Rozwiązania Skrzyżowań Kolei Z Drogami Kołowymi

miesięcznik naukowo-techniczny stowarzyszenia inżynierów i techników komunikacji RP 6 2013 rocznik LXVIII cena 29,40 zł przegląd w tym 5% VAT komunikacyjny UKAZUJE SIĘ OD 1945 ROKU

Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi

Działania konieczne dla poprawy bezpieczeństwa. Realizacja projektu w ramach RPO województwa lubelskiego. Likwidacja zagrożeń eksploatacyjnych na przejazdach kolejowych. Plany oraz finansowanie modernizacji i utrzymania infrastruktury kolejowej ISSN w Holandii. Przykłady pomiarów drgań komunikacyjnych w budynkach. 0033-22-32

V OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA NAUKOWO-TECHNICZNA

„Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi w poziomie szyn w aspekcie prawnym, technicznym i ekonomicznym”

12-14 czerwca 2013, Orle Gniazdo – Hucisko

Partner Merytoryczny Sponsor Generalny

Sponsor Główny

Sponsorzy 6/2013 Na okładce: rocznik LXVIII Przejazd kolejowy – zdjęcie z zasobów PKP PLK przegląd Zakład Linii Kolejowych w Częstochowie, Sekcja Eksploatacji komunikacyjny

W numerze

Streszczenia artykułów recenzowanych 2

Aktualności 3

Witold Olpiński Szanowni P.T. Czytelnicy! Działania konieczne dla poprawy bezpieczeństwa na przejazdach drogowo-kolejowych w Polsce 8 Oddajemy kolejny numer Przeglądu Komunikacyjnego, który poświęcony jest w całości zagadnieniom infrastruktury kolejowej a w szczególności skrzyżowaniom Andrzej Matysiewicz Realizacja projektu w ramach RPO województwa jednopoziomowym dróg i kolei w poziomie szyn – tzw. przejazdom kolejowym. Jest to lubelskiego na lata 2007–2013 pn. „Moderniza- problem istotny w Polsce w związku z pojawiającymi się niebezpiecznymi zdarzeniami na cja przejazdów kolejowych w celu podniesienia tego typu obiektach. Trzy publikacje omawiają problematykę jaką należy się zająć przy bezpieczeństwa ruchu na skrzyżowaniach linii kolejowych z drogami publicznymi na terenie projektowaniu, kształtowaniu i eksploatacji przejazdów. Stwierdza się, że niezbędne są prace województwa lubelskiego w zakresie urządzeń legislacyjne w zakresie ustaw i rozporządzeń regulujących zasady współodpowiedzialności zabezpieczenia przejazdów” 18 i współfinansowania tych obiektów a także ich odpowiedniego wyposażenia technicznego. Proponuje się trzy kierunki działań, obejmujące profilaktykę bezpieczeństwa, zabezpieczenie Renata Szwarc, Beata Szeptycka techniczne oraz penalizację niewłaściwych zachowań użytkowników przejazdów. Zwraca Poprawa bezpieczeństwa i likwidacja zagrożeń eksploatacyjnych na przejazdach kolejowych się uwagę na równie istotny czynnik wpływający na wskaźniki bezpieczeństwa transportu w aspekcie dwóch projektów rewitalizacyjnych kolejowego, jakim obok zdarzeń na przejazdach są wypadki osób nielegalnie poruszających realizowanych przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. się w miejscach niedozwolonych na terenie kolejowym. Odniesiono się do przyczyn w ramach programu operacyjnego infrastruktura i środowisko 22 występowania zagrożeń i pokazano różne drogi dla osiągnięcia oczekiwanej poprawy stanu. Wskazano konieczność opracowania narodowego programu bezpieczeństwa Bogdan Godziejewski dla przejazdów w Polsce. Jedna publikacja omawia programy działań jakie podjęto przy Plany oraz finansowanie modernizacji projektowaniu i eksploatacji przejazdów kolejowych w Holandii. Zamieszczono również i utrzymania infrastruktury kolejowej w Holandii ze szczególnym uwzględnieniem przejazdów publikację omawiającą problematykę pomiaru drgań pojawiających się na liniach kolejowych 28 kolejowych w związku z przejazdem pociągów i ich oddziaływania na sąsiadującą infrastrukturę. Piotr Stecz, Krzysztof Stypuła W numerze ponadto przegląd prasy z zakresu transportu i infrastruktury transportowej oraz Przykłady pomiarów drgań komunikacyjnych informacje o konferencjach organizowanych przez SITK RP. w budynkach wykonanych przez akredytowane laboratorium 34 Życzę dobrej lektury.

Antoni Szydło Transportation Overview 40 redaktor naczelny

Wydawca: Rada naukowa: Artykuły opublikowane w „Przeglądzie Komunika- Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Marek Ciesielski (Poznań), Antanas Klibavičius (Wilno), cyjnym” są dostępne w bazach danych Komunikacji Rzeczpospolitej Polskiej Jozef Komačka (Žilina), Elżbieta Marciszewska 20 bibliotek technicznych 00-043 Warszawa, ul. Czackiego 3/5 (Warszawa), Bohuslav Novotny (Praga), Andrzej S. oraz są indeksowane w bazach: Nowak (Lincoln, Nebraska), Tomasz Nowakowski BAZTECH http://baztech.icm.edu.pl Redaktor Naczelny: (Wrocław), Victor V. Rybkin (Dniepropietrovsk), Index Copernicus http://indexcopernicus.com Antoni Szydło Marek Sitarz (Katowice), Wiesław Starowicz Punktacja ICV: 5,58 (2011) (Kraków), Hans-Christoph Thiel (Cottbus), Krystyna Wojewódzka-Król (Gdańsk), Elżbieta Załoga Prenumerata: Redakcja: (Szczecin), Andrea Zuzulova (Bratysława) Szczegóły i formularz zamówienia na Krzysztof Gasz, Igor Gisterek, Bartłomiej http://przeglad.komunikacyjny.pwr.wroc.pl/ Krawczyk, Maciej Kruszyna (Z-ca Redaktora Rada programowa: Naczelnego), Agnieszka Kuniczuk - Trzcinowicz Mirosław Antonowicz, Dominik Borowski, Leszek Obecna Redakcja dysponuje numerami (Redaktor językowy), Krawczyk, Marek Krużyński, Leszek W. Mindur, archiwalnymi począwszy od 4/2010. Piotr Mackiewicz (Sekretarz), Wojciech Puła Andrzej Żurkowski Numery archiwalne z lat 2004-2009 można (Redaktor statystyczny), Wiesław Spuziak, zamawiać w Oddziale krakowskim SITK, Robert Wardęga, Czesław Wolek Deklaracja o wersji pierwotnej czasopisma ul. Siostrzana 11, 30-804 Kraków, Główną wersją czasopisma jest wersja tel./faks 12 658 93 74, [email protected] Adres redakcji do korespondencji: papierowa. Na stronie internetowej czasopisma Poczta elektroniczna: dostępne są streszczenia artykułów w języku Projekt i DTP: [email protected] polskim i angielskim. Drukarnia A-Zet, 52-131 Wrocław, ul. Buforowa 34a Poczta „tradycyjna”: Przemysław Wołczuk, [email protected] Czasopismo jest umieszczone na liście Piotr Mackiewicz, Maciej Kruszyna Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego Reklama: Politechnika Wrocławska, Wybrzeże (4 pkt. za artykuł recenzowany) Dział Marketingu: [email protected] Wyspiańskiego 27, 50-370 Wrocław tel. 71 34 284 30 Faks: 71 320 45 39 Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania zmian w materiałach nie podlegających recenzji. Nakład: 800 egz. 1 6 / 2013 przegląd komunikacyjny Streszczenia artykułów recenzowanych

Strona 8 Witold Olpiński Strona 22 Renata Szwarc, Beata Szeptycka Działania konieczne dla poprawy bezpieczeństwa na Poprawa bezpieczeństwa i likwidacja zagrożeń przejazdach drogowo-kolejowych w Polsce eksploatacyjnych na przejazdach kolejowych w aspekcie dwóch projektów rewitalizacyjnych W artykule zestawiono kierunki działań niezbędne zdaniem autora dla po- realizowanych przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. prawy bezpieczeństwa na jednopoziomowych skrzyżowaniach drogowo- w ramach programu operacyjnego infrastruktura kolejowych w Polsce. Poruszono kwestię niezbędnych prac legislacyjnych i środowisko w zakresie ustaw i rozporządzeń regulujących zasady współodpowiedzialno- ści i współfinansowania tych obiektów a także ich odpowiedniego wyposa- W artykule przedstawiono zagadnienia związane z poprawą stanu bezpie- żenia technicznego. Omówiono trzy zasadnicze kierunki działań, obejmują- czeństwa na skrzyżowaniach linii kolejowych z drogami kołowymi w pozio- ce profilaktykę bezpieczeństwa, zabezpieczenie techniczne oraz penalizację mie szyn, czyli na przejazdach kolejowych, w aspekcie przygotowywanych niewłaściwych zachowań użytkowników przejazdów. Zwrócono uwagę na do realizacji przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. dwóch projektów inwesty- równie istotny czynnik wpływający na wskaźniki bezpieczeństwa transportu cyjnych. Zgodnie z założeniami Projekty te przewidują zabudowę lub prze- budowę urządzeń sygnalizacji przejazdowej na przejazdach zlokalizowa- kolejowego, jakim obok zdarzeń na przejazdach są wypadki osób nielegalnie nych na całej sieci kolejowej zarządzanej przez PKP PLK S.A. Jest to pierwszy poruszających się w miejscach niedozwolonych na terenie kolejowym. Od- projekt na kolei realizowany na tak dużą skalę. niesiono się do przyczyn występowania zagrożeń i pokazano różne drogi dla osiągnięcia oczekiwanej poprawy stanu. Wskazano konieczność opracowa- Słowa kluczowe: Poprawa bezpieczeństwa; Sygnalizacja przejazdowa; Likwida- nia narodowego programu bezpieczeństwa dla przejazdów w Polsce oraz cja zagrożeń oceniono kilka kierunków rozwoju urządzeń technicznych do zabezpieczania przejazdów. Strona 28 Bogdan Godziejewski Plany oraz finansowanie modernizacji i utrzymania infrastruktury kolejowej w Holandii ze szczególnym uwzględnieniem przejazdów kolejowych Artykuł opisuje działania holenderskiego Ministerstwa Infrastruktury i Środo- wiska oraz Zarządcy infrastruktury kolejowej ProRail na rzecz prawidłowego planowania i realizacji niezbędnych działań modernizacyjnych sieci kolejowej, a w szczególności przejazdów kolejowych, tak, aby osiągnąć długotermino- we cele w zakresie przepustowości, interoperacyjności, zwiększenia prędkości pociągów, niezawodności i bezpieczeństwa w perspektywie 2020 i później. Opisano dane dotyczące ilości przejazdów, statystyk wypadkowych oraz bu- dżetów finansowych na rok 2013. Zaprezentowano podział ról pomiędzy po- szczególnymi uczestnikami procesu modernizacji i utrzymania przejazdów. Słowa kluczowe: Przejazdy kolejowe; Bezpieczeństwo; Procedury przetargowe; Słowa kluczowe: Bezpieczeństwo przejazdów; Działania profilaktyczne Dyrektywy europejskie; Utrzymanie; Modernizacja; Infrastruktura kolejowa; Sub- sydia państwowe

Strona 18 Andrzej Matysiewicz Strona 34 Piotr Stecz, Krzysztof Stypuła Realizacja projektu w ramach RPO województwa Przykłady pomiarów drgań komunikacyjnych lubelskiego na lata 2007–2013 pn. „Modernizacja w budynkach wykonanych przez akredytowane przejazdów kolejowych w celu podniesienia laboratorium bezpieczeństwa ruchu na skrzyżowaniach linii W artykule przedstawiono problem jakim są drgania mechaniczne spowodo- kolejowych z drogami publicznymi na terenie wane przez transport szynowy. Pokazano istotę prowadzenia pomiarów drgań województwa lubelskiego w zakresie urządzeń w aspekcie wpływu na budynki i na ludzi w nich przebywających oraz na śro- dowisko. W opracowaniu pokazano kilka przykładów przeprowadzonych po- zabezpieczenia przejazdów” miarów. Na podstawie przeprowadzonych badań pokazano wpływ drgań na otoczenie. Zaznaczono, iż jakość wykonywanych badań musi zapewniać wy- W artykule przedstawiono zagadnienia związane z poprawą stanu bezpie- mogi Ustawy Prawo Ochrony Środowiska oraz zgodność z aktualnymi aktami czeństwa na skrzyżowaniach linii kolejowych z drogami kołowymi w po- prawnymi z danej dziedziny. We wnioskach końcowych stwierdzono, iż wyko- ziomie szyn, czyli na przejazdach kolejowych, w zrealizowanych przez PKP nywanie badań według ściśle określonych procedur zapewnia powtarzalność Polskie Linie Kolejowe S.A. projektach inwestycyjnych na terenie wojewódz- wyników, co jest wymagane np. przy analizie porównawczej stanu sprzed twa lubelskiego. W treści opracowania opisano cele nadrzędne określone realizacji inwestycji i wyników badań porealizacyjnych. Referat wygłoszony w dokumentach strategicznych oraz efekty z przeprowadzonych moderni- na V Seminarium „Wpływ hałasu i drgań wywołanych eksploatacją transpor- zacji. Zgodnie z założeniami Projekty te przewidywały modernizację 24 szt. tu szynowego na budynki i ludzi w budynkach – diagnostyka i zapobieganie” skrzyżowań linii kolejowych z drogami publicznymi w poziomie w zakresie WIBROSZYN-2010. urządzeń zabezpieczenia ruchu kolejowego oraz nawierzchni przejazdów. Głównym celem realizacji projektów jest zmniejszenie wypadkowości na przejazdach kolejowych.

Słowa kluczowe: Problemy transportowe; Preferencje Komunikacyjne; Badanie ankietowe

Słowa kluczowe: Drgania komunikacyjne; Pomiary; Analizy badań

2 przegląd komunikacyjny 6 / 2013 Aktualności

Polskie Pendolino już na testach projekty często były źle przygotowane, czego PKP PLK odrzuciły wnioski Leo skutkiem jest groźba utraty części funduszy Inforail, 25.04.2013 unijnych na kolej na lata 2007-13 (muszą być Express i DLA o przydzielenie tras Pierwsze Pendolino zamówione przez PKP rozliczone do końca 2015 r.).PKP PLK wybrało Rynek Kolejowy, 27.04.2013 wstępną listę ponad 40 projektów, których Intercity rozpoczęło testy. Na razie we Wło- Jak poinformował „Rynek Kolejowy”, prywat- realizacja może kosztować ponad 30 mld zł. szech, w zakładach Savigliano, gdzie składy ny przewoźnik kolejowy Leo Express, znany Chodzi m.in. o linie z Warszawy do: Lublina, są produkowane przez Alstom. Do Polski ze skutecznej rywalizacji z Kolejami Czeskimi Białegostoku czy Radomia. Na liście jest do- pierwszy pociąg ma przybyć w sierpniu tego (CD), chciał jeszcze w tym roku uruchomić kończenie linii Wrocław - Poznań i moder- roku. Już na miejscu czekają go kolejne testy, pociągi na trasach Warszawa – Poznań oraz nizacje kluczowych linii z punktu widzenia a potem oficjalna prezentacja. Rozpoczęty Warszawa – Katowice/Kraków tworząc kon- przewozu towarów: C-E65 oraz C-E59 łączą- właśnie etap testów zakłada sprawdzanie kurencję dla PKP Intercity i Przewozów Regio- dwóch pierwszych członów pociągu. Cały cych południe Polski z portami morskimi. nalnych. W tym celu w kooperacji z polskim skład rozpocznie jazdy testowe, również we Modernizacje głównych szlaków kolejowych partnerem, który posiada licencję przewoź- Włoszech, w maju. A w Savigliano praca wre. w Polsce mają sprawić, że mimo rozbudowy nika kolejowego w Polsce – Dolnośląskimi Powstają pudła do kolejnych składów Pen- sieci autostrad i dróg szybkiego ruchu podróż Liniami Autobusowymi, Leo Express złożył dolino. Zbudowano już trzy, rozpoczęły się koleją będzie korzystna dla pasażerów. Obec- wnioski o przyznanie tras przez PKP PLK na prace przy czwartym, a więc wszystko idzie nie najszybszy pociąg z Warszawy do Gdań- najbliższy rozkład jazdy, który zacznie obo- zgodnie z planem. Trwają również prace wy- ska jedzie około 5 godzin, w 2015 r. mają to wiązywać w grudniu tego roku. posażeniowe. Nadal nie wiemy dokładnie jak być 2 godziny 45 minut, a w 2023 r. - 2 go- Z naszych informacji wynika, że konsorcjum będzie wyglądało wnętrze pociągów oraz jak dziny 30 minut. Z Warszawy do Białegostoku Leo Express/DLA złożyło wnioski na 7 par po- zostaną pomalowane. Strony, a więc PKP In- podróż obecnie trwa 2 godziny 50 minut, ciągów na trasie Warszawa – Kraków,4 pary tercity oraz Alstom, utrzymują to w tajemni- w 2015 r. ma to być 2 godziny 10 minut, pociągów na trasie Warszawa – Katowice cy. Przypomnijmy, że łącznie w Polsce będzie a w 2023 r. -1 godzinę i 40 minut. Podróż (w tym 2 przedłużone do Gliwic) oraz 8 par kursowało 20 Pendolino. Wszystkie będą roz- z Wrocławia do Poznania ma się skrócić z 2 do Poznania (w tym jedna do Szczecina). wijać prędkości do 250 km/h i pojadą na tra- godzin 50 minut (tyle jedzie dziś najszybszy Wszystkie połączenia miałyby być obsługi- sie Trójmiasto-Warszawa-Katowice/Kraków. pociąg) do 1 godziny i 40 minut w 2015 r. oraz wane elektrycznymi zespołami trakcyjnymi Nie wykluczone jest również wydłużenie 1 godziny i 20 minut w 2023 r. Flirt. Wszystkie zostały jednak odrzucone ze tych relacji do Słupska, Kołobrzegu, Rzeszowa względów formalnych. Przedstawiciele PKP czy Wrocławia. Prawdopodobnie Pendolino Polskich Linii Kolejowych konsekwentnie zostanie zaprezentowane na targach Trako odmawiają jakichkolwiek komentarzy w tej w Gdańsku i wówczas przekonamy się jakie Karnowski: To była klasyczna zmowa sprawie. Udało nam się jednak dowiedzieć, będzie naprawdę. Alstom buduje również cenowa że mimo tego niepowodzenia, Leo Express zaplecze techniczne dla szybkich pociągów wciąż szuka możliwości wejścia na polski ry- Rynek Kolejowy, 10.05.2013 na warszawskiej Olszynce Grochowskiej. To nek przewozowy. Przedstawiciele czeskiego właśnie producent pociągów będzie odpo- Prezes PKP SA Jakub Karnowski podkreślił przewoźnika chcą spotkać się z władzami wiedzialny za ich utrzymanie w pierwszych dziś, że zarząd PKP LHS był odpowiedzialny Przewozów Regionalnych oraz… PKP Interci- kilkunastu latach eksploatacji. Regularne za niekorzystne umowy na przygotowanie ty i rozmawiać o możliwościach współpracy. kursy Pendolino rozpoczną w grudniu 2014, certyfikacji ISO. W sumie nieprawidłowości niewykluczone, że w ramach jazd testowych dotyczyły pięciu spółek, a straty grupy PKP zabiorą pasażerów wcześniej. wyniosły 27 mln złotych. Chodzi o niepra- Znowu będzie można jeździć na widłowości przy wdrożeniu systemów nie- całej trasie kolejką wąskotorową zbędnych do otrzymania certyfikatu bez- PKP będzie modernizować linie pieczeństwa ISO oraz przygotowaniu tzw. Gazeta Wyborcza Katowice, 4.05.2013 planu ciągłości działania. W sumie na te cele Z końcem czerwca może ruszyć popularna kolejowe. Celem stabilna prędkość w pięciu spółkach (PKP Cargo i dwóch zależ- wśród mieszkańców Górnego Śląska kolejka pociągów nych, TK Telekom i PKP LHS) wyniosły prawie wąskotorowa z Bytomia do Miasteczka Śląskie- 30 mln złotych. Wewnętrzny audyt grupy PKP Leszek Baj, Gazeta Wyborcza, 11.05.2013 go. Do tego czasu powinna skończyć się od- stwierdził, że to o wiele za dużo – Możemy budowa wiaduktów między centrum Bytomia PKP planuje modernizacje infrastruktury ko- się spierać, czy to kilka, kilkanaście, czy kilka- a Karbiem (...). Wiadukty zostały wyburzone lejowej po 2015 r. Spółka na półkę odłożyła dziesiąt razy za dużo. Nie ulega wątpliwości, i zbudowane praktycznie od podstaw. Ale marzenia o dużych prędkościach. Twardo że umowy były niekorzystne dla spółek – po- niezależnie od zakończenia prac, zanim ko- stąpa po ziemi i chce tak modernizować linie wiedział dziś dziennikarzom szef grupy PKP lejka ruszy, trzeba będzie jeszcze sprawdzić kolejowe w całej Polsce, by w 2023 r. mimo Jakub Karnowski. Wczoraj w związku ze spra- i uzupełnić torowisko do centrum. Ogrom- rozwoju sieci drogowej ludzie woleli korzy- wą odwołani zostali prezes PKP LHS Zbigniew nym problemem dla kolejki są bowiem kra- stać z pociągów niż z samochodów. Polska Tracichleb i wiceprezes ds. finansowych Da- dzieże. Górnośląskie Koleje Wąskotorowe, wywalczyła 73 mld euro na politykę spój- riusz Sikora. – Zarząd spółki odpowiada za jej których jedną z pozostałości jest właśnie ko- ności w ramach unijnego budżetu na lata funkcjonowanie – uzasadnił krótko decyzję lejka, od połowy XIX wieku były kluczowym 2014-20. Nie wiadomo, ile dokładnie pienię- Karnowski. Dodał, że w pozostałych czterech elementem systemu transportowego w okrę- dzy trafi na rozwój kolei. Ale PKP już planuje spółkach osoby odpowiedzialne za nieko- gu przemysłowym. Setki kilometrów torów inwestycje na najbliższą dekadę. Nie chce po- rzystne kontrakty w większości już nie pracują o rozstawie 785 mm łączyły większość ko- wtórzyć błędów z przeszłości, gdy kolejowe – zwolniono je wcześniej, z innych przyczyn. palń, hut, fabryk i elektrowni aglomeracji (...).

3 6 / 2013 przegląd komunikacyjny Aktualności

Krośnice będą miały wąskotorówkę liści przeanalizowali sytuację i zdecydowali Pociągiem do samolotów. ok. godz. 2, że pociągi będą kursować tym Inforail, 20.05.2013 wiaduktem, ale nie po trzech torach, tylko po Przystanek przy porcie lotniczym W Krośnicach zostanie pod koniec maja uru- dwóch - po jednym z normalną prędkością, gotowy chomiona nowa kolej wąskotorowa. (...) po drugim z ograniczeniem do 20 km/godz. Mariusz Rabenda, Gazeta Wyborcza Szczecin, Prawie trzy kilometry torów Krośnickiej Kolei Dla pasażerów oznacza to, że nie ma komu- 5.05.2013 Wąskotorowej ułożono w bardzo malowni- nikacji zastępczej, nie trzeba się przesiadać, Tory już są. Infrastruktura (prawie) gotowa. Za czym terenie kompleksu parkowo-pałacowe- ale niektóre pociągi mogą mieć kilkunasto- kilka dni próbny przejazd pierwszego pocią- go dawnej rezydencji rodziny Volmersteinów, minutowe opóźnienia - informuje Mirosław gu. Regularne połączenie kolejowe ze Szcze- w której obecnie mieści się siedziba urzędu Siemieniec, rzecznik PKP PLK. cina na lotnisko w Goleniowie zacznie działać gminy. Otacza ją ponad 45 hektarów par- jeszcze w maju. Do podszczecińskiego portu ków, lasów, ścieżek rowerowych i pieszych. lotniczego będzie jeździć sześć pociągów (...)„Trasa ułożona w kształcie ósemki wije się Cedynia: Graniczny most kolejowy dziennie (...). Wiadomo już, że przy lotnisku w malowniczym terenie, przebiega przez został zaspawany będą stawać cztery pociągi relacji Szczecin park, nad rzeką i wśród stawów. Wybudowa- - Kołobrzeg (po dwa z każdego kierunku). liśmy również infrastrukturę stricte kolejową, Rynek Kolejowy, 10.05.2013 Dodatkowo dwa razy dziennie będzie jeździł taką jak lokomotywownia, dworzec i pięć Jak informuje „Kurier.24”, most na Odrze łą- pociąg na trasie Szczecin - Port Lotniczy Go- stacji kolejowych, ale naszą największą dumą czący Siekierki i Neurudnitz zostanie oficjal- leniów (...). jest oryginalny tabor. W jego skład wchodzi nie otwarty 1 czerwca. Z Niemiec do Polski prawdziwa lokomotywa parowa PX 48-1907, przejedzie po nim drezyna. Jednak będzie wyprodukowana w 1955 r., lokomotywa to przejazd jednorazowy. Spółka PKP PLK za- spalinowa, mamy też specjalną lokomotywę spawała wjazd na przyczółki przeprawy. Jak Dojazd na lotnisko koleją? Marsza- edukacyjną Tomcio dla dzieci. W weekendy podaje „Kurier24.pl”, nie ma porozumienia łek chce aż trzech linii będzie jeździć oczywiście parowóz z 2-4 wa- w sprawie wykorzystania linii kolejowej łą- Gazeta Wyborcza Katowice, 15.05.2013 gonikami, a w tygodniu trasę będzie obsługi- czącej Polskę i Niemcy oraz granicznego wać spalinówka” - powiedział Stasiak. mostu na Odrze. Właścicielem mostu po Marszałek Mirosław Sekuła chce, aby w przy- Na dworcu kolejowym znalazło się m.in. miej- polskiej stronie jest spółka PKP PLK, która nie szłości linie kolejowe docierały do katowic- sce na punkt informacji turystycznej, działa chce pokryć kosztów związanych z remon- kiego lotniska w Pyrzowicach z trzech stron tam również dworcowy bar. Można zwiedzić tem przeprawy, m.in. dlatego, że torowisko - od Bytomia i Piekar, od Tarnowskich Gór i od lokomotywownię, poznać historię kolejnic- wykorzystywane byłoby przez prywatnego Zawiercia. Ma to wpisywać się w koncepcję twa i kupić pamiątki. (...) Kolej wąskotorowa inwestora z Niemiec. Niemiecki przewoź- rozwoju lotniska, jako centrum usług cargo. ma na Dolnym Śląsku długą historię. Już na nik planuje uruchomienie turystycznej linii Od 2009 r. PKP PLK prowadzą warty 52 mln przełomie XIX i XX wieku można było nią drezynowej, która w sezonie obsługiwałaby zł unijny projekt obejmujący prace przed- dojechać z Wrocławia poprzez Trzebnicę aż na zasadach komercyjnych odwiedzających projektowe dla kolei z Katowic do Pyrzowic. do Milicza. Była podstawowym środkiem lo- nadodrzański rejon. Jednak Spółka PKP PLK Projekt, który zakłada m.in. uzyskanie decyzji komocji nad stawy milickie i w rejon Doliny zaspawała jakiś czas temu wjazd na przyczół- środowiskowej (potwierdzającej lokalizację) Baryczy, częstego miejsca wypoczynku tury- ki przeprawy - informuje „Kurier24.pl". oraz pozwolenia na budowę, powinien zo- stów. (...) Na budowę Krośnickiej Kolei Wąsko- stać zakończony do końca tego roku. Wstęp- torowej pozyskano 4,6 mln zł z Regionalnego nie wybrany wariant trasy - z budową nowe- Programu Operacyjnego dla Województwa Wiemy, co dalej z modernizacją go odcinka torów z Bytomia przez Piekary Dolnośląskiego na lata 2008-2013. Cała inwe- Śląskie do Pyrzowic - budzi jednak protesty, stycja kosztowała blisko 10 mln zł. trójmiejskich SKM-ek zwłaszcza mieszkańców Bobrownik i Oża- Michał Brancewicz, Gazeta Wyborcza Trójmiasto, rowic, które kolej ma przeciąć. Wykorzystują 3.05.2013 to inne samorządy, zainteresowane budową połączenia na swoim terenie. Ostatnio gło- Pijany kierowca uszkodził wiadukt SKM szykuje się do ogłoszenia nowego prze- śną akcję lobbingową prowadziły Tarnowskie targu na modernizację składów. Na razie nie kolejowy. Pociągi opóźnione Góry (...). wiadomo, na jaką liczbę będzie opiewało to b, eb, mag, Gazeta Wyborcza, 11.05.2013 zamówienie, bo dotychczasowy wykonaw- Po północy pijany kierowca nissana uderzył ca - Tabor Szynowy Opole, mimo ogłoszenia w filar wiaduktu kolejowego nad ul. Zieliń- upadłości, wciąż realizuje kontrakt. Moderni- Warszawa: Muzeum Kolejnictwa skiego we Wrocławiu z taką siłą, że całkowi- zacja musi zakończyć się do ostatniego dnia zostanie przeniesione do Radomia? cie go wyrwał. Ulica jest w tym miejscu za- grudnia 2014 r. Wtedy bowiem zamykają się Gazeta Wyborcza, 02.05.2013 mknięta dla pieszych i aut. Pociągi kursują, ale ramy czasowe realizacji całego projektu „Roz- z utrudnieniami. Sprawca wypadku, 28-letni wój Szybkiej Kolei Miejskiej w Trójmieście”, W środę, 10 kwietnia, Sąd Okręgowy w War- mężczyzna spod Kamiennej Góry, miał 2,3 którego elementami jest zarówno budowa szawie wydał nakaz eksmisji Muzeum Ko- promila. Ranny został przewieziony do szpi- nowego przystanku (właśnie otwarto koper- lejnictwa – ma ono w ciągu roku od dnia tala. ty z ofertami), jak i remont 21 składów (...). uprawomocnienia się wyroku przekazać zaj- - Zaraz po wypadku na wszelki wypadek mowane nieruchomości przy placu Zawiszy. wstrzymaliśmy ruch pociągów. Nasi specja- Czy Muzeum może zostać przeniesiona do Radomia? Jak informuje „Gazeta Wyborcza”,

4 przegląd komunikacyjny 6 / 2013 Aktualności takie rozwiązanie zaproponował prezydent Tramwaje zawrócą przy metrze. pętli tramwajowej „Podgórze”. Wzięli w niej miasta położonego nad rzeką Mleczną. Ko- udział Prezydent Miasta Krakowa Jacek Maj- lejnictwa musi opuści swoją dotychczasową Zakupy za 90 mln złotych chrowski, Przewodniczący Rady Miasta Kra- siedzibę. Jak informuje „Gazeta Wyborcza” Jarosław Osowski, Gazeta Wyborcza Warszawa, kowa Bogusław Kośmider, Prezes MPK SA w prezydent Radomia, Andrzej Kosztowniak 5.05.2013 Krakowie Julian Pilszczek, Prezydent Jednost- proponuje, aby przenieść Muzeum z Warsza- Na mniej oblegane trasy wyjadą krótkie, niki Biznesowej Lekkich Pojazdów Szynowych wy do Radomia. skopodłogowe wagony. Tramwaje Warszaw- w Bombardier Transportation German Wac- - Jestem pewien, że w przypadku zainte- skie chcą je kupić za 90 mln zł zaoszczędzo- ker oraz zaproszeni goście. resowania tym pomysłem Pana Marszałka nych w przetargu na składy dwukierunkowe, znajdziemy w Radomiu godne miejsce na dla których powstaną nowe zawrotki przy ulokowanie Muzeum napisał do marszałka stacjach metra. - Pozostała nam do rozdy- MPK Kraków nie rezygnuje województwa mazowieckiego Kosztowniak. sponowania spora kwota dofinansowania z budowy kolejnych 405N z UE. Musimy ją rozliczyć do października Infotram, 15.05.2013 2015 r. Żeby zdążyć, jeszcze w tym roku ogło- Stypendia Kolei Mazowieckich simy kolejny przetarg na 30 krótszych wago- MPK Kraków definitywnie nie zrezygnowało Rynek Kolejowy, 10.05.2013 nów 18-, 22-metrowych. Jego rozstrzygnięcie z budowy kolejnych wagonów 405N. Zwra- planujemy na luty-marzec 2014 r. - mówi pre- cam uwagę, że MPK ma plan zakupu nowych Spółka Koleje Mazowieckie wdrożyła system zes tramwajowej spółki Krzysztof Karos (...). wagonów o długości około 40 metrów –wy- stypendialny, skierowany do uczniów techni- jaśnia Marek Gancarczyk, rzecznik prasowy ków kolejowych oraz szkół średnich prowa- przewoźnika. Realizacja tego zakupu jest jed- dzących klasy w specjalnościach kolejowych, Kraków zamawia koncepcję nak uzależniona od zdobycia dofinansowa- mechanicznych lub elektrycznych z obszaru szybkiego tramwaju do Górki nia z Unii Europejskiej. Jeżeli tego wsparcia województwa mazowieckiego. System ma nie uzyskamy, to wtedy wrócimy do planu na celu pozyskanie kandydatów do szkoleń Narodowej modernizacji wagonów 105N, czyli budowy na stanowiska związane z bezpieczeństwem jm, Rynek Kolejowy, 17.05.2013 tramwajów 405N –dodaje. A to nie jedyne i prowadzeniem ruchu kolejowego. plany taborowe Krakowa. Planujemy mo- Władze Krakowa chcą zlecić opracowanie dernizację wagonów E6 z Utrechtu – mówi koncepcji dla budowy trzeciego etapu linii Marek Gancarczyk. Do końca roku do stoli- Stadler zaprezentuje metro dla tramwajowej KST z os. Krowodrza Górka do cy Małopolski ma trafić sześć tramwajów E6 Berlina na Kongresie UITP Górki Narodowej. Prace na pierwszej części oraz cztery C6. Ich przebudowa pozwoli na trasy miałyby się zacząć już w przyszłym roku. powstanie tramwajów EU8N, które wyjadą Infotram, 10.05.2013 - Oprócz pewnej już budowy łącznika Lip- na tory w 2015 roku. Docelowo MPK chce Podczas zaplanowanego na koniec maja ska – Wielicka, który domknie pierwszą linię zbudować 13 takich jednostek, wykorzystu- 2013 roku Kongresu UITP Stadler po raz Krakowskiego Szybkiego Tramwaju, przygo- jąc również wcześniej sprowadzone wago- pierwszy zaprezentuje wagon dla metra towywana jest koncepcja linii tramwajowej ny. Przewoźnik planuje także zakup kolej- berlińskiego. Co prawda będzie to dopiero w kierunku północnym, czyli do Górki Naro- nych tramwajów, które kursowały wcześniej makieta, ale dzięki jej pokazaniu przekonamy dowej - powiedział kilka dni temu „Gazecie w Wiedniu i Utrechcie. Budowane przez MPK się na co możemy liczyć za dwa lata. Pierw- Wyborczej” prezydent Krakowa, Jacek Maj- tramwaje mają zostać wyposażone w klima- sze dwa seryjne składy mają zostać przeka- chrowski. To nie do końca prawda – przetarg tyzację, biletomaty czy informację pasażer- zane przez producenta BVG w 2015 roku. na opracowanie koncepcji został dopiero ską. Każdy z nich ma zabrać na swój pokład Kongres UITP będzie zatem pierwszą okazją ogłoszony. około 200 pasażerów. dla międzynarodowych profesjonalistów z branży, aby zobaczyć model nowego po- ciągu IK w skali 1:1. To nie jedyny akcent Sta- Kraków: Jeżdżą już wszystkie 24 Tramwaje Pesy na Węgrzech dlera w Genevie. Na kongres będzie można tramwaje Bombardiera dojechać kursującymi na co dzień w mieście wycofane z eksploatacji Rynek Kolejowy, 08.05.2013 tramwajami Tango. W lipcu ubiegłego roku ze względów bezpieczeństwa Stadler Pankow GmbH, niemiecka spółka Dzisiaj (8 maja br) w Krakowie nastąpiło ofi- Rynek Kolejowy, 02.05.2013 z Grupy Stadler Rail wygrała przetarg na po- cjalne zakończenie projektu „Zintegrowany ciągi IK dla podziemnej kolejki BVG. Począt- transport publiczny w aglomeracji krakow- Jak donoszą węgierskie media, w poniedzia- kowe zamówienie obejmowało 2 składy skiej – etap II” w ramach którego MPK SA łek wszystkie 9 tramwajów Pesa Swing zosta- z opcją na kolejne 34 pociągi. To pierwszy w Krakowie m.in. kupiło 24 tramwaje Bom- ło wycofanych z eksploatacji w węgierskim taki kontakt Stadlera. Jak wspomnieliśmy oba bardiera. Ostatnie egzemplarze właśnie Segedynie. Zatrzymanie pojazdów w zajezd- „próbne” składy producent dostarczy w 2015 przekazano do eksploatacji. Działania nad ni wiąże się ze względami bezpieczeństwa. roku. Zostaną skierowane do obsługi linii U1 projektem zostały rozpoczęte w lipcu 2009 Tramwaje zostały wycofane z eksploatacji i U4. roku. Pierwsze z 24 zamówionych tramwa- z powodu częstych usterek, wśród których jów wyjechały na linie tramwajowe w paź- najgroźniejsze były błędy w działaniu układu dzierniku 2012 roku a ostatnie właśnie dzisiaj hamulcowego. Szef spółki Szeged Transport zostały przekazane do użytku pasażerów w Tibor Tóth Istvan powiedział, że ekipa tech- trakcie uroczystości zorganizowanej przy niczna Pesy, obecna w Segedynie, nie jest

5 6 / 2013 przegląd komunikacyjny Aktualności

w stanie poradzić sobie z usterkami, dlate- słów jest sprowadzenie czeskich wagonów zł brutto i daje 60 miesięcy gwarancji. Po- go spółka czeka na przybycie specjalistów. Škoda ForCity 15T. Do Szwecji miałoby trafić dobny okres daje kilku innych oferentów, ale Węgierskie media donoszą, że problemy piętnaście takich pojazdów. Co na to Czesi? żaden oprócz Budimexu nie zszedł z wyceną dotyczą oprogramowania układu hamulco- Są zainteresowani. Göteborg myśli o wyle- poniżej 40 milionów (...). wego dostarczanego przez Knorr–Brehmse. asingowaniu wagonów na okres od 5 do 8 Po raz pierwszy wystąpiły w lipcu i sierpniu lat – mówi Joseph Bernard, dyrektor gene- ubiegłego roku. Wydawało się wtedy, że pro- ralny Škoda Transportation. Producent tram- W Gdyni wznawia kursowanie blem udało się wyeliminować, jednak kło- wajów pośredniczy w negocjacjach między poty wróciły. Wstrzymania ruchu z powodu Göteborgiem a …Pragą. Wagony, które zasi- zabytkowa linia trolejbusowa awarii kosztowały już 200 tysięcy forintów. Na liłyby park taborowy szwedzkiego miasta to Gazeta Wyborcza Trójmiasto, 1.05.2013 liniach 1 i 2 zamiast Swingów kursować będą te, które na co dzień mają kursować właśnie Długi majowy weekend to gratka dla wszyst- stare tramwaje Tatry przynajmniej do 6 maja. w czeskiej stolicy. kich miłośników zabytkowej komunikacji. Spółka Szeged Transport ma nadzieję, że do W Gdyni wznawia kursowanie zabytkowa tego dnia uda się wyeliminować usterki. linia trolejbusowa nr 326. Atrakcja cieszy się Ciche, estetyczne torowiska ogromnym zainteresowaniem mieszkańców wreszcie także w Warszawie Trójmiasta i turystów. Linia 326 została uru- Skoda 26T na testach w Pilźnie chomiona pod koniec czerwca ubiegłego Jarosław Osowski, Gazeta Wyborcza Warszawa, roku. Jej nominalna trasa rozciąga się między Infotram, 17.05.2013 6.05.2013 pętlą „Grabówek SKM”, a Centrum Handlo- Skoda 26T wyjechała na testy. Są one prze- Przybywa linii tramwajowych obsianych tra- wym Klif w Orłowie (...). prowadzane w Pilźnie. Wagon miał trochę wą. Zmienia to na korzyść wygląd kolejnych kłopotów z przejazdem, z uwagi na swoją ulic - nowoczesne wagony suną po takich szerokość, jazdy jednak przebiegły pomyśl- torach niemal bezszelestnie. Najbardziej Rozpoczęły się testy miejskich nie. Zanim wyjechał na miasto został przy- zielony - również w poziomie parteru - bę- gotowany przez pilzneńskiego przewoźnika dzie oczywiście Żoliborz. Do trawiastej trasy rowerów w zajezdni tramwajowej. Tramwaje, pierwot- tramwajowej na pl. Inwalidów i fragmencie Gazeta Wyborcza Kraków, 30.04.2013 nie oznaczone jako 25T, zostaną w liczbie 31, ul. Mickiewicza za dwa miesiące dołączy rów- W Krakowie rusza nowy system wypożycza- przekazane węgierskiemu przewoźnikowi. noległa linia między pl. Grunwaldzkim a Halą nia rowerów KMKbike, za który odpowie- Zgodnie z umową dwa pierwsze składy mają Marymoncką. Przebudowa torów na ul. ks. dzialny jest Zarząd Infrastruktury Komunalnej dotrzeć do odbiorcy na początku przyszłe- Popiełuszki zaczyna się dzisiaj i potrwa aż do i Transportu. W trzech pierwszych stacjach go roku. Kolejne wagony będą sukcesywnie 1 lipca. Spowoduje to wiele perturbacji: jezd- rowerowych trwają testy. Do końca maja ma dostarczane – po 3 składy miesięcznie, aż do nie w obu kierunkach zwężono do jednego działać 13 stacji oferujących 100 rowerów. lutego 2015 r. Wartość kontraktu to 18,6 mld pasa, uczęszczane linie 17 i 37 mają przerwa- Firma, która miała zarządzać stacjami wypo- forintów czyli prawie 270 mln złotych. 76% ne trasy, zostanie też częściowo zamknięte życzania rowerów w Krakowie do 2022 r., wy- tych środków pochodzić ma z funduszy Unii skrzyżowanie z poprzeczną ul. Krasińskiego. powiedziała umowę w tej sprawie. Rozwią- Europejskiej. Škoda pokonała w postępowa- Jednak jeśli efekt ma być tak imponujący jak zanie umowy nastąpiło w kwietniu. Zarząd niu przetargowym włoską firmę AnsaldoBre- na sąsiedniej linii, to warto się przemęczyć Infrastruktury Komunalnej i Transportu (ZIKiT) da, hiszpański CAF, rumuńskiego Astra Arad przez te niespełna dwa miesiące (...). i niestety polskiego Solarisa. Komisja oce- postanowił, że sam uruchomi usługę i będzie niała: cenę oferowanego pojazdu, ofertę ją nadzorował (...). serwisu w trakcie okresu gwarancyjnego, Na budowie zajezdni miasto dużo zużycie energii oraz opcję oferty na 10-letni full serwis tramwajów. Jest to jak dotychczas zaoszczędzi. Kto wybuduje? największy kontrakt zawarty przez czeskiego Marcin Bielesz, Gazeta Wyborcza Lublin, producenta na Węgrzech. Kolejne wagony 10.05.2013 26T mają zostać dostarczone do tureckiego Warszawska firma, która zbudowała lotnisko, miasta Konya. Tu Czesi pokonali innego pol- a teraz realizuje najdroższe inwestycje w Lu- skiego producenta – PESĘ. blinie, jest najpoważniejszym kandydatem do zbudowania nowej zajezdni trolejbuso- wej. Göteborg sprowadzi tramwaje Można śmiało stwierdzić, że Budimex jest Skody z Pragi? wręcz faworytem murowanym, bo urząd miasta założył, że w przetargu na budowę Infotram, 14.05.2013 zajezdni o wyborze najkorzystniejszej dla Szwedzki Göteborg szuka szybkiego sposo- miasta oferty decydują zarówno kwota zabu na zastąpienie wagonów tramwajowych, proponowana przez oferenta, jak i długość wyprodukowanych przez włoską firmę An- gwarancji na ukończoną zajezdnię (...). Firma saldo. Są one awaryjne i sprawiają dużo pro- z Warszawy zaproponowała, że zbuduje za- Opracowanie: blemów eksploatacyjnych. Jednym z pomy- jezdnię przy ul. Grygowej za ponad 39,9 mln Krzysztof Gasz, Igor Gisterek, Maciej Kruszyna

6 przegląd komunikacyjny 6 / 2013 Konferencja Naukowo - Techniczna Techniczno-organizacyjne aspekty inwestycji na przykładzie linii kolejowej E59 Wrocław-Poznań Wrocław, 17-18 października 2013

Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Komunikacji RP- Oddział we Wrocławiu

PKP-PLK Centrum Realizacji Inwestycji Oddział Wrocław

Przedsiębiorstwo Robót Kolejowych i Inżynieryjnych

Patronat Medialny

PATRONAT HONOROWY CEL KONFERENCJI *Andrzej Massel - Wiceminister MTBiGM Proces modernizacji magistralnej linii kolejowej o znaczeniu międzynarodo- wym E-59 Wrocław-Poznań jest zaawansowany i zmierza ku końcowi. Konfe- KOMITET HONOROWY rencja ma na celu omówienie licznych problemów, z którymi musieli zmie- *Andrzej Żurkowski - Wiceprezydent Wrocławia rzyć się wykonawcy, projektanci, zamawiający i zarządzający, przedstawienie Aleksnader Wołowiec - Członek Zarządu PKP PLK S.A. zastosowanych, niejednokrotnie nowatorskich rozwiązań technicznych oraz Leszek Krawczyk - Prezes Zarządu Oddziału SITK we Wrocławiu podkreślenie roli i znaczenia inwestycji w procesie modernizacji infrastruktury transportowej, w świetle umów międzynarodowych AGC i AGTC. KOMITET PROGRAMOWY Marek Krużyński - Politechnika Wrocławska - przewodniczący TEMATYKA KONFERENCJI Danuta Bryja - Politechnika Wrocławska · rola i znaczenie linii E59 w europejskim systemie transportowym Łucjan Siewczyński - Politechnika Poznańska · celowość modernizacji linii E59 i jej wpływ na rozwój gospodarczy i sto- Stefan Dziedziul - Prezes PRKiI Wrocław sunki społeczne Andzrej Kanial - Centrum Realizacji Inw. PKP PLK · organizacja i zarządzanie oraz problemy kontroli i nadzoru realizacji kole- Tadeusz Sobotnik - Dyrektor Projektu E59 jowych inwestycji modernizacyjnych Józef Gąsior - Zastępca Dyrektora Projektu · problemy prawne i administracyjne związane z realizacją inwestycji Philippe Andre Hanna - Dyrektor Centrum Realizacji Proj. SYSTRA · modernizacja konstrukcji drogi kolejowej i stacji oraz technologia wyko- Edward Luciński - Kierownik Kontraktu E59 nawstawa Jarosław Barańczak - Urząd Wojewódzki Wrocław · modernizacja podtorza i odwodnienia · modernizacja urządzeń elektro-energetycznych KOMITET ORGANIZACYJNY · modernizacja systemu sterowania ruchem Mieczysław Lewandowski - przewodniczący Wacław Piątkowski - wiceprzewodniczący PRZYGOTOWANIE REFERATÓW Wiesław Murawski - sekretarz Zapraszamy autorów do przygotowania referatów. Z uwagi na wymogi Piotr Sykuła, Zbigniew Gzik, Marta Pięta, Martyna Kozyra redakzyjne Przeglądu Komunikacyjnego, prosimy o zastosowanie się do zaleceń znajdujących się na stronie: http://przeglad.komunikacyjny.pwr. ADRES DO KORESPONDENCJI wroc.pl/autorzy.html Zarząd Oddziału Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji RP ul. Piłsudskiego 74, pok. 206, 50-020 Wrocław WARUNKI UCZESTNICTWA tel./fax 71 343 18 74, 505 955 964 Warunkiem uczestnictwa w Konferencji jest przesłanie Karty Zgłoszenia na e-mail: [email protected], www: sitk.pkp.wroc.pl. adres do korespondencji oraz dokonanie wpłaty w kwocie 900 zł + 23% VAT w terminie do 25.09.2013. Opłata konferencyjna obejmuje: materiały konfe- INFORMACJA DODATKOWA rencyjne, wyżywienie, uczestnictwo w imprezach towarzyszących. Pobyt w Konferencja rozpoczyna się dnia 17.10.2013 o godz. 11.00 w hotelu Campanile hotelu uczestnicy opłacają indywidualnie. Jeden z autorów referatu nauko- we Wrocławiu, ul. Ślężna 26. Planowane zakończenie przewiduje się w dniu wego może uczestniczyć w konferencji bezpłatnie. 18.10.2013 około godz. 15.00. Wpłatę należy dokonać na konto: Podczas trwania Konferencji będzie możliwa prezentacja firm oraz wysta- Bank Zachodni WBK S.A., nr rachunku 91 1090 1522 0000 0000 5201 9618 wa materiałów i eksponatów związanych z tematyką Konferencji. Istnieje SITK Ośrodek Rzeczoznawstwa I Usług Techniczno - Ekonomicznych możliwość umieszczania reklam w materiałach konferencyjnych. Materiały ul. Piłsudskiego 74; 50-020 Wrocław; NIP 896-10-05-014 konferencyjne zostaną wydrukowane w numerze 10/2013 Przeglądu Komu- z podaniem nazwiska Uczestnika i dopiskiem „Konferencja E59”. nikacyjnego. Artykuły wnoszące wkład naukowy podlegają dodatkowym Z uwagi na ograniczoną ilość miejsc, obowiązywać będzie kolejność zgłoszeń. procedurom opisanym szczegółowo na stronie internetowej czasopisma. W przypadku spełnienia wymogów formalnych artykuł otrzymuje 6 punktów TERMINY wg listy MNiSW. Nadesłanie pełnych tekstów referatów 15.09.2013 Szczegółowe informacje znajdują się na stronie www.sitk.pkp.pwroc.pl. Nadesłanie kart zgłoszeń uczestnictwa 15.09.2013 Dokonanie wpłat 25.09.2013 * organizatorzy wystąpili o udział w Patronacie i Komitecie Honorowym Przesłanie zaproszeń 01.10.2013 Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi Działania konieczne dla poprawy bezpieczeństwa na przejazdach drogowo-kolejowych w Polsce

Witold Olpiński

W artykule zestawiono kierunki działań niezbędne zdaniem autora dla poprawy bezpieczeństwa na jednopoziomowych skrzyżowaniach drogowo-kolejowych w Polsce. Poruszono kwestię niezbędnych prac legislacyjnych w zakresie ustaw i rozporządzeń regulujących zasady współodpowiedzialności i współfinansowania tych obiektów a także ich odpowiedniego wyposażenia technicznego. Omówiono trzy zasadnicze kierunki działań, obejmujące profilaktykę bezpieczeństwa, zabezpieczenie techniczne oraz penalizację niewłaściwych zachowań użytkowników przejazdów. Zwrócono uwagę na równie istotny czynnik wpływający na wskaźniki bezpieczeństwa transportu kolejowego, jakim obok zdarzeń na przejazdach są wypadki osób nielegalnie poruszających się w miejscach niedozwolonych na terenie kolejowym. Odniesiono się do przyczyn występowania zagrożeń i pokazano różne drogi dla osiągnięcia oczekiwanej poprawy stanu. Wskazano konieczność opracowania narodowego programu bezpieczeństwa dla przejazdów w Polsce oraz oceniono kilka kierunków rozwoju urządzeń technicznych do zabezpieczania przejazdów.

czą rolę w statystycznej ocenie bezpieczeń- prawnych, i to na szczeblu ustawowym. stwa transportu kolejowego pogarszając Musi nastąpić zobowiązujące wszystkich wyliczane wskaźniki. Jego znaczenie do- przesądzenie o zasadach współodpowie- strzegł już polski zarządca infrastruktury włą- dzialności (a więc i wspólnego ponoszenia czając je od ubiegłej jesieni w zakres działań kosztów) związanych z zapewnieniem wy- profilaktycznych realizowanych przez zespół maganego bezpieczeństwa na przejazdach mgr inż. Witold Olpiński kampanii „bezpieczny przejazd”. Natomiast drogowo-kolejowych. Niestety, nawet jeśli Instytut Kolejnictwa nie jest temu specjalnie poświęcona żad- do tego dojdzie, można mieć uzasadnione Ośrodek Koordynacji na inna konferencja naukowo-techniczna obawy, że pozostanie żartem, jak często, Badań w Polsce. Stąd już pierwszy wniosek, aby ko- spełnienie formalnego obowiązku ustawo- [email protected] lejną konferencję „przejazdową”, o ile dojdzie dawcy do wskazania źródeł finansowania do skutku, rozszerzyć o wspomnianą tema- poczynionych uregulowań... Ale bądźmy Na wstępie niniejszego artykułu należy po- tykę. dobrej myśli i dołóżmy wszyscy starań, aby czynić kilka zastrzeżeń. Po pierwsze, niektó- Obserwując podejście wielu osób do osiągnąć najlepsze, co będzie w tym zakre- re zawarte w nim obserwacje i tezy mogą problematyki bezpieczeństwa na przejaz- sie możliwe. wydawać się kontrowersyjne, co jednak dach drogowo-kolejowych nasuwa się na- Obawy o pokutowanie ducha „Loco- było założeniem autora w celu wywołania tychmiast żartobliwy wniosek, że do dnia motive act” można pozyskać oceniając możliwie szerokiej dyskusji. Po drugie, po- dzisiejszego odczuwane są skutki obowią- dotychczasowe działania w zakresie zmian szczególne opinie i sformułowania przed- zującego u zarania transportu szynowego, regulacji prawnych. Zgodnie z zastrzeże- stawiają wyłącznie osobiste poglądy autora przez jego pierwsze ponad 30 lat, słynnego niem poczynionym na wstępie, pominięto i nie reprezentują stanowiska Instytutu Ko- brytyjskiego „Locomotive act” z 1865 roku, tu kontekst niżej opisanych zdarzeń, które lejnictwa, w którym autor jest zatrudniony, którego niżej cytowane fragmenty stanowiły jednak zapewne nadal tkwią w pamięci ani żadnego innego podmiotu, z którym m.in. że: osób zainteresowanych. Otóż kilka lat temu, autor współpracował lub współdziała obec- „(...) - Co najmniej na 55 metrów przed pojaz- jeden z ówczesnych wiceministrów odpo- nie. Po trzecie, w odbiorze przedstawionych dem ma iść człowiek z czerwoną chorągiew- wiedzialnych za transport szynowy dopro- treści należy wyeliminować jakiekolwiek ką i ostrzegać innych użytkowników drogi wadził do spotkania grona przedstawicieli konotacje polityczne, gdyż ewentualne, o zbliżaniu się pojazdu. Ma on ponadto po- szerokiego kręgu instytucji związanych dające się wywnioskować odniesienia, nie magać w usuwaniu z drogi innych pojazdów, potencjalnie z problematyką ruchu i bez- były choćby w najmniejszym stopniu inten- a w razie potrzeby zatrzymać lokomotywę pieczeństwa na przejazdach, uwzględniając cją autora, który uważa, że wszelkie sprawy drogową. (...) Każda lokomotywa drogowa ma w tym zarządców dróg poszczególnych ka- związane z bezpieczeństwem na jednopo- być natychmiast zatrzymana na każde żąda- tegorii, służb odpowiedzialnych za porządek ziomowych skrzyżowaniach dróg kołowych nie przechodniów, woźniców i jeźdźców, którzy i bezpieczeństwo oraz oczywiście różnych z liniami kolejowymi muszą być rozwiązane wyrażą to podniesieniem ręki. (…) działów kolei. Jednak całość przedsięwzię- na drodze rzeczowych ustaleń i rozwiązań Największa dopuszczalna szybkość lokomo- cia spaliła wówczas na panewce, gdyż inny technicznych, całkowicie oderwanych od tyw drogowych ograniczona zostaje poza wiceminister, odpowiedzialny za sektor dro- podtekstów koniunkturalnych i pozamery- obrębem osiedli do 6 kilometrów na godzinę, gowy, stwierdził w sposób przesądzający, torycznych. Obok kwestii bezpieczeństwa a w osiedlach do 3 kilometrów na godzinę. że podległe mu podmioty mogą uczestni- na przejazdach, niniejszy referat odnosi się (...)”(wybór i tłumaczenie autora). czyć w przedmiotowych działaniach tylko częściowo do sprawy nielegalnych przejść Czyż tak nie byłoby lepiej (dla nas wszyst- wówczas, jeśli z założenia ani złotówka ze przez tory kolejowe oraz potrąceń przez po- kich)?... środków na transport drogowy nie zostanie jazdy kolejowe w ruchu osób postronnych, Dla większości osób, którym znana jest zaangażowana w wyniku podjętych ustaleń. nieuprawnionych do znajdowania się na problematyka bezpieczeństwa na prze- Nurtujące obecnie zainteresowanych pyta- terenie kolejowym (z uwzględnieniem prób jazdach jest oczywiste, że do zmian w tym nie dotyczy tego, czy mamy dzisiaj szansę samobójczych). To zagadnienie, obok wy- zakresie konieczne jest w pierwszej kolejno- na skorzystanie z tej wyjątkowej okazji, że na padków na przejazdach, odgrywa zasadni- ści poczynienie niezbędnych uregulowań szczeblu wicepremiera polskiego rządu jest

8 przegląd komunikacyjny 6 / 2013 Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi teraz osoba o, jak się zdaje, dogłębnej wie- kolei. Uregulowania na szczeblu ustawo- ostrzegawczej ELCAD – Europejskiego Dnia dzy na temat transportu kolejowego. Pozo- wym powinny obejmować tylko te kwestie, Świadomości dotyczącej Przejazdów Kolejo- stają jednak obawy, że nadal będzie ciężko które wymagają ustalenia na tym szczeblu. wych. Po sukcesie tej kampanii w 2009 roku, osiągnąć znaczące zmiany w oczekiwanym Dotyczy to w szczególności nakładanych została ona objęta koordynacją UIC i jest zakresie, choć jednak niewątpliwie nale- zobowiązań finansowych, natomiast nie po- obecnie realizowana już po raz czwarty jako ży niezwłocznie podjąć na nowo starania winny obejmować szczegółów rozwiązań ILCAD – Międzynarodowy Dzień Świadomo- o uzyskanie niezbędnych regulacji praw- technicznych, lecz zawierać tylko niezbęd- ści dot. Przejazdów Kolejowych z bardzo sze- nych, szczególnie ustawowych. Jeśli to ne delegacje do stworzenia odpowiednich rokim i aktywnym uczestnictwem polskiego nie nastąpi, można przewidywać, że nadal przepisów i rozporządzeń ustalających po- zarządcy infrastruktury – PKP Polskich Linii odbywać się będą konferencje, spotkania, trzebne rozwiązania formalne i techniczne. Kolejowych S.A. Można jednak zauważyć, że dyskusje, formułowane będą wnioski, a nie Pomimo tego, że nowe regulacje i rozwią- zainteresowanie problematyką bezpieczeń- nastąpi żadna zmiana na lepsze w oczeki- zania techniczne są pilnie oczekiwane, po- stwa na przejazdach w skali całej UE wyraź- wanych kierunkach poprawy stanu bez- winny one jednak poczekać i dopiero pójść nie zmalało. Nastąpiło to z różnych przyczyn, pieczeństwa. Jak wspomniano powyżej, śladem ustaleń ustawowych, w międzycza- takich jak po pierwsze zauważalne zmniej- już dawno można było się przekonać, że sie co najwyżej wprowadzając pewne nie- szenie liczby wypadków na przejazdach, niezbędna współpraca zainteresowanych zbędne zmiany, niezależne od tych regulacji szczególnie w krajach „starej” Unii Europej- i współfinansowanie przedsięwzięć nie może wyższego rzędu. Niektóre pożądane zmiany skiej – tzw. EU10, uzyskane częściowo dzięki zależeć od dobrej woli poszczególnych pod- przepisów technicznych będą omówione zaawansowanej realizacji programów naro- miotów i osób. Dla dobra sprawy są przy tym w dalszej części referatu. dowych w tym zakresie przez szereg krajów, absolutnie niepotrzebne różne przetargi po- Wszelkie działania zmierzające do popra- po drugie częściowo także na skutek ogól- lityczne, lecz konieczne jest unormowane wy bezpieczeństwa ruchu na przejazdach nego kryzysu ekonomicznego. Natomiast prawnie współdziałanie sektorów instytucji można podzielić na trzy zasadnicze grupy, w skali światowej duże zainteresowanie dal- obrazowo mówiąc stykających się ze sobą które tylko częściowo się nakładają i muszą szymi działaniami dotyczącymi tej proble- na przejeździe drogowo-kolejowym. Zasad- występować w komplecie, aby ich efekty matyki utrzymuje się w innych obszarach, niczym faktem, przemawiającym za oczywi- uzyskiwane w skali globalnej były zauważal- szczególnie w Azji i w Ameryce Północnej, stością i niezbędnością udziału innych niż ne. Są to: a także w Ameryce Południowej i Australii. kolej podmiotów w kwestiach zapewnienia • kształcenie użytkowników dróg odno- Należy podkreślić, że wpływ realizacji mię- bezpieczeństwa na przejazdach jest odsetek śnie szeroko rozumianych kwestii bez- dzynarodowych kampanii profilaktycznych sprawców zaistniałych wypadków – zarów- pieczeństwa na przejazdach, będące w poszczególnych państwach UE na zmniej- no w Polsce jak i na świecie – odpowie- w szczególności domeną różnych kampa- szenie liczby wypadków nie jest jeszcze wi- dzialność za 98% z nich ponoszą uczestnicy nii, o których będzie mowa w dalszej czę- doczny w oficjalnej statystyce europejskiej, ruchu drogowego. Niezależnie od oczeki- ści referatu, gdyż odpowiednie raporty publikowane są wanych rozwiązań ogólnych, zwłaszcza do- • zintensyfikowanie kontroli oraz zwięk- ze znacznym opóźnieniem: najnowszy do- tyczących kosztów utrzymania przejazdów szenie skuteczności kar stosowanych za stępny raport ERA „2012 Railway Safety Per- istniejących, szczególnie o ustabilizowanej naruszanie przepisów dotyczących bez- formance in the EU”, opublikowany w mar- sytuacji ruchowej, wydaje się oczywiste co pieczeństwa ruchu na przejazdach (kary cu 2012 roku [4] zawiera dane statystyczne do zasady i sprawiedliwe wprowadzenie po- te powinny spełniać trzy wymagania od- z 2010 roku, a więc dopiero z pierwszego niżej opisanego rozwiązania dla przejazdów nośnie: ich nieuchronności, niezwłoczno- roku udziału państw w kampanii ILCAD. nowych oraz takich, gdzie nastąpił znaczą- ści oraz dolegliwości), istotne jest także Obserwowane zainteresowanie państw UE cy wzrost natężenia ruchu. Otóż zawsze za odpowiednie nagłaśnianie medialne złych akcjami profilaktycznym i dotyczącymi wy- skutki konieczności poniesienia nakładów zachowań i stosowanych kar; padków na przejazdach częściowo spada, na dostosowanie stopnia zabezpieczenia • poprawę wyposażenia technicznego a częściowo przesuwa się ono na wypadki przejazdu do nowej sytuacji, wymagającej skrzyżowań dróg kołowych z liniami kole- osób postronnych w miejscach niedozwo- większego poziomu bezpieczeństwa, po- jowymi uwzględniając w tym w pierwszej lonych na terenie kolei, gdyż w tym zakresie winna ponosić strona odpowiedzialna za za- kolejności fizyczną separację tych dwóch liczba wypadków maleje znacznie wolniej istniałą zmianę (lub solidarnie – strony, pro- rodzajów ruchu oraz coraz lepsze urządze- niż liczba wypadków na przejazdach. Od- porcjonalnie do takiej odpowiedzialności). nia zabezpieczające, stosowane na skrzy- powiednio, w skali UE-27 na przestrzeni lat Przykładowo, gdy na danej linii kolejowej żowaniach jednopoziomowych w pozio- 2006 – 2010 liczba potrąceń osób zmalała nastąpiła zmiana dopuszczalnej prędkości mie toru – przejazdach. z 2017 do 1420 przypadków, a więc tylko do maksymalnej pociągów lub znacząco wzro- Podejmowane działania powinny być cał- ok. 70%, przy zmniejszeniu się liczby wypad- sło natężenie ruchu pociągów, np. w wyniku kowicie wolne, o ile jest to w ogóle możli- ków na przejazdach w tym samym okresie powstania lub zmiany trasy grupy pociągów we, od wszelkich przetargów politycznych z 1312 do 619, a więc o ponad połowę, do pewnej relacji, koszt niezbędnego zwiększe- i wykorzystywania istniejącej złej sytuacji ok. 47% ich liczby z 2006 roku. W dużej mienia zabezpieczeń obciążałby przede wszyst- oraz działań zmierzających do jej poprawy rze jest to wynik narodowych programów kim kolej. Ale w przypadku, gdyby bez zmian jako elementów różnych gier politycznych. w celu poprawy sytuacji bezpieczeństwa w ruchu kolejowym wybudowano nowe W tym miejscu można odnieść się do na przejazdach, skutecznie realizowanych osiedle mieszkaniowe po przeciwnej stronie działań podejmowanych w innych pań- w kilku krajach. W tablicy 1 zestawiono za- linii kolejowej niż dotychczas istniejący teren stwach na rzecz poprawy bezpieczeństwa. warte w raportach ERA dane dotyczące zurbanizowany, zapewniający szeroko rozu- Autor niniejszego referatu ma okazję od liczby wypadków na przejazdach dla całej miane usługi dla tego nowego osiedla, albo kilku lat brać udział w pracach międzynaro- UE-27, kilku wybranych krajów „starej” UE gdyby na wolnym dotychczas terenie, po dowej, nieformalnej organizacji współpracy oraz Węgier i Polski jako krajów z największą przeciwnej stronie linii kolejowej niż istnie- badawczej, jaką jest Europejskie Forum Prze- liczbą wypadków. jąca zabudowa, powstał nowy supermarket jazdów Kolejowych (ELCF – European Level Dane ERA dla Polski dotyczące 2010 roku – nakłady na dostosowanie zabezpieczeń Crossing Forum). Ruch ten był inicjatorem nie są w pełni wiarygodne w związku ze przejazdu nie powinny zupełnie obciążać pierwszej wspólnej dla krajów UE kampanii zmianami w raportowaniu do UE i interpre-

9 6 / 2013 przegląd komunikacyjny Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi

Tab.1: Liczby wypadków na przejazdach w wybranych państwach UE warunkach finansowania inwestycji, wymu- szających rozwiązania nieoptymalne w dają- rok Niemcy Francja Holandia Włochy Portugalia Węgry Polska Ogółem cej się jednak przewidzieć perspektywie czasu. Można tu wspomnieć, że projekt i jego 2006 181 140 12 38 22 104 275 1312 realizacja bezkarnie złamały także warunki 2007 97 115 26 23 27 54 325 1196 określone przez właściwy samorząd lokalny, 2008 76 115 21 16 20 44 278 1034 który wydał odpowiednie warunki zabudo- 2009 64 49 13 7 15 49 288 833 wy i zagospodarowania oraz pozwolenia na budowę. Na władzach lokalnych niemal 2010 73 36 9 15 14 36 (86) 619 wymuszono wówczas zgodę na likwida- cję jednego z dwóch przejazdów kategorii tacji danych statystycznych o wypadkach. nu) oraz do osób nie dbających o należyty A istniejących w obszarze osiedla, oferując Należy zwrócić uwagę, że te i podobne stan techniczny pojazdów. Prowadzone w zamian i wykonując przejście podziemne dane statystyczne powinny być traktowa- wobec tych grup działania profilaktyczne dla pieszych. Teoretycznie nie najgorzej, po- ne w analizach jedynie jako orientacyjne, muszą być bardzo dobrze dostosowane, mijając fakt, że w ciągu kilkunastu lat od tej wskazujące tylko pewne tendencje i to wy- chociaż zapewne uzyskany pożądany efekt modernizacji nastąpił znaczący wzrost liczby łącznie obserwowane w okresie kilkuletnim. będzie zdecydowanie mniej znaczący. pociągów i kilkukrotne zwiększenie się licz- Wiąże się to w szczególności z tym, że są nie Głównym sposobem realizacji większo- by samochodów korzystających z pozosta- wszędzie równie dokładne, w wyniku trwa- ści wspomnianych wyżej narodowych pro- łego przejazdu, powodujące permanentne jących dochodzeń są także aktualizowane w gramów zmniejszenia liczby wypadków zablokowanie tego węzła komunikacyjne- zakresie nawet kilku przypadków rocznie, co na przejazdach jest lokalizacja skrzyżowań go. Zupełnie inaczej niż w wielu innych kra- może stanowić różnicę od ułamka do nawet jednopoziomowych o największym stopniu jach, gdzie wystarczy mieszkańcom wskazać kilku procent, a przede wszystkim dotyczą zagrożenia wypadkami i skuteczną likwida- oczekiwany sposób postępowania, wybu- względnie małych liczb, co z zasady nie jest cję tych zagrożeń przez całkowitą separację dowane nowe przejście podziemne jest jed- korzystne, a w efekcie wiarygodne, przy sto- ruchu kolejowego i drogowego, na ogół nak wykorzystywane znacznie rzadziej niż sowaniu prostych metod i ocen statystycz- przez budowę skrzyżowań dwupoziomo- można by tego oczekiwać. Dlaczego? Przy- nych – jeden specyficzny wypadek może wych, a w nielicznych, określonych przypad- czyny są proste. Po pierwsze, niezależnie znacząco zmienić ich wyniki. Z zamieszczo- kach – przez zwykłą eliminację skrzyżowań od rzeczywistego zagrożenia, szereg osób, nych danych wynika jednak wyraźny trend jednopoziomowych. Niektóre kraje (jak np. szczególnie w podeszłym wieku, ale także malejący odnośnie liczby wypadków na Holandia) zmierzają także do wyposażenia pozostałych poruszających się w samotnie, przejazdach w skali Europy, stąd malejące wszystkich przejazdów w aktywne urządze- po prostu boi się potencjalnego rozboju zainteresowanie poszczególnych państw nia ostrzegania i ochrony. W świetle znanych lub kradzieży w tym miejscu potencjalnie w intensyfikowaniu działań profilaktycz- danych o wypadkach wydaje się konieczne sprzyjającym takiemu zdarzeniu. Nawet zanych. Zdecydowanie nie dotyczy to jednak pilne opracowanie i wdrożenie odpowied- instalowany monitoring miejski, ulegający Polski, gdzie liczba wypadków utrzymuje niego narodowego programu poprawy bez- dość często dewastacji, niewiele zmienia się lub maleje tylko nieznacznie. Ogólnie, pieczeństwa na przejazdach dla Polski. stan istniejący. W efekcie, w miejscach gdzie dla wywołania lub choćby utrzymania tego Choć z pozoru oczywiste i w 100% sku- z dawien dawna ludzie robili dziury nawet korzystnego trendu europejskiego należy teczne rozwiązanie, polegające na fizycznym w betonowym płocie chroniącym teren jednak aktywnie prowadzić działania profi- rozdzieleniu ruchu, także nie zawsze zdaje kolejowy, obecne ogrodzenie z siatki jest laktyczne, a nawet je intensyfikować, gdyż egzamin. Czy tylko w warunkach polskich? niszczone często już w ciągu kilku godzin z wielu przyczyn, których omówienie nie Może nie, ale z rozmów i spotkań dotyczą- od jego naprawy. Czy wystarczy stwierdzić, jest przedmiotem niniejszego referatu, uzy- cych wymiany informacji na temat prze- że w takiej sytuacji mieszkańców powinno skiwanie coraz to mniejszej poprawy wyma- jazdów daje się zauważyć, że często osoby się tylko srogo karać? A może jednak należy gać będzie coraz to większych nakładów sił z zagranicy nie rozumieją polskiej specyfiki. przyjąć do wiadomości, że linia kolejowa nie i środków. Bo czy jest łatwo zrozumieć dlaczego po- może stanowić bariery dzielącej skutecznie Dla poprawy efektywności i skutecz- mimo wybudowania wiaduktu drogowego teren zurbanizowany, gdzie obiekty speł- ności działań profilaktycznych, powinny nad torami, równolegle z nim pozostał obok niające określone usługi publiczne często być one adresowane do ściśle określonych stary przejazd kolejowy? A wytłumaczenie znajdują się po przeciwnej stronie toru niż grup odbiorców. W swoim wystąpieniu na jest proste: nachylenia drogi na wiadukcie miejsca zamieszkania osób z nich korzy- poprzedniej konferencji dotyczącej przejaz- nie są w stanie pokonać załadowane wozy stających? Upraszczając zagadnienie zasta- dów [2] autor niniejszego referatu wyróżnił 6 konne rolników mieszkających po jednej nówmy się, czy w skrajnym przypadku na- grup potencjalnych sprawców i związanych stronie linii, ale mających pola po jej drugiej wet całkowity koszt określonej infrastruktury z nimi przyczyn wypadków na przejazdach. stronie, przy czym alternatywny, drogowy i dróżników przejazdowych nie jest porów- Każda z tych grup wymaga innych działań, objazd wiaduktu ma długość ponad 20 ki- nywalnym finansowo, a na pewno lepszym przy czym tylko do jednej – osób nieostroż- lometrów. Pozostaje tylko nadzieja, że przy- dla mieszkańców rozwiązaniem niż pra- nych, nieświadomych i niestosujących się kład ten ma już tylko znaczenie historyczne. cownicy straży ochrony, którzy tylko obecni do przepisów ruchu bez celowej, złej woli, Bliższej historii dotyczy przypadek mo- 24h/7dni, do tego w kilku miejscach na raz, działania takie odnoszą się najlepiej i mogą dernizowanej w ostatniej dekadzie ubiegłe- zabezpieczyliby wybudowane ogrodzenia przynieść jakieś zauważalne skutki. W znacz- go wieku linii E 20 w okolicach Warszawy. przed dewastacją, a ludzi przekraczających nie mniejszym i zróżnicowanym stopniu Pomińmy tu sprawę wykraczających poza nielegalnie tory przed niebezpieczeństwem. mogą być one skuteczne wobec grup po- tematykę konferencji fatalnych rozwiązań Przy tym w przypadku dużej liczby poten- zostałych, czyli do „chuliganów drogowych”, układu torowego i urządzeń sterowania ru- cjalnych sprawców wykroczeń, kary finan- samobójców, osób kierujących pojazdami chem, wprowadzonych przez tandem z ów- sowe nakładane na jedne osoby, zwłaszcza będąc pod wpływem używek, osób chorych czesnej warszawskiej DOKP i krakowskiego gdy z różnych względów nie mogą być zbyt (przy częstym braku świadomości tego sta- BPK przyjmując, że działano w określonych wysokie, nie dają dostatecznego wyniku

10 przegląd komunikacyjny 6 / 2013 Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi

1. Lokalizacja przejazdów i przejść dla pieszych oraz istotnych obiektów osiedla

2. Zbliżenie na środek odcinka między dwoma przejściami podziemnymi przez tory odstraszającego innych od powtarzania nie lub utrudnienie planowanej drogi do że z założenia mieszkańcy to ani szkodnicy, działań niedozwolonych. Opisywaną sytu- założonego celu, takie jak w rozważanym ani samobójcy, ani osoby o ograniczonej ację podzielonego osiedla zilustrowano na przypadku linia kolejowa przegradzająca na- zdolności racjonalnego rozumowania. Stąd rysunkach 1 – 5. turalny ciąg pieszy, równocześnie na znacz- można wnioskować, że niedozwolone za- Pewien stopień utrudnień i przeszkód nym odcinku pozbawiona przepraw zorga- chowanie polegające na częstym przekra- w nielegalnym przekraczaniu torów odnosi nizowanych. Analizując lokalizację dzikich czaniu linii kolejowej w określonym miejscu jednak skutek – na przykład zaobserwowa- przejść przez tory kolejowe można dojść ma swoje uzasadnienie, którego należy po- no pewien nie zakładany z góry, uboczny do kilku ciekawych wniosków. Do tego celu szukać i odpowiednio na nie zareagować. skutek budowy ekranów dźwiękochłonnych można z powodzeniem wykorzystać zdjęcia Jednak w terenie zurbanizowanym taka wzdłuż linii kolejowych w obszarach zabu- satelitarne i lotnicze, co zostało zapropono- reakcja nie może sprowadzać się tylko do dowanych – są one jak dotychczas znacz- wane przez autora niniejszego artykułu [3]. wprowadzenia skutecznych (o ile to w ogóle nie rzadziej dewastowane i dość skutecznie Można próbować wywnioskować, jaka odle- możliwe) przeszkód i zakazów, ale do zapro- chronią przed powstawaniem przejść niedo- głość pomiędzy zorganizowanymi miejsca- ponowania akceptowalnej alternatywy. zwolonych. mi przekraczania linii kolejowej chroni przed Na kilku poniżej zamieszczonych obra- Niestety z natury ludzkiej wynika, że powstawaniem przejść nielegalnych. Zależy zach satelitarnych (z serwisu Google Maps) w przeciwną stronę działają inne ewentu- to jednak od wielu konkretnych uwarunko- pokazano wybrane miejsca na linii Warsza- alne przeszkody, wpływające na wydłuże- wań lokalnych. Na początek należy przyjąć, wa – Otwock. Wprawdzie w ostatnich la-

11 6 / 2013 przegląd komunikacyjny Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi

3. Lokalizacja przejścia dla pieszych i przystanku autobusowego

4. Zdewastowane ogrodzenie po obu stronach torów 5. Zdewastowane ogrodzenie po obu stronach torów

6. Gęstość przejść nielegalnych przy odległości ponad 1000 m między przejściami zorganizowanymi

tach ten odcinek linii „awansował” niemal ukształtowanie terenu powodowały bardzo kańców obu stron linii kolejowej itp. Brak do rangi linii tramwajowej, gdyż kursują tam dużą liczbę nielegalnych przejść przez tory. zorganizowanego przejścia przez tory, przy praktycznie wyłącznie pociągi podmiejskie i Ponadto linia ta, z małymi wyjątkami w oko- odległości rzędu 1000 m między kolejnymi SKM, a ruch pociągów dalekobieżnych został licach części stacji, nie ma wygrodzeń. Moż- przejściami zorganizowanymi skutkuje dużą przekierowany głównie na linię Warszawa – na łatwo zauważyć, że praktycznie wszystkie liczbą przejść dzikich, będących nawet w Mińsk Mazowiecki (skutecznie podnosząc dzikie przejścia mają swoją kontynuację w odległościach od 20 m do 50 m od siebie liczbę pociągów w miejscu wyżej opisa- postaci ciągów ulic po obu stronach linii, (rys. 6). nym), jednak nawet wcześniej obustronna przejść dla pieszych przez jezdnie, przystan- Porównując rysunki nr 6 i 7 można za- zabudowa mieszkalna i dogodne do tego ków autobusowych obsługujących miesz- uważyć, że wybudowanie przejścia kategorii

12 przegląd komunikacyjny 6 / 2013 Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi

7. GLokalizacja i oddziaływanie przejścia dla pieszych kategorii E

8. Widok ulic w okolicy przejścia kat. E z rys. 7 – zachodnia strona linii: widoczna zebra oraz sygnalizacja świetlna

E (rys. 8 do 12) skutecznie sprowadza niele- spod kilku kolejnych podkładów na boki, dość że jest kosztowna, to nie rozwiązuje galny ruch pieszych ze znacznego odcinka odsłaniając końcówki podkładów w takim problemu, gdy nie jest ona zwykle wyposa- z obu stron jego stron – na zdjęciu pokaza- stopniu, że jest to łatwo dostrzegalne nawet żona w ułatwienia dla osób o ograniczonej nym na rys. 7 brak jest widocznych dzikich na zdjęciu satelitarnym! Zjawisko takie jest zdolności poruszania się, czy choćby dla przejść co najmniej na odcinku 250 m z każ- widoczne w postaci wyraźnego zaostrzenia przeprowadzania wózków dziecięcych i ro- dej strony tego legalnego przejścia. Konstru- konturów, a przy większym uszkodzeniu – werów. Przejścia podziemne, wygodniejsze ując odpowiedni model, który byłby jednak – cieni podkładów. (rys. 13). ze względu na znacznie mniejszą różnicę bardzo złożony aby uwzględnić wszystkie Nie wydaje się racjonalna, choć skutecz- wysokości do pokonania, są jeszcze bardziej istotne kryteria, można by próbować osza- na, dająca się zauważyć w niektórych miej- kosztowne. cować „tolerowaną odległość” pomiędzy scach walka z tym zjawiskiem, polegające na Powracając bliżej do kwestii działań ko- zorganizowanymi przejściami przez tory zabudowie elementu oporowego dla tłucz- niecznych dla poprawy bezpieczeństwa na i stosować go w procesie planowania odpo- nia, albo betonowego, albo choć z umo- przejazdach drogowo-kolejowych w Polsce wiednich inwestycji. cowanych podkładów (rys. 14). Czy takie należy stwierdzić, że jedną z kwestii wyma- Analizując kwestię częstego niedozwo- działanie nie powinno poddać pod rozwagę gających pilnego rozwiązania jest radykalna lonego przechodzenia osób przez tory zastosowania innego rozwiązania, bardziej zmiana formalnych zasad kwalifikowania w określonym miejscu należy zauważyć, że przyjaznego osobom postronnym, czyli poszczególnych miejsc do odpowiedniego prowadzi to w krótkim czasie do istotnego tam gdzie to możliwe – zabudowy przejaz- ich wyposażenia w urządzenia zapewniające uszkodzenia nawierzchni kolejowej, powodu kategorii E? Należy przy tym pamiętać, bezpieczeństwo ruchu drogowego i kolejo- dowane przez rozsuwanie się tłucznia nieraz że budowa prostej kładki dla pieszych, nie wego, określane potocznie jako kategoryza-

13 6 / 2013 przegląd komunikacyjny Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi

9. Widok ulic w okolicy przejścia kat. E z rys. 7 – zachodnia strona linii: widoczny przystanek autobusowy

10. Zbliżenie przejścia z rys. 7

11. Widok na przejście kat. E 12. Wschodnia strona linii, widoczna sygnalizacja uliczna na skrzyżowaniu

cja przejazdów. Dające się zaobserwować obowiązek określonego jego wyposażenia Wprawdzie próby pójścia w tym kierunku od dłuższego czasu dążenia, szczególnie technicznego, a także, co gorsza, również są w pełni zrozumiałe biorąc pod uwagę przedstawicieli zarządcy infrastruktury, do do zmiany (zwiększenia) maksymalnej pręd- posiadane środki na budowę, moderniza- zmiany aktualnie obowiązujących wielkości kości pociągów pozwalającej na zastosowa- cję i utrzymanie przejazdów przy stałych „iloczynów ruchu”, kwalifikujących przejazd nie określonej kategorii przejazdu, z pew- naciskach na ich ograniczanie, jednak oczy- do określonej kategorii i nakładających nością nie są rozwiązaniami właściwymi. wiście nie są to działania zmierzające do

14 przegląd komunikacyjny 6 / 2013 Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi

13. Widoczność uszkodzenia nawierzchni spowodowane dzikim przejściem przez tory

14. Doraźna ochrona przed uszkadzaniem nawierzchni kolejowej przez pieszych poprawy bezpieczeństwa na przejazdach, jedynym rozsądnym rozwiązaniem jest po- ryzyka, które muszą być wzięte pod uwa- a wręcz przeciwnie! Stąd w pełni zrozumia- stulowane od lat przez wielu specjalistów gę oraz przypisywać uzyskanym wynikom ły jest opór organów odpowiedzialnych za wprowadzenie zasady indywidualnej oceny określone wagi pozwalające na wyliczenie stan bezpieczeństwa, takich jak UTK i PKBWK zagrożenia wypadkiem na każdym przejeź- ostatecznej wartości liczbowej zagrożenia, przed dopuszczeniem do takich zmian. Przy dzie. Właściwe rozporządzenie powinno do- będącej końcowym rezultatem oceny. tym prawdopodobnie większość osób zaj- kładnie określać zasady prowadzenia takiej Wyposażenie przejazdów drogowo-ko- mujących się profesjonalnie kwestią kate- oceny i sposób dostosowania wyposażenia lejowych w podstawowe urządzenia za- goryzacji przejazdów w Polsce jest w pełni przejazdu do jej wyników. Analiza zagroże- bezpieczające, dostosowane do określonej świadoma, że na przeważającej większości nia powinna być prowadzona przez zespół z góry jednej z kilku kategorii, których sto- obiektów pomiary iloczynów ruchu nie są ekspertów dobrany według reguł sprecyzo- sowanie jest obecnie uzależnione przede od lat aktualizowane, choć zgodnie z obo- wanych w rozporządzeniu. Zespół taki powi- wszystkim od „iloczynu ruchu”, rangi drogi wiązującym prawem powinno odbywać się nien obejmować przedstawicieli zarządców kołowej, prędkości jazdy pociągów i kilku to nie rzadziej niż co 5 lat. Czyż nie jest praw- drogi kołowej i linii kolejowej, służb odpo- podobnych czynników, a docelowo powin- dą, że gdybyśmy dzisiaj przeprowadzili kom- wiedzialnych za bezpieczeństwo oraz władz no być określone liczbową wartością zagro- pleksowe pomiary obejmujące wszystkie lokalnych. Zasady działania takiego zespo- żenia wypadkiem, nie wyczerpuje szerokiej przejazdy (choć nie jest to oczywiście prak- łu muszą być odpowiednio skodyfikowa- gamy wielu drobnych, nieskategoryzowa- tycznie możliwe), to bardzo wiele, a może ne dla uniknięcia potencjalnych trudności nych elementów i rozwiązań, jakie mogą nawet większość z nich musiałaby mieć w sprawnym osiągnięciu wyniku jego pracy. i powinny być stosowane dla poprawy bez- zmienioną kategorię na ostrzejszą? Dlatego Rozporządzenie powinno określać czynniki pieczeństwa. Koleje brytyjskie wykorzystują

15 6 / 2013 przegląd komunikacyjny Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi

do celu wyboru takich dodatków specjalne stawowym wariantem wyposażenia przejaz- wane przez inne osoby w podobnej sytuacji. oprogramowanie, które po wyborze szcze- dów w urządzenia zabezpieczające powinny Wzajemna informacja o karach i dzięki temu gółowych cech danego przejazdu i jego być nowoczesne samoczynne sygnalizacje unikanie wykroczeń przez pieszych ma okolicy spośród wielu predefiniowanych przejazdowe z rogatkami, a częściej z półro- o wiele mniejszą skalę i mniej pozytywnie opcji oraz określeniu maksymalnych możli- gatkami. Częste są wszakże przypadki omija- skutki niż wśród kierowców. Przyczyna takie- wych nakładów na wyposażenie przejazdu nia opuszczonych półzapór. Dlatego obiekty go zjawiska wymagałaby jednak przeprowa- (w stopniach już od równowartości kilkuset takie powinny być standardowo wyposaża- dzenia odrębnych badań i analiz. Na skutki złotych) wskazują optymalne uzupełniają- ne w systemy monitoringu połączone z re- podejmowanych działań profilaktycznych, w ce rozwiązania zabezpieczające. Mogą to jestracją, które na zasadzie podobnych urzą- tym zwłaszcza karania wykroczeń, znaczący być np. odpowiednio umieszczone tablice dzeń stosowanych w ruchu drogowym, wpływ mają szeroko rozumiane uwarunko- i napisy ostrzegawcze (np. nisko, jeśli czę- zwanych powszechnie fotoradarami, cho- wania historyczne, kulturowe i prawne. stymi użytkownikami są dzieci szkolne), ciaż obecnie rozpoznają np. brak zapiętych Pilnego ujednolicenia nadal wymagają dodatkowe wygrodzenia, zależne od lokal- pasów bezpieczeństwa lub niedopuszczal- natomiast niezwykle różnorodne obecnie nej konfiguracji terenu itp. Wydaje się, że ne prowadzenie rozmowy telefonicznej funkcje i sposoby działania urządzeń zapew- opracowanie i wdrożenie takiego wspoma- przez kierowcę, już od chwili uruchomienia niających bezpieczeństwo, a wręcz nawet gającego systemu eksperckiego przy liczbie ostrzegania na przejeździe rejestrowały- oznakowanie przejazdów drogowo-kole- przejazdów istniejących w Polsce mogłoby by wszystkie nieprawidłowe zachowania jowych . Jest to obszar, w którym przyjęte znacząco przyczynić się do poprawy bezpie- użytkowników drogi. Dokonane rejestracje i ratyfikowane postanowienia odpowied- czeństwa przy względnie małych nakładach powinny w sposób zautomatyzowany pro- nich „konwencji wiedeńskich” o znakach i jednostkowych na wyposażenie dodatkowe. wadzić do odpowiedniego ukarania kie- sygnałach drogowych są w największym Jednym z działań wspomagających zarzą- rowcy łamiącego przepisy. Wprowadzenie stopniu niedotrzymywane przez państwa – dzaniem przejazdami drogowo-kolejowymi, i stosowanie takich urządzeń wymaga doko- sygnatariuszy tych konwencji. Już sam znak w tym ich bezpieczeństwem, w niektórych nania jednolitego w skali kraju uregulowania oznaczający skrzyżowanie drogi z linią kole- krajach jest obszerna, skomputeryzowana prawnego oraz opracowania odpowiednich jową, znany pod nazwą „krzyża Św. Andrzeja”, baza danych, zawierająca wszystkie istotne procedur na podstawie przyjętych zapisów spośród wszystkich znaków objętych kon- informacje o danym przejeździe. Sporzą- ustaw i rozporządzeń. Innym rozwiązaniem, wencją jest najczęściej z nią niezgodny i naj- dzona kilka lat temu znacznym nakładem stosowanym niezależnie lub równocześnie bardziej różnorodny. Jego wzór stosowany w sił i środków taka baza w Finlandii zawiera z monitoringiem jest wprowadzanie fizycz- wielu poszczególnych krajach, w tym także np. dokładne rejestracje wideo najbliższego nej separacji pasów ruchu przeznaczonych w Polsce, jest inny niż przyjęty w konwen- sąsiedztwa przejazdu, zgromadzone przy do jazdy w kierunkach przeciwnych na okre- cji. Ujednoliceniu oznakowania przejazdów pomocy kilku specjalnie wyposażonych ślonym odcinku zbliżania się do przejazdu. i funkcjonowania urządzeń zabezpieczają- w tym celu samochodów. W chwili po- Bywa to odcinek o podobnej długości jak cych poświęcone było wystąpienie autora wstania było to rozwiązanie nowatorskie, odległość ostrzegania użytkowników dro- niniejszego referatu na jednej z konferencji znacznie ułatwiające pracę z nadzorowaną gi znakami ostrzegawczymi o zbliżaniu się [1]. Najważniejszą tezą tego wystąpienia infrastrukturą. Wprawdzie przy mniejszej do- do przejazdu. Separacja jest realizowana na było ujednolicenie zasad stosowania oraz kładności, ale nieporównywalnie większym różne sposoby, w zależności od dostępnego standaryzacja funkcjonalna urządzeń, aby obszarze, podobne rozwiązanie może być miejsca (szerokości jezdni) oraz od metod wszędzie, niezależnie od lokalizacji przejazdu dzisiaj powszechnie wykorzystywane prak- dozwolonych i stosowanych w danym kraju, drogowo-kolejowego (państwa i zarządcy tycznie przez wszystkich – jest to narzędzie np. przy wydzielaniu wysepek. infrastruktury) urządzenia działały jednako- „Streetview” z serwisu Google Maps, z któ- Nie tylko w powiązaniu z wyżej wspo- wo z punktu widzenia uczestnika ruchu dro- rego w szczególności pochodzą zdjęcia ilu- mnianą rejestracją wykroczeń na przejaz- gowego w zakresie emitowanych sygnałów strujące niniejszy referat. Możliwość szybkiej dach wyposażonych w sygnalizację samo- ostrzegawczych i ich znaczenia, a szczegól- i dokładnej lokalizacji przejazdu i dostępu do czynną z półrogatkami, w ramach wymiany nie czasów pomiędzy zdarzeniami. informacji o nim jest istotna w działaniu cen- informacji pomiędzy osobami i instytucjami Szereg zespołów pracuje stale nad różny- trów zarządzania bezpieczeństwem (czy za- zajmującymi się problematyką bezpieczeń- mi rozwiązaniami mającymi na celu popra- rządzania kryzysowego). Często informacje stwa na przejazdach przewija się temat wę bezpieczeństwa na przejazdach przez o zagrożeniach nie są przekazywane przez koniecznej penalizacji złych zachowań ich nowe wyposażenie techniczne. Jednym osoby, które je spostrzegły, w sposób dosta- uczestników ruchu drogowego na przejaz- z potencjalnych zagrożeń przy stosowaniu tecznie dokładny. Poprawę tego stanu po- dach, łącznie z opracowaniem jednolitego samoczynnych sygnalizacji przejazdowych szczególni zarządcy, w tym ostatnio PKP PLK taryfikatora kar za takie wykroczenia w skali wyposażonych w rogatki zamykające całą S.A. chcą uzyskać zamieszczając na każdym UE. Jednak z wielu powodów, których ana- szerokość jezdni, a w niektórych przypad- z przejazdów wyraźne jego indywidualne lizowanie wykracza poza ramy niniejszego kach nawet jej połowę, jest pozostanie oznaczenie, łatwo widoczne dla użytkowni- referatu, rozwiązanie takie nie wydaje się ani wszelkiego rodzaju przeszkód w niebez- ków. Wprawdzie zdaniem autora niniejszego słuszne, ani uzasadnione, przede wszystkim piecznej strefie przejazdu. Może to być użyt- referatu oznaczenia wprowadzane w Polsce z powodu konieczności zachowania spój- kownik drogi (osoba, czy choćby zwierzę), są zbyt złożone, ale jest to ruch w dobrym ności z całym systemem kar i wykroczeń może to być oczywiście też pojazd (także kierunku. Konieczna jest tylko odpowied- w każdym z państw. Pozorna niespójność z pasażerami) lub jakiś jego element lub ła- nio szeroka kampania informacyjna odno- w zakresie przewidywanej w niniejszym re- dunek. Jest to niewątpliwie niebezpieczne śnie przeznaczenia i możliwości korzystania feracie skuteczności bądź nieskuteczności dla użytkownika drogi, ale w drugim przy- z tych oznaczeń. Można zauważyć, że po- penalizacji wykroczeń, zestawiając sprawę padku pozostawiony obiekt może stanowić dobnie istotne jest wyposażenie właściwych karania pieszych nielegalnie przechodzą- również zagrożenie dla pojazdu szynowe- centrów zarządzania w dokładne bazy da- cych przez tory z karaniem kierowców naru- go. Dlatego jednym z coraz częściej stoso- nych o przejazdach. szających przepisy na przejazdach drogowo- wanych urządzeń jest odpowiedni czujnik Doświadczenia poszczególnych krajów kolejowych, wynika z obserwacji reakcji tych (system czujników) bazujących na bardzo europejskich pokazują, że docelowo pod- zupełnie odmiennych grup na kary otrzymy- różnych zasadach i technologii, mających

16 przegląd komunikacyjny 6 / 2013 Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi za zadanie stwierdzenie braku przeszkód Jest zrozumiałe, że w ramach niniejszego nie ich skrzyżowaniami dwupoziomowymi w kolizyjnej strefie skrzyżowania i odpo- referatu nie jest możliwe poruszenie choćby albo wielopoziomowymi, pozostanie pew- wiednie przekazanie informacji do systemu większości zagadnień związanych z bezpie- na choćby niewielka, lecz zawsze niezerowa sygnalizacji z ewentualnym ostrzeżeniem czeństwem na przejazdach. Celem autora liczba wypadków na tych skrzyżowaniach. dla nadjeżdżającego pociągu włącznie. Przy było zwrócenie uwagi na kilka zasadniczych Przy tym coraz większe nakłady będą umoż- zwiększającej się liczbie przejazdów wy- jego zdaniem działań, których pilne podjęcie liwiały uzyskiwanie coraz mniejszej poprawy posażonych w urządzenia samoczynnych jest konieczne dla poprawy bezpieczeństwa w zmniejszaniu się liczby wypadków. Nie sygnalizacji przejazdowych, co najprawdo- ruchu kolejowego i drogowego na jedno- zwalnia to jednak nikogo posiadającego podobniej będzie mieć miejsce w najbliż- poziomowych skrzyżowaniach tych dwóch choćby minimalny wpływ swoimi działania- szych latach w Polsce, należałoby dokonać rodzajów transportu w Polsce. Wskazane mi na możliwość poprawy bezpieczeństwa wyboru jednego lub kilku rozwiązań takich kierunki wiążą się ze specyfiką zachowań na przejazdach do dokładania wszelkich sił urządzeń kontroli obszaru przejazdu, które użytkowników dróg kołowych i pieszych, i środków w celu uzyskania jak najlepszego będą także u nas docelowo stosowane, naj- których niektóre elementy zostały opisane rezultatu w tym zakresie.  lepszych dla naszych lokalnych warunków jako tło dla powyższego, zasadniczego celu eksploatacyjnych. referatu. Materiały źródłowe Autor niniejszego referatu był prawdopo- Oczywiście należy pozostać otwartymi dobnie pierwszą, a na pewno jedną z pierw- na wszelkie nowe rozwiązania organiza- [1] Witold Olpiński: “Harmonisation of the szych osób, które w międzynarodowym cyjne, techniczne i jakiekolwiek inne, które European Level Crossings. Is it Possible?”, gronie osób zajmujących się bezpieczeń- mogłyby się przyczynić do poprawy bezpie- referat na międzynarodowej konferencji stwem na przejazdach podniósł kwestię czeństwa na przejazdach, trzeba jednak za- TRANSPORT’2007, Sofia, 16-17 listopada wprowadzenia miejsc lokalizacji przejazdów chować na szczególną ostrożność i rozwagę 2007. drogowo-kolejowych w coraz powszechniej w ich wprowadzaniu. Wynika to z często [2] Witold Olpiński: „Rzeczywiste możliwo- stosowanych urządzeniach GPS i powiąza- trudnych do przewidzenia wszystkich moż- ści zmniejszania liczby wypadków na nia tego z generowaniem odpowiedniego liwych bezpośrednich i ubocznych skutków przejazdach kolejowych”, referat na IV sygnału ostrzegawczego. Jest to obecnie wdrożenia nowych pomysłów. Ze względu Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo- już coraz powszechniej wprowadzane przez na skalę problemu i bardzo szerokie rzesze Technicznej „Nowoczesne rozwiązania dostawców tych urządzeń i przeznaczonych potencjalnych użytkowników, którymi są skrzyżowań kolei z drogami kołowymi do nich map. Niektórzy racjonalizatorzy usi- przede wszystkim kierujący pojazdami, ale w poziomie szyn w aspekcie prawnym, łują pójść dalej i wprowadzić uzależnienie także często i piesi, muszą to być rozwiąza- ekonomicznym i technicznym”, Hucisko, tego ostrzegania od faktycznego zbliżania nia niezwykle dobrze sprawdzone. 13-15 października 2010. się pociągu do przejazdu. Nie ma tu dość Konieczne jest także zachowanie świa- [3] Witold Olpiński: „Application of satellite miejsca na polemikę z koncepcją takiego domości, że nawet dowolnie duże nakłady and aerial images for recognition of il- rozwiązania, jednak zdaniem autora i wielu na wprowadzenie nowych rozwiązań, nieza- legal pedestrian crossings in urbanised innych specjalistów rozumiejących skutki leżnie od ich rodzaju, czyli czy są to rozwią- areas.”, referat na 21. międzynarodowym ich ewentualnego wprowadzenia, byłoby to zania w zakresie prawnym, organizacyjnym, sympozjum EURO-ŻEL’2013, „Recent kompletne nieporozumienie i powodowa- technicznym, czy dotyczących profilaktyki Challenges for European Railways”, Żyli- łoby wzrost zagrożenia wypadkiem. Dotyczy i szkoleń lub konstrukcji pojazdów drogo- na, 4-5 czerwca 2013. to także innych pomysłów na wyposażenie wych i szynowych, o ile nie nastąpi całkowi- [4] „Railway Safety Performance in the Eu- samochodu, poza GPS, w zasadzie w dowol- ta fizyczna separacja tych dwóch rodzajów ropean Union 2012 - EN”, wyd. European ny system ostrzegania powiązany z bieżącą ruchu, takiej jak uzyskiwana przez eliminację Railway Agency (ERA), 8.03.2012 r, nr ka- sytuacją ruchową pojazdów szynowych. skrzyżowań jednopoziomowych i zastąpie- talogowy: TR-AB-12-001-EN-C.

Call for Papers — zaproszenie do publikacji „Plany Transportowe”

Redakcja „Przeglądu Komunikacyjnego” planuje wydać w połowie roku 2013 numer tematyczny dotyczący zagadnień związanych z opracowywaniem „Planów zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego” zgodnie z zakresem definiowanym w „Ustawie o publicznym transporcie zbiorowym”.

Prosimy o nadsyłanie materiałów dotyczących prowadzonych prac oraz opisów wdrożonych lub planowanych rozwiązań.

UWAGA: nowy termin nadsyłania artykułów: 30.09.2013 r. O zakwalifikowaniu do druku decyduje także kolejność zgłoszeń.

Artykuły przygotowane zgodnie z wytycznymi Przeglądu Komunikacyjnego należy nadsyłać na adres: [email protected]

Informacje dotyczące sugerowanych obszarów tematycznych publikacji dostępne są na stronie http://przeglad.komunikacyjny.pwr.wroc.pl/ w zakładce „Call for Papers”

17 6 / 2013 przegląd komunikacyjny Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi Realizacja projektu w ramach RPO województwa lubelskiego na lata 2007–2013 pn. „Modernizacja przejazdów kolejowych w celu podniesienia bezpieczeństwa ruchu na skrzyżowaniach linii kolejowych z drogami publicznymi na terenie województwa lubelskiego w zakresie urządzeń zabezpieczenia przejazdów”

Andrzej Matysiewicz

W artykule przedstawiono zagadnienia związane z poprawą stanu bezpieczeństwa na skrzyżowaniach linii kolejowych z drogami kołowymi w poziomie szyn, czyli na przejazdach kolejowych, w zrealizowanych przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. projektach inwestycyjnych na terenie województwa lubelskiego. W treści opracowania opisano cele nadrzędne określone w dokumentach strategicznych oraz efekty z przeprowadzonych modernizacji. Zgodnie z założeniami Projekty te przewidywały modernizację 24 szt. skrzyżowań linii kolejowych z drogami publicznymi w poziomie w zakresie urządzeń zabezpieczenia ruchu kolejowego oraz nawierzchni przejazdów. Głównym celem realizacji projektów jest zmniejszenie wypadkowości na przejazdach kolejowych.

WOJEWÓDZTWO UNIA EUROPEJSKA PROGRAM EUROPEJSKI FUNDUSZ LUBELSKIE REGIONALNY ROZWOJU REGIONALNEGO NARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2007-2013.

kolejowych w celu podniesienia bezpie- łeczności Lubelszczyzny oraz mediów. czeństwa ruchu na skrzyżowaniach linii Sprawą zainteresowała się również Geno- kolejowych z drogami publicznymi na wefa Tokarska ówczesna wojewoda lubel- terenie województwa lubelskiego w za- ski, która można powiedzieć jest częściowo kresie urządzeń zabezpieczenia przejaz- ambasadorem tego projektu. Andrzej Matysiewicz dów”. Projekt ten jest jedynym tego typu, Całkowita wartość projektu zgodnie zastępca dyrektora Centrum Realizacji który realizowany jest w Polsce w ramach z zawartą umową o dofinansowanie wyno- Inwestycji obecnego programu RPO. Ten kluczowy si 24 248 254,65 zł., gdzie wydatki kwalifi- Oddział w Lublinie projekt powstał, gdy Spółka Polskie Linie kowane wynoszą 19 715 955,00 zł. Wartość [email protected] Kolejowe S.A. miała już pięć kluczowych dofinansowania z Europejskiego Funduszu projektów znajdujących się w Indykatyw- Rozwoju Regionalnego wynosi 83,95% PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Centrum nym Wykazie indywidualnych Projektów kosztów kwalifikowanych co stanowi Realizacji Inwestycji – Oddział w Lubli- Kluczowych Regionalnego Programu Ope- 16 715 955,58 zł. Wkład własny Beneficjen- nie jest beneficjentem sześciu projektów racyjnego Województwa Lubelskiego na ta - Spółki Polskie Linie Kolejowe S.A., po- współfinansowanych z Europejskiego Fun- lata 2007 – 2013. chodzący z Funduszu Kolejowego wynosi duszu Rozwoju Regionalnego w ramach Bezpośrednim powodem wprowadze- 2 999 999,42 zł co stanowi 16,05% kosztów Regionalnego Programu Operacyjnego nia kolejnego projektu na listę był tragicz- kwalifikowanych projektu. Województwa Lubelskiego na lata 2007 – ny wypadek na przejedzie kolejowym kat. Projekt obejmuje modernizację 24 szt. – 2013. Wszystkie realizowane projekty są „C” w miejscowości Trawniki na odcinku skrzyżowań linii kolejowych z drogami pu- ujęte w Indykatywnym Wykazie Indywidu- linii od Lublina do Chełma, gdzie zginęły blicznymi w poziomie szyn na terenie woje- alnych Projektów Kluczowych Wojewódz- m.in. dzieci. Problematyka bezpieczeństwa wództwa lubelskiego w zakresie urządzeń twa Lubelskiego. Jednym z realizowanych na skrzyżowaniach drogi i torów wówczas zabezpieczenia ruchu kolejowego oraz na- projektów jest „Modernizacja przejazdów szczególnie dała o sobie znać wśród spo- wierzchni przejazdów, które są usytuowane

18 przegląd komunikacyjny 6 / 2013 Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi na sześciu liniach kolejowych na terenie wo- dróg. Wzrost jakości transportu kolejowego 2. Liczba wybudowanych urządzeń stero- jewództwa lubelskiego, tj.: oraz wzrost bezpieczeństwa podczas prze- wania ruchem kolejowym – 22 kpl., 1. Linia nr 7 Warszawa Wschodnia Osobo- kraczania przejazdów kolejowych w konse- 3. Liczba przebudowanych/zmodernizo- wa – Dorohusk (7 szt. przejazdów). kwencji sprzyjać będzie przedsiębiorczości wanych urządzeń sterowania ruchem 2. Linia nr 26 Łuków – Radom (2 przejaz- województwa lubelskiego. kolejowym – 2 kpl., dy). Jednym z głównych celów realizacji 4. Liczba przejazdów, które zmieniły kate- 3. Linia nr 66 Zwierzyniec – Stalowa Wola projektu jest odwołanie ograniczeń pręd- gorię – 22 szt., Południe (1 przejazd). kości ruchu pociągów na 10 przejazdach 5. Powierzchnia zmodernizowanej na- 4. Linia nr 68 Lublin – Przeworsk (7 szt. kolejowych co wpłynie na skrócenie czasu wierzchni na przejazdach – 1032,96 m². przejazdów). jazdy pociągów na liniach kolejowych, na W 2010 roku opracowano studium wy- 5. Linia nr 69 Rejowiec – Hrebenne (6 szt. których zlokalizowane są modernizowane konalności, którego wykonawcą było Biuro przejazdów). przejazdy. Na 9 przejazdach nie zostaną Projektów Kolejowych w Katowicach. Dnia 6. Linia nr 72 Zawada – Hrubieszów Mia- wprowadzone ograniczenia prędkości ru- 05.07.2011 r. została zawarta z Instytucją sto (1 przejazd). chu pociągów, na których w wyniku zwięk- Zarządzającą umowa o dofinansowanie Projekt „Modernizacja przejazdów kolejo- szającego się natężenia ruchu drogowego, projektu. Zamawiający zakończył proce- wych w celu podniesienia bezpieczeństwa ru- iloczyn ruchu zbliża się do wartości gra- durę przetargową oraz zawarł umowę chu na skrzyżowaniach linii kolejowych z dro- nicznych. dnia 26.07.2011 r. z wykonawcą ATE Zbą- gami publicznymi na terenie województwa Efektem realizacji projektu na 19 przejaz- szyń na opracowanie dokumentacji pro- lubelskiego w zakresie urządzeń zabezpiecze- dach kolejowych będzie zabudowa nowe- jektowej oraz wykonanie na jej podstawie nia przejazdów” wpisuje się w cele nadrzędne go typu nawierzchni drogowej w ich ob- robót budowlanych w formule „projektuj określone w dokumentach strategicznych: rębie. Z efektów modernizacji przejazdów i buduj”. W roku 2011 dokonano realizacji 1. Cel główny Strategii Rozwoju Kraju: będą korzystały firmy transportowe, jak robót budowlanych w lokalizacjach czte- Podniesienie jakości życia mieszkań- i społeczeństwo województwa lubelskiego, rech przejazdów na odcinku linii kolejowej ców Polski. które w obecnej dobie rozwoju uzależnio- nr 7 Warszawa Wschodnia – Dorohusk od 2. Cel 2 Strategii Rozwoju Kraju: Poprawa ne jest od sprawnego i bezpiecznego trans- Lublina do Dorohuska oraz w obrębie stacji stanu infrastruktury technicznej i spo- portu ogólnie rozumianego. Ponadto z re- Krasnystaw na linii nr 69 Rejowiec – Hre- łecznej. alizacji projektu będą korzystać takie grupy benne. W 2012 roku zrealizowany został 3. Cel 3: Narodowych Strategicznych Ram społeczne jak: mieszkańcy miejscowości dalszy zakres rzeczowy projektu na pozo- Odniesienia: Budowa i modernizacja usytuowanych w sąsiedztwie linii kolejo- stałych przejazdach. Roboty budowlane infrastruktury technicznej i społecznej wych, na których zlokalizowane są moder- przebiegały zgodnie z przyjętym harmo- mającej podstawowe znaczenie dla nizowane przejazdy, studenci, uczniowie, nogramem. Termin zakończenia zakresu wzrostu konkurencyjności. dojeżdżający do pracy, handlowcy, przed- rzeczowego projektu zgodnie z zawartą 4. Cel V Osi Priorytetowej Regionalnego siębiorcy, turyści itp. umową o dofinansowanie przewidziany Programu Operacyjnego Województwa Zakres rzeczowy projektu: był do dnia 31.12.2012 r., natomiast termin Lubelskiego na lata 2007-2013: Popra- 1. Modernizacja 24 szt. przejazdów ko- finansowego rozliczenia projektu do dnia wa wewnętrznej i zewnętrznej dostęp- lejowych w poziomie szyn na sześciu 31.03.2013 r. Do końca roku 2012 dokona- ności komunikacyjnej Lubelszczyzny. liniach kolejowych województwa lubel- no na wszystkich modernizowanych (24 5. Cel operacyjny 3.1 Strategii Rozwoju skiego w tym: szt.) przejazdach odbiory techniczne. Trzy Województwa Lubelskiego 2006-2020 • budowa nowych urządzeń sterowa- przejazdy nie mogły być przekazane do Poprawa dostępności komunikacyjnej nia ruchem kolejowym (urządzeń za- eksploatacji z uwagi na wydłużający się województwa. bezpieczenia przejazdów) na 18 szt. okres budowy przyłącza energetycznego Podstawowym celem realizacji projek- przejazdów w ramach podwyższenia wykonywanego przez PGE (dotyczy dwóch tu jest poprawa bezpieczeństwa ruchu kategorii przejazdów z kategorii „D” do przejazdów) oraz uzgodnienia z Zarządem kolejowego i drogowego na przejazdach „C” (13 szt.) i z kategorii „D” do „A” z od- Dróg i Mostów ostatecznej wersji organiza- kolejowych w poziomie szyn, co przyczyni ległości (5 szt.), cji ruchu na jednym przejeździe. Aktualnie się bezpośrednio do zmniejszenia wypad- • modernizacja istniejących urządzeń trwa finansowe zakończenie projektu.  kowości. Mniejsza ilość wypadków będzie sterowania ruchem kolejowym na miała pozytywny wpływ na społeczeństwo 6 szt. przejazdów z dostosowaniem poprzez zwiększenie poczucia bezpieczeń- do obowiązujących przepisów oraz stwa oraz środowisko poprzez zmniej- parametrów w tym zakresie oraz jed- szenie skutków zniszczeń wynikających noczesnym podwyższeniem kategorii z wypadków na przejazdach. Moderniza- z „C” do „B” na 4 szt. przejazdów, cja przejazdów kolejowych wpłynie pozy- 2. Modernizacja nawierzchni drogowej na tywnie na unowocześnienie infrastruktury 19 szt. przejazdów kolejowych z wymia- kolejowej i drogowej regionu w obrębie ną płyt na małogabarytowe. przejazdów efektem czego będzie popra- Produktami projektu są następujące wa jakości świadczonych usług na rzecz wskaźniki: przewoźników, klientów korzystających 1. Liczba przebudowanych przejazdów – z usług transportowych, użytkowników – 24 szt.,

19 6 / 2013 przegląd komunikacyjny

Transport lotniczy Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi Poprawa bezpieczeństwa i likwidacja zagrożeń eksploatacyjnych na przejazdach kolejowych w aspekcie dwóch projektów rewitalizacyjnych realizowanych przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. w ramach programu operacyjnego infrastruktura i środowisko

Renata Szwarc, Beata Szeptycka

W artykule przedstawiono zagadnienia związane z poprawą stanu bezpieczeństwa na skrzyżowaniach linii kolejowych z drogami kołowymi w poziomie szyn, czyli na przejazdach kolejowych, w aspekcie przygotowywanych do realizacji przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. dwóch projektów inwestycyjnych. Zgodnie z założeniami Projekty te przewidują zabudowę lub przebudowę urządzeń sygnalizacji przejazdowej na przejazdach zlokalizowanych na całej sieci kolejowej zarządzanej przez PKP PLK S.A. Jest to pierwszy projekt na kolei realizowany na tak dużą skalę.

Zespół ds. poprawy bezpieczeństwa i likwidacji zagrożeń eksploatacyjnych na przejazdach kolejowych POIiŚ 7.1-59 – etap I i 7.1-80 – etap II z siedzibą w Katowicach

Bezpieczeństwo w obszarze przejazdu kolejowego

O bezpieczeństwie w obszarze przejazdu kolejowego decyduje wiele różnych czyn- ników. Bezspornie ogromny wpływ na bezpie- inż. Renata Szwarc IRO Południowy Centrum mgr inż. Beata Szeptycka czeństwo ma zachowanie uczestników ru- Realizacji Inwestycji IR Centrum Realizacji chu drogowego przekraczających przejazdy Kierownik kontraktu Inwestycji IR kolejowe. Zachowanie to w dużym stop- [email protected] starszy specjalista niu determinowane jest sposobem , w jaki użytkownicy dróg informowani są o zbliża- niu się do przejazdu kolejowego tj. stanem Przejazdy kolejowe są newralgicznymi miej- ruchu drogowego i kolejowego są przejazdy oznakowania poziomego i pionowego, jak scami na szlakach komunikacyjnych z uwagi kolejowe. W „Informacji o wynikach kontroli również sposobem informowania o wstrzy- na zagrożenia, jakie niosą dla użytkowników zarządzania drogami publicznymi na skrzy- maniu ruchu kołowego przez przejazd na dróg oraz potencjalne utrudnienia, jakie żowaniach z liniami kolejowymi” stwierdzo- czas przejazdu pociągu, czyli sposobem za- stwarzają dla płynności ruchu pojazdów. no, że urządzenia techniczne na przejaz- bezpieczenia przejazdów kolejowych. Zgod- Zgodnie z „Informacją o wynikach kon- dach kolejowych były nienowoczesne i w nie z Rozporządzeniem Ministra Transportu troli bezpieczeństwa ruchu drogowego w większości zużyte. Prawie 60% przejazdów i Gospodarki Morskiej z dnia 26 lutego 1996 Polsce” wypadki na przejazdach pociągają wymagało gruntownego remontu lub wy- r. w sprawie warunków technicznych, jakim za sobą najbardziej tragiczne skutki, gdyż miany istotnych elementów nawierzchni, powinny odpowiadać skrzyżowania linii ko- spośród wszystkich zabitych i rannych a aż ok. 80% urządzeń zabezpieczenia ru- lejowych z drogami publicznymi i ich usy- w wypadkach kolejowych (w zderzeniach chu zamontowanych na przejazdach było tuowanie, w zależności od zastosowanych i wykolejeniach pociągów oraz kolizjach podatnych na awarie. Niektóre urządzenia urządzeń zabezpieczających zasadniczo taboru kolejowego z pojazdami samocho- (zapory i ich mechanizmy napędowe) po- wyróżnia się 6 kategorii przejazdów kolejo- dowymi) ok. 95% stanowią osoby poszko- chodziły jeszcze z okresu II Wojny Światowej. wych, tj.: dowane na przejazdach. Wypadki te wyrzą- W złym stanie technicznym była więk- 1. Kategoria A — przejazdy użytku publicz- dzają również poważne szkody w mieniu. szość dróg dojazdowych do przejazdów, nego z rogatkami lub przejazdy użytku Ze względu na sieciowy układ linii ko- a widoczność torów kolejowych od stro- publicznego bez rogatek, na których ruch lejowych i dróg publicznych, wypadki na ny drogi ograniczały zasłaniające je nie na drodze kierowany jest sygnałami nada- przejazdach stwarzają poważne utrudnie- użytkowane i zbędne budynki oraz nie- wanymi przez pracowników kolejowych, nia w ruchu pojazdów szynowych i drogo- wykarczowane drzewa. Dojazd do niektó- 2. Kategoria B — przejazdy użytku publicz- wych. Zdarzenie na jednym skrzyżowaniu rych skrzyżowań z liniami kolejowymi był nego z samoczynną sygnalizacją świetlną linii kolejowej z drogą kołową w poziomie w ogóle niesygnalizowany ostrzegawczymi i z półrogatkami, szyn przenosi zakłócenia na wiele różnych, znakami drogowymi, bądź oznakowanie to 3. Kategoria C — przejazdy użytku publiczne- powiązanych ze sobą linii kolejowych i dróg było niekompletne. Wbrew obowiązującym go z samoczynną sygnalizacją świetlną lub kołowych. przepisom zawieszano obsługę przejazdów uruchamianą przez pracowników kolei, Jak wykazały ustalenia kontroli przepro- kolejowych wyposażonych w rogatki, przez 4. Kategoria D — przejazdy użytku publicz- wadzonej przez NIK w 2004 roku, najsłab- co stały się one przejazdami niestrzeżonymi, nego bez rogatek i półrogatek i bez samo- szym ogniwem w systemie bezpieczeństwa o zwiększonej skali zagrożenia wypadkami. czynnej sygnalizacji świetlnej,

22 przegląd komunikacyjny 6 / 2013 Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi

Tab.1: Ilostan przejazdów kolejowych w latach 2006-2011

Według stanu na dzień Wyszczególnienie 31.12.2006 r. 31.12.2007 r. 31.12.2008 r. 31.12.2009 r. 31.12.2010 r. 31.12.2011 r. ogółem: 2962 2890 2820 2765 2751 2713 w tym: na liniach eksploataowanych 2893 2834 2772 2724 2712 2676 kat. „A” w tym: ogółem z zawieszoną obsługą 121 58 47 44 44 38 w tym: z zawieszoną obsługą podczas ruchu pociągów 70 55 44 41 41 35 ogółem: 507 570 652 671 690 734 kat. „B” w tym: na liniach eksploataowanych 502 561 645 665 684 728 ogółem: 1329 1324 1306 1333 1330 1321 kat. „C” w tym: na liniach eksploataowanych 1305 1303 1285 1313 1311 1304 ogółem: 10347 10165 10335 10374 10359 10189 kat. „D” w tym: na liniach eksploataowanych 8330 8333 8361 8314 8270 8155 ogółem: 530 522 525 527 525 524 kat. „E” w tym: na liniach eksploataowanych 511 502 508 514 511 511 ogółem: 837 820 809 815 809 805 kat. „F” w tym: na liniach eksploataowanych 683 682 677 682 680 684

ogółem: 16512 16291 16447 16485 16464 16286 Razem w tym: na liniach eksploataowanych 14224 14215 14248 14212 14168 14058

5. Kategoria E — przejścia użytku publiczne- lekceważą znak STOP, wjeżdżają na przejazd, Stan bezpieczeństwa na przejazdach go, gdy sygnalizator wskazuje światło czerwo- kolejowych w latach 2006 – 2011 6. Kategoria F — przejazdy i przejścia użytku ne, próbują przejechać pod zamykającymi niepublicznego. się zaporami przejazdów to główne grze- Analizy stanu bezpieczeństwa dokonano Równie istotnymi czynnikami decydują- chy kierowców samochodów i najczęstsze w oparciu o dane statystyczne dotyczące cymi o bezpieczeństwie na przejeździe są: przyczyny wypadków na przejazdach. Ana- ilostanu przejazdów oraz ilości wypadków sposób, w jaki informowani są maszyniści logiczne zachowania spotykane są również w poszczególnych kategoriach o stanie zabezpieczenia przejazdu tj. prze- wśród pieszych i rowerzystów. W tabeli nr 1 przedstawiono zestawienie jazd zamknięty bądź otwarty dla ruchu dro- Przejazdy kolejowe należy uznać za miej- ilości przejazdów wg stanu na koniec roku gowego, widoczność w obszarze przejazdu sca, gdzie użytkownicy dróg, zarówno piesi w latach 2006 – 2011 w rozbiciu na poszcze- kolejowego oraz stan nawierzchni drogi ko- jak też kierujący pojazdami, bezwzględnie gólne kategorie. Dla kategorii A wyszcze- łowej na przejeździe. winni przestrzegać przepisów i zasad ruchu gólniono ilość przejazdów, na których za- Jednak bez względu na sposób osygna- drogowego, a zwłaszcza zasady szczególnej wieszono obsługę przejazdu podczas ruchu lizowania przejazdów, zastosowanie urzą- ostrożności. Bez tego nawet najdoskonalsze pociągów. dzeń zabezpieczających czy stan technicz- urządzenia zabezpieczenia przejazdów nie Z zagrożeniem bezpieczeństwa mamy ny dróg dojazdowych, to czynnik ludzki ustrzegą użytkownika przejazdu przed niedo czynienia wówczas, gdy w jednym miej- ma największy wpływ na bezpieczeństwo bezpieczeństwem. scu (w tym przypadku jest to przejazd kole- w obszarze przejazdu kolejowego. O tym, że Na użytek kampanii na rzecz podniesie- jowy), w tym samym czasie znajdą się rów- to właśnie zachowanie uczestników ruchu nia bezpieczeństwa na przejazdach kolejo- nocześnie pociąg lub lokomotywa (bądź drogowego jest najważniejszym elemen- wych trafiające w sedno hasło wymyślili Cze- inny pojazd kolejowy) i użytkownik drogi, tem decydującym o bezpieczeństwie świad- si: „Lokomotywa ma zawsze pierwszeństwo: czyli pojazd drogowy, rowerzysta lub pieszy. czy fakt, że przyczyną 98% wypadków na z mocy prawa i z pozycji siły”. Gdyby każdy Zawieszenie eksploatacji linii to wyelimino- przejazdach kolejowo-drogowych jest nie- uczestnik ruchu drogowego przy przekra- wanie jednego z elementów niezbędnych ostrożność kierowców. Łamanie przepisów czaniu torów kolejowych pamiętał o tym - do powstania zagrożenia bezpieczeństwa, ruchu drogowego, brawura, głupota i lek- - do większości przypadków w ogóle by nie czyli pojazdu kolejowego. komyślność kierowców, którzy nagminnie doszło. Dlatego dalsza część referatu odnosić się będzie tylko do przejazdów zlokalizowanych Tab.2: Ilostan przejazdów kolejowych w latach 2006 – 2011 na liniach eksploatowanych na liniach eksploatowanych. Tabela nr 2 przedstawia ilość przejazdów ko- Według stanu na dzień lejowych zlokalizowanych na liniach eksplo- Wyszczególnienie atowanych. Na wykresie nr 1 przedstawiono 31.12.2006 r. 31.12.2007 r. 31.12.2008 r. 31.12.2009 r. 31.12.2010 r. 31.12.2011 r. w sposób graficzny zmianę ilości przejaz- kat. „A” 2893 2834 2772 2724 2712 2676 dów poszczególnych kategorii wg stanu na kat. „B” 502 561 645 665 684 728 koniec roku 2006 – 2011. Jak wynika z powyższego zestawienia kat. „C” 1305 1303 1285 1313 1311 1304 tabelarycznego i graficznego, na koniec kat. „D” 8330 8333 8361 8314 8270 8155 roku 2011 na liniach eksploatowanych i za- rządzanych przez PKP Polskie Linie kolejo- kat. „E” 511 502 508 514 511 511 we S.A. najwięcej przejazdów, bo aż 8 155 kat. „F” 683 682 677 682 680 684 znajdowało się w najniższej kategorii – D Razem 14224 14215 14248 14212 14168 14058 pozbawionej zabezpieczeń w postaci rogatek, półrogatek i samoczynnej sygnalizacji

23 6 / 2013 przegląd komunikacyjny Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi

1. Graficzne przedstawienie ilości przejazdów na liniach eksploatowanych na koniec roku 2006 -2011

Tab.3: Zestawienie ilości wypadków na przejazdach kolejowych w latach 2006 - 2011

Powazne wypadki Wypadki Razem: Wypadki z pojazdami drogowymi Wypadki z ludźmi Razem: Wypadki z pojazdami drogowymi Wypadki z ludźmi Poważne ROK Razem: na przejazdach kategorii: na przejazdach kategorii: Poważne na przejazdach kategorii: na przejazdach kategorii: wypadki wypadki i Wypadki A B C D F A B+C Pozostałe wypadki A B C D F A B+C Pozostałe

2006 3 3 11 16 1 2 10 46 12 8 44 157 1 5 2 9 238 284 2007 3 1 9 19 7 3 19 61 14 11 55 149 3 6 3 13 254 315 2008 2 7 11 4 2 9 35 13 11 49 134 1 6 5 7 226 261 2009 2 1 7 19 1 4 2 2 38 9 16 56 149 6 5 12 253 291 2010 3 3 3 11 1 2 3 1 27 19 13 57 148 1 9 6 11 264 291 2011 3 4 14 2 3 26 5 15 35 129 3 6 12 12 217 243

Razem 13 11 41 90 2 20 12 44 233 72 74 296 866 9 38 33 64 1452 1685 2006 - 2011

świetlnej. Stanowi to prawie 60% wszystkich W tabeli nr 3 przedstawiono ilości poważ- pojazdu kolejowego, powodujące nega- przejazdów. To właśnie na tych przejazdach nych wypadków i wypadków na przejaz- tywne konsekwencje dla zdrowia ludzkie- najczęściej dochodzi do wypadków. Jak dach kolejowych (wg kategorii), do których go, mienia lub środowiska. można również zauważyć, z roku na rok ilość doszło w latach 2006-2011 w rozbiciu na W tabeli nr 4 oraz na wykresie nr 2, przed- przejazdów bez zabezpieczeń spada, na- kategorie przejazdów oraz wypadki z udzia- stawiono zestawienie ilościowe wypadków tomiast rośnie ilość przejazdów wyposażo- łem pojazdów drogowych oraz wypadki oraz poszkodowanych w nich osób na prze- nych w urządzenia samoczynnej sygnalizacji z ludźmi. jazdach kolejowych strzeżonych, wyposażo- świetlnej i półrogatki, czyli kategorii „B”. Na Dla przypomnienia: nych w SSP oraz na pozostałych, do jakich przestrzeni ostatnich 5 lat ilość przejazdów 1. poważny wypadek jest to wypadek spo- doszło w latach 2006 - 2011 z udziałem kategorii D zmalała o 175 sztuk, natomiast wodowany kolizją, wykolejeniem pociągu pojazdów drogowych oraz z udziałem pie- ilość przejazdów kategorii B wzrosła o 226. lub innym podobnym zdarzeniem z przy- szych. W tym samym czasie zmalała również o 35 najmniej jedną ofiarą śmiertelną lub przy- Jak wynika z przytoczonych danych licz- sztuk liczba przejazdów kat. A z zawieszoną najmniej pięcioma ciężko rannymi; bowych, największa ilość wypadków miała obsługą, które w praktyce funkcjonowały jak 2. wypadek jest to niezamierzone nagłe zda- miejsce na przejazdach najsłabiej zabez- przejazdy kategorii D. rzenie lub ciąg takich zdarzeń z udziałem pieczonych od strony użytkowników dróg,

24 przegląd komunikacyjny 6 / 2013 Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi

Tab.4: Zestawienie ilości wypadków na przejazdach kolejowych w latach 2006 – 2011 czyli na przejazdach kategorii D. Najmniej- w rozbiciu na przejazdy strzeżone, wyposażone w urządzenia SSP i pozostałe szą wypadkowością charakteryzują się przejazdy kategorii A. Trzeba zwrócić uwagę, że Wypadki na przejazdach: kategoria A jest drugą, co do liczebności z sygnalizacją spozostałych Ofiary ciężko kategorią, a mimo to ilość wypadków, jakie strzeżonych Razem Ofiary śmiertelne przejazdową (kat. D+F) + przejścia ranne wydarzyły się na przejazdach w tej kategorii, (kat. A) (kat. B+C) (kat. E) jest najmniejsza. W latach 2006 – 2011 na liniach zarzą- 2006 21 70 193 284 50 81 dzanych przez PKP PLK S.A. doszło do 1685 2007 30 82 203 315 87 84 wypadków z czego do 21 doszło z winy pra- 2008 25 74 162 261 64 104 cowników kolei, stanowi to niewiele ponad 1% wszystkich wypadków. 2009 21 87 183 291 73 77 Przy rozpatrywaniu kwestii wypadkowo- 2010 33 85 173 291 53 56 ści na przejazdach kolejowych należy rów- 2011 13 69 161 243 62 51 nież rozważyć zagadnienie związane z kosz- tami wypadków. Razem 143 467 1075 1685 389 453 Koszty wypadków na przejazdach po- 2006 - 2011 noszą w największej części użytkownicy przejazdu, zarówno przewoźnicy kolejowi jak i użytkownicy dróg. W tabeli nr 5 przedstawiono koszty wypadków na przejazdach kolejowych w latach 2006 – 2011. Jak wynika z poniższych danych koszty PKP PLK S.A. stanowią około 10% kosztów ponoszonych przez użytkowników dróg.

Informacja o projektach przejazdowych planowanych do realizacji przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.

Zagadnienia związane z bezpieczeństwem na przejazdach kolejowych od dawna są kwestią bardzo medialną i szeroko nagła- śnianą. Wychodząc naprzeciw oczekiwa- niom społeczeństwa i władz w tym zakresie PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. podjęły w 2011 roku decyzję o przygotowaniu do realizacji w latach 2013 – 2015projektu, który na dużą skalę powinien poprawić bezpie- czeństwo w obrębie jednopoziomowych skrzyżowań linii kolejowych z drogami pu- 2. Graficzne przedstawienie ilości wypadków na przejazdach oraz ofiar wypadków blicznymi. W sierpniu 2011roku na rezer- w latach 2006 – 2011 wowej Liście Projektów Indywidualnych dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Śro- Tab.5: Zestawienie kosztów wypadków na przejazdach kolejowych w latach 2006 – 2011 dowisko 2007-2013 znalazł się projekt POIiŚ 7.1-59 „Poprawa bezpieczeństwa i likwidacja Kolizje z pojazdami drogowymi zagrożeń eksploatacyjnych na przejazdach kolejowych”. W roku 2012 podjęto decyzję Kategoria przejazdu Koszty ogółem Koszty PLK o przygotowaniu dodatkowego projektu A 1 446 092,92 552 209,91 przejazdowego ( etap II ) ,również z wyko- rzystaniem środków unijnych. B 560 864,41 96 891,36 Program Operacyjny Infrastruktura i Śro- C 36 900 121,17 1 330 497,97 dowisko (POIiŚ) zgodnie z wytycznymi Naro- D 20 341 713,47 3 917 577,74 dowej Strategii Spójności której jest częścią, ma na celu poprawę atrakcyjności inwesty- F 362 273,82 11 073,19 cyjnej Polski i jej regionów. Jego realizacja RAZEM 59 611 065,79 5 908 250,17 odbywa się poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie Najechania na osoby na przejazdach i przejściach i poprawie stanu środowiska, zdrowia, za- chowaniu tożsamości kulturowej i rozwija- Kategoria przejazdu Koszty ogółem Koszty PLK niu spójności terytorialnej. Realizacja priory- A 10 806,78 0,00 tetów Programu Infrastruktura i Środowisko B, C 4 361,66 29,00 ma skutkować poprawą stanu bezpieczeń- stwa oraz dostępności komunikacyjnej Pozostałe 14 834,77 431,17 Polski i krajowych połączeń międzyregio- RAZEM 30 003,21 460,17 nalnych, położonych poza siecią TEN-T oraz wybranych odcinków dróg objętych tą sie- Łączna kwota kosztów wypadków na przejazdach cią. Koszty ogółem Koszty PLK Przygotowywane przez PKP Polskie Linie Wszystkie kategorie Kolejowe S.A. dwa projekty zakładają wyko- 59 641 069,00 5 908 710,34 nanie robót na 425przejazdach zlokalizowa-

25 6 / 2013 przegląd komunikacyjny Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi

roku (całość prac łącznie z rozliczeniem projektu). Mając powyższe na uwadze, w obu projektach znalazły się przejazdy, na których możliwe jest wykonanie robót w granicach terenu zamkniętego PKP, a zakres robót zo- stał tak opracowany, aby była możliwość zre- alizowania go „na zgłoszenie”. Równie istot- ną kwestią było uzyskanie opinii Dyrektora Generalnego Ochrony Środowiska stwier- dzającej brak potrzeby przeprowadzania oceny oddziaływania na środowisko. Dzięki zaangażowaniu Kierownictwa PKP PLK S.A., jak również MTBiGM w dniu 22.06.2012r. Ge- neralny Dyrektor Ochrony Środowiska wydał za pismem nr DOOŚ-soos.070.228.2012.rla stanowisko w sprawie kwalifikacji projektu POIiŚ 7.1-59 „Poprawa bezpieczeństwa i likwidacja zagrożeń eksploatacyjnych na przejazdach kolejowych – Etap I” do przed- sięwzięć mogących znacząco oddziaływać 3. Graficzne przedstawienie kosztów wypadków na przejazdach w latach 2006 – 2011 na środowisko, zgodnie z którym Projekt nie powinien być zaliczany do w/w przed- sięwzięć, a tym samym nie wymaga decyzji Tab.6: Zestawienie ilościowe przejazdów wg kategorii obecnej i docelowej dla projektu o środowiskowych uwarunkowaniach. Pro- „Poprawa bezpieczeństwa i likwidacja zagrożeń eksploatacyjnych – Etap I” jekt POIiŚ 7.1-59 do chwili obecnej uzyskał Zaświadczenia Organu odpowiedzialnego Obecna Kategoria docelowa za monitorowanie obszarów Natura 2000 od Razem Regionalnych Dyrektorów Ochrony Środo- kategoria A B C E z urządzeniami dla kat. B wiska z wszystkich 16 województw. A 3 14 2 0 19 Dla Etapu II koniecznym będzie pozyska- B 0 1 0 0 1 nie analogicznej opinii GDOŚ oraz Zaświad- czeń RDOŚ. Jednak „przetarte szlaki” dla Eta- C 0 20 7 0 27 pu I powinny pozwolić na uzyskanie tych D 16 61 103 0 180 dokumentów w znacznie krótszym czasie. E 0 0 0 1 1 Realizacja projektów na tak dużą skalę wymusiła na etapie przygotowawczym ko- Razem 19 96 112 1 228 nieczność podjęcia szeregu działań, które w normalnych okolicznościach należą do Wykonawców robót w systemie „projektuj i buduj”. Celem tych działań było maksymal- Tab.7: Zestawienie ilościowe przejazdów wg kategorii obecnej i docelowej dla projektu ne skrócenie czasu potrzebnego na wykona- „Poprawa bezpieczeństwa i likwidacja zagrożeń eksploatacyjnych – Etap II” nie prac poprzedzających rozpoczęcie robót zasadniczych, np.: na wykonanie dokumen- Obecna Kategoria docelowa Razem tacji. I tak, Zakłady Linii Kolejowych PKP Pol- kategoria A B C E z urządzeniami dla kat. B skie Linie Kolejowe S.A. zorganizowały ko- misje miejscowe z udziałem Zarządcy drogi A 3 21 0 0 24 i Policji na wszystkich przejazdach objętych B 0 0 0 0 0 projektem mające na celu określenie doce- C 1 43 1 0 45 lowej kategorii rewitalizowanych przejaz- dów oraz określenie dodatkowych warun- D 9 46 70 0 125 ków umożliwiających dokonanie tej zmiany. E 0 0 0 3 3 Wykonano również rozeznanie bardzo istot- nej kwestii, jaką jest doprowadzenie zasila- Razem 13 110 74 3 197 nia do przejazdów obecnie znajdujących się głównie w kategorii D, które ze względu na brak zabudowanych elektrycznych urzą- nych na 122 liniach kolejowych położonych ilościowe przejazdów objętych projektem dzeń zabezpieczających oraz oświetlenia na terenie całej sieci PKP PLK S.A. W głównej „Poprawa bezpieczeństwa i likwidacja zanie posiadały łączy energetycznych. Zakła- mierze projekty zakładają zabudowę lub grożeń eksploatacyjnych POIiŚ 7.1-59 – etap dy wystąpiły w tym celu do PKP Energety- przebudowę urządzeń SSP (samoczynnej I” z wyszczególnieniem obecnej i docelowej ka S.A. oraz zewnętrznych dystrybutorów sygnalizacji przejazdowej) na przejazdach. kategorii przejazdu. Tabela nr 7 zawiera ana- energii z wnioskami o wydanie warunków Na około 270 przejazdach wymieniona zo- logiczne dane dotyczące projektu „Poprawa przyłączenia dla wszystkich przejazdów. Dla stanie nawierzchnia drogowa, a na 180 prze- bezpieczeństwa i likwidacja zagrożeń eks- przejazdów objętych projektem w ramach jazdach wymieniona zostanie dodatkowo ploatacyjnych POIIŚ 7.1-80 – etap II”. Etapu I otrzymano warunki dla około 90% nawierzchnia kolejowa. Dobierając przejazdy, które mają zostać przejazdów, natomiast dla Etapu II złożono W ramach obu projektów na 305 przejaz- ujęte w ramach obu projektów, ze względu stosowne wnioski i aktualnie oczekujemy na dach kategorii D zostaną zabudowane urzą- na ograniczenia czasowe determinowane wydanie warunków. dzenia zabezpieczające, w tym na: 25 dla okresem finansowania ze środków UE, bra- Z analizy otrzymanych warunków wy- kategorii A, 107 dla kategorii B oraz 173 dla no pod uwagę takie przejazdy, których rewi- nika, że na wielu przejazdach, dla których kategorii C. W tabeli nr 6zestawiono dane talizację uda się zakończyć do grudnia 2015 PKP Energetyka S.A. nie jest w stanie za-

26 przegląd komunikacyjny 6 / 2013 Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi pewnić zasilania, konieczne jest doprowa- wego w obsłudze ludności oraz przewozie możliwości poprawienia stanu bezpieczeń- dzenie energii elektrycznej od dystrybutora towarów, ożywienia ruchu turystycznego, stwa poprzez zabudowę nowoczesnych zewnętrznego. Powoduje to konieczność • usprawnienie komunikacji zbiorowej oraz urządzeń zabezpieczających. Do wielu prze- wyjścia z robotami poza teren zamknięty połączenia wydajnym systemem trans- jazdów zlokalizowanych w dużej odległości PKP, dlatego też podjęto decyzję o budowie portowym z resztą układu komunikacyj- od terenu zabudowanego, położonych na Kontenerowych Stacji Zasilania Przetwornic nego regionu i kraju. liniach niezelektryfikowanych, nie ma moż- na wszystkich przejazdach zlokalizowanych • unowocześnienie infrastruktury kolejowej, liwości doprowadzenia energii elektrycznej, na liniach zelektryfikowanych, dla których • zmniejszenie ilości przejazdów nie za- która jest niezbędna do działania urządzeń analiza ekonomiczna wykaże zasadność ta- bezpieczonych rogatkami, półrogatkami, przejazdowych. Podobnie brak linii teleko- kiej budowy. Projektowanie stacji przetwor- sygnalizacją świetlną cechujących się naj- munikacyjnych wzdłuż niektórych linii kole- nicowych wykonywane będzie w oparciu większą wypadkowością, jowych wraz z dużym kosztem jej zabudowy o dokument „Wymagania i program badań • poprawa stanu technicznego toru w obrę- eliminuje możliwość przekwalifikowania dla stacjonarnych przekształtników 3kV bie przejazdu, przejazdu do wyższej kategorii. DC/0,4kV AC służących do zasilania nietrak- • poprawa stanu technicznego nawierzchni Istotną sprawą jest doprowadzenia do cyjnych urządzeń elektroenergetycznych” drogowej na przejazdach, takiego stanu prawnego, w którym będzie opracowany przez Instytut Kolejnictwa • dostosowanie przejazdów do niezbęd- możliwe podzielenie kosztów modernizacji (dawny CNTK). Kontenerowe Stacje Zasilania nych wymogów w zakresie ich osygnali- i utrzymania pomiędzy użytkowników prze- Przetwornic pilotażowo zabudowane zosta- zowania, jazdów, tj. zarządcę kolei i zarządcę drogi. ły na terenie Centrum Realizacji Inwestycji • zmniejszenie skutków negatywnego od- Ścisła współpraca i współodpowiedzialność Oddział we Wrocław w ramach wypełnienia działywania na środowisko. za stan techniczny oraz bezpieczeństwo na wymogów decyzji o środowiskowych uwa- Realizacja robót budowlanych w ramach przejazdach kolejowych zarządcy kolei i za- runkowaniach zgody na realizację przedsię- projektów planowana jest na lata 2014 rządcy drogi są potrzebą chwili i powinny wzięcia Modernizacja linii kolejowej E30 na i 2015. W dotychczasowej historii kolei nie nastąpić jak najszybciej. Obecna współpra- odcinkach Węgliniec-Zgorzelec i Węgliniec- był realizowany tak duży projekt „przejaz- ca pomiędzy tymi podmiotami najczęściej Bielawa Dolna. dowy”. Do końca 2015 roku 417 przejazdów ogranicza się do uczestniczenia we wspól- zostanie wyposażonych w urządzenia zanych komisjach terenowych, które w wyniku Cel realizacji projektu i rezultaty bezpieczające przejazd, na 63 przejazdach zwiększonego natężenia ruchu, biorąc pod do osiągnięcia podniesiona zostanie kategoria z C do B, na uwagę głównie rosnące natężenie ruchu 107 przejazdach z D do B , na 173 przejaz- samochodowego, wnioskują o przekwalifi- Celem głównym projektu POIiŚ 7.1-59 „Po- dach z D na C, 4 przejścia dla pieszych wy- kowanie przejazdów do kategorii wyższych - prawa bezpieczeństwa i likwidacja zagrożeń posażone zostaną w urządzenia zabezpie- - oczywiście tylko na koszt zarządcy infra- eksploatacyjnych na przejazdach kolejo- czenia dla kategorii B. Zabudowane zostaną struktury. wych Etap I” oraz drugiego projektu realizo- urządzenia najnowszej generacji. Wszystkie Podobnego zdania jest Najwyższa Izba wanego w ramach Etapu II jest poprawa bez- przejazdy kategorii A z obsługa z odległo- Kontroli, która w 2005r. w „Informacji o wyni- pieczeństwa ruchu pociągów i uczestników ści, przejazdy kat.B oraz wybrane przejazdy kach kontroli zarządzania drogami publiczny- ruchu drogowego oraz likwidacja zagrożeń kat.C zostaną wyposażone w urządzenia do mi na skrzyżowaniach z liniami kolejowymi” eksploatacyjnych w obrębie jednopoziomo- monitoringu przejazdu i jego otoczenia (ra- w „Podsumowaniu wyników kontroli - wych skrzyżowań linii kolejowych z drogami zem242 przejazdy). - pkt 2.3. Uwagi końcowe i wnioski” wyraźnie publicznymi. dała sygnał o konieczności obligatoryjnego Celami szczegółowymi projektu pozwa- Podsumowanie zobowiązania zarządców dróg i samorzą- lającymi na osiągnięcie celu głównego są: dów lokalnych do udziału w finansowaniu • zmodernizowanie wybranych odcinków Zarząd PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. od lat skrzyżowań torów z drogami publicznymi. (punktów) linii kolejowych poprzez zabu- prowadzi działania zmierzające do poprawy Wysiłki w zakresie modernizacji i utrzy- dowę nowoczesnych urządzeń zabezpie- stanu bezpieczeństwa na przejazdach ko- mania przez PKP PLK S.A. przejazdów kolejo- czenia ruchu na przejazdach kolejowych, lejowych. Dotychczas zasadniczo skupiano wych są znaczące o czym świadczą choćby • odwołanie istniejących ograniczeń pręd- się na poprawie bezpieczeństwa na prze- przeznaczone środki finansowe, organiza- kości i odtworzenie parametrów pierwot- jazdach kolejowych w ramach prowadzonej cyjne, systematyczne kontrole przejazdów nych linii we wskazanych lokalizacjach, modernizacji głównych ciągów kolejowych praktycznie z każdego szczebla zarządzania • zaniechanie wprowadzenia ograniczeń poprzez eliminowanie przejazdów niestrze- oraz informowanie społeczeństwa o niebez- prędkości na przejazdach z iloczynem ru- żonych kat. D przekwalifikowując je do ka- pieczeństwie przekraczania przejazdów po- chu sięgającym wartości granicznych. tegorii A z jednoczesną zabudową urządzeń przez organizowanie akcji medialnych pod Realizacja projektu POIiŚ pozwoli na osią- przejazdowych lub zabudowując urządze- ostrzegającymi hasłami: „Bezpieczny prze- gnięcie następujących rezultatów: nia samoczynnej sygnalizacji przejazdowej jazd - zależy także od Ciebie”, „Bezpieczny • zmniejszenie ilości wypadków na przejaz- (ssp) dla kat. B lub C. przejazd - zatrzymaj się i żyj” oraz inne. dach kolejowych w poziomie szyn, Modernizacja linii kolejowych i związane „Lokomotywa ma zawsze pierwszeństwo: • oszczędność czasu dla przewozów pasa- z tym podniesienie prędkości jazdy pocią- z mocy prawa i z pozycji siły” i o tym musimy żerskich i towarowych, gów wymuszają zmniejszanie liczby przejaz- pamiętać zbliżając się do każdego przejazdu • zmniejszenie ilości zagrożeń ruchu kolejo- dów kolejowych, jak również wyeliminowa- kolejowego.  wego i drogowego wynikających ze stanu nie przejazdów kat. D a często również i kat.C. technicznego nawierzchni, dróg dojazdo- Przejazdy w poziomie szyn zastępowane są Materiały źródłowe wych do przejazdów, dużej awaryjności skrzyżowaniami dwupoziomowymi, do któ- przestarzałego typu urządzeń, rych budowane są drogi równoległe wzdłuż [1] Najwyższa Izba Kontroli, Departament • poprawa jakość usług świadczonych na linii kolejowych. Dzięki realizacji dwóch pro- Komunikacji i Systemów Transporto- rzecz przewoźników kolejowych i klien- jektów „przejazdowych” w krótkim czasie wych; Nr ewid.: 5/2011/p/10/061/kkt, tów korzystających z usług transporto- PKP PLK S.A. zwiększy stopień bezpieczeń- marzec 2011 wych, a także uatrakcyjnienie transportu stwa na nie spotykaną dotąd skalę. [2] NIK, Warszawa, styczeń 2005 r., Nr kolejowego, Rozpatrując kwestię poprawy bezpie- ewid.1/2005/P/04/069/KKT • poprawę jakości funkcjonowania syste- czeństwa na przejazdach kolejowych trzeba [3] www.auto-świat.pl mów transportu publicznego, mieć na uwadze fakt, że w wielu przypad- [4] PKP PLK S.A. Biuro Dróg Kolejowych • poprawę dostępności transportu kolejo- kach z przyczyn obligatoryjnych nie będzie [5] PKP PLK S.A. Biuro Bezpieczeństwa

27 6 / 2013 przegląd komunikacyjny Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi Plany oraz finansowanie modernizacji i utrzymania infrastruktury kolejowej w Holandii ze szczególnym uwzględnieniem przejazdów kolejowych

Bogdan Godziejewski

Artykuł opisuje działania holenderskiego Ministerstwa Infrastruktury i Środowiska oraz Zarządcy infrastruktury kolejowej ProRail na rzecz prawidłowego planowania i realizacji niezbędnych działań modernizacyjnych sieci kolejowej, a w szczególności przejazdów kolejowych, tak, aby osiągnąć długoterminowe cele w zakresie przepustowości, interoperacyjności, zwiększenia prędkości pociągów, niezawodności i bezpieczeństwa w perspektywie 2020 i później. Opisano dane dotyczące ilości przejazdów, statystyk wypadkowych oraz budżetów finansowych na rok 2013. Zaprezentowano podział ról pomiędzy poszczególnymi uczestnikami procesu modernizacji i utrzymania przejazdów.

rządcy infrastruktury ProRail spadła po raz Statystyki pokazują, że taka unifikacja oto- pierwszy poniżej 2000 (z 2066 w 2007 roku czenia przejazdu przyczynia się do trwałego do 1928 w 2011 roku). Liczba przejazdów zmniejszenia liczby wypadków. niestrzeżonych spada wolniej (z 654 w 2007 Konsekwencja w działaniu przynosi re- roku do 628 w 2011 roku). zultaty – nic nie dzieje się przypadkiem – W ramach działań pod auspicjami mię- dobre planowanie finansowe i techniczne dzynarodowego programu ILCAD, dotyczą- zwiększa z jednej strony możliwości prze- cego bezpieczeństwa na przejazdach kole- wozów kolejowych, ale też umożliwia sku- Bogdan Godziejewski jowych, Zarządca infrastruktury kolejowej teczne wdrażanie działań mających na celu Movares Nederland BV [email protected] ProRail prowadzi akcję edukacyjną o nazwie poprawę bezpieczeństwa. PUZZUP (w wolnym tłumaczeniu – UWA- Niniejszy artykuł opisuje przygotowa- Po realizacji programu modernizacji prze- ŻAJ) w szkołach podstawowych i średnich. nia holenderskiego Zarządcy infrastruktu- jazdów kolejowych X-PACT w ostatnich 10 Także co roku odbywa się kampania me- ry kolejowej ProRail do nowych wyzwań latach sytuacja w Holandii znacznie się po- dialna, poprzez reklamy radiowe i telewi- w horyzoncie czasowym 2020 i pokazuje prawiła – ilość wypadków na przejazdach zyjne oraz internet, dotycząca bezpieczeń- mechanizmy dotyczące planowania oraz (z wyłączeniem samobójstw) znacznie spa- stwa na przejazdach. W trakcie tej kampanii finansowania działań utrzymaniowych i mo- dła. W porównaniu z krytycznym rokiem przedstawiane są także zamierzenia ProRail dernizacyjnych infrastruktury kolejowej, ze 2003, ilość ofiar śmiertelnych zmniejszyła się dotyczące usprawnień w kolejnym okresie. szczególnym uwzględnieniem przejazdów trzykrotnie i taka sytuacja utrzymuje się od Pozostawione w wyniku programu mo- kolejowych. roku 2010. W 2012 roku było 38 zderzeń na dernizacyjnego przejazdy strzeżone cha- przejazdach kolejowych z 14 ofiarami śmier- rakteryzują się jednolitym wyposażeniem – Państwo dba o kolej telnymi. Do chwili obecnej, w pierwszych – półrogatki + sygnalizacja świetlna i dźwię- 4 miesiącach 2013 roku, takich wypadków kowa. Wraz z dobrym oznakowaniem na W odróżnieniu od PKP PLK S.A. większość było 9. drodze – powoduje to, że użytkownik drogi wydatków holenderskiego Zarządcy In- W roku 2011 liczba przejazdów strzeżo- przy każdym przejeździe przez tory kolejo- frastruktury kolejowej ProRail (~80%) jest nych na liczącej ponad 2800 km sieci Za- we napotyka na te same zasady sygnalizacji. finansowana ze skarbu państwa. Na programy celowe poprawy bezpieczeństwa i niezawodności na torach Ministerstwo In- frastruktury i Środowiska dokłada do budże- tu ProRail 2013 dodatkowe 400 mln Euro. Tylko około 15% wpływów ProRail pocho-

2. Dodatkowa tablica ostrzegawcza przy prze- jeździe – ‘chcesz dalej żyć to poczekaj’ – motto 1. Gra komputerowa dla szkól podstawowych w Holandii w ramach akcji ILCAD (źródło: ProRail) kampanii medialnej

28 przegląd komunikacyjny 6 / 2013 Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi

- budowa nowych przystanków i moder- Tab.1: Porównanie stawek dostępu do infrastruktury w Polsce i w Holandii nizacja dużych stacji kolejowych - systemowa eliminacja możliwości prze- Przykład: obowiązujące w 2013 r. opłaty za dostęp do infrastruktury kolejowej dla ciężkich pociągów towarowych powyżej 3000T (za poc/km): jazdu przy sygnalizatorze wskazującym ‘stój’ Polska (PKP PLK SA) od 22,35 do 32,47 PLN, w zależności od kategorii linii - wdrażanie ERTMS - program TOP50 – poprawa najistotniej- 2,74 Euro (~11,4 PLN) na nowoczesnej dedykowanej linii towarowej Betuweroute, odpowiadającej szych 50 ‘wąskich gardeł’ na sieci kolejo- Holandia (ProRail) standardom TSI wej • 1 % – pozostałe koszty Zarząd ProRail jest corocznie rozliczany dzi z pobieranej od przewoźników opłaty • 56 % – utrzymanie, wymiana oraz koszty z prawidłowej realizacji budżetu na podsta- za użytkowanie torów. Efekt – niższe stawki zarządu – zgodnie z długoterminowym wie wskaźników KPI. Realizacja zaplanowa- dostępu zwiększają konkurencyjność trans- (10-letnim) planem utrzymania i wymiany, nych działań jest ścisłe powiązana z dbało- portu kolejowego. który co roku jest uszczegóławiany na naj- ścią o odpowiednią jakość i terminowość ProRail, jako niezależny od grupy NS, bliższy okres (roczny) i uaktualniany (okres wykonywanych prac. W tym celu Zarządca Zarządca infrastruktury kolejowej, oferuje 5-letni): infrastruktury stopniowo wprowadził sys- obecnie swoje usługi 36 przewoźnikom. - prawie 1 mld Euro zostało zaplanowa- tem kwalifikacji przedsiębiorstw, obejmu- Trwająca w parlamencie holenderskim dys- ne w 2013 r na bieżące utrzymanie oraz jący firmy projektowe i wykonawcze. Sys- kusja nad czwartym pakietem kolejowym planowana wymianę elementów infra- tem kwalifikacji przedsiębiorstw stworzony wykazuje, ze część techniczna pakietu, tzn. struktury. w oparciu o dyrektywę unijna nr 2004/17/WE zmienione dyrektywy dot. interoperacyjno- - w 2013 roku taka planowa wymiana koordynującą procedury udzielania zamó- ści i bezpieczeństwa oraz rozporządzenie obejmuje: wień przez podmioty działające w sektorach dotyczące zakresu działania ERA – dobrze · 81 km toru gospodarki wodnej, energetyki, transportu korelują z istniejącymi już zasadami w Ho- · 47 km bieżących podkładów i usług pocztowych, upraszcza procedury landii. · 13 km podtorza przetargowe i umożliwia: Poziom dofinansowania infrastruktury, · 156 zwrotnic 1. Znaczne skrócenie czasu procedur prze- oraz ścisły nadzór właścicielski Ministerstwa · 802 m nawierzchni na przejazdach targowych Infrastruktury i Środowiska nad działalnością kolejowych 2. Wprowadzenie kryteriów motywacyj- ProRail pokazują, jak ważny dla Holandii jest · 92 sekcje przewodu trakcyjnego nych jak np. jakość wykonania lub dbałość transport kolejowy. Stabilność w realizacji - bieżące utrzymanie jest wykonywane o środowisko długoterminowych planów oraz odpowied- przez zasoby własne, ale głównie przez 3. Ograniczenie rynku wykonawców do nie finansowanie zarówno inwestycji, jak firmy wykonawcze na podstawie tzw. tych, którzy potrafią zachować odpo- i utrzymania infrastruktury, umożliwiają re- umów PGO, które ustalają oczekiwane wiednią jakość i terminowość wykony- alizacje Kluczowych Wskaźników Efektyw- parametry linii kolejowej przed, w trak- wanych prac dla Zamawiającego, a także ności (ang. KPI) narzuconych ProRail przez cie i na koniec czasu obowiązywania mają odpowiednie zasoby ludzkie, ma- organ właścicielski. umowy. Obecnie pięć firm wykonaw- teriałowe i finansowe oraz zapewniają czych odpowiada za prace utrzymanio- bezpieczeństwo w procesie realizacji. Planowanie i skuteczna realizacja we na około 70% sieci kolejowej w Ho- Ponad 80% przetargów na projektowa- podstawą sukcesu Zarządcy landii. nie i/lub wykonawstwo na rzecz ProRail to Infrastruktury • 43 % – projekty celowe i programy mające przetargi ograniczone, w których mogą star- na celu zwiększenie punktualności i nieza- tować tylko firmy objęte systemem kwalifi- W roku 2013 budżet ProRail, który dzieli się wodności transportu kolejowego, w tym kacji. na część eksploatacyjna (1,6 mld Euro) oraz m.in.: Zastosowanie zasad Inżynierii Systemo- inwestycyjna (1 mld Euro) przewiduje nastę- - program poprawy bezpieczeństwa na wej (ang. System Engineering) umożliwia pujący podział wydatków: przejazdach

3. Dobrze funkcjonująca kolej jako filar mobilności Holendrów (źródło: ProRail)

29 6 / 2013 przegląd komunikacyjny Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi

lepszą współpracę pomiędzy Zarządem in- wprowadzono monitoring za pomocą ka- zostałymi programami modernizacyjnymi, frastruktury, projektantami i wykonawcami mer przemysłowych, aby w razie takiego np. jak z PHS, opisanym powyżej. w osiągnięciu założonych celów moderni- zdarzenia dyżurny ruchu mógł poinformo- zacyjnych. Dodatkowo ProRail wprowadził wać na czas maszynistę Finansowanie modernizacji i utrzymania mechanizmy motywujące podwykonaw- • sytuacja, w której użytkownik drogi świa- przejazdów ców do wprowadzania innowacji – umoż- domie łamie przepisy, zwykle ze względu liwiających np. skrócenie czasu zamknięcia na zniecierpliwienie długim czasem ocze- Zasadniczo finansowanie modernizacji przejazdu, oraz do zwiększania jakości oraz kiwania na przejeździe – wypadki w tej i utrzymania przejazdów kolejowych od- terminowości usług. Firmy objęte systemem sytuacji zwykle zdarzają się na liniach 2-to- bywa się z budżetu zarządcy infrastruktury kwalifikacji rozpoczęły obecnie stosowa- rowych, przy pojawieniu się tzw. drugiego ProRail. Podobnie jak w latach 2003-2011, nie systemu zarządzania bezpieczeństwem pociągu. w ramach programu modernizacji przejaz- (SMS – ang. Safety Management System) Wypadki na przejazdach kolejowych sta- dów X-PACT, także obecnie prace moder- w swoich działaniach. nowią ok. 10% (liczone w czasie trwania) za- nizacyjne na indywidualnym przejeździe są kłóceń ruchowych na sieci ProRail. poprzedzone: Bieżące programy modernizacyjne Ze względu na bardzo wysoki iloczyn • studiami nt. obecnego i przyszłego natę- związane z przejazdami kolejowymi natężenia ruchu kolejowego i drogowego żenia ruchu na skrzyżowaniach w pozio- na wielu przejazdach znajdujących się na mie szyn W ramach planu na rok 2013 realizowane liniach magistralnych czas oczekiwania na • koordynacją i włączeniem planów dot. są (wieloletnie) programy dotyczące polep- przejazd pojazdem drogowym znacznie skrzyżowań jednopoziomowych w plany szenia bezpieczeństwa, dostępności i nie- się wydłuża. W krytycznych miejscach na zagospodarowania przestrzennego gmin zawodności infrastruktury kolejowej. Trzy sieci czas otwarcia przejazdu z sygnalizacją i miast; programy związane są z przejazdami kole- automatyczną nie przekracza 20 min/godz. • oceną ryzyka na przejazdach na podsta- jowymi: w godzinach szczytu. wie statystyk wypadkowych z ostatnich W 2013 roku wytypowano około 125 20 lat Program PHS – przewozów pasażerskich przejazdów, na których prowadzony jest • analizą opinii i badaniami w terenie odno- o wysokiej częstotliwości projekt optymalizacji, czytaj – skrócenia śnie zagrożeń, szybkości i średniego czasu czasu zamknięcia rogatek. W ramach rozpo- przejazdu przez skrzyżowanie jednopo- W kolejnej perspektywie do roku 2020 będą czętej 25 kwietnia 2013 roku corocznej akcji ziomowe prowadzone prace przygotowawcze, aby medialnej upubliczniane są prace ProRail Modernizacja przejazdu jest realizowana zoptymalizować, m.in. przejazdy do tzw. dotyczące skrócenia czasu zamknięcia roga- przez ProRail, ale po wcześniejszych uzgod- planu PHS – programu przewozów pasażer- tek, takie jak zmiany pozycji sygnalizatorów nieniach z władzami lokalnymi (zarządami skich o wysokiej częstotliwości. Założenia srk, poprawki w rozkładzie jazdy, uspraw- miast i gmin), zarządami dróg i organizacja- tego programu przewidują, że na liniach nienia w działaniu sygnalizacji przejazdowej mi lobbystycznymi w zakresie motoryzacji magistralnych pociągi będą kursowały czę- w okolicy stacji kolejowej. i mobilności. Działanie modernizacyjne ściej tak, aby czas oczekiwania pasażera na charakteryzuje się (wczesnym) wpisaniem dowolne połączenie nie przekroczył 10 mi- Program ERTMS w plany zagospodarowania przestrzennego nut. i współpracą zainteresowanych stron. Obo- Program PSH oznacza nowe wyzwanie Istniejący w Holandii system samoczynnego wiązują przy tym ogólne zasady: dla Zarządcy infrastruktury ProRail w od- hamowania pociągów – ATB – mimo wielu • Zasada ALARA – as low as reasonably niesieniu do przejazdów w poziomie szyn. uaktualnień, zawiera kilka cech, które m.in. achievable – zmniejszenie ryzyka przy ra- Choć wprowadzenie programu PHS prze- umożliwiają przejazd na małej prędkości cjonalnych kosztach widziane jest na rok 2020, już obecnie trwa przy sygnalizatorze wskazującym ‘stop’. Nie • Za zmiany płaci ten, kto przyczynia się do analiza niezbędnych zmian na przejazdach. tylko dążenie do zwiększenia bezpieczeń- wzrostu natężenia ruchu Obecnie rozpoczęto prace studialno – pro- stwa, ale także wprowadzenie interopera- • Zmiany dot. przejazdu w poziomie szyn jektowe, włączając w to konsultacji społecz- cyjności, zwiększenie przepustowości linii, nie mogą spowodować pogorszenia bez- ne i dokumentacje niezbędna do uzyskania prędkości pociągów oraz niezawodności pieczeństwa pozwoleń i decyzji. Wraz z projektowaniem działania spowodowały, że w 2012 roku Mi- • Prace na przejeździe nie powinny ograni- prace przygotowawcze zakończą się do nisterstwo Infrastruktury i Środowiska pod- czać ruchu kolejowego – zwykle prace są końca 2016 roku. Lata 2017-2019 zaplano- jęło kierunkową decyzję o rozpoczęciu prac prowadzone w porze nocnej. wano na prace budowlane. dot. wdrożenia systemu ERTMS na całej sie- Dwa różne podejścia powodują odmienny ci, a nie tylko na nowo-budowanych liniach. aspekt kosztowy : Program PVVO – poprawy Obecnie opracowywana jest szczegółowa • Eliminacja ryzyka wypadku: bezpieczeństwa na przejazdach strategia RAILMAP wdrażania ERTMS, do- • Zamknięcie przejazdu, budowa drogi rów- kolejowych pasowana do długoterminowej wizji sieci noległej, objazdu (500 tys Euro) kolejowej w Holandii. Zgodnie z planem od • Budowa wiaduktu (2,5 do 4,5 mln Euro) Co dalej z bezpieczeństwem na przejaz- 2016 roku w budżecie ProRail pojawia się • Budowa tunelu (4,5 do 13,5 mln Euro) dach? Czy dalszy rozwój przewozów pasa- dodatkowe środki finansowe na stopniowe • Zmniejszanie ryzyka wypadku: żerskich może zmienić obecna sytuacje? wprowadzenie ERTMS. • Unowocześnienie wyposażenia przejazdu Analiza wypadków na przejazdach w Holan- W odniesieniu do przejazdów kolejowych - 160 tys do 350 tys Euro dii wskazuje na dwie charakterystyczne ich zwiększenie prędkości na liniach magistral- Jednak często stroną występującą o po- przyczyny: nych ze 140 km/h do 160 km/h lub wyżej, prawę bezpieczeństwa (modernizację prze- • sytuacja, w której pojazd drogowy ulega zwiększenie przepustowości wybranych linii jazdu kolejowego) jest samorząd lokalny. uszkodzeniu na przejeździe kolejowym (z 2-torowych na 4-torowe) wymusi dalsze W zależności od sytuacji, samorząd lokalny i nie może opuścić skrajni przed pojawie- zmiany. Rozważane obecnie scenariusze (często będący zarządcą drogi) współfinan- niem się pociągu – w wielu miejscach wdrożenia ERTMS są synchronizowane z po- suje koszty ulepszenia przejazdu. Minister-

30 przegląd komunikacyjny 6 / 2013 Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi

np. prywatnych przewoźników (zwłaszcza realizowanym. autobusowych), jest mowa o odszkodowa- Zapewnienie bezpieczeństwa na przejaz- niach z powodu wprowadzenia komunika- dach kolejowych jest ściśle powiązane z ce- cji zastępczej lub objazdów, i jest to ujęte lami nie tylko ProRail, takimi jak zwiększenie z góry w kosztach modernizacji skrzyżowań. przepustowości, bezpieczeństwa, prędkości Co roku Ministerstwo ustala wysokość pociągu oraz interoperacyjności i niezawod- możliwego dofinansowania samorządów lo- ności infrastruktury kolejowej, ale także ze kalnych. Takie celowe dotacje sięgają rzędu środkami udostępnianymi przez rząd holen- do ok. 4,5 mln Euro na modernizację prze- derski na realizacje tych celów. jazdu na linii magistralnej, a wysokość dofi- Przy prawidłowej stymulacji finansowej, nansowania jest zależna od iloczynu ruchu. określeniu oraz monitoringu realizacji krót- Utrzymaniem przejazdów w poziomie ko- i długoterminowych celów dot. popra- szyn zajmuje się ProRail. W przypadku budowy infrastruktury, właściwemu zarządzaniu wy wiaduktu /tunelu dla drogi o wyższej ka- projektami lub programami celowymi oraz tegorii, obiekt po wybudowaniu w ramach współpracy stron – działania szybko przyno- projektu ProRail przekazywany jest do za- szą oczekiwane efekty. W ten sposób Mini- rządu dróg krajowych (hol. Rijkswaterstaat), sterstwo stymuluje atrakcyjność transportu który go potem utrzymuje i ma na stanie kolejowego w odniesieniu do innych rodza- środków trwałych. jów transportu. W przypadku dróg lokalnych, w ramach Organizacja pracy, oraz zasady współpra- przygotowywania projektu modernizacyj- cy z wykonawcami i projektantami stawiają- nego, ProRail ustala z samorządem lokalnym, ce na jakość i terminowość po obu stronach, 4. Efektywne zastąpienie przejazdu w poziomie kto odpowiada za obiekt inżynierski po jego zasadniczo pomagają w realizacji zadań mo- szyn (źródło: www.mirt2013.nl ) wybudowaniu. Często zdarza się, że jeśli np. dernizacyjnych i utrzymaniowych w ramach wiadukt trafia w ręce samorządu lokalnego, zaplanowanych środków budżetowych. stwo Infrastruktury i Środowiska ustaliło, to ProRail partycypuje w jego utrzymaniu. W perspektywie roku 2020, poprzez realiza- w zależności od natężenia ruchu drogi koło- W przypadkach szczególnych samorząd lo- cję programów PHS i ERTMS, liczba skrzyżo- wej, dotacje dla samorządów. Takie częścio- kalny może ubiegać się o jednorazową dota- wań w poziomie szyn na terenie Holandii we pokrycie kosztów samorządów lokalnych cję na pokrycie kosztów utrzymania takiego będzie intensywnie się zmniejszać, eliminu- przez dotacje rządową sprzyja szybszemu obiektu. jąc ryzyka wypadków i zwiększając poziom ustaleniu przez zainteresowane strony za- bezpieczeństwa ruchu kolejowego.  kresu prac, ale także koordynacji planów. Podsumowanie W Holandii to urzędy lokalne w porozumie- Materiały źródłowe niu z ProRail ustalają terminy zamknięcia dla Przykład Holandii pokazuje, że sprawa po- ruchu drogi kołowej. Prawidłowe planowa- prawy stanu infrastruktury kolejowej po- [1] Plan roczny ProRail na rok 2013 nie prac modernizacyjnych, sposób finanso- przez jej modernizacje i utrzymanie jest pro- [2] Wieloletni plan rozwoju infrastruktury, wania i współpraca ProRail z samorządami cesem ciągłym, który powinien być objęty Ministerstwo Infrastruktury i Środowiska lokalnymi pozwala na ograniczenie kosztów wieloletnim planem, z zapewnieniem od- [3] Dane statystyczne dot. skrzyżowań w po- odszkodowań. Tylko w kilku przypadkach, powiednich funduszy oraz konsekwentnie ziomie szyn

Na drugą połowę września 2013 r. planowana jest kolejna edycja konferencji: Nowe Koleje

Konferencja poświęcona będzie temtyce dolnośląskiej oraz współpracy transgranicznej

Współorganizatorami konferencji są: Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, Politechnika Wrocławska oraz Oddział Wrocławski SITK-RP

Więcej informacji w kolejnych numerach Przeglądu Komunikacyjnego oraz na stronie: http://przeglad.komunikacyjny.pwr.wroc.pl UWAGA!

31 6 / 2013 przegląd komunikacyjny

Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi Przykłady pomiarów drgań komunikacyjnych w budynkach wykonanych przez akredytowane laboratorium

Piotr Stecz, Krzysztof Stypuła

W artykule przedstawiono problem jakim są drgania mechaniczne spowodowane przez transport szynowy. Pokazano istotę prowadzenia pomiarów drgań w aspekcie wpływu na budynki i na ludzi w nich przebywających oraz na środowisko. W opracowaniu pokazano kilka przykładów przeprowadzonych pomiarów. Na podstawie przeprowadzonych badań pokazano wpływ drgań na otoczenie. Zaznaczono, iż jakość wykonywanych badań musi zapewniać wymogi Ustawy Prawo Ochrony Środowiska oraz zgodność z aktualnymi aktami prawnymi z danej dziedziny. We wnioskach końcowych stwierdzono, iż wykonywanie badań według ściśle określonych procedur zapewnia powtarzalność wyników, co jest wymagane np. przy analizie porównawczej stanu sprzed realizacji inwestycji i wyników badań porealizacyjnych. Referat wygłoszony na V Seminarium „Wpływ hałasu i drgań wywołanych eksploatacją transportu szynowego na budynki i ludzi w budynkach – diagnostyka i zapobieganie” WIBROSZYN-2010.

w nich przebywających są przeprowadzo- ne odpowiednio pod tym kątem pomiary drgań. Również prognozy takich wpływów i oceny oddziaływań dynamicznych inwestycji na środowisko są uzależnione od wyni- dr hab. inż. Krzysztof Stypuła, ków pomiarów drgań uzyskanych z pomia- prof. Politechniki mgr inż. Piotr Stecz rów przeprowadzonych doraźnie w danym Krakowskiej Politechnika Krakowska przypadku lub zgromadzonych w bazach Instytut Mechaniki Instytut Mechaniki danych pomiarowych. Tak, więc, wyniki mo- Budowli Budowli nitorowania wpływu drgań na środowisko, [email protected] [email protected] rezultaty wspomnianych wyżej ocen i analiz Jedną z uciążliwości związanych z eksplo- na zapobieganiu lub ograniczaniu wprowa- są w istotny sposób uzależnione od wiary- atacją transportu szynowego są drgania dzania do środowiska substancji lub energii. godności wyników uzyskiwanych z pomia- mechaniczne zwane wibracjami. Czym oraz rów drgań. są wibracje dla otaczającego środowiska? Art. 139 Uzyskanie wiarygodnych wyników po- Odpowiedź na to pytanie można znaleźć Przestrzeganie wymagań ochrony środowiska miarów wymaga zastosowania specjalistycz- w ustawie „Prawo ochrony środowiska” związanych z eksploatacją dróg, linii kolejo- nej aparatury do pomiaru drgań budowli z dnia 27 kwietnia 2001(Dz.U. z 2001r. Nr 62, wych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów w zakresie niskich częstotliwości a wyko- poz. 627). W art. 3 tej ustawy, stwierdzono zapewniają zarządzający tymi obiektami. nawcy takich pomiarów powinni posiadać m.in., że ilekroć w Ustawie jest mowa o: Z powyższych zapisów wynika, że zarząd- specjalistyczną wiedzę i doświadczenie • zanieczyszczeniu - rozumie się przez to ca infrastruktury transportu szynowego (linii w zakresie wykonywania pomiarów drgań emisję, która może być szkodliwa dla zdro- kolejowej, tramwajowej, metra itp.) jest m.in. w budynkach. wia ludzi lub stanu środowiska, może po- zobowiązany do zapobiegania emisji drgań Rodzi się pytanie: jak ma się ustrzec zlecenio- wodować szkodę w dobrach materialnych, lub jej ograniczania. Obowiązek ten regulo- dawca przed zleceniem opracowania eksper- może pogarszać walory estetyczne środo- wany jest także innymi przepisami (rodzina tyzy obejmującej pomiary drgań i oceny ich wiska lub może kolidować z innymi, uzasad- norm ISO 14000 dotyczących „zarządzania wpływu na budynki i ludzi w budynkach nie- nionymi sposobami korzystania ze środowi- środowiskiem”, tzw. „środowiskowe” dyrek- odpowiedniemu wykonawcy? Pytanie to jest ska (art. 3, pkt 49), tywy Unii Europejskiej etc.) i obejmuje spo- szczególnie istotne, gdy praktycznie jedynym • emisji - rozumie się przez to wprowadzane rządzanie ocen wpływu drgań na środowi- kryterium wyboru oferenta w postępowa- bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku dzia- sko (na budynki i na ludzi w budynkach), niach przetargowych jest kryterium najniższej łalności człowieka, do powietrza, wody, gle- wykonywanie prognoz tych wpływów ceny. Co prawda jest jeszcze wymóg przed- by lub ziemi: a także ich monitorowanie w postaci do- stawienia doświadczenia w zakresie objętym a) substancje, raźnych (kontrolnych) pomiarów drgań lub przetargiem ale nie jest on wystarczający b) energie, takie jak ciepło, hałas, wibracje rejestracji drgań prowadzonych w sposób w sytuacji, gdy zamawiający często udziela- lub pola elektromagnetyczne (art. 3, pkt 4). ciągły. Zasady, sposoby i kryteria wykony- ją wykonawcy rekomendacji praktycznie nie Tak więc, w świetle wspomnianej Ustawy, wania wspomnianych ocen zawierają dwie weryfikując takich specjalistycznych opraco- drgania (wibracje) są emisją zanieczyszczeń normy opracowane w Instytucie Mechaniki wań. Aby uniknąć, choć w części, tego typu do środowiska czyli wszystkie wymagania Budowli Politechniki Krakowskiej: problemów został wprowadzony system odnoszące się do emisji zanieczyszczeń do- • PN-85/B-02170. Ocena szkodliwości drgań akredytacji laboratoriów a w Ustawie „Prawo tyczą także emisji drgań. przekazywanych przez podłoże na budynki. ochrony środowiska” ustawodawca wprowa- Warto w związku z tym przywołać dwa • PN-88/B-02171. Ocena wpływu drgań na dził art. 147a, którego ustęp 1 brzmi: inne artykuły cytowanej Ustawy: ludzi w budynkach. 1. Prowadzący instalację oraz użytkownik Art. 137 Podstawą wykonywania wszelkich ocen urządzenia są obowiązani zapewnić wykona- Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom polega i analiz wpływu drgań na budynki i na ludzi nie pomiarów wielkości emisji lub innych wa-

34 przegląd komunikacyjny 6 / 2013 Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi

2. Przykład zakresu akredytacji podawanego na stronie internetowej PCA powinien wymagać od oferenta zarówno wierzchni uzyskać zakładany efekt zmniej- udokumentowanego doświadczenia, jak szenia poziomu analizowanych oddziaływań. 1. Certyfikat akredytacji Laboratorium Badania i posiadania akredytacji w zakresie pomia- Źródłem drgań podczas badań były prze- Odkształceń i Drgań Budowli działającego rów drgań budowli (udokumentowanego jazdy w sąsiedztwie badanych budynków w strukturze Instytutu Mechaniki Budowli kopią certyfikatu i wydrukiem zakresu akre- pustych tramwajów (2 typów: 105N – 2 Politechniki Krakowskiej dytacji). wozy i 120N – jeden skład) ze sterowaną Poniżej przedstawiono przykładowe reali- prędkością (rys. 3) oraz przejazdy pociągów runków korzystania ze środowiska przez: zacje pomiarów drgań komunikacyjnych metra w pobliskim tunelu. 1) akredytowane laboratorium w rozumieniu wykonanych przez Laboratorium Badania Ocenę wpływu drgań na konstrukcję ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie Odkształceń i Drgań Budowli w strukturze budynku wykonano zgodnie z normą PN-B- oceny zgodności (Dz. U. z 2004 r. Nr 204, poz. Instytutu Mechaniki Budowli Politechniki 2170:1985 za pomocą skali SWD-II. Na rys. 2087, z późn. zm.) lub Krakowskiej. 4 i 5 przedstawiono wybrane najniekorzyst- 2) laboratorium posiadające uprawnienia niejsze wyniki analiz tego wpływu w postaci do badania właściwości fizykochemicznych, Pomiary drgań od ruchu tramwajów wartości szczytowych przyspieszeń drgań toksyczności i ekotoksyczności substancji i w ciągu ulicy Mickiewicza w Warszawie w pasmach 1/3 oktawowych (tercjowych). preparatów nadane w trybie ustawy z dnia 11 Najniższa linia skali SWD-II odpowiada gra- stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach Celem badań było określenie oddziaływań nicy odczuwalności drgań przez budynek. chemicznych (Dz. U. Nr 11, poz. 84, z późn. zm.) od ruchu tramwajowego w postaci drgań Ocenę wpływu drgań na ludzi wyko- - w zakresie badań, do których wykonywania i hałasu na cztery budynki położone w War- nano zgodnie z normą PN-B-02171:1988 są obowiązani. szawie przy ul. Mickiewicza wraz z oceną analizując wartości skuteczne RMS (Root Należy zaznaczyć, że zgodnie z przywołana tych oddziaływań na budynki i na ludzi Mean Square) w 1/3-oktawowych (tercjo- ustawą do instalacji i urządzeń zalicza się w budynkach. Uzyskane z pomiarów dane zo- wych) pasmach częstotliwości i porów- także budowle w tym drogi, linie kolejowe, stały następnie wykorzystane w obliczeniach nując je z wartościami odpowiadającymi linii tramwajowe, lotniska oraz porty. wibroizolacji nawierzchni szynowej tak, aby progowi odczuwalności drgań przez ludzi Do tej pory, w praktyce najczęściej zamawia- w ramach przebudowy konstrukcji na- oraz wartościami odpowiadającymi zapew- jący bał się umieszczania wymogu posiadania akredytacji przez wykonawcę w obawie przed możliwością unieważnienia postępo- wania przetargowego. Tymczasem w świetle cytowanych wyżej zapisów ustawy zarządca infrastruktury kolejowej czy tramwajowej ma nie tylko prawo, ale obowiązek domagać się od wykonawcy pomiarów drgań czy hałasu posiadania akredytacji w zakresie badań ob- jętych zamówieniem. W przypadku pomia- rów drgań powinien to być zakres pomiarów drgań w budynkach (budowlach) zgodnie z normami PN-85/B-02170 i PN-88/B-02171, są też bowiem jednostki akredytowane w zakresie pomiarów drgań niezwiązanych z ochroną środowiska np. dotyczących po- miarów drgań maszyn czy pomiarów drgań na stanowiskach pracy. Szczegółowy zakres akredytacji danej jednostki badawczej nie jest podawany na certyfikacie (rys. 1), lecz można go sprawdzić na stronie internetowej Polskiego Centrum Akredytacji: www. pca.gov.pl – rys. 2. Reasumując, zamawiający badania drgań (np. badania porealizacyjne) 3. Budynek M20 - przejazd tramwaju 105N

35 6 / 2013 przegląd komunikacyjny Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi

4. Wpływ drgań na budynek M20 - przejazd tramwaju 105N 5. Wpływ drgań na budynek M20 - przejazd tramwaju 120N z prędkością 20 km/h z prędkością 50 km/h

6. Analiza wpływu na ludzi drgań poziomych na 3 piętrze budynku M20 - 7. Analiza wpływu na ludzi drgań pionowych na 3 piętrze budynku M20 - przejazd metra przejazd metra

8. Analiza wpływu na ludzi drgań poziomych na 3 piętrze budynku M20 - 9. Analiza wpływu na ludzi drgań poziomych na 3 piętrze budynku M20 - - przejazd tramwaju 105N z prędkością 30 km/h - przejazd tramwaju 105N z prędkością 50 km/h

nieniu ludziom niezbędnego komfortu. Na • górnemu poziomowi zapewnienia lu- stępowania. zamieszczonych poniżej rysunkach zapre- dziom wymaganego komfortu w pomiesz- Analizy wpływu drgań na ludzi wykonano na zentowano wyniki tych analiz – linie ciągłe czeniach mieszkalnych w porze nocnej (od podstawie wyników pomiarów drgań stro- odpowiadają drganiom działających wzdłuż godz. 22 do 6), pów w kierunkach pionowych i poziomych, podłużnej osi ludzkiego ciała, a linie przery- • górnemu poziomowi zapewnienia lu- w wybranych pomieszczeniach poszczegól- wane - drganiom o kierunku poprzecznym dziom wymaganego komfortu w po- nych budynków. Na rys. 6 - 12 zamieszczono do tej osi. mieszczeniach mieszkalnych w porze przykładowe wyniki analiz wpływu drgań na W kolejności od najniżej położonych linie te dziennej (od godz. 6 do 22) oraz w po- ludzi w budynku M20. odpowiadają: mieszczeniach biurowych i handlowo- Podsumowując wyniki analiz wpływu • progowi odczuwalności drgań przez ludzi, usługowych niezależnie od pory ich wy- drgań na ludzi można stwierdzić, iż w ana-

36 przegląd komunikacyjny 6 / 2013 Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi

10. Analiza wpływu na ludzi drgań pionowych na 3 piętrze budynku M20 - 11. Analiza wpływu na ludzi drgań poziomych na 3 piętrze budynku M20 - - przejazd tramwaju 105N z prędkością 50 km/h - przejazd tramwaju 120N z prędkością 50 km/h

12. Analiza wpływu na ludzi drgań pionowych na 3 piętrze budynku M20 - 14. Analiza wpływu na budynek drgań poziomych budynku D 3 - - przejazd tramwaju 120N z prędkością 50 km/h - przejazd tramwaju Norymberga lizowanym budynku drgania generowa- ją próg odczuwalności drgań przez ludzi obydwu typów tramwajów zarówno z pręd- ne przejazdami metra wywierają na ludzi a także granicę komfortu nocnego należ- kością 30 jak i 50 km/h. Wyniki tych analiz mniejszy wpływ niż ma to miejsce podczas nego ludziom w pomieszczeniach miesz- wskazują na konieczność zastosowania wi- przejazdów tramwajów. Drgania genero- kalnych. Na 3 piętrze budynku M20 prze- broizolacji w konstrukcji toru tramwajowego wane przejazdami tramwajów przekracza- kroczenia te wystąpiły podczas przejazdów w ciągu ulicy Mickiewicza.

Pomiary drgań wywołanych przejazdami tramwajów w budynkach przy ulicy Dominikańskiej w Krakowie

Pomiary zostały wykonane w ramach badań własnych Instytutu Mechaniki Budowli Poli- techniki Krakowskiej. Z uwagi na zbliżający się termin remontu jedynej linii tramwajowej przecinającej zabytkowe centrum Kra- kowa, wykonano badania drgań budynków, aby uzyskać potrzebne dane wejściowe do ewentualnego wykonania odpowiednich symulacji i obliczeń, a co najistotniejsze, aby określić poziom tła dynamicznego dla stanu istniejącego przed remontem torowiska. Źródłem drgań były przejazdy tramwajów 3 typów. Rozmieszczenie akcelerometrów w jednym z budynków przedstawiono na rys. 13. Wybrane wyniki analiz wpływu pomie- rzonych drgań na budynek i na ludzi w budynku zamieszczono na rys. 14 – 18. 13. Schemat rozmieszczenia czujników w budynku D3 Badania wykazały bardzo wysoki poziom

37 6 / 2013 przegląd komunikacyjny Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi

15. Analiza wpływu na budynek drgań poziomych budynku D3 - 16. Analiza wpływu na ludzi drgań pionowych na parterze budynku D3 - - przejazd tramwaju NGT6 - przejazd tramwaju Norymberga

17. Analiza wpływu na ludzi drgań poziomych na II piętrze budynku D3 - 18. Analiza wpływu na ludzi drgań pionowych na II piętrze budynku D3 - - przejazd tramwaju Norymberga - przejazd tramwaju Norymberga

drgań konstrukcji budynku, w dużej czę- nieszkodliwe dla konstrukcji; następuje tylko kroczeniem granicy B i wejściem w III strefę ści mieszczą się one w II strefie szkodliwo- przyspieszone zużycie budynku i pierwsze rysy szkodliwości dla SWD II (drgania szkodliwe ści (drgania odczuwalne przez budynek, ale w wyprawach, tynkach itp.) – włącznie z prze- dla budynku, powodują lokalne zarysowania i spękania, przez co osłabiają konstrukcję budynku i zmniejszają jego nośność oraz odpor- ność na dalsze wpływy dynamiczne; może na- stąpić odpadanie wypraw i tynków) – rys. 15. Zanotowano również wpływ drgań na ludzi przebywających w budynku - drgania ge- nerowane przejazdami tramwajów przekra- czają próg odczuwalności drgań przez ludzi a także granicę komfortu nocnego należne- go ludziom w pomieszczeniach mieszkalnych (Rys. od 16 do 18).

Pomiary drgań kolejowych w Skierniewicach do raportu oddziaływania na środowisko

W ramach zadania inwestycyjnego „Moder- nizacja linii kolejowej Warszawa – Łódź, etap I: odcinek Skierniewice – Łódź Widzew” de- cyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia nałożyła na inwestora tj. PKP PLK S.A. Oddział Regio- nalny w Warszawie - obowiązek zaprojek- towania konstrukcji antywibracyjno-anty- 19. Ogólny widok omawianego budynku na linii Skierniewice – Łódź Widzew hałasowych podtorza. W związku z tym na

38 przegląd komunikacyjny 6 / 2013 Rozwiązania skrzyżowań kolei z drogami kołowymi części odcinka Warszawa - Katowice przewi- dziano zastosowanie wibroizolacyjnych mat podtorowych (podpodsypkowych), z uwagi na zapewnienie ochrony przed drganiami budynków usytuowanych na tym odcinku w sąsiedztwie torów linii. Celem podjętych prac pomiarowych było wykonanie badań tła dynamicznego, czyli określenie poziomu wpływów dynamicznych, jakim podlegają wspomniane budynki przed realizacją inwestycji tj. podczas przejazdu pociągów po nawierzchni kolejowej o dotychczasowej konstrukcji. Kolejny etap po zakończeniu inwestycji obejmie powtórzenie badań w tych samych miejscach, co umożliwi porównanie wyni- ków pomiarów drgań uzyskach przed i po wykonaniu modernizacji torów oraz określe- nie skuteczności zaproponowanych rozwią- zań wibroizolacji. 20. Analiza wpływu na budynek składowej x (kierunek prostopadły do torów) drgań poziomych - Pomiary prowadzono zarówno pod - przejazd pociągu dalekobieżnego torem 2 kątem określenia wpływu drgań na kon- strukcję budynków jak i w celu ustalenia wielkości wpływów dynamicznych na ludzi przebywających w badanych obiektach. Tu ograniczono się do prezentacji wyników dla jednego wytypowanego obiektu (rys. 19). Wyniki analiz wpływu drgań na budynek i przebywających w nim ludzi zamieszczono na rys. 20 – 22. Na podstawie uzyskanych wyników po- miarów i analiz można stwierdzić, iż drgania wywołane przejazdami pociągów należy zakwalifikować jako nieodczuwalne przez konstrukcję tych budynków (mieszczą się w strefie I szkodliwości skali SWD II), natomiast pomierzone drgania przekraczają próg odczuwalności drgań przez ludzi. Podany w opracowaniu szczegółowy opis rozmieszczenia punktów pomiarowych w budynkach umożliwia wykonanie badań kontrolnych, które należy przeprowadzić po zakończeniu modernizacji nawierzchni 21. Analiza wpływu na budynek składowej y (kierunek równoległy do torów) drgań poziomych - kolejowej. Badania takie należy wykonać - - przejazd pociągu dalekobieżnego torem 2 - w miarę możliwości - w tych samych punk- tach pomiarowych.

Wnioski

Akredytowane laboratoria muszą spełniać określone procedury w ramach przyjęte- go systemu jakości. Jakość ich pracy jest stale kontrolowana podczas okresowych auditów. Dlatego powierzanie prac pomiarowych takim laboratorium to nie tylko formalne spełnienie wymogów Ustawy Pra- wo Ochrony Środowiska, lecz także jedyna możliwa gwarancja jakości wykonanych badań i ich zgodności z aktualnymi aktami prawnymi z danej dziedziny. Wykonywanie badań według ściśle określonych procedur zapewnia powtarzalność wyników, co jest wymagane np. przy analizie porównawczej stanu sprzed realizacji inwestycji (badań tła dynamicznego) i wyników badań porealiza- 22. Analiza wpływu na ludzi drgań pionowych budynku - przejazd pociągu dalekobieżnego torem 2 cyjnych. 

39 6 / 2013 przegląd komunikacyjny Transportation Overview Table of Contents Page 8 Witold Olpiński Page 28 Bogdan Godziejewski Necessary action for the improvement of safety Planning and financing of the modernization and at level crossings in Poland maintenance of the railway infrastructure in The Netherlands with specific considerations In the following paper there are some actions presented, which according to the author of this paper, need to be taken in order to improve the security regarding level crossings at the level crossings in Poland. The issue which was discussed is connected with the essential legislative proceedings in the scope of all laws and orders Article describes the activities of the Dutch Ministry of Infrastructure and regulating the principles of co- responsibility and co-financing of these ob- Environment as well as of the Infrastructure Manager – ProRail towards projects and also with the suitable technical equipment. Three basic directions per planning and execution of necessary upgrades and maintenance of the were discussed which include: security measures, technical security and also railway network, and specifically level crossings, towards new objectives penalization of inappropriate behavior of level crossing users. The attention regarding capacity, interoperability, increased train speeds, reliability and was paid also to the vital factor which influences the security rate. Apart from safety in the perspective 2020 and beyond. Several data related to number the events happening at the level crossings, it refers to the accidents of pe- of level crossings, accident statistics, as well as financial budgets for 2013 are ople who illegally move in the prohibited places in the railway area. There described. Division of roles between various stakeholders in the moderniza- was a reference to the reasons of the threat occurrence and also there were tion and maintenance of level crossings is presented. many different ways shown how to improve the situation.

Keywords: Safety at level-crossings; Prevention measures

Page 18 Andrzej Matysiewicz The realisation of the project of Regional Operation Program In Lublin’s voivodeship in 2007-2013. ”Modernisation of level crossings in order to increase the safety at level crossings on public highways in the area of Lublin’s voivodeship in the scope of security systems at level crossings”

In the following paper, there are some issues concerning the improvement of safety of the level crossings discussed. The problem is presented with relation to the investment projects prepared by joint-stock company PKP Polskie Linie Kolejowe (PKP PLK S.A.) on the area of Lublin province. In the article, there was a description of the main aims defined in the strategic documents and also the effects of the undergone modernization. According to the assumptions, those projects were aiming to modernize twenty four level crossings, in particular the devices securing the rail traffic and the surface of the level crossings. The main purpose of the projects is to decrease the number of accidents occurring at the level crossings. Keywords: Level crossings; Safety; Tender procedures; European directives; Main- Keywords: Investment Projects; The improvement of safety at level crossings tenance; Modernization; Railway infrastructure; State subsidies

Page 22 Renata Szwarc, Beata Szeptycka Page 34 Piotr Stecz, Krzysztof Stypuła The improvement of safety and the elimination of the The examples of measurements of transport vibration exploitative threats at level crossings in relation to in the buildings made by accredited laboratory two projects realized by PKP (Polish railway lines) in In the following paper there is presented a problem of mechanical vibration the program of “infrastructure an environment” caused by the track transport. There was shown the method of measuring vibration in terms of the influence on buildings and people inside them and In the following paper, there are some issues presented concerning the im- also the environment. On the basis of presented examples of measurements, provement of safety of level crossings. The problem is discussed with relation the influence of vibration on the surrounding was shown. What was empha- to two investment projects prepared by joint stock company PKP – Polskie sized is that the quality of the conducted measurements has to meet the Linie Kolejowe (PKP PLK S. A). According to the assumptions, all the projects requirements of the law regarding environmental preservation and also the are aiming to restructure the devices of the points and signals on the level law requirements in a particular field. In the final conclusion, it is stated that crossings located in the whole railway network run by PKP PLK S.A. It is the doing the research according to specified procedures ensures the recurren- first project on the railway which is being implemented on such a large scale. ce of the results. It is required, for example, while the comparative analysis of the influence of vibration before and after the realization of the project. Keywords: The improvement of safety; Signalling system at level crossings; Elimi- nation of threats Keywords: Transport vibration; Measurements; Research analysis

Translation: the Authors

40 przegląd komunikacyjny 6 / 2013 Podstawowe informacje dla Autorów artykułów

„Przegląd Komunikacyjny” publikuje artykuły związane z szeroko rozumianym transportem oraz infrastrukturą transportu. Obejmuje to zagadnienia techniczne, ekonomiczne i prawne. Akceptowane są także materiały związane z geografią, historią i socjologią transportu.

Artykuły publikowane w „Przeglądzie Komunikacyjnym” dzielimy na: „wnoszące wkład naukowy w dziedzinę transportu i infrastruktury transportu” i „pozostałe”. Prosimy Autorów o deklarację, do której grupy zaliczyć ich prace. Materiały do publikacji należy przesyłać w formie elektronicznej na adres redakcji: [email protected] Pierwszym krokiem jest przesłanie ZGŁOSZENIA PUBLIKACJI (do pobrania ze strony: przeglad.komunikacyjny.pwr.wroc.pl). W zgłoszeniu należy podać: imię i nazwisko autora, adres mailowy oraz adres do tradycyjnej korespondencji, miejsce zatrudnienia, zdjęcie (w przypadku większej liczby autorów konieczne są dane o wszystkich osobach oraz wskazanie autora korespondencyjnego), tytuł artykułu oraz streszczenie i słowa kluczowe (te informacje także w języku angielskim). Konieczna jest także deklaracja, czy artykuł ma być zaliczony do grupy „wnoszących wkład naukowy...”, czy „po- zostałe”. Artykuły mogą być napisane w języku angielskim. Możliwe jest przesłanie od razu całego artykułu (zgłoszenie + artykuł + oświadczenie Autora, opracowanych według zasad jak niżej). Na podstawie ZGŁOSZENIA PUBLIKACJI Kolegium Redakcyjne podejmuje decyzję odnośnie zaproszenia Autora do nadesłania artykułu lub sugeruje przesłanie do innego czasopisma. W celu usprawnienia i przyspieszenia procesu publikacji prosimy o zastoso- Artykuły wnoszące wkład naukowy podlegają rozbudowanym procedurom re- wanie się do poniższych wymagań dotyczących nadsyłanego materiału: cenzji merytorycznych zgodnie z wytycznymi MNiSW, co pozwala zaliczyć je, po 1. Tekst artykułu powinien być napisany w jednym z ogólnodostępnych progra- opublikowaniu, do dorobku naukowego (z punktacją przyznawaną w toku oceny mów (na przykład Microsoft Word). Wzory i opisy wzorów powinny być wkom- czasopism naukowych – aktualnie są to 4 punkty): ponowane w tekst. Tabele należy zestawić po zakończeniu tekstu. Ilustracje (ry- 1. Do oceny każdej publikacji powołuje się co najmniej dwóch niezależnych recen- sunki, fotografie, wykresy) najlepiej dołączyć jako oddzielne pliki. Można je także zentów spoza jednostki. wstawić do pliku z tekstem. Możliwe jest oznaczenie miejsc w tekście, w których 2. W przypadku tekstów powstałych w języku obcym, co najmniej jeden z recen- autor sugeruje wstawienie stosownej ilustracji lub tabeli. Obowiązuje odrębna zentów jest afiliowany w instytucji zagranicznej innej niż narodowość autora numeracja ilustracji (bez rozróżniania na rysunki, fotografie itp.) oraz tabel. pracy. 2. Całość materiału nie powinna przekraczać 12 stron w formacie Word (zalecane 3. Rekomendowanym rozwiązaniem jest model, w którym autor(zy) i recenzenci jest 8 stron). Do limitu stron wlicza się ilustracje załączane w odrębnych plikach nie znają swoich tożsamości (tzw. "double-blind review process"). (przy założeniu że 1 ilustracja = ½ strony). 4. W innych rozwiązaniach recenzent musi podpisać deklarację o nie występowa- 3. Format tekstu powinien być jak najprostszy (nie stosować zróżnicowanych styli, niu konfliktu interesów; za konflikt interesów uznaje się zachodzące między re- justowania, dzielenia wyrazów, podwójnych i wielokrotnych spacji itp.). Dopusz- cenzentem a autorem: czalne jest pogrubienie, podkreślenie i oznaczenie kursywą istotnych części tek- a) bezpośrednie relacje osobiste (pokrewieństwo, związki prawne, konflikt), stu, a także indeksy górne i dolne. Nie stosować przypisów. b) relacje podległości zawodowej, 4. Nawiązania do pozycji zewnętrznych - cytaty (dotyczy również podpisów ilu- c) bezpośrednia współpraca naukowa w ciągu ostatnich dwóch lat poprzedzają- stracji i tabel) oznacza się numeracją w nawiasach kwadratowych [...]. Numeracja cych przygotowanie recenzji. odpowiada zestawieniu na końcu artykułu (oznaczonego jako „Materiały źródło- 5. Recenzja musi mieć formę pisemną i kończyć się jednoznacznym wnioskiem co we”). Zestawienie powinno być ułożone alfabetycznie. Nie należy zamieszczać do dopuszczenia artykułu do publikacji lub jego odrzucenia. informacji o materiałach źródłowych w przypisach. 6. Zasady kwalifikowania lub odrzucenia publikacji i ewentualny formularz recen- 5. Jeżeli Autor wykorzystuje materiały objęte nie swoim prawem autorskim, powi- zencki są podane do publicznej wiadomości na stronie internetowej czasopisma nien uzyskać pisemną zgodę właściciela tych praw do publikacji (niezależnie od lub w każdym numerze czasopisma. podania źródła). Kopie takiej zgody należy przesłać Redakcji. 7. Nazwiska recenzentów poszczególnych publikacji/numerów nie są ujawniane; raz w roku (w ostatnim numerze oraz na stronie internetowej) czasopismo poda- Po akceptacji ZGŁOSZENIA PUBLIKACJI należy dosłać: artykuł (bez danych je do publicznej wiadomości listę recenzentów współpracujących. identyfikujących autora) z materiałami dodatkowymi, takimi jak tabele, ilustracje Szczegóły powyższych procedur dostępne są na stronie internetowej MNiSW. (wkomponowane w tekst lub w oddzielnych plikach) oraz „Oświadczenie Autora korespondencyjnego”. Artykuły pozostałe podlegają recenzjom merytorycznym jednego recenzenta Do przygotowania załączników można wykorzystać pliki (do pobrania ze strony: (ewentualnie spoza jednostki). Proces ich publikacji jest szybszy. Autorom nie przy- przeglad.komunikacyjny.pwr.wroc.pl): sługuje punktacja do dorobku naukowego. • „Wzór artykułu” – plik edytora Word, który może być podstawą formatowa- nia własnego artykułu; Przygotowany materiał powinien obrazować własny wkład badawczy autora. Re- • „Oświadczenie Autora korespondencyjnego”. dakcja wdrożyła procedurę zapobiegania zjawisku Ghostwriting (z „ghostwriting” Dodatkowo można skorzystać z następujących plików: mamy do czynienia wówczas, gdy ktoś wniósł istotny wkład w powstanie publi- • "Przyład zgłoszenia artykułu" i „Przykładowy artykuł w wersji nadesłanej przez kacji, bez ujawnienia swojego udziału jako jeden z autorów lub bez wymienienia Autora” – prosimy o przygotowanie własnego materiału w zbliżonej formie; jego roli w podziękowaniach zamieszczonych w publikacji). Tekst i ilustracje muszą • „Przykładowy artykuł w wersji publikowanej w Przeglądzie Komunikacyj- być oryginalne i niepublikowane w innych miejscach (w tym w internecie). Możli- nym” – jest to ta sama pozycja jak w pliku wyżej, z tym że już po składzie we jest zamieszczanie artykułów, które ukazały się w materiałach konferencyjnych i druku, prosimy o porównanie obu wersji. i podobnych (na prawach rękopisu) z zaznaczeniem tego faktu i po przystosowa- niu do wymogów publikacyjnych „Przeglądu Komunikacyjnego”. Uwaga! Duże rozbieżności pomiędzy nadesłanym materiałem, a powyższymi wymagania- Redakcja nie zwraca nadsyłanych materiałów. Na życzenie możliwa jest autoryzacja mi spowodują odesłanie całości do autorów z prośbą o autokorektę. materiału przygotowanego do druku. Autorzy otrzymują bezpłatnie numer w którym ukazała się ich publikacja. W przypadku pytań prosimy o kontakt: Korespondencję inną niż artykuły do recenzji prosimy kierować na adres: [email protected] [email protected]

Redakcja pisma oferuje objęcie patronatem medialnym konferencji, debat, seminariów itp.: http://przeglad.komunikacyjny.pwr.wroc.pl/patron.html. Patronat obejmuje: • ogłaszanie przedmiotowych inicjatyw na łamach pisma, • zamieszczanie wybranych referatów / wystąpień po dostosowaniu ich do wymogów redakcyjnych, • publikację informacji końcowych (podsumowania, apele, wnioski), • kolportaż powyższych informacji do wskazanych adresatów. Ceny są negocjowane indywidualnie w zależności od zakresu zlecenia. Możliwe są atrakcyjne upusty.

Powyższe informacje oraz więcej szczegółów dostępne są na stronie: http://przeglad.komunikacyjny.pwr.wroc.pl/ Publikujemy artykuły związane z transportem i infrastrukturą transportową Czasopismo znajduje się na liście MNiSW z oceną 4 punktów

1 erów i techników komunikacji RP 2 miesięcznik naukowo-techniczny stowarzyszenia inżynierów i techników komunikacji RP komunikacji RP miesięcznik naukowo-techniczny stowarzyszenia inżyni 2013 2013 rocznik LXVIII miesięcznik naukowo-techniczny3 stowarzyszenia inżynierów i techników rocznik LXVIIIzł cena 29,40 zł stowarzyszenia inżynierów i techników 29,40VAT 5% VAT cena 5% w tym w tym 2013 rocznik LXVIII komunikacji RP miesięcznik naukowo-techniczny cena 29,40 zł przegląd w tym 5% VAT przegląd 4 przegląd 2013 komunikacyjny rocznik LXVIII UKAZUJE SIĘ OD 1945 ROKU komunikacyjny cena 29,40 UKAZUJE SIĘ OD 1945 ROKU w tym zł przeglądkomunikacyjny 5% VAT UKAZUJE SIĘ OD 1945 ROKU komunikacyjny UKAZUJE SIĘ OD 1945 ROKU

PotencjałZimowa kolei szkoła mechaniki - górotworu i geoinżynierii Koncepcje przywróceniaStarego obsługi Miasta transportem w Elblągu zbiorowym - - Zmiany objętościowe w podłożu wzmacnianym metodą wymianyInżynieria mostowa Badania laboratoryjne pożaru siedzisk.dynamicznej. Symulator Zasady sporządzania projektu geotechnicznego związanego z likwidacją osuwisk w drogownictwie. Obserwacje i wnioski wynikające Wykorzystanie PPP w obszarze infrastruktury transportokomputerowy przekaźnikowegoz systemu pracy nasypu sterowania zbrojonego geosyntetykami na terenieProblem podlegającym zawodowego narażenia na hałas pochodzący od dźwiękowych wej. Problemy funkcjonowania międzynarodowegoruchem transpor kolejowym. Linia kolejowadużym do wpływom złota. eksploatacji górniczej. Weryfikacjasygnalizatorów nośności uprzywilejowania. pala Rynek PPP w obszarze infrastruktury tu drogowego w Polsce. Turystyczne wykorzystanie kolei wą ustalonej na podstawie badań CPTU. Analiza niezawodnościtransportu. zabezpieczenia Nasunięcie przęsła Vierendeel’a w Lublinie. Ocena trasy kolejowej Infrastruktura drogowaISSN a kolejowa – zasady dostępu. skotorowej. Ochrona praw osób podróżującychISSN drogą lotniczą. 0033-22-32 wykopu na podstawie pomiarów inklinometrycznych orazpołożonej analiz numerycznych. w łuku na podstawie pomiarów satelitarnych. Infrastruktura drogowa 0033-22-32 ISSN a kolejowa – planowanie i finansowanie budowy, rozbudowy lub modernizacji. Infrastruktura drogowa a kolejowa – własność i zarządzanie. 0033-22-32 ISSN 0033-22-32 W najbliższym czasie dostępne także w wersji elektronicznej

Szczegóły na: http://przeglad.komunikacyjny.pwr.wroc.pl