. Zasadnicze działania i decyzje Prezydenta Miasta Krakowa i Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego w trakcie powodzi 2010 r. Jak ju ż wspomniano w punkcie 2, w dniu 16 maja 2010r. w oparciu o prognozy Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej i ostrzeżenia Wojewódzkiego Centrum Zarz ądzania Kryzysowego, a tak że na podstawie samodzielnie prowadzonej w Powiatowym Centrum Zarz ądzania Kryzysowego Miasta Krakowa analizie sytuacji hydrologicznej, Prezydent Miasta Krakowa ogłosił pogotowie przeciwpowodziowe na obszarze Miasta Krakowa oraz wydał polecenia słu żbom dyspozytorskim wchodz ącym w skład Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego o uruchomieniu procedur opracowanych na wypadek wyst ąpienia powodzi.

Tego samego dnia o godz. 22 ze wzgl ędu na pogarszaj ącą si ę sytuacj ę hydrometeorologiczn ą, Prezydent Miasta ogłosił alarm przeciwpowodziowy na obszarze Miasta. Dalsze podnoszenie si ę poziomu wody w Wi śle oraz niekorzystne prognozy meteorologiczne spowodowały, że we wtorek 18 maja na godzin ę 900 zostało zwołane kolejne posiedzenie Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego w pełnym składzie. W trakcie tego posiedzenia, dokonano oceny sytuacji hydrologicznej. Mimo, że wcze śniejsze prognozy przewidywały mo żliwo ść ograniczenia opadów oraz ustabilizowanie si ę poziomu wody, sytuacja nadal ulegała systematycznemu pogorszeniu. Poszczególni członkowie zespołu przedstawili szczegółow ą informacj ę o podejmowanych działaniach. W wyniku analizy sytuacji stanów wody na rzece Wi śle (Bielany – 865 cm tj. 345 cm ponad stan alarmowy) Prezydent Miasta zarz ądził uruchomienie procedur przygotowuj ących ewakuacj ę ludno ści (zarówno o charakterze prewencyjnym jak i ratunkowym). Na posiedzeniu przedstawiano informacj ę na temat stanu miejskiego magazynu przeciwpowodziowego. W trakcie posiedzenia Prezydent Miasta zobowi ązał wszystkich członków zespołu do sformułowania wniosków o wymagaj ących podj ęcia działaniach wraz z przygotowaniem proponowanych rozwi ąza ń. O godz. 12 00 w Powiatowym Centrum Zarz ądzania Kryzysowego odbyła si ę konferencja prasowa, w trakcie której przedstawiona została szeroka informacja o podj ętych działaniach ratunkowych i zabezpieczaj ących.

Z uwagi na systematycznie rosn ące stany wody w Wi śle, w dniu 18 maja, we wtorek, o godz. 19 30 odbyło si ę kolejne posiedzenie Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego. W wyniku przeprowadzonej oceny sytuacji hydrologicznej stwierdzono dalszy wzrost stanów wody (wg stanu na godz. 19 00 Bielany – 955 cm tj. 435 cm ponad stan

42 alarmowy). Przedstawione zostały – zgodnie z dyspozycjami z poprzedniego posiedzenia – wnioski członków zespołu. Niezale żnie od uzyskanej informacji o stałym funkcjonowaniu miejskiego magazynu przeciwpowodziowego, Prezydent Miasta polecił podj ęcie wszelkich niezb ędnych działa ń dla zapewnienia ci ągło ści jego funkcjonowania. Ze wzgl ędu na stale rosn ące stany wody (w tym na wodowskazach powy żej Krakowa), przyst ąpiono do omówienia zasad dokonywania ewakuacji ludno ści. Zgodnie z obowi ązuj ącymi zasadami przeprowadzania powszechnej ewakuacji prewencyjnej (dokonywanej ze wzgl ędu na zagro żenie przelania Wisły przez koron ę wałów), ewakuacja zarz ądzana jest przez Prezydenta Miasta na wniosek Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego. Ewakuacja dora źna (wywołana np. przesi ąkaniem wałów, ich p ękni ęciem lub zagro żeniem podtopienia z innych przyczyn) zarz ądzana jest na bie żą co, w zale żno ści od wyst ąpienia zagro żenia. Przyj ęto zasadno ść ogłoszenia powszechnej ewakuacji ludno ści w razie osi ągni ęcia stanu wody na wodowskazie w Smolicach 1000 cm (dla cz ęś ci miasta chronionego obwałowaniami niezmodernizowanymi) oraz w przypadku osi ągni ęcia stanu wody na wodowskazie w Smolicach 1050 cm (dla cz ęś ci miasta chronionej obwałowaniami zmodernizowanymi). Wskazane stany wody na wodowskazie w Smolicach określaj ą prognozowan ą wysoko ść na wodowskazie Bielany odpowiednio 1050 cm i 1100 cm – po ok. 8 godzinach od odczytu. Do zło żenia wniosku o zarz ądzenie ewakuacji, po spełnieniu opisanych okoliczności, zobowi ązany został Komendant Pa ństwowej Stra ży Po żarnej.

Jednocze śnie dysponentom poszczególnych budynków i środków transportu polecono osi ągni ęcie gotowo ści do transportu i przyj ęcia ewakuowanej ludno ści z wyprzedzeniem umo żliwiaj ącym jej niezakłócone przeprowadzenie. Po zako ńczeniu posiedzenia w pełnym składzie, odbyło si ę posiedzenie grupy roboczej dla omówienia i ew. aktualizacji zasad alarmowania ludno ści oraz jej przygotowania do ewakuacji. Komendant Miejski Policji poinformował o gotowo ści do realizacji zada ń w zakresie zabezpieczenia pozostawionego mienia. Ostatecznie najwy ższy osi ągni ęty poziom na wodowskazie w Smolicach wyniósł 864 cm (18.05.2010r.). A zatem, do osi ągni ęcia poziomu, dla którego przewidziano uruchomienie powszechnej ewakuacji dzieliło nas 136 cm. W opisanych warunkach ewakuacja mogła dotyczy ć nawet ok. 70 tys. osób.

W toku akcji ratowniczej, przy zastosowaniu obowi ązuj ących procedur, działania podejmowane przez słu żby miejskie i rz ądow ą administracj ę działaj ącą pod kierownictwem Prezydenta Miasta w ramach zasady zespolenia, nie były kwestionowane przez wojewod ę.

Z perspektywy czasu nale ży stwierdzi ć, że przygotowanie organizacyjne i techniczne zarówno Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego, powiatowych słu żb inspekcji i stra ży oraz miejskich jednostek organizacyjnych zostało nie tylko prawidłowo zaplanowane ale tak że prze ćwiczone (wraz z wyci ągni ęciem wniosków) i zaktualizowane na 8 miesi ęcy przed wyst ąpieniem powodzi w maju 2010r., co tak że miało istotne znaczenie dla realizacji zada ń w zwi ązku z powodzi ą w 2010 roku.

Pokre śli ć trzeba, że walka z powodzi ą była zakrojonym na ogromn ą skal ę przedsi ęwzi ęciem logistycznym. Wymagała podejmowania szeregu trudnych decyzji pod presj ą czasu, a tak że koordynacji wielu działa ń prowadzonych w ró żnych rejonach miasta. Wła ściwie zaplanowane działania i sprawne współdziałanie słu żb było skuteczne. Wsparcie słu żb dyspozytorskich PCZK przez pracowników Wydziału Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego w istotny sposób przyczyniło si ę do zwi ększenia efektywno ści pracy centrum. O skali działa ń mog ą świadczy ć chocia żby niektóre liczby. Walka z powodzi ą trwała 22 dni.

43 Tylko w pierwszym tygodniu pełnienia dy żurów w Powiatowym Centrum Zarz ądzania Kryzysowego przeprowadzono 13 142 rozmowy telefoniczne. Miejsk ą stron ę internetow ą Magiczny Kraków w ci ągu sze ściu dni powodzi od 16-21 maja odwiedziło 2 mln 511 tys. osób. W tym czasie redakcja portalu opublikowała niemal 200 komunikatów. Strona ta była jednym z głównych źródeł informacji o sytuacji powodziowej w Krakowie. Podczas powodzi redakcja Magicznego Krakowa pełniła 24 godzinny dy żur b ędąc w ci ągłym kontakcie z PCZK.

10.4. Działania zwi ązane z likwidacj ą skutków powodzi podejmowane bezpo średnio po jej zako ńczeniu Zarz ądzeniem Nr 1479/2010 z 24.06.2010r. Prezydent Miasta Krakowa przyj ął Plany usuwania skutków kl ęsk żywiołowych z maja i czerwca 2010r. dla Miasta Krakowa na lata 2010 i 2011. Plany te stanowi ą podstaw ę do wyst ąpienia z wnioskiem o dotacj ę z bud żetu pa ństwa. Wielokrotnie po powodzi Prezydent Miasta Krakowa uczestniczył w spotkaniach z mieszka ńcami, których tematem była powód ź i jej skutki. Równie ż Przedstawiciele PMK spotykali si ę z mieszka ńcami terenów dotkni ętych powodzi ą. Spotkania organizowały poszczególne Rady Dzielnic.

W dniu 26.09.br odbyło si ę spotkanie Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego w Krakowie zwołane przez Prezydenta Miasta Krakowa – Szefa Zespołu w celu analizy wniosków po powodzi.

Jednocze śnie Prezydent Miasta skierował wiele wyst ąpie ń do organów władzy w sprawach likwidacji skutków powodzi, m.in. do Dyrektora Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Krakowie (w sprawie wycinki drzew na obszarze bezpo średniego zagro żenia powodzi ą oraz zamulenia rzeki Wisły oraz stanu technicznego stopni wodnych), do Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w Krakowie (w sprawie obwałowa ń portu Płaszów oraz w sprawie informacji o stanie technicznym obwałowa ń) do Wojewody Małopolskiego (w sprawie Rodzinnych Ogródków Działkowych oraz w sprawie Kopca Ko ściuszki).

11. Podsumowanie i wnioski Przy dokonywaniu podsumowa ń i wniosków raz jeszcze nale ży podkre śli ć, że powód ź, jaka wyst ąpiła w Krakowie w maju 2010r. była najwi ększ ą od czasu katastrofalnej powodzi z 1813r., była zdarzeniem wymagaj ącym reagowania kryzysowego o najwi ększej skali w historii odrodzonego samorz ądu. Przygotowanie organizacyjne i techniczne zarówno Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego, powiatowych słu żb, inspekcji i stra ży oraz miejskich jednostek organizacyjnych zostało nie tylko prawidłowo zaplanowane ale tak że prze ćwiczone (wraz z wyci ągni ęciem wniosków) i zaktualizowane na 8 miesi ęcy przed wyst ąpieniem powodzi z maja 2010r. co tak że miało istotne znaczenie dla realizacji zada ń operacyjnych w zwi ązku z t ą powodzi ą. Mimo wyst ąpienia realnego zagro żenia udało si ę ochroni ć życie i zdrowie ludzi. Ponadto wyst ąpienie znacznych strat w infrastrukturze komunalnej oraz mieniu komunalnym i prywatnym, nie doprowadziło do przerwania ci ągło ści systemów, urz ądze ń, instalacji i usług kluczowych dla bezpiecze ństwa miasta i jego mieszka ńców w tym zaopatrzenia w energi ę, ł ączno ści, zaopatrzenia w wod ę i ochron ę zdrowia. Opanowanie trudnych do przewidzenia zdarzeń takich jak p ękni ęcie wału przy ul. Wio ślarskiej, jak równie ż wypełnienie wyrwy w wale przy ul. Na Zakolu Wisły w trakcie

44 przej ścia fali kulminacyjnej było przedsi ęwzi ęciem technicznie niezwykle trudnym i miało kapitalne znaczenie dla zmniejszenia negatywnych skutków tej katastrofalnej powodzi.

Majowa powód ź potwierdziła słuszno ść wi ększo ści zało żeń planu ograniczania skutków powodzi i profilaktyki powodziowej dla Krakowa [7].

Równocze śnie powód ź ta dała wiele wskazówek do weryfikacji tego planu i sformułowania nast ępuj ącego zakresu działa ń naprawczych:

a) niejednoznaczny podział kompetencji i odpowiedzialno ści za stan techniczny rzek i urz ądze ń przeciwpowodziowych jaki ujawniła miniona powód ź, wymaga zmiany uregulowa ń prawnych na szczeblu administracji rz ądowej, b) konieczno ść przyspieszenia tempa prac nad projektem rz ądowym „Programu ochrony przed powodzi ą w dorzeczu górnej Wisły na obszarze województw śląskiego, małopolskiego, podkarpackiego i świ ętokrzyskiego” oraz jego wdro żeniem przy wsparciu władz miasta w zakresie nie wykraczaj ącym poza jego kompetencje i mo żliwo ści finansowe, c) naprawa uszkodzonego wału portu Płaszów przy ul. Na Zakolu Wisły, d) modernizacja istniej ącej i budowa nowej bardziej wydajnej kanalizacji dla ł ącznego lub rozdzielczego odprowadzania wód opadowych i ścieków bytowych, e) budowa przy wałach wi ślanych stanowisk dla pomp przewo źnych wraz z drogami dojazdowymi w celu przepompowywania nadmiaru wód z zawala podczas wezbra ń powodziowych na Wi śle, f) budowa przepompowni stacjonarnych NWS, odwadniających tereny depresyjne na zawalu Wisły, g) doposa żenie miejskiego magazynu przeciwpowodziowego m.in. w pompy o du żej wydajno ści, h) wykorzystanie kompetencji starosty i prezydenta miasta w zakresie nakazu wycinki drzew i krzewów w celu zwi ększenia bezpiecze ństwa wałów przeciwpowodziowych i zwi ększenia przepustowo ści cieków wodnych oraz ułatwienia prowadzenia bezpo średniej akcji przeciwpowodziowej, i) wprowadzenie przepisów prawa miejscowego (np. zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego) oraz mechanizmów jego egzekwowania dotycz ącego zwi ększenia retencji terenowej poprzez ograniczenie budowy parkingów betonowych i brukowanych na rzecz parkingów zielonych (przepuszczalnych), a tak że poprzez wykonywanie innych zabiegów słu żą cych zagospodarowaniu wód opadowych w miejscu ich powstawania i ograniczaniu ilo ści ścieków opadowych odprowadzanych do kanalizacji, j) podj ęcie działa ń w celu stworzenia mechanizmów formalno-prawnych zmuszaj ących inwestorów do projektowania na obszarach zagro żonych podtopieniem budynków niepodpiwniczonych, o podwy ższonym poziomie parteru, k) usprawnienie systemu ostrze żeń IMGW poprzez podawanie cz ęś ciej ni ż dotychczas (ka żdorazowo) wielko ści prognozowanych opadów, a tak że informacji o wielko ści opadów jakie miały miejsce minionej doby w zlewni rzek Soły, Skawy, Skawinki jak równie ż nad obszarem Krakowa, l) zweryfikowanie dotychczasowych zało żeń do podejmowania działa ń operacyjnych zwi ązanych z uruchomieniem mobilnego systemu monta żu ruchomych zamkni ęć przeciwpowodziowych na wałach wi ślanych, w nawi ązaniu do uwarunkowa ń hydrometeorologicznych minionej powodzi (we współpracy z IMGW),

45 m) weryfikacja i usprawnienie obowi ązuj ących procedur w zakresie współdziałania słu żb PZZK w czasie zagro żenia powodziowego i systemu ostrze żeń dla ludno ści, n) coroczne ćwiczenia i szkolenia członków PZZK w celu zwi ększenia mobilno ści zespołu na wypadek wyst ąpienia powodzi, o) edukacja mieszka ńców w zakresie zachowa ń na wypadek wyst ąpienia powodzi m.in. poprzez publikowanie w prasie lokalnej w okresie wiosenno-letnim stosownych ulotek informacyjnych, p) w celach edukacyjnych nale ży rozwa żyć zamontowanie tablicy (lub kilku tablic) upami ętniaj ącej poziom wezbrania Wisły podczas minionej powodzi.

46 Suplement – Istotne działania i zdarzenia po powodzi w maju i czerwcu

Szereg działa ń naprawczych ju ż zostało podj ętych. Bezpo średnio po powodzi Prezydent Miasta zwrócił si ę do wszystkich członków Powiatowego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego o przeprowadzenie wnikliwej analizy stosowanych procedur wewn ętrznych oraz procedur b ędących składnikami Planu Reagowania Kryzysowego dotycz ących sposobu post ępowania w sytuacji zagro żenia powodziowego. Analiza obejmowała w szczególno ści aktualno ść przyj ętych rozwi ąza ń organizacyjnych, prawidłowo ść obiegu informacji oraz ocen ę stanu wyposa żenia w niezbędne siły i środki do realizacji zada ń kryzysowych. Po przeprowadzeniu analizy dokonano aktualizacji obowiązuj ącej dokumentacji oraz przedstawiono szereg wniosków usprawniaj ących w przyszło ści prowadzenie akcji powodziowej, z których najistotniejsze to: − poprawa systemu komunikacji pomi ędzy PCZK a magazynem przeciwpowodziowym, − zwi ększenie ilo ści sprz ętu i ludzi pochodz ących z firm, którym prace przeciwpowodziowe są zlecane, − dyslokacja sprz ętu i materiałów magazynu przeciwpowodziowego, − rozbudowa magazynu przeciwpowodziowego, utworzenie warsztatu mechanicznego na terenie warsztatu, zakup dodatkowego sprz ętu w tym samochodów, pomp o du żej wydajno ści, − zabezpieczenie specjalistycznego transportu do ewakuacji osób le żą cych, − utworzenie bazy danych osób potrzebuj ących specjalistycznego wsparcia w sytuacjach kryzysowych, − zapewnienie dodatkowych miejsc w domach pomocy społecznej dla osób ewakuowanych z terenów zalewowych, − opracowanie informacji dla osób poszkodowanych na temat usuwania skutków powodzi, np. odka żanie studni, dost ęp do materiałów i narz ędzi, itp., − weryfikacji wykazu punktów przyj ęcia ewakuowanej ludno ści, − przekazanie policji na czas powodzi specjalistycznego sprz ętu typu: wodery, łodzie niskodenne, pontony, itp., − poprawa systemu ł ączno ści radiowej pomi ędzy słu żbami ratowniczymi, − doposa żenie załóg interwencyjnych w przeno śne reflektory (do wykorzystania np. przy kontroli wałów) oraz w buty gumowe przydatne w przypadku ewakuacji osób i ratowania, − prowadzenie akcyjnych szczepie ń ochronnych przeciwko t ęż cowi, − zakup dla WOPR przyczep podłodziowych oraz samochodu terenowego, − brak jest w systemie informatycznym UMK elementów redundantnych (ł ączy zapasowych, zasilania awaryjnego, itp.), − brak jest nowoczesnych rozwi ąza ń w systemie informacji przestrzennej w zakresie zarz ądzania kryzysowego, − niewystarczaj ąca jest wydajno ść systemu informatycznego UMK w zakresie przetwarzania informacji, − niewystarczaj ące s ą zasoby ludzkie w zakresie zarz ądzania systemem informatycznym oraz w zakresie zaawansowanego przetwarzania danych, − utworzenie punktów ewakuacyjnych dla zwierz ąt w tym dostosowania budynków przy ul. Kobierzy ńskiej do przetrzymywania zwierz ąt gospodarskich oraz mo żliwo ść pozyskania

47 hali przy al. Waszyngtona dla tego celu, a tak że zabezpieczenie środków transportu do przewozu zwłaszcza du żych zwierz ąt. Cz ęść z tych wniosków obecnie jest wdra żana (np. 15.09.br w dwutygodniku Kraków.pl zamieszczono wkładk ę pt. „Gdy zagra ża powód ź” z informacj ą dla mieszka ńców o podstawowych zachowaniach i czynno ściach jakie nale ży podjąć przed powodzi ą, w jej trakcie oraz po opadni ęciu wody, trwaj ą uzgodnienia w sprawie przekazania piasku i worków Ochotniczym Stra żom Po żarnym z rejonu Nowej Huty), pozostałe zale żą od mo żliwo ści bud żetowych i b ędą sukcesywnie realizowane w latach nast ępnych. Ponadto w dniu 28 pa ździernika 2010r. Gmina Miejska Kraków zawarła umow ę z firm ą MGGP S.A. Tarnów na wykonanie „Koncepcji odwodnienia i poprawy bezpiecze ństwa powodziowego Miasta Krakowa”. Koncepcja wykonana zostanie w dwóch etapach. Etap I obejmuj ący opracowanie cz ęś ci wst ępnej i cz ęś ci diagnostycznej zawieraj ącej inwentaryzacj ę systemu odwodnienia przekazany zostanie przez Wykonawc ę 30 listopada 2010r. Etap II zawieraj ący opracowanie cz ęś ci diagnostycznej obejmuj ącej ocen ę istniej ącego systemu odwodnienia i opracowanie cz ęś ci koncepcyjnej, planowany jest do wykonania do dnia 30 wrze śnia 2011r.

Zerwanie barek w Zabłociu podczas wrze śniowego wezbrania na Wi śle Du że potencjalne zagro żenie powodziowe stwarzaj ą obiekty pływaj ące (barki, łodzie), które generalnie zlokalizowane s ą na odcinku Wisły w centralnej cz ęś ci miasta. Istnieje niebezpiecze ństwo, że podczas przej ścia fali powodziowej, zawiedzie system cumowania i barka uniesiona pr ądem wody mo że uszkodzi ć napotkane na swej drodze obiekty (mosty, stopnie wodne). Wła ścicieli tych obiektów w sytuacji narastaj ącego zagro żenia powodzi ą obowi ązuje post ępowanie zgodnie z posiadanym (uzgodnionym z OC) planem operacyjnym ochrony przed powodzi ą oraz zawart ą umow ą z Zarz ądem Infrastruktury Sportowej na okoliczno ść cumowania obiektów przy nabrze żu wi ślanym. Armatorzy w sytuacji zagro żenia powodziowego zobligowani s ą do przemieszczenia swoich jednostek w wyznaczone miejsca tzw. bezpiecznego cumowania. Miejsca te na Wi śle wyznaczone zostały zarz ądzeniem Dyrektora Urz ędu Żeglugi Śródl ądowej z dnia 30 kwietnia 2008r. Zgodnie z §14 ust. 10 ww. zarz ądzenia miejsca bezpieczne na obszarze Krakowa to: port Kraków – Płaszów, port Kujawy oraz górny kanał śluzy Przewóz. Niestety, podczas powodzi armatorzy w wi ększo ści nie zd ąż yli przenie ść swoich jednostek w wyznaczone bezpieczne miejsca postojowe, tym samym nie dopełniaj ąc obowi ązków zapisanych ww. dokumentach. Statki zmuszone zostały pozosta ć na stanowiskach stałego cumowania, b ądź przemie ści ć si ę w miejsca o mniejszym uci ągu wody (zazwyczaj na przeciwległy brzeg). Spowodowało to znaczne zagro żenie bezpiecze ństwa zarówno dla obiektów pływaj ących jak i infrastruktury hydrotechnicznej i mostowej. Jednak że, mimo tego, podczas majowej powodzi obiekty te nie został przez wod ę zerwane. Natomiast podczas przej ścia wrze śniowej fali powodziowej doszło do niebezpiecznego zdarzenia, kiedy to źle zacumowane 2 barki przy nabrze żu w Zabłociu, nie posiadaj ące wymaganych zezwole ń na żeglug ę, zerwały si ę i uderzyły w stopie ń wodny D ąbie. Doda ć trzeba, że barki te zostały sprowadzone i zacumowane ju ż po majowej powodzi. Szcz ęś liwym zbiegiem okoliczno ści uderzenie barek nie spowodowało uszkodzenia konstrukcji stopnia, natomiast jedna z nich przełamała si ę w połowie swojej długo ści. Zdarzenia te u świadomiły jak du że zagro żenie stwarzaj ą obiekty pływaj ące podczas wezbra ń powodziowych. Obecnie z inicjatywy Wydziału Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego w porozumieniu z Urz ędem Żeglugi Śródl ądowej, Regionalnym Zarz ądem Gospodarki Wodnej i Zarz ądem Infrastruktury Sportowej trwaj ą prace maj ące na celu zminimalizowanie tego zagro żenia poprzez:

48 − wyznaczenie dodatkowych miejsc bezpiecznego, awaryjnego cumowania obiektów pływaj ących wraz z wykonaniem dodatkowych pali cumowniczych na Bulwarze Poleskim oraz przy ul. Zabłocie - na prawym brzegu poni żej mostu Kotlarskiego, − zaktualizowanie zarz ądzenia Dyrektora Urz ędu Żeglugi Śródl ądowej w sprawie prawa miejscowego okre ślaj ącego szczegółowe warunki bezpiecze ństwa ruchu i postoju statków wynikaj ące z charakteru i wła ściwo ści dróg wodnych, − zaktualizowanie Planów Operacyjnych Ochrony Przed Powodzi ą dla jednostek pływaj ących oraz uzgodnienie tych planów z Urz ędem Żeglugi Śródl ądowej, Regionalnym Zarz ądem Gospodarki Wodnej oraz Wydziałem Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego UMK.

Zalanie ogródków działkowych poni żej zbiornika Zesławice W dniach 18-19 lipca br. doszło do zalania ogródków działkowych usytuowanych w dolnie rzeki Dłubni poni żej zbiornika Zesławice (w rejonie ulicy Zesławickiej oraz Ptaszyckiego i Wa ńkowicza). W zwi ązku z licznymi skargami poszkodowanych mieszka ńców RZGW w Krakowie przeprowadził kontrol ę w zakresie przestrzegania przez u żytkownika, którym jest Krakowski Zarz ąd Spółek Wodnych, warunków pozwolenia wodno prawnego na korzystanie z wód rzeki Dłubni w km 8+700 w Zesławicach, tj. na pi ętrzenie zapor ą ziemn ą (z wbudowanym jazem) i retencjonowanie wody celem wyrównania przepływu poni żej zapory i ochrony przeciwpowodziowej (decyzja Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 28.01.2004r., znak: GO- 10.MŁ.62102-12/03). W wyniku przeprowadzonej kontroli ustalono, co następuje: „Z przedstawionego w czasie kontroli zestawienia wspomnianych wezbra ń na zbiorniku Zesławice w 2010r. wynika, że poziom wody w zbiorniku maksymaln ą warto ść wynosz ącą 216,20 m n.p.m. (czyli poni żej maksymalnego poziomu pi ętrzenia – MPP=216,50 m n.p.m.) osi ągn ął w dniu 19 lipca b.r., w czasie nawalnych opadów deszczu, które wyst ąpiły lokalnie w dorzeczu Dłubni. (…) Świadczy to niezbicie o tym, że gospodarka wod ą na zbiorniku była prowadzona przez jego użytkownika w fazie B dokładnie wg wariantu II obowi ązuj ącej w warunkach powodziowych «Instrukcji gospodarowania wod ą, utrzymania i eksploatacji zbiornika Zesławice na rzece Dłubni». Zgodnie z Instrukcj ą przyj ęcie w/w wariantu post ępowania «prowadzi do wyst ąpienia z brzegów koryta rzeki Dłubni na całym odcinku poniżej zapory i zalanie terenów przyległych», co znalazło potwierdzenie w zalaniu w dniu 19 lipca b.r. znajduj ących si ę poni żej zapory, po obu stronach Dłubni ogródków działkowych, zlokalizowanych w terenach zalewowych. Nale ży przy tym nadmieni ć, że w rejonie tych ogródków działkowych do rzeki Dłubni wpływa jeszcze potok Baranówka, prowadz ący w dniu kluczowego wezbrania dodatkow ą fal ę powodziow ą (st ąd skumulowany przepływ wg wskaza ń limnigrafu wynosił 95,6 m 3/s). Wobec takiego stanu rzeczy, zalanie ogródków działkowych było wr ęcz nieuchronne. Przy tej okazji nale ży doda ć, że zastosowanie w fazie B alternatywnego wariantu I post ępowania polegaj ącego na osi ągni ęciu w zbiorniku maksymalnego nadpi ętrzenia (218,00 m n.p.m.) nie mogło zosta ć wdro żone, gdy ż na rzece Dłubni powy żej zbiornika powstawałaby wtedy olbrzymia cofka, powoduj ąca zwi ększenie powierzchni zalewu do 75ha, skutkuj ąca zalaniem budynków mieszkalnych gmin Zielonki i Michałowice wraz z lini ą kolejow ą relacji Kraków – Warszawa. Kontrola wykazała zatem, że u żytkownik zbiornika przestrzega istotnych warunków decyzji pozwolenia wodno prawnego” .

49 Wykaz zarz ądze ń i polece ń słu żbowych Prezydenta Miasta Krakowa wydanych w zwi ązku z powodzi ą

1. Zarz ądzenie Nr 1155/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 24 maja 2010 r. w sprawie powołania Komisji ds. ustalania szkód i szacowania strat powstałych wskutek kl ęski żywiołowej. 2. Zarz ądzenie Nr 1187/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 25 maja 2010r. w sprawie wyznaczenia osób, które b ędą brały udział w pracach powołanych przez Wojewod ę Małopolskiego komisji do spraw szacowania zakresu i wysoko ści szkód w rolnictwie spowodowanych na terenie Miasta Krakowa przez susz ę, grad, deszcz nawalny, ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, powód ź, huragan, piorun, obsuni ęcie si ę ziemi lub lawin ę 3. Zarz ądzenie Nr 1196/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 26 maja 2010 roku w sprawie powołania Komisji do spraw oszacowania szkód powstałych w gospodarstwach domowych wskutek niekorzystnych warunków atmosferycznych na terenie Gminy Miejskiej Kraków 4. Zarz ądzenie Nr 1197/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 26 maja 2010r. w sprawie powołania Gminnej Komisji do spraw szacunkowego okre ślania wielko ści skutków kl ęsk żywiołowych w rolnictwie na terenie Miasta Krakowa 5. Zarz ądzenie Nr 1270/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 1 czerwca 2010 roku w sprawie zmiany zarz ądzenia nr 1155/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 24 maja 2010 r. w sprawie powołania Komisji ds. ustalania szkód i szacowania strat powstałych wskutek kl ęski żywiołowej. 6. Zarz ądzenie Nr 1301/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 8 czerwca 2010 r. w sprawie przyj ęcia i przekazania pod obrady Rady Miasta Krakowa projektu uchwały Rady Miasta Krakowa w sprawie zwolnienia od podatku od nieruchomo ści gruntów i budynków, które zostały dotkni ęte skutkami powodzi w 2010 r. 7. Zarz ądzenie Nr 1302/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 8 czerwca 2010 r. w sprawie przyj ęcia i przekazania pod obrady Rady Miasta Krakowa projektu uchwały Rady Miasta Krakowa w sprawie zwolnienia od podatku rolnego gruntów, które zostały dotkni ęte skutkami powodzi w 2010 r. 8. Zarz ądzenie Nr 1315/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 8 czerwca 2010 roku w sprawie zmiany zarz ądzenia nr 1196/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 26 maja 2010 roku w sprawie powołania Komisji do spraw oszacowania szkód powstałych w gospodarstwach domowych wskutek niekorzystnych warunków atmosferycznych na terenie Gminy Miejskiej Kraków 9. Zarz ądzenie Nr 1479/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 24 czerwca 2010 r. w sprawie przyj ęcia Planu usuwania skutków kl ęsk żywiołowych z maja i czerwca 2010 r. dla Miasta Krakowa. 10. Zarz ądzenie Nr 1616/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 5 lipca 2010 r. w sprawie przyj ęcia i przekazania pod obrady Rady Miasta Krakowa autopoprawki do projektu uchwały Rady Miasta Krakowa w sprawie zwolnienia od podatku od nieruchomo ści gruntów i budynków, które zostały dotkni ęte skutkami powodzi w 2010 r. – druk nr 1712. 11. Zarz ądzenie Nr 1617/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 5 lipca 2010 r. w sprawie przyj ęcia i przekazania pod obrady Rady Miasta Krakowa autopoprawki do projektu uchwały Rady Miasta Krakowa w sprawie zwolnienia od podatku rolnego gruntów, które zostały dotkni ęte skutkami powodzi w 2010 r. – druk nr 1713. 12. Zarz ądzenie Nr 1722/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 16 lipca 2010r. w sprawie zmiany Zarz ądzenia Nr 1187/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 25 maja 2010 r. w sprawie wyznaczenia osób, które b ędą brały udział w pracach powołanych przez Wojewod ę Małopolskiego komisji do spraw szacowania zakresu i wysoko ści szkód w

50 rolnictwie spowodowanych na terenie Miasta Krakowa przez susz ę, grad, deszcz nawalny, ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, powód ź, huragan, piorun, obsuni ęcie si ę ziemi lub lawin ę 13. Zarz ądzenie Nr 1838/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 29 lipca 2010 r. w sprawie zmiany Zarz ądzenia Nr 1187/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 25 maja 2010 r. w sprawie wyznaczenia osób, które b ędą brały udział w pracach powołanych przez Wojewod ę Małopolskiego komisji do spraw szacowania zakresu i wysoko ści szkód w rolnictwie spowodowanych na terenie Miasta Krakowa przez susz ę, grad, deszcz nawalny, ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, powód ź, huragan, piorun, obsuni ęcie si ę ziemi lub lawin ę, zmienionego Zarz ądzeniem Nr 1722/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 16 lipca 2010 r. 14. Polecenie Słu żbowe Nr 13/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 10 czerwca 2010r. w sprawie sposobu post ępowania w przypadku wyst ąpienia szkód powodziowych 15. Polecenie Słu żbowe Nr 14/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 1 lipca 2010r. w sprawie realizacji zada ń zwi ązanych z usuwaniem skutków kl ęsk żywiołowych z maja i czerwca 2010 r. 16. Polecenie Słu żbowe Nr 26/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 22 wrze śnia 2010 r. w sprawie sposobu post ępowania dotycz ącego usuwania drzew lub krzewów w celu ograniczenia ryzyka powodziowego na terenie Miasta Krakowa

51 Wykaz wydanych przez Prezydenta Miasta Krakowa komunikatów podczas zagro żenia powodziowego

1. Komunikat Prezydenta Miasta Krakowa nr 1 z dnia 16.05.2010r - ogłoszenie pogotowia przeciwpowodziowego z dniem 16.05.2010r od godz. 11.30 2. Komunikat Prezydenta Miasta Krakowa nr 2 z dnia 16.05.2010r - ogłoszenie alarmu przeciwpowodziowego z dniem 16.05.2010r od godz. 22.00 3. Komunikat Prezydenta Miasta Krakowa nr 3 z dnia 23.05.2010r – odwołanie alarmu przeciwpowodziowego z dniem 23.05.2010r od godz. 11.15 4. Komunikat Prezydenta Miasta Krakowa nr 4 z dnia 02.06.2010r - ogłoszenie alarmu przeciwpowodziowego z dniem 02.06.2010r od godz. 16.15 5. Komunikat Prezydenta Miasta Krakowa nr 5 z dnia 05.06.2010r - odwołanie alarmu przeciwpowodziowego z dniem 05.06.2010r od godz. 10.00 6. Komunikat Prezydenta Miasta Krakowa nr 6 z dnia 7.06.2010r. – odwołanie pogotowia przeciwpowodziowego z dniem 7.06.2010r od godz. 8.00 7. Komunikat Prezydenta Miasta Krakowa nr 1 z dnia 28.07.2010r - ogłoszenie pogotowia przeciwpowodziowego z dniem 28.07.2010r od godz. 11.15 8. Komunikat Prezydenta Miasta Krakowa nr 2 z dnia 29.07.2010r - odwołanie pogotowia przeciwpowodziowego z dniem 29.07.2010r od godz. 17.00 9. Komunikat Prezydenta Miasta Krakowa nr 8 z dnia 31.08.2010r - ogłoszenie pogotowia przeciwpowodziowego z dniem 31.08.2010r od godz. 22.00 10. Komunikat Prezydenta Miasta Krakowa nr 9 z dnia 1.09.2010r - ogłoszenie alarmu przeciwpowodziowego z dniem 1.09.2010r od godz. 8.30 11. Komunikat Prezydenta Miasta Krakowa nr 10 z dnia 3.09.2010r – odwołanie alarmu przeciwpowodziowego z dniem 3.09.2010r od godz. 20.00 12. Komunikat Prezydenta Miasta Krakowa nr 11 z dnia 7.09.2010r. – odwołanie pogotowia przeciwpowodziowego z dniem 7.09.2010r od godz. 8.30

52 Słownik u żytych poj ęć , symboli i oznacze ń

Wezbranie – to podniesienie stanu wody (poziomu zwierciadła wody w cm na wodowskazie) powstałe wskutek wzmo żonego zasilania (np. opady atmosferyczne i inne) lub w wyniku pi ętrzenia wody (np. zatory lodowe itp.). Powód ź – to takie wezbranie wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach lub na morzu, podczas którego woda po przekroczeniu stanu brzegowego (tzn. poziomu wody, przy którym całe koryto rzeki jest wypełnione wod ą) zalewa doliny rzeczne albo tereny depresyjne i powoduje zagro żenie dla ludno ści i mienia (Art. 9.1, pkt. 10 Prawa Wodnego). Wodowskaz – urz ądzenie słu żą ce do mierzenia stanu wody w rzekach i zbiornikach wodnych. Jest to najcz ęś ciej łata miernicza z podziałk ą centymetrow ą, przymocowana trwale do brzegu rzeki lub zbiornika. Stan wody – poziom zwierciadła wody wyra żony w cm, odczytywany na wodowskazach (rozró żnia si ę stany charakterystyczne np. SW – stan średni, NW – stan niski, WW – stan wysoki oraz stany umowne np. alarmowy, ostrzegawczy). Dla Wisły w Krakowie odczytywane s ą stany wody na wodowskazie w Bielanach – stan ostrzegawczy wynosi 370 cm, stan alarmowy - 520 cm. Wysoko ść opadu – grubo ść warstwy wody, jaka powstaje na skutek opadu na poziomej szczelnej powierzchni podło ża. Okre śla si ę w mm dla jakiego ś okresu czasu, np. 12 lub 24 godzin. Niekiedy u żywa si ę zamiast mm jednostki litrów/m 2 (1 litr opadu na powierzchni 1m 2 tworzy warstw ę wody o grubo ści 1mm). Na przykład opad wielko ści 100mm zanotowany w ci ągu doby oznacza, że w tym czasie spadło 100l wody na ka żdy 1m 2 powierzchni terenu. Opad dobowy – opad zaobserwowany lub prognozowany dla okresu 24 godzin. Doba opadowa trwa od godz. 8 czasu letniego dnia bie żą cego do godz. 8 dnia nast ępnego. Opad dobowy okre ślany jest równie ż mianem dobowej sumy opadów. Maksymalny opad dobowy - najwi ększy spo śród zestawionych dla rozpatrywanego okresu czasu opadów dobowych. Przybór – wzrost poziomu wody w rzece lub innym cieku. Przepływ, nat ęż enie przepływu – obj ęto ść wody, przepływaj ąca przez poprzeczny przekrój koryta cieku wodnego (np. koryta rzeki) w jednostce czasu. Jednostka: m³/s. Symbol: Q. Fala powodziowa – jest to wykres (hydrogram) obrazuj ący zmiany stanu lub przepływu w korycie rzecznym (w danym przekroju koryta rzecznego) w okre ślonym przedziale czasowym, charakteryzuj ący si ę znacznie wi ększymi warto ściami stanów lub przepływów od zwykle obserwowanych. Fala powodziowa bywa nazywana fal ą kulminacyjn ą. Kulminacja fali powodziowej – najwy ższy zanotowany (lub prognozowany) stan wody lub przepływ w okresie jednego wezbrania. Przepływ kulminacyjny, maksymalny – najwy ższy zanotowany (lub prognozowany) przepływ w okresie jednego wezbrania. Katastrofalna powód ź – powód ź, podczas której przepływ kulminacyjny jest wi ększy od warto ści wielkiej wody o prawdopodobie ństwie pojawiania si ę 5% (Q5%), czyli raz na 20 lat. W omawianej powodzi mamy doczynienia z Q1% (raz na sto lat).

53 Przepływ dozwolony (nieszkodliwy) – najwi ększy przepływ, po przekroczeniu którego wezbranie staje si ę powodzi ą, czyli powstaj ą straty. Zamiennie stosuje si ę równie ż okre ślenie odpływ dozwolony (nieszkodliwy). Przepływ dopuszczalny – przepływ który wyrz ądza niewielkie straty, stosowany kiedy zachodzi konieczno ść szybkiego opró żnienia zbiornika retencyjnego. Zamiennie stosuje się równie ż okre ślenie odpływ dopuszczalny. Podstawa fali - stan wody od którego obserwuje si ę gwałtowne podniesienie si ę zwierciadła wody. Elewacja fali – ró żnica mi ędzy kulminacj ą fali, a jej podstaw ą. Jednostka: cm, m.

Symbol: Hs. Czas wznoszenia – czas liczony od momentu gwałtownego podnoszenia si ę zwierciadła wody (od podstawy fali) do osi ągni ęcia przez fal ę maksymalnej warto ści stanu lub przepływu.

Jednostka: doba, godz. Symbol: t s. Średnia pr ędko ść przyboru – pr ędko ść przyboru fali powodziowej liczona jako stosunek elewacji fali H s do czasu wznoszenia t s. Jednostka: m/doba, cm/godz. Symbol: V p. Gabiony - prostopadło ścienne kosze wykonane z pr ętów i siatki stalowej wypełnione najcz ęś ciej kamieniem, żwirem b ądź piaskiem. Stosowane jak worki z piaskiem do zabezpiecze ń przed wylewem wody. Gabiony zazwyczaj maj ą wi ększe rozmiary ni ż worki z piaskiem. Układ baryczny - układ geograficzny głównych o środków barycznych: ni żów, czyli obszarów obni żonego ci śnienia i wy żów, czyli obszarów podwy ższonego ci śnienia. Brama powodziowa – przerwa murze bulwaru przeciwpowodziowego wykonana w celu umo żliwienia swobodnego dojazdu lub doj ścia do rzeki, pozostawiona bez zamkni ęcia w czasie powodzi powoduje zalanie chronionego przez bulwary obszaru miasta. Zamyka si ę j ą specjalnymi belkami zwanymi szandorami. Szandory – belki zakładane jedna na drug ą w celu zamkni ęcia bramy powodziowej. Światło mostu - odległo ść mi ędzy ścianami przyczółków mostu, mierzona na poziomie rz ędnej zwierciadła wody, zmniejszon ą o sum ę grubo ści filarów na tym samym poziomie (w omawianym w raporcie przypadku na poziomie wy ższym ni ż spód konstrukcji jezdnej mostu). Woda tysi ącletnia (Q0,1%) – przepływ wody w rzece którego prawdopodobie ństwo wyst ąpienia wynosi 0,1%, czyli wyst ępuje co najmniej raz na tysi ąc lat. Woda stuletnia (Q1%) – przepływ wody w rzece którego prawdopodobie ństwo wyst ąpienia wynosi 1%, czyli wyst ępuje co najmniej raz na sto lat. Turbulentny przepływ wody - przepływ wody który przejawia si ę w wyst ępowaniem wirów i innych zaburze ń struktur wody. Retencja - zdolno ść do gromadzenia zasobów wodnych i przetrzymywania ich przez dłu ższy czas. Wyró żnia si ę ró żne rodzaje retencji m.in. retencje szaty ro ślinnej, retencj ą glebow ą i gruntow ą, retencj ę zbiornikow ą, retencj ę powierzchniow ą, a tak że pokrywy śnie żnej. Przelewy burzowe - otwory umo żliwiaj ące przelanie si ę nadmiaru wód opadowych w czasie ulewnych deszczy z miejskiej sieci kanalizacyjnej prosto do odbiornika wód opadowych. Fala kulminacyjna – patrz: fala powodziowa. Rezerwa powodziowa – cz ęść pojemno ści zbiornika retencyjnego przeznaczona do wypełnienia wod ą podczas przej ścia fali powodziowej, obni żaj ąc tym samym rozmiar

54 powodzi poni żej zbiornika. Zazwyczaj gospodark ę rezerw ą powodziow ą na zbiorniku prowadzi si ę tak, aby maksymalnie obni żyć wielkość fali powodziowej. Rezerwa wymagana – wielko ść rezerwy powodziowej okre ślona w instrukcji gospodarowania wod ą na zbiorniku retencyjnym. Zrzut nieszkodliwy – zadysponowany przez obsług ę zapory odpływ wody ze zbiornika w wielko ści równej ustalonemu przepływowi nieszkodliwemu.

Bibliografia

[1] Biela ński A. K., 1984. Materiały do historii powodzi w dorzeczu Górnej Wisły, przygotował i uzupełnił J. Fiszer, Politechnika Krakowska. [2] Dubicki A., Słota H., Zieli ński J., 1999: Dorzecze Wisły - Monografia powodzi - lipiec 1997. IMGW, Warszawa [3] Grela J. (red.) i in., 1995. Zagro żenie powodziowe Miasta Krakowa , Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa. Artykuł: Punzet J. Hydrologiczne aspekty ocen kulminacyjnych przepływów Wisły w obr ębie Krakowa jako podstawa ochrony przed powodziami. [4] Grela J. (kier.), Konieczny R. i in., 1998. Opracowanie podstaw systemu informowania mieszka ńców Krakowa o mo żliwo ści podtapiania piwnic w okresach wezbra ń powodziowych , Raport z grantu, Komitet obywatelski miasta Krakowa, Kraków. [5] Hennig J. i in., 1997. Studium architektoniczno - in żynierskie mo żliwo ści nadbudowy wałów i bulwarów wi ślanych w Krakowie na odcinku od Stopnia D ąbie do Stopnia Ko ściuszko oraz Przebudowy przepraw przez Wisł ę ze wzgl ędu na ochron ę przeciwpowodziow ą, z uwzgl ędnieniem aspektów krajobrazowych i architektonicznych , opracowanie „Hydroprojekt”, zlec. Urz ąd Miasta Krakowa, Kraków. [6] Meldunki IMGW, komunikaty prasowe, raporty i protokoły z okresu trwania akcji przeciwpowodziowej w lipcu 1997 oraz w maju i czerwcu 2010 r., b ędące w posiadaniu Urz ędu Miasta Krakowa oraz Informacja Prezydenta Miasta o działaniach podejmowanych w zwi ązku z powodzi ą w maju 2010 roku oraz o jej skutkach – przedstawiona na sesji Rady Miasta Krakowa w dniu 9.06.2010. [7] Uchwała Rady Miasta Krakowa nr LXVI/554/00 z dnia 6 grudnia 2000 roku w sprawie przyj ęcia Lokalnego Planu Ograniczania Skutków Powodzi i Profilaktyki Powodziowej dla Krakowa. [8] Wojciechowski W., 1995. O stanie zabezpieczenia Miasta Krakowa przed skutkami katastrofalnych wezbra ń Wisły . Ochrona Miast przed powodzi ą. Koncepcje i Do świadczenia, Materiały konferencyjne, Kraków. [9] Wojciechowski W., 1999. Ochrona Krakowa przed powodzi ą. Raport o stanie środowiska naturalnego miasta Krakowa za lata 1994-1998, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, Urz ąd Miasta Krakowa, Kraków. [10] Wojciechowski W., 1999. Ochrona przed powodzi ą. Raport o stanie środowiska naturalnego miasta Krakowa za lata 1999-2001 z analiz ą porównawcz ą pi ęciolecia 1994-1998, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, Urz ąd Miasta Krakowa, Kraków. [11] Wyci ąg z bazy danych IMGW Oddział Kraków. Zestawienie warto ści dobowych sum opadów atmosferycznych w okresie 15.05-6.06.2010 roku z sieci pomiarowej IMGW w zlewni górnej Wisły od źródeł po Kraków. Dane udost ępnione na potrzeby przygotowania raportu po powodzi.