Afstemmen op AT5 nov ‘16
Inhoud 1. Inleiding 3 2. Historische schets 4 3. Knelpunten bij het huidige AT5 7 4. Toekomstvisie 11 5. AT5 als 14e regionale omroep 13 6. Aanbevelingen 16 I. Inhoudelijke kwaliteitsverbetering 16 II. Organisatorische kwaliteitsverbetering 17 7. Samenvatting 20 Colofon 22 Bijlage 1: Lijst van personen die door de kunstraad zijn geraadpleegd 23 Bijlage 2: De adviesaanvraag 25 Bijlage 3: Brief Raad voor Cultuur 27 Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
1. InleidingInleiding
AT5 bestaat nu bijna 25 jaar. In die tijd is het een belangrijke speler in de plaatselijke media geworden, een kweekvijver van talent en de omroep waar Amsterdammers op afstemmen (op televisie of via sociale media) voor snelle lokale berichtgeving. AT5 heeft op die manier een belangrijke functie ingenomen in het Amsterdamse medialandschap.
De geschiedenis van AT5 is echter ook moeizaam geweest, vooral op financieel gebied. De reclame-inkomsten zijn nooit groot genoeg geweest om uit de kosten te kunnen komen. De gemeente Amsterdam is vanaf het begin cofinancier van de zender geweest, maar het financiële commitment reikte doorgaans niet verder dan enkele jaren. Steeds was het de bedoeling dat de zender binnen afzienbare tijd op eigen benen zou staan. Die gewenste financiële zelfstandigheid is echter nooit haalbaar gebleken. De zender is uiteindelijk in 2012, dankzij het partnerschap met regionale omroep NH, in financieel rustiger vaarwater terechtgekomen. Sindsdien heeft ook de bijdrage van de gemeente een meer structurele vorm aangenomen.
Door de verbintenis met NH is AT5, na jaren van onzekerheid, gestabiliseerd. De twee organisaties fungeren tegenwoordig in nauwe onderlinge samenhang, met een directeur en een hoofdredacteur die deze functie vervullen voor beide zenders. Keerzijde van deze stabiliteit is echter dat de onafhankelijke positie en het vrijzinnige karakter van AT5 hiermee in het gedrang zijn gekomen en er nauwelijks vooruitgang is geboekt om een afspiegeling van de stad te bereiken in de samenstelling van het personeel en programmering van de zender.
De kunstraad hecht er veel belang aan dat er in Amsterdam sprake is van lokale journalistiek van goede kwaliteit, die bij kan dragen aan de discussies die leven in de stad, democratische ontwikkeling kan stimuleren, die laat zien waar het wringt én waar de dynamiek zit in melting pot Amsterdam en die het politieke debat kan vertalen naar de burgers. AT5 zou op dit vlak een belangrijke rol kunnen vervullen, mits er wordt geïnvesteerd in de kwaliteit van de programma’s. In het onderstaande advies schetst de kunstraad de knelpunten die worden gesignaleerd en de mogelijke oplossingsrichtingen die hij voor zich ziet.
3 1
Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
2. HistorischeHistorische schets schets
1. De1. glorie De glorie van vaneen een stadszender stadszender In 1992 wordt AT5 (Amstel Televisie Vijf) opgericht, een op Amerikaanse leest geschoeide grootstedelijke nieuws- en actualiteitenzender. De zender is eigendom van krantenuitgeverij de Perscombinatie en Kabeltelevisie Amsterdam (KTA). De gemeente Amsterdam stelt een kleine financiering ter beschikking (ƒ 750.000 per jaar, ca. € 340.000), maar uitgangspunt is dat de zender zich binnen enkele jaren met reclame-inkomsten kan bedruipen. Binnen korte tijd ontwikkelt AT5 zich tot de onbetwiste stadszender, bovenop het nieuws en met een echte Amsterdamse tone of voice. ‘Hard nieuws’ over criminaliteit en ongelukken wordt gecombineerd met veel aandacht voor sport. Tegelijkertijd wordt (gemeente-)politiek verslagen, waarbij deze wordt geduid en van context voorzien, met ruimte voor debat. Ook is er ruimte voor experiment, zoals het interviewprogramma van Theo van Gogh en de bezoekjes van Frans Bromet en Rik Zaal aan de huizen van bekende Amsterdammers. AT5 wordt al snel een zender met landelijke uitstraling en een belangrijke kweekvijver van talent voor Hilversum. Als de gemeente Amsterdam in 1995 het KTA-netwerk verkoopt, komt AT5 volledig in handen van de Perscombinatie (PCM); de nieuwe eigenaar van het kabelnetwerk (UPC) verplicht zich jaarlijks ƒ 2,5 miljoen – de zogenoemde kabelgelden – bij te dragen aan de begroting van de zender. De gemeentelijke bijdrage stijgt naar ƒ 1,5 miljoen per jaar (ca. € 680.000), maar is nog steeds tijdelijk van aard.
2. Financiële2. Financiële tekorten tekorten Ondanks de hoge waardering en goede kijkcijfers kampt de zender in de loop der jaren structureel met financiële tekorten. PCM wil daarom na enkele jaren van haar belang in AT5 af en verkoopt de zender uiteindelijk in 2001 aan de gemeente Amsterdam. De bijdrage van de gemeente groeit ondertussen naar € 1,8 miljoen in 2005 (plus de eerder genoemde kabelgelden), nog steeds met de insteek dat de zender binnen enkele jaren zelfstandig wordt. Om dit te realiseren, zijn er door de jaren heen verschillende pogingen ondernomen om een fusie van AT5 met regionale televisiezender RTV NH te bewerkstelligen, steeds zonder resultaat. In 2005 komt de gemeente met kabelbedrijf Chellomedia overeen dat deze de zender voor een symbolisch bedrag overneemt. Op het laatste moment verwerpt de gemeenteraad dit voorstel. Hierbij wordt wel besloten de gemeentelijke financiering voor AT5 voor in ieder geval nog eens drie jaar voort te zetten. Intussen gaat de tijd steeds meer dringen om een definitieve oplossing te vinden voor de financiële problemen bij de stadszender. Vanaf 2014 komt namelijk een einde aan de jaarlijkse afdracht van € 1,4 miljoen aan kabelgelden. Eind 2010 is de financiële situatie zo penibel geworden dat een eenmalige extra bijdrage van de gemeente nodig is om de salarissen uit te betalen en een faillissement af te wenden. De gemeentelijke subsidie aan AT5 voor 2011 groeit vervolgens naar € 4,25 miljoen, een toename van € 1 miljoen ten opzichte van het jaar ervoor. De gemeenteraad stemt hiermee in, op voorwaarde dat vanaf 2013 ook andere partijen kunnen meedingen naar het maken van lokale televisie.
2 4 Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
3. De3. constructie-Van De constructie-Van der der Steenhoven Steenhoven Koos van der Steenhoven, voormalig secretaris-generaal van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, wordt in 2011 door de gemeente aangesteld om te adviseren over de toekomst van AT5. Hij gaat praten met de partijen die interesse hebben om in Amsterdam lokale televisie te verzorgen. Eind 2011 presenteert hij een advies met verschillende opties. Daarbij wordt één scenario nader uitgewerkt: een samenwerkingsverband van NH, AVRO en Het Parool dat de zender overneemt. De gemeenteraad gaat akkoord met dit plan. Per 1 juli 2012 – twintig jaar na haar oprichting – wordt AT5 eigendom van het samenwerkingsverband Stichting Nieuw Amsterdams Bereik (SNAB). Als formele zendgemachtigde voor lokale televisie wordt in 2012 de Publieke Omroep Amsterdam (POA) opgericht. De gemeente Amsterdam en de POA sluiten een overeenkomst voor tien jaar, waarbij de gemeente een jaarlijkse bijdrage van € 2,8 miljoen overmaakt aan de POA. Op zijn beurt maakt dan de POA dit bedrag over aan Amstel Televisie Vijf B.V., de producent van de AT5-programmering. Na vijf jaar moet de gemeente de samenwerking evalueren.
4. Een4. nieuweEen nieuwe Mediawet Mediawet In 2015 staat een vernieuwing van de Mediawet op stapel. Onderdeel van deze wet is een herziening van het regionale omroepbestel en de oprichting van de Regionale Publieke Omroep (RPO) als samenwerkings- en coördinatieorgaan voor de uitvoering van de publieke mediaopdracht op regionaal niveau. In de aanloop naar de nieuwe Mediawet brengen de Raad voor Cultuur en de Amsterdamse Kunstraad in oktober 2015 een gezamenlijk advies uit aan de verantwoordelijke staatssecretaris Sander Dekker en wethouder Kajsa Ollongren. Hierin wordt geadviseerd om AT5 als veertiende regionale omroep op te nemen in het regionale omroepbestel. Het advies wordt goed ontvangen in Den Haag. Staatssecretaris Dekker geeft aan, het gesprek aan te willen gaan over de optie van AT5 als veertiende regionale omroep die ook deelt in de gelden voor regionale omroepen. NH en AT5 zijn minder enthousiast: zij zijn het niet eens met het voorstel de provincie op te splitsen in twee separate verzorgingsgebieden. Wel wil NH/AT5 inspelen op de mogelijkheid om AT5 een volwaardig deel van de RPO te maken en de nieuwsvoorziening over Amsterdam zo te versterken. Om dit mogelijk te maken, worden enkele organisatorische en juridische wijzigingen doorgevoerd bij de POA, waardoor de eigendomsrelatie tussen NH, POA en AT5 is veranderd. In de loop van 2016 blijkt dat de regionale omroepen geen onderlinge overeenstemming weten te bereiken en wordt de Mediawet uiteindelijk aangenomen zonder herinrichting van het regionale omroepbestel.
5. Gemeenteraad5. Gemeenteraad vraagt vraagt kunstraad kunstraad omom advies advies Op 18 februari 2016 spreekt de raadscommissie Jeugd en Cultuur van de Amsterdamse gemeenteraad over de lokale media. Tijdens het debat komt de complexe samenwerkingsstructuur rondom AT5 uitgebreid aan de orde, evenals het probleem van tekortschietende informatievoorziening over dit onderwerp aan de gemeenteraad. De gemeenteraad krijgt te horen dat het samenwerkingsverband van AT5 met NH, Het Parool en
5 3
Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
AVRO inmiddels is ontbonden. Alle aandelen van AT5 zijn nu in handen van de Publieke Omroep Amsterdam. De directeur van RTV NH en AT5 is benoemd tot een van de twee bestuurders van de Publieke Omroep Amsterdam. De gemeenteraad vindt de situatie dat één persoon bepalende functies bekleedt bij zowel POA, NH als AT5 vanuit governance-oogpunt problematisch en noemt de informatievoorziening over het dossier ‘mistig’. Naar aanleiding van het debat volgt een verzoek aan de Amsterdamse Kunstraad voor een aanvullend advies over de toekomst van AT5.
6 4
Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
3. KnelpuntenKnelpunten bij bij het het huidige huidige AT5 AT5
AT5 is nog steeds een sterk merk, maar de Amsterdamse stadszender is de afgelopen jaren zijn ooit zo krachtige positie kwijtgeraakt. Daarvoor zijn meerdere oorzaken aan te wijzen.
1. Gemarginaliseerde1. Gemarginaliseerde positie positie AT5 zit in de digitale televisiepakketten ergens achteraan verstopt, tussen de verzamelde regionale zenders van heel Nederland. Bovendien verandert het medialandschap en het kijkgedrag van de consument: slechts 4 procent van de Amsterdammers onder de 35 kijkt nog naar AT5 via het klassieke televisiekanaal, zo meldt NH in het jaarverslag over 2014, waarin ook globaal verslag wordt gedaan over AT5. Toch is de naamsbekendheid van AT5 onder Amsterdammers nog steeds groot. Dit verklaart het succes van de zender op sociale media en internet. De website van AT5 trekt jaarlijks 1,8 miljoen unieke bezoekers, aldus het jaarverslag 2015, en AT5 heeft meer volgers op twitter (ca. 413.000) dan RTL Nieuws (ca. 316.000) en NH (ca. 117.000).
2. Weinig2. Weinig visie visie De kunstraad stelt aan de hand van de huidige programmering van AT5 vast dat de nieuwsvoorziening van de zender veel aandacht schenkt aan zaken als verkeersongelukken, wegversperringen en kleine criminaliteit. Binnen de beperkte mogelijkheden wordt hard gewerkt door een (te) kleine redactie, maar een sturende visie ontbreekt. Behalve in een programma als Straten van Amsterdam, waarin gewone burgers geïnterviewd worden, komen de veelkleurigheid van de stad, de creativiteit en de eigenzinnige ondernemerszin die Amsterdam kenmerken onvoldoende in beeld. Voor kunst en cultuur is nu bij AT5 weinig aandacht. Politieke ontwikkelingen rond het Amsterdamse gemeentebestuur of de stadsdelen worden niet uitgebreid gevolgd; als er al over wordt bericht, blijft het meestal bij een feitelijke weergave van een discussie in de gemeenteraad, zonder veel duiding, achtergrondinformatie of ruimte voor discussie. De programma’s waar AT5 wel ruimte biedt voor debat, achtergronden of opinievorming krijgen weinig zendtijd. Zo is er het programma Bouw Woon Leef, een partnership met Pakhuis de Zwijger over planologische ontwikkelingen in de stad, dat in 2015 en 2016 beperkt bleef tot slechts enkele afleveringen. In 2016 werd het discussieprogramma De Zwoele Stad van tevoren opgenomen en in de loop van de zomer uitgezonden en herhaald. BASTA, een kinderprogramma over multiculturele onderwerpen, is (vanwege stopzetten van aanvullende subsidie door de gemeente) in 2015 beëindigd. Al met al is sprake van een nogal schrale oogst wat betreft duiding en achtergronden. De kunstraad vindt dat er bij de beoordeling van journalistieke prestaties een onderscheid gemaakt moet worden tussen kwantitatief en kwalitatief resultaat. De verhalen die de meeste hits scoren, zijn niet per definitie de verhalen waar het publieke belang het meest mee is gediend. De kunstraad heeft de indruk dat bij AT5 meer gekeken moet worden naar maatschappelijke impact, en stelt dat de kijk- en bezoekcijfers niet leidend moeten zijn bij journalistieke keuzes. De zender speelt door deze beperkte taakopvatting geen grote rol in het maatschappelijk debat over
7 5
Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
onderwerpen die inwoners van de stad bezighouden, zoals de verhouding tussen verschillende bevolkingsgroepen, vraagstukken rondom de rechtstaat en veiligheid of ontwikkelingen op het terrein van de economie en ruimtelijke ordening.
3. Samenwerking3. Samenwerking AT5 AT5 en en NH NH De Publieke Omroep Amsterdam (POA) ontvangt € 2,8 miljoen subsidie van de gemeente Amsterdam. De POA zet deze subsidie door naar Amstel Televisie Vijf BV, de producent van de programma’s van AT5. De financiële gegevens over de samenwerking van NH met AT5 zijn in algemene zin niet publiekelijk beschikbaar. In de jaarverslagen van NH en Amstel Televisie Vijf BV, zoals bij de Kamer van Koophandel gedeponeerd, wordt geen volledige informatie verschaft over de geldstromen tussen AT5 en NH. Door de oprichting van de POA en het sluiten van een samenwerkingscontract tussen AT5 en NH in 2012 is AT5 op afstand gezet van de politiek om de onafhankelijkheid van de zender te waarborgen. Sindsdien heeft de gemeenteraad geen informatie ontvangen over de besteding van het budget van € 2,8 miljoen. De kunstraad benadrukt dat het hier om publiek geld gaat en acht verantwoording over de besteding van de jaarlijkse miljoenensubsidie wenselijk. Dit is heel goed mogelijk zonder de journalistieke onafhankelijkheid te schaden.
Volgens de directie van NH en AT5 levert de samenwerking een synergievoordeel van circa € 1 miljoen op. Een onderbouwing voor deze stelling ontbreekt echter. De samenwerking met AT5 lijkt kostenbesparend te zijn voor NH. Tot 2012 had NH eigen verslaggevers om het Amsterdamse nieuws te verslaan; tegenwoordig wordt het nieuws voor Amsterdam door NH ‘ingekocht’ bij AT5, voor € 198.000 per jaar. Als we dit afzetten tegen de jaarlijkse subsidie voor de regionale omroep (bijna € 15 miljoen1) dan komt NH ogenschijnlijk tot een wel zeer lage inschatting van de ‘marktwaarde’ van het Amsterdamse nieuws. Dit roept de vraag op of NH niet veel meer in journalistieke activiteiten voor (groot) Amsterdam zou moeten investeren. Gezien het feit dat ongeveer een derde van de inwoners van Noord-Holland Amsterdammer is, zou logischerwijs een meer evenredig deel van het subsidiebedrag aan Amsterdamse nieuwsgaring moeten worden besteed. Het relatief lage bedrag voor programmakosten wijst eveneens op hoge overhead in het samenwerkingsverband NH/AT5. De verdere ontwikkeling van de televisietechniek kan ertoe leiden dat er minder aan studio’s, apparatuur en software besteed hoeft te worden. AT5 betaalt nu mee aan faciliteiten die het niet echt nodig heeft, waardoor te weinig geld overblijft voor gedegen achtergrondjournalistiek en een eigenzinnige programmering. Het synergievoordeel van de samenwerking lijkt wel groot te zijn op het gebied van advertentiewerving. Hier ligt het profijt evenzeer voornamelijk bij NH, omdat het merk AT5 aantrekkelijker is voor adverteerders dan het merk NH. De nieuwszender AT5 doet het goed op sociale media en daarmee bereikt AT5 een doelgroep die jonger is dan het publiek dat door NH wordt bediend. AT5 is bovendien gericht op het interessante, kapitaalkrachtige gebied van groot-
1 Aldus jaarverslag NH 2015; door het niet doorgaan van de samenwerkingsconstructie voor regionale publieke omroepen in de RPO wordt dit bedrag naar verwachting met zo’n € 1,4 miljoen gekort.
8 6
Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
Amsterdam. De kracht van het merk is in de afgelopen 25 jaar opgebouwd door AT5 en is deels bekostigd met geld van de gemeente Amsterdam.
Sinds 2013 is de algemeen directeur van NH tevens directeur van AT5; hij is daarnaast sinds 1 januari 2016 ook directeur-bestuurder van de POA, die eigenaar is van Amstel Televisie Vijf BV. De kunstraad vindt deze combinatie van functies niet transparant en in bestuurlijk opzicht onverstandig.
4. Niet4. opgemaakteNiet opgemaakte subsidie subsidie voor voor multiculturelemulticulturele programma’s programma’s De landelijke multiculturele omroep MTNL, die via plaatselijke zenders interculturele programma’s uitzond in de grote steden, werd in 2012 opgeheven. De Centrale Programma Organisatie (CPO) heeft toen € 2,4 miljoen beschikbaar gesteld om een aantal MTNL-redacteuren voor een periode van ongeveer drie jaar onder te brengen bij AT5, en samen met AT5-redacteuren multiculturele programma’s te maken. Er werd een overeenkomst gesloten voor het ‘door AT5 laten produceren en verspreiden van interculturele journalistieke programma’s in de regio Amsterdam teneinde de bevolking te stimuleren tot actieve deelname aan de samenleving en aan te zetten tot mening- en opinievorming.’ Ook werden eisen gesteld aan de multiculturele achtergrond van de betrokken makers. Er vindt in de jaren erna veelvuldig overleg plaats tussen de directeur en hoofdredacteur van AT5 en CPO-voorzitter Yasemin Tümer, voormalig directeur van de NPS. De CPO vindt dat AT5 te weinig inspanningen verricht om de overeenkomst na te komen. De programmavoorstellen die worden gedaan door AT5 blijken bijvoorbeeld nauwelijks betrekking te hebben op multiculturele onderwerpen, terwijl de bevolkingssamenstelling van de stad Amsterdam daarvoor in de ogen van de CPO zoveel mogelijkheden biedt. Per mei 2014 wordt de financiering gestopt. Uiteindelijk is € 1,4 miljoen van de subsidie nooit opgemaakt, aldus het afsluitend bestuursverslag van de CPO uit mei 2016.
5. Gebruik5. Gebruik persoonsgegevens persoonsgegevens Anno 2016 is het mogelijk een database op te bouwen met preferenties van individuele gebruikers. Dit kan handig zijn om een jazzliefhebber te attenderen op een jazzconcert, of een tuinder op de Open Tuindagen. Een moderne omroep kan de eigen marktpositie versterken door naast de programmering een dergelijke attenderingsdienst of alert service aan te bieden. Het gebruik van tracker software kan echter ook worden ingezet voor andere doeleinden. In de toekomstplannen van AT5 lijkt het personaliseren van nieuws een belangrijke rol te spelen. Naar het model van de Amerikaanse Huffington Post streeft men ernaar gebruikers ‘nieuws op maat’ te leveren, nieuws dat aansluit op een (latente) behoefte. Deze doelgroepjournalistiek kan aanvullend interessant zijn, maar moet volgens de kunstraad niet in de plaats komen van de journalistieke opdracht een programma samen te stellen dat voor alle Amsterdammers interessant en urgent is. Een publieke omroep informeert, inspireert en bindt mensen, op grond van gedeelde waarden en behoeftes.
9 7
Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
Daar komt bij dat dataprofielen commercieel lucratief kunnen zijn. Adverteerders willen steeds Daarpreciezer komt weten bij dat wie dataprofielen ze bereiken. commercieel Het commerciële lucratief gebruik kunnen van zijn. dataprofielen Adverteerders en tracking willen steeds cookies preciezerstaat op gespannen weten wie voetze bereiken. met de WetHet beschermingcommerciële gebruikpersoonsgegevens. van dataprofielen Het College en tracking bescherming cookies persoonsgegevensstaat op gespannen heeft voet metaangegeven de Wet bescherming dat de Nederlandse persoonsgegevens. Publieke Omroep Het College (NPO) beschermingin 2014 met hetpersoonsgegevens gebruik van tracki heeftng cookies aangegeven deze wetdat deheeft Nederlandse overtreden Publieke door onvoldoende Omroep (NPO) duidelijk in 2014 te maken met hetwelke gebruik gegevens van tracki over ngsu rcookiesfgedrag dezewerden wet vergaard, heeft overtreden hoe dit gebeurde door onvoldoende en zonder duidelijk hiervoor te maken toestemmingwelke gegevens te vragen. over su2r fgedragDe kunstraad werden vindt vergaard, dat een hoe lokale dit gebeurdepublieke omroep en zonder als hiervoorAT5 langs dezelfdetoestemming meetlat te vragen. moet worden2 De kunstraad gelegd.3 vindt dat een lokale publieke omroep als AT5 langs 3 dezelfde meetlat moet worden gelegd.
2 https://autoriteitpersoonsgegevens.nl/sites/default/files/atoms/files/rap_2013_npo -cookies-publieke-omroep.pdf 3 2 Bij een recent onderzoek van journalistiek platform De Correspondent bleek dat AT5 hoort bij de websites waar https://autoriteitpersoonsgegevens.nl/sites/default/files/atoms/files/rap_2013_npo-cookies-publieke-omroep.pdf 3de bezoekers het meest grondig worden gevolgd met trackers, in een speelveld dat op dit vlak wordt gedomineerd Bij een recent onderzoek van journalistiek platform De Correspondent bleek dat AT5 hoort bij de websites waar door commerciële partijen. Maurits Martijn, Dimitri Tokmetzis, ’Dit zijn de stalkers, gluiperds en snelle jongens die de bezoekers het meest grondig worden gevolgd met trackers, in een speelveld dat op dit vlak wordt gedomineerd je de hele dag achtervolgen’ in: De Correspondent, 12 september 2016 door commerciële partijen. Maurits Martijn, Dimitri Tokmetzis, ’Dit zijn de stalkers, gluiperds en snelle jongens die je de hele dag achtervolgen’ in: De Correspondent, 12 september 2016
8
10 8
Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
4. ToekomstvisieToekomstvisie
Bovenstaande knelpunten laten onverlet dat AT5 in de afgelopen 25 jaar een onmisbare plek heeft ingenomen in het Amsterdamse mediabestel. De kunstraad vindt de positie van AT5 als lokale nieuwsvoorziening van grote waarde, en denkt dat met aandacht voor enkele verbeterpunten een krachtige Amsterdamse omroep voor de 21e eeuw kan worden neergezet.
1. Een1. innovatiefEen innovatief mediacentrum mediacentrum In het huidige medialandschap worden nieuws, opinies en actualiteiten niet meer alleen gedistribueerd via traditionele journalistieke massamedia als krant, radio of televisie, maar is sprake van een crossmediale situatie waarin sociale media, online kanalen en smartphones de basis vormen. Zeker voor jongere generaties zijn printmedia of televisiekanalen nauwelijks nog van betekenis voor hun informatievoorziening. Het wereldwijd opererende VICE biedt met ongepolijste beelden en onverwachte content een kijkje in onbekende werelden, subculturen en ervaringen. Het Amerikaanse The Young Turks is een nieuwskanaal dat op onorthodoxe wijze het Amerikaanse politieke landschap verslaat. Met deze vernieuwende aanpak trekken ze dagelijks miljoenen kijkers, vooral twintigers en dertigers. Veel klassieke nieuwszenders weten een dergelijke score (vooral waar het de jongere doelgroep betreft) niet te halen. Ook niche-gebieden kunnen door middel van zogeheten narrowcasting op nieuwe manieren aandacht krijgen. FC Afkicken is een mooi Nederlands voorbeeld hiervan; een voetbalkanaal op YouTube met dagelijks programma's ‘voor en door voetbalverslaafden’. FC Afkicken biedt, samen met gasten uit de voetbalwereld, discussies en nabeschouwingen van voetbalwedstrijden. Daarmee zitten ze zeer dicht op de huid van de kijker, ondersteund door doorlopende interactie via Instagram, Snapchat en Twitter. De wijze van programmamaken zoals die te zien is bij VICE, The Young Turks, FC Afkicken en andere innovatieve media outlets kan inspiratie bieden voor AT5 bij het maken van (journalistieke) achtergrondprogramma’s, discussieprogramma’s en content op het terrein van cultuur en lifestyle: dicht op de hartslag van de stad, met voeling voor wat er leeft in alle wijken en buurten. Zo kunnen zich via AT5 online communities vormen rondom specifieke programma’s. Offline activiteiten kunnen daarbij een belangrijke aanvullende rol vervullen, zoals bij de goedbezochte en veelbesproken discussiebijeenkomsten – zogenoemde meet ups – die de VPRO samen met Pakhuis de Zwijger organiseert rondom afleveringen van het documentaireprogramma Tegenlicht. Juist door een innovatief mediacentrum te zijn kan AT5 opnieuw de onbetwiste, onmisbare stadszender worden. In het businessplan 2016 geeft AT5 duidelijk aan, zich verder op dit crossmediale vlak te willen ontwikkelen, waarbij online en televisiebereik hand in hand gaan. Het is goed dat AT5 zich hier sterk op richt, want een innovatief mediacentrum kan niet zonder goede verbindingen met deze nieuwe mediakanalen.
2. Public2. Public access acces-kanalens-kanalen als als voedingsbodem voedingsbodem In het verlengde van deze mogelijkheden op het gebied van moderne mediacontentcreatie is het interessant te kijken naar de kennis en ervaring bij de public access-kanalen van Publieke
11 9
Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
Omroep Amsterdam. SALTO beschikt over een fijnmazig netwerk van kleinschalige contentleveranciers in de stad, die ruimte krijgen binnen een multiple channel-systeem: een raamwerk van verschillende videokanalen op internet, onder andere via een centrale portalpagina. De voelsprieten die SALTO op deze manier in de stad heeft, kunnen een belangrijke meerwaarde bieden voor het vernieuwde AT5. Het ecosysteem van videokanalen die worden gevoed vanuit de verschillende delen van de Amsterdamse samenleving vormt daarbij de basis. Hier komen verschillende etnische en lifestyle groepen, interesses en onderwerpen vanuit de stad aan bod, in de vorm van een modern multiple channel-systeem. De nieuws- en achtergrondprogrammering van AT5 kan hierop voortbouwen. De journalistieke stadsverslaggeving en het kritisch en onafhankelijk volgen van de lokale politiek zijn belangrijke kernfuncties. Dit wordt ondersteund door een bredere laag met duiding, achtergronden en debat; kwaliteitsjournalistiek over Amsterdam. Zo ontstaat een mediacentrum dat de journalistieke informatie- en nieuwsfunctie serieus neemt en dat tegelijkertijd als grassrootsorganisatie onderdeel is van het debat in de stad. Bovendien helpt het ook om de zender een goede weerspiegeling van de samenleving te laten geven. Sinds het voorjaar van 2016 is er bij SALTO een nieuwe programmadirecteur aangesteld in de persoon van Willem Stegeman. Hij stond vijftien jaar geleden mede aan de basis van radiostation FunX. Daar was hij vele jaren directeur. FunX is een succesvolle multiculturele zender in de vier grote steden, die bovendien door de doelgroepen als ‘eigen’ wordt ervaren. Hier is sprake van kennis en ervaring die direct bruikbaar is.
3. Oog3. voorOog voortalent talent Naast de huidige public access-mogelijkheden via het SALTO-netwerk manifesteren jonge mediamakers zich dikwijls ook via hun eigen kanalen: allerlei blogs en vlogs bieden een uitlaatklep waarmee nieuwe stemmen in het medialandschap grote groepen volgers aan zich weten te binden. In de ogen van de kunstraad is dit een vruchtbare bron waar nieuwe en prikkelende makers zijn te vinden. Een modern mediacentrum kan hier dankbaar gebruik van maken. Bovendien bereiken deze vloggers vaak een publiek dat nauwelijks gebruikmaakt van mediaplatforms als televisie en printmedia. De kunstraad ziet kansen wanneer de hierboven beschreven voedingsbodem van public access-kanalen ook ruimte biedt voor dergelijke nieuwe bronnen en makers. AT5 kan interessante content van vloggers en verenigingen ontsluiten op meerdere platformen en daarmee een groter bereik geven. De meest talentvolle makers en vloggers kunnen vervolgens binnen het mediacentrum doorgroeien als programmamaker. In de visie van de kunstraad ontwikkelt AT5 zich op deze manier tot talentscout voor nieuwe media- initiatieven, waarmee de zender opnieuw een kweekvijver wordt voor aanstormende televisiemakers en journalisten. Hierbij kan bijvoorbeeld ook gekeken worden naar de ervaring van Social1nfluencers, een agency voor invloedrijke online creators zoals StukTV, Foodgloss en Teske de Schepper. Dit Amsterdamse initiatief is onlangs aangekocht door SBS Broadcasting en fungeert als poortwachter om nieuwe makers in contact te brengen met een groter publiek.
12 10
Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
5. AT5AT5 als 1414ee regionaleregionale omroep omroep
De Raad voor Cultuur en de Amsterdamse Kunstraad adviseerden op 7 oktober 2015 aan staatssecretaris Sander Dekker en wethouder Kajsa Ollongren om van AT5 de veertiende regionale omroep te maken. Directe aanleiding was de behandeling van de Wijziging van de Mediawet 2008 op donderdag 8 oktober 2015 in de Tweede Kamer. Deze wijziging bood een geschikt moment om de constellatie van regionale omroepen aan te passen om hier een plek voor AT5 te creëren. Uiteindelijk veranderde de nieuwe Mediawet, die is aangenomen op 25 oktober 2016, niet veel aan de positie van de regionale omroepen. Daardoor biedt het juridisch kader op dit moment geen mogelijkheid om AT5 aan te wijzen als regionale omroep voor groot-Amsterdam. De overwegingen die ten grondslag liggen aan de stelling dat het belangrijk is dat AT5 de rol van regionale omroep vervult, staan volgens de kunstraad nog steeds overeind. De regio groot- Amsterdam is een gebied met eigen sociale, economische en culturele verbanden. Amsterdam verdient een nieuwsvoorziening die in cultureel, sociaal en politiek opzicht geënt is op de collectieve identiteit van de bewoners in die regio. De huidige licentie van NH als regionale publieke omroep loopt tot september 2018. Het aflopen van deze licentie biedt een nieuw aanknopingspunt om ruimte te bieden aan AT5 als veertiende regionale omroep.
1. Verzorgingsgebied1. Verzorgingsgebied In meerdere delen van het land geldt dat het provinciale verzorgingsgebied niet meer een-op-een aansluit op de gevoelde identiteit en culturele homogeniteit van de betrokken regio. Door het instellen van een overkoepelende RPO zet het Rijk een eerste stap om tot een nieuwe geografische indeling te komen. Ideaal gesproken valt de journalistieke opdracht samen met voor iedereen herkenbare knooppunten en interregionale netwerken. In de provincie Noord-Holland is duidelijk sprake van een grootstedelijk publiek en van een publiek in het overige provinciale streekgebied. Deze twee inhoudelijke benaderingen vullen elkaar aan, maar kunnen niet in één organisatie goed tot hun recht komen. Binnen het geheel van regionale omroepen kan AT5 een pilot zijn voor een regiojournalistiek die innovatief is en een sterke binding heeft met de bevolking. Uit kijk- en bezoekcijfers blijkt dat AT5 een publiek bereikt ver buiten de gemeentegrenzen van Amsterdam. Veel bewoners in de directe omgeving van Amsterdam voelen zich nauw bij Amsterdam betrokken en willen op de hoogte blijven over het reilen en zeilen van de stad, bijvoorbeeld omdat ze vanuit Amsterdam naar de omliggende gemeenten zijn verhuisd, of vanuit deze gemeentes forenzen en in Amsterdam werkzaam zijn. De omvang van het verzorgingsgebied zou bepaald moeten worden door de RPO. De kunstraad denkt hierbij aan een grootstedelijke regio die kleiner is dan de Metropoolregio Amsterdam maar verder reikt dan de gemeentegrens; een gebied waar ongeveer de helft van de inwoners van de provincie Noord- Holland woont.
13 11
Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
2. Tevens lokale2. Tevens omroep lokale omroep In 2014 heeft het Commissariaat voor de Media de Stichting Publieke Omroep Amsterdam (POA) aangewezen als lokale publieke media-instelling voor de verzorging van de publieke mediadiensten in de gemeente Amsterdam. AT5 maakt haar uitzendingen onder deze licentie. Wanneer AT5 wordt aangewezen als regionale publieke media-instelling, is het in de ogen van de kunstraad van groot belang dat de POA de lokale nieuwsvoorziening blijft verzorgen. De gemeente Amsterdam heeft de wettelijke plicht ruimte te bieden aan een lokale omroep. Het is van belang dat de POA geen afstand hoeft te doen van de lokale zendmachtiging, omdat een andere partij zich zou kunnen opwerpen voor die vergunning. Het is duidelijk dat de huidige samenwerking tussen lokale omroep AT5 en regionale omroep NH binnen de wettelijke kaders past. Hetzelfde gold ook voor de per 1 januari 2016 opgeheven Stichting Nieuw Amsterdams Bereik (SNAB), waar behalve NH ook de AVRO en Het Parool deel van uitmaakten. Met die voorgeschiedenis durft de kunstraad de stelling aan dat het ook in de toekomst mogelijk zal zijn een sterk mediahuis te organiseren waarbij de lokale en regionale omroepfunctie in nauw samenwerkingsverband worden gecombineerd. De hiervoor noodzakelijke juridische constructie dient zorgvuldig met het Commissariaat voor de Media te worden afgestemd. In deze constructie kan binnen het regionale omroepstelsel, veel meer dan in de huidige samenwerking tussen AT5 en NH het geval is, recht worden gedaan aan de positie en betekenis van de stad Amsterdam. Steden als Rotterdam en Den Haag profiteren al veel langer van het feit dat RTV Rijnmond en RTV West wél regionale omroepen zijn en als zodanig ieder rond de € 10 miljoen subsidie van de provincie ontvangen.
3. Aanloop 3.naar Aanloop 2018 naar 2018 AT5 moet zich wat betreft de kunstraad op afzienbare termijn klaarmaken om regionale zender te worden. Mede in dat kader moet de ontvlechting tussen NH en AT5 zo spoedig mogelijk plaatsvinden. Daarbij zal een analyse moeten worden gemaakt welk bedrag nodig is voor de komende periode waarin AT5 zichzelf als eigenstandige omroep gereedmaakt voor de status van regionale omroep. Nu krijgt AT5 € 2,8 miljoen per jaar. De kunstraad bepleit voor de overbruggingsperiode een hogere gemeentelijke subsidie, die aan de hand van een concrete analyse van de huidige positie van AT5 zal moeten worden bepaald. Uitgangspunt is dat het een tijdelijke subsidieverhoging betreft, aangezien AT5 uiteindelijk zal profiteren van haar status als regionale omroep.
4. Praktisch4. te Pra nemenktisch stappente nemen stappenvoor AT5 voor als AT5 14e als regionale14e regionale omroep omroep Wie een regionale publieke omroep wil beginnen, kan bij het Commissariaat voor de Media een vergunning aanvragen. Het Commissariaat voor de Media ziet in algemene zin geen juridische belemmeringen voor de toetreding van AT5 als veertiende regionale omroep. De wetgever kan kiezen voor een veertiende regionale omroep door een verzorgingsgebied aan te wijzen dat samenvalt met de regio Amsterdam. Uiteraard heeft dat gevolgen voor de financiële afspraken met de regionale omroepen. Het totaalbudget voor de regionale omroep wordt via een verdeelsleutel verstrekt aan de huidige dertien regionale omroepen. Toetreding van AT5 als veertiende regionale omroep zal aanpassing van de verdeelsleutel tot gevolg hebben. De
14 12
Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
gemeente Amsterdam zal in samenspraak met de POA het initiatief moeten nemen tot het voeren van verkennende gesprekken met de verantwoordelijk staatssecretaris om AT5 te laten aanwijzen als veertiende regionale omroep.
15 13
Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
6. Aanbevelingen 6. Aanbevelingen
I. Inhoudelijke kwaliteitsverbetering I. Inhoudelijke kwaliteitsverbetering
1. 1.Versterk Versterk de de journalistieke journalistieke functie functie De journalistieke nieuwsfunctie van AT5 bestaat uit ‘het brengen van nieuws, informatie, cultuur en evenementen uit de regio en het informeren van het publiek bij calamiteiten op alle platforms’.4 Waar het gaat om snelle, accurate berichtgeving op het terrein van verkeer en criminaliteit doet AT5 het uitstekend, zeker in het licht van het beperkte budget. De inhoudelijke reikwijdte van de programmering is in de afgelopen jaren echter beperkt geworden, en ook de conceptuele innovatie loopt achter. Er zijn te weinig programma’s die het enthousiasme, de creativiteit en de innovatieve kracht van de stad uitstralen. Daardoor is AT5 momenteel te misbaar voor de Amsterdammers. Om dit het hoofd te bieden, pleit de kunstraad ervoor dat AT5 meer ruimte biedt aan (onderzoeks)journalistiek die zich richt op grootstedelijke ontwikkelingen, maatschappelijke misstanden en politieke vraagstukken, al dan niet in samenwerking met andere mediapartners zoals Het Parool.
2. 2.Schenk Schenk meer meer aandacht aandacht aan aan w atwat er leefter leeft in de instad de stad De kunstraad vindt dat AT5 zich meer en vaker moet verdiepen in de vraagstukken van de Amsterdamse burgers, voorbij de actualiteit en het nieuws van de dag. Daarbij gaat het onder meer om programma’s die ruimte geven aan het vertellen van verhalen door en voor Amsterdammers. Bovendien kan de zender ook tegenstellingen inzichtelijker maken. Zo kan AT5 tevens een ondersteunende rol spelen bij het democratische proces, bijvoorbeeld rondom verkiezingen of het deelnemen aan het maatschappelijk debat. Daarnaast vormen ook expats, met hun zeer uiteenlopende achtergrond en vaak grote interesse in wat gebeurt in de stad, een belangrijke kijkersgroep in Amsterdam. AT5 heeft met I Amsterdam Today, een samenwerking met Amsterdam Marketing, een eerste programma voor expats gemaakt. De kunstraad denkt dat het de moeite waard is deze doelgroep nog beter te bedienen met specifiek op hun positie toegespitste, Engelstalige content, en onafhankelijke berichtgeving.
3. 3.Versterk Versterk de de cultuurfunctie cultuurfunctie Kunst en cultuur vormen een bepalend deel van het DNA van Amsterdam. Daarom pleit de kunstraad ervoor om een betekenisvolle, vaste plek in te ruimen voor het informeren over wat er in de stad gebeurt op het gebied van kunst en cultuur. Het ligt voor de hand om daarbij partnerships aan te gaan met partijen als Amsterdams Uitburo en te kijken welke content kan worden aangeleverd door de Amsterdamse culturele instellingen.
4 Omschrijving van de journalistieke nieuwsfunctie van regionale omroepen, in kabinetsbrief Toekomst mediabeleid, 7 september 2015 (Kamerstuk 32827 nr. 78).
16 14
Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
4. 4.Breng Breng interessante interessante particuliereparticuliere initiatieven initiatieven naar een naar breder een platformbreder platform Amsterdam is een stad vol verhalen. Er zijn talloze vlogs die hierop inspelen, en vertellen wat er op dit moment speelt op het gebied van mode, sport, food culture, politiek, start-ups et cetera. De kunstraad stelt zich voor dat AT5 samen met SALTO de interessante en meest talentvolle vloggers een plek geeft via het bredere platform van de public access-kanalen van de stadszender en zo hun content kan ontsluiten voor een breder publiek. Maar ook op andere manieren kan vanuit de public access-activiteiten worden geïnvesteerd in burgerjournalistiek, door bijvoorbeeld ruimte te maken voor de makers van een wijk- of buurtkrant of aan bewoners die zich hebben georganiseerd rondom een bepaald thema. Het nieuws kan zo worden verteld vanuit uiteenlopende perspectieven. Het maken van burgerjournalistiek is mogelijk met relatief beperkte middelen en begeleiding, zo heeft AT5 reeds bewezen bij de begeleiding van dergelijke lokale televisie voor NH.
II. Organisatorisch kwaliteitsverbetering II. Organisatorische kwaliteitsverbetering
1. 1.Maak Maak AT5 AT5 onafhankelijk onafhankelijk van van RTV RTV Noord Noord-Holland-Holland NH en AT5 zijn sinds 2012 organisatorisch nauw vervlochten. Deze verregaande samenwerking heeft ervoor gezorgd dat AT5 kon blijven bestaan, maar de eigenzinnige en onafhankelijke positie van AT5 is hierdoor onder druk komen te staan. De kunstraad pleit ervoor dat beide omroepen weer een zelfstandig positie krijgen, in de eerste plaats redactioneel en zo veel mogelijk ook facilitair. Deze ontvlechting is nodig om AT5 te laten aanwijzen als de veertiende regionale omroep. De financiële en facilitaire synergievoordelen die vijf jaar geleden een belangrijke aanleiding waren voor het inzetten op deze samenwerking zijn in ogen van de kunstraad beperkt. Door technologische ontwikkelingen nemen de primaire facilitaire kosten nog steeds af. Een kleine, flexibele omroep kan hier beter op in spelen.
2. 2.Zorg Zorg dat dat de de organisatie organisatie eeneen multiculturele multiculturele weerspiegeling weerspiegeling van de van stad de biedt stad biedt De multiculturele werkelijkheid van de stad Amsterdam, waar meer dan de helft van de inwoners zijn wortels buiten Nederland heeft liggen, wordt nog onvoldoende gereflecteerd in de organisatie en de programmering van AT5. Een meer diverse samenstelling van de organisatie brengt cruciale referentiekaders, kennis en ervaring met zich mee die nodig zijn om AT5 de verhalen van de stad te laten vertellen. Alleen zo kan AT5 verbonden zijn met de verschillende bevolkingsgroepen en de wijken van de stad.
3. 3.Optimaliseer Optimaliseer hethet gebruikgebruik van van verschillende verschillende mediakanalen mediakanalen Slechts 4 procent van de Amsterdammers onder de 35 kijkt nu nog naar AT5 via het klassieke televisiekanaal, wat onder meer samenhangt met het in algemene zin ingrijpend veranderende mediagebruik. AT5 zet de laatste jaren al behoorlijk sterk in op crossmediale ontwikkelingen in haar nieuwsberichtgeving. De hierboven omschreven nieuwe mediahuisopzet, met aandacht voor zaken als burgerjournalistiek, grassrootsorganisaties en public access-kanalen, werkt alleen als
15
17 Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
het goed aansluit bij de manier waarop mensen tegenwoordig media consumeren, met een scherpe visie op interactiviteit en burgerinitiatief. Voor de oudere generatie Amsterdammers die nog vooral lineair naar televisie kijkt, is het belangrijk dat de zender ook op het kabelnetwerk goed te vinden is. Nu staat AT5 in de zenderlijst ergens achteraan verstopt, tussen de verzamelde regionale zenders van heel Nederland. Het zou goed zijn wanneer het gesprek wordt geopend met kabelaars en digitale aanbieders om AT5 een aanzienlijk betere plek op de zenderlijsten te geven.
4. 4.Geef Geef ruimte ruimte aanaan innovatieinnovatie Het roemruchte verleden van AT5 had veel te maken met de ruimte die de organisatie de eerste jaren bood aan vernieuwende en originele programmaformats. Om de zender in de nabije toekomst weer een spraakmakende rol te laten innemen binnen de Amsterdamse media is het cruciaal dat er aandacht is voor doorlopende vernieuwing. De kunstraad pleit voor een organisatie die medewerkers de ruimte geeft om eigen ideeën en initiatieven in te brengen binnen een heldere visie op de zender als geheel. Daarmee worden de voorwaarden geschapen voor innovatie in de programmering waarbij het enthousiasme van de makers van het scherm spat.
5. 5.Nieuwe Nieuwe vestigingslocatie vestigingslocatie Om te kunnen functioneren als modern, lokaal mediaproductiehuis is het cruciaal dat de AT5- redactie in direct en open contact staat met de stad. Programmamakers moeten snel en gemakkelijk in de stad kunnen komen, en bewoners moeten op hun beurt op laagdrempelige wijze het gebouw van AT5 kunnen vinden en binnenlopen, met inachtneming van de noodzakelijke veiligheidsmaatregelen. De huidige vestiging bij Slotervaart voldoet wat dit betreft niet goed. De kunstraad ziet daarom voor zich dat AT5 verhuist naar een centrale, laagdrempelige en aansprekende locatie in de stad.
6. 6. Geef Geef rekenschap rekenschap over Amsterdamse Amsterdamse financiering financiering Op dit moment krijgt Amsterdam geen duidelijk beeld van wat er gebeurt met het bedrag dat de gemeente jaarlijks aan AT5 betaalt, er is onvoldoende verantwoording over hoe het geld wordt besteed. De kunstraad adviseert het gemeentebestuur dat AT5 middels een jaarlijks financieel en inhoudelijk beleidsverslag duidelijk uitlegt wat de omroep heeft geleverd en rekenschap aflegt over het financiële kader en de besteding van de subsidies. Het mediabedrijf AT5 heeft in de ogen van de kunstraad dezelfde verantwoordelijkheid naar zijn subsidiënt als de Amsterdamse kunstenplaninstellingen, die jaarlijks verantwoording afleggen aan de gemeente over hun prestaties en zakelijke resultaten.
7. 7.Leg Leg beleidsplannen beleidsplannen voorvoor aan aan gemeente gemeente De kunstraad hecht veel waarde aan lokale journalistiek van hoge kwaliteit en ziet in deze belangrijke functie voor de stad een sleutelrol voor AT5 weggelegd. In het onderhavige advies doet de kunstraad diverse inhoudelijke en organisatorische suggesties hoe de kwaliteit van de zender kan worden versterkt om deze rol waar te maken. Daarnaast vereist deze journalistieke functie ook een heldere visie op de stad en op de manier waarop de zender in de stad wil opereren. De kunstraad adviseert daarom dat AT5 periodiek een meerjarenbeleidsplan indient bij
18 16
Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
het gemeentebestuur waarin de zender uiteenzet wat de koers is voor de komende jaren, waar prioriteiten worden gelegd en hoe hiermee de lokale journalistieke taak wordt ingevuld. De kunstraad kan een rol vervullen in de beoordeling van deze beleidsplannen, vergelijkbaar met de adviestaak die de Raad voor Cultuur heeft met betrekking tot omroeperkenningen en concessieverlening binnen het landelijke publieke omroepbestel.
19 17
Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
7. SamenvattingSamenvatting
Amsterdam hecht belang aan een krachtige plaatselijke televisiezender. Met het oog hierop subsidieert de gemeente Amsterdam de zender AT5 sinds 1992 (momenteel met € 2,8 miljoen per jaar). Na enkele jaren van financiële problemen werkt AT5 sinds 2012 in een samenwerkingsverband met de regionale omroep RTV NH, tegenwoordig afgekort tot NH. Er wordt hard gewerkt door een (te) kleine redactie om met minimale middelen een 24/7- nieuwsvoorziening in de lucht te houden. De kunstraad is de regionale omroep NH erkentelijk dat hij destijds de lokale omroep te hulp geschoten is toen de gemeente Amsterdam drastisch bezuinigde op de subsidie voor AT5. Dit neemt niet weg dat de kunstraad in het belang van een sterke grootstedelijke nieuwsvoorziening adviseert het huidige samenwerkingsverband te ontbinden.
De laatste jaren is het ooit roemruchte AT5 verworden tot een nieuwszender met slechts in beperkte mate duiding, achtergrondprogramma’s en maatschappelijke binding met de stad. Op dit moment en in de huidige organisatieconstructie is volgens de AKr geen sprake van een doelmatige besteding van de gemeentelijke bijdrage voor lokale media aan de Publieke Omroep Amsterdam (POA). • De kunstraad vindt dat de inhoudelijke kwaliteit van AT5 de laatste jaren te wensen overlaat. Amsterdam heeft behoefte aan journalistieke verdieping, met programma’s die recht doen aan de creativiteit, de innovatieve kracht en de culturele rijkdom van de stad, en aandacht voor de diversiteit van de Amsterdamse bevolking en de vraagstukken die leven onder de burgers. De kunstraad adviseert daarom het gemeentebestuur een kwaliteitsimpuls te geven aan AT5. Maak van AT5 een innovatief mediahuis dat aansluit op de behoefte van de regio Amsterdam als daily urban system met een eigen sociale, economische en culturele dynamiek. • De kunstraad heeft waardering voor de wijze waarop AT5 scoort op sociale media, maar meent dat de zender veel meer zou kunnen doen met nieuwe technologische ontwikkelingen, mede met het oog op het veranderd mediagebruik bij het publiek. Zo bestaan er veel mogelijkheden om nieuwe online creators onder de vlag van AT5 voor te stellen aan een breder publiek. De kosten voor primaire facilitaire voorzieningen rondom studio’s, montage en andere technische faciliteiten zijn in snel tempo omlaaggegaan. • De zender, die voor een belangrijk deel met publiek geld wordt gefinancierd, bouwt dataprofielen op van gewone Amsterdammers die tevens worden gebruikt om advertentiegelden binnen te halen. De kunstraad vindt het nagestreefde Huffington Post- model niet passen bij een publieke lokale omroep. • De kunstraad vindt de huidige constructie met omroep NH, Amstel Televisie Vijf BV en Publieke Omroep Amsterdam onvoldoende transparant. Verantwoordelijkheden lopen door elkaar heen, onder meer doordat de algemeen directeur van NH tegelijkertijd directeur van AT5 is en bestuurder van de POA. Bovendien is sprake van een gebrek aan transparantie ten aanzien van de besteding van de subsidiegelden. De kunstraad vindt dat AT5 een jaarlijks beleidsverslag dient aan te leveren aan de gemeente waarin
20 18
Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
duidelijk wordt gemaakt wat de omroep levert. Daarnaast zou AT5 met een meerjarenbeleidsplan periodiek haar toekomstvisie op het mediabedrijf en de journalistieke functie die het voor Amsterdam vervult uiteen moeten zetten.
In het verlengde hiervan adviseert de kunstraad in Den Haag te bepleiten dat AT5 de veertiende regionale omroep wordt. De kunstraad bepleitte dit samen met de Raad voor Cultuur ook al in 2015. Dit advies werd door de staatsecretaris voor Media, Sander Dekker, met interesse ontvangen en was aanleiding om met de betrokken partijen het gesprek aan te gaan. Daarnaast heeft de POA naar aanleiding van het advies enkele organisatorische en juridische wijzigingen doorgevoerd per 1 januari 2016. De oorspronkelijke juridische aanleiding voor het advies – de verandering van de positie van de regionale omroepen in de Mediawet – is niet langer aan de orde, maar de inhoudelijke overwegingen voor een eigen regionale omroep voor de stedelijke regio Amsterdam staan nog onverminderd overeind. De eerstvolgende mogelijkheid om deze wijziging door te voeren dient zich aan per september 2018, wanneer de regionale zendmachtiging van RTV Noord-Holland afloopt. Om in aanmerking te komen voor een regionale vergunning voor het verzorgingsgebied groot-Amsterdam is het belangrijk dat AT5 een zelfstandige organisatie wordt, los van NH, en een herkenbaar profiel opbouwt. Door nu te beginnen met een versterking van de journalistieke nieuwsfunctie en de cultuurfunctie, aanscherping van de multiculturele weerspiegeling van de stad en het opzetten van een modern mediahuis kan het gemeentebestuur de voorwaarden scheppen voor een krachtige regionale zender voor groot-Amsterdam.
21 19
meerjarenbeleidsplan periodiek haar toekomstvisie op het mediabedrijf en de journalistieke functie die het voor Amsterdam vervult uiteen moeten zetten.
In het verlengde hiervan adviseert de kunstraad in Den Haag te bepleiten dat AT5 de veertiende regionale omroep wordt. De kunstraad bepleitte dit samen met de Raad voor Cultuur ook al in 2015. Dit advies werd door de staatsecretaris voor Media, Sander Dekker, met interesse ontvangen en was aanleiding om met de betrokken partijen het gesprek aan te gaan. Daarnaast heeft de POA naar aanleiding van het advies enkele organisatorische en juridische wijzigingen doorgevoerd per 1 januari 2016. De oorspronkelijke juridische aanleiding voor het advies – de verandering van de positie van de regionale omroepen in de Mediawet – is niet langer aan de orde, maar de inhoudelijke overwegingen voor een eigen regionale omroep voor de stedelijke regio Amsterdam staan nog onverminderd overeind. De eerstvolgende mogelijkheid om deze wijziging door te voeren dient zich aan per september 2018, wanneer de regionale zendmachtiging van RTV Noord-Holland afloopt. Om in aanmerking te komen voor een regionale vergunning voor het verzorgingsgebied groot-Amsterdam is het belangrijk dat AT5 een zelfstandige organisatie wordt, los van NH, en een herkenbaar profiel opbouwt. Door nu te beginnen met een versterking van de journalistieke nieuwsfunctie en de cultuurfunctie, aanscherping van de multiculturele weerspiegeling van de stad en het opzetten van een modern Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AmediahuisKr kanKuns hettraad gemeentebestuur de voorwaarden scheppen voor een krachtige regionale zender voor groot-Amsterdam.
Colofon
BestuurAmsterdamse Amsterdamse Kunstraad Kunstraad Felix Rottenberg, voorzitter Bart Top, vicevoorzitter Jurgen Bey Jaap Huisman Paulette Smit Jolanda Spoel
Bureau Amsterdamse Amsterdamse Kunstraad Kunstraad Guikje Roethof, algemeen secretaris Tessa Verheul, beleidsmedewerker Barbara van de Water, beleidsmedewerker Maurice Swirc, secretaris advies AT5 Lodewijk Reijs Bianca Nieuwboer Frodi Fransman (stagiair)
Colofon Tekst en redactie: Bureau AKr 19
Correctie: Mans Kuipers Grafisch ontwerp: Jet Schroot Organisatie AT5 event 7 november 2016: Fast Moving Targets
Bijlage 1: Lijst van personen die door de kunstraad zijn geraadpleegd
• Yoeri Albrecht, directeur De Balie • Selli Altunterim, televisie- en documentairemaker (o.a. NTR), YouTube nieuwsshow Rauwkost • Lars Anderson, journalist, programma-manager De Persgroep • Bart Barnas, hoofdredacteur en stationmanager AT5 en NH • Jeroen van Bergeijk, journalist, oprichter digitale uitgeverij Fosfor • Erwin Blom, Fast Moving Targets • Coen Borgman, uitgeverij Gibbon • Marlou van de Braak, projectleider handhavingsbeleid en –uitvoering Commissariaat voor de Media • Marnix de Bruyne, eindredacteur NRC Handelsblad, redacteur Wordt Vervolgd • Ewoud Butter, hoofdredacteur Republiek Allochtonië 22 • Özgür Canel, televisie- en documentairemaker NTR • Annejikke Ebbinge, directeur-bestuurder Publieke Omroep Amsterdam • Alfred Edelstein, televisiemaker Nederlandse Publieke Omroep, Evangelische Omroep • Yassin Elforkani, imam en ervaringsdeskundige media • Altan Erdogan, hoofdredacteur Folia • Walter Etty, voormalig wethouder gemeente Amsterdam, recent adviseur POA met betrekking tot constructies van en rondom AT5 • Ivette Forster, televisiemaker, programmeur Keti Koti en Kwaku • Egbert Fransen, directeur Pakhuis de Zwijger • Teun Gautier, oprichter journalistenplatform De Coöperatie • Paul van Gessel, algemeen directeur NH en AT5 • Wim Groen, projectmanager Commissariaat voor de Media • Nina de Groote, jurist Commissariaat voor de Media • Douglas Heingartner, journalist (o.a. New York Times, BBC, Wired) • Marcel van den Heuvel, mediawoordvoerder D66 Amsterdamse gemeenteraad
20
Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
LijstBijlage van 1: personen Lijst van personen die door die de door kunstraad de kunstraad zijn geraadpleegd zijn geraadpleegd
• Yoeri Albrecht, directeur De Balie • Selli Altunterim, televisie- en documentairemaker (o.a. NTR), YouTube nieuwsshow Rauwkost • Lars Anderson, journalist, programma-manager De Persgroep • Bart Barnas, hoofdredacteur en stationmanager AT5 en NH • Jeroen van Bergeijk, journalist, oprichter digitale uitgeverij Fosfor • Erwin Blom, Fast Moving Targets • Coen Borgman, uitgeverij Gibbon • Marlou van de Braak, projectleider handhavingsbeleid en –uitvoering Commissariaat voor de Media • Marnix de Bruyne, eindredacteur NRC Handelsblad, redacteur Wordt Vervolgd • Ewoud Butter, hoofdredacteur Republiek Allochtonië • Özgür Canel, televisie- en documentairemaker NTR • Annejikke Ebbinge, directeur-bestuurder Publieke Omroep Amsterdam • Alfred Edelstein, televisiemaker Nederlandse Publieke Omroep, Evangelische Omroep • Yassin Elforkani, imam en ervaringsdeskundige media • Altan Erdogan, hoofdredacteur Folia • Walter Etty, voormalig wethouder gemeente Amsterdam, recent adviseur POA met betrekking tot constructies van en rondom AT5 • Ivette Forster, televisiemaker, programmeur Keti Koti en Kwaku • Egbert Fransen, directeur Pakhuis de Zwijger • Teun Gautier, oprichter journalistenplatform De Coöperatie • Paul van Gessel, algemeen directeur NH en AT5 • Wim Groen, projectmanager Commissariaat voor de Media • Nina de Groote, jurist Commissariaat voor de Media • Douglas Heingartner, journalist (o.a. New York Times, BBC, Wired) • Marcel van den Heuvel, mediawoordvoerder D66 Amsterdamse gemeenteraad • Ewart van der Horst, televisieproducent en -maker • Anne Janssens, journalist, online media manager IEDER1 • Philip de Jong, directeur onderzoeks- en adviesbureau APE • Lody van de Kamp, publicist, rabbijn en buurtwerker • Omar Kbiri, expert nieuwe media en popcultuur, oprichter VEED • Eva Klooster, expert multiculturele vraagstukken Verwey-Jonker instituut • Aart Lensink, internet- en nieuwe media-expert LVB Networks • Irene van der Linde, redacteur De Groene Amsterdammer • Marjolein Moorman, PvdA-fractievoorzitter Amsterdamse gemeenteraad
23 Amsterdamse Afstemmen op AT5 | nov ‘16 AKr Kunstraad
• Evert Nieuwenhuis, columnist, journalist (o.a. Vrij Nederland, De Correspondent, de Volkskrant) • Zoë Papaikonomou, Diversity Media • Rogier van der Ploeg, film- en reclamemaker • Meüs van der Poel, lobbyist • Hélène Pronk, adjunct-hoofdredacteur AT5 • Mildred Roethof, programma- en documentairemaker • Daniël Roos, directeur POA • Cathelijn Schilder, educatiespecialist • Willem Stegeman, programmamanager SALTO Publiek Omroep Amsterdam • Roeland Stekelenburg, documentairemaker, expert digitale journalistiek • Florence Tonk, journalist • Yasemin Tümer, voormalig directeur NPO en voorzitter Stichting CPO • Annemarieke van Veen, hoofdredacteur IDTV • Toine Verheul, dataspecialist Coosto • Fons van Westerloo, voormalig directeur/hoofdredacteur AT5 • Frank Wiering, documentairemaker • Arjen de Wolff, uitvoerder evaluatie AT5 in opdracht gemeentebestuur • Philippus Zandstra, redacteur NRC Handelsblad, publicist nieuwe media • John de Zwart, managing director Brandviews (WPG), voormalig hoofdredacteur AT5
24 1
25 26 Prins Willem Alexanderhof 20 2595 BE Den Haag t 070 3106686 [email protected] www.cultuur.nl
Amsterdamse Kunstraad De heer F. Rottenberg Mevr. G. Roethof Kloveniersburgwal 47 1011 JX Amsterdam
22 november 2016 Kenmerk: RVC-2016-1145
Betreft: advies AT5
Geachte heer Rottenberg en mevrouw Roethof,
Hartelijk dank voor de gelegenheid om het conceptadvies over AT5 vooraf met u te kunnen bespreken. De Raad voor Cultuur spreekt zijn waardering uit over het door de Amsterdamse Kunstraad (AKr) opgestelde advies. Wij onderschrijven met name uw voorstel om AT5 als regionale zender aan te wijzen. In deze brief lichten wij deze steun kort toe.
Met het uitblijven van een nieuwe wetswijziging, is er nog geen nieuwe structuur voor de landelijke regionale publieke omroep. Welke structuur de politiek uiteindelijk ook kiest, naar de mening van de raad is het in elk geval van groot belang dat een regionale omroep de burgers in een regio goed kan bedienen. De indeling van regionale omroepen langs provinciegrenzen dient niet altijd dit belang.
Grootstedelijke regio’s, zoals bijvoorbeeld Amsterdam, Eindhoven en Rotterdam, zijn gebieden met eigen sociale, economische en culturele verbanden.1 Dergelijke stadsgewesten zijn de belangrijkste leef- en werkomgeving voor de bewoners. Een regionale mediavoorziening die is toegesneden op deze verzorgingsgebieden, kan beter aansluiten op de belevingswereld van de bewoners in die regio en is hierdoor beter in staat
1 De veranderende geografie van Nederland, van Regioplan/Atelier Tordoir, i.o.v. het ministerie van BZK; hieruit blijkt ook dat de verdeling van regionale omroepen langs provinciegrenzen lang niet altijd een logische is.
27 1
zijn regionale betrokkenheid te organiseren en een spilfunctie in de lokale en regionale journalistiek te vervullen.
Een goed voorbeeld hiervan is de situatie in Zuid-Holland, waar RTV Rijnmond de regio Rotterdam en de Drechtsteden bedient, en Omroep West het overige deel van de provincie. De raad is van mening dat een dergelijke verdeling ook voor Noord-Holland zou kunnen gelden. Hij onderschrijft dan ook uw constatering dat AT5 als regionale omroep de regio groot-Amsterdam voor zijn rekening kan nemen. NH kan dan het overige deel van Noord- Holland verzorgen. De Amsterdamse Kunstraad en de Raad voor Cultuur hebben eerder gezamenlijk gepleit voor het loslaten van provinciegrenzen bij de indeling van mediavoorzieningen, zodat zij beter kunnen inspelen op een samenhangend regionaal bedieningsgebied.2 Uw advies zet deze lijn voort.
De Raad voor Cultuur zal deze belangrijke aanbeveling uit uw advies onder de aandacht brengen van de staatssecretaris voor media. Wij zullen er bij hem op aandringen de bepaling los te laten dat het verzorgingsgebied van een regionale omroep wordt gedefinieerd aan de hand van de provinciegrenzen.
Met vriendelijke groet,
Marijke van Hees Jeroen Bartelse Voorzitter Directeur
2 Zie het advies van de Raad voor Cultuur over regionale publieke omroepen van 13 augustus 2015 en het gezamenlijk advies van de Raad voor Cultuur en de Amsterdamse Kunstraad over mediavoorzieningen in de metropoolregio Amsterdam van 7 oktober 2015.
28 2