DR. 27.3.2003

MALAYSIA DEWAN RAKYAT Khamis, 27 Mac 2003 Mesyuarat dimulakan pada pukul 10.00 pagi DOA [Tuan Yang di-Pertua mempengerusikan Mesyuarat]

JAWAPAN-JAWAPAN LISAN BAGI PERTANYAAN-PERTANYAAN

1. Dato' Napsiah binti Omar [Kuala Pilah] minta Menteri Pengangkutan menyatakan, adakah kementehan sedar Malaysia boleh dianggap sebagai negara maritim dan kerajaan sedang berusaha mewujudkan industri maritim, Berapakah wang yang telah dibelanjakan, apakah pencapaian kita masa kini dan bagaimanakah kita mengukur kejayaan ini.

Setiausaha Parlimen Kementerian Pengangkutan [Dato1 Ir. Donald Lim Slang Chai]: Tuan Yang di-Pertua, Kementerian Pengangkutan sedar bahawa dari segi definisi negara maritim ianya amat luas skopnya yang meliputi bukan sahaja pengangkutan maritim malah ianya mencakupt juga bidang keselamatan maritim atau maritime security dengan izin, di mana peranannya dilaksanakan oleh tentera laut dan juga oleh beberapa agensi penguatkuasaan yang lain seperti polis marin, jabatan perikanan, jabatan kastam dan jabatan imigresen. Walau bagaimanapun, memandangkan soalan ini ditujukan kepada Kementerian Pengangkutan maka penjelasan yang akan diberikan hanyalah tertumpu kepada sektor ekonomi yang berkaitan sahaja. Dalam hubungan ini, dari sudut kedudukan geografi yang di kelilingi oleh laut dan lebih daripada 95% kargo eksport dan import Malaysia diangkut melalui pengangkutan laut, maka Malaysia bolehlah dianggap sebagai sebuah negara maritim. Selaras dengan itu, kerajaan telah dan sedang mengambil beberapa langkah serta berusaha untuk memajukan lagi industri maritim. Ini jelas boleh dilihat dengan pembangunan agresif yang diambil seperti menjadikan Pelabuhan Klang sebagai pusat pemunggahan negara dan pusat transshipment serantau dan juga Pelabuhan Tanjung Pelepas sebagai pusat transshipment antarabangsa, menubuhkan Tabung Perkapalan untuk membangunkan industri perkapalan dan juga menggalakkan industri pelancongan dan rekreasi laut dengan pembinaan marina untuk kemudahan kapal-kapal persiaran DR. 27.3.2003 2 di seluruh negara dan juga mewujudkan institusi penyelidik dan latihan seperti Institut Maritim Malaysia atau MIMA dan Akademi Laut Malaysia atau ALAM. Tuan Yang di-Pertua, dalam Rancangan Malaysia Yang Ketujuh, sebanyak RM5.2 bilion telah dibelanjakan untuk pembangunan infrastruktur dan kemudahan awam di sektor maritim. Sementara dalam Rancangan Malaysia Kelapan bagi tahun 2001 dan 2002, sebanyak RM1.79 bilion telah dibelanjakan. Dengan itu, keseluruhan perbelanjaan dari tahun 1996 hingga 2002 adalah berjumlah RM6.99 bilion. Dari segi pencapaian di sektor pelabuhan, lebih banyak kargo telah dikendalikan melalui pelabuhan tempatan. Untuk tahun 2002, sebanyak 255 juta tan kargo telah dikendalikan berbanding dengan 190 juta tan pada tahun 2000, iaitu penambahan sebanyak 34%. Di sektor perkapalan pula, kapasiti kapal telah bertambah dahpada 6.6 juta gross registered tonne atau GRT pada tahun 2000 ke 7.4 juta gross registered tonne pada tahun 2002. Untuk meningkatkan keselamatan pelayaran dan mengurangkan risiko kemalangan kapal khususnya di Selat Melaka, Malaysia telah mengambil beberapa tindakan seperti memperkenalkan Skim Pemisah Trafik dan mengadakan peraturan bagi mengawal pergerakan trafik kapal. Skim dan peraturan ini telah diluluskan oleh badan antarabangsa maritim iaitu International Maritime Organisation atau IMO Kejayaan usaha kerajaan dalam sektor maritim boleh dilihat dari segi kedudukan pelabuhan dalam mengendalikan kontena di peringkat dunia. Untuk tahun 1995, kedudukan Pelabuhan Klang adalah tempat ke 27 dan untuk tahun 2002, Pelabuhan Klang telah menduduki tempat ke-11. Sementara untuk Pelabuhan Tanjung Pelepas, kedudukan pada tahun 2000 adalah tempat ke 108 tetapi telah meningkat ke-21 pada tahun 2002. Sekian. Dato' Napsiah binti Omar: Tuan Yang di-Pertua, terima kasih, soalan tambahan. Sama ada di laut ataupun di darat, keselamatan pengangkutan dijaga oleh polis dan juga oleh navy kita atau Polis Diraja Malaysia. Tuan Yang di-Pertua, awal minggu ini, pada 23 Mac, Polis Diraja Malaysia menyambut Hari Polis yang ke-196. Saya dan Ahli-ahli Parlimen BBC mengucapkan Selamat Menyambut Hari Polis [Tepuk] Kepada Polis negara dan seluruh anggota Polis Diraja di Malaysia. Syabas, tahniah dan terima kasih di atas khidmat bakti mereka [Tepuk] DR. 27.3.2003 3

Tuan Yang di-Pertua, soalan tambahan, berapa ramai kah bumiputera ataupun syarikat bumiputera yang menceburkan diri atau melabur dalam bidang industri ini dan apakah program-program untuk menggalakkan bumiputera untuk bersama dalam industri maritim dan berapakah nilai perniagaan ini daripada kaum bumiputera. Terima kasih. Dato' Ir. Donald Lim Siang Chai: Tuan Yang di-Pertua, terima kasih dan terima kasih kepada Yang Berhormat bagi Kuala Pilah. Soalan pertama tidak berkaitan dengan Kementerian Pengangkutan. Soalan yang kedua mengenai participation bumiputera di sektor maritim ini. Memang secara amnya kementerian mengikuti arahan Kerajaan Pusat supaya sekurang-kurangnya 30% business atau pengiibatan dalam perniagaan di sektor maritim ini tetapi angka yang spesifik saya tidak ada di sini, saya akan jawab secara bertulis kepada Ahti Yang Berhormat. Tuan Ramli bin Ibrahim: Tuan Yang di-Pertua, dalam jawapan Setiausaha Parlimen, Kementerian Pengangkutan sebentar tadi ada menyebut tentang pembangunan Peiabuhan Klang dan Pelabuhan Tanjung Pelepas. Saya tidak mendengar bagaimana perancangan kerajaan untuk membangun pelabuhan- pelabuhan di Pantai Timur misalnya di Kelantan, di Tumpat seperti yang telah diminta oleh kerajaan negeri. Juga saya tidak mendengar disebut oleh menteri berkenaan dengan pelabuhan di Sabah ataupun di Sarawak. Saya mahu tahu, setakat ini apakah ada perancangan kerajaan dalam Rancangan Malaysia Kelapan misalnya untuk membangun pelabuhan-pelabuhan di Pantai Timur ini, terutama sekali apabila kita cuba menghubungkan perdagangan dengan negara-negara Vietnam, negara Kampuchea dan Thailand supaya di Pantai Timur juga ada satu pelabuhan yang boleh menampung pengangkutan laut antara negara-negara tersebut. Minta penjelasan kalau boleh. Dato' Ir. Donald Lim Siang Chai: Terima kasih Yang Berhormat, memang kerajaan sedar ada permintaan dari sebuah syarikat untuk membina satu pelabuhan di kawasan Tumpat, memang permohonan itu di peringkat akhirlah kita akan memberi kelulusan tetapi kita ada syarat-syarat yang tertentu dan sekarang adalah di peringkat akhir. Untuk makluman Ahli Yang Berhormat juga, Yang Berhormat kata tidak ada pelabuhan di Pantai Timur itu tidak benar, sebab kita ada Pelabuhan Kuantan, DR. 27.3.2003 4

Pelabuhan Kemaman dan untuk makluman Ahli Yang Berhormat juga, pelabuhan- pelabuhan di East Malaysia, Sabah dan Sarawak adalah di kawal selia oleh kerajaan negeri masing-masing, hanya Pelabuhan Bintulu dijaga oleh Kementerian Pengangkutan. Sekian.

2. Puan Fong Po Kuan [Batu Gajah] minta Menteri Perumahan dan Kerajaan Tempatan menyatakan, bentuk kawalan yang dijalankan terhadap operasi siber kafe dan syarat-syarat yang perlu dipatuhi sebelum kelulusan diberi.

Tfmbalan Menteri Perumahan dan Kerajaan Tempatan [Datuk M. Kayveas]: Tuan Yang di-Pertua, terima kasih dan terima kasih juga kepada Yang Berhormat Batu Gajah. Tuan Yang di-Pertua, untuk makluman Ahli Yang Berhormat, izinkan saya untuk menjawab soalan ini bersekali dengan Pertanyaan Lisan daripada Yang Berhormat Larut pada hari ini memandangkan kedua-dua pertanyaan tersebut menyentuh isu yang sama. Tuan Yang dl-Pertua: Baiklah. Datuk M. Kayveas: Tuan Yang di-Pertua, terima kasih. Seperti mana Yang Berhormat sedia maklum apabila kerajaan mengeluarkan arahan, tidak ada sebarang penapisan dan kawalan terhadap internet, maka pihak berkuasa tempatan teiah tidak mengenakan apa jua bentuk kawalan terhadap internet Selaras dengan arahan ini, cyber cafe tidak dikategorikan sebagai aktiviti hiburan dan ianya tidak dilesenkan di bawah Enakmen Hiburan. Namun demikian PBT hanya akan mengenakan lesen ke atas premis bagi tempat ianya beroperasi, Sekiranya cyber cafe ini beroperasi bersekali dengan restoran makanan, PBT akan mengenakan lesen di bawah Undang-undang Kecil Establishment Makanan. Dalam hal ini, kerajaan amat sedar akan terdapat gejala yang tidak sihat berlaku di cyber cafe. Bagi menangani masalah ini, antaranya kerajaan tetah mengarahkan PBT supaya proses pengeluaran lesen premis bagi cyber cafe diperketat dengan memastikan kesesuaian lokasi serta mendapatkan ulasan daripada pihak polis serta jabatan bomba dan penyelamat dari segi keselamatan bangunan. Tuan Yang di-Pertua, di samping itu, PBT dan agensi penguat kuasa juga disarankan supaya meningkatkan pemeriksaan dan memantau secara berterusan DR. 27.3.2003 5 cyber cafe tersebut dan mengambil tindakan tegas sekiranya didapati mereka tidak mematuhi syarat yang ditetapkan dan tindakan boleh diambil seperti lesen premis mereka dibatalkan atau tidak diperbaharui. Terima kasih. Puan Fong Po Kuan: Terima kasih Tuan Yang di-Pertua. Terima kasih Yang Berhormat Timbalan Menteri. Bila hendak buat serbuan di Malaysia kini tidak guna pula perkataan "tiada penapisan Internet' tetapi sekarang kata hendak jayakan ini *tiada penapisan kepada Internet' Pusat-pusat cyber cafe masa kini tumbuh seperti cendawan seolah-olah ia memberi perkhidmatan Internet Akan tetapi ia adalah perubahan rupa daripada mesin kuda, tempat perjudian kepada Internet di cyber cafe. Jadi, sekarang ini cyber cafe semua kebanyakannya telah menjadi pusat-pusat perjudian dan pelajar lebih gemar pergi ke pusat-pusat cyber cafe daripada ke sekolah. Jadi, saya ingin tahu daripada Yang Berhormat Timbalan Menteri apakah Yang Berhormat sedar bahawa di pusat-pusat cyber cafe ini mereka mempunyai satu button khas di mana bila pihak penguasa datang, semua skrin berubah dari mesin kuda ke Internet. [Ketawa] Saya harap Yang Berhormat Timbalan Menteri takkan kata tak sedar, sebab budak sekolah pun tahu, orang ramai pun tahu, jangan kata pihak penguat kuasa tak tahu. Saya minta jawapan. Datuk M. Kayveas: Sebenarnya Yang Berhormat saya belum pernah masuk dalam mana-mana cyber cafe dan saya tidak tahu. [Ketawa] Raja Dato' Ahmad Zainuddin bin Raja Haji Omar: Terima kasih Tuan Yang di-Pertua. Terima kasih Yang Berhormat. Sama ada daripada segt hukuman Puan Fong Po Kuan: [Menyampuk] Tuan Yang di-Pertua: Ya, Larut. Raja Dato* Ahmad Zainuddin bin Raja Haji Omar: Gangguan, Tuan Yang di-Pertua. Timbalan Menteri pun pandang sana, dia hendak jawab. Tuan Yang di-Pertua: Ya. Raja Dato' Ahmad Zainuddin bin Raja Haji Omar: ini pasai hukuman tentang penalti, masalahnya yang selalu kena yang di barisan hadapan. Yang di belakang ini, yang terbabit, pemiliknya dan sebagainya seolah-olah mereka tidak mengendahkan amaran pihak berkuasa tempatan, walaupun ada tindakan dibuat... Puan Fong Po Kuan: [Menyampuk] Raja Dato* Ahmad Zainuddin bin Raja Haji Omar: Janganlah ganggu, Batu Gajah, awak perempuan. [Ketawa] Ini serius. Kita memang menggalakkan DR. 27.3.2003 6 pembelajaran Internet dan sebagainya. Kalau memang ikutkan hati saya, saya suruh tutup. Sebab kanak-kanak sekolah ini yang tak tahu apa, ubun masih lembut, waktu sebelum dia pergi ke sekolah, sebelum masuk sekolah atau balik sekolah, mula-mula dia ghalib pergi kononnya hendak tengok apa benda itu, selepas itu dia terus leka di situ. Ini menimbulkan masalah kepada keluarga. Puan Fong Po Kuan: [Menyampuk] Raja Dato* Ahmad Zainuddin bin Raja Hajf Omar: Jadi, saya hendak tahu tentang tindakan - Batu Gajah, Tuan Yang di-Pertua tengoklah, mengganggu, nama peguam. Tuan Yang di-Pertua: Sila teruskan. Raja Dato' Ahmad Zainuddin bin Raja Haji Omar: Pasal saya ada telinga, Tuan Yang di-Pertua, ganggu saya hendak bertanya kepada Timbalan Menteri, nanti Timbalan Menteri salah jawab saya pula, kecoh Dewan, sudah beberapa kali jadi kontroversilah, saya seorang kontroversial tak mengapa. Jadi, tentang penalti, hukuman oleh pihak berkuasa tempatan ke atas cyber cafe kalau diteruskan, walaupun ikut keinginan saya suruh tutup sahaja, ada cara lain untuk mendidik, melatih pelajar-pelajar kita menggunakan Internet. Saya tak perlu sebut soal video game dan sebagainya. Memang bila sampai ke situ ada macanvmacam aktiviti dijalankan. Sebab dalam pengalaman kita pihak berkuasa tempatan ini ada juga salun- salun kononnya gunting rambut tetapi di belakangnya lain [Disampuk] Saya tak sebut pasal rumah urut. Orang lain sebut, saya tak sebut Jadi, soalan saya tentang penalti, hukuman ke atas pemilik-pemilik yang enggan, yang degil, yang tidak mengendahkan undang-undang pihak berkuasa tempatan yang boleh menyebabkan timbul masalah kepada anak-anak kita, pelajar-pelajar kita yang hendak mendapatkan didikan. Tentang pembukaan cyber cafe ini kadang-kadang sampai tengah malam. Kalau bolehlah, pihak berkuasa tempatan tentukan tempat-tempat lokasi pembukaan cyber cafe ini yang tidak menimbulkan banyak kesulitan dan masalah dalam perjalanan sebenarnya. Tuan Yang di-Pertua: Cukuplah, panjang dah itu. Raja Dato1 Ahmad Zainuddin bin Raja Haji Omar: Terima kasih, Tuan Yang di-Pertua. Beberapa Ahli: [Menyampuk] DR. 27.3.2003 7

Tuan Yang di-Pertua: Yang Berhormat, Yang Berhormat, tolonglah, tolonglah! Datuk M. Kayveas: Terima kasih, Yang Berhormat. Ini pembangkang dia ada banyak masa, dia pergi cyber cafe dia tengok mana ada button, dia pergi belakang kaunter semua, macam mana dia ada masa ini semua. Puan Fong Po Kuan: [Menyampuk] Tuan Yang di-Pertua: Yang Berhormat, Yang Berhormat Batu Gajah, tolonglah. Datuk M. Kayveas: Kita kerja, kita tidak ada masa pergi cyber cafe. Tuan Yang di-Pertua: Tolong! Datuk M. Kayveas: Tuan Yang di-Pertua, terima kasihlah kepada Larut atas soalan itu. Kerajaan amat menggalakkan kewujudan cyber cafe kerana ianya memberi kemudahan kepada masyarakat menggunakan kemudahan ICT tetapi kalau sekiranya pusat cyber cafe - saya ingin beritahu perbezaan antara pusat cyber. Pusat cyber biasanya hanya menjalankan aktiviti perniagaan Internet dan dilesenkan di bawah undang-undang kecil trade ataupun perniagaan dan juga perindustrian dan undang-undang kecil Iklan. Pusat cyber cafe, ianya menjalankan aktiviti perniagaan Internet di samping menyediakan kemudahan makanan serta minuman ringan dan dilesenkan di bawah undang-undang kecil establishment, makanan dan undang-undang kecil Iklan juga. Kalau pusat cafe - ini cyber cafe menjalankan aktiviti perjudian, umpamanya tindakan boleh diambil oleh pihak polis di bawah Akta Rumah Judi, dengan izin, Gaming House Act di bawah Kementerian Kewangan. Kalau pusat hiburan yang menjual minuman keras perlu mendapat lesen di bawah Akta Kastam dan Eksais. Antaranya akta memperurrtukkan minuman keras yang tidak dibenarkan dilanggan oleh remaja di bawah umur 18 tahun. Soalan tadi ada pemilik-pemilik ini biasanya dia terlepas kerana dia di belakang, dan orang- orang di hadapan kena tangkap. Kalau kita dapat bukti yang boleh diberikan kepada pihak-pihak berkuasa, kita boleh ambil tindakan. Datuk Haji Mohamad bin Haji Aziz: Tuan Yang di-Pertua, boleh saya tanya sedikit? Tuan Yang di-Pertua: Cukuplah Yang Berhormat. Sudah dua soalan. Datuk Haji Mohamad bin Haji Aziz: Pasal jawapan Yang Berhormat Timbalan Menteri. DR. 27.3.2003 8

Tuan Yang di-Pertua: Sudah dua soalan, ya. Sila. Beberapa Ahli: [Sorak] Datuk Haji Mohamad bin Haji Aziz: Ini soal akhlak anak mud a. Tuan Yang di-Pertua: Yang Berhormat, saya hendak panggil soalan yang ketiga. Yang Berhormat Tuan Philip Benedict Lasimbang. Puan Fong Po Kuan: Tak boleh faham, mereka tak tahu!

3. Tuan Philip Benedict Lasimbang [Penampang] Menteri Perdagangan Antarabangsa dan Industri menyatakan, apakah kesan utama terhadap industri dan pembangunan negara kita bila WTO dan AFTA diimplementasikan sepenuhnya.

Setiausaha Parlimen Kementerian Perdagangan Antarabangsa dan Industri [Datuk Fu Ah Kiow]: Tuan Yang di-Pertua, izinkan saya menjawab soalan ini bersama-sama dengan soalan yang dikemukakan oleh Ahli Yang Berhormat bagi Sandakan yang perlu dijawab pada 1 April 2003 kerana kedua-dua soalan ini berkaitan. Tuan Yang di-Pertua: Baiklah. Datuk Fu Ah Kiow: Terima kasih. Tuan Yang di-Pertua, WTO dan AFTA dilaksanakan mengikut jadual yang dipersetujui bersama oleh negara-negara ahli pertubuhan-pertubuhan berkenaan termasuk Malaysia. Pelaksanaan Perjanjian WTO sekarang adalah terhadap bidang-bidang yang dipersetujui dalam Pusingan Uruguay untuk tempoh 1986 hingga 1994. Bagi Iain-Iain isu baru, ia masih tagi di peringkat perbincangan. Berhubung dengan AFTA, pelaksanaan sepenuhnya bermula pada 1 Januari 2003 iaitu bagi enam negara asal ASEAN termasuk Malaysia. Secara am, kesan utama WTO dan AFTA terhadap industri dan pembangunan negara boleh digolongkan kepada peluang dan cabaran. Peluang-peluang yang diwujudkan oleh WTO dan AFTA ialah: (i) memperluaskan dan mempelbagaikan pasaran perdagangan melalui akses kepada pasaran dunia dan serantau; (ii) industri-industri tempatan dapat berkongsi sumber dan bekerjasama dengan negara-negara lain termasuk negara- negara ASEAN yang selanjutnya akan menarik kemasukan pelaburan asing; dan DR. 27.3.2003 9

(iii) menggalakkan pelaburan dan perdagangan di luar sempadan melalui pengurangan halangan tarif dan sistem perdagangan pelbagai hala yang terbuka, telus, selamat, predictable, dengan izin, efisien. Cabaran-cabaran yang dihadapi oleh industri berikutan pelaksanaan WTO dan AFTA ialah: (i) komitmen terhadap peraturan-peraturan WTO dan AFTA mengenai urusan perdagangan antarabangsa yang dipersetujui bersama; dan (ii) pembukaan pasaran domestik kepada syarikat-syarikat antarabangsa akan meningkatkan persaingan kepada industri tempatan. Tuan Yang di-Pertua, bagi memastikan barangan buatan Malaysia dapat terus bersaing di pasaran dunia, industn tempatan perlu mempertingkatkan daya saing, produktiviti dan kualiti keluaran mereka. Antara langkah-langkah yang dapat meningkatkan daya saing barangan buatan Malaysia termasuk: (i) meningkatkan R&D dan penggunaan automasi, ICT dan teknologi baru dalam pengeluaran; (ii) meningkatkan dan mengawal kualiti barangan menerusi persijilan antarabangsa seperti GNP, ISO, OCCP, CE Marketing dan sebagainya; (iii) meningkatkan produktiviti bagi mengurangkan harga jualan; (iv) mengeluarkan produk yang mempunyai nilai ditambah yang tinggi dan berkualiti; (v) meningkatkan aktiviti outsourcing dan multi-sourcing di kalangan syarikat tempatan. Sekian, terima kasih. Tuan Philip Benedict Lasimbang: Terima kasih, Tuan Yang di-Pertua. Terima kasih, Setiausaha Parlimen, soaian tambahan. Industri ataupun bidang manakah yang akan ditekankan oleh kerajaan sebagai strategi jangka pendek dan jangka panjang, khasnya mana bidang yang kita boleh iihat, yang kita boleh bersaing selepas WTO dan AFTA diimplementasikan sepenuhnya. DR. 27.3.2003 10

Berkenaan dengan buruh, apakah keputusan WTO ataupun AFTA mengenai dengan buruh? Adakah kita akan melihat satu penghijrahan buruh ke negara ini ataupun ke negara Barat di mana imigresen akan dilonggarkan dan sebagainya dan selepas 2005 adakah kereta akan lebih murah? Terima kasih. Datuk Fu Ah Klow: Tuan Yang di-Pertua, soalan pertama mengenai dengan penghijrahan buruh, ingin saya memberitahu bahawa segala perjanjian dalam AFTA dan WTO tidak ada kena mengena dengan tenaga manusia ataupun tenaga buruh. Tentang harga kereta telah dijawab di Parlimen sebelum iaitu import duti untuk kereta akan diturunkan mulai tahun ini dan menjelang tahun 2005 ia akan diturunkan ke tahap 20%, tetapi pada masa yang sama kita akan mengenakan eksais duti terhadap kereta duti import supaya kereta import sama dengan kereta buatan tempatan sama-sama akan dikenakan eksais duti. Ini adalah untuk tujuan melindungi pengeluar tempatan dan juga memastikan kereta yang dikeluarkan oleh tempatan dan yang diimport diberi layanan yang sama tentang masalah eksais duti. Tuan Mohd. Apandi bin Haji Mohamad: Terima kasih Tuan Yang di-Pertua. Assalamualaikum warahmatullahi wabarakatuh. Kita lihat walaupun WTO dan AFTA telah ditandatangani oleh negara-negara yang terlibat tetapi apa yang mendukacitakan kita umpamanya Singapura selain daripada menandatangani AFTA yang mana AFTA ini cukai tarif yang dikenakan antara 0% ke-5%, mungkin 0% ke- 10% maknanya masih ada lagi cukai kalau negara-negara tersebut ingin mengenakan cukai. Tetapi bagaimana kesan-kesannya kepada perjanjian AFTA ini, bilamana kita melihat umpamanya Singapura telah menandatangani separate bilateral agreement dengan negara-negara major, negara-negara besar kepada penanda-penanda tangan kepada AFTA. Dan satu lagi kes yang berlaku di Filipina umpamanya, dia meng reclassify. Maknanya umpamanya Singapura - trading partner, Malaysia - competetor, jadi masih dia hendak mengenakan cukai untuk produk-produk yang bersaing dengan produk-produk buatan mereka. Apakah kesan-kesan ini di dalam pelaksanaan AFTA itu nanti. Minta penjelasan Yang Berhormat Setiausaha Parlimen. Datuk Fu Ah Kiow: Tuan Yang di-Pertua, perjanjian bilateral Free Trade Agreements atau FTA tidak melanggar peraturan-peraturan yang telah dipersetujui dalam Perjanjian AFTA, dengan syarat bahawa jika sesuatu negara ahli anggota AFTA, anggota ASEAN yang menandatangani bilateral agreement dengan Iain-Iain DR. 27.3.2003 11 negara, layanan yang diberi tidak boleh lebih baik daripada yang diberi kepada anggota ASEAN. Jika, dia diberi kepada negara bukan ASEAN, sesuatu layanan yang lebih baik daripada Perjanjian AFTA maka ia perlu juga diberi layanan yang sama kepada anggota ASEAN. Jadi, dalam syarat perjanjian AFTA memang tidak melarang mana-mana negara yang ingin menandatangani bilateral Free Trade Agreements dengan Iain-Iain negara. Ingin saya juga beritahu bahawa FTA ada sedikit beza dengan Perjanjian AFTA sebab FTA bukan sahaja mengenai penurunan duti import sahaja, ia juga merangkumi Iain-Iain aspek kerjasama ekonomi. Sekian, terima kasih.

4. Tuan Hajl Wan Junaidi bin Tuanku Jaafar [Batang Lupar] minta Menteri Tenaga, Komunikasi Dan Multimedia menyatakan:-

(a) bilakah semua kawasan bandar dan luar bandar boleh mendapat kemudahan perhubungan Internet menerusi fiber optic dan broad band; dan

(b) apakah bantuan khusus dari kementerian ini untuk memastikan sekolah luar bandar akan mendapat kemudahan, kecanggihan peralatan komputer, dan liputan maklumat yang sama dengan di bandar.

Setlausaha Parlimen Kementerian Tenaga, Komunikasi dan Multimedia [Tuan Chia Kwang Chye]: Tuan Yang di-Pertua, untuk makluman Ahli Yang Berhormat, rangkaian gentian optik sudah pun dipasang secara meluas iaitu lebih daripada 62,000 kilometer yang menghubungi negeri-negeri dan bandar-bandar utama di seluruh negara. Kerajaan kini sedang mengambil langkah untuk memastikan syarikat-syarikat pengusaha membangunkan rangkaian tempatan ke premis pelanggan, dengan izin, menyediakan last mile connection. Langkah juga diambil oleh kerajaan untuk memastikan syarikat-syarikat telekomunikasi mempercepatkan pelaksanaan perkhidmatan jalur lebar di selusuh negara dengan meningkatkan penyediaan rangkaian infrastruktur telekomunikasi. Sehubungan dengan ini, Pelan Jalur Lebar Nasional sedang dirancang di mana akan memberi tumpuan kepada pengguna pelbagai teknologi jalur lebar bagi kelaluan kadar sederhana dan tinggi, dengan izin, medium to high speed broad band kepada orang ramai. DR. 27.3.2003 12

Rangkaian perkhidmatan jalur lebar ini dijangka akan menembusi 50% kepadatan penduduk negara ini menjelang tahun 2007. Perkhidmatan yang boleh digunakan melalui penggunaan kemudahan jalur lebar berkenaan akan meliputi bidang-bidang pendidikan dan kesihatan awam. Kementerian Tenaga, Komunikasi dan Multimedia sedang melaksanakan projek di bawah program yang dinamakan Pemberian Perkhidmatan Sejagat atau dengan izin, Universal Service of Provision atau USP yang bertujuan menyediakan kemudahan infrastruktur perkhidmatan telekomunikasi bagi lokasi seperti sekolah- sekolah luar bandar yang terpilih. Perkhidmatan yang disediakan ialah talian telefon awam dan capaian Internet. Ini adalah bagi tujuan mengurangkan jurang perbezaan digital di antara penduduk bandar yang dikatakan bermaklumat kepada penduduk di luar bandar. Projek ini dilaksanakan dalam beberapa fasa dan telah dimulakan pada tahun 2002 di mana melibatkan 220 buah sekolah rendah kebangsaan di kawasan pedalaman di Negeri Sabah dan Sarawak. Oleh kerana belum ada talian telefon tetap, projek USP ini dilaksanakan dengan menggunakan teknologi komunikasi satelit v-set dengan izin, very small aperture teminat, Sekian, terima kasih. Dato' lr. Mohd. Zin bin Mo named: Terima kasih Tuan Yang di-Pertua, terima kasih kepada Yang Berhormat Setiausaha Pariimen. Maklum balas yang Yang Berhormat maklumkan tadi bahawa infrastruktur jalur lebar ini yang roll-out ini, pada 2007 cuma 50%, ia punya penetration, yang di luar bandar ini gunakan v-set. Saya ingin mengambil perhatian Yang Berhormat dalam OPP3 atau Third Outline Perspective Plan pada 2010, kita punya fokus utama dalam menjana ekonomi ialah berasaskan kepada pengetahuan atau knowledge base economy. Jadi, pada pandangan saya pada 2007, only 50%, saya rasa ini jauh daripada target atau sasaran, Dan, saya rasa pihak kementerian harus mengadakan satu acceleration, program dalam perkara ini. Tadi Yang Berhormat Timbalan Menteri - tentang masalah orang tidak ada kemudahan, dia guna cyber cafe. Daripada segi dasarnya saya bersetuju, cyber caf6 ini bagus, boleh bagi kemudahan kepada orang awam tetapi boleh digunakan chip untuk kuda lari. Itu saya ingat daripada segi pemantauan operasi yang ini pihak kementerian harus bagi tumpuan. Dasar baik tetapi operasi untuk mencegah ini kena diselesaikan... [Disampuk] Yang itu saya setuju. DR. 27.3.2003 13

Yang keduanya Yang Berhormat dari segi yang ini. Sekarang ini kerajaan introduce e-perolehan. Jadi kalau rakyat luar bandar, dia tidak ada kemudahan ini, macam mana dia hendak akses kepada e-perolehan kerajaan. Tuan Chia Kwang Chye; Tuan Yang di-Pertua, apa yang saya nyatakan tadi ialah penebusan dari segi jalur lebar yang boleh dikatakan luas iaitu broad band dan sasarannya ialah 50%. Ini dari segi broad band tetapi jika kita memandangkan pada teknologi yang sedia ada dan di mana akses kepada internet dan untuk tujuan mendapatkan maklumat dan untuk membuat perkhidmatan e-commerce dan sebagainya teknologi yang saya ada sekarang, sama ada melalui talian tetap atau fix line atau melalui teknologi tanpa wire atau wireless termasuk telefon-telefon bimbit dan sebagainya. Dan, telefon bimbit juga akan menggunakan teknologi yang dikatakan generasi yang ketiga atau 3G, third generation. Jadi, kalau kita melihat dari pandangan di mana teknologi yang sedia ada di mana pencapaian atau akses cuma 56 kilobit per second, dengan izin, ke teknologi yang menggunakan ADSL yang melalui fix line, di mana pencapaian ialah 384 kilobit per second, ini boleh digunakan tetapi kalau dari jalur lebar, kalau 50% kalau berbanding dengan negara yang maju sekarang boleh dikatakan satu tahap yang amat baik. Oleh kerana pada keseluruhannya boleh dikatakan pecahan boleh digunakan atau pecahan adalah memuaskan untuk menggunakan internet Tetapi yang mustahak sekali ialah mind set dan persediaan penduduk- penduduk untuk menerima dan menggunakan computer technology termasuk internet. Inilah yang mustahak sekali kerana teknologi boleh dilaksanakan tetapi kalau mind set atau pengetahuan untuk menggunakan komputer tidak ada, kita tidak akan mencapai satu ekonomi atau masyarakat berilmu menjelang tahun 2007. Sekian, terima kasih. Tuan Wan Nik bin Wan Yussof: Terima kasih Tuan Yang di-Pertua. Saya ingat pihak Setiausaha Parlimen tidak menjawab soatan sepenuhnya yang dibangkit oleh pihak Yang Berhormat bagi Shah Alam... [Disampuk] Dalam konteks menjayakan rangka rancangan jangka panjang kita 2010. Target yang dicapai dalam konteks penyediaan kemudahan akses internet ini sama ada melalui fiber optic ataupun broad band ini, kita dapati pihak kementerian mungkin lambat bertindak dalam keadaan kesedaran rakyat saya ingat telah pun meningkat untuk mencapai satu tahap celik IT ataupun celik maklumat int. DR. 27.3.2003 14

Jadi, oleh kerana itu kita dapati persaingan yang berlaku begitu sengit di peringkat pasaran terbuka sekarang ini. Saya beri contoh, misalannya Celcom ataupun Maxis menawarkan perkhidmatan pencapaian internet melalui perkhidmatan masing-masing dalam keadaan harga yang ditawarkan begitu mahal, pengguna tetap menggunakan tetapi kemudahan-kemudahan rangkaian ini yang kita bangkitkan supaya pihak kementerian mengambil satu langkah yang praktikal. Jadi, bolehkah pihak Yang Berhormat menyediakan suatu pelan penyelesaian dalam menyelesaikan beberapa kes yang dianggap ketinggalan dari sudut perancangan dengan apa yang telah dilaksanakan. Terima kasih. Tuan Chia Kwang Chye: Tolong ulangkan yang akhirnya. Tuan Wan Nik bin Wan Yussof: Maksudnya ialah dalam usaha untuk menjayakan apa yang dirancang tetapi apa yang dilaksanakan terlambat. Target nya 2010 contohnya tadi tetapi pelaksanaan pada peringkat sekarang ini dalam kes jalur lebar tadi baru 50% pada tahap 3 tahun lagi hendak mencapai 2007 yang sekarang ini di target 50%, sedangkan 3 tahun lagi 2010 ... [Disampuk] Mat la mat sebenarnya ialah 2010 apa yang di target daripada yang dibentangkan tadi ialah 2007 baru 50%. Ini satu perkara yang saya ingat pihak kementerian mesti mengambil satu langkah praktis supaya apa yang dirancang tadi dapat dijayakan menerusi apa yang dilaksanakan. Tuan Chia Kwang Chye: Tuan Yang di-Pertua, Yang Berhormat jangan salah faham berkenaan dengan saranan yang 50% ini. Ini adalah satu target untuk jalur lebar bukan untuk keseluruhan akses internet. Memang kadang-kadang ada sasaran yang di luar jangka boleh dicapai. Kadang-kadang sasaran yang ditujukan itu tidak tercapai. Sebagai satu contoh, di mana tidak ada orang sangka bahawa telefon bimbit sekarang telah dua kali ganda kalau berbanding dengan talian tetap. Kalau tidak silap saya lebih daripada 8 juta pelanggan. Jadi, ini memang satu pencapaian yang luar biasa, tidak ada orang ingat. Jadi, memang teknologi berubah, jadi kadang- kadang kita boleh mencapai sasaran yang berkenaan. Jadi, kalau berharap kita semua, seperti yang saya kata mind set kita kalau sedia untuk menggunakan sama ada teknologi yang sedia ada sekarang atau teknologi yang baru, barulah kita dapat mencapai sasaran kita. Memang saya tidak dapat jawab semua soalan yang dibangkitkan kerana masa tidak mengizinkan.. [Disorak] Tetapi untuk mengurangkan jurang digital DR. 27.3.2003 15

[Disampuk] Memang kerajaan mempunyai banyak rancangan untuk merapatkan jurang digital khasnya di luar bandar dan di kawasan pedalaman kerana di bawah Projek USP yang saya kata tadi, diharapkan bahawa dalam Rancangan Malaysia Kelapan lebih daripada 2300 sekolah atau klinik atau pusat-pusat agensi kerajaan dapat akses internet, telefon dan telekomunikasi. tnilah satu projek yang boleh dikatakan mengurangkan jurang digital. Selain daripada itu kita mempunyai teknologi CDMA atau Code Division Multiple Access di mana yang digunakan sebagai satu wireless, sebagai satu wireless in local loop atau fix wireless dengan izin. Ini boleh menggunakan internet dan sebagainya. Kalau metalui akses seperti ini, semua tempat diharapkan dapat pencapaian internet dan diharapkan bahawa jalur lebar pun dapat dicapai dan diharapkan matlamat kerajaan untuk satu negara berilmu dapat dicapai. Sekian, terima kasih.

5. Puan Mastika Junaidah binti Hussin [Arau] minta Menteri Dalam Negeri menyatakan, berapakah bilangan penagih dadah masa ini. Apakah strategi baru kementerian untuk mengatasi masalah penyalahgunaan dadah yang terus meningkat di kalangan rakyat Malaysia.

Timbalan Menteri Dalam Negeri [Dato' Zainal Abidin bin Zin]: Tuan Yang di-Pertua, sebelum saya menjawab soalan Yang Berhormat bagi Arau, saya mohon untuk dapat kebenaran Tuan Yang di-Pertua bagi saya menyampaikan ucapan tahniah dan rakaman takziah. Tuan Yang di-Pertua, saya memohon untuk merakamkan rasa penghargaan dan tahniah kepada anggota-anggota Polis Diraja Malaysia atas tanggungjawab dan pengorbanan mereka masa aman dan masa susah bagi kepentingan negara dan rakyat sehingga semalam dan hari ini. Saya juga ingin merakamkan rasa takziah dan doa atas Allahyarham SAC 1 Dato' Ahmad Fuad bin Sidek iaitu Ketua Polis Negeri Sembilan yang meninggal dunia pada 25 Mac dan telah selamat dikebumikan pada 26 Mac. Terima kasih. Tuan Yang di-Pertua, jumlah penagih terkumpul dari tahun 1988 hingga 2002 ialah seramai 235,495 orang. Dari jumlah ini seramai 31,000 orang penagih adalah dikesan di seluruh negara di sepanjang tahun 2002. Strategi baru Kementerian Dalam Negeri untuk mengatasi masalah ini ialah mengisytiharkan Tahun Perangi Dadah habis-habisan. Matlamat usaha memerangi dadah habis-habisan ialah untuk mempertingkatkan dan membentuk pemikiran masyarakat agar mempunyai DR. 27.3.2003 16 pengetahuan, rasa kemahiran mengenai risiko dan masalah berkaitan dengan gejala dadah dan membangkitkan kesedaran, komitmen dan kebudayaan masyarakat untuk memerangi dan menolak dadah. Dalam strategi baru ini, Kementerian Dalam Negeri telah mengenai pasti beberapa program baru untuk memantapkan program-program yang sedia ada. Di antaranya ialah program ceramah dan seminar di kalangan pengetua, guru-guru besar, guru dislplln, guru kaunseling, anggota PIBG, kakitangan dan pelajar IPTA, IPTS, kakitangan dan pegawai kerajaan serta badan berkanun, anggota tentera, kakitangan dan pegawai-pegawai syarikat swasta, pemimpin-pemimpin masyarakat, ahli-ahli Rukun Tetangga, JKKK, persatuan belia, NGOs dan badan-badan sukarela yang lain. Seterusnya program bengkel dan berkhemah untuk golongan belia, pelajar berisiko lepasan sekolah, ibu bapa penagih dan ibu bapa serta anak-anak yang berisiko tinggi. Program outreach dan aktiviti yang berkaitan di rumah, masjid dan rumah ibadat dan dewan orang ramai kepada penagih jalanan, penagih dalam komuniti, keluarga dan orang ramai. Program khidmat masyarakat oleh penghuni pusat serenti seperti gotong- royong membersihkan kawasan perkuburan, rumah ibadat dan Iain-Iain. Seterusnya program menjadikan semua pusat serenti sebagai anak angkat kepada IPT tempatan yang berhampiran dan program pemuiihan dalam komuniti dengan kerjasama alumni dan kumpulan pembimbing rakan sebaya. Program untuk keluarga penagih, program penempatan kerja dan kursus persediaan dengan kerjasama pihak swasta, jawatankuasa pemuiihan dadah dan alumni bekas penghuni pusat-pusat serenti. Program latihan kemahiran untuk bekas penagih dengan kerjasama JKPD dan alumni seperti kemahiran kraf, gunting rambut, membaiki kasut dan Iain-Iain. Tuan Yang di-Pertua, kita berharap bahawa seluruh rakyat akan bekerjasama dalam menjayakan program pencegahan ini. Terima kasih. Tuan Yang di-Pertua: Ahli Yang Berhormat bagi Arau. Puan Hajah Mastika Junaidah binti Husin: Terima kasih Tuan Yang di- Pertua, dan terima kasih kepada Yang Berhormat Timbalan Menteri. Saya tidak mempersoalkan kesungguhan dan juga usaha-usaha kerajaan untuk membanteras dadah di negara ini kerana kita melihat bahawa perhatian memang diberikan oleh kerajaan, peruntukan juga diperuntukkan begitu besar untuk usaha-usaha tersebut. DR. 27.3.2003 17

Tetapi dari segi hasilnya kita dapati peningkatan penagih-penagih dadah ini masih lagi berlaku dan kes berulang masih tidak dapat diatasi di negara kita. Tuan Yang di-Pertua, masalah dadah ini dikendalikan oleh sebuah agensi JKKN. Kemudian kita menubuhkan Agensi Dadah Kebangsaan, ini adalah sebagai komitmen kerajaan untuk lebih bersungguh-sungguh lagi mengatasi masalah ini. Tetapi saya dapati apabila Agensi Dadah Kebangsaan ditubuhkan, kita tidak dapat melihat perubahan dari segi tindakan dan juga dari segi gerakan di peringkat akar umbi, sebagaimana dahulu JKKN mengendaiikan banyak tugas di samping dadah tetapi sekarang kita ada agensi khusus dan saya berterima kasih kerana tadi Yang Berhormat Dato' telah pun menyebutkan ada usaha untuk turun ke akar umbi. Ini saya rasa satu perkara yang baik. Tinggal lagi di bawah Agensi Dadah Kebangsaan ini adakah mana-mana badan ataupun NGO selain daripada PEMADAM. PEMADAM memang ada NGO untuk mengatasi masalah dadah ini. Badan-badan NGO yang khusus membantu Agensi Dadah Kebangsaan ataupun adakah Agensi Dadah Kebangsaan ini kekurangan kakitangan kerana kita tidak dapat melihat hasilnya lebih baik ataupun masyarakat tidak dapat menilai apabila ada sahaja Agensi Dadah Kebangsaan berbanding dengan JKKN pada masa yang lalu, kita tidak dapat melihat satu perubahan yang besar dan hasil yang besar dari segi usaha-usaha yang telah dijalankan. Di manakah kelemahannya Yang Berhormat Dato'. Terima kasih. Dato* Zainal Abidin bin Zin: Tuan Yang di-Pertua, Ahli Yang Berhormat bagi Arau, saya mengucapkan terima kasih di atas kepekaan dalam perkara yang berkaitan dengan dadah ini. Saya ingin memaklumkan bahawa adanya ADK dan program-program yang telah saya sebutkan tadi adalah di bawah penyeliaan dan pengelolaan Agensi Dadah Kebangsaan di peringkat kebangsaan, di peringkat negeri termasuk di peringkat daerah, Semalam, dalam satu mesyuarat jawatankuasa yang membuat penyeliaan dan penyusunan program bagi semua yang berkaitan dengan penyampaian dan penerangan ini telah diadakan dan pada tengah hari ini, satu kumpulan NGO-NGO akan bertemu bual dengan Yang Amat Berhormat Pemangku Perdana Menteri di Kementerian Dalam Negeri. Saya yakin bahawa pertemuan pada jam 12.00 tengah hari ini bagi mereka menyampaikan apakah program NGO-NGO yang berkaitan ini boleh menyertai dalam membantu kerajaan. DR. 27.3.2003 18

Dalam program yang telah disebutkan tadi bukan sahaja Agensi Dadah Kebangsaan - ADK dan NGO seperti PEMADAM, dalam program akhir-akhir ini Kementerian Pendidikan telah juga menubuhkan Unit Bahagian Pencegahan Dadah di peringkat kementerian dan jabatan supaya pemantauan dan penyampaian serta membangkitkan rasa keinsafan, kesedaran kepada pelajar-pelajar di sekolah rendah, di sekolah menengah dan sampai kepada peringkat universiti. PEMADAM juga telah merancang selain daripada mengadakan pertemuan dengan 5,000 lebih kalangan wanita, ibu-ibu di Genting pada bulan lepas, PEMADAM merancang untuk menyampaikan kesedaran dan pengetahuan ini kepada siswa dan siswi di peringkat universiti, IPTA dan IPTS dan kalau diizinkan Allah S.W.T. dengan kerjasama daripada pihak universtti-universiti, kita akan mengadakan satu koiokium siswa, kita jangka seramai 4,000 orang akan kita bawa untuk memahami perkara yang dikehendaki oleh kerajaan yang patut ditolak oleh kita semua kerana dadah merupakan satu perkara yang bahaya. Untuk pengetahuan Dewan yang mulia ini dan Tuan Yang di-Pertua, ramai rakyat kita mengetahui dadah tetapi dia tidak mengetahui apakah bentuknya, apakah bahayanya, apakah kerosakannya, siapakah yang mendapat untung dan siapakah yang akan menjadi korban yang paling banyak. Kita patut memberi penerangan ini dan dalam koiokium yang telah kita buat, penerangan yang dibuat oieh ADK, pihak polis Bahagian Narkotik, pihak PEMADAM dan iain-lain, kita menyampaikan pengetahuan-pengetahuan ini kepada semua masyarakat kita sebanyak mungkin untuk mereka menjadi ejen kepada penggerak, penyedar dan pembisik - campaign managers bagi rakyat di negara ini mengetahui dan mengetahui tentang bahaya- bahaya yang berkaitan dengan dadah ini. Saya percaya dalam program yang telah disusun seperti yang dikehendaki oleh Kabinet bahawa kita mengadakan satu pendekatan memerangi dadah habis- habisan. Kita tidak boleh hanya mengharapkan sebilangan pemimpin, sebilangan aktivis, sebilangan NGO tetapi kalau ianya telah diisytiharkan dan kita terima bahawa dadah ini adalah musuh yang pertama kepada negara ini. Semua rakyat, semua lapisan masyarakat, semua golongan cerdik pandai, semua yang berada dan yang tidak berada mesti perangi dan bersama-sama dengan kerajaan menolak dadah ini habis-habisan. Terima kasih. Tuan Yang dl-Pertua: Ahli Yang Berhormat bagi Yan. DR. 27.3.2003 19

Tuan Nasharudin bin Mat Isa: Terima kasih Tuan Yang di-Pertua, soalan tambahan saya Yang Berhormat Timbalan Menteri. Saya ingin mendapat penjelasan, sebelum NAM baru-baru ini, ratusan dan mungkin ribuan penagih dadah di sekitar Kuala Lumpur telah di round up sehingga KL dikatakan bersih daripada penagih dadah. Soalan saya adalah NAM sudah habis, apa jadi dengan mereka ini yang ditahan di Penjara Pudu. Adakah mereka ini akan dibebaskan semula dan ditahan balik sebelum OIC nanti. Imej KL sifar penagih ini dan saya ingin juga tahu tentang status Penjara Pudu, adakah dia keka! sebagai penjara ataupun sudah pun bertukar menjadi pusat serenti di tengah-tengah bandar Kuala Lumpur. Terima kasih.

Dato' Zainal Abidin bin Zin: Tuan Yang di-Pertuar dan Ahli Yang Berhormat bagi Yan, saya amat berterima kasih di atas membangkitkan persoalan ini. Pertamanya Penjara Pudu itu keka! disebut Penjara Pudu tetapi dia tidak menjadi penjara, dia menjadi pusat tahanan sekarang. Untuk pengetahuan Ahli Yang Berhormat, operasi yang dijalankan sebelum NAM bukan kerana ianya akan berlaku ataupun kita akan mengadakan NAM di negara ini tetapi dalam persediaan kita memerangi dadah habis-habisan. Oleh sebab dia terserempak dengan program yang akan berlaku di negara kita, orang ramai mengatakan bahawa operasi itu dibuat kerana adanya NAM. Bila habis NAM adakah datang yang lain. Kita menggunakan bekas Penjara Pudu itu sebagai pusat tahanan sementara. Untuk pengetahuan Ahli Yang Berhormat, kita terpaksa upgrade kan Penjara Pudu itu menjadi pusat tahanan dan kerajaan terpaksa membelanjakan lebih kurang RM3 juta supaya nanti kalau kita meletakkan penagih-penagih di dalam bekas penjara ini, dalam keadaan yang tidak sempurna, rakyat akan mengatakan bahawa kita menyeksa rakyat setelah mereka menjadi penagih, kita menghina mereka maka kita terpaksa berbelanja. Itu tandanya persediaan kerajaan. Semua yang kita letak di Penjara Pudu ini ataupun bekas Penjara Pudu ini, dalam kemampuan kita ialah sebanyak 1,000 orang dan di Penjara Pudu ini ianya dijadikan sebagai transit point setelah kita membuat operasi ini, kita kepung mereka di sekitar Kuala Lumpur dan kawasan-kawasan yang berdekatan dan apabila diuji taraf mereka ini daripada segi uji taraf, bukan larinya, daripada segi kandungan morfin dalam badan mereka melalui air kencing dan kalau kita melihat jika sekiranya positif, maka mereka akan dipindahkan ke pusat-pusat serenti yang ada. DR. 27.3.2003 20

Saya telah menjawab dalam Dewan yang mulia ini bahawa kita ada 28 buah pusat serenti dan kemampuan 28 pusat serenti ini ialah seramai 15,000. Di dalam pusat serenti kita, kita ada pada ketika itu sebelum operasi, sebelum Sidang NAM kita ada 10,000 lebih sahaja. Jadi mana yang kita anggap positif kita akan pindahkan ke pusat-pusat serenti yang ada. Yang lain kita akan tentukan sejauh mana bahaya mereka ini. Kita juga sudah menyediakan program untuk mengadakan satu pusat serenti degil, pusat serenti tegar atau stubborn addict ini. Kerajaan telah lulus untuk mencari tempat tetapi susah. Sesetengah kerajaan negeri tidak suka dan banyak pemimpin pun tidak suka. Mereka tidak suka penagih ini ditempatkan di kawasan-kawasan mereka tetapi kita tidak ada pilihan, kita kena mencari. Seperti yang telah dibangkitkan oleh Yang Berhormat bagi Arau, kita telah banyak membuat pemulihan tetapi dia relapse dia balik semula lebih kurang 35% hingga 40%. Ini bukan bermakna kita tidak berjaya, 100 kita bawa, 35 atau 40 balik. Yang 60 menjadi tidak bersih tetapi ini terpulang kepada relationship antara ibu bapa, masyarakat, kawan-kawan dan Iain-Iain untuk membantu kita. Kita tidak dapat menjaga mereka waktu di dalam dan menjaga mereka waktu di luar berterusan. Apakah mereka yang ada di dalam ini akan kita biarkan begitu sahaja. Kita akan terus menjayakan program ini dan di samping itu membuat pendekatan yang lebih lagi, kita hendak diversify kan program yang ada di pusat-pusat serenti termasuk yang ada di bekas Penjara Pudu ini, untuk mereka ini diberi latihan supaya mereka keluar tidak lagi sibuk mencari dadah tetapi sibuk mencari rezeki dan menjadi rakyat biasa. Ini diversify programme. Terima kasih.

[Soalan No.6 - Y.B Datuk Mustafa bin AH (Dungun) tidak hadir] [Soalan No.7- Y.B Tuan Henry Sum Agong (Bukit Mas) tidak hadir]

8. Tuan Mat Baslr bin Rah mat [Parit] minta Menteri Pendidikan menyatakan, adakah kerajaan bercadang supaya semua pelajar yang beragama islam diwajibkan lulus mata pelajaran Pendidikan Islam di peringkat Sijil Pelajaran Malaysia.

Setiausaha Parlimen Kementerian Pendidikan [Dato* Mahadzir bin Mohd. Khlr]: Tuan Yang di-Pertua, buat masa ini, semua pelajar yang beragama Islam diwajibkan mengambil Pendidikan Islam bagi PMR dan SPM. Sistem peperiksaan DR. 27.3.2003 21

SPM telah pun berubah kepada sistem persijilan terbuka. Di bawah sistem ini, calon hanya perlu lulus bahasa Melayu untuk mendapat sijil SPM. Tuan Mat Basir bin Rahmat: Terima kasih Tuan Yang di-Pertua, dan terima kasih Yang Berhormat Setiausaha Parlimen. Sepatutnya Pendidikan Islam ini diwajibkan belajar dan diwajibkan lulus. Tuan Yang di-Pertua: Ya, dia kata diwajibkan dah, ya. Beberapa Ahli: Lulus. Tuan Mat Basir bin Rahmat: Lulus. Tuan Yang di-Pertua: Ya, kalau tidak lulus, tidak apa. Tuan Mat Basir bin Rahmat: Sekarang ini, tidak wajib lulus. Sepatutnya wajib lulus, baru dapat sijil. Kita biar seimbang antara dunia dan akhirat. Beberapa Ahli: Allah...!! [Membuat bising] Tuan Mat Basir bin Rahmat: Sedangkan dunianya wajib seperti Matematik, Sains dan sebagainya tetapi agama tidak wajib. Jadi, sebab itu akhlak budak-budak semakin teruk dan semakin membimbangkan. Cuma, soalan saya, berapakah jumlah pelajar lepasan SPM 2002 yang mendapat pangkat 'D' dan 'E' dalam subjek Pendidikan Agama Islam? Terima kasih, Dato' Mahadzir bin Mohd. Khlr: Terima kasih, Yang Berhormat bagi Parit, saya rasa mike ini tidak faham mengenai dengan apa yang dikatakan dunia dan akhirat. Sebenarnya, pendidikan itu menjurus atau mencakupi semua bidang. Kita tidak ada ilmu akhirat dan ilmu dunia. Semuanya ilmu yang kita peroleh itu ialah sama ada untuk kita di dunia ini dan juga di akhirat. Jadi, semuanya kesinambungan, tidak ada dipisah-pisahkan tetapi, tuduhan Yang Berhormat mengenai bahawa kalau seseorang murid itu gagal dalam mata pelajaran agama, maka akhlak dia sudah menurun, tidak. Saya tidak kata begitu. Saya rasa, Yang Berhormat perlu kita cermat. Sama ada kita PAS atau UMNO, kita adalah seagama dan satu mazhab, bukan mazhab yang berbeza. Jadi, dalam hal ini saya minta Yang Berhormat dapat memahami, apakah tujuan kita mengadakan atau mewujudkan Pendidikan Islam di sekolah. Jadi, begitu juga dengan bukan Islam. Kita ada Pendidikan Moral. Oleh yang demikian, saya rasa cara pendekatan pihak kementerian ini adalah tidak bercanggah dan tidak bertentangan dengan Islam Oleh yang demikian, dengan soalan kedua Yang Berhormat bangkit mengenai dengan keluiusan, dalam bilik saya hari ini, saya tidak ada kelulusan DR. 27.3.2003 22 mengenai 2002 tetapi, saya boleh beritahu kepada Yang Berhormat bahawa pencapaian kita begitu menggalakkan daripada setahun ke setahun. Umpamanya, kalau saya ambil sahaja daripada segi peratusan SPM 1999 sampai 2001, misalnya tahun 1999 sahaja, angka yang lulus meningkat daripada 89.2%. Kemudian, pada tahun 2002 ia naik 92.4%. Kalau tahun 2001, ia naik pula 87.5%. Jadi, saya rasa kita tidak jauh. Kalau yang gagal, mungkin itu gagal peperiksaan. Ini biasalah, perkara biasa tetapi, tidak bermakna dia gagal dalam kehidupan dia. Sekali lagi, saya ingin tegaskan kepada Yang Berhormat bagi Parit, bahawa kita mari kita bersama-sama melihat anak-anak kita itu diasuh dengan baik sekali. Terima kasih. Tuan Yang di-Pertua: Ya, masa untuk pertanyaan jawab mulut selesai. [Masa untuk Soalan Jawab Llsan tetah tamat]

RANG UNDANG-UNDANG DIBAWA KE PALAM MESYUARAT

RANG UNDANG-UNDANG PEMBERI PIN JAM WANG (PINDAAN) 2003

Bacaan Kali Yang Pertama

Rang Undang-undang bernama Suatu Akta untuk meminda Akta Pemberi Pinjam Wang 1991; di bawa ke dalam Mesyuarat oleh Timbalan Menteri Perumahan dan Kerajaan Tempatan [Datuk M. Kayveas]; dibaca kali yang pertama; akan dibacakan kali yang kedua pada Mesyuarat kali ini. DR. 27.3.2003 23

USUL

MENJUNJUNG KASIH TITAH UCAPAN SERI PADUKA BAGINDA YANG DIPERTUAN AGONG

Aturan Urusan Mesyuarat dibacakan bagi menyambung semula perbahasan yang ditangguhkan atas masatah: Bahawa suatu ucapan yang tidak sepertinya dipersembahkan kepada Seri Paduka Baginda Yang di-Pertuan Agong, demikian bunyinya: "Ampun Tuanku, Patik, Yang di-Pertua dan Ahli-ahli Dewan Rakyat dt dalam Persidangan Parlimen memohon ampun mempersembahkan suatu ucapan yang ikhlas daripada Majlis Dewan Rakyat mengucapkan berbanyak-banyak syukur dan terima kasih kerana Titah Ucapan Seri Paduka Baginda semasa membuka Penggal Kelima Parlimen Yang Kesepuluh". [26 Mac 2003]

Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Llm Si Cheng]: Saya meminta Jabatan Perdana Menteri menyambung semula jawapan 11.06 pagi. Setiausaha Parlimen di Jabatan Perdana Menteri [Dato* Haji Noh bin Haji Omar]: Terima kasih Tuan Yang di-Pertua. Tuan Yang di-Pertua: Lama lagikah Yang Berhormat? Dr. Syed Azman bin Syed Ahmad Nawawi: Assalamualaikum warahmatulfahi wabarakatuh. Tuan Yang di-Pertua Dato* Haji Noh bin Haji Omar: Ya? Tuan Yang di-Pertua: Lama lagikah? Dato' Haji Noh bin Haji Omar: Tidak, saya sudah hendak habis dan, Tuan Yang di-Pertua. Tuan Yang di-Pertua: Ya, sudah hendak habis, ya. Dr. Syed Azman bin Syed Ahmad Nawawi: [Bercakap tanpa pembesar suara] Tuan Yang di-Pertua: Ya, ya. Peraturan Mesyuarat Yang Berhormat. Dr. Syed Azman bin Syed Ahmad Nawawi: Peraturan Mesyuarat. Peraturan Mesyuarat 36(9)Tuan Yang di-Pertua... Tuan Yang di-Pertua: Ya. DR. 27.3.2003 24

Or. Syed Azman bin Syed Ahmad Nawawi: Saya minta Tuan Yang di- Pertua membuat ruling tentang ungkapan yang dibuat oleh Yang Berhormat Setiausaha Parlimen semalam yang menyentuh peribadi Yang Amat Berhormat Menteri Besar Negeri Kelantan kerana menyinggung perasaan umat Islam, menyebut tentang janggut dan sebagainya [Dewan riuh] Ini merupakan satu penghinaan yang besar, yang dilakukan. Dalam peraturan ini jelas, "...Dalam apa-apa perbahasan, tidak boleh disentuh kelakuan atau sifat siapa-siapa Ahli-ahli Parlimen atau siapa-siapa pegawai kerajaan selain daripada kelakuan pada menjalankan urusannya sebagai Ahli Parlimen atau pegawai kerajaan.." Kalau kita tengok (9)(c) "..perkataan-perkataan yang harus menaikkan perasaan bersakit-sakit hati atau bermusuh-musuhan di antara satu kaum dengan satu kaum dalam Malaysia atau melanggar mana-mana syarat...". Jadi, kita minta Yang Berhormat Setiausaha Parlimen tarik balik penghinaan yang tertuka terhadap seorang Menteri Besar Puan Fong Po Kuan: Yal Beberapa Ahli Pembangkang: [Membuat bising] Dr. Syed Azman bin Syed Ahmad Nawawi: ....yang dipilih oleh rakyat Malaysia. [Tepuk] Jadi Tuan Yang di-Pertua, ini kita minta Tuan Yang dt-Pertua buat ruling tentang hal ini supaya tidak berlaku precedent yang sedemikian ini boleh hina Tuan Yang di-Pertua: Ya, ya. Dr. Syed Azman bin Syed Ahmad Nawawi: ...peribadi-peribadi, sebut tentang janggut yang menyentuh sensitiviti umat Islam sendiri. Jadi, kalau ini ktta biarkan Tuan Yang dt-Pertua, boleh menjadikan porak-peranda Dewan ini, dengan menyentuh peribadi yang jelas bertentangan dengan hukum dan juga peraturan Dewan ini sendiri. Jadi, kalau seorang Setiausaha Parlimen boleh melakukan demikian, maka akan menjadi precedent kepada Ahli-Ahli Parlimen yang lain untuk melakukan yang sama juga. Minta keputusan Tuan Yang di-Pertua [Tepuk] [Dewan gamat seketika] Tuan Yang di-Pertua: Ahli-ahli Yang Berhormat, setahu saya dalam soal tata-tertib ini hendaklah dibangkitkan pada masa kejadian itu berlaku. Dr. Syed Azman bin Syed Ahmad Nawawi: Kita sudah bangkitkan tetapi masa sudah habis. Saya bangun membangkitkan tetapi masa sudah habis. Saya DR. 27.3.2003 25 bangkit on time Peraturan itu tetapi masa sudah habis [Bercakap tanpa pembesar suara] Puan Fong Po Kuan: [Menyampuk] Puan Chong Eng: [Menyampuk] Tuan Yang di-Pertua: Ya, ya. Janganlah begitu. Biarlah saya baca dulu. Saya tidak baca yang itu Eagi. Saya tidak tahu lagi. Biarlah saya baca dulu. Ya, Yang Berhormat Setiausaha Parlimen, stla teruskan. Dato' Haji Noh bin Haji Omar: Tuan Yang di-Pertua, saya rasa semalam saya telah menjawab perkara-perkara yang telah dibangkitkan oleh Ahli-ahli Yang Berhormat mengenai tanggungjawab JAKIM, Lembaga Tabung Haji dan isu-isu yang berkaitan dengan Islam. Mana-mana perkara yang tidak sempat dijawab, perkara tersebut telah dicatat dan akan diambil tindakan sewajarnya. Untuk isu-isu lain di bawah Jabatan Perdana Menteri, ia akan digulung oleh Yang Berhormat Menteri di Jabatan Perdana Menteri. Terima kasih. Tuan Yang di-Pertua: Ya. 11.09 pagi. Menteri di Jabatan Perdana Menteri [Datuk Seri Utama Dr. Rals bin Yatim]: Tuan Yang di-Pertua, saya mengucapkan setinggi-tinggi penghargaan kepada Ahli-ahli Yang Berhormat yang telah mengambil bahagian dalam Perbahasan Usui Menjunjung Kasih ke atas Titah Diraja dan menyentuh perkara- perkara di bawah tanggungjawab Jabatan Perdana Menteri. Sementara Setiausaha Parlimen Jabatan Perdana Menteri telah menggulung aspek-aspek berkaitan dengan pentadbiran agama Islam di mana yang relevan, maka saya bagi pihak jabatan berkenaan juga ingin mohon keizinan untuk menggulung beberapa perkara yang terlibat dengan jabatan tersebut, setakat ia retevan dalam perbahasan ini. Untuk makluman Ahli Yang Berhormat bagi Shah Alam, penubuhan Mahkamah Keluarga masih di peringkat perancangan dan jawatankuasa peringkat menteri mengenai penubuhan Mahkamah Keluarga yang ura-ura dibentuk itu. Mesyuarat terakhir diadakan kelmarin dan bentuk serta rangka sedang dikemukakan kepada kerajaan untuk pertimbangan. Penubuhan Mahkamah Keluarga memerlukan kajian yang mendalam kerana melibatkan beberapa akta dan kaedah-kaedah mahkamah yang perlu dikaji dan mungkin dipinda serta keperluan kemudahan- kemudahan yang perlu disediakan di setiap mahkamah. DR. 27.3.2003 26

Untuk makluman Ahli Yang Berhormat, di Kuala Lumpur terdapat sebuah Mahkamah Tinggi yang khusus mengendalikan kes keluarga yakni perceraian, pengangkatan dan nafkah. Walau bagaimanapun, ia hanya melibatkan keluarga bukan Islam di Kuala Lumpur sahaja. Mahkamah ini yang terletak di Jalan Sultan Hishamuddin dilengkapi dengan bilik rundingan dan bilik kanak-kanak di samping bilik saksi. Di samping itu, kompleks Mahkamah Kuala Lumpur yang baru sedang dalam pembinaan dan akan dilengkapi dengan kemudahan seperti bilik saksi, bilik kanak-kanak, bilik rundingan dan bilik kios. Tuan Yang di-Pertua, mengenai isu bumiputera dan peruncitan, dimaklumkan bahawa di samping menambah bilangan usahawan bumiputera dalam bidang peruncitan, objektif utama projek usahawan bumiputera dalam bidang peruncitan atau PROSPER - dengan izin - adalah untuk memastikan perniagaan dan usahawan bumiputera yang dilahirkan adalah berkualiti dan berdaya tahan. Walaupun pencapaian kurang sedikit daripada sasaran awal, rekod menunjukkan peningkatan yang menggalakkan di mana sehingga ini, jumlah usahawan yang telah pun menjalankan operasi perniagaan adalah seramai 211 orang. Bagi tahun 2003, PROSPER mensasarkan untuk menambah sekurang-kurangnya 100 lagi usahawan bumiputera. Tuan Yang di-Pertua, Ahli-ahli Yang Berhormat bagi Marang, Kepong, Permatang Pauh, Kemaman, Batu Gajah dan Parit Buntar telah membangkitkan isu- isu berkaitan rasuah. Untuk makluman Ahli-ahli Yang Berhormat, Badan Pencegah Rasuah atau BPR masih lagi menjalankan penyiasatan terhadap Ahli Dewan Undangan Negeri iaitu ADUN Ladang, Terengganu berhubung permohonan tanah bagi projek tanaman limau oleh syarikat Imbasan Padu Sdn. Bhd. Sebagaimana yang dibangkitkan oleh Yang Berhormat bagi Marang, oleh kerana penyiasatan masih dijalankan, adalah tertalu awal untuk mengesahkan sama ada penyelewengan berlaku ataupun tidak. Tuan Mohd. Apandi bin Haji Mohamad: [Bangun] Tuan Yang di-Pertua: Ya. Tuan Mohd. Apandi bin Haji Mohamad: Terima kasih Tuan Yang di- Pertua, dan Yang Berhormat Menteri, berkenaan dengan PROSPER tadi, Sikit sahaja kita anjak. Bilangan yang diberikan begitu menggalakkan. Jadi, saya hendak tanya, daripada PROSPER ini, apakah produk-produk yang asalnya bumiputera yang dikendalikan untuk peniaga-peniaga PROSPER ini. Produk bumiputera, DR. 27.3.2003 27 bukannya produk-produk bukan bumiputera supaya Dewan ini mengetahui produk- produk hasil bumiputera yang dikendalikan oleh mereka yang mendapat pinjaman PROSPER ini. Minta penjelasan. [Timbalan Yang di-Pertua (Datuk Lim Si Cheng) mempengerusikan Mesyuarat]. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Tuan Yang di-Pertua, berkaitan produk atau hasil-hasil bumiputera itu, setakat ini tidak ada cerakinan dibuat sama ada untuk melayakkan seseorang itu diterima dalam program PROSPER ataupun tidak tetapi, memang ada dasar dan juga ini telah diamalkan bahawa produk-produk seperti barang-barang keluaran dan kawasan-kawasan bumiputera, hasil tani yang boleh tahan lama ataupun produk buatan tangan, semua ini diberi peluang oleh kerajaan. Cuma, data penentuan produk-produk kilang dari bumiputera ataupun tidak, belum lagi dicerakinkan secara khusus. Tuan Yang di-Pertua, saya langsungkan penjelasan tentang isu yang dibangkitkan oleh Dato' Ir. Mohd. Zin bin Mohamed: [Bangun] Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Yang Berhormat Menteri, Shah Alam. Dato' Ir. Mohd. Zin bin Mohamed: Terima kasih Tuan Yang di-Pertua dan Yang Berhormat Menteri atas respons pada perkara yang saya bangkitkan mengenai Mahkamah Keluarga dan juga skim PROSPER ini. Nampaknya, Mahkamah Keluarga ini sebagaimana Yang Berhormat maklumkan, sedang dalam peringkat penyusunan dan pelaksanaan dan saya mendoakan supaya Mahkamah Keluarga ini akan dapat dipercepatkan supaya kita boleh menyelesaikan banyak masalah di peringkat akar umbi. Saya bangkitkan masalah PROSPER ini Yang Berhormat, kerana saya melihat salah satu cabaran utama yang dihadapi oleh peruncit-peruncit bumiputera ini ialah tentang kewujudan, dengan izin hyper dan supermarket yang beroperasi sepatutnya menjalankan dengan izin, wholesale business tetapi nampaknya, akhir- akhir ini mereka juga terlibat dalam retail business. Retail ini yang akan menjadikan pricing daripada skim PROSPER ini tertekan. Jadi, adakah pihak kementerian akan memberhentikan hypermarket? Kalau yang sudah ada itu, tidak apalah. Yang in future ini. Adakah satu langkah yang akan diambil oleh pihak kerajaan? DR. 27.3.2003 28

Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Terima kasih diucapkan kepada Yang Berhormat bagi Shah Alam. Tuan Yang di-Pertua, ringkasannya ialah bahawa kerajaan sesungguhnya telah pun membincangkan tentang implikasi apa yang dianggap sebagai the giant retailers, dengan izin dan setelah melihat suasana di negara kita di mana syarikat-syarikat gergasi itu begitu melintasi perniagaan- perniagaan kecil khususnya runcitan maka kira-kira tiga bulan yang lalu kerajaan telah memutuskan supaya mencari jalan menggalakkan bagaimana peruncit-peruncit khususnya bumiputera boleh hidup di kalangan masyarakat urban atau masyarakat bandar dan juga di kawasan-kawasan pertumbuhan atau growth center. Malangnya oleh kerana tempoh itu masih singkat saya yakin apabila pengkhususan dan penjurusan kita terhadap peruncitan di kawasan-kawasan tersebut kajiannya selesai dan akan dapat kita umumkan strategi yang lebih berkesan dan dijalankan. Sementara ini pengawasannya sedang dibuat dan Jabatan Perdana Menteri adalah mengawasinya agar hasil yang kita nyatakan itu dapat dicapai dengan segera dan kerajaan maklum tentang anxiety dengan izin, perkara ini. Tuan Yang di-Pertua, izinkan saya meneruskan sedikit lagi tentang isu .,, Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Yang Berhormat ada dua Yang Berhormat bangun. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Berkaitan dengan..., saya fikir benarkan saya menghabiskan dahulu huraian mengenai BPR dan juga sedikit isu tentang pencegahan rasuah dan selepas itu saya akan beri peluang untuk ahli-ahli Yang Berhormat tetapi saya harapkan agar persoalan itu kita juruskan kepada isu yang berbangkit dan tidak memakan masa yang panjang di Dewan yang mulia ini. Tuan Yang di-Pertua, BPR akan menjalankan siasatan terus terhadap setiap aduan yang melibatkan kesalahan rasuah, penyelewengan dan saiah guna kuasa yang termaktub di bawah Akta Pencegahan Rasuah 1967. BPR juga bersedia menjalankan siasatan sekiranya terdapat aduan rasmi dibuat oleh pihak-pihak berkaitan kepada BPR mengenai amalan politik wang sebagaimana yang ditimbulkan oleh Yang Berhormat bagi Kepong. Berhubung dengan dakwaan Yang Berhormat bagi Kepong dan Kemaman mengenai amalan rasuah dalam bidang kehakiman, kerajaan berharap ahli-ahli Yang Berhormat dapat memberikan maklumat atau membuat aduan rasmi dan bekerjasama sepenuhnya dengan BPR bagi membolehkan siasatan dijalankan. DR. 27.3.2003 29

Sebenarnya kerajaan mempunyai keyakinan penuh di atas kewibawaan BPR yakni agensi khusus yang bertanggungjawab membendung dan mencegah jenayah rasuah, penyelewengan dan salah guna kuasa di negara ini. Kerajaan juga berpuas hati dengan keberkesanan BPR dalam melaksanakan fungsi dan tanggungjawabnya. Mengenai tanggapan Yang Berhormat bagi Kemaman bahawa pegawai- pegawai kerajaan dan ahli-ahli politik yang melakukan rasuah merasai dilindungi, perlu ditegaskan bahawa undang-undang mencegah jenayah rasuah digubal bertujuan untuk menjamin kesejahteraan rakyat dan negara serta untuk mengambil tindakan terhadap mereka yang melakukan rasuah tanpa mengira kedudukan. Kornitmen-komitfTien BPR untuk bertindak setelah terbukti sebelum ini dengan siasatan terhadap kepimpinan tertinggi kerajaan sama ada di peringkat Persekutuan atau negeri malah ada antara mereka yang telah pun dihadapkan ke mahkamah dan dijatuhi hukuman. Yang Berhormat Permatang Pauh.,. Tfmbalan Yang di-Pertua [Datuk Llm Si Cheng]: Yang Berhormat, Kemaman bangun. Tuan Abd. Rahman bin Yusof: Terima kasih Tuan Yang di-Pertua. Saya ingin mendapat penjelasan mengenai beberapa laporan yang telah dibuat kepada bekas hakim negara iaitu mengenai rasuah yang berlaku dengan peguam yang mewakili klien yang mana Abdullah Chin?...Apa dia nama dia itu.,? Tuan Husam bin Haji Musa: Yusoff Chin. Tuan Abd. Rahman bin Yusof: Di mana Yusoff Chin terlibat dengan kes yang dibicarakan begitu juga dengan bekas peguam negara yang mana gambar- gambar dan laporan-laporan polis telah dibuat mengenai penglibatan mereka, dalam percutian dan juga pemberian wang dan sebagainya tetapi setakat ini tidak ada tindakan yang diambil begitu juga banyak laporan yang telah dibuat mengenai MAS, mengenai pengeluar bon, PUNB dan sebagainya. Setakat ini tidak ada pendakwaan seperti mana Yang Berhormat katakan bahawa kerajaan bertegas tetapi apa yang nampak, tidak bertegas? Minta penjelasan. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Tuan Yang di-Pertua, saya fikir tadi ada soalan tetapi itu pandangan Ahli Yang Berhormat, namun suka saya menjelaskan bahawa sesuatu kes itu apabila diselidiki dan disiasat, Seksyen 14 misalnya Akta Pencegah Rasuah yang terpakai masa ini tidak membenarkan mana- DR. 27.3.2003 30 mana pihak memberi penjelasan sehingga selesai keputusan yang dibuat oleh pendakwa untuk membuat dakwaan. Dan di bawah Perkara 145 Pertembagaan Persekutuan, kuasa pendakwa raya adaiah muktamad dalam soal sama ada suatu kes itu genap di sisi bukti ataupun tidak dengan tujuan untuk mendakwa di mahkamah. Jadi dengan latar belakang seperti itulah, maka perkara-perkara seperti yang telah Yang Berhormat sebut ini muncul dalam tugas dan bidang kuasa BPR kira-kira dua tahun setengah lalu. Namun demikian, apa-apa yang telah dikemukakan dalam bentuk pandangan umum, sayangnya laporan terhadap kes tersebut atau mengenai kes tersebut kepada pihak berkuasa tidak muncul tetapi di sini hams saya buat penjelasan, tanggapan yang keluar dalam media dengan laporan yang khusus diperbuat adaiah dua perkara yang berbeza. Jadi yang perlu ialah sekiranya Ahli Yang Berhormat mendapati sesuatu kes itu benar-benar jelas dan perlu dibuktikan, laporannya hendaklah disusul. Malah saya sendiri pernah menegur dalam beberapa kes seperti yang berkaitan dengan kehakiman ini bahawa hakim ataupun mereka yang duduk di dalam keadaan yang tinggi dalam penghakiman, tidak bebas daripada pandangan dan assessment rakyat tetapi itu hanya sebagai pandangan umum. Saya juga telah menasihati supaya kedudukan hakim tidak berbeza dengan mana-mana pihak apabila berkaitan dengan sesuatu yang didakwa sebagai mengandungi unsur rasuah. Jadi dengan keadaan itulah maka bekas hakim yang disebut itu mungkin telah dicerca di perenggan awam tetapi pembuktian di atas kegiatan beliau itu tidak dapat ke perenggan yang memuaskan pendakwa. Tuan Yang di-Pertua, Yang Berhormat bagi Permatang Pauh pula mempersoalkan bahawa BPR sentiasa dihalang daripada menjalankan tugasnya. Untuk makluman Dewan yang mulia ini sesungguhnya kebebasan BPR untuk melaksanakan fungsi dan kuasa seperti yang termaktub di dalam Akta Pencegahan Rasuah 1997, tidak pernah dihalang oleh mana-mana pihak... Tuan Husam bin Haji Musa: [Bangun] Tuan Haji Muhyidin bin Haji Abd. Rashid: [Bangun] Tuan Hassan bin Mohamed: [Bangun] Datuk Sen Utama Dr. Rats bin Yatim: Saya habiskan sedikit sahaja lagi supaya sequence idea itu dapat didengar, kemudian saya akan cuba memberi respons. DR. 27.3.2003 31

Tuan Yang di-Pertua, kerajaan akan memastikan kebebasan tersebut terjamin walaupun terdapat beberapa kes yang tidak didakwa di mahkamah atas sebab-sebab kekurangan bukti atau lewat diambil tindakan maka ianya bukalah ukuran untuk mengatakan BPR tidak bebas atau dihalang dalam melaksanakan fungsi dan tanggungjawab yang telah diamanahkan. Tuan Haji Muhyldln bin Haji Abd. Rashtd: [Bangun] Tuan Husam bin Haji Musa: [Bangun] Tuan Hassan bin Mohamed: [Bangun] Dr. Tan Seng Giaw: [Bangun] Datin Serl Dr. Wan Azizah Wan Ismail: [Bangun] Tuan Haji Muhyidin bin Haji Abd. Rashid: Terima kasih Tuan Yang di- Pertua dan terima kasih Yang Berhormat Menteri. Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Ada lima Yang Berhormat. Tuan Haji Muhyidin bin Haji Abd. Rashid: Lampu sudah dapat, lampu sudah nyala \n\...[Ketawa] Seorang ahli: Sila, sila. Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Sf Cheng]: Baiklah Hulu Terengganu. Tuan Haji Muhyidin bin Haji Abd. Rashid: Merujuk kepada kenyataan Yang Berhormat Menteri berhubung dengan pemberian tanah kepada ADUN Ladang di Terengganu, menurut Yang Berhormat Menteri bahawa ia masih dalam penyiasatan. Saya kecewa dengan perkara ini kerana ia mengambil masa yang lama. Perkara ini timbul daripada Januari lagi tetapi sudah 3 bulan dan hari ini pun sudah diberitahu masih dalam penyiasatan. Saya ingin minta penjelasan, apakah sebab-sebab kelewatan ini. Adakah sebabnya kerana ia membabitkan kezaliman Kerajaan Barisan Nasional terhadap bekas ADUN ini kerana ia melibatkan sebenarnya permohonan tanah yang dibuat sebelum pilihan raya dahulu lagi? Dan beliau ini telah diberi kelulusan oleh kerajaan lama tetapi apabila disiasat... Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Urn Si Cheng]: Yang Berhormat, soalannya? Tuan Haji Muhyidin bin Haji Abd. Rashid: Bahawa ianya tidak memihak kepada parti UMNO maka kelulusan itu ditarik balik sehinggalah sampai kerajaan baru dan kita lihat kelulusan... DR. 27.3.2003 32

Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Yang Berhormat, boleh kemukakan soalanlah untuk menjimatkan masa. Tuan Haji Muhyidin bin Haji Abd. Rashid: Ya, soalan saya tadi, apa dia halangan. Adakah kerana tidak mahu terbongkarnya kezaliman kerajaan lama yang menzaliminya, yang telah mendapat kelulusan awal dan keluar belanja, sudah membersihkan kawasan tiba-tiba ditarik baiik kelulusan, sedang lapan lagi kawan dia yang ahli UMNO diberi kelulusan dan kawasan itu masih kosong, ada 12 lot lagi 50 hektar, 50 hektar.... Timbalan Yang dl-Pertua [Datuk Llm Si Cheng]: Tidak perlu berucaplah Yang Berhormat. Cukuplah. Tuan Haji Muhyidin bin Haji Abd. Rashid: Ya, ya jadi saya minta penjelasan. Terima kasih. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Tuan Yang di-Pertua, kita harus maklum iaitu dakwaan rasuah adalah sesuatu yang amat serius dan jika pihak berkuasa dalam penyiasatan tidak teliti dan tidak mengasaskan perihal terperinci dalam sesuatu kes itu seseorang akan terserlah kepada masa depan yang mencemaskan, keluarga, peribadi dan masyarakat sendiri. Oleh itu penelitian harus dibuat. Tempoh 3 bulan ke 6 bulan bukanlah sesuatu yang amat panjang dan saya suka menyatakan di sini misalnya banyak kes lain di mana memakan masa lebih daripada tempoh tersebut. Penyiasatan pun masih dijalankan tetapi masyarakat jarang mengambil imbasan kes-kes yang telah pun didakwa. Jadi dalam konteks ini saya akan menyampaikan pandangan Yang Berhormat kepada BPR dan meminta mereka membuat ketegasan, penentuan supaya siasatan kes-kes yang berkenaan di ketahui dalam tempoh yang berpatutan. Tuan Yang di-Pertua, izinkan saya ... Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Yang Berhormat, Yang Berhormat ramai yang bangun. Tuan Husam bin Haji Musa: Sudah menyala, saya ada api! [Ketawa] Tuan Haji Mahfuz bin Haji Omar: Saya pun ada [Ketawa] Datin Seri Dr. Wan Azizah Wan Ismail: [Bangun] Dr. Tan Seng Giaw: [Bangun] Dato' Dr. Hasan bin Haji Mohamed Ali: [Bangun] DR. 27.3.2003 33

Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: ...menyambung sedikit dalam kes BPR, berhubung dengan kes ini ada sedikit lagi penyampaian dan saya periu mengambil masa sedikit. Tuan Husam bin Haji Musa: Saya sudah nyala Tuan Yang di-Pertua. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Tuan Yang di-Pertua, berhubung dengan kes aduan rasuah Yang Amat Berhormat Menteri Besar Selangor yang dibangkit oleh Yang Berhormat bagi Parit Buntar sukacita saya memaklumkan bahawa siasatan BPR terhadap dakwaan rasuah ke atas Menteri Besar Selangor masih diteruskan, Siasatan hanya akan dianggap selesai setelah BPR memperoleh bahan-bahan bukti yang diperlukan sebelum dikemukakan kepada pendakwa raya untuk sebarang tindakan lanjut. Memandangkan BPR sedang berusaha menyelesaikan siasatan yang dijalankan, wajar sekiranya semua pihak dapat bersabardan menunggu hasil siasatan kes tersebut BPR bertindak mengikut kuasa dan perundangan yang ditetapkan tanpa dipengaruhi oleh mana-mana pihak. Oleh itu tidak seharusnya timbul isu BPR hanya mengambil tindakan segera ke atas kes-kes yang melibatkan pihak-pihak yang tertentu. Datln Seri Dr. Wan Azizah Wan Ismail: [Bangun] Dr. Tan Seng Giaw: [Bangun] Tlmbalan Yang di-Pertua [Datuk Urn Si Cheng]: Yang Berhormat, Yang Berhormat bagi Permatang Pauh dan Kepong bangun. Datin Seri Dr. Wan Azizah Wan Ismail: Terima kasih Tuan Yang di-Pertua dan terima kasih Yang Berhormat Menteri. Saya ingin bertanya kerana Yang Berhormat Menteri mengatakan BPR tidak campur tangan, memang bebas. Dalam satu kes yang terang-terang difihat bukan ordinary, bukan orang biasa dalam kedai- kedai kopi tetapi bekas Pengarah BPR sendiri telah memberi kesaksian bersumpah tetapi tidak ada apa-apa yang diberi susulan.. [Tepuk] Kalau Yang Berhormat Menteri mengatakan tidak ada bukti yang kukuh tetapi dalam satu kes di mana Ezam Mohd. Nor dipenjarakan kerana mendedahkan ada kes prima facie yang ditandatangani oleh [Tepuk] [Disorak] sekarang AG ataupun pendakwa raya sekarang ini. Jadi saya memohon penjelasan Yang Berhormat Menteri. Terima kasih. Seorang Ahli: Jawab baik-baik Datuk. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Tuan Yang di-Pertua, terima kasih kepada Yang Berhormat bagi Permatang Pauh yang menimbulkan isu tersebut yang DR. 27.3.2003 34 mana saya memahami environment ataupun perkelilingannya. Pekeliling pertama ialah bahawa keputusan itu dibuat dalam mahkamah, bukan di luar. Oleh itu teguran saya terpaksa tertumpu kepada dengan izin, justifiablity atas kes tersebut. Jadi jika mahkamah dalam deliberasinya memutuskan bahawa sesuatu keterangan itu tidak admissible, dengan izin, maka kita tidak dapat menyangkalnya lantaran itu adalah dalam jurisdiction, dengan izin, hakim dan juga sistemnya dalam perbicaraan, Cuma yang ada pada rakyat ialah agar sistem dan proses rayuan itu digunakan sebaik mungkin agar pendakwaan itu dipatahkan dalam sistem admissibility dan justifiablity berkenaan tadi. Mengeriai kes Ezam juga sedemikian. Pandangan-pandangan keempat- empat hakim utama dalam kes itu adalah menjurus kepada perkara yang sama dan kita dapati kes yang berkenaan berkaitan dengan Seksyen 73 ISA telah pun secara majority ruling, dengan izin, diputuskan oleh mahkamah seperti yang kita maklum. Oleh yang demikian, jika pihak-pihak yang tidak puas hati dengan keputusan itu, mereka boleh mengemukakan apa yang disebut sebagai review of decision di bawah Court of Judicial Act 1964, dengan izin. Dato' Dr. Hasan bin Hajl Mohamed Ali: [Bangun] Tuan Husam bin Haji Musa: [Bangun] Tlmbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Yang Berhormat, Yang Berhormat... Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Tuan Yang di-Pertua, saya ingin menyambung sedikit lagi. Yang Berhormat bagi Labuan membangkitkan mengenai pembangunan ... Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Yang Berhormat Menteri... Dato' Dr. Hasan bin Haji Mohamed Ali: Terima kasih Tuan Yang di-Pertua, ini yang tadi, yang melibatkan tuduhan rasuah Menteri Besar Selangor itu. Saya sudah timbulkan dalam Dewan ini setahun yang lepas dan diulang lagi dalam minggu lepas dan jawapannya Datuk sedang berikan. Saya fikir hampir-hampir dua tahun rasanya, tidaklah tiga bulan sebagaimana yang disebutkan oleh teman saya tadi. Walaupun begitu tempoh tiga bulan pun masih munasabah tetapi dua tahun ini, dengan tanpa ada berita langsung, Datuk. Jika tidak ditimbulkan di Dewan ini ataupun tidak ditimbulkan di Dewan Undangan Negeri, barangkali rakyat tertanya- tanya. DR. 27.3.2003 35

Yang saya timbulkan ini pasal dia Menteri Besar. Menteri Besar yang menjalankan tugas eksekutif. Selagi tidak dibersihkan namanya di peringkat BPR, saya rasa tanda-tanya yang begitu banyak, bila dia berucap, tanda-tanya begitu banyak, bila dia luluskan sesuatu dari segi projek, tanda-tanya yang begitu banyak. Sebab itu saya sangat berharap dan kalau dapat laporan itu disegerakan dan rakyat Selangor terutamanya dimaklumkan tentang apa yang berlaku tetapi berbeza pula misalnya Datuk ada menimbulkan sedikit dahulu tentang di Kelantan, pegawai- pegawai kerajaan yang kononnya mendapat habuan oleh kerana perkara-perkara yang berkaitan antara pegawai kerajaan dengan kerajaan negeri, besoknya Timbalan Perdana Menteri mengarahkan siasatan terus dan besoknya juga tidak salah saya pasukan dari Bukit Aman peringkat polis turun membuat penyiasatan. Jadi saya rasa nampaknya ada duality dekat situ tentang treatment yang diberikan kepada manusia bergelar Menteri Besar dan manusia-manusia yang tidak bergelar Menteri Besar terutama manusia bawahan yang merupakan cactng-cacing ini, Datuk. Terima kasih. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Tuan Yang di-Pertua, saya mengucapkan terima kasih di atas pandangan tersebut. Sesungguhnya di bawah Akta Pencegah Rasuah, kuasa penuh memang diberi kepada BPR. Apa yang tidak terkandung di dalamnya semasa undang-undang itu dibuat ialah bab berkaitan kepada siapa BPR bertanggungjawab. BPR tidak bertanggungjawab kepada saya, tidak bertanggungjawab kepada Perdana Menteri, kepada Timbalan Perdana Menteri. Mereka hanya bertanggungjawab kepada pendakwa raya. Jadi, hal ini mesti kita terima sebagai hakikat undang-undang negara kita tetapi pandangan seperti menyatakan mestilah ada reaksi dan orang ramai perlu tahu di atas tempoh dan juga selesai atau tidaknya penyiasatan ini, itu saya terima sebagai hak hakiki dan permohonan seperti itu memang boleh kerajaan menyampaikan kepada Ketua Pengarah BPR untuk menelitinya dan tampil ke muka memberi penjelasan pada satu ketika. Apatah lagi jika ia timbul dalam Dewan ini. Tuan Haji Mahfuz bin Haji Omar: [Bangun] Tuan Husam bin Hajf Musa: [Bangun] Dr. Tan Seng Giaw: [Bangun] Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Setakat ini saya cuba menyampaikan perkara itu dan saya berharap saya diizinkan Tuan Yang di-Pertua untuk meneruskan sebab masa sudah melampaui tempoh yang dihadkan bagi saya. DR. 27.3.2003 36

Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Yang Berhormat... Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Izinkan saya Tuan Yang di-Pertua dan sekejap lagi kita berpindah kepada bab yang lain pula dalam jabatan yang berkenaan. Tuan Husam bin Hajl Musa: [Bercakap tanpa pembesar suara] Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Ini kuasa Yang Berhormat Menteri. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Yang Berhormat bagi Labuan membangkitkan mengenai pembangunan Wilayah Persekutuan Labuan. Sukacita saya memaklumkan bahawa prasarana pelancongan dan kemudahan lain diadakan di Wilayah Persekutuan dengan lebih sempurna bagi mencapai objektif yang telah ditetapkan oleh kerajaan... Tuan Husam bin Haji Musa: [Bangun] Dr. Tan Seng Giaw: [Bangun] Timbalan Yang dl-Pertua [Datuk Lim SI Cheng]: Yang Berhormat, Yang Berhormat Menteri, Kubang Kerian bangun, Yang Berhormat bagi Kepong bangun. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Oh, Keponglah! Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Okey, Kepong. Dr. Tan Seng Giaw: Tuan Yang di-Pertua, penjelasan. Sering kali disebutkan bahawa pemberi dan penerima rasuah sama-sama ke neraka.. [Ketawa] Amalan ini masih berlaku di banyak tempat termasuk swasta. Soalan saya yang telah pun saya kemukakan semasa ucapan saya ialah adakah negara ini, ini soalan Yang Berhormat, adakah negara ini akan kecundang pada kancah kemiskinan kerana rasuah yang ada sekarang ini? Saya setuju bahawa hendak cari bukti dan saksi. Baru-baru ini ada orang yang hendak jumpa saya mengenai hakim yang terlibat dengan perniagaan tetapi malangnya bukti dan saksi susah hendak didapati. Walau bagaimanapun adakah, ini soalan Yang Berhormat, adakah BPR sanggup menyiasat aduan seperti sistem kehakiman ada yang terbuka dan ada yang tertutup. Daripada penjara, malangnya ada segelintir polis dan juga pegawai-pegawai di dalam Mahkamah Majistret, Seksyen dan sebagainya ada si'ndiket. Itu dakwaan. Bolehkah BPR menyiasat semua ini sebab kita susah hendak mengemukakan saksi dan bukti. Bolehkah kita membuat perubahan sedikit dalam cara siasatan termasuklah untuk menjadikan BPR DR. 27.3.2003 37 sebagai badan yang benar-benar bebas dan bertanggungjawab kepada Pariimen sahaja. Sekian, terima kasih. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Terima kasih Yang Berhormat bagi Kepong. Jawapannya ialah BPR harus sanggup sekiranya Yang Berhormat mengemukakan kepadanya asas-asas aduan tersebut. Sekiranya BPR tidak menjalankan tugas setelah diberi laporan tersebut, maka ia merupakan sesuatu yang tidak boleh diterima di bawah konsep pembersihan negara dalam menangani rasuah. Dalam konteks ini sukacita saya memaklumkan iaitu Jabatan Peguam Negara sedang dalam proses untuk mengenakan tempoh penyiasatan sesuatu kes baik yang berlaku dalam bidang tugas polis mahupun BPR ataupun dalam kes-kes yang melibatkan pendakwaan dari jabatan berkenaan. Timbulnya perasaan dan tanggungjawab ini ialah oleh kerana ada masa-masa tertentu, sesuatu kes itu berjalan dalam siasatan terlalu lama dan tidak ada tempoh yang ditentukan di bawah mana-mana undang-undang. Bagi kita yang beramalan dalam undang-undang misalnya di bawah CPC dengan izin, Prosedur Jenayah, tidak ada disebut di situ berapa bulan sesuatu kes itu harus sampai ke meja pendakwa. Dan juga tidak ada disebutkan berapa bulan di meja pendakwa harus sampai ke mahkamah. Hal inilah yang telah ditimbangkan oleh kerajaan dan pada dasarnya bersetuju supaya tempoh-tempoh tertentu dikenakan kepada agensi penyiasat dan lanjutan kepada itu diambil tindakan di atas kuasa-kuasa undang-undang yang akan dipinda. Izinkan saya menyatakan seterusnya apabila selesai home work, dengan izin, kerja rumah ini, kita akan terlengkaplah lagi dengan Public Law Administration di negara kita. Tuan Yang di-Pertua, izinkan saya meneruskan sedikit lagi iaitu hakim yang ditanya.... Tuan Husam bin Haji Musa: [Bangunj Tuan Hassan bin Mohamed: [Bangun] Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Yang Berhormat, ada dua Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Saya tidak habis lagi menjawab Yang Berhormat bagi Kepong tadi. Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Baik. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Hakim yang didakwa berniaga atau majistret yang terlibat dengan perniagaan, ini mudah disebut, memang sukar untuk DR. 27.3.2003 38 disiasat. Tetapi jika benar perkara ini berlaku, waima, bagaimana had condong dan cenderungnya, kita ingin tahu dan di bawah Etika Kehakiman 1994, perkara ini dilarang. Tidak harus bagi kita hanya menyatakan ada sekian-sekian hakim, ada sekian-sekian majistret. Jadi Yang Bertiormat sekiranya mempunyai butiran walaupun agak am boleh terus sampaikan kepada BPR dan kita ambil bahawa minit Dewan ini telah mencatatkan hasrat itu disebut oleh Ahli-Ahli Yang Berhormat sendiri.

Tuan Yang di-Pertuar mengenai cadangan Yang Berhormat supaya diwujudkan padang golf yakni saya kaitkan semula kepada Labuan tadi, sukacita dimaklumkan bahawa dalam Pelan Induk Pembangunan Labuan atau Labuan Development Master Plan, dengan izin, satu kawasan yang berpotensi dan bersesuaian telah dikenal pasti untuk pembangunan padang golf yang mempunyai kemudahan 18 lubang dengan anggaran dengan kos berjumlah RM39 juta manakala bagi pembangunan marina, pihak Jabatan Laut Malaysia Tuan Husam bin Haji Musa: [Bangun] Tuan Hassan bin Mohamed: [Bangun] Timbalan Yang dl-Pertua [Datuk Llm SI Cheng]: Yang Berhormat, Yang Berhormat Menteri... Datuk Seri Utama Dr. Rals bin Yatlm: ...mempunyai perancangan pembangunan marina di Malaysia. Sekejap lagi. Labuan merupakan satu dari tapak cadangan tersebut dan pembangunan marina ini akan memerlukan peruntukan- peruntukan tertentu dan Ahli Yang Berhormat tentu akan dimaklumkan apabila ianya sampai ke tahap kemungkinan yang berasas kepada pembangunan setempat Tuan Husam bin Haji Musa: Terima kasih Tuan Yang di-Pertua dan Menteri yang sangat arif, saya ucapkan terima kasih kerana sudi datang untuk mengelakkan Dewan kita ini menjadi kecoh seperti semalam di mana Setiausaha Parlimen Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Yang Berhormat, teruskanlah soalan. Tuan Husam bin Haji Musa: Ya, teruskan kepada soalan saya. Soalan saya ialah tentang dua perkara yang ringkas sahaja. Menteri yang arif tentulah sudah tahu apakah perkembangan siasatan terhadap PERWAJA selepas kita meluluskan satu akta yang baru pada tahun lepas di mana halangan pada tahun lepas ialah kerana kita tidak mendapat maklumat daripada Switzerland dan kita telah pun DR. 27.3.2003 39 meluluskan satu rang undang-undang ataupun akta bagi membolehkan perkara tersebut dibereskan. Yang kedua Yang Berhormat sendiri pernah menyebut bahawa Kerajaan Negeri Kelantan telah merasuah BPR dengan memberikan tanah-tanah ataupun padang golf mungkin kepada pegawai-pegawai tersebut. Saya ingin tahu kedudukan perkara tersebut dan saya berharap lain kali Menteri boleh mewakili Jabatan Perdana Menteri sebagai reflect kepada imej Jabatan Perdana Menteri tidak menghantar Setiausaha Parlimen yang menimbulkan kekecohan dalam Dewan ini. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Tuan Yang di-Pertua, Yang Berhormat harus menerima hakikat bahawa di bawah Perkara 43 Perlembagaan, Setiausaha Parlimen mempunyai tugas dan tanggungjawab yang tertera yakni membantu Menteri atau Timbalan Menteri dan keanggotaan beliau adalah sebagai anggota pentadbiran. Justeru apa-apa yang beliau kemukakan walaupun dalam suasana yang meneguhkan pendirian kerajaan pihak pembangkang tidak harus susah hati oleh kerana dari sana pun kami dapat bahangnya bukan kepalang. Apabila sampai masanya bak kata Inggeris dengan izin, it doesnt rain but it pause dari sana ke mari. Jadi, sekali sekala ada Setiausaha Parlimen seperti ini yang menyemarakkan debat kita, ini kita terima dalam keadaan suasana yang baik demi kepentingan perjuangan kita bersama. Cuma bagi saya pula kerjanya sedemikian saya tidak bolehlah bertindak seperti itu oleh kerana ada had-hadnya yang memerlukan perkara ini disampaikan secara objektif kepada semua ahli dewan kita. Jadi, dengan pernyataan itu PERWAJA memang mempunyai masalah penyiasatan. Saya boleh nyatakan di sini setakat yang telah diketahui oleh kerajaan iaitu pihak di Jepun misalnya tidak dapat memberi kerjasama kepada penyiasatan- penyiasatan yang dilakukan. Jadi, bermakna ada kes-kes di sana yang mana pihak penguat kuasa kita tidak dapat tembusi atas dasar-dasar mereka tetapi di Hong Kong yang berkaitan dengan penyiasatan itu ada kemajuannya walaupun siasatan di Switzerland itu nampaknya telah beres dan pengumpulan data serta maklumat telah pun ada di tangan BPR. Tentang kes tanah di Kelantan, maklum balas perlu kita dapati secara terakhir dan terperinci tetapi setakat yang diketahui oleh Jabatan Perdana Menteri tindakan siasatan itu tidaklah sampai ke perenggan untuk membawa pendakwaan kepada mana-mana pihak cuma memadai dengan menyatakan kepada kakitangan kerajaan bahawa semasa dalam berkhidmat tidak harus menggunakan pangkat dan DR. 27.3.2003 40 kedudukan meminta kelulusan sesuatu tapak ataupun kawasan tanah yang berkenaan. Saya kira dengan nasihat Jabatan Peguam Negara sedemikian memadai kes itu tidak berpanjangan kecuali apa-apa yang dikemukakan oleh BPR penting dibawa juga kepada pendakwaan di sisi kuasa pendakwa di bawah Perkara 145. Tuan Kerk Kim Hock: [Bangun] Tuan Husam bin Haji Musa: [Bangun] Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Llm SI Cheng]: Yang Berhormat... Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Tuan Yang di-Pertua, izinkan saya menyambung sedikit. Tuan Kerk Kim Hock: [Menunjukkan tangan tanda meminta jalan] Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim; Bila Kota Melaka buat begini-begini itu tidak sampai hati juga melepaskan. Stla. [Ketawa] Tuan Kerk Kim Hock: Terima kasih. Saya sabar mendengarjawapan yang diberi oleh Yang Berhormat Menteri. Nampaknya BPR memang menghadapi satu masalah dalam menjalankan siasatan terhadap kes-kes yang melibatkan ahli politik Bansan Nasional ataupun kes-kes besar seperti PERWAJA. Jadi, saya hendak tahu apakah langkah yang harus diambil oleh kerajaan untuk memberikan gambaran supaya BPR tidak akan dipandang sebagai satu badan yang tidak bebas dan tidak berkesan. Saya bagi satu kes macam kita pemah buat laporan BPR terhadap semua ahli Exco Kerajaan Negeri Melaka dan juga Adun-adun Barisan Nasional yang telah membuat tuntutan perjalanan yang memang semua orang tahu tidak boleh buat. Datuk Mohd. Ali Rustam pergi mesyuarat UMNO membuat tuntutan, ada Adun MCA mesyuarat di dalam rumah sendiri membuat tuntutan perjalanan, ada orang yang pergi berkempen di Lunas membuat tuntutan rasmi. Saya tanya pejabat Parlimen sama ada saya boleh berbuat demikian, mereka semua ketawa. Ini sudah satu dua tahun mana bukti semua ada. Kalau berlaku di London semua sudah resigned. Ini masalah dia bila kita tegur akan ambil masa. Ini semua jawapan yang sama. Jadi, saya hendak tahu apakah langkah yang berkesan yang akan diambil oleh kerajaan untuk memastikan supaya persepsi yang negatif itu tidak akan berterusan. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Terima kasih Tuan Yang di-Pertua dan juga kepada rakan saya Yang Berhormat bagi Kota Melaka. Saya pemah mendengar tentang kes melibatkan tuntutan yang tidak berpatutan atau salah dari pihak-pihak yang berkenaan tetapi juga di bawah peraturan anggota pentadbiran DR. 27.3.2003 41

khususnya tugas-tugas yang berkaitan dengan seseorang Menteri Besar, Ketua Menteri, Perdana Menteri, Timbalan Perdana Menteri, Menteri, Timbalan Menteri, Setiausaha Parlimen dan Setiausaha Politik, tidak dapat dipisahkan antara kerja- kerja yang harus beliau jalankan dengan kerja-kerja sampingan. Misalnya seseorang Menteri Besar katalah pergi ke Sanggang tempoh hari tetapi dalam kerja untuk pergi ke sana beliau melawat jabatannya di daerah yang berkaitan dengan Sanggang. Oleh itu, permohonannya untuk mendapatkan elaun perbatuan pergi ke Sanggang bukan tujuan semata-mata menghadiri ceramah ataupun memberi ceramah tetapi melawat jabatan di bawahnya. • Begitu juga apabila seseorang itu dari Melaka katalah Ketua Menteri pergi ke Kuala Lumpur. Di Kuala Lumpur beliau bertemu dahulu dengan Treasury untuk mendapatkan peruntukan bagi Kota Melaka, selepas itu beliau hadir di Majlis Tertinggi UMNO. Ini tidak salah. Beliau boleh tuntut perbatuannya dari Melaka ke Kuala Lumpur atas asas beliau pergi ke Treasury tetapi beliau pergi selepas itu ke Majlis Tertinggi UMNO itu tidak menjadi salah. Ini mesti kita terima sebagai hakikat. Menjawab ambit kedua, apa cara kita untuk meminta supaya BPR menjalankan tugasnya dalam tempoh dan dengan tertakluk kepada hak awam mengetahui siasatan. Ini yang saya sebut tadi pindaan kepada pertamanya sama ada CPC yang saya sebut atau kepada Akta Pentadbiran Kesalahan Jenayah 1953 yang mana sekarang sedang dikaji untuk dipinda. Jadi, saya boleh menyatakan di sini apabila kerajaan mendapati bahawa pindaan ini perlu setelah meneliti kes-kes seperti ini sebahagian besar daripada persoalan yang timbul dari masyarakat akan dapat kita jawab. Insya-Allah ini akan kita terus jalankan sebagai tugas utama. Tuan Kerk Kim Hock: [Bangun] Tuan Husam bin Haji Musa: [Bangun] Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Yang Berhormat.. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Tuan Yang di-Pertua, izinkan saya menyambung sedikit sebab lebih banyak saya menjawab daripada menghuraikan apa yang harus saya gulung. Jadi, izinkan saya menyambung sebentar. Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Yang Berhormat tidak ingin memberi laluan? Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Sekarang tidak dulu sebab masa sudah suntuk sangat dan selepas ini saya harus menyampaikan tambahan. Tuan Kerk Kim Hock: [Bercakap tanpa pembesar suara] DR. 27.3.2003 42

Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Ha, okay. Tuan Kerk Kim Hock: Kita mendapat jawapan yang diberikan dalam Dewan Undangan Negeri Melaka yang mengatakan Ketua Menteri menghadiri mesyuarat UMNO. Kalau pergi Treasury letak Treasury. Macam ADUN Duyong, Datuk Gan Boon Leong melawat pemimpin MCA di Hospital Melaka boleh buat tuntutan secara rasmi. Ini semua rasmi bukannya kita anggar atau kita teka sahaja. Datuk Ali Rustam kalau pergi Treasury okay, dia tulis sana menghadiri mesyuarat UMNO di tingkat 45 di PWTC. Semua orang kata salah. Menteri datang cakap macam ini memanglah tidak dapat jawapan. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Tuan Yang di-Pertua, Ahli Yang Berhormat bagi Kota Melaka, saya amat tergamamlah Yang Berhormat itu membuat rumusan seolah-olah betul-betul tahu jalan dan juga itinerary dengan izin, yang dibuat oleh pihak yang berkenaan. Tetapi... Tuan Kerk Kim Hock: [Menyampuk] Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Izinkan saya menerangkan dahulu. Saya beri Yang Berhormat peluang sekarang Yang Berhormat kena beri saya peluang menerangkan sesuatu. Boleh jadi, Ketua Menteri ini sekarang boleh membuat supplementary information atau informasi tambahan dengan meminta kepadanya betul atau tidak bahawa perjalanan itu melibatkan pertemuan dengan ketua kerajaan juga. Sekiranya Ketua Menteri pergi ke majlis tertinggi bertemu dengan Perdana Menterinya ini sudah urusan rasmi juga. Kita tidak boleh menafikan perkara ini. Tuan Kerk Kim Hock: [Bercakap tanpa pembesar suaraj Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Oleh kerana perkara ini tidak berada dalam pengetahuan kita seratus peratus, saya serah kepada Yang Berhormat beri maklumat ini dan minta beliau menyatakan perjalanan tersebut melibatkan perkara- perkara tersebut. Tuan Husam bin Haji Musa: [Bangun] Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Tuan Yang di-Pertua, izinkan saya meneruskan. Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Dm Si Cheng]: Cukuplah, Yang Berhormat cukuplah. Teruskan. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Yang Berhormat bagi Parit Buntar mempersoalkan sebab-sebab ketua Kerajaan Kelantan dan Terengganu tidak DR. 27.3.2003 43 dijemput menghadiri mesyuarat Menteri Besar dan Ketua Menteri. Untuk maklumat Yang Berhormat walaupun menteri-menteri besar yang berkenaan tidak menghadiri mesyuarat tersebut ini tidak bermakna projek-projek persekutuan di penngkat negeri tidak boleh diselaraskan dengan baik. Di penngkat pegawai pula, mesyuarat jawatankuasa perhubungan antara Kerajaan Persekutuan dan negeri memang dipengerusikan oleh Ketua Setiausaha Negara dihadiri oleh semua setiausaha kerajaan negeri dan keputusan pentadbiran dan pembangunan diselaraskan terus menerus. Yang Berhormat bagi Kubang Kerian meminta penjelasan mengenai ruang pejabat yang dikosongkan di Kuala Lumpur setelah perpindahan pejabat-pejabat kerajaan ke Putrajaya. Untuk makluman Ahli Yang Berhormat, selepas perpindahan kementerian dan jabatan kerajaan ke Putrajaya, bangunan-bangunan kerajaan yang dikosongkan diisi oleh jabatan-jabatan lain yang sememangnya perlu terus berada di Kuala Lumpur. Pada masa ini banyak di antara jabatan kerajaan sedang menyewa ruang pejabat di bangunan-bangunan swasta di sekitar Kuala Lumpur. Dengan yang demikian tidak ada bangunan kerajaan yang dijangka terbiar kosong disebabkan perpindahan ke Putrajaya. Yang Berhormat bagi Kluang menyarankan supaya rancangan projek-projek di setiap kawasan Parlimen yang dilaksanakan sebelum ini hendaklah diteruskan. Dato' Dr. Hasan bin Hajl Mohamed AM: [Bangun] Tuan Husam bin Haji Musa: [Bangun] Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Ada dua Ahli Yang Berhormat bangun. Dato' Dr. Hasan bin Haji Mohamed AH: Terima kasih Tuan Yang di-Pertua. Saya dalam ucapan Yang Berhormat saya menanyakan rasional dan sebab-sebab hakiki kenapa kedua-dua Menteri Besar ini tidak dijemput dalam mesyuarat Menteri Besar. Jawapan Yang Berhormat ialah telah memberikan jawapan tetapi saya rasa tidak menjawab isu yang saya bangkitkan. Sebab kalau misalnya pun diwakili, ada jabatan-jabatan persekutuan di Kelantan dan Terengganu dan diwakili juga oleh mesyuarat yang melibatkan pegawai-pegawai kerajaan, saya rasa tidak sama dengan perwakilan daripada Chief Executive yang namanya Menteri Besar. Apa benarlah dalam mesyuarat Menteri Besar itu yang hendak dibincangkan demi keseluruhannya untuk keharmonian, untuk pembangunan negara dengan menyisihkan dua orang Menteri Besar ini. Sebab itu saya merasakan agaknya DR. 27.3.2003 44 katalah ditakdirkan dalam pilihan raya yang akan datang lima negeri lagi dimenangi oleh pembangkang adakah hanya mesyuarat... Beberapa Ahli: [Menyampuk] Dato' Dr. Hasan bin Haji Mohamed All: Kita boleh, ini semua Allah S.W.T yang menentukan. Adakah format mesyuarat menteri-menteri besar itu juga pun akan mengikut begitu akhirnya Perdana Menteri akan bermesyuarat dengan hanya lima Menteri Besar yang lain adakah itu namanya mesyuarat menteri-menteri besar. Sebab itu saya rasa kalau saya dapat rasional dan juga apakah alasan-alasan kukuh yang dapat diterima oleh rakyat dan rakyat mempersoalkannya tentang mesyuarat yang sedemikian yang tidak dihadiri oleh menteri-menteri besar itu. Terima kasih. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Tuan Yang di-Pertua, bagi menjawab soalan Yang Berhormat itu mudah sahaja iaitu menjemput seseorang hadir bagi mewakili negeri tidak dinyatakan bahawa Menteri Besar mesti hadir. Jadi, ini terpulang kepada jawatan dan tanggungjawab sesuatu masa ketika yang berkenaan. Oleh kerana Kerajaan Pusat mendapati bahawa sesiapa boleh mewakili negeri maka dalam pentadbiran didapati lebih efficacious dengan izin, menjemput pegawai tinggi memadai. Sebab itu maka kedua-dua negeri itu tidak diwakili oleh Menteri Besar berkenaan. Walau bagaimanapun perkara ini adalah perkara pentadbiran semata-mata dan tidak ada dicatatkan dalam undang-undang negara bahawa semua Ketua Menteri dan Menteri Besar menghadiri sesuatu mesyuarat. Ini terpulang kepada kebijaksanaan pegawai-pegawai yang menguruskan kedudukan mesyuarat sesuatu yang diadakan itu. Yang Berhormat bagi Kubang Kerian telah saya maklumkan tadi mengenai pejabat-pejabat kerajaan dan saya berharap sekiranya masalah-masalah yang timbul daripada pandangan beliau itu dapat dijawab kemudian. [Timbalan Yang di-Pertua (Dato' Haji Muhamad bin Abdullah) mempengerusikan Mesyuarat] Yang Berhormat bagi Kluang sekarang menyarankan supaya rancangan projek-projek di setiap kawasan Parlimen yang dilaksanakan sebelum ini diteruskan. Perlu dimaklumkan bahawa program dan projek kerajaan bagi setiap rancangan lima tahun adalah bertujuan memacu negara mencapai matlamat pembangunan negara. Usaha-usaha akan diteruskan... Tuan Husam bin Haji Musa: [Bangun] DR. 27.3.2003 45

Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Yang Berhormat menteri, ada yang berdiri Yang Berhormat. Datuk Serl Utama Dr. Rals bin Yatim: ....Akan diteruskan. Izinkan saya menghabiskan, Tuan Yang di-Pertua. Timbalan Yang di-Pertua [Dato* Haji Muhamad bin Abdullah]: Ya, biar dia habis dulu Yang Berhormat, sila duduk. Datuk Seri Utama Dr. Rals bin Yatim: Usaha-usaha akan diteruskan supaya rakyat di setiap pelosok negara dapat menikmati pembangunan yang dilaksanakan oleh kerajaan. Yang Berhormat bagi Tuaran meminta penjelasan mengenai kajian isi rumah di kalangan bumiputera di Sabah dan Sarawak. Sukacita saya menyatakan bahawa Unit Perancang Ekonomi telah melaksanakan kajian mengenai penyiasatan pendapatan isi rumah di kalangan kaum minoriti bumiputera di Sabah dan Sarawak. Kajian ini telah bermula pada 1 Mac 2002 dan berakhir pada 4 Julai tahun berkenaan. Buat masa ini, Unit Perancangan Ekonomi sedang menganalisis dan mengemas kini data-data tersebut. Penemuan dan keputusan kajian ini akan dibentangkan di Parlimen dalam Kajian Separuh Penggal Rancangan Malaysia Kelapan. Tuan Yang di-Pertua, Yang Berhormat bagi Kubang Kerian menyentuh lagi mengenai pembelian tanah Menara Berkembar Kuala Lumpur atau KLCC oleh Petronas daripada Yang Berbahagia Tan Sri Ananda Krishnan. Untuk makluman Yang Berhormat, tanah seluas lebih kurang 100 ekar yang kini menjadi tapak projek KLCC adalah pada asalnya dimiliki oleh Seri Kuda Sdn. Bhd. Pemegang saham Seri Kuda Sdn. Bhd. ketika itu ialah MAI Holdings Sdn. Bhd. dan beberapa syarikat sekutu MAI Holdings Sdn. Bhd. Pada tahun 1992, Petronas teiah menguasai 51% kepentingan dalam Sri Kuda Sdn. Bhd. Penguasaan oleh Petronas itu dibuat dengan cara permodalan semula atau dengan izin, re-capitalization saham Seri Kuda Sdn. Bhd. di mana 680 juta saham biasa telah diterbttkan pada harga RM1 sesaham untuk langganan Petronas yang bersamaan dengan 5% ekuiti. Tiada bayaran tunai dibuat kepada pemegang saham Seri Kuda Sdn. Bhd. untuk penguasaan 51% tersebut. Nama Seri Kuda Sdn. Bhd. telah ditukar kemudiannya kepada KLCC Holdings Berhad berikutan penguasaan Petronas itu. Ditukar pula kepada KLCC Holdings dan berikutan penguasaan Petronas tersebut. DR. 27.3.2003 46

Tuan Madius bin Tangau: [Bangun] Tuan Husam bin Haji Musa: [Bangun] Timbalan Yang di-Pertua [Dato* Haji Muhamad bin Abdullah]: Ya, ada yang berdiri Yang Berhormat. Datuk Serf Utama Dr. Rais bin Yatim: Tuan Yang di-Pertua, saya rasa itu sahajalah.... Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Ada yang berdiri Yang Berhormat. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: ..Penerangan yang harus saya timbulkan dalam penjelasan.... Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Dia tidak bagi Yang Berhormat. Datuk Serl Utama Dr. Rais bin Yatim: ...Dalam sesi saya menjawab.... Tuan Husam bin Haji Musa: [Menyampuk] Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Ya. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: ...Isu-isu yang telah dibangkitkan dan sekiranya Ahli-ahli Yang Berhormat mempunyai.... Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Dia sudah habis Yang Berhormat. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: .Pandangan terus dan persoalan Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Ya. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: ...Silalah kemukakan kepada jabatan berkenaan untuk dijawab terus. Sekian. Tuan Husam bin Haji Musa: [Menyampuk] Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Memang dia sudah jawab itu, Yang Berhormat. Dia kata mana yang tidak dijawab akan diambil perhattan. Itu biasa Yang Berhormat. Tuan Husam bin Haji Musa: [Menyampuk] Timbalan Yang di-Pertua [Dato* Haji Muhamad bin Abdullah]: Tidak apa Yang Berhormat. Dia sudah habis Yang Berhormat. Tuan Husam bin Haji Musa: [Menyampuk] Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Dia sudah habis Yang Berhormat. Tuan Husam bin Haji Musa: [Menyampuk] DR. 27.3.2003 47

Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Dia sudah habis Yang Berhormat. Tuan Husam bin Haji Musa: [Menyampuk] Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Dia sudah habis Yang Berhormat. Tuan Husam bin Haji Musa: [Menyampuk] Timbalan Yang di-Pertua [Dato1 Haji Muhamad bin Abdullah]: Ya. Tuan Husam bin Haji Musa: [Menyampuk] Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Ahli-ahli Yang Berhormat, sekarang saya kemukakan masalah bagi diputuskan. Masalahnya ialah bahawa Usui Menjunjung Kasih Ke atas Titah Ucapan Seri Paduka Baginda Yang di-Pertuan Agong oleh Yang Berhormat bagi Shah Alam itu dipersetujui. Usui dikemuka bagi diputuskan; dan dipersetujukan. Diputuskan, Bahawa suatu ucapan yang tidak sepertinya dipersembahkan kepada Seri Paduka Baginda Yang di-Pertuan Agong, demikian bunyinya: Ampun Tuanku, Patik, Yang di-Pertua dan Ahli-ahli Dewan Rakyat di dalam Persidangan Parlimen memohon ampun mempersembahkan suatu ucapan yang ikhlas daripada Majlis Dewan Rakyat mengucapkan berbanyak-banyak syukur dan terima kasih kerana Titah Ucapan Tuanku semasa membuka Penggal Keempat Parlimen Yang Kesepuluh.

Timbalan Yang di-Pertua [Dato* Haji Muhamad bin Abdullah]: Ya, Rang Undang-undang Bantuan Guaman (Pindaan). Beberapa Ahli: [Menyampuk] Datuk Seri Utama Dr. Rals bin Yatlm: [Mencari naskhah rang undang- undang] Seorang Ahli: Malulah kerajaan. Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Sila ya menteri. [Dewan riuh] Seorang Ahli: Dia jawab tidak habis. DR. 27,3.2003 48

Tfmbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Ada menteri? Beberapa AhII: [Menyampuk] Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Hajl Muhamad bin Abdullah]: Ya, ya, tidak usah main-main macam itu Yang Berhormat. Dia baru lepas menjawab, dia tersilap letak Yang Berhormat. Itu kesilapan biasa Yang Berhormat, manusta biasa. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Tuan Yang di-Pertua.... Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Ya, sila.

RANG UNDANG-UNDANG

RANG UNDANG-UNDANG BANTUAN GUAMAN (PINDAAN) 2003

Bacaan Kali Yang Kedua dan Ketiga 12.05 tgh. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Tuan Yang di-Pertua, izinkan saya mengemukakan satu rang undang-undang untuk meminda Akta Biro Bantuan Guaman 2003 bagi bacaan kali yang kedua. Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Sila. Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Tuan Yang di-Pertua, Biro Bantuan Guaman telah ditubuhkan lebih kurang 32 tahun yang lalu dan berbanding dengan tujuan asalnya untuk memberi khidmat bantuan guaman telah memperluaskan khidmatnya kepada peibagai aspek. Bantuan guaman yang dimaksudkan dikhususkan kepada mereka yang kurang berkelayakan dalam konteks Akta Bantuan Guaman 1971. Sejak tahun 1970, Cawangan Biro Bantuan Guaman telah dipertingkatkan kepada sebanyak 22 cawangan dan memandangkan permintaan orang ramai akan bantuan dan nasihat guaman, maka pihak biro masih berkembang untuk memberikan perkhidmatan di semua pelosok negara ini. Dengan demikian, Biro Bantuan Guaman merealisasikan hasrat untuk memperkembangkan khidmatnya dengan pindaan akta iaitu Akta Bantuan Guaman 1971. Di dalam Rang Undang-undang Bantuan Guaman (Pindaan) 2003 ini, beberapa perkara yang berbentuk anomali dibetulkan, manakala terdapat perkara- DR. 27.3.2003 49 perkara baru yang diperkenalkan sebagai usaha untuk mempertingkatkan khidmatnya kepada orang ramai. Biro Bantuan Guaman atau singkatnya, BBG merupakan satu jabatan Kerajaan Persekutuan dan pada lazimnya, sesuatu jabatan Persekutuan diketuai oleh seorang ketua pengarah, manakala di peringkat negeri pula diketuai oteh pengarah negeri dan diikuti oleh ketua-ketua cawangan di peringkat negeri. Semenjak tergubalnya akta ini, BGG telah diketuai oleh seorang pengarah, manakala di peringkat negeri, diketuai pula oleh penolong pengarah dan cawangan- cawangan kecil diketuai oleh pegawai bertugas. Untuk menyelaraskan amalan yang terdapat dalam semua jabatan Kerajaan Persekutuan, maka gelaran jawatan pengarah dicadangkan dipinda kepada ketua Pengarah Bantuan Guaman dan dengan seterusnya cawangan pejabat biro di peringkat negeri akan diketuai pula oleh pengarah negeri. Tuan Yang di-Pertua dan Ahli-ahli Yang Berhormat, semenjak penggubalan Akta Bantuan Guaman 1971, takrif hakim telah tidak merangkumi Hakim Mahkamah Syariah sama ada Mahkamah Rendah, Mahkamah Tinggi atau Mahkamah Rayuan, sedangkan hampir 70% ke 80% kes yang dikendalikan oleh Biro Bantuan Guaman terdiri daripada kes-kes syariah. Maka untuk membetulkan kedudukan ini, rang undang-undang yang di hadapan kita sekarang telah memasukkan takrif baru hakim yang merangkumi juga Hakim Mahkamah Rendah Syariah, Mahkamah Tinggi Syariah atau Mahkamah Rayuan Syariah. Dalam usaha untuk mempertingkatkan khidmat BBG kepada orang ramai, BBG sentiasa memperkenalkan perkhidmatan yang baru kepada khalayaknya. Selaras dengan konsep Alternative Dispute Resolution, dengan izin, atau ADR yang kian hari kian digunakan oleh pihak-pihak yang pertikai, maka BBG juga telah memperkenalkan konsep pengantaraan atau mediasi di dalam organisasinya melalui pindaan Akta Bantuan Guaman 2003. Bahagian 5A rang undang-undang ini, memperkenalkan konsep pengantaraan atau mediasi dan kaedah-kaedah yang berkaitan dengannya. Tuan Yang di-Pertua, diharapkan dengan adanya khidmat ini dalam organisasi biro, lebih banyak kes yang dibawa oleh anak guam biro dapat diselesaikan secara damai tanpa difailkan di mahkamah untuk dibicarakan. Secara tidak langsung, ia dapat membantu mengurangkan permasalahan sosial dalam kes- DR. 27.3.2003 50 kes kekeluargaan dan kes-kes sosial yang lain. Khidmat ini telah dibuktikan di negara-negara maju seperti United Kingdom, Amerika Syarikat dan beberapa negara lain sebagai satu khidmat yang kadar kejayaannya boieh mencapai sehingga 70% ke 80%. Gejala sosial di kalangan remaja kian hari kian meningkat. Pada tempoh tahun 2000 sehingga 2002, kes-kes kesalahan jenayah yang melibatkan juvana secara purata adalah sebanyak 4,000 hingga 5,000 kes setahun. Adalah penting seseorang remaja diberi perwakilan semasa perbtcaraan di mahkamah. Tanpa perwakilan, maka kemungkinan besar remaja tersebut akan mengaku bersalah sahaja. Bukan kerana mereka telah benar-benar melakukan kesalahan tersebut tetapi sebaliknya kerana kurang pengetahuan tentang tata cara mahkamah untuk membela diri. Dengan demikian, kemungkinan besar remaja tersebut akan mempunyai rekod yang hitam. Mereka mungkin dibuang sekolah dan akan menjadi beban kepada masyarakat. Justeru itu, adalah penting remaja yang didakwa dan melakukan jenayah kecil diberi perwakilan semasa perbicaraan di mahkamah untuk memastikan bahawa pengadilan di bawah Fasal 8 Perlembagaan Persekutuan dapat ditegakkan di kalangan remaja yang menjadi tiang negara dan bakal pemimpin. Dengan demikian, Rang Undang-undang Bantuan Guaman (Pindaan) 2003 mula memperkenalkan bidang kuasa jenayah kepada organisasi BBG dalam kes-kes kesalahan jenayah kecil yang melibatkan juvana. Ini berbanding dengan bidang kuasa jenayah Biro Bantuan Guaman yang asal iaitu memberi perwakilan hanya dalam kes-kes litigasi. Sebagai permulaan, BBG akan memberikan bantuan kepada golongan juvana dalam prosiding jenayah di bawah Seksyen 378 dan Seksyen 411 Kanun Keseksaan dan seksyen-seksyen yang berkaitan dengannya. Selaras dengan kos saraan hidup yang kian meningkat, maka lebih ramai lagi orang yang tidak mampu menggunakan khidmat peguam swasta sekiranya timbul keperluan. Dengan demikian, ujian kemampuan yang ditetapkan pada asalnya dan kini telah pun dilonggarkan dalam beberapa pindaan yang lalu telah dilonggarkan sekali lagi. Peruntukan yang sedia ada menetapkan faktor-faktor yang mesti diambil kira sebelum ujian kemampuan seseorang itu diluluskan. Walau bagaimanapun, adalah didapati faktor-faktor itu tidak sepatutnya dinyatakan dalam akta, memandangkan bahawa faktor-faktor itu boleh berubah dari DR. 27.3.2003 51 masa ke semasa. Dengan demikian, faktor-faktor tersebut akan dimasukkan ke dalam peraturan-peraturan yang akan disediakan selaras dengan pindaan undang- undang. Kelonggaran yang dimaksudkan ialah bagi kategori pertama iaitu yang layak menerima bantuan dengan percuma, pemohon bantuan guaman hendaklah memiliki sumber kewangan yang tidak melebihi RM25 ribu setahun. Ketika ini hanya mereka yang memiliki modal boleh guna tidak melebihi RM2.000 atau pendapatan boleh guna tahunan tidak melebihi RM3.000 layak diberi bantuan guaman percuma. Bagi kategori kedua iaitu yang layak menerima bantuan dengan bayaran RM300, seorang, pemohon bantuan guaman hendaklah memiliki sumber kewangan yang metebihi RM25.000 setahun tetapi tidak melebihi RM30 ribu setahun. Ketika ini hanya mereka yang memiliki modal boleh guna tidak melebihi RM13,000 atau pendapatan tahunan tidak melebihi RM12,000 boleh mendapatkan perkhidmatan sedemikian. Adalah diharapkan bahawa dengan cadangan-cadangan yang dibentangkan, BBG dapat memberi perkhidmatan yang lebih berkesan kepada lebih ramai orang yang memerlukan khidmat nasihat dan bantuan guaman dan juga khidmat perantaraan. Tuan Yang di-Pertua, di samping itu, perlu diumumkan iaitu BBG mulai tahun ini akan menjayakan program-program reach out, dengan izin, yakni menggunakan perkhidmatan informasi dan penerangan kepada kawasan-kawasan luar bandar menerusi ikhtiar-ikhtiar yang boleh diterima oleh masyarakat. Saya mohon mencadangkan. Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Ya, sokong? Menteri Kesihatan [Datuk Chua Jui Meng]: Tuan Yang di-Pertua, saya mohon menyokong. Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Ya, terima kasih. Ahli-ahli Yang Berhormat, masalah di hadapan Majlis ialah rang undang- undang bernama suatu Akta untuk meminda Akta Bantuan Guaman 1971 dibacakan kali yang kedua sekarang dan terbuka untuk dibahaskan. Tuan Haji Wan Junaidin bin Tuanku Jaafar: [Bangun] Tuan Husam bin Haji Musa: [Bangun] DR. 27.3.2003 52

Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Ya, saya bagi Batang Lupar dulu. Tuan Husam bin Hajl Musa: [Menekan suis pembesar suara] Saya merah, Tuan Yang di-Pertua. SeorangAhli: Dua jam. 12.15 tgh. Tuan Haji Wan Junaidl bin Tuanku Jaafar [Batang Lupar]: Kalau Yang Berhormat beri dua jam, insya-Allah saya boleh, empat jam pun boleh. Timbalan Yang di-Pertua [Dato* Haji Muhamad bin Abdullah]: Teruskan Yang Berhormat, teruskan. Tuan Haji Wan Junaidi bin Tuanku Jaafar: Terima kasih Tuan Yang di- Pertua, bagi peluang saya membahaskan Akta Bantuan Guaman (Pindaan) ini. Tuan Yang di-Pertua, sebagai mukadimah saya mengalu-alukan pindaan ini sebagai pindaan yang amat wajar sekali, kerana kita lihat dalam pindaan ini merangkumi tiga perkara penting iaitu perkara yang pertama, soalan pentakrifan hakim yang telah merangkumi Hakim Mahkamah Syariah di semua peringkat. Yang kedua, memberi kedudukan yang setahap ataupun setara dengan kedudukan pegawai-pegawai lain dalam Biro Bantuan Guaman ini di peringkat negeri kepada peringkat pengarah. Jadi, kenaikan pangkat ini amatlah juga dialu-alukan. Yang ketiga, iaitu penambahan milik sumber kewangan sebagai seorang yang berkelayakan memohon bantuan di bawah perundangan ini juga memang wajar dan patut dan kena pada masanya. Yang keempat, penyediaan perkhidmatan penghantaran amatlah wajar sekali dalam memperlengkapkan sistem perundangan yang diperlakukan di bawah Biro Bantuan Guaman ini, Jadi, Tuan Yang di-Pertua, dalam keadaan yang sedemikian, kita perlu juga melihat bahawa sebab dan dasar kerajaan untuk mengadakan Rang Undang-undang Bantuan Guaman kerana konsep undang-undang sebagaimana kita semua maklum, equality under the law, ini mungkin akan menjadi satu mitos ataupun satu myth sahaja kalau infrastruktur ataupun prasarana undang-undang itu tidak diwujudkan dengan sempurna, kerana equality under the law ialah berkehendak setiap orang yang perlu bantuan perundangan mestilah mendapat bantuan tersebut. Kadang-kadang masalahnya bukan kita tidak boleh mendapat bantuan undang-undang, tetapi masalah yang besar ialah kerana kos untuk mendapat akses DR. 27.3.2003 53 kepada undang-undang ini mempunyai conditions ataupun syarat-syarat berlainan iaitu syarat-syarat ekonomi, kemampuan kewangan dan sebagainya. Jadi, ini mewujudkan satu disparity of access ataupun tidak equal access kepada undang-undang. Jadi, kita tidak mahu bahawa hanya yang kaya itu more equal than the others yang miskin itu less equal than the other group. Jadi, niat kerajaan ini amat mulia dan amat murni, mesti patut disokong begitu rupa dan memperkenalkan apa yang telah saya sebut tadi empat perkara asas di bawah pindaan rang undang-undang ini memang wajar sekaii untuk memperkukuhkan iagi konsep equality under the law ini kepada semua masyarakat Malaysia. Tuan Yang di-Pertua, dalam kita mengatakan cukup dengan semua perkara yang telah dirangka di sini masih banyak perkara yang penting perlu kita bincangkan di bawah undang-undang ini sebagai spin off kepada pindaan dan impak kepada pindaan ini kepada masyarakat keseluruhannya. Sebagaimana kita tahu, kalau kita lihat kenapa saya kata impak dan spin off, kalau kita lihat di negeri Sarawak umpamanya, kalau Sarawak itu, kita letakkan Sarawak itu kepada map Semenanjung Malaysia, nescaya kita dapati bahawa terkeluar bahagian Sri Aman dan Limbang itu daripada map Semenanjung Malaysia kerana ia jauh lebih panjang kalau dibandingkan dengan map. Jadi, dengan keadaan yang sedemikian Sarawak masih sebuah negeri dan mendapat layanan sebagai sebuah negeri dan mendapat keanggotaan sebagai sebuah negeri dan semua peruntukan juga sebagai sebuah negeri. Dalam keadaan yang sedemikian pengarah yang bakal menjadi pengarah Biro Bantuan Guaman di Perils, di Pahang ataupun di Melaka juga mendapat layanan kemudahan dan kemampuan yang sama, tetapi dalam masa yang sama, yang di Sarawak itu, terpaksa terbang 1,400 kilometer pergi ke Limbang ataupun ke Lawas yang mana pergi dari penghujung negeri Kedah ataupun Perlis ke satu tempat mungkin memakan masa sejam ataupun dua jam menaiki kereta. Jadi, kos logistik, masa yang digunakan amat berlainan, jadi dalam keadaan yang sedemikian juga kita akan melihat bahawa equality under the law ini mungkin masih boleh terjejas oleh kerana keadaan persekitaran dan sekeliling akan memberi satu kesan kepada kehendak kerajaan yang begitu baik sekaii. Tuan Yang di-Pertua, jadi kalau kita melihat kepada pelaksanaan ini, orang pada masa dahulunya kalau suami isteri berpendapatan joint income RM3,000 satu DR. 27.3.2003 54 tahun baru dibolehkan mendapat bantuan secara free, bantuan guaman ini tetapi sekarang sudah dipinda kalau tidak salah RM25.000, jadi ia meningkat daripada RM200 sebulan kepada RM200 lebih sebulan, jadi ini kita mengucapkan syabas dan tahniah, terima kasih banyak-banyak terutama sekali masyarakat yang tidak berkemampuan, bukan sahaja di Sarawak atau di Sabah, yang di luar bandar, tetapi juga di seluruh negara kita ini patut berterima kasih kepada kerajaan yang memberi bantuan yang begitu rupa, yang begitu banyak sekali, yang begitu mendadak sekaii. Kepada pihak-pihak ini, daripada RM200 kepada RM2.000 yang layak sekarang. Jadi, ini yang layak - free. Bebas daripada apa-apa pembayaran. Tetapi yang sekarang ini ada dua, satu scale lagi iaitu scale yang RM30.000 setahun, yang dikatakan di sini dahulunya barang siapa yang mendapat pendapatan RM3.000 ke RM12,000, ia dikehendaki membayar RM300 sebagai asas pembayaran kepada biro guaman sebelum mendapat bantuan daripada Biro Bantuan Guaman. Tetapi kadang-kadang masyarakat kita di luar bandar, saya minta maaflah, kalau hendak cari RM100 atau RM50 itu memang susah juga, jangankan ini pula RM300. Jadi, kalau kes itu, incase klasifikasi yang berbeza, berlainan mungkin dua approach dibuat, dua-dua kes dibuat berkemungkinan terkena dua peringkat pembayaran, jadi ini lebih besar lagi. Jadi, saya melihat pengalaman sendiri, melihat macam mana orang dari kawasan kampung dikehendaki keluarga mengeluarkan duit RM300 kadang-kadang tidak berkemampuan. Jadi, dahulunya RM300 dibayar dahulu, lepas itu kalau pendapatannya di antara RM3.000 ke RM12,000 ini akan dibela oleh pihak bantuan guaman tetapi alhamdulillah sekarang kerajaan telah menaikkan pula ini kepada RM30,000. Persoalannya daripada RM12,000 ceiling tadi kepada RM30.000, jadi persoalannya adakah kerajaan juga, saya hendak tanya ini, soalannya, macam mana pula pendahuluan awal, pembayaran awal ini, Kalau dapat janganlah dinaikkan, oleh kerana ceiling dinaikkan RM30.000 kalau floor dinaikkan sampai RM100,000, apa nama ini, teruklah kawan. Jadi, kita minta supaya ceiling naik, floor tidak payah naiklah, yang bawah ini tidak payah naik. Ini RM300 sudah jadi satu masalah, kalau ia naik tinggi lagi mungkin jadi satu masalah pula. Jadi, mungkin tidak di spell out ataupun disebut dalam perundangan, mungkin menjadi satu arahan yang tertentu. Kita berharap perkara ini diambil kira, DR. 27.3.2003 55 pihak kementerian dan pihak pentadbiran untuk menguruskan supaya hasrat kerajaan untuk membuat satu-satu perkara yang baik ini tidak terjejas oleh kerana mekanisme yang kurang memuaskan. Jadi, satu lagi persoalannya, apabila ia macam piramid, macam bumbung macam ini, apabila diperbesarkan base nya, ataupun dataran bawahannya, dengan sendirinya banyaklah orang yang boleh mendapat bantuan daripada Biro Bantuan Guaman ini, kerana dahulu kita kata RM12,000 pendapatan, tetapi sekarang kita sudah expand kepada RM30.000 dengan sendiri orang yang dapat RM30.000 setahun sekarang, sudah boleh meminta kepada Biro Bantuan Guaman bantuan, sebagaimana yang dikehendaki di bawah undang-undang ini. Memang ini amat indah sekali, champion kerajaan buat ini, saya puji betul. Tetapi yang kita ingatkan di sini, ingatkan kita sernua, bahawa apabila base dia besar, maknanya kalau dahulu 10,000 manusia, ataupun satu juta manusia yang layak, tetapi oleh kerana dibuka dua ini, mungkin sudah jadi 6 juta yang layak mendapat bantuan di bawah bantuan guaman ini. Dalam keadaan yang sedemikian pembangunan sumber manusia, pejabat-pejabat bantuan guaman ini mesti selaras dengan dasaryang disediakan oleh pihak undang-undang ini. Tuan Yang di-Pertua, ini sebagai misalan, saya beri di Sarawak juga oleh kerana maklumat data dan sebagainya itu saya tidak boleh mendapat daripada negeri-negeri yang lain, jadi saya dapat daripada negeri Sarawak yang dekat dengan saya, saya sendiri berulang-alik, jadi sekaii sekala berhubung dengan kawan-kawan dapatlah bantuan. Umpamanya kita mempunyai tiga pejabat, satu di Kuching, satu di Sibu, satu di Miri. Yang di Kuching kita mempunyai lapan staf, dua orang peguam, satu peguam sivil dan satu lagi peguam syarie. Lepas itu ada pegawai perundangan dikatakan para legal, sebenarnya tidak ada perbezaan seorang peguam dengan para legal ini. Saya mendengar terminologi para legal ini saya ingat dia buat draftsman, nasihat begitu sahaja, tetapi sebenarnya dia orang sebut para legal ini pada terminologi yang mungkin tidak sesuai lagi pada masa sekarang, seseorang yang mempunyai kelulusan diploma, yang diberi satu kemaafan ataupun exemption oleh mahkamah, untuk appear before the court, untuk pleading the case, sebagai seorang peguam juga. DR. 27.3.2003 56

Jadi, semua privilege dan right dia itu semua sama dengan peguam yang mempunyai ijazah penuh. Jadi, persoalan para legal dan legal ini tidak ada wujud dalam persoalan ini. Kita mempunyai dua pegaum, satu syarie dan satu sivil, dan seorang para legal officer dan iima orang supporting staff 6\ Kuching. Ternyata ini belum mencukupi, kerana seorang peguam ini ia juga cover the whole Sarawak. Oleh kerana di Sibu tidak ada legal officer yang ada empat orang staff termasuk seorang summons server. Summons server seorang di situ, sedihlah dengar ini. Jadi, balik saya kepada cerita saya yang awal tadi, soalan equality before the law ini tadi. Jadi, kalau kita tidak boleh implement persoalan ini, dengan sendirinya equality itu jadi satu mythos ataupun satu myth sahaja kepada tujuan yang suci murni kerajaan ini. Jadi ini pada peringkat implementasi, penyampaian ini belum dapat kita sempurnakan. Dan alhamdulillah di Miri kita mempunyai seorang para legal, lagi saya gunakan ini taitu seorang peguam yang bertahap diploma yang juga boleh mempunyai hak dan kebolehan appear di mahkamah dan dengan tiga supporting staff. Dalam keadaan sedemikian pembantu dari Kuching itu, peguam yang di Kuching itu selalulah terpaksa berulang-alik. Yang masalahnya satu, mahkamah. Mahkamah ini terpaksa dibuka pukul 9.00 pagi, jadi kalau peguam itu hendak appear pukul 9.00 pagi, dia tidak boleh hendak gunakan gamble on the flight 7.00 o'clock in the morning, dengan izin, oleh kerana keadaan cuaca tidak boleh, landing tidak boleh dan sebagainya ataupun kelambatan sedikft penerbangan MAS dari Kuala Lumpur datang ke Kuching, dengan sendirinya mungkin tergendala kes itu dan mungkin dia pun kena contempt of court kerana tidak hadir di mahkamah, peguam ini. Jadi, dia terpaksa datang sehari sebelum itu. Bila dia datang sehari sebelum itu, dengan sendirinya kita sudah kerugian. Satu hari atau setengah hari itu tidak ada kerja lain, kerja penerbangan pergi ke Miri sahaja ataupun ke Sibu. Dalam penerbangan ini buang masa banyak. Jadi, dengan keadaan sedemikian sepatutnya tiap-tiap bahagian.., Sarawak terbahagi kepada region, nampaknya tiga region, region Kuching, region Sibu, dan kawasan Miri. Dan tiap-tiap kawasan ini sepatutnya kita mempunyai peguam sivil yang juga cover criminal cases dan juga peguam syarii yang juga cover semua family matters di bawah perundangan syarii. Tiga kawasan DR. 27.3.2003 57 ini sepatutnya kita mempunyai sivil syarii, jenayah dan keseluruhannya dan mempunyai supporting staff yang mencukupi. Di samping itu, juga kita pehulah, oleh kerana kalau Miri hendak cover Bintulu dengan sendiri peruntukan untuk pengangkutan mesti diwujudkan. Takkanlah ada penerbangan, kadang-kadang di Sarawak orang semua naik kapal terbang, Tuan Yang di-Pertua. Jadi, kadang-kadang kapal terbang penuh tauke-tauke, tycoon- tycoon, orangnya banyak gunakan ini, jadi pegawai kerajaan dapat less phorlty. Jadi, dia kena naik kereta. Jadi, kereta mesti kena ada juga, kerana dia kena cover pergi ke Bintulu, kena cover pergi ke Marudi, kena cover pergi Limbang dan Lawas. Jadi, kalau tidak ada penerbangan dia bolehlah naik kereta sendiri dan pemandu sendiri. Jadi, ini satu kemudahan asas, amat asas bagi mereka yang berk hid mat di sini. Saya memuji, Tuan Yang di-Pertua, kalau kita lihat data maklumat yang baru saya terima. Ini pun kertas orang Parlimen kata tulis tangan sahaja Y.B., maklumlah dari Jabatan Parlimen ini kadang-kadang tangan pun cukuplah asal boleh masuk fax. Saya tengok workload, average cases handle by Biro Bantuan Guaman 800 setahun. Jadi saya beritahu dengan Setiausaha kepada Setiausaha Parlimen tadi, kalau satu kes caj RM1,000 kalau dia pergi berjumpa saya, peguam ini sudah earn RM800.000 a year. Woi, boleh tahan Tuan Yang di-Pertua, banyak untung ini tetapi seluruh Sarawak umpamanya 1,000 lebih kes, 619 di Kuching, 620 di out station. Maknanya kalau 1,000 iebih kes, RM1 juta Eebih. Kalau inilah satu pendapatan base on RM1,000 per case, dengan sendiri orang sudah dapat RM1.2 milion a year. Jadi, turn over ini Tuan Yang di-Pertua, kalahlah kita. Ahli Parlimen jauh ke betakanglah sekati. Patut dapatlah ke depan sedikit, pasal pendapatan. Jadi, dalam keadaan ini, Tuan Yang di-Pertua, kita tidak kira pendapatan ini. Ini persoalan workload, pekerjaan, 800 kes ini banyak kerana tiap-tiap kes ini saya percaya dia perlu berjumpa dengan orang sebagai klien dia, terpaksa pergi ke mahkamah untuk pleading. Ini lagi karenah orang sebelah mungkin dia minta kes ditunda. Sudah macam mana saya bincang semalam dengan Ahli Parlimen, pergi ke Miri sampai di sana, peguam sebelah kata minta tunda oleh kerana masalah keadaan tertentu. Jadi, kadang-kadang mahkamah, oleh kerana keadilan mendengar hujah-hujah pihak sebelah mengatakan penundaan ini ataupun adjournment ini adalah penting demi untuk keadilan, bersetuju dengan adjournment Dengan sendirinya dia datang ke Miri balik semula. Hadir ke mahkamah mungkin lima minit sahaja for the purpose adjourning the case. DR. 27.3.2003 58

Jadi, dalam keadaan sedemikian 800 kes, it is a lot of cases kalau dipandang daripada segi sumber kewangan dan pendapatan. Jadi, maknanya workload dia, kertas dia, kerana amalan peguam ini belum lagi menggunakan, bahkan belum lagi boleh difikirkan macam mana menjalankan perkara-perkara mahkamah ini dengan tidak menggunakan kertas ataupun 'paper less', bukan 'paperless'. Paper less ~ kurang kertas. Belum lagi ada mekanismenya. Fail-fail mesti semua berbentuk dalam hard copy. Jadi, dengan sendirinya peguam banyak benda yang hendak dibaca, kerani-kerani, pembantu-pembantu banyak benda yang ditulis, word processor tak berhenti-henti bekerja siang dan lama pun masih, a lot of work. Terutama sekali kalau kita lihat di Kuching tadi hanya dua peguam syarii dan civil handling 609 kes satu tahun, this is 2002. Jadi, ini menunjukkan bahawa justifikasi untuk menaikkan, ini adalah berlandaskan 12,000 setahun. Tetapi macam mana kalau dia naik sampai 25,000 ke 30,000 setahun, dengan sendiri logically, arithmetically kita boleh katakan pada tahun yang akan datang, insya-Allah, apabila undang-undang ini diluluskan dan guna pakai, pada tahun 2003 sampai 12 bulan selepas itu kalau dibancikan, kita percaya kes ini akan menjangkau kepada mungkin juga 2,500 kes. Kalau inilah keadaannya. Jadi, dalam keadaan sedemikian saya meminta kepada pihak kementehan supaya membawa perkara ini kepada JPA supaya restructuring ataupun pengaturan semula anggota-anggota bukan sahaja daripada peguamnya tetapi juga supporting staff nya dan perkakas-perkakas yang diperlukan, kerana kalau kita tambah tiga orang kerani kalau tiga komputer tidak diberi, kerani itu duduk macam itu sahaja. Bermakna komputer kena bagi, tempat ruang pejabat kena diberi, kerusi meja kena diberi, ini kena semua. Tuan Yang di-Pertua, saya masih ingat kerana Tuan Yang di-Pertua pun lebih kurang sama dengan sayalah duduk di belakang dahulu. Saya pernah membawa perkara ini, soal ini kadang-kadang komputer ada, ruang duduk tidak ada. Komputer dihantar dahulu, operator komputer tidak ada. Komputer tinggal sendiri, kadang- kadang komputer pun menangis. Ini kita tidak hendak. Begitu juga sekarang orang canggih, dia dilantik untuk menjadi operator komputer, menjalankan kerja secara komputer, kita tak guna type writer lagi, semua guna komputer sebab cepat. Jadi, dalam keadaan sedemikian manpower problem ini mestilah ditekankan oleh pihak kementehan. Walaupun saya telah juga diberi maklumat bahawa pihak JPA sekarang telah membuat penyelidikan ataupun membuat rancangan untuk DR. 27.3.2003 59 melaksanakan peningkatan dan pengambilan orang-orang untuk mengisi tempat kekosongan ataupun tempat yang perlu diisi oleh kerana petaksanaan undang- undang ini. Bahkan saya telah diberi maklumat, minta maaflah maklumat ini saya harap ia betullah, nampak baik, saya harap ia betul-betul terjadi iaitu biro ini ataupun jabatan ini akan mengambil tidak kurang daripada 600 anggota bam untuk mengisi kekosongan yang disebabkan oleh pelaksanaan undang-undang ini. Dan tidak kurang daripada 30 akan dthantarkan ke Biro Bantuan Guaman di Kuching. Jadi, saya berharap ini menjadi satu kenyataan, dan kalau ini menjadi satu kenyataan, satu yang tidak akan menjadi masalah ialah soal manpower. Jadi, dalam kita telah menyelidik soal manpower ini kita juga berkehendakkan supaya perkakas pejabat itu juga dikenal pasti dan beri secukupnya dengan seberapa cepat yang boleh supaya operasi ini tidak tergendala. Juga oleh kerana dia blotted dengan izin, ia turut membesar begitu cepat begitu rupa, saya melihat tidak ada kemungkinan masalah mencari peguam untuk mengisi tempat-tempat yang tertentu di seluruh negara ini dari Periis sampai ke Sabah, jadi peguam kita banyak, kelulusan yang banyak keluar tiap-tiap tahun, boleh dilatih dan beri Chambering sebelum menjalankan tugas dan tanggungjawab mereka di tempat-tempat yang tertentu. Tetapi walau bagaimanapun, saya ingin menyentuh persoalan yang tidak disebut dalam perundangan ini. Kadang-kadang kalau seseorang itu berjumpa dengan seseorang peguam ataupun seseorang yang dikatakan spesialis ataupun expert, orang luar ataupun orang awam bertanggapan bahawa seseorang itu telah lulus dan menjalankan satu proses, dia dianggap memang telah mahir. Tetapi Yang Berhormat Menteri lebih arif daripada saya persoalan ini. Peguam yang baru lulus daripada universiti dan melalui proses apa yang dikatakan Chambering dan 12 bulan Chambering itu belum lagi boleh dikatakan peguam yang mahir dan berkemampuan member! nasihat yang baik ataupun mendapat maklumat yang mencukupi untuk memberi nasihat kepada siapa sahaja yang berjumpa dengan mereka. Jadi, dalam keadaan yang sedemikian saya juga ingin menyarankan supaya dalam kita hendak looting besar-besaran pengambilan ini nanti, proses sebelum peguam ini dihantar mestilah dibuat satu kursus ataupun Eatihan yang khusus untuk melatih mereka ini, bukan sahaja daripada segi, saya ingat soal mengerti dan pengertian undang-undang ini tidak menjadi satu masalah kepada mana-mana peguam. Walaupun saya, Yang Berhormat Menteri ada kesangsian sedikit untuk penjelasan dalam seksyen 15 ini iaitu para 8 disebut di sini saya baca, "..Dia berpuas DR. 27.3.2003 60 hati bahawa permohonan itu memiliki sumber..,.", dia gunakan memiliki sumber "....kewangan tidak melebihi RM25.000 setahun." Jadi, dia tidak kata mengatakan gaji, pendapatan, dia gunakan sumber. Jadi, macam mana penilaian mempunyai sumber ini. Umpamanya kalau seseorang itu mempunyai sebiji rumah yang nilainya RM25.000 adakah ini dikatakan sumber kewangan. Oleh kerana rumah itu pun nilai juga, sumberjuga. Jadi, ini perlu satu pentakrifan, penjelasan yang khusus daripada segi pelaksanaan undang-undang ini dan juga amalan perundangan yang very local, dengan izin. Jadi, yang very local yang saya sebut ini, karenah undang-undang banyak, keadaan undang-undang banyak. Undang-undang di Semenanjung berlainan dengan others undang-undang yang terlibat di Sarawak dan juga undang- undang yang wujud di Sabah. Jadi, ini maknanya latihan kepada peguam-peguam dan legal officer yang akan dilantik ini nanti perlu berkemampuan menerima, ketahui semua ini. Jadi, latihan tidak boleh dilihat daripada segi di Semenanjung sahaja kerana mereka ini akan berkhidmat di Sabah dan Sarawak dan undang-undang di Sabah dan Sarawak itu banyak perbezaan. Kerana saya sebutkan ini nampak tak sedap, parochial statement pada saya adalah tidak enak tetapi kalau saya lihat dalam schedule yang ketiga perundangan yang asal ada mengatakan, saya sebut di sini "Right and Liability Under Money Lenders Act 1951" dalam paragraf 9. Ini dengan sendirinya, Tuan Yang di-Pertua, kalau undang-undang ini masih menggunakan schedule ini maknanya undang-undang yang di bawah Money Lenders Act 1951 sahaja yang dibenarkan peguam mengambil tindakan. Tetapi apa berlaku dengan Money Lending Ordinance di Sarawak, apa berlaku dengan Money Lending Ordinance di Sabah. Maknanya orang Sabah dan Sarawak tidak boleh menggunakan ini sebagai satu - dia kata kalau Money Lender Offences of Cases di Semenanjung boleh digunakan, yang di Sabah dan Sarawak boleh digunakan, tak boleh. Kalau ketua audit hendak scrutinize pengauditan dia memang tak boleh sebab undang-undang dia is very spesific. Maknanya the men who drafted this law was unfortunate, dia pandang dari Johor ke Pedis, ituiah Malaysia. Sebenarnya Malaysia ini dari Pedis sampai ke Sabah. Jadi, saya berharap Tuan Yang di-Pertua, schedule ini kena dilihat semula. Umpamanya the rights and liabilities under the Small Estates (Distribution) Act 1955, DR. 27.3.2003 61 ini mungkin tidak wujud di Sabah, tidak mungkin wujud di Sarawak. Jadi, what is the corresponding Iaw6\ Sarawak dan Sabah? Lepas itu dimasukkan. Begitu jugalah banyak perkara-perkara di sini yang bukan undang-undangnya iaitu bukan Federal in nature, maknanya bukan covering the whole of Malaysia, dengan izin, tetapi merangkumi hanya Semenanjung Malaysia. Undang-undang Sarawak dan Sabah itu mestilah dimasukkan juga ke dalam schedule ini supaya membolehkan peguam ini mengambil tindakan undang-undang ke atasnya. Kalau tidak peguam sebagai seorang yang mengetahui undang-undang, kalau dia mengetepikan provision yang spesifik ini, dengan sendirinya dia sendiri yang telah menyalahgunakan undang-undang itu. Jadi, Tuan Yang di-Pertua, bukan sahaja dari segi human resources nya, bukan sahaja daripada equipments nya, bukan sahaja dari segi ruang pejabat dan kemudahannya dan transportation, logisticsnya, tetapi juga kita kena sekali lagi, Tuan Yang di-Pertua, membuat pindaan jikalau perlu dalam schedule yang kedua ini. Saya ingat pun, dalam schedule yang kedua ini pun ada juga mungkin perlu kita lihat semula criminal proceedings under the Child Protection Act 1991 ini mungkin kita sudah seluruh Malaysia, tetapi criminal proceedings under the Minor Offences Act 1955, ini berkemungkinan covers Semenanjung. Maknanya dengan sendiri apa yang di Sabah, apa yang di Sarawak tidak termasuk dalam schedule ini. Dengan sendirinya Biro Bantuan Guaman di Sarawak dan di Sabah tidak boleh mengambil tindakan sewajarnya atas kes yang sama. Jadi, kita balik kepada dasar saya sebut tadi, murni dan mulia tetapi ada kadangkala peringkat penyampaian terbatas oleh kerana sebab-sebab yang tertentu, jadi kita kena melihat satu persatu. Insya-Allah kalau undang-undang Moneylenders Act nanti di bawa ke Parlimen ini akan dipinda dan disampaikan ke seluruh negara, ini mungkin paragraph 9 ini tidak perlu dipinda. Buat sementara ini sebelum perkara ini berlaku, masih patut, kalau tidak ada cara lain secepat yang mungkin supaya pemindaan kepada second schedule dan third schedule Biro Bantuan Undang-undang atau Biro Bantuan Guaman ini perlu diambil kira dengan secepat mungkin supaya pindaan diambil tindakan dan di bawa ke Dewan ini, kalau tidak masa sekarang, sekurang-kurangnya pada sesi bulan Jun ini nanti supaya apa yang berlaku di Sarawak dan Sabah itu boleh disamaratakan dengan apa yang diambil tindakan di Semenanjung ini. DR. 27.3.2003 62

Jadi, dalam masa yang sama, Tuan Yang di-Pertua, oleh kerana saya sudah bincangkan persoalan schedule ini, saya ingin meminta kepada pihak Menteh Perundangan iaitu kalau kita lihat di bawah schedule ini, masih banyak perkara common cases yang involving common people yang tidak mempunyai kemampuan dan pendapat yang tertentu, yang perlu bantuan undang-undang tetapi malangnya tidak dapat bantuan di bawah ini. Umpamanya, di Sarawak, pertelingkahan ataupun perbalahan berhubung dengan tanah-tanah adat umpamanya, kebanyakan manusia yang mempunyai tanah adat ini adalah orang-orang miskin, orang-orang luar bandar, orang kampung daripada awareness pun tidak ada, daripada apa benda pun tidak ada. Jadi, jauh sekali dart segi sumber kewangan untuk mencari peguam yang betul-betul tahu dan mahir dari segi undang-undang adat di Sarawak dan mungkin juga di Sabah dan di negeri lain. Jadi, saya berharap persoalan berhubung dengan pertelingkahan di antara masyarakat dengan kerajaan, di antara masyarakat dengan masyarakat itu sendiri, tuan tanah, tuan hak adat, di antara mereka sendiri dan di antara mereka dengan kerajaan pun patut dibolehkan, di masuk dalam schedule ini juga sebagai satu lagi perkara baru dimasukkan dalam persoalan yang boleh dibela oleh pihak Biro Bantuan Guaman. Tuan Yang di-Pertua, saya menyebut ini kerana banyak orang datang, saya sebagai wakil rakyat, melihat banyak orang datang ke pejabat saya, "Yang Berhormat,..." katanya. "... tanah saya diambil oleh pihak kerajaan tetapi ganti ruginya sebanyak ini, tetapi kawan di sebelah itu dia dapat sebanyak itu". Dia tidak sedap, ada disparity dalam soalan ini. Jadi, persoalan ini, persoalan yang dia perlu berkehendakkan peguam. Jadi, kita hendak suruh - saya masih ada satu sijil Tuan Yang di-Pertua. Yang Berhormat Datuk Menteh, saya masih ada satu sijil praktis saya, tetapi sudah 10 tahun tidak pergi mahkamah, minta maaflah. Masih ingat sedikit undang-undang ini. Tuan Chow Kon Yeow: Ada diskaunkah? Tuan Haji Wan Junaidi bin Tuanku Jaafar: [Ketawa] Bukan diskaun, free pun boleh beri. Tetapi yang masaiahnya sudah 10 tahun tidak pergi mahkamah. Jadi, hendak serahkan pada peguam-peguam di pejabat saya, mereka ini bercakau. Katanya: "Yang Berhormat, nilai tugas kita sekurang-kurangnya banyak ini, DR. 27.3.2003 63 sekurang-kurang parking fee kita kena bayar." Katanya, "Minyak saya pergi ke mahkamah pun kena bayar." Macam-macam lagi dia sebutlah. Jadi, kalau benda macam ini pun sekurang-kurangnya ada minta RM300/RM400, macamlah permintaan yang dikehendaki oleh pihak Biro Bantuan Guaman. Tetapi oleh kerana benda ini tidak boleh diserah dengan Biro Bantuan Guaman, kita kena terpaksa, oleh kerana orang, pengundi kita, orang daripada kawasan kita, kita kena bela. Jadi, kalau hendak cari duit, kadang-kadang can, mana elaun yang lebih itu, daripada Parlimen yang lebih itu, kena bayar peguam pejabat kita sendiri kerana tidak boleh minta free juga daripada pejabat ini, kerana kita sendiri tidak buat, suruh orang lain yang buat. Jadi, saya berharap Tuan Yang di-Pertua, banyak perkara ini berlaku, ini saya sebut tempat saya sahaja. Di Sarawak pada masa sekarang, oleh kerana pembangunan negeri yang begitu pesat sekali dan bantuan daripada Kerajaan Pusat untuk membangun negeri Sarawak itu begitu pesat sekali, jalannya, perparitannya, pembangunan sekolahnya, pembangunan pejabat-pejabat kerajaannya, macam-macam yang dibangunkan oleh kerajaan tetapi dalam masa yang sama, impak kepada masyarakat umum adalah begitu besar sekali. Tetapi perkara ini tidak ada tempat selain daripada wakil rakyat untuk pihak ini mengadu. Hendak berjumpa wakil rakyat yang berkelulusan peguam mungkin dia ada pejabat sendiri yang boleh menolong, tetapi kepada pihak Yang Berhormat lain, yang mungkin tidak ada kelulusan peguam dan tidak juga mempunyai syarikat peguam, mungkin langsung tidak terbela. Jadi, habislah sebagaimana Tuan Yang di-Pertua sendiri sudah sebut tadi, kadang-kadang oleh kerana kejahilan mereka, oleh kerana kemampuan mereka, jadi mereka ini jadi satu gotongan yang tidak terbela. Jadi, ini Tuan Yang di-Pertua, di bawah konsep. Satu lagi yang saya sebut tadi equality before the law yang dimatlamatkan oleh pihak kerajaan yang begitu indah dan murni sekali ini akan tidak tercapai oleh kerana masalah-masalah yang saya sebutkan tadi. Bahkan banyak lagi perkara- perkara yang kita lihat tidak dapat dibela, yang secara menyeluruhnya mengena orang-orang kampung, mengena orang-orang luar bandar, orang yang tidak berkemampuan, tidak mendapat pendapatan khusus yang telah tidak dapat dibela oleh ini. DR. 27.3.2003 64

Tetapi tindakan kerajaan ini amat baik, Tuan Yang di-Pertua. Saya secara peribadi, ini bukanlah saya kata hendak - apa saya semalam kata - tarik kaki, pull your leg, bukan erti pukul gendang, pukul sendiri - apa benda. Jadi, bukan, bukan kerana saya dari Backbenchers, dari kerajaan yang begitu sekali memuji kerajaan, tetapi tindakan ini adalah satu tindakan yang begitu indah sekali sejajar dengan keadaan inflation, kita punya duit, nilai harga wang kita dan peningkatan orang kita. Jadi, masyarakat yang tidak terbela ini telah diambil kira oleh pihak kerajaan begitu rupa, bukan sahaja dengan tindakan Kementerian Pembangunan Luar Bandar menolong orang-orang miskin dan sebagainya. Kita dari segi ini pun, daripada sudut perundangan, hak dan keutamaan masyarakat yang tidak terbela ini kita wujudkan perkara-perkara yang begin! rupa. Jadi, pagi ini saya amat berasa begitu Dato' Haji Ahmad Husni bin Mohd. Hanadzlah: Bersemangat. Tuan Haji Wan Junaidi bin Tuanku Jaafar: ...bersemangat. Ha, Yang Berhormat bagi Tambun sebut bersemangat. Oleh kerana kerajaan Barisan Nasional ini begitu peka sekali mewujudkan satu prasarana bukan sahaja dari segi jalan rayanya, perparitannya, apinya, electricity nya... kita sebut sudah berminggu-minggu soaian ini tetapi prasarana abstrak ini, yang tidak dilihat ini tetapi pengeluaran daripada sumber wang kerajaan begitu banyak sekali untuk melaksanakannya supaya mendapatkan kesempurnaan masyarakat Malaysia. Jadi, dalam kita melaksanakan kesempurnaan ini masih banyak yang mungkin perlu lagi kita refine ataupun memperbaiki ataupun improve keadaan ini supaya ia betul-betul menggambar ataupun mencerminkan keindahan yang kita kehendaki itu. Jadi, Tuan Yang di-Pertua, persoalan perkhidmatan penghantaran ini. Jadi, saya ingin bertanya kerana saya juga melihat perkara ini adalah satu perkara yang amat baru di bawah Biro Bantuan Guaman ini dan macam manakah mekanisme yang digunapakai oleh pihak kerajaan untuk melaksanakan khidmat penghantaran ini nanti supaya ia boleh betul-betul membantu terutama sekali dalam bidang yang saya sarankan tadi iaitu bidang land dispute dan sebagainya, dengan kerajaan di antara orang yang berkenaan, sesama mereka sendiri, orang kampung. Jadi, pulangannya kepada kita ialah masyarakat tidak akan berbalah berpanjangan. Yang menyedihkan berlaku di negeri Sarawak sampai peringkat pembunuhan oleh kerana masalah tidak ada intermediary antara satu kumpulan DR. 27.3.2003 65 dengan kumpulan yang lain dan mekanisme kita hanya mekanisme mahkamah. Jadi, kepada mereka yang tidak berkemampuan mereka gunakan cara lain iaitu gunakan cara fizikal yang sepatutnya di bawah payung negara yang telah celik, civilized people, penggunaan secara fizikal ini sepatutnya tidak berlaku. Jadi, ini menunjukkan kita punya civilization itu maju, hidup, tamadun kita baik. Jadi, tamadun ini juga Tuan Yang di-Pertua, kita kena memperbaiki, budi pekerti, cara bercakap dan sebagainya. Jadi, jangan kita, orang lain marah sedikit sudah kita melenting tetapi kita memaki hamun boleh. Ini kena dua-dua ini. Ketamadunan ini ada mencerminkan budaya kita sendiri. Jadi, jangan kita orang kata perkara yang kecil ini sudah menjadi salah kepada kita tetapi kita maki hamun orang itu tidak salah. Ha, ini berlaku petang semalam. Jadi, saya pun rasa sedih juga, saya sentuh dalam peringkat ini kerana soalan civilization dan tamadun ini. Terutama sekali di antara kita orang Melayu, lebih lagi pada orang yang mengata dirinya orang Islam. Islam ini menunjukkan jalan yang begitu indah dan begitu murni sekali tetapi pengamalan yang kita kata sendiri Islam ini tidak mencerminkan agama Islam yang suci murni. Tetapi ini kita secara sepintas lalu saya sebutkan, Tuan Yang di-Pertua. Jadi, saya berharap sebagai saranan yang ketiga, itu kedua tadi, yang ketiga, yang saya hendak sebutkan di sini ialah persoalan negeri Sarawak lagi Tuan Yang di-Pertua. Kalau kita lihat negeri Sarawak sebagaimana saya sebutkan tadi, daripada Perils pergi ke Johor, jauh lebih pendek perjalanannya, daripada perjalanan daripada Lunduk, Sematan pergi ke Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Panjang lagi, Yang Berhormat? Panjang lagi? Tuan Haji Wan Junaidi bin Tuanku Jaafar: Tidak berapa Tuan Yang di- Pertua. Tetapi tidak boleh Timbalan Yang dl-Pertua [Dato* Haji Muhamad bin Abdullah]: Kalau anu, sambung petang. Tuan Haji Wan Junaidi bin Tuanku Jaafar: Ha, petang Tuan Yang di- Pertua, terima kasih. Timbalan Yang dl-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]:: Ya. Ahli- ahli Yang Berhormat, Dewan ditangguhkan pada jam 2.30 petang. Mesyuarat ditempohkan pada pukul 1,00 tengah hari. DR. 27.3.2003 66

Mesyuarat disambung semula pada pukul 2.30 petang. [Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng] mempengerusikan Mesyuarat] Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Saya menjemput Ahli Yang Berhormat bagi Batang Lupar menyambung ucapan. Panjang lagi Yang Berhormat? Tuan Haji Wan Junaidi bin Tuanku Jaafar: Tidak panjang Tuan Yang di- Pertua. Saya akan habis dalam masa 30 minit. Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Baik, sila. Tuan Haji Wan Junaidi bin Tuanku Jaafar: Pukul 3.00 petang, habis. Insya-AHah tetapi kalau kawan-kawan ganggu, panjanglah. Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Janganlah. Jangan benarkan mereka ganggu. Tuan Haji Wan Junaidi bin Tuanku Jaafar: [Ketawa] Pukul 3.00 petang Tuan Yang di-Pertua. Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Baik. Baik. Tuan Haji Wan Junaidi bin Tuanku Jaafar: Bukan malam, bukan pagi. Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Kalau belum habis, saya akan tegurlah. Seorang Ahli: [Menyampuk] Tuan Haji Wan Junaidi bin Tuanku Jaafar: [Ketawa] Pukul 3.00 malam, Speaker pun sudah tidur. Terima kasih Tuan Yang di-Pertua. Terima kasih. Saya sambungkan masalah yang saya sebutkan tadi, yang saya kata Sarawak itu besar, panjang Seorang Ahli: [Menyampuk] Tuan Haji Wan Junaidi bin Tuanku Jaafar: Ini interpretasi berlainan, undang-undang ini memang macam itu Tuan Yang di-Pertua. Kalau kita kata besar dan panjang itu, dia kata lain. Jadi, besar dan panjang, jadi makna dia, kawasan- kawasan yang ditempatkan pejabat iaitu di Kuching, Sibu dan Miri tidak lagi dilihat sebagai mencukupi untuk menyampaikan perkhidmatan kepada masyarakat. Jadi saya mencadangkan supaya tiap-tiap Bahagian, tiap-tiap Bahagian Sarawak iaitu Kuching, Sri Aman, Kota Samarahan, Bintulu, Miri, Sarikei, Kapit dan Limbang diadakan cawangan-cawangan Biro Bantuan Guaman 'siap', kata orang Indonesia, DR. 27.3.2003 67

'siap' dengan dia punya Peguam dan pegawai-pegawai pembantu termasuk summon server dan juga kemudahan-kemudahan pengangkutan. Jadi pengangkutan Tuan Yang di-Pertua, kalau di luar bandar ada kawasan- kawasan yang tertentu jangan hantar Four-Wheel Drive sahaja, motobot pun kena. Jadi ini penting. Saya juga dimaklumkan Tuan Yang di-Pertua, alhamdulillah, saya juga dimaklumkan bahawa Bahagian Bintulu dan Sri Aman akan dibuka juga cawangan Biro Bantuan Guaman pada tahun yang akan datang. Jadi saya berharap supaya, ini yang penting saya minta, kerana Bintulu kita ucapkan terima kasihlah Sri Aman saya ucapkan terima kasih. Samarahan itu boleh dilambatkan sedikit tetapi Limbang, Tuan Yang di-Pertua, Limbang/Lawas ini satu kawasan yang amat terpencil. Pada zaman dahulu, bukan dahulu kala, zaman dahulu iaitu pada tahun 60-an dan 70-an kawasan Limbang/Lawas ini kata orang is a forgotten division. Makna dia, satu Bahagian yang dilupakan. Jadi dia dipencilkan oleh kerana negara Brunei Darussalam yang kita terpaksa rentas sebelum kita sampai ke Limbang dan Lawas. Jadi Lawas sekarang sedang pesat membangun. Saya menyarankan supaya untuk tahun hadapan atau tahun-tahun berikutnya selepas itu supaya membuka juga cawangan Biro Bantuan Guaman di kawasan Limbang untuk memberi kemudahan kepada mereka yang perlukan bantuan di Lawas/Limbang kerana kawasan ini juga memerlukan perhatian daripada kita. Pengangkutan ataupun pemergian dartpada pejabat di Miri adalah amat sukar kerana menerusi Bandar Sri Begawan. Jadi saya berharap ini diambil tindakan. Tuan Yang di-Pertua, sekarang saya sebagai memudahkan persoalan, saya akan pergi kepada persoalan undang-undang yang dipinda kerana saya hendak cepat habis ini. Saya hendak cepat habis kerana saya ada 20 minit lagi. Pindaan yang saya sebutkan tadi, saya mintalah Menteri ataupun Setiausaha Parlimen atau sesiapa sahaja yang menjawab persoalan yang saya tanya dalam soalan Seksyen 15 ini tadi, apa ertinya 'milikan sumber kewangan yang tidak melebihi RM25,000'. Apa ertinya itu? Adakah ini bermakna harta benda yang dipunyai itu juga dinilai ataupun ini memang kemudahan dari segi pendapatan, gaji, elaun dan sebagainya dan macam mana menilai wang ini. Macam mana dia boleh dilaksanakan kerana terminologi yang diguna pakai dalam undang-undang asal berbeza sedikit dengan pindaan yang ada sekarang ini. Jadi, saya berpindah daripada situ kepada soalan Schedule yang saya sentuh pada awal tengah hari tadi iaitu Schedule Dua, Second Sehedule and the DR. 27.3.2003 68

Third Schedule. Dalam Schedule yang kedua ini ada hubung kait, yang saya pegang ini Tuan Yang di-Pertua ialah undang-undang asal [Menunjukkan dokumen berkenaan] Undang-undang papak, undang-undang induk, bukan bapak - induk. Schedule yang kedua ini dibaca bersama dengan Seksyen 10. Seksyen 10 ini menyebutkan, saya tolong baca, "...prosiding-prosiding jenayah yang boleh diberi bantuan guaman ialah apa perihal prosiding yang dinyatakan dalam Jadual Kedua." Okey saya baca Jadual Kedua. Jadual Kedua mengatakan, dalam bahasa Inggeris kerana yang kedua ini daripada pejabat saya. Nombor 1 - 'all criminal proceedings in which the accuse not being represented by council leaded pleads guilty to the charge or charges and wishes to make a plea in mitigation in respect thereof. Jadi kalau dibaca kedua-duanya ini, ternyata sekali bahawa bantuan yang boleh diberikan oleh pihak Biro Bantuan Guaman di bawah soalan jenayah ialah hanya tergolong kepada soalan mitigation sahaja. Pembicaraan tidak boleh, mewakili daripada peringkat awal tidak boleh dan membuat bantuan lain tidak boleh, hanya untuk mitigation sahaja. Apabila seseorang itu sudah mengaku salah, bila dia sudah mengaku salah, dia takut hukuman itu nanti sampai maksimum umpamanya lima tahun, enam tahun, tujuh tahun mengikut undang-undang, Jadi dia boleh berjumpa dengan seorang peguam dari Biro Bantuan Guaman, dan peguam ini mengatakan dia ada saklt, otak dia kurang sedikit, anak dia banyak, isteri dua dan macam- macamlah ceritanya itu, pendapatan sudah kurang, dia tidak boleh hidup jadi siapa hendak menjaga anak isteri dan sebagainya. Macam mana? Jadi dengan keadaan yang sedemikian mungkin Hakim kata, hukumannya setahun. Jadi untuk mitigation ini sahaja. Untuk leading kepada leniency kesalahan dia. Jadi, Tuan Yang di-Pertua, saya ingin memohon kepada pihak Menteri, pihak kementerian supaya perkara seksyen 10 ini dan perkara Second Sechedule ini dipinda supaya semua pembelaan daripada peringkat awal, daripada orang itu dituduh, apabila dia berjumpa dengan peguam di pejabat Biro Bantuan Guaman dan menceritakan apa masalah dia, sudah ditangkap polis dan sebagainya, kastam ataupun apa sahaja ataupun pegawai tempatan sudah menangkap beliau dan pembelaan boleh dibuat daripada peringkat itu, daripada mula sampai ke akhir, Ke akhir maknanya habis pembicaraan pertama, rayu kepada peringkat rayuan kedua, sampai peringkat habis rayuan. Ini yang saya sarankan dan ini tidak boleh dibuat DR. 27.3.2003 69 oleh pihak Menteri. Ini mesti dibuat menerusi pindaan perundangan di Parlimen ini. Kalau ini periu, saya bermohon supaya pindaan ini dibuat. Yang kedua, soalan Second Schedule juga, di sini member! satu peruntukan di bawah seksyen 10, Menteri boleh dengan perintah, meminda ataupun mengubah Jadual Kedua. Saya mintalah, ini persoalan senarai criminal proceedings under Child Protection Act 1991, criminal proceedings in the Minor Offences Act 1955 kerana ini undang-undang spesifik, undang-undang spesifik yang hanya merangkumi Semenanjung Malaysia. Jadi kita hendak supaya kesalahan-kesalahan yang sama di bawah undang- undang yang sama yang mempunyai peruntukan undang-undang yang berasingan di Sabah dan di Sarawak juga dimasukkan ke dalam Schedule Kedua ini. Jadi ini boleh dibuat secara administrative di bawah kuasa undang-undang yang diberi kepada Menteri Perundangan. Saya memohon dua perkara di bawah Schedule Kedua ini. Di bawah Schedule Ketiga, jangan bimbang ya, 15 minit, insya-Allah saya akan tamat. Tuan Haji Che Ghani bin Che Ambak: [Menyampuk] [Bercakap tanpa pembesar suara] Tuan Haji Wan Junaidi bin Tuanku Jaafar: [Mengalihkan pandangan kepada Ahli Yang Berhormat bagi Setiu] Yang Berhormat, saya cakap di sini cerita lain. Itulah tanya. Kalau dengar betul-betul saya ini terang dan jelas cakap saya. Betul, betul, betul, Tuan Yang di-Pertua. Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Teruskan ucapan, Yang Berhormat. Tuan Haji Wan Junaidi bin Tuanku Jaafar: Jadi ini penting Yang Berhormat. Ini untuk kepentingan orang ramai ini. Jadi persoalan di bawah Third Schedule ini, ini tadi saya telah buat dan kalau kita lihat Third Schedule ini, ada peruntukan dalam perundangan asal di bawah seksyen 12. Jadi persoalan untuk meminda undang-undang ini ada diberi kepada Menteri. Yang pertama prosiding sivil yang boleh diberi bantuan guaman ialah perihal prosiding yang dinyatakan di dalam Jadual Ketiga. Jadual Ketiga ini saya minta pihak kementerian untuk menyelaraskan peruntukan undang-undang di Sarawak, di Semenanjung dan di Sabah sekali supaya apabila seseorang itu umpamanya melakukan sesuatu kesalahan di Semenanjung boleh dibantu walaupun kesalahan DR. 27.3.2003 70

itu di bawah satu undang-undang Semenanjung yang khas untuk Semenanjung. Jadi, kalau kesalahan yang sama dilakukan di Sarawak dan di Sabah tidak dapat diberi bantun oleh Biro Bantuan Guaman oleh kerana peruntukan undang-undang yang disenaraikan di sini ialah undang-undang Semenanjung, undang-undang yang tidak ada di Sarawak dan di Sabah. Jadi kita hendak diselaraskan undang-undang ini. Mana-mana undang- undang yang mempunyai tiga undang-undang iaitu Sarawak, Sabah dan Semenanjung, ketiga-tiga undang-undang itu mestilah dimasukkan ke dalam senarai yang sama. Dalam keadaan yang sedemikian ini pihak Menteri mempunyai kuasa. Menteri boleh dengan perintah meminda atau mengubah Jadual Ketiga. Jadi, saya berharap pihak Menteri melihat persoalan yang saya bangkitkan ini sebagai satu soalan yang amat konstruktif untuk menyelaraskan peruntukan supaya semua orang yang mendapat kemudahan di Sarawak, di Sabah juga sama dengan yang telah diterima dan diberi kepada masyarakat yang menerima di Semenanjung Malaysia. Jadi, selain daripada itu, saya juga menyarankan pihak kementerian untuk membuat penyelidikan berasingan. Perkara-perkara baru yang berbangkit yang menjadi satu masalah kepada masyarakat-masyarakat setempat, sebagaimana yang saya sebutkan awal perbahasan saya pada tengah hart tadi, iaitu persoalan umpamanya minor land dispute di antara kerajaan dengan tuan tanah adat di Sarawak, mungktn juga di Sabah, mungkin juga tuan tanah commoner rizab Melayu di Semenanjung. Kalau ada dispute dengan pihak kerajaan, ini boleh buat atau ditangani oleh pihak bantuan guaman ini. Peguam ini dibenarkan untuk memberi bantuan. Dispute ini dua, ttga perkara. Dispute dengan kerajaan, dispute dengan sesama mereka sendiri, persoalan boundary dan sebagainya boleh diambil kira. Kalau tidak di bawah peruntukan pindaan untuk mitigation factors ini akan juga terbatas kerana, kalau dia tidak dibenarkan di bawah peruntukan asal seksyen 10 dan seksyen 12, nescaya peruntukan di bawah seksyen 29 ini juga akan menemui batasan-batasan yang sama. Jadi, dengan keadaan yang sedemikian Tuan Yang di-Pertua, saya bermohon dan mencadangkan supaya ini diambif kira ofeh pihak kementerian, apa yang boleh dipinda oleh menteri secara sebagai Menteri Perundangan, diambil tindakan secara administrative dan perkara yang tidak boleh diambil tindakan oleh menteri oleh kerana kuasa masih di tangan Parlimen, saya bermohon satu pindaan DR. 27.3.2003 71 baru dicadangkan untuk dibawa ke Parlimen supaya anomali ataupun discrepancies di antara perundangan dan pelaksanaan perundangan ini di Semenanjung dengan di Sabah, juga di Sarawak, itu yang pertama. Yang kedua, untuk mengelakkan perkara-perkara yang ada implikasi sosial yang dulu mungkin tidak berapa dirasai oleh masyarakat, oleh kerana pembangunannya kurang dan sebagainya, tetapi setelah dirasai begitu rupa oleh masyarakat keseluruhannya oleh kerana kerajaan bertindak tegas, banyak pembangunan dibuat, banyak pembinaan dibuat, jadi implikasi persoalan tanah, penggunaan tanah adat dan sebagainya dirasai oleh masyarakat. Jadi, dalam keadaan yang sedemikian, saya bermohonlah tiga, empat perkara ini diambil kira oleh pihak kementerian. Jadi Tuan Yang di-Pertua, saya tidak hendak membuang masa semua orang dan saya sudah bercakap tidak begitu panjang dan saya mengucapkan terima kasih sekali lagi serta mengucapkan syabas dan tahniah kepada kerajaan yang begitu peka dan mengetahui kehendak-kehendak masyarakat keseluruhannya. Terima kasih dan saya menyokong. Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Tanjong. 2.48 ptg. Tuan Chow Kon Yeow [Tanjong]: Terima kasih Tuan Yang di-Pertua kerana diberi kesempatan ini untuk turut membahaskan satu akta untuk meminda Akta Bantuan Guaman, Tuan Yang di-Pertua, seperti mana yang dihujahkan oleh Yang Berhormat Menteri tadi, akses kepada keadilan adalah satu hak asasi manusia dan syaratnya tidak harus bergantung kepada keupayaan seseorang untuk membayar seorang peguam yang handal untuk membela mereka. Tanggungjawab asas untuk memastikan bahawa di negara kita ini ada equal access to justice dengan izin bagi golongan yang miskin dan under privilege, haruslah dipikul oleh kerajaan dan Iain-Iain pihak yang berkenaan. Saya amat mengalu-alukan bahawa di negara ini, kita nampak ada iltizam untuk memastikan rakyat dapat menikmati hak asasi ini iaitu equal access to justice. Dengan tertubuhnya institusi-institusi dan tergubalnya undang-undang yang berkenaan. Walau bagaimanapun, hasrat ini selalunya periu menghadapi batasan- batasan kewangan dan juga masalah-masalah structural. Satu matlamat yang unggul dalam masyarakat kita ialah untuk mencapai kesamarataan di sisi undang-undang. Akan tetapi, hasrat ini tidak akan dapat kita DR. 27.3.2003 72 capai jika profesion undang-undang tidak sedia untuk membekalkan representasi yang mencukupi kepada orang-orang yang tidak mampu membayar untuk mendapat perkhidmatan. Kerja legal aid selalunya dilakukan oleh junior lawyers yang mengambil kes-kes untuk mendapat pengalaman dalam urusan dalam mahkamah. Dengan ini, kita boleh menyoalkan sama ada bantuan guaman ini mempunyai mutu yang memuaskan. Saya juga mengalu-alukan pindaan kepada akta untuk menaikkan kadar pendapatan sehingga RM25.000 setahun bagi melayakkan menerima khidmat Badan Biro Bantuan Guaman yang akan memberi manfaat kepada lebih banyak rakyat yang memerlukan khidmat guaman. Langkah ini akan membantu kita mencapai matlamat equal access to justice. Akan tetapi, saya ingin tahu apakah persediaan yang akan diambil oleh pihak kerajaan demi memastikan bahawa jentera kerajaan dapat menyokong penambahan orang yang layak untuk mendapat bantuan guaman ini, yang dihujahkan secara panjang lebar oleh Yang Berhormat bagi Batang Lupar tadi. Tuan Yang di-Pertua, kita sedar bahawa Biro Bantuan Guaman ada menghadapi acute shortage of staff, dengan tzin. Walaupun bilangan kes yang diuruskan oleh biro ini telah meningkat dengan banyaknya dalam beberapa tahun kebelakangan ini, tetapi tidak ada usaha ataupun kurang usaha untuk menambah bilangan stafnya. Apakah langkah yang akan diambil oleh Jabatan Perkhidmatan Awam dan kerajaan untuk mengatasi masalah ini? Lebih-Iebih Iagi dengan pindaan tentang kelayakan yang akan membanyakkan Iagi orang-orang yang boleh dapat khidmat guaman. Saya juga ingin tahu, apakah kerajaan akan mewujudkan legal aid fund sebagai satu usaha untuk membantu orang yang memerlukan equal access kepada representasi dalam mahkamah. Saya juga ingin menyeru kerajaan mengkaji kemungkinan untuk menggunakan wang yang didapati daripada faedah, daripada clients accounts yang diuruskan oleh para peguam bagi pihak anak guaman mereka. Setahu kita, pada satu-satu masa, kita mendapati dalam clients accounts yang diuruskan oleh peguam, berjumlah beratus-ratus juta ringgit. Faedah ini boleh disalurkan untuk membantu skim bantuan guaman. Pada hakikatnya, pada tahun 1997 kerajaan juga ada umumkan bahawa kerajaan sedang mengkaji kemungkinan untuk menubuhkan legal aid fund ini. Jadi, saya ingin tahu Tuan Yang di-Pertua, DR. 27.3.2003 73 apakah keputusan yang telah diambil oleh kerajaan tentang perlunya untuk menubuhkan legal aid fund ini. Saya ingin tahu sama ada kerajaan akan membuat dasar baru bagi mewajibkan graduan undang-undang dan juga peguam yang baru dimasukkan ke dalam bar untuk melakukan khidmat masyarakat melalui Biro Bantuan Guaman di mana dasar ini akan sememangnya membantu Biro Bantuan Guaman ini menghadapi ataupun mengatasi kekurangan pakar dan kekurangan staf yang mereka hadapi untuk menguruskan kes-kes yang sememangnya akan tambah selepas pindaan ini, Oleh kerana pada masa sekarang kerajaan memberi peruntukan untuirmenyediakan khidmat ini kepada rakyat yang tidak mampu dan memerlukan kita sebagai Ahli Dewan ini untuk menuntut bahawa kerajaan memberi penjelasan- penjelasan kepada beberapa persoalan yang dapat membantu kita memahami urus tadbir biro ini dengan lebih teliti. Saya ingin Yang Berhormat Menteri menjelaskan bahawa sama ada, ada protokol ataupun prosedur untuk menentukan sesiapa selain daripada qualification atas pendapatan mereka, apakah kriteria yang lain yang harus ditimbangkan sebeium seseorang ini dapat khidmat dari Biro Bantuan Guaman? Dengan pindaan ini, walaupun pendapatan telah dinaikkan, kelayakan dinaikkan sehingga RM25.000 apakah akan terjadi sekiranya suami atau isteri orang yang minta khidmat ini juga mendapat pendapatan yang kalau dicampurkan dengan orang yang minta khidmat itu melebihi RM25,000 yang ditetapkan dalam pindaan akta ini, sama ada individu ini akan juga iayak mendapat khidmat dari biro ini? Saya juga ingin Yang Berhormat Menteri menjelaskan kepada Dewan ini sama ada kementerian ataupun biro ini ada apa-apa kriteria ataupun garis panduan untuk memijih solicitor yang akan menguruskan kes-kes tertentu, supaya solicitor ataupun peguam yang paling sesuai diberikan tugas ini bagi melindung mereka yang minta khidmat. Saya juga harap Yang Berhormat Menteri dapat menjelaskan apakah kriteria yang digunakan oleh biro ini untuk memilih peguam-peguam untuk duduk dalam panel, legal aid ini. Saya juga berharap sama ada biro ini ada apa-apa mekanisme untuk menentukan sama ada kemungkinan sebilangan peguam yang akan dapat wang ataupun Iain-Iain faedah daripada orang yang meminta khidmat ini, under the free tax of sebab-sebab yang berlainan. Saya berharap Menteri juga dapat menjelaskan kepada Dewan ini iaitu apabila litigant ataupun orang yang diberi khidmat ini, setakat manakah beliau boleh DR. 27.3.2003 74 menuntut tindakan-tindakan yang boleh diambil oleh peguam bagi mewakilinya. Jika pilihan yang dituntut oleh orang yang minta khidmat ini melibatkan satu proses yang panjang ataupun satu proses yang mungkin tidak dapat menghasilkan sesuatu, adakah Biro Bantuan Guaman ini dapat menolak tuntutan-tuntutan orang yang meminta khidmat bantuan ini. Saya berharap sebab ini melibatkan wang rakyat dan wang pembayar cukai, kerajaan juga walaupun telah meningkatkan kelayakan ataupun membuka ruang begitu besar kepada lebih ramai untuk mendapat khidmat ini, kita juga dalam masa yang sama harap kerajaan dapat mengetatkan sistem ini supaya tidak ada apa-apa abuse oleh mereka yang sememangnya layak, tetapi kerana ada loopholes dafam ststem ini diberi khidmat oleh kerajaan atas pembayar cukai. Saya juga ingin menimbulkan satu lagi perkara Tuan Yang di-Pertua iaitu berkenaan dengan orang yang disyaki di tahan, itu suspect tapi dinafikan hak mereka untuk mendapat nasihat guaman dan perwakilan iaitu bertentangan dengan aspirasi kita untuk menyediakan eco-access to justice, dengan izin. Satu kes yang saya dapati ialah pada 18 November 1998, ada peguam- peguam dari pusat khidmat guaman, Bar Council telah berjumpa dengan Hakim Mahkamah Tinggi, Yang Ariff, Datuk Abdul Wahab Patail untuk mengemukakan kepada hakim supaya mengulang kaji remand proceedings, prosedur itu pada 19 November bagi orang-orang yang ditahan kerana perhimpunan haram, kerana peguam-peguam ini telah dinafikan akses apabila perkara ini diperdengarkan, walaupun nama peguam ini direkodkan untuk mewakili mereka yang ditahan. Tuan Yang di-Pertua, Asian Human Rights Commission telah melaporkan bahawa di mahkamah-mahkamah majistret di Kuala Lumpur lebih dari 60% orang yang ditahan tidak ada legal representation dalam remand proceedings. Percubaan untuk memberi nasihat dan representasi untuk menghadapi pelbagai masalah, kadangkala orang yang ditahan dibawa menghadap majistret secara sulit dan pada waktu yang tidak dapat ditentukan, khususnya orang yang ditahan di perhimpunan yang dianjurkan oleh aktivis reformasi pada satu ketika dahulu, walaupun peguam- peguam telah merekodkan nama mereka ada kala mereka tidak dipanggil. Amalan ini Tuan Yang di-Pertua, akan menjejaskan nama dan imej badan kehakiman kita, kerajaan harus memastikan hak asasi seorang yang ditahan untuk mendapat nasihat dan representation oleh seorang peguam tidak dinafikan. DR. 27.3.2003 75

Saya ingin tahu apakah langkah-langkah yang akan diambil oleh kerajaan untuk memastikan masalah orang yang tidak diwakili ataupun di remand terlalu lama untuk mengatasi masalah yang saya bangkitkan tadi. Saya juga mengalu-alukan satu seksyen yang baru berkenaan dengan perantaraan iaitu mediation, sememangnya dengan wujudnya satu alternatif kepada apa yang sedia ada, ini akan membantu penyelesaian kes-kes yang begitu backlog di dalam sistem penghakiman negara ini. Tapi saya ingin Yang Berhormat Menteri menjelaskan siapa yang boleh menjadi perantara ini, apakah kelayakan seseorang ini sama ada latihan akan diberi dan sebagainya. Dan akhirnya saya ingin memohon penjelasan daripada Yang Berhormat Menteri tentang majlis bantuan guaman yang walaupun digubal dalam akta tidak pernah ditubuhkan semenjak permulaan kuat kuasa Akta 26. Saya ingin tahu apakah sebab majlis bantuan guaman ini tidak ditubuhkan, dengan tiba-tiba dalam pindaan kepada akta ini, majlis yang mungkin boleh memberi faedah kepada legal aid di Malaysia ini dibubarkan sama sekali. Saya harap Yang Berhormat Menteri dapat menjelaskan apa sebab musabab majlis bantuan guaman ini dihapuskan. Sekian. Beberapa Ahli: [Bangun] Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Ada tiga wanita ingin berucap jadi saya beri peluang kepada wanita dahululah, bermula daripada yang hujung sekali iaitu Petaling Jaya Utara. 3.03 ptg Puan Chew Mei Fun [Petaling Jaya Utara]: Terima kasih kepada Tuan Yang di-Pertua kerana memberi peluang kepada saya untuk membahaskan rang undang-undang ini. Pertama sekali saya ingin mengucapkan tahniah kepada kerajaan kerana membentangkan pindaan rang undang-undang yang sejajar dengan perkembangan zaman ini, dengan meningkatkan had jumlah pendapatan orang yang berkelayakan mendapatkan bantuan guaman daripada modal boleh guna tidak melebihi RM2,000 atau pendapatan tahunan boleh guna tidak melebihi RM3.000 kepada seseorang yang sumber kewangannya tidak melebihi RM25.000 setahun. Pindaan ini akan membolehkan lebih ramai orang awam yang berpendapatan rendah dan memerlukan bantuan guaman terutama golongan wanita yang secara amnya lebih lemah dari aspek ekonomi memperpleh bantuan guaman secara percuma. DR. 27.3.2003 76

Walau bagaimanapun Tuan Yang di-Pertua, tanggungan bagi seorang bujang yang berpendapatan tahunan sebanyak RM25.000 dengan seseorang yang sudah mendirikan rumah tangga dan perlu menyara kehidupan beberapa orang anak adalah jauh berbeza, justeru itu saya berharap semasa memproses permohonan bagi mendapatkan bantuan guaman, Biro Bantuan Guaman dapat memberi keutamaan kepada mereka yang tanggungan lebih besar dalam kehidupan harian atau meningkatkan lagi had jumlah pendapatan orang yang berkelayakan mendapatkan bantuan guaman mengikut tanggungan sebenar seseorang. Tuan Yang di-Pertua, Seksyen 16 Akta 26 menyatakan bahawa seseorang yang pendapatan tahunannya melebihi RM25.000 tetapi kurang daripada RM30.000 rakyat memperoleh perkhidmatan bantuan guaman setelah membayar sumbangan kepada Pengarah Biro Bantuan Guaman. Berapakah jumlah sumbangan ini? Bagaimanakah untuk menentukannya? Apakah perbezaan di antara bantuan guaman yang diberikan kepada mereka yang berpendapatan kurang daripada RM25 ribu setahun dengan perkhidmatan bantuan guaman yang diberikan kepada mereka yang berpendapatan kurang daripada RM30 ribu setahun? Tuan Yang di-Pertua, dengan peningkatan had jumlah pendapatan, bilangan rakyat yang memperoleh bantuan guaman percuma akan bertambah. Bilangan orang yang memohon bantuan guaman juga pasti akan bertambah dengan banyaknya. Memandangkan keadaan sekarang yang hanya membenarkan mereka yang memiliki modal boleh guna tidak melebihi RM2 ribu atau pendapatan tahunan tidak melebihi RM3 ribu, memohon bantuan guaman sudah menghadapi masalah kekurangan kakitangan sehingga tidak dapat memberikan bantuan yang cepat dan berkesan. Saya agak khuatir setelah rang undang-undang ini diluluskan dan dilaksanakan akan timbul masalah kekurangan kakitangan yang lebih serius dan menyebabkan lebih banyak kes yang ditangguhkan lantas mengakibatkan mereka yang sudah pun kurang bernasib baik dan amat memerlukan bantuan perlu menanggung derita dengan lebih lama. Saya mendapati bahawa rang undang- undang ini akan melibatkan kerajaan dalam perbelanjaan wang tambahan yang amaunnya belum dapat ditentukan sekarang ini. Saya berharap tambahan wang perbelanjaan ini akan untuk tujuan menambahkan bilangan kakitangan bagi mempercepatkan pemprosesan kes. Ini adalah kerana banyak kes khususnya kes DR. 27.3.2003 77 yang melibatkan keselamatan anak dan kaum ibu dalam keganasan domestik tidak boleh dilambatkan dan perlu ditangani dengan seberapa segera. Di samping itu saya berpendapat kerajaan perlu mengambil satu langkah lagi dengan menetapkan semua kes yang melibatkan keselamatan individu seperti kes keganasan domestik perlu diambil tindakan dengan segera. Sementara kes-kes yang lain juga perlu diuruskan dalam masa dua minggu atau satu jangka masa yang munasabah setelah pengadu menyerahkan permohonannya demi untuk mempertingkatkan keberkesanan perkhidmatan ini. Tuan Yang di-Pertua, berdasarkan pengalaman yang lepas, kami mendapati bahawa bilangan kaum Cina dan kaum India yang cuba mendapatkan bantuan dari Biro Bantuan Guaman adalah tidak ramai dan sebabnya bukanlah tidak diberikan layanan yang saksama tetapi adalah kerana mereka yang ingin mendapatkan bantuan guaman secara percuma biasanya merupakan golongan yang berpendidikan lebih rendah dan selalunya tidak fasih dalam Bahasa Malaysia dan Bahasa Inggeris sehingga merasakan rendah diri dan tidak berani untuk meminta bantuan. Sehubungan ini, untuk mengelakkan hak mereka terjejas semata-mata kerana halangan bahasa, saya berpendapat kerajaan perlu melantik kaum yang berlainan sebagai peguam dan kakitangan Biro Bantuan Guaman di mana peguam dan kakitangan ini sebaik-baiknya inengetahui pelbagai bahasa termasuklah dialek. Selain daripada itu kerajaan juga perlu mengambil langkah proaktif menjemput pertubuhan-pertubuhan bukan kerajaan dari pelbagai kaum untuk memberi bantuan dengan menjemput mereka, melantik peguam sukarela dan ahli- ahli yang mempunyai tahap penguasaan yang tinggi menubuhkan pasukan sukarelawan. Ahli-ahli pasukan sukarelawan ini akan berkhidmat mengikut jadual yang ditetapkan dengan memberi nasihat kepada mereka yang memerlukan bantuan dan membantu mereka mengisi borang permohonan bantuan guaman. Melalui cara ini pasukan sukarelawan ini akan dapat memainkan fungsi sebagai wadah komunikasi di antara Biro Bantuan Guaman dan pihak majikan untuk memastikan masalah golongan yang memerlukan bantuan ini dapat disampaikan dengan jelas dan seterusnya membolehkan hak mereka dijamin dengan lebih sempurna. Tuan Yang di-Pertua, dengan cadangan-cadangan di atas, saya menyokong penuh Pindaan Rang Undang-Undang Akta Bantuan Guaman 2003. Sekian, terima kasih. DR. 27.3.2003 78

Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Klang, sila Yang Berhormat bagi Klang. 3.10 ptg. Datin Paduka Dr. Tan Yee Kew [Klang]: Ten ma kasih Tuan Yang di- Pertua. Saya ingin mengucapkan tahniah dan syabas kepada Jabatan Perdana Menteri yang membawa pindaan Akta Bantuan Guaman 1971 hari ini. Pindaan rang undang-undang yang dibentangkan ini adalah tepat pada masanya, khususnya pindaan tentang jumlah sumber kewangan yang dimiliki seseorang yang layak mendapatkan bantuan guaman. Dengan pindaan yang dibentangkan itu, sumbangan kewangan telah dinaikkan ke tidak melebihi RM25 ribu, suatu amaun yang lebih rasional atau berpatutan. Jumlah yang ada dalam akta sekarang ini adalah terlalu rendah dibandingkan dengan kos kehidupan hari ini yang telah meningkat beberapa kali ganda sejak akta ini digubal pada tahun 1971. Dengan menaikkan hak sumber kewangan, maka skop bagi orang yang layak mendapat bantuan guaman diperluaskan dan sudah tentu akan membenarkan lebih ramai orang dari golongan berpendapatan rendah itu mendapat penghakiman mahkamah atau redress untuk menentukan kesalahan yang dilakukan terhadapnya. Pada tahun-tahun kebelakangan ini, bantuan guaman telah berjaya membantu ramai orang miskin mendapatkan khidmat guaman. Tanpa bantuan guaman, ramai tidak akan dapat merasai keadilan di bawah sistem keadilan kita. Institusi Bantuan Guaman ini telah memberi satu jaminan dan keyakinan kepada mereka bahawa keadilan adalah untuk semua, justice is for all, sama ada dia kaya atau miskin. Oleh itu kita harus sentiasa cuba memperbaiki mekanisme bantuan guaman supaya ia dapat terus berkembang mengikut masa dan terus membantu orang yang memerlukannya. Dalam hal ini, saya berpendapat, selain daripada meningkatkan had sumber kewangan, satu lagi aspek yang perlu kita ambil perhatian iaitu senarai menunggu yang begitu panjang, the long waiting list untuk mereka yang meminta khidmat Bantuan Guaman. Saya difahamkan dalam satu tahun, seorang peguam harus menangani beberapa ratus kes. Selain daripada itu pusat ada pejabat bantuan guaman juga adalah tidak mencukupi. Saya dapati hanya 22 di seluruh Malaysia. Ramai orang melepaskan bantuan untuk mendapatkan bantuan guaman sebab di bandar yang mereka tinggal tiada pejabat bantuan guaman. Misalnya di DR. 27.3.2003 79

Selangor pejabat bantuan guaman terletak di Shah Alam. Katakanlah orang dari Sabak Bernam harus menaiki bas dan tukar bas dua kali baru sampai ke Shah Alam. Ini mungkin akan mengambil masa satu hari untuk pergi ke pejabat bantuan guaman. Selain daripada masalah tersebut, mereka kena menunggu satu masa yang panjang sebelum mereka mendapatkan khidmat sebab bilangan peguam di panel bantuan guaman adalah terhad sedangkan orang yang memerlukan perkhidmatan adalah ramai. Dengan pindaan ini Tuan Yang di-Pertuar lebih ramai orang akan layak untuk mendapatkan bantuan guaman dan masalah yang disebutkan ini akan menjadi lebih serius. Untuk mengatasi masalah seperti ini, saya minta supaya mekanisme bantuan guaman dijadikan lebih fleksibel dan lebih accessible untuk mereka yang memerlukannya, misalnya memberikan mereka yang layak mendapat bantuan guaman itu mencari peguam sendiri. Mereka boleh mencari peguam yang mereka kenal dan berasa selesa, feel comfortable with, boleh berkomunikasi dengan mereka dalam bahasa yang mereka sama-sama memahami serta pejabatnya yang terletak di bandar mereka. Peguam yang mewakili mereka itu boleh membuat tuntutan kepada kerajaan ke atas perkhidmatan mereka. Saya percaya ramai peguam mempunyai komitmen sosial dan berminat memberi bantuan kepada mereka yang tidak mampu dengan membenarkan mereka ambil kes-kes bantuan guaman di pejabat mereka sendiri. Saya percaya lebih banyak kes bantuan kewangan akan dapat diselesaikan dalam masa yang singkat dan lebih ramai orang yang tidak mampu akan dapat perkhidmatan ini. Tambahan kerajaan akan dapat jimat perbelanjaannya walaupun perkhidmatan itu diperluaskan. Kerajaan tidak perlu membina pejabat baru dengan sistem yang saya cadangkan itu khidmat bantuan guaman akan menggunakan kemudahan atau facilities peguam swasta sendiri. Tuan Yang di-Pertua, satu lagi isu yang ingin saya sentuh di sini ialah berkenaan dengan bayaran guaman atau legal fees. Hari ini permintaan khidmat peguam telah meningkat atas sebab kesedaran hak-hak orang ramai. Akan tetapi mereka takut mendapat perkhidmatan peguam sebab mereka tidak tahu berapa mereka kena bayar nanti. Mereka takut akan dikenakan suatu bayaran yang tinggi yang mereka tidak mampu membayarnya. Kebimbangan mereka bukan tidak berasas sebab adanya golongan peguam yang mengenakan bayaran yang begitu tinggi. Sometimes the fees charge dengan izin, is a forbidden. Ada peguam yang DR. 27.3.2003 80 charge RM800 sejam untuk consultation sahaja. Kadang-kadang pelanggan bukan sahaja dikenakan bayaran consultation untuk peguam tetapi juga penolongnya yang nadir. Tuan Yang di-Pertua, pada masa kini hanya conveyancing terdapat suatu garis panduan yang jelas tentang bayaran perkhidmatan. Manakala bagi kes-kes litigation langsung tidak ada garis panduan untuk bayaran. Jumlah bayaran yang dikenakan ditentukan oleh pihak peguam dan pelanggan terpaksa menerimanya jika ia tidak setuju tentang amaun yang dikenakan di bawah sistem yang ada sekarang dia boleh minta bil bayaran berkenaan di tax tetapi untuk membuat demikian dia harus mendapat satu lagi peguam untuk mewakilinya untuk menangani kes di mahkamah. Ini bermakna kos perbelanjaan bertambah. Dalam hal seperti ini mereka tidak ada pilihan lain sebaliknya membayar sahaja walaupun bayaran yang dikenakan terialu tinggi dan tidak adil. Inilah menyebabkan orang ramai takut mengambil tindakan mahkamah walaupun mereka sedar akan hak mereka di sisi undang-undang. Ini juga merupakan sebab-sebab utama mengapa orang ramai terpaksa mendapat consultation percuma yang diberikan oleh NGO atau parti politik ataupun pusat khidmat wakil rakyat mereka. Hah ini oleh sebab kesedaran hak pengguna dan tekanan dahpada orang awam, ramai pembekal barang-barang atau perkhidmatan telah diwajibkan mempamerkan harga barangan atau perkhidmatan mereka. Misalnya jika kita pergi ke kedai kopi kita boleh nampak harga secawan kopi dipamerkan di papan senarai harga di kedai itu walaupun harganya hanya RM1 sahaja. Baru-baru ini bengkel kereta juga dikehendaki mempamerkan bayaran sebarang jenis perkhidmatan. Bayaran consultation perubatan walaupun tidak dipamerkan di klinik-klinik swasta tetapi terdapat juga suatu garis panduan yang ditetapkan oleh MMA. Tuan Yang di-Pertua, hah ini apabila perkhidmatan peguam sering diminta, saya rasa sudah tibalah masanya bagi kerajaan dan Bar Council sama-sama mengkaji masalah ini supaya dapat mengeluarkan suatu garis panduan untuk bayaran guaman khususnya bayaran consultation dan litigation. Saya percaya hanya dengan adanya garis panduan yang jelas kepentingan pelanggan akan mendapat perlindungan yang sewajarnya dan saya yakin dan percaya dengan menyeragamkan sistem bayaran guaman, sistem guaman kita dapat berkembang maju dalam suatu aspek yang sihat. Ini sahaja Tuan Yang di-Pertua, saya mohon menyokong. DR. 27.3.2003 81

Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Yang Berhormat bagi Batu Gajah. 3.20 ptg. Puan Fong Po Kuan [Batu Gajah]: Terima kasih Tuan Yang di-Pertua kerana memberi peluang kepada saya untuk turut membahaskan Rang Undang- undang Bantuan Guaman ini. Saya menyambut baik pindaan yang akan diluluskan pindaan kepada Seksyen 10 dan Seksyen 15 memberikan lebih ramai layak untuk menerima bantuan guaman secara percuma terutama kepada mereka yang kurang mampu yang merupakan wanita dan kanak-kanak. Biro Bantuan Guaman telah dimulakan sejak tahun 1970 - sudah lebih 33 tahun. Persoalannya apakah Biro Bantuan Guaman ini dengan izin, accessible kepada orang ramai terutamanya orang yang kurang mampu. Orang ramai tidak akan pergi cari peguam atau untuk meminta nasihat undang-undang kecuali apabila mereka mempunyai masalah yang melibatkan undang-undang. Jadi, saya rasa adalah perlu sepanjang masa mereka dimaklumkan atau mereka dapat lihat atau mengetahui kewujudan Biro Bantuan Guaman ini. Sudah sampai masanya mahkamah-mahkamah, balai polis atau penjara diletakkan poster-poster untuk mereka mengetahui bahawa wujud satu bantuan percuma kepada mereka agar mereka tidak akan terasa tidak ada wang tidak akan dapat keadilan. Kalau saya diberi sedikit masa saya ingin bagi satu contoh. Buat masa kini mereka yang telah dibawa ke balai polis ahti keluarga mereka apabila dihubungi bahawa anak mereka telah ditangkap oleh polis, the first thinking to their mind is to look for the lawyer, dengan izin. Walaupun mereka tidak mampu, ramai yang datang cari wakil rakyat rninta bantuan kami tidak mampu untuk cari yang swasta, mereka tidak mengetahui kewujudan Biro Bantuan Guaman yang boleh bagi bantuan percuma. Ada satu masalah lagi yang wujud ada ramai caught dengan izin, orang tengah di mahkamah. Apabila seseorang itu dituduh di mahkamah ahli keluarganya nadir ke mahkamah orang tengah ini datang kata cari peguam saya, peguam saya ini boleh pasti dia akan lepas, guarantee you datang cari saya, saya bagi kad. Ini ialah orang tengah di luar mahkamah. Mereka tidak tahu kewujudan Biro Bantuan Guaman. Ini perkara pertama. Yang kedua itu, juga ada polis di lokap-lokap dia datang tanya, ini sudah ada peguam tidak? Berapa you mampu bayar? Kalau bayar RM1000 nama ini, kalau DR. 27.3.2003 82 mampu bayar RM500 hah kad ini, kalau mampu RM200, kad ini. Jadi, saya rasa sudah sampai masa pegawai juga dimaklumkan agar mereka boieh bersama-sama menjadikan sistem kehakiman ini accessible to a//termasuk yang kurang mampu ini. Ini adalah keadaan sebenaryang sedang berlaku. Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Yang Berhormat pun seorang lawyer juga. Puan Fong Po Kuan: Tetapi saya seorang wakil rakyat sepanjang masa walaupun saya seorang peguam tetapi yang penting ialah saya mesti pastikan yang kurang mampu akan dapat nasihat guaman yang percuma [Tepuk] No, we dont be profit oriented, dengan izin. Ini obligasi sosial dengan izin. Saya harap Yang Berhormat Timbalan Menteri ambil perhatianlah kerana apa yang berlaku. Dato* Chor Chee Heung: Tuan Yang di-Pertua, minta jalan ya. Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Yang Berhormat Timbalan Menteri minta penjeiasan. Puan Fong Po Kuan: Terima kasih, tidak payahlah saya rasa. Ambil perhatian sudah cukuplah. Dato' Chor Chee Heung: Tidak payah. [Ketawa] Puan Fong Po Kuan: Biar kita jimat masa Dewan. Ini adalah satu perkara, poster di mahkamah, poster di penjara, poster di balai polis dan kalau boleh tempatkan satu pegawai dari Biro Bantuan Guaman di mahkamah sepanjang masa biar accessible. Maklumkan jurubahasa bahawa kalau ada kes macam ini rujuk kepada legal aid officer yang ada di sekitar atau di kawasan mahkamah. Perkara lain yang saya ingin cadangkan ialah online system. Saya ada pergi buat rujukan di homepage, laman web, tarikh akhir dikemas kini ialah Jun 2002. How can we make this accessible? Jangan kita harapkan orang di Gerik naik bas atau teksi pergi ke Ipoh untuk dapatkan nasihat guaman. Make it accessible online sepanjang masa, pegawai ditempatkan untuk sesiapa yang hendak minta nasihat, immediately boleh diberi jawapan. Laman web, 2002 - jangan jadikan ia satu lagi sarang labah-labah, cobweb. Saya haraplah. Mereka tidak perlu take a bus all the way from Gerik to Ipoh. Di Perak hanya ada dua Biro Bantuan Guaman. Saya pernah rujukkan kes, masa itu ada seorang pegawai wanita yang bertanggungjawab kepada Biro Bantuan Guaman di Ipoh, Perak, prestasinya amat baik dan sangat efisien. Ini saya hendak pujilah tetapi sekarang ini dia sudah pindah DR. 27.3.2003 83 ke tempat yang lain. Persoalannya ialah seperti yang dibangkitkan oleh Yang Berhormat bagi Petaling Jaya Utara tadi, tidak ada pegawai yang boleh berbahasa lain kecuali bahasa Melayu. Ada pernah sekali seorang wanita tua datang dari kampung, dia hubungi saya, dia minta saya tolong. Saya kata saya boleh tolong rujuk kes ke Biro Bantuan Guaman. Saya kata you bawa teksi pergi sana, dia akan bantu. Selepas itu dia sampai sana, dia beritahu saya, dia call saya, "Saya tidak tahu cakaplah". Sebab dia tidak tahu, dia hanya tahu dialek Hakka. Dia berumur 60 tahun lebih. Suami dia hendak bercerai dengan dia, dia tidak tahu. Beberapa Ahli: [Menyampuk] [Ketawa] Puan Fong Po Kuan: Cerai juga tetapi mahkamah tidak meluluskan, okey. Persoalannya bukan yang penting mereka cerai atau tidak cerai. Yang penttng ialah sama ada [Ketawa] Ini sama ada Biro Bantuan Guaman boleh friendly-service accessible untuk semua. Jadi, selepas itu dia kata, "Macam mana sekarang?".

Selepas itu, saya kata, "Tidak apar bertenang, nanti saya minta jalan". Selepas itu dia call balik, dia kata pegawai sana kata tidak payah datang sebab pemandu teksi tolong dia jadi juru bahasa. Selepas itu pegawai di Biro Bantuan Guaman, bila saya kata saya hendak tanya perkembangan kes ini, dia kata, "Oh yang pemandu teksi jadi juru bahasa itu". Saya kata, "Ya, betul". Jadi, masalahnya ialah kita perlukan pegawai yang pelbagai bahasa. Saya harap diambil perhatian tentang perkara ini. Satu perkara lagi yang saya ingin bangkitkan adalah lawatan oleh Biro Bantuan Guaman. Harap mereka boleh buat lebih banyak lawatan ke kampung, pergi buat penerangan berkenaan hak-hak mereka. We have to make ourselves accessible, you know, approachable. Bukan mereka datang untuk minta nasihat atau minta makiumat tetapi kita pergi kepada mereka. Satu perkara tagi adalah berkenaan dengan prosedur permohonan. Ini ada ramai yang datang kepada saya. Dia kata, "Sekarang saya tidak bekerja". Dia hendak pengesahan bahawa saya tidak bekerja. Yang diberi, syaratnya ialah ketua kampung tetapi mereka sekarang tinggal menyewa rumah di taman" Dia kata, "Mana saya ada ketua kampung?". Dia minta saya buat pengesahan. Saya kata saya tidak boleh. Saya tidak kenal latar belakang dia. "Saya tidak boleh mengesahkan sama ada anda benar-benar tidak bekerja." Secara terang saya DR. 27.3.2003 84 beritahu dia sebab kalau tidak, saya akan dihadapkan ke mahkamah kalau didapati dia bekerja. Masalahnya bagaimana, saya harap prosedur ini dapat dijadikan lebih fleksibel. Saya cadangkan buat surat akuan bahawa dia tidak bekerja sudah memadai daripada letak syarat ketua kampung. Perkara fain yang saya ingin cadangkan adalah filing.... Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Urn SI Cheng]: Yang Berhormat, banyak perkara ya. Puan Fong Po Kuan: Ini masalah yang memang wujud sekarang ini. Saya hendak bantu bersama dengan kerajaan. Make it access untuk semua yang kurang mampu. Kita pun sebuah masyarakat penyayang, Tuan Yang di-Pertua. Buat masa kini, filing yang dibuat oleh Majlis Peguam dari Legal Aid Center dan mereka membantu kes-kes yang mereka ambil dari Legal Aid Center di bawah Majlis Peguam itu, mereka balik kena bayar tetapi bagi Biro Bantuan Guaman, tidak, dikecualikan dari bayaran. Saya harap boleh diseragamkan untuk menggalakkan lebih peguam swasta juga melibatkan diri untuk membuat kerja-kerja sosial ini kepada mereka yang kurang upaya. Jadi, saya juga ingin tanya, setakat ini berapa peguam panel di bawah Biro Bantuan Guaman ini sebab kalau saya lawat laman web, tidak ramai, hanya 20 lebih di seluruh Perak. Jadi, bagaimanakah cadangan untuk menggalakkan lebih ramai, terutama yang baru tubuhkan pejabat peguam sebab mereka akan dibayar juga oleh kerajaan apabila mereka dirujukkan kes iaitu mengendalikannya. Akhir sekali, perkara yang saya hendak tanya adalah berkenaan jumlah kes setakat ini pada tahun 2001 yang telah dirujuk atau yang diminta nasihat oleh orang ramai kepada Biro Bantuan Guaman dan jenis kes. Apakah jenis kes yang mereka rujuk kepada Biro Bantuan Guaman? Saya rasa setakat ini, saya ingin sokong apa yang dicadangkan oleh kerajaan berkenaan pemindaan ini tetapi harap jangan setakat buat cadangan ke atas kerja, biarlah kita bersama-sama lakukan kerja on the ground, dengan izin. Sekian, terima kasih. Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Machang. DR. 27.3.2003 85

3.31 ptg. Tuan Mohd. Yusoff bin Mohd. Nor [Machang]: Assalamuataikum dan salam sejahtera. Terima kasih Tuan Yang di-Pertua kerana telah rnemberi saya peluang untuk ikut sama dalam perbahasan mengenai rang undang-undang yang ada di hadapan kita ini. Rang undang-undang pindaan kepada Akta Bantuan Guaman 1971. Satu rang undang-undang yang saya rasa tidaklah kontroversi dari segi politik. lanya dikendalikan oleh sebuah jabatan yang dikenali sebagai Biro Bantuan Guaman yang diwujudkan pada asasnya untuk membantu orang-orang yang tidak beradaatau berkemampuan untuk mengambil tindakan-tindakan undang-undang untuk mendapat haknya yang telah dinafikan atau hak-haknya yang perlu dipohon melalui undang-undang. Sebenarnya tadi, Yang Berhormat bagi Batang Lupar menyebut bahawa bantuan guaman ini adalah selaras ataupun selari dengan Perlembagaan kita iaitu Artikel ataupun Perkara 8 yang menyatakan bahawa setiap orang adalah mempunyai hak yang sama di sisi undang-undang. Sebenarnya, United Nations atau Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu telah membuat deklarasi yang dinamakan sebagai Human Rights Declaration yang menyatakan bahawa hampir sama dengan apa yang ada di dalam Perlembagaan kita. Ini bererti bahawa legal aid ataupun bantuan guaman ini adalah satu bantuan yang ditujukan untuk rnemberi hak kemanusiaan yang tiap-tiap orang perlu dapat. Jadi, oleh kerana itu, memanglah Akta Bantuan Guaman ini satu akta yang sepatutnya tidak menjadi kontroversi dan oleh kerana itu saya berdiri di sini dengan harapan bahawa apa-apa kritikan ataupun apa-apa pandangan yang saya berikan, bukanlah bermaksud ke arah untuk mencetuskan kontroversi. Sebenarnya bantuan guaman di negara kita ini bukan sahaja dijalankan di bawah Akta Bantuan Guaman ini tetapi ada dua lagi bantuan guaman yang sedang berjalan. Satu, sebagaimana disebutkan oleh Yang Berhormat bagi Batu Gajah tadi iaitu di bawah kelolaan Majlis Peguam yang pada sesetengah tempatnya diseiaraskan dengan bantuan guaman di bawah akta ini dan di sesetengah tempat adalah bergerak masing-masing. Satu lagi bantuan guaman ialah yang diberi kuasa kepada hakim di dalam kes-kes yang melibatkan capital punishment ataupun hukuman bunuh, perkara ini telah berjalan lama, ini kuasa hakim dan sebenarnya perkara ini, saya sebut di sini DR. 27.3.2003 86 untuk memberi gambaran bahawa bantuan guaman ini adaiah suatu perkara yang telah berjalan di negara kita ini. Sebelum saya pergi kepada akta pindaan yang di hadapan kita ini, sebagaimana yang telah saya nyatakan tadi bahawa tujuan akta ini ialah untuk memberi kepada setiap orang, setiap rakyat negeri ini peluang akses, access to the law, peluang untuk mendapat haknya di sisi undang-undang. Kadang-kadang peluang ini ada yang kerana ignorant ataupun kerana kejahilan mungkin tidak dapat ataupun kerana tekanan-tekanan dalam sistem undang-undang itu sendiri, yang menyebabkan orang takut untuk mengambil tindakan undang-undang. Dalam kesempatan ini, saya ingin merujuk Yang Berhormat Menteri kepada suatu perkara yang saya rasa walaupun tidak directly ataupun secara langsung bersangkut dengan akta ini, tetapi telah disentuh oleh Yang Berhormat bagi Kapar tadi, tentang masalah kos yang dimaksudkan oleh beliau tadi ialah kos yang dinamakan solicitor and clients cost, ertinya tetapi perkara ini bagi saya tidak berbangkit banyak, oleh kerana apabila seseorang pergi untuk mendapatkan peguam, tentulah dia akan bertanya berapa bayaran yang kena dibayarnya. Tetapi masalah yang timbul, yang menyebabkan orang berasa takut untuk pergi ke mahkamah ialah masalah yang dinamakan kos parti and party cost. Yang sejak akhir-akhir ini telah meningkat begitu tinggi, saya telah berada dalam profesion undang-undang selama 30 tahun, saya ingat pada asalnya, pada mula-mula saya praktis dahulu, kos parti and party cost ini pada dahulunya kalau RM10,000 itu amat tinggi, tetapi sekarang ini sudah meningkat kepada satu kes RM500.000. Kadang-kadang kos ini terpaksa dibayar oleh orang yang kalah, bukan kerana kesalahannya sendiri, sebagai contoh kita kata kes dalam petition pilihan raya misalnya, wakil bagi Gua Musang pernah terpaksa membayar sebanyak RM80.000 sedangkan dia tidak buat kesalahan, kes dia tidak membuat apa-apa kesalahan, tetapi oleh kerana permohonan yang dibuat oleh orang lawan itu, telah diterima oleh mahkamah, maka terpaksa mahkamah membuat perintah mengenai kos, apa yang dinamakan party and party cost. Di dalam kes ini, saya rasa pihak kerajaan perlulah memantau kerana kalau tidak, ia akan lebih, akan meningkat dan akan menjadi dengan izin, prohibitive kepada orang-orang yang hendak bawa kes ke mahkamah. DR. 27.3.2003 87

Peguam-peguam pun merasa takut kadang-kadang untuk menasihatkan supaya kes ini dibawa ke mahkamah takut sebab kes, you may have a good case, dengan izin, tetapi kita boleh katah mengikut daripada segi prosedur, yang menyebabkan kos apa yang dinamakan, saya namakan tadi party and party cost. Jadi oleh kerana itu, saya dengan itu meminta supaya kerajaan memantau perkara ini dan kalau boleh diadakan peruntukan undang-undang khusus kalau tidak perkara ini akan spiral akan naik tinggi menyebabkan orang takut, terutama sekarang ini yang pergi kepada mahkamah ialah pihak-pihak korporat yang mempunyai wang yang banyak dan mereka dalam sesetengah keadaan boleh sebelum kes dijalankan, boleh meminta perintah supaya parti ataupun orang yang hendak melawannya itu mendepositkan ataupun membuat pertaruhan kos di mahkamah. Dan ini menyebabkan accessibility to the court, dengan izin, akan menjadi payah. Tuan Yang di-Pertua, mengenai dengan Akta Bantuan Guaman ini, sebelum saya pergi kepada perkara-perkara yang berikut, saya hendak tunjukkan, hendak dikatakan di sini bahawa, walaupun dalam Akta Biro Bantuan Guaman ini, kalau kita lihat list perkara-perkara yang boleh dibawa, diberi bantuan guaman adalah begitu banyak, seperti description of criminal proceedings dalam kes-kes jenayah misalnya, kita dapati dalam kes-kes di mana yang kena tuduh telah mengaku salah, maka bantuan guaman boleh diberi. Kemudian ada lagi di sini, dengan izin, criminal proceedings under The Children and Young Persons Ordinance 1947, Young Persons Act now, jadi saya tidak nampak, saya faham apa yang disebutkan oleh Yang Berhormat Menteri tadi bahawa kita tngin memberi bantuan kepada juvana. Jadi, saya tidak nampak kenapa criminal Children and Young Persons Ordinance 1947 disebut dalam Jadual ini, sebab ordinan ini, akta ini untuk memberi perlindungan kepada anak-anak, orang-orang muda ataupun children kepada kanak- kanak dan kepada orang-orang yang berumur rendah untuk memberi perlindungan. Maka yang menjadi accused ataupun yang dituduh di bawah akta ini, biasanya orang yang membuat zaltm kepada kanak-kanak, kenapa kita perlu memberi bantuan kepada accused ataupun orang yang kena tuduh dalam kes ini. Kes-kes ini adalah satu criminal proceedings dan yang mangsanya tidak diwakili oleh peguam mengikut acara kita. Jadi, oleh kerana itu, saya minta kalau perlu dibuat kajian, saya rasa, kalau teguran saya ini betul, saya rasa perlu dibuat pindaan kepada Second Schedule ini DR. 27.3.2003 88 iaitu dengan memasukkan juvana sebagaimana yang ditakrifkan di bawah Juvenile Court Act iaitu orang-orang yang dituduh di bawah Juvenile Court Act, di juvenile, orang-orang yang di juvana yang dimaksudkan, saya rasa ttulah yang dimaksudkan oleh Yang Berhormat Menteri tadi. Begitu juga criminal proceedings under the Minor Offences Ordinance, perkara ini saya rasa tidak perlu sangat ada dalam akta ini oleh kerana minor offences ini biasanya dendanya kecil-kecil dan sebagainya. Yang kedua pula, mengenai dengan Third Schedule, description of civil proceedings, dalam kes-kes sivil kebanyakannya walaupun kalau kita tengok list ini panjang tetapi oleh kerana orang tidak berapa tahu apa hak mereka yang boleh mereka tuntut di bawah akta ini, biasanya yang kebanyakan kes ini adalah kes untuk nafkah, untuk menguatkuasakan nafkah dan sebagainya dan saya telah mendapat butir-butir sedikit sebanyak daripada mereka yang terlibat dalam kes ini, saya dapati majoriti ataupun kebanyakan kesnya ialah mengenai nafkah. Kemudian kes keluarga lain, dan kes kemalangan jalan raya. Kemalangan jalan raya ini memang sedikit, mungkin kebanyakan orang kalau ada kemalangan jalan raya pergi kepada peguam, kebanyakan peguamnya tidak mengambil fee atau pembayaran tetapi memotong daripada apa yang didapati daripada damages ataupun kerosakan, bayaran kerosakan. Walaupun dalam Seksyen 2 ini kita dapati banyak, izinkan saya baca, proceedings under the Maintenance Orders, Ordinance 1949, proceedings under the Married Women and Children i(Enforcement of Maintenance) Act 1968, proceedings relating to maintenance, custody, divorce and harta sepencarian in courts administering muslim laws, rights and liabilities under the Workmen's Compensation Ordinance. Ini nampaknya, di bawah Workmen's Compensation Ordinance ini tidak banyak yang pergi berjumpa dengan Biro Bantuan Guaman, rights and liabilities under the padi cultivators, kes ini memang saya tidak pernah jumpa iagi, walaupun akta ini ada tetapi tidak ada kes di mahkamah. Rights and the liabilities under the Small Estates (Distribution) Act. Ini pun orang ramai tidak tahu. Saya rasa perlu diberitahu kepada orang ramai sebab banyak kes pusaka yang tidak selesai kerana orang tidak tahu macam mana hendak selesaikan, sedangkan kita ada Biro Bantuan Guaman yang >boleh menyelesaikan masalah kes-kes pusaka. DR. 27.3.2003 89

Rights and liabilities in respect of civil action for damages arising out of accidents involving motor vehicles within the meaning of the Road Traffic Ordinance 1958. Yang ini ada sedikit sahaja. Rights and liabilities under the Moneylenders Ordinance, saya rasa tidak ada langsung orang pergi ke... Timbalan Yang dl-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Yang Berhormat, sekarang kita berada di akta pindaan. Tuan Mohd. Yusoff bin Mohd. Nor: Ya. Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Jadi, saya fikir tak perlu kita jauhkan diri daripada pindaan inilah. Saya ingatkan. Tuan Mohd. Yusoff bin Mohd. Nor: Maksud saya begini, Tuan Yang di- Pertua. Saya hendak mengatakan sebab saya rasa pihak Biro Bantuan Guaman ini perlu merapatkan diri kepada orang ramai supaya orang ramat tahu ... Timbalan Yang dl-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Saya bersetuju tetapi sekarang kita menghadapi akta pindaan. Sebagaimana ternyata dalam Peraturan Mesyuarat kita hanya dibenarkan membangkitkan perkara-perkara yang berkaitan dengan pindaan. Tuan Mohd. Yusoff bin Mohd. Nor: Saya faham, Tuan Yang di-Pertua. Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Saya hendak minta kerjasama Yang Berhormat. Tuan Mohd. Yusoff bin Mohd. Nor: Tadi saya bangkitkan perkara itu tadi oleh kerana benda ini ada bersangkut paut dengan bil hari ini yang saya rasa perlu dibuat pindaan. Tuan Yang di-Pertua, dalam bil yang kita hadapi sekarang ini ada perkara- perkara yang saya rasa perlu dibincangkan. Yang saya hendak tahu daripada Menteri ialah kita ada dalam rang undang-undang ini suatu bab mengenai pengantara, Pengantara ini ertinya orang-orang dengan tujuan supaya kes ini dapat diselesaikan di luar mahkamah, kes-kes yang melibatkan bantuan guaman. Saya ingin menarik perhatian Yang Berhormat Menteri bahawa dalam kes-kes nafkah dan kes-kes perceraian di mana Biro Bantuan Guaman terlibat, di dalam enakmen negeri masing-masing sudah ada peruntukan yang dinamakan mengenai "consolation". Jadi, dalam kes-kes perceraian misalnya, banyak kes yang jadi lambat hendak diselesaikan oleh kerana consolation tadi, proses untuk berdamai tadi. Jadi, kalau kes-kes yang dibawa oleh biro ini ada pengantaranya dahulu, kemudian tidak dapat diselesaikan, pergi ke mahkamah syarii, di bawah kepada pihak pendamai DR. 27.3.2003 90 tadi, kemudian apabila tidak selesai lagi di bawa kepada apa yang dinamakan sebagai hakam. Jadi, saya hendak tahu daripada Yang Berhormat Menteri, dalam kes-kes di mana peruntukan undang-undang sudah ada mengenai pendamai tadi, adakah pengantara ini akan dipakai juga. Yang kedua, Tuan Yang di-Pertua, saya ingin menarik perhatian kepada pindaan mengenai dengan sumber, dahulu yang dipanggil disposable property ataupun sekarang dipanggilkan sumber kewangan yang dinaikkan daripada RM25.000 kepada RM30.000. Saya rasa RM25.000 pendapatan orang itu, sumber kewangannya itu sebanyak RM2,000 lebih sebulan. Jadi, kalau dahulu yang dikira boleh mendapat bantuan ini ialah sebanyak lebih kurang RM200 lebih sahaja. Sekarang RM3.000 dinaikkan kepada RM25.000. Kalau dahulu dikira RM250 sebulan, sekarang sudah jadi RM2.000 lebih. Jadi, kalau RM250 dahulu itu mungkin orang ini miskin. Sekarang diubah kepada RM2.000. RM2.000 saya rasa bukan orang miskin lagi. Jadi, saya hendak tahu macam mana dengan perluasan orang-orang yang boleh menerima bantuan guaman ini dengan menaikkan kadar sumber kewangan kepada RM25,000 ini, saya rasa daripada segi peruntukan akan terhad. Jadi, saya takut nanti orang yang dapat pendapatan kita katakan RM2,000 sebulan ini, oleh kerana dia punya pengaruh dalam masyarakat dan sebagainya akan mendapat bantuan guaman sedangkan orang yang betul-betul miskin yang mendapat RM450 pendapatan sebulan, mungkin akan tertinggal. Saya rasa kerajaan perlu memantau perkara ini. Satu lagi perkara yang sebagaimana disebutkan oleh Batang Lupar tadi masalah sumber kewangan ini tidak didefinisikan, ditakrifkan. Dalam akta ini seksyen 17 dibatalkan atau deleted dan tidak ada ganti kepada seksyen 17. Saya rasa sepatutnya diganti, sebab sumber kewangan ini mungkin daripada wang sewa, ertinya dia orang yang berada tetapi mempunyai property yang sewanya kurang daripada RM2.000. Jadi, oleh kerana itu perlu saya rasa kepada definisi, tetapi oleh kerana bil ini tidak mempunyai definisi, terserah kepada pihak yang menjalankan bantuan guaman ini. Satu lagi Tuan Yang di-Pertua, sekarang ini dalam kes-kes yang dikendalikan bantuan guaman ini sebagaimana yang disebutkan oleh Batu Gajah tadi, begitu juga dalam Akta 71 itu ada peruntukan untuk panel and solicitors. Saya takut begini, kadang-kadang mereka memilih kepada peguam-peguam baru yang tidak DR. 27.3.2003 91

mempunyai experience, sedangkan kes-kes yang dihadapi oleh orang yang meminta bantuan itu kes-kes yang orang panggil payah untuk dikendalikan. Jadi, oleh kerana itu saya mengharapkan bahawa bayaran kepada peguam itu tidak sepatutnya ditimbangkan kepada - kalau peguam yang senior, yang sudah lama berkhidmat, yang mempunyai pengalaman jauh mungkin dibayar lebih tinggi daripada yang baru kerana takut peguam-peguam yang lama berkhidmat tidak mahu memberi perkhidmatan oleh kerana bayaran yang dikenakan. Satu lagi Tuan Yang di-Pertua, dalam kes ini kita dapati orang yang mendapat pertolongan - aid, bantuan di bawah akta ini tidak perlu membayar costs sebagaimana yang diperuntukkan di dalam Akta 1971 tetapi sebagaimana saya katakan tadi kadang-kadang orang yang pergi, kalau mempunyai income lebih

kurang RM2.000 dia menggunakan legal aid} sedangkan orang lain yang mendapat income yang sama tetapi lawannya itu tidak menggunakan legal aid, mengikut peruntukan yang ada hari ini lawannya itu kena bayar costs kalau kalah tetapi kalau dia kalah dia tidak kena bayar costs. Ini yang menjadi masalah saya rasa daripada segi itu. Kalau dalam kes-kes di mana legal aid yang terlibat, saya rasa tidak perlu diberi costs. Tidak kira sama ada yang melawan ataupun salah satu daripada party to the litigation. Ertinya tidak patutlah diberikan costs sebab mungkin mengakibatkan ketidakadilan pada akhirnya. Itulah sahaja ucapan saya dalam Dewan ini. Terima kasih Tuan Yang di-Pertua. Tuan Husam bin Hajl Musa: [Bangun] Dato' Kamarudin bin Jaffar: [Bangun] Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Ada dua lagi. Tidak panjang ya, kedua-dua. Tuan Husam bin Haji Musa: Tidak panjang. Sangat tidak panjang. Timbalan Yang di-Pertua [Datuk Lim Si Cheng]: Selepas kedua-dua Yang Berhormat, Yang Berhormat Menteri boleh jawab. Jadi, Yang Berhormat bagi Kubang Kerian dululah. 3.55 ptg. Tuan Husam bin Haji Musa [Kubang Kerian]: Terima kasih Tuan Yang di- Pertua. Saya ambil bahagian untuk membincangkan sedikit sahaja daripada pindaan akta ini, iaitu akta ini telah memperkenalkan dua perubahan yang agak besar di samping perubahan-perubahan lain. Iaitu perubahan tentang masuknya DR. 27.3.2003 92 hakim Mahkamah Syariah dan juga meningkatkan had sumber kewangan untuk seseorang boleh mendapat perkhidmatan daripada Biro Bantuan Guaman ini. Selain daripada itu, sebelum itu saya ingin tahu daripada Yang Berhormat Menteri dalam kes Kerajaan Negeri Kelantan yang dituduh memberikan tanah kepada pegawai-pegawai BPR, adakah Kerajaan Kelantan boleh terima bantuan guaman di bawah biro ini untuk menyamankan mana-mana pihak yang membuat tuduhan tersebut? Dalam penjelasan yang diberikan oleh Yang Berhormat Menteri sekejap tadi pada pagi ini, ada dua aspek yang harus ditimbangkan iaitu aspek pertama pegawai- pegawai memohon. Ini adalah satu kesalahan jika mereka memohon untuk kepentingan diri. Aspek yang kedua ialah, sama ada kerajaan negeri meluluskan permohonan itu. Jika, kerajaan negeri tidak pernah menimbangkan permohonan itu, kerajaan negeri tidak harus dibabitkan dengan keadaan tersebut. Saya balik kepada pindaan akta ini iaitu tujuan kita memasukkan pindaan untuk membolehkan seseorang yang mempunyai pendapatan yang lebih besar daripada had yang sebelumnya ialah untuk membolehkan lebih ramai rakyat yang berpendapatan tidak besar mendapatkan khidmat guaman bagi membela diri mereka dalam kes-kes sivil dan juga jenayah dan juga kes Mahkamah Syariah ataupun undang-undang syariah yang telah kita bincangkan secara agak kecoh semalam daripada jawapan Setiausaha Parlimen di Jabatan Perdana Menteri. Yang saya ingin tekankan di sini, tujuan kita meninggikan had ini ialah untuk membolehkan keadilan ditegakkan. Jika, seseorang tidak mempunyai representasi dalam kes undang-undang ataupun dalam perbicaraan mahkamah ini adalah satu ketidakadilan, oleh kerana itu kita memberi peluang kepada mereka walaupun pendapatan mereka agak besar untuk mereka mempunyai representasi. Persoalan yang saya ingin penjelasan di sini ialah sama ada Biro Bantuan Guaman boleh memberikan representasi yang berkesan ataupun tidak? Selain daripada mempunyai representasi, keadilan hanya boleh dicapai jika kita mempunyai representasi yang baik. Representasi yang baik inilah yang akan menyelesaikan kes-kes yang kita hadapi supaya tidak berlarutan. Umpamanya, seperti yang disebut oleh Yang Berhormat bagi Machang daripada senarai kes yang diberikan bantuan oleh Bantuan Guaman sebahagian besar ialah laporan-laporan oleh wanita-wanita berkenaan dengan kes-kes rumah DR. 27.3.2003 93 tangga, sama ada kerana kes perceraian, penjagaan anak, tuntutan nafkah dan sebagainya. Saya mendapat rungutan daripada sebahagian daripada pengadu bahawa mereka mengalami masa yang panjang untuk menyelesaikan sesuatu kes. Adakah masa yang panjang ini disebabkan oleh representasi yang diberikan oleh bantuan guaman ini tidak berkesan ataupun tidak ada kesungguhan? Saya mohon penjelasan dalam perkara tersebut selain daripada menyokong apa yang dibangkitkan oleh Yang Berhormat bagi Batu Gajah, iaitu tentang jumlah pegawai-pegawai yang wujud di Biro Bantuan Guaman dan kualiti mereka. Saya bukan hendak memperkecilkan mereka tetapi saya berharap bahawa peguam-peguam yang dilantik di bawah Biro Bantuan Guaman ialah peguam- peguam yang selain daripada ada kesungguhan, ada kemampuan dan kemahiran untuk proses di mahkamah. Saya rasa, satu daripada cara yang kita boleh lakukan ialah dengan memberikan satu skim galakan tertentu kepada pegawai-pegawai yang berkhidmat di bawah Biro Bantuan Guaman supaya peguam yang terbaik dapat kekal di bawah perkhidmatan kerajaan, mereka tidak akan membuka firma mereka sendiri dan dengan itu orang yang miskin, yang memperoleh khidmat bantuan guaman ini akan hanya memperoleh peguam-peguam yang tidak berapa mahir dalam kes-kes mahkamah. Oleh yang demikian, satu indeks performance yang boleh kita lakukan iaitu mana-mana pegawai yang telah menyelesaikan kes-kes ini... [Timbalan Yang di-Pertua (Dato' Haji Muhamad bin Abdullah) mempengerusikan Jawatankuasa] Timbalan Yang di-Pertua [Dato* Haji Muhamad bin Abdullah]: Ya, teruskan. Tuan Husam bin Haji Musa: Selamat datang Tuan Yang di-Pertua. Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Selamat bercakap [Ketawa] Tuan Husam bin Haji Musa: No fight today [Ketawa] Iaitu mereka diberikan skim galakan kenaikan pangkat, kenaikan gaji umpamanya, jika mereka dapat menyelesaikan lebih banyak kes daripada rakan-rakan mereka. Ini saya bangkrtkan ialah kerana kita tidak mahu melihat bahawa pengadu membuat aduan dan kemudian mereka diberikan perkhidmatan tetapi kes-kes mereka tidak dapat diselesaikan. DR. 27.3.2003 94

Saya berharap Yang Berhormat Menteri boleh memberitahu Dewan ini daripada jumlah yang telah diadukan di bawah Bantuan Guaman ini, berapakah kes- kes yang telah diselesaikan dan tempoh masa mereka ataupun kes ini diselesaikan termasuk kes-kes Mahkamah Syariah, termasuk kes-kes kesalahan jenayah remaja. Selain daripada itu sebelum saya pergi kepada kedudukan Mahkamah Syariah di bawah rang undang-undang ini, Yang Berhormat semasa pembentangan tadi telah menyebutkan peningkatan kejadian jenayah dan saya tidak ingin menyentuh panjang perkara ini walaupun pihak Bukit Aman telah membekalkan kepada saya kedudukan jenayah yang terkini yang semakin meruncing termasuk kejadian jenayah pada remaja-remaja kita. Saya hanya ingin mengambil kesempatan untuk mengajak kita merenung mengapakah peningkatan ini berlaku. Peningkatan yang a mat mendadak melebihi 50% peningkatan setahun bagi setengah-setengah kes. Apabila kita rujuk kepada penyelesaiannya, sebahagian besar daripada kes hanya diselesaikan di bawah paras 50% daripada kes-kes yang telah di report ataupun diadukan. Ini adalah satu fenomena yang amat membimbangkan yang harus kita teliti, termasuk dalam kes suami-suami meninggalkan isteri mereka tanpa tuntutan nafkah. Menteri Besar Kelantan dalam sidang Dewan Undangan Negeri Kelantan baru-baru ini telah mencadangkan supaya suami-suami yang meninggalkan isteri mereka dengan begitu rupa tanpa memberikan nafkah yang secukupnya termasuk pada anak-anak yang masih kecil dikenakan hukuman sebat supaya satu tanggungjawab sosial dapat mereka lakukan dengan lebih baik. Selain daripada itu, saya melihat bahawa satu sistem pendidikan sosial yang lebih menyeluruh dapat kita lakukan. Umpamanya apabila seseorang diakadnikahkan, saya lihat keragaman khutbah nikah di antara satu imam dengan satu iman yang lain tetapi saya pernah menghadiri satu majlis akad nikah di mana imamnya telah membacakan khutbah yang betul-betul menjadi satu pengajaran kepada pasangan yang akan berkahwin. laitu iman ini mengingatkan bahawa seseorang suami apabila mengambil seseorang isteri, seorang wanita untuk menjadi isterinya mereka perlu memenuhi beberapa kewajipan mereka iaitu dalam lmaskad' dalam tempat tinggal, 'matam' dalam makan dan minum dan dalam 'malabis' iaitu pakaian sebagai tanggungjawab asas mereka. Tetapi saya yakin sebahagian daripada suami yang mengambil isteri mereka masing-masing tidak didedahkan perkara ini sedangkan ini adalah suatu tuntutan DR. 27.3.2003 95

Islam, satu pendidikan rumah tangga mengikut perspektif Islam mesti diberikan kepada pasangan-pasangan Islam yang ingin berkahwin. Kita tidak boleh take for granted bahawa mereka telah faham tanggungjawab ini mengikut fahaman dan kewajipan agama mereka. Mungkin mereka faham tentang sembahyang dan puasa tetapi kewajipan mereka mengikut agama mereka sendiri dalam rumah tangga mungkin tidak difahami sepenuhnya. Walaupun ini bukan tugas bantuan guaman, saya berharap Jabatan Perdana Menteri dapat mengerakkan agensi-agensi di bawah Jabatan Perdana Menteri supaya satu pendidikan rumah tangga yang berkesan dapat kita dedahkan kepada pasangan-pasangan yang akan berkahwin supaya gejala-gejala kezaliman ataupun kekejaman rumah tangga ini dapat kita kurangkan pada masa-masa yang akan datang. Dalam kes gejala sosial, Tuan Yang di-Pertua, saya ingin membacakan apa yang disebutkan oleh seorang profesor daripada Jepun Hydio Takaici, "The goal of Japan post war education was to support economic development..." dengan iztn, ".. ,by cultivating high quality researchers and workers and to that extent it succeeded but emphasizing technology education was detached from any values which such morality may be breathing ground for future social disasters." Ini telah dialami di Jepun, di mana kajian menunjukkan bahawa gejala jenayah sosial remaja bukan dllakukan oleh remaja yang datang daripada golongan miskin lagi, walaupun ini trend yang berlaku pada suatu masa dahulu tetapi penjenayah remaja ini sudah datang daripada golongan kelas menengah. Mereka melakukan jenayah bukan kerana kekurangan wang lagi tetapi mereka melakukan jenayah kerana sebab-sebab sosial yang lain. Adakah trend yang sama berlaku di Malaysia ataupun tidak saya tidak dapat merumuskannya pada petang ini tetapi yang penting daripada teks ini ialah bahawa pada pendapat profesor ini detach daripada moral values itulah antara sebab di mana kejadian jenayah itu berlaku. Saya telah menyebut sedikit tentang perlunya kita membina semula moral vision dan moral agenda untuk generasi kita di seluruh negara kerana lack of moral vision and lack of moral agenda akan membawa negara kita ke arah keadaan yang lebih buruk pada masa yang akan datang. Dengan pandangan itu saya menyokong cadangan ini. Timbalan Yang di-Pertua [Dato* Haji Muhamad bin Abdullah]: Ya, Yang Berhormat bagi Tumpat, lepas ini Yang Berhormat Menteri menjawab. DR. 27.3.2003 96

4.06 ptg. Dato' Kamarudin bin Jaffar [Tumpat]: Terima kasih Tuan Yang di-Pertua. Saya juga ingin turut terlibat dalam perbahasan mengenai rang undang-undang untuk meminda Akta Bantuan Guaman 1971. Saya sekadar ingin memberi beberapa pandangan, sealiran dengan pendapat dan pandangan kebanyakan daripada Ahli- ahli Yang Berhormat yang antaranya adalah peguam-peguam yang memberikan pandangan-pandangan yang begitu baik untuk menambahbaikan lagi cadangan pindaan kepada Akta Bantuan Guaman ini. Sebagaimana kita maklum akta ini sudah berusia 32 tahun, diaktakan dalam tahun 1971 dan dipinda tujuh, lapan kali daripada tahun tersebut hinggalah ke hari ini. Secara umumnya, saya fikir Tuan Yang di-Pertua, tidak ada pandangan yang mengatakan bahawa Biro Bantuan Guaman ini tidak berfungsi atau tidak berperanan sebaliknya kebanyakan daripada kita menganggap bahawa Biro Bantuan Guaman yang diwujudkan di bawah akta ini adalah amat penting. Yang kita hendak tekankan ini sebagaimana yang disebutkan oleh Ahli-ahli Yang Berhormat yang lain juga ialah betapa pentingnya biro ini dan oleh itu betapa perlunya kita memberikan sokongan dan memperbaiki lagi perkhidmatan yang ada dl bawah akta ini melalui Biro Bantuan Guaman. Tuan Yang di-Pertua, sebagaimana kita maklum ada juga disebutkan tadi bahawa kos peguam, kos guaman telah meningkat begitu tinggi, telah melambung berbanding dengan usia awal profesion guaman dalam negara kita Inf. Dan, kos dendaan ataupun akibat daripada tindakan guaman khususnya dalam kes-kes sivil juga adalah melambung sebegitu tinggi. Oleh sebab itu perkhidmatan guaman yang berkos rendah dan khususnya di bawah biro ini yang tidak mengenakan kos yang signifikan kepada lebih ramai rakyat Malaysia sudah tentulah dialu-alukan. Tuan Yang di-Pertua, trend dalam masyarakat kita akhir-akhir ini telah menunjukkan bahawa hubungan masyarakat dengan masyarakat yang lain, yang dalam istilah saya, dengan izin, berbentuk contractual relationship, hubungan yang berbentuk kontrak dari sudut undang-undangnya telah meningkat begitu tinggi sekali. Kalau dahulunya misalnya anak-anak kita yang layak untuk ke universiti atau pusat- pusat pengajian tinggi akan mendapat biasiswa daripada jabatan kerajaan JPA dan sebagainya dan akan tamat pengajiannya dan dapat kerja. Sekarang ini tidak lagi begitu, paling baik dia akan dapat biasiswa tetapi kebanyakannya akan mendapat bantuan pinjaman daripada PTPTN misalnya. Dan, DR. 27.3.2003 97 ini bermulalah hubungan contractual yang ketat antara anak muda kita, belasan tahun, 20 tahun, umur 19 tahun, berkontrak dengan suatu autoriti kerajaan dan bermulalah pelbagai implikasi kontrak-kontrak tersebut. Jadi ini adalah contoh yang jelas bahawa kita lebih banyak sekarang ini diikat dengan kontrak-kontrak tertentu. Kalau dahulu sisa rumah kita, kita buang dan diatur oieh PBT, Penguasa Tempatan tetapi sekarang ini sisa rumah kita akan diambil oteh Indah Water Konsortium dan kita sign kontrak sekali lagi. Maknanya kalau ada kesilapan-kesilapan, kecuaian-kecuaian dan khususnya ketidakmampuan pelanggan-pelanggan yang kita semua menjadi peianggan, anak-anak kita jadi proxy kepada kontrak PTPTN dan sebagainya maka adalah implikasi undang-undang. Kaiau ada implikasi undang-undangnya, adalah peranan mahkamahnya, adalah peranan peguamnya. Maka saya bermaksud untuk memberikan penjelasan sejelas-jelasnya bahawa mahu tidak mahu masyarakat kita hampir keseluruhannya sekarang ini mesti terikat dengan satu-satu perjanjian kontrak yang semuanya mempunyai implikasi undang-undang. mempunyai penglibatan dengan peguam dan mahkamah. Oleh sebab itu, maka saya amat sealiran dengan pandangan supaya unsur-unsur undang-undang ini dipermudahkan akses kepadanya sama ada melalui bentuk on-line atau pun dipermudahkan istilah-istilah, bentuk-bentuk undang-undang supaya dapat difahami oleh masyarakat ramai dengan semudah-mudahnya supaya tidak mengelirukan mereka. Satu lagi trend yang berlaku selain daripada banyaknya contractual relationship ini ialah bahawa oleh kerana masyarakat kita dari sudut politiknya sekarang ini iebih cergas. Maka sekali lagi pertembungan yang dianggap sebagai kesalahan jenayah yang di pihak yang terlibat di pihak rakyat ini dianggap sebagai hak asasi berlaku. Rakyat berhimpun kerana rakyat menganggap itu hak asasinya. Kerajaan menentang dan menangkap kerana kerajaan menganggap itu sebuah jenayah. Jadi ini sekali lagi melibatkan adanya peguam mellbatkan kes-kes ini dibawa ke mahkamah. Oleh sebab itu, saya hendak secara ringkas merujuk kepada Jadual Kedua yang memprihalkan presiding jenayah yang layak menerima bantuan guaman daripada Biro Bantuan Guaman ini yang disebut di sini ialah sebagaimana Yang Berhormat bagi Machang ulas tadi jenayah di bawah Akta Perlindungan Kanak- kanak, Akta Kesalahan-kesalahan Kecil dan kes-kes prosiding jenayah yang mana DR. 27.3.2003 98 tertuduh tidak diwakili peguam mengaku salah, maka untuk tujuan mendapat permohonan rayuan meringankan hukuman maka tertakluk kepada ini. Saya ingin mencadangkan bahawa jenayah-jenayah yang dipanggil jenayah- jenayah hak asasi di masukkan ke dalam senarai Jadual Kedua ini. Maknanya anak- anak muda kita, orang-orang kampung, orang-orang biasa, rakyat yang menganggap bahawa dia melakukan sesuatu berasaskan hak asasinya. Hendak berhimpun di mana-mana pun tetapi dia merasa ini benar-benar hak asasinya berhimpun, kena tahan, kena tangkap, kena lokap dan sebagainya, dia seharusnya dapat bantuan automatik daripada Biro Bantuan Guaman kerana saya yakin bahawa sebagaimana Ahli Yang Berhormat bag) Machang sebut tadi, undang-undang ini pun hasil daripada pendirian kita mempertahankan hak asasi rakyat maka rakyat yang memperjuangkan hak asasi rakyat seharusnya berada dl bawah bantuan Biro Bantuan Guaman ini. Seterusnya, Tuan Yang di-Pertua, saya ingin merujuk kepada pindaan ini Fasal 5 yang memotong seksyen asal Akta Ibu 7, 8 dan 9. Seksyen 7 ini ialah mengenai penubuhan Majlis Bantuan Guaman yang dalam seksyen ini menerusi pindaan ini akan dimansuhkan. Saya tidak dapat bersetuju dengan cadangan memansuhkan Majlis Bantuan Guaman. Alasannya ialah alasan ala sekolah agama rakyat. Dia tidak aktif, dia tidak efisien kononnya, dia kena tutup. Ini saya fikir suatu logik yang tidak betul mengikut huraiannya memotong ini kerana Majlis Bantuan Guaman tidak pernah ditubuhkan semenjak permulaan kuat kuasa akta dan sebagainya. Saya ingin berhujah sebaliknya, kalau ianya tidak ditubuhkan, belum ditubuhkan Majlis Bantuan Guaman ini, maka di bawah menteri yang aktif, menteri yang saya fikir mempunyai pandangan depan yang jauh patut ditubuhkan. Saya beranggapan bahawa bentuk Majlis Bantuan Guaman ini boleh mengambil kira banyak pandangan dan perhatian kita dengar daripada Ahli-ahli Yang Berhormat dalam membahaskan hal ini tentang peri pentingnya ia benar-benar memberi khidmat yang sebaiknya, tentang peri pentingnya peguam-peguam baik dikekalkan dalam perkhidmatan kerajaan, tentang peri pentingnya seluruh anak kaum tidak kira daripada kaum keturunan mana dillbatkan dalam khidmat Biro Bantuan Guaman ini, saya fikir antara pihak yang berwibawa untuk mengambil kira hasrat-hasrat murni ini ialah melalui Majlis Bantuan Guaman. Jadi saya tidak nampak alasan dan hujahnya mengapa sudah cantik ada dalam Akta Ibu hendak dibatalkan dan hendak dimansuhkan hanya dengan alasan DR. 27.3.2003 99 bahawa ianya tidak pernah diwujudkan walaupun ada termaktub dalam akta. Sebaliknya, saya ingin mencadangkan bahawa tubuhkanlah dengan segara Majlis Bantuan Guaman ini, libatkan orang-orang yang berwibawa, berkemahiran dalam bidang perundangan dan dalam bidang bantuan guaman ini untuk duduk di majlis ini dan laksanakanlah aspirasi-aspirasi mulia yang ada melalui akta ini. Jadi saya hendak mencatatkan tidak bersetujunya pihak saya untuk memansuhkan Majlis Bantuan Guaman. Seterusnya Tuan Yang di-Pertua, saya juga sealiran dengan pandangan Ahli- ahli Yang Berhormat yang lain yang menekankan tentang peguam-peguam memberikan sumbangan mereka, khidmat mereka kepada negara. Kita dengar tadi beberapa Ahli Yang Berhormat menyatakan biasanya yang menjadi peguam dalam Biro Bantun Guaman ini ialah peguam-peguam muda yang tidak berpengalaman dan ini menyebabkan kes-kes yang mungkin tidak begitu berjaya dalam mem bantu orang-orang yang memerlukan bantuan guaman ini. Saya ingin mencadangkan bahawa kerajaan mengambil pendirian dasar untuk mewajibkan bukan sahaja peguam-peguam baru tetapi peguam-peguam kanan, kalau dalam istilah Bar Council England, United Kingdom - Queen Council misalnya QC, kalau dalam istilah kita, saya tidak tahu tetapi peguam-peguam kanan misalnya diwajibkan. Setahun mereka mesti berkhidmat sekali misalnya dalam kes BBG ini supaya ada khidmat yang peguam-peguam kanan kita lakukan untuk negara yang mereka ini menerima pendapatan yang lumayan hasil daripada negara kita membehkan khidmat kepada mereka melalui rakyat dan melalui sistem guaman ini maka selain daripada anak-anak peguam muda, peguam-peguam kanan negara juga seharusnya menurut suatu dasar diwajibkan untuk memberi khidmat mereka kepada kerajaan dan kepada rakyat yang pentingnya melalui Biro Bantun Guaman ini. Jadi inilah beberapa perkara, Tuan Yang di-Pertua, yang saya ingin sampaikan dalam perbahasan ini. Terima kasih Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Saya jemput Yang Berhormat Menteri mengemukakan jawapan. 4.18 ptg. Menteri di Jabatan Perdana Menteri [Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim]: Terima kasih Tuan Yang di-Pertua dan terima kasih juga kepada Ahli-ahli Yang Berhormat yang telah mengambil bahagian dalam perbahasan pindaan kepada DR. 27.3.2003 100

Akta Bantuan Guaman 2003. Bolehlah saya rumuskan di antara pandangan- pandangan yang telah dikemukakan ini sebahagian besar danpada amat constructive dan membawa pengertian serta dorongan yang positif kepada kerajaan supaya lebih mengambil berat tentang hak-hak guaman yang ada di sisi undang- undang apatah lagi di bawah Perkara 8 Perlembagaan Persekutuan. Saya sangat menghargai pandangan-pandangan Ahli-ahli Yang Berhormat dan saya mulakan dengan menyatakan bahawa cadangan dari Ahli Yang Berhormat bagi Tumpat agar peguam-peguam diwajibkan berkhidmat di bawah beberapa urusan rasmi pembelaan di bawah khidmat BBG sangatlah dihargai. Ini selaras dengan pandangan sebahagian besar daripada masyarakat guaman di negara ini. Oleh kerana pindaan kepada akta profesion guaman kita akan dipinda tidak berapa lama lagi, kerajaan akan cuba menyelitkan di dalamnya elemen untuk member! satu peruntukan agar perkhidmatan dari para peguam di seluruh negara dijuruskan kepada bantuan guaman seperti yang disebutkan itu. Untuk makluman Dewan yang mulia ini, pada masa ini hampir 11,000 orang peguam telah didaftarkan di negara ini. Memang menjadi satu kumpulan yang bertenaga sekiranya sebahagian besar atau kesemua mereka itu melibatkan diri dengan khidmat sosial yang boleh dihargai secara rasmi oleh kerajaan. Insya-Allah, kita akan teliti cadangan itu dan akan memasukkan ke dalam para undang-undang yang berkenaan. Tetapi pada masa yang sama, Tuan Yang di-Pertua, saya harus menghargai juga khidmat Majlis Peguam pada masa ini sama ada menerusi Majlis Pusat ataupun jawatankuasa di negerhnegeri bahawa memang ada khidmat bantuan guaman mereka sendiri dan Unit Bantuan Guaman mereka itu sentiasa bekerjasama dengan BBG atau Biro Bantuan Guaman di bawah kerajaan. Mengenai pemotongan Majlis Bantuan Guaman yang difikirkan oleh kerajaan tidaklah begitu penting sekarang. Penerangan yang dapat saya beri ketika ini ialah bahawa sebenarnya pada masa ini pun pelbagai jawatankuasa telah wujud dan jawatankuasa-jawatankuasa itu disertai oleh para peguam, mereka yang mempunyai pengalaman di bidang pentadbiran, mereka yang mempunyai pengalaman dalam kehakiman dan Iain-Iain termasuk kepolisian, penjara dan sebagainya sedia memberi khidmat kepada BBG. Jadi setelah diteliti, maka menerusi pelbagai sumber ini maka majlis yang ditubuhkan di bawah akta asai tidaklah wajar diteruskan dan ianya dipotong daripada kedudukan rasminya. DR. 27.3.2003 101

Tentang Jadual Kedua maka perkara yang telah disebut oleh Ahli-ahli Yang Berhormat agar dipinda ataupun dimasukkan ke dalamnya beberapa khidmat menerusi akta-akta tertentu, ini sedia dapat diterima dan kita akan cuba meneliti bukan sahaja Jadual Kedua tetapi Jadual Ketiga akta ini melihat dari segi keperluan masyarakat bagaimana khidmat BBG ini lebih berkesan. Oleh yang demikian, saya menerima baik cadangan-cadangan supaya di bawah Jadual 2 yang berkaitan dengan mitigasi jenayah dan Jadual Ketiga yang berkaitan dengan kes-kes sivil, syariah dan sebagainya dapat kita mengemaskinikan supaya khidmat yang diberi oleh BBG kian lama kian meningkat. Pada masa ini didapati lebih kurang 220 orang kesemuanya pegawat dan kakitangan termasuk para Legal ataupun mereka yang sepenuh masa menjadi penasihat dalam urusan memberi nasihat kepada masyarakat berkaitan dengan pelbagai kes yang dikendalikan oleh BBG yang keseluruhannya dirumuskan lebih kurang 15,000 kes pada satu tahun dan kumpulan-kumpulan kes tersebut, ini bagi menjawab soalan-soalan dan query dari Ahli-ahli Yang Berhormat yang ingin tahu kedudukan data mengikut kepentingan kawasan ataupun dari segi kenegaraan, Menurut daftar kes-kes Biro Bantuan Guam Malaysia yang berakhir Disember 2002, kes-kes yang dibawa ke hadapan ialah:

Bll.. v .' *^*^m4V0riVKM 1. Nafkah 3.000 2 Perintah mendapatkan keputusan nafkah 415 3 Kuasa perintah nafkah 1.270 4 Mengenai cerai-berai 3,922 5 Jagaan (custody) 987 6 Harta sepencarian 842 7 Mutaah 945 Jumlah yang dibawa ke hadapan: 11,081

Daripada itu, kes-kes yang telah selesai menerusi inisiatif BBG termasuk sama ada yang dibawa di dalam mahkamah atau menerusi usaha pendamaian ialah lebih kurang: DR. 27.3.2003 102

2 Di mahkamah yang telah selesai 297 3 Menerusi usaha perdamaian dan fail yang d itu tup 2.040 4 Kes yang belum selesai, yang masih aktif di bawah kes 1,795 kekeluargaan syariah

Sekarang, Tuan Yang di-Pertua, saya bawa kepada kes keluarga atau sivil. Harta sepencarian yang ada terjumlah sebagai masih belum selesai hanya satu. Nafkah - 271, perintah nafkah - 24, menguatkan perintah nafkah - 84, cerai - 1,179. Angka ini mungkin ada kaitan dengan pertanyaan ataupun asas hujah yang dikemukakan oleh Yang Berhormat bagi Kubang Kerian, kenapa masalah atau gejala sosial itu meningkat dalam masa yang diperakukan kebelakangan ini. Tentang jagaan - 182 dan jumlah kes yang belum selesai di bawah kategori kes keluarga - 1,741. Sekarang kes sivil pula. Topik-topiknya ialah; pampasan pekerja - 66, penanam padi - 12, harta pusaka kecil - 147, kemalangan - 321, pinjaman wang - 25, sewa beli - 203, sewa-menyewa - 72, tadbir pusaka - 35, anak angkat - 60. Kuasa yang dilaksanakan ini sama ada di bawah kuasa menteri ataupun di bawah kuasa pentadbiran pengarah terus adalah mengumpulkan 1,288 kes semuanya. Adalah diharapkan dengan sedikit bekalan data ini, maka persoalan- persoalan sama ada daripada Yang Berhormat bagi Kubang Kerian ataupun daripada Yang Berhormat bagi Batu Gajah terjawab hendaknya. Tuan Yang di-Pertua, pandangan Yang Berhormat bagi Tumpat bahawa kian lama kian banyak, apa yang dianggap oleh beliau sebagai contractual relationship. Ini harus dipandang sama ada daripada kaca mata kajian sosial ataupun daripada kaca mata keselamatan dalam negara adalah relevan belaka. Apa yang dapat saya rumuskan ketika ini, dengan melihat keadaan sekitar di negara kita, sama ada lantaran lebih celtknya masyarakat dalam hak-hak perundangan atau dalam interaksi kita membuat tanggungjawab berkaitan dengan soal commerce, perdagangan dan sebagainya, satu perkara memang sudah menonjol iaitu apa yang boleh dibantu oleh BBG kira-kira sedekad yang lalu tidak boleh dipakai lagi nisbah atau perhitungannya atau evaluasinya terhadap sesuatu kes. Dengan itu, perlu dipersetujukan bahawa contractual relationship ini memang sudah menonjol dan harus diberi perhatian. Tinggal lagi, menjawab persoalan yang DR. 27.3.2003 103 dikemukakan oleh Yang Berhormat bagi Kubang Kenan, apakah katanya servis atau khidmat yang diberi oleh BBG merupakan representasi yang berkesan. Saya kira, data yang saya berikan sebentar tadi sekati gus memberi jawapan bahawa representasi yang diberi oleh BBG berkesan. Jika tidak, masakan begitu banyak kes yang dikendalikan oleh biro sehinggakan kian lama, kian banyak kes yang terlonggok di meja pegawai-pegawai kita di negeri-negeri dan di seluruh 22 cawangan yang telah diwujudkan di negara kita. Tentang contractual relationship tadi, kita akan berusaha menerusi dasar bantuan guaman dan dasar pemberian nasihat guaman bahawa, semua jenis khidmat yang diajukan demi kepentingan rakyat hendaklah berkualiti. Saya akui iaitu, dengan bilangan pegawai yang begini terhad, kita tidak akan dapat mengadakan satu skim perkhidmatan yang cemerlang oleh kerana dihimpit oleh ketidakcukupan bilangan pegawai. Oleh yang demikian, satu usaha yang amat tegas sedang dijalankan agar angka yang disebut ini meningkat kepada 1,065 pegawai dan staf BBG bagi tahun-tahun akan datang. Bagi kita yang biasa dengan karenah birokrasi, tentulah soalan dalam hati kecil kita, bolehkah JPA memberikan ini? Pada saya, soalan itu boleh dijawab sekarang iaitu, sekiranya kes-kes yang dikemukakan oleh rakyat, perlu kita bela menurut keperluan dan kepentingan serta hak masyarakat kita di bawah Perkara 8 khususnya Perlembagaan Persekutuan, permohonan ini perlu mendapat sokongan dan juga keputusan oleh pihak yang tertinggi di negara kita. Saya akan cuba memainkan peranan yang aktif agar permohonan kepegawaian BBG ini menjadi realiti dalam usaha kita yang cemerlang itu. Tentang kos tinggi yang dikemukakan oleh Yang Berhormat bagi Tumpat dan juga Yang Berhormat bagi Machang, sebahagian daripadanya telah dijawab pun oleh Yang Berhormat bagi Machang iaitu semasa beliau menyatakan tentang kos party and party atau pihak-pihak yang terlibat tetapi, satu perkembangan yang saya sendiri dapati membebankan masyarakat ialah tidak setujunya masyarakat peguam di negara ini dikenakan had bayaran atau fee guaman tertentu. Ada satu ambit atau satu bahagian di dalam kos yang biasanya disebut getting up. Jadi, perkataan 'getting up' ini, ada peguam yang mengenakan RM500,000 bagi kes tertentu. Ada peguam mengenakan RM50.000. Jadi, yang tidak dapat dikawal setakat ini ialah penempahan yang dibuat terhadap peguam tertentu tidak dapat dikawal oleh BBG ataupun oleh pihak yang DR. 27.3.2003 104 mengatakan bahawa kos itu sangat tinggi. Ini hams diputuskan oleh Majlis Peguam sendiri tetapi, kita boleh menyuarakan kepada Majlis Peguam dengan menyatakan agar kita tidak mempunyai masyarakat yang begitu litigious dengan izin. Kita periu mempunyai satu skim bayaran atau fee guaman yang berpatutan tetapi, mereka akan menyoal kalau doktor pakar kata mereka, boleh mengenakan fee mereka lantaran kepakaran mereka yang khusus tentang sama ada jantung atau penyakit yang lain, buah pinggang ataupun perkara-perkara yang berkaitan dengan rumitnya sesuatu rawatan itu, kenapakah peguam pula yang boleh khusus dalam pengajiannya, yang berkemampuan mempertahankan guamannya, tidak boleh mengenakan fee yang tertentu? Saya balik kepada hujah Yang Berhormat bagi Tumpat mengatakan contractual relationship tadi, Kalau pelanggan sudah setuju bahawa dia akan dihimpit oleh fee RM500.000 dan dia sedia bayar, siapakah kita hendak mengatakan jangan terima RM500.000? Ini persoalan yang wujud di kalangan masyarakat peguam kita. Bukan saya mengatakan kerajaan tidak setuju menurunkan. Kerajaan akan cuba dengan interaksi yang sekarang berjalan antara Majlis Peguam dengan Jabatan Perdana Menteri serta kehakiman kita, satu penyelesaian atau satu persefahaman harus didapati tetapi, dalam kes-kes yang melibatkan kos yang particular atau kos yang disenaraikan yang boleh SAR iaitu Senior Assistant Registrar mengenakan kepada pihak-pihak tertentu, ini sudah dijadualkan seperti halnya dalam kes-kes convincing. Tuan Yang di-Pertua, ini tidaklah berkaitan sangat dengan pindaan ini tetapi oleh kerana masalah ini sentiasa.timbul, sebab itu saya mencelah untuk memberi sedikit penjelasan. Kepada Yang Berhormat bagi Kubang Kerian, bolehkah BBG memberi representasi yang baik? Saya sudah jawab dan kita akan cuba terus melatih pegawai-pegawai BBG sama ada di institusi-institusi yang diiktiraf oleh kerajaan atau dengan interaksi dengan pegawai-pegawai guaman yang berpengaiaman dan ini akan melibatkan juga interaksi kita dengan fakulti-fakulti undang-undang yang ada di negara ini, agar penjenisan dan khidmat yang diberi adalah penjenisan dan khidmat yang cemerlang. Tuan Yang di-Pertua, skim khas dicadangkan oleh Yang Berhormat bagi Kubang Kerian agar galakan diberi bagi peguam-peguam kerajaan. Pandangan ini adalah positif dan sektranya JPA tidak ada halangan, maka memang boleh dikemukakan, oleh kerana di kalangan peguam-peguam kerajaan pun, kebolehan DR. 27.3.2003 105 dan juga prestasi itu tidak sama. Justeru sekiranya ini merupakan satu galakan yang boleh diterima pakai dan menjadi logik dalam perkhidmatan tidak bercanggah dengan perintah-perintah am dan juga prinsip perkhidmatan ia akan dikemukakan sebaik mungkin. Bagi ahli dari Machang juga, tentang bayaran kepada peguam, pada masa ini kita ada lebih kurang 500 anggota panel peguam kita di bawah BBG dan mereka itu btasanya oleh kerana melibatkan khidmat untuk masyarakat dan demi keadilan mereka telah diberikan bayaran dalam lingkungan RM500 pendahuluan dan ini telah mendapat sambutan yang baik. Kita tidak dapat pada masa ini membuat cerakin atau pencerakinan bagi peguam yang senior misalnya dapat lebih atau peguam yang kurang senior pengalamannya kurang. Oleh kerana kita mengasaskan pemberian khidmat ini kepada kerja amal dan kerja bantuan, jika BBG sudah mula mengelaskan jenis peguam yang harus kita terima mengikut bayaran pula maka dari segi pembayaran dan juga dari segi prinsip Perbendaharaan ini tidak dapat kita lakukan. Oleh yang demikian saya harap Ahli Yang Berhormat dari Machang bersedia dan bersabar sebentar sama ada cadangan tersebut menerima hakikatnya ataupun diasaskan kepada kehendak yang ada pada masa ini. Pertanyaan juga dari Machang ialah kenapa senarai jadual di bawah jadual tiga tidak munasabah. Saya suka merujuk kepada Seksyen 12, Akta Bantuan Guaman 1971 di mana Menteri berkuasa dari semasa ke semasa meminda jadual tersebut dan juga di Seksyen 10 ceraian 2, Menteri berkuasa boleh meminda jadual kedua di bawah akta ini. Oleh itu sekiranya Ahli-Ahli Yang Berhormat mempunyai pandangan yang khusus dan adif supaya sesuatu perkara itu diletakkan di bawah mana-mana jadual sama ada jadual satu atau jadual tiga akta ini saya bersedia menimbangkannya dan kemudian mengarahkan pengarah atau kemudiannya Ketua Pengarah BBG untuk memasukkan di bawah jadual berkenaan. Masalah yang timbul di bawah jadual dua ialah oleh kerana di situ diletakkan hanya perenggan mitigasi, tidak merupakan satu pengambilan kes jenayah. Ini periu kita fahamkan. Setakat ini pandangan umum ialah BBG yang diwujudkan oleh kerajaan tidak seharusnya menjadi peguam kepada mereka yang disyaki melakukan jenayah. Kalau BBG sudah mula membuat khidmat ini sekiranya seseorang itu benar-benar melakukan jenayah meminta khidmat daripada BBG maka BBG sudah dalam satu pengertian melanggar asas bantuan guaman itu sebab menggalakkan seseorang DR. 27.3.2003 106

yang telah melakukan satu jenayah tetapi sekiranya biro bantuan guaman membuat mitigasi dan sekarang ini memberi khidmat kepada juvana ini berpatutan. Namun demikian jalan keluar iatah sekiranya seseorang itu dalam suasana dan keadaan yang telah diperakukan memerlukan bantuan guaman maka itu periu diperhitungkan dan jenis-jenis kes seperti itu harus dihalusi dan dalam usaha kita untuk mewujudkan the national legal aid policy dengan izin, bagi tahun ini dan seterusnya tahun-tahun akan datang perkara yang berat ini akan kita bawa untuk penyelesaiannya. Tuan Yang di-Pertua, accessibility to justice yang dibangkitkan oleh ahli dari Batu Gajah, pandangan beliau tentang promosi BBG ini diterima baik. Dan saya sendiri merasakan bahawa pandangan untuk promosi seperti itu memang sampai masanya tetapi dalam pada masa yang sama BBG sendiri telah pun menjalankan ikhtiar dan kegiatan-kegiatan menerusi media elektronik agar khidmat-khidmat yang dijadualkan dapat diterima oleh masyarakat pada masa ini dan di dalam konteks ini juga sekiranya website yang telah disebutkan itu tidak kemas kini insya-Allah saya lihat dan pastikan ianya dikemas kini dan ini pun merupakan satu sumbangan bagi kita untuk memberi perimbangan kepada gambaran yang baik kepada jabatan berkenaan. Lawatan ke kampung-kampung kata beliau harus diperbanyakkan dan prosedur permohonan untuk bantuan guaman dipermudah dan pandangan ini jua adalah positif dan untuk pengetahuan Yang Berhormat serta Ahli-Ahli Yang Berhormat mulai tahun ini kita akan merancang dan menjalankan kegiatan mobil menerusi kegiatan- dan khidmat bantuan guaman menerusi kegiatan dan khidmat bantuan guaman, menerusi jentera ke kampung-kampung yang dibawa khusus untuk membantu penduduk luar, kampung-kampung baru dan juga menyenaraikan kes-kes ataupun perkara-perkara yang seharusnya diketahui masyarakat umum. Saya sentiasa minat untuk berhadapan dengan realiti iaitu bila seseorang itu masuk ke balai polis bahawa beliau akan dikenakan pendakwaan, memang perasaan pada masa itu bagi masyarakat sangat gawat. Dan tidak ada orang pada masa itu yang hendak memberikan hujah atau nasihat, Jadi dengan situasi sedemiktan kita akan terima pandangan-pandangan ini dan saya akan bawa kepada mesyuarat penyeiarasan dan tindakan undang-undang yang diadakan di Jabatan Perdana Menteri untuk kita terjemahkan dalam promosi-promosi akan datang. DR. 27.3.2003 107

Mengenai tort'di mahkamah, di polis stesen ataupun di balai-balai polis saya tidaklah dapat mengetahui sebenarnya bagaimana operasi ini. Jika Yang Berhormat tahu operasi ini berjalan, sepatutnya sebagai MP mesti tegur pada masa itu dan tidak boleh hanya dibawa ke Dewan dan dibiarkan mereka di sana. Walau bagaimanapun ini adalah sesuatu yang hams kita lihat sebagai amalan yang tidak sihat dan marilah kita bersama-sama mencegahnya dan cara pencegahannya supaya masyarakat mempunyai leeway dengan izin, terhadap kepentingan guaman mereka. Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Ya, Kepong berdiri Yang Berhormat. Datuk Sen Utama Dr. Rais bin Yatim: Ya, saya nampak, saya nampak. Dr. Tan Seng Giaw: Tuan Yang di-Pertua, penjelasan. Yang Berhormat kita mesti bersama-sama membanteras kegiatan distorting ini. Adakah Yang Berhormat tahu bahawa setelah mereka pergi ke peguam membuat aktiviti ini kemudian mendapat masalah barulah berjumpa dengan kita tetapi terlalu lewat [Ketawa] Ituiah masalahnya Yang Berhormat, bukan kita tidak mahu membanteras. Cuma akibat daripada kegiatan ini satu dua tahun kemudian baru kita tahu. Macam mana hendak membanteras Yang Berhormat? Datuk Seri Utama Dr. Rais bin Yatim: Terima kasih Yang Berhormat dari Kepong, jika saya katakan bahawa pihak kerajaan tidak maklum tentang adanya 'fort' ini memang sesuatu yang tidak boleh diterima. Kisah tort' ini sama ada berkaitan dengan kes-kes ambulance cases atau Iain-Iain memang telah dilaporkan tetapi kita mesti merujuk perkara ini kepada tanggungjawab majlis peguam lebih daripada yang lain. Dan sekiranya kegiatan tort' ini berlaku saya sendiri ingin tahu secara jelas supaya boleh kita bawa kes itu kepada panel disiplin Majlis Peguam yang mana dipengerusikan oleh seorang hakim mahkamah tinggi. Dan saya harap Ahli-ahli Yang Berhormat bersabar tentang masalah guaman yang lain pula kita akan bawa pindaan kepada Akta Profesion Undang-undang pada bulan Jun dan Julai insya-Allah, dan pada masa itu saya berharap Ahli-Ahli Yang Berhormat dapat secara jelas dan grafik membantu kerajaan supaya kita lebih tegas menghadapi kecurangan dalam khidmat guaman di luar daripada bantuan guaman. Tuan Yang di-Pertua, Yang Berhormat bagi Petaling Jaya Utara sangsi bahawa bukan bumiputera yang ketinggalan mendapat khidmat BBG, katanya adalah lantaran bukan kakitangan bumiputera yang tidak mencukupi. Keadaan ini perlu diatasi dan pihak BBG memang telah cuba sedaya-upaya untuk mendapatkan DR. 27.3.2003 108 jurubahasa dari kalangan bukan bumiputera. Bukan sahaja BBG tetapi juga mahkamah atau kehakiman tetapi entah bagaimana mungkin lantaran syarat-syarat perkhidmatan tidak menarik, maka tidak ada yang mengisi kekosongan-kekosongan yang diiklankan dari semasa ke semasa. Oleh yang demikian, apa yang harus kita lakukan sekarang ialah sekiranya seseorang itu memeriukan bantuan guaman dalam satu famili, takkanlah dalam famili itu tidak ada yang boleh berbahasa kebangsaan atau yang boleh memahami level atau peringkat pencapaian bahasa yang boleh difahami oleh kedua-dua pihak. Ini cara kita sementara untuk mengatasinya sebelum pihak kerajaan melihat syarat- syarat perkhidmatan yang lebih baik bagi jurubahasa. Tuan Yang di-Pertua, apakah garis-garis panduan dalam memilih peguam panel? Ini soalan yang dibangkitkan oleh Yang Berhormat bagi Tanjong, antara lain. Ini sebenarnya mudah dijawab dan telah pun digariskan oleh jabatan berkenaan iaitu menunjukkan rekod integriti, pengalaman dan kesungguhan untuk membantu masyarakat. Tentu sekali rekod seseorang peguam itu juga diambil kira dan dalam usaha sebegini, kita dapati ada beberapa kategori peguam. Satu jenis langsung tidak mahu melibatkan diri dengan usaha-usaha bantuan guaman. Kita maklum bayarannya tidak tinggi. Yang kedua ialah mereka yang sanggup membantu tetapi menurut perhitungan BBG mereka itu tidak mempunyai satu aptitude atau kesungguhan untuk menjayakan sesuatu kes. Kategori yang satu lagi ialah mereka berkemampuan dan boleh bermuafakat serta mengenakan syarat-syarat yang praktikal. Biasanya kategori ketiga inilah diterima oleh BBG dan daripada panel yang 500 itu mereka sentiasa dikelaskan menurut kemampuan yang sedia ada. Ada juga masanya di mana peguam-peguam berkenaan meninggalkan khidmat bantuan guaman setelah mereka menceburkan did dalam bidang itu buat seketika, mereka itu terpaksa diganti pula tetapi saya suka membuat satu pengakuan iaitu jarang peguam yang berpengalaman yang mempunyai nama tinggi dalam guaman yang mahu membantu masyarakat dalam kerja-kerja seperti ini. Sebab itu cadangan Yang Berhormat bagi Tumpat tadi sangat relevan dan insya-Allah kita akan cuba sesuatu taktik atau mendapatkan jalan agar semua peguam harus memberi khidmat sosial dalam bentuk yang dikirakan munasabah. Tuan Yang di-Pertua, Yang Berhormat bagi Batang Lupar panjang lebar mengemukakan pandangan-pandangan dan semua pandangan beliau ini adalah DR. 27.3.2003 109 relevan belaka. Sesuatu yang dirasakan penting bagi beliau dan juga dipersetujui oleh kerajaan ialah equality before the law atau kesamarataan taraf dan masalah impak di Sarawak yang besar, masalah kekurangan pegawai dan pertanyaan yang berkaitan dengan mereka yang mempunyai modal yang boleh digunakan RM30 ribu berkaitan dengan hak mereka mendapatkan khidmat guaman. Bagi menyatakan bahawa kita akan dapat mengatasi masalah di Sarawak dan Sabah sekali gus, mungkin tidak munasabah dengan perkiraan dan bilangan pegawai yang ada; tetapi dengan adanya azam kerajaan untuk mengisi kekosongan- kekosongan yang sedang dialami dan dipersetujui untuk diatasi, apa yang dihasratkan oleh Yang Berhormat bagi Batang Lupar insya-Allah akan dapat kita isi dalam tempoh yang diberikan kepada jabatan ini. BBG di Kuching yang mempunyai masalah pentadbiran akan diambil perhatian oleh jabatan tersebut dan apa-apa bantuan yang boleh diberikan kepada jabatan itu - termasuk supporting staff- akan mula dipantau dan diberi perhitungan yang segera supaya bantuan tersebut dirasai bagi mereka. Tentang pandangan supaya kes-kes tanah adat di Sarawak yang tidak termasuk di bawah Jadual Tiga tadi, saya boleh memberi jaminan di sini iaitu kita akan masukkan kategori masalah perundangan di bawah Jadual Tiga untuk disamakan dengan khidmat-khidmat yang sedia tertera di bawah jadual tersebut. Penilaian terhadap modal boleh digunakan. Sebenarnya sekarang ini sudah menjadi perkara yang tidak perlu dipertikaikan lagi yakni sekiranya seseorang itu dapat membuktikan bahawa gajinya atau pendapatan sampingannya, jumlahnya tidak melebihi RM25 ribu maka beliau dengan membayar RM2 boleh mendapat bantuan guaman, Bagi mereka yang mendapat pendapatan antara RM25 ribu ke RM30 ribu, Ketua Pengarah nanti akan hanya mengenakan RM300 dalam bayaran untuk pemfailan, pentadbiran dan sebagainya. Kemudian mereka bolehlah mendapatkan khidmat tersebut. Ada satu kuasa dalam akta ini yang menteri berkenaan boleh menyisihkan atau mengecualikan ini semua dan setelah pengarah atau ketua pengarah nanti memastikan bahawa seseorang itu benar-benar boleh dibawa kesnya tanpa syarat- syarat yang terlibat dengan yang diumumkan tadi, boleh mendapatkan bantuan tersebut dan setakat ini kita telah memberi khidmat ini di perenggan yang amat besar juga bilangannya. DR. 27.3.2003 110

Tuan Yang di-Pertua, akhir sekali izinkan saya pergi kepada query yang dibawa oleh Petaling Jaya Utara iaitu tentang masalah sukarelawan bantuan guaman. Sukarelawan bantuan guaman ini sekarang hanya disumbangkan oleh Majlis atau Jawatankuasa Peguam dan setakat ini kerajaan belum lagi mengadakan Skim Sukarelawan Khas tetapi jika pada masa-masa akan datang, keperluan bagi khidmat-khidmat seperti ini menonjol atau meningkat tinggi, kerajaan akan menimbangkannya. Pada masa ini kita akan membuat penilaian terhadap peguam- peguam yang memberi khidmat nasihat menerusi Majlis atau Jawatankuasa Peguam di negeri masing-masing. Tuan Yang di-Pertua, izinkan saya mengucapkan terima kasih kepada Yang Berhormat bagi Batang Lupar, Yang Berhormat bagi Tanjong, juga kepada Yang Berhormat bagi Petaling Jaya Utara, Yang Berhormat bagi Klang, Yang Berhormat bagi Batu Gajah, Ahli Yang Berhormat bagi Machang, Ahli Yang Berhormat bagi Kubang Kerian dan Ahli Yang Berhormat bagi Tumpat yang telah mengambil bahagian secara ikhlas memberi pandangan yang baik dan bernas supaya BBG lebih cemerlang bagi masa-masa akan datang. Sama ada kita akan dapat membawa ke dalam Jadual Kedua seperti Yang Berhormat bagi Tumpat nyatakan, kes-kes yang berbentuk masalah hak asasi, ini bergantung kepada kemampuan biro ini dan sekiranya biro pada suatu hah mempunyai kemampuan yang cukup dari segi kepegawaian dan kepakaran, kita akan cuba mengisi keperluan itu. Dan saya memang insaf bahawa masih banyak kekurangan yang ada pada biro, tetapi dengan sikap yang ditunjukkan oleh Ahli-Ahli Yang Berhormat di Dewan ini, saya yakin ianya akan mencapai tahap yang lebih tinggi. Terima kasih. Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Ya, terima kasih. Ahli-Ahli Yang Berhormat, sekarang saya kemukakan masalah bagi diputuskan. Masalahnya ialah bahawa Rang Undang-undang ini dibacakan kali yang kedua sekarang. Masalah dikemuka bagi diputuskan, dan disetujukan. Rang Undang-undang dibacakan kali yang kedua dan diserahkan kepada Dewan sebagai Jawatankuasa. Dewan bersidang sebagai Jawatankuasa. [Timbalan Yang di-Pertua (Dato' Haji Muhamad bin Abdullah) mempengerusikan Jawatankuasa] Fasal-fasal 1 hingga 17 dikemukakan kepada Majlis sekarang. DR. 27.3.2003 111

Fasal-fasal 1 hingga 17 diperintahkan jadi sebahagian daripada Rang Undang-undang. Rang Undang-undang dimaklumkan kepada Majlis sekarang. Majlis Mesyuarat bersidang semula. Rang Undang-undang dilaporkan dengan tidak ada pindaan; dibacakan kali yang ketiga dan diluluskan.

RANG UNDANG-UNDANG KANUN TANAH NEGARA (PENGESAHAN) 2003

Bacaan Kali yang Kedua dan Ketiga 5.55 ptg. Menteri di Jabatan Perdana Menteri [Tengku Dato" Adnan bin Tengku Mansor]: Tuan Yang di-Pertua, saya mohon mencadangkan iaitu Rang Undang- undang bernama Suatu Akta Kanun Tanah Negara (Pengesahan) 2003 dibaca kali yang kedua sekarang. Timbalan Yang di-Pertua [Dato* Hajl Muhamad bin Abdullah]: Ya, sila. Tengku Dato" Adnan bin Tengku Mansor: Tuan Yang di-Pertua, pembentangan rang undang-undang ini perlu dibuat bagi tujuan mengesahkan semua keputusan yang telah dibuat oleh Jawatankuasa Kerja Tanah Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur bagi beberapa seksyen di bawah Kanun Tanah Negara (Akta 56) yang belum lagi diwakilkan kuasa kepadanya oleh Jemaah Menteri. Semenjak Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur ditubuhkan pada tahun 1974, Kerajaan Persekutuan telah mewakilkan kuasanya di bawah peruntukan-peruntukan yang terdapat dalam Kanun Tanah Negara 1965 kepada Jawatankuasa Kerja Tanah Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur dari masa ke semasa. Perwakilan kuasa tersebut dibuat sebagaimana kuasa yang diperuntukkan di bawah Seksyen 13 Kanun Tanah Negara 1965 dan diwartakan melalui PU(B) 597-1974 bertarikh 21 November 1974. Melalui perwakilan kuasa tersebut, Jawatankuasa Kerja Tanah Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur dapat menjalankan fungsinya untuk menimbangkan dan meluluskan jenis-jenis permohonan, rayuan dan urusan-urusan lain mengenai pentadbiran yang melibatkan kuasa Kerajaan Persekutuan di bawah seksyen-seksyen tertentu tanpa perlu merujuk dan mendapatkan kelulusan Jemaah Menteri. DR. 27.3.2003 112

Tuan Yang di-Pertua, semenjak tahun 1974 beberapa pindaan telah dibuat kepada Kanun Tanah Negara 1965 iaitu pindaan melalui Akta A587/1984, Akta A615/1985, Akta 752/1990, Akta A832/1992 dan Akta A1104/2001. Melalui pindaan- pindaan tersebut terdapat beberapa kuasa baru Pihak Berkuasa Negeri telah diwujudkan. Kuasa-kuasa baru tersebut adalah meliputi perkara-perkara seperti berikut: (i) kuasa bagi meluluskan permohonan untuk mendapatkan lesen menduduki sementara dan permit bagi permohonan penggunaan ruang udara di atas tanah kosong kerajaan. Seksyen-seksyen yang terlibat adalah Seksyen 68A, 75A, 75B(2), 75E, 75F dan 75G; (ii) kuasa bagi permohonan pelupusan tanah-tanah kerajaan di

bawah tanah. Seksyen-seksyen terlibat adalah seksyen 92Br 92C, 92D, 92E, 92F dan 92G; (iii) kuasa bagi mengenakan syarat dan sekatan kepentingan bagi permohonan untuk membangunkan tanah, Seksyen- seksyen yang terlibat adalah Seksyen 124A dan 129; (iv) kuasa bagi meluluskan permohonan penyerahan batik dan permohonan semula tanah yang sama oleh pemilik yang sama. Seksyen-seksyen terlibat adalah 204D dan 204E; dan (v) kuasa bagi meluluskan permohonan pindah milik hartanah yang melibatkan warganegara asing. Seksyen-seksyen terlibat adalah 433B dan 433E. Seksyen-seksyen baru tersebut telah pun diwakilkan kuasa kepada Jawatankuasa Kerja Tanah Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur melalui PU(B) 108/2003 dan berkuat kuasa mulai 5 Februari 2003. Melalui pewujudan perwakilan kuasa yang baru ini, semua kuasa yang perlu telah diwakilkan kepada Jawatankuasa Kerja Tanah Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur meliputi kuasa-kuasa bagi seksyen-seksyen baru yang telah dinyatakan. Oleh yang demikian, pertimbangan ke atas cadangan rang undang-undang ini adalah yang melibatkan kuasa-kuasa di bawah seksyen-seksyen baru yang diwakilkan kuasa kepada jawatankuasa kerja tanah bagi tempoh sehingga 5 Januari 2003 dan juga seksyen 42 iaitu kuasa pelupusan tanah melalui rang undang-undang DR. 27.3.2003 113 ini tindakan dan keputusan jawatankuasa kerja tanah berhubung kuasa-kuasa tersebut akan menjadi sah dan berkuat kuasa. Saya mohon mencadangkan. Menteri di Jabatan Perdana Menteri [Datuk Serl Utama Dr. Rals bin Yatim]: Saya mohon menyokong. Timbalan Yang di-Pertua [Dato* Haji Muhamad bin Abdullah]: Ya, terima kasih Ahli-ahli Yang Berhormat, masatah di hadapan majlis ialah "Rang undang- undang bernama Suatu Akta untuk mengesahkan perbuatan atau benda yang telah dilakukan oleh Jawatankuasa Kerja Tanah Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur di bawah Kanun Tanah Negara", dibacakan kali yang kedua sekarang dan terbuka untuk dibahaskan. Dr, Tan Seng Giaw: [Berdiri separuh] Timbalan Yang di-Pertua [Dato* Haji Muhamad bin Abdullah]: Kepong berdiri betul-betullah Kepong. Hat Kepong. [Ketawa] 5.02 ptg.

Dr. Tan Seng Giaw [Kepong]: Tuan Yang di-Pertuar daripada rang undang- undang ini tidak ada banyaklah di dalamnya dan hujah pun dia hendak mengesahkan apa yang telah diluluskan sahaja tetapi walau bagaimanapun, dari prinsip kelulusan undang-undang di dalam Dewan yang mulia ini kita mestilah mengambil kira membert perhatian yang cukup, tambah pula Yang Berhormat Menteri ini kali yang pertama membentangkan rang undang-undang itu [Disampuk] Macam mana sokong pun kali yang pertama dia pun tidak tahu macam mana hendak buat penggulungan, jawapan dan sebagalnya. [Disampuk] Sebelum ini sebagal Timbalan Menteri saya nampak... Timbalan Yang di-Pertua [Dato1 Haji Muhamad bin Abdullah]: Ya, Yang Berhormat teruskan. Dr. Tan Seng Giaw: ...jawapan itu kurang tepatlah [Ketawa] Timbalan Yang di-Pertua [Dato* Haji Muhamad bin Abdullah]: Ya, teruskan Yang Berhormat, Dr. Tan Seng Giaw: ..sehingga timbulkan kucar kacir di dalam Dewan. Timbalan Yang dl-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Teruskan Yang Berhormat. Tidak ada kena-mengena itu, Yang Berhormat. DR. 27.3.2003 114

Dr. Tan Seng Giaw: Tidak ada kena mengena [Ketawa] Tuan Yang dl- Pertua, yang pertama saya dengan singkat sahajalah, saya nampak ada kuasa baru bagl kelulusan TOL dan sebagalnya. TOL sebenarnya lesen mendudukl sementara. Saya ada baca di dalam syarat-syarat yang dikenakan biasanya untuk tanaman sahaja. Tanah itu tidak dlgunakan dan sementara itu ada pemohon biasanya petani yang mohon hendak tanam sayur-sayuran dan sebagainya, Itulah dikenakan syarat- syarat termasuklah apabila plhak kerajaan hendak menggunakan tanah itu dan mereka terpaksa undurkan sendiri dengan cepat. Dan di sini saya hendak bertanya Yang Berhormat, bagaimana Yang Berhormat menyelesatkan masalah TOL yang dl mana mereka anggap TOL ini sebagai geran, pajakan tanah dan dljual kepada orang lain. In) memang melanggar syarat-syarat yang terkandung di dalam TOL Itu. TOL Ini tiap-tiap tahun, ia mesti bayar lesen dan ia dljual kepada orang lain, apakah tindakan yang diambil oleh pihak kementerian apabila berlakunya pelanggaran seperti ini. Ini berlaku dengan kerap kali. Bukan jarang, ini kerap kali dilakukan dan saya hendak tahu apakah dasar kerajaan sekarang setelah dlluluskan kuasa baru Ini. Kemudian, misalnya dl Jlnjang terdapat lebih kurang 800 TOL sekarang dan ada plndah milik dan sebagalnya. Dl dalam hampir 30 tahun atau 20 tahun Ini dibiarkan dengan begitu sahaja. Apakah dasar kerajaan? Ini saya hendak tahulah. Bagl Yang Berhormat Menteri kerja sedlkit. Apakah dasar kerajaan sekarang dengan kawasan-kawasan yang penduduknya mempunyal pemegang lesen seperti ini untuk lama-lama, dua atau tiga dekad? Adakah mereka akan diberi geran? Kalau tidak, apakah tindakan yang akan diambil? Saya mencadangkan kalau kita tidak dapat memberi lesen atau tukar kepada geran itu, maka pihak kerajaan mesti mengadakan projek-projek pembangunan. Misalnya kalau lebih 800 TOL dl Jlnjang, di kawasan-kawasan yang terllbat, kita adakan projek pembangunan untuk pelbagal jenis rumah dan juga pusat-pusat komersial dan sebagalnya. Saya pernah dengar projek-projek yang diadakan di dalam kawasan TOL dan sebagainya tetapi nampaknya tidak ada tindakan. Saya berharap dengan menteri baru, kita dapat penyapu yang baru dan kita akan selesaikan masalah ini dengan lebih cepat, yang pertama. Di sini saya hendak bertanya Yang Berhormat, prosedur apabila lupusnya satu geran hak millk. Misalnya di Jinjang dan Salak Selatan pun ada juga, apabila OR. 27.3.2003 115 hak milik untuk pos dimohon semula, diserahkan balik kepada pihak Jabatan Tanah. Di Wllayah Persekutuan ini, 'galian' sudah tldak ada tetapi saya nampak nama Itu Jabatan Tanah dan Galian pula. Dan saya tidak tahulah apakah maksud 'galian' di situ, PTG. Sebenamya di Wllayah Persekutuan, PT sahajalah. Dato' Othman bin Abdul: Pasirl Dr. Tan Seng Giaw: Pasir kah? Tidak adalah. Tanya Menterl Ini macam mana ada pasir dl Wilayah Persekutuan [Dis&mpuk] Tldak ada. Saya hendak tahu apa maksud galian di sin). Seorang Ahll: Lombong! Dr. Tan Seng Olaw: Lombong. Kalau ada lombong itu, bekas lombong bijih sahajalah. Itu pun sudah jadl retention pond sekarang. Adakah maksud galian? Apakah tlndakan yang akan dlambil oleh plhak kementerian untuk mengkaji same ada JPT ini, dlgugurkan T" itu. Kalau tldak dlgugurkan, mungkin satu nama yang baru, mungkin nama Jabatan Tanah dan Penjagaan Bekas Lombong atau sebagainya. Seorang Ahll: Panjang sangat. Dr. Tan Seng Glaw: Macam mana panjang pula? Ini relevan. Hendak tolong menteri kita ini. Tuan Yang di-Pertua, kemudlan, yang akhlr sekall, satu perkara yang penting, kuasa yang dimlnta harl ini untuk menyelesaikan masalah serahkan ballk hak milik dan kemudlan mohon semula. Ini di Jinjang, di Salak Selatan dan juga dl Ayer Panas, ada hal seperti ini dan banyak lagi di kawasan-kawasan Kuala Lumpur. Misalnya di Jinjang. Pada tahun 1989. lupuslah tempoh hak mfllk tetapi itu AA sahaja. AA sahaja yang lupus itu. Bukan hak milik yang - apa dlpanggilnya, permanent Timbalan Yang di-Pertua [Dato* Hajl Muhamad bin Abdullah]: Mak milik kekal. Dr. Tan Seng Glaw: Ha, hak milik kekal, bukan, bukan tetapi bolehkah Yang Berhormat siasat? Apabila dia lupus dengan AA ini. pihak jawatankuasa rnembuat keputusan untuk membenarkan pemohon mempunyai hak milik tempoh selama 99 tahun Itulah cara yang betu! tetapi masalahnya, saya nampak apabila pihak pemohon pergi ke Jabatan Tanah, didapati bahawa mereka perlu membayar sekian* seklan banyak untuk perrnohonan dan sebagainya dan mereka tunggu macam mana hendak dapatkan geran hak milik. DR. 27.3.2003 116

Walaupun sebahagian besar sudah selesai tetapi ada masalah. Misalnya, ada kes-kes, kalau ikut geran yang kekal itu, tidak lupus lagi. AA lupus tetapi bila geran kekal dikeluarkan, dia memang tarikh yang kemudian dan pelupusan ini mengikut geran kekal, bukan menglkut AA tetapi plhak segelintir orang dl dalam Itu menganggap AA itulah yang bermulanya tarikh pelupusan tetapi bukan. Dan inilah yang timbul masalah, pihak pemohon menghadapi kesusahan, kelewatan dan menganggap pihak JT atau JPT berlengah-lengah untuk menguruskan hal ini, Saya berharap Yang Berhormat dapat mengkaji bagaimana kita boleh elakkan maklumat yang lengkap tidak diberi kepada pihak pemohon dan sebagainya. Bagaimana kita boleh melicinkan hal ini supaya mereka tahu sebab kalau ini bertaku dengan birokrasi dan red tape ini, memang ada segelintir dikhuatiri terlibat dengan rasuah. Kalau ada birokrasi, ada red tape, memang faktor-faktor yang pentlng yang mewujudkan rasuah. Pihak Yang Berhormat Menteri mestilah berwaspada mengenai hal-hal seumpama ini. Kemudian, selepas permohonan mereka diluiuskan tetapi Jabatan Ukur tidak mempunyai kakitangan yang cukup dan tanah tidak diukur untuk bertahun-tahun, walhal bayaran sudah dibuat. Dia buat bayaran untuk ukuran tanah tetapi bertahun-tahun tidak diukur, kerana apa, Jabatan Ukur tidak mempunyai kakitangan yang cukup untuk mengukur tanah. Kalau itulah yang berlaku, saya sebab itulah pada mulanya saya bercadang suapay kita gugurkan galian itu, dan mungkin juga masukkan Jabatan Tanah dan Ukur pula. Timbalan Yang dl-Pertua [Dato' Hajl Muhamad bin Abdullah]: Ya, Pendang berdiri Yang Berhormat, hendak minta penjelasan, boleh? Dr. Tan Seng Giaw: Penjelasan? Timbalan Yang di-Pertua [Dato* Haji Muhamad bin Abdullah]; Ya. Dr. Tan Seng Giaw: Tetapi Pendang tidak serupa dengan Wilayah Persekutuan. Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Kalau hendak beri, berilah sahaja Yang Berhormat. Yang Berhormat hendak beri, beri sahajalah. Hendak beri jalan? Hmm, sila. [Ketawa] Dato' Othman bin Abdul: Ini bekas ADO hendak bercakap ini. Saya agak tuduhan Yang Berhormat itu tidak betul. Sebabnya, bayaran diminta selepas disukat baru diminta bayaran, premium, mana orang bayar dahulu baru hendak sukat tanah, tidak jadi Yang Berhormat, kenyataan Yang Berhormat tidak betul. DR. 27.3.2003 117

Dr. Tan Seng Giaw: Hah, itu sebablah di Pendang ini berlainan sedikit. Saya ada kalau hendak bukti saya ada. Dia bayar dan tidak keluarkan geran kekal tak keiuar lagi, geran sementara sahaja dan dia bergantung kepada ukuran tanah.

Tidak ada, dia bayar dahulu, biasanya RM200, RM300, hahr di Pendang itu masalah berlainan. Sungguh pun .... Dato' Othman bin Abdul: [Bangun] Timbalan Yang di-Pertua [Dato* Haji Muhamad bin Abdullah]: Hendak beri jalan Yang Berhormat? Ya. Dato' Othman bin Abdul: Saya ini bekas pegawai tanah ini Yang Berhormat. Dr. Tan Seng Giaw: Hai, itulah masalahnya teruk lagi. Dato' Othman bin Abdul: Saya jadi ADO tanah ini, saya boleh tahu, mungkin bayaran permohonan betul. Permohonan itu dikenakan sedikit bayaran, tetapi tidak ada tidak pernah dikenakan bayaran oleh kerajaan atau pejabat tanah sebelum ditukar tanah itu keluasannya premiumnya dikira atas keluasan tanah. Itu Yang Berhormat tidak boleh buat kenyataan tidak betul, saya kerja undang-undang ini. Dr. Tan Seng Giaw: Itulah masalah itu, sudah bersara berapa tahun dah. [Ketawa] Timbalan Yang dl-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Yang Berhormat, biar Menterl yang menjawab Yang Berhormat. Hmm, biar Menteri yang menjawab. Dr. Tan Seng Giaw: Berapa tahun dah, hendak bangkitkan masalah, seolah-olah pengalaman itu kekal untuk selama-lama dah. Timbalan Yang di-Pertua [Dato1 Haji Muhamad bin Abdullah]: Teruskan Yang Berhormat. Biar Menterl yang menjawab Yang Berhormat. Dr. Tan Seng Giaw: Ya.ya. Datuk Haji Mohamad bin Haji Aziz: Pantunlah. Dr. Tan Seng Giaw: Tidak payahlah, Pendang tidak payah pantun. Timbalan Yang di-Pertua [Dato1 Haji Muhamad bin Abdullah]: Terus sahaja Yang Berhormat. Dr. Tan Seng Giaw: Pendang dia padamkanlah. Ya, Yang Berhormat Menteri, ini benar, dia bayar, dia buat satu senarai kosnya, dia bayar dahulu, kalau tidak percaya, saya bawa kepada Jinjang, tengok macam mana dia dapat geran DR. 27.3.2003 118 sementara, kemudian tidak ada geran yang kekal, oleh kerana apa, kerana ukuran tidak ada, walaupun premium itu berdasarkan kepada ukuran yang tertentu tetapi dibayar dahulu, bayar dahulu kemudian kerana kakitangan Jabatan Ukur tidak cukup dan tidak diukurdengan tepat untuk geran yang kekalnya, hah inilah. Saya gunakan kesempatan ini, kebetulan pun saya pun tidak tahu sama ada ada orang yang membahas Tlmbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Ada, ada. Dr. Tan Seng Giaw: Tetapi kebetulan saya terllntas di dalam akal saya ini. Tlmbalan Yang di-Pertua [Dato* Haji Muhamad bin Abdullah]: Bagus, baguslah itu. Dr. Tan Seng Glaw: Dan Yang Berhormat, saya berharap Yang Berhormat dapat menyiasat dan memperbetulkan dan berlbu-rlbu geran dikeluarkan dan sementara sahajalah dan bilakah geran kekal yang akan dikeluarkan oleh pihak Jabatan Tanah di Wilayah Persekutuan, Ini memang beribu-ribu penduduk sudah sedang menunggu dan saya berharaplah hal ini dapat diselesaikan dan sedikft sahaja sebelum saya mengakhirinya, ia pejabat tanah dan hal ini juga serahkan ballk dan kemudian memohon semula dan pihak Jabatan Tanah ini tetapkan satu bayaran misalnya RM60.000 dan diminta dalam tempoh tiga bulan bayar semua, dan boleh membuat rayuan. Rayuannya kena bayarlah RM150. Saya ada kes-kes misalnya, dia kata kita hendak pohonlah rayuan bayaran ansuran, jangan tiga bulan, kalau dua, tiga tahun pun lebih baik. Ada yang mampu, yang mampu itu kita tidak kisahlah. Misalnya ada yang membuat aduan kepada saya ini, ia bekas pesara daripada TNB, juruteknik dan dua orang yang berkongsi, waris daripada ayah, abang bersara juga tidak bekerja, jadi mlnta tempoh untuk bayaran buat ansuran, tetapi setelah bayar RM150 untuk rayuan itu, dia tunggulah jawapan tidak ada, dia pun kumpulkan wang dalam dua tiga tahun, dia kumpulkan cukup wang bayar, masalah dia hendak bayar tidak boleh bayar, memang tidak boleh, dia tendangkan chek itu, tidak diterima, hah, inilah masalah. Saya bermaksud kepada golongan yang tidak mampu. Yang terpaksa mencari jalan untuk mengumpulkan wang tetapi bila dia ada wang hendak bayar, tidak boleh bayar kerana dia tidak mengikut Tlmbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Tempoh dan masa sudah habis. DR. 27.3.2003 118 sementara, kemudian tidak ada geran yang kekal, oleh kerana apa, kerana ukuran tidak ada, walaupun premium itu berdasarkan kepada ukuran yang tertentu tetapi dibayar dahulu, bayar dahulu kemudian kerana kakitangan Jabatan Ukur tidak cukup dan tidak diukurdengan tepat untuk geran yang kekalnya, hah inilah. Saya gunakan kesempatan ini, kebetulan pun saya pun tidak tahu sama ada ada orang yang membahas Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Ada, ada. Dr. Tan Seng Giaw: Tetapi kebetulan saya terllntas di dalam akal saya int. Timbalan Yang di-Pertua [Dato* Haji Muhamad bin Abdullah]: Bagus, baguslah Itu. Dr. Tan Seng Glaw: Dan Yang Berhormat, saya berharap Yang Berhormat dapat menyiasat dan memperbetulkan dan beribu-ribu geran dikeluarkan dan sementara sahajalah dan bilakah geran kekal yang akan dikeluarkan oleh pihak Jabatan Tanah di Wilayah Persekutuan, ini memang beribu-ribu penduduk sudah sedang menunggu dan saya berharaplah hal ini dapat diselesaikan dan sedikft sahaja sebelum saya mengakhirinya, ia pejabat tanah dan hal ini juga serahkan ballk dan kemudian memohon semula dan pihak Jabatan Tanah ini tetapkan satu bayaran misalnya RM60.000 dan diminta dalam tempoh tiga bulan bayar semua, dan boleh membuatrayuan. Rayuannya kena bayarlah RM150. Saya ada kes-kes misalnya, dia kata kita hendak pohonlah rayuan bayaran ansuran, jangan tiga bulan, kalau dua, tiga tahun pun lebih baik. Ada yang mampu, yang mampu itu kita tidak kisahlah. Misalnya ada yang membuat aduan kepada saya ini, ia bekas pesara daripada TNB, juruteknik dan dua orang yang berkongsi, waris daripada ayah, abang bersara juga tidak bekerja, jadi mlnta tempoh untuk bayaran buat ansuran, tetapi setelah bayar RM150 untuk rayuan itu, dia tunggulah jawapan tidak ada, dia pun kumpulkan wang dalam dua tiga tahun, dia kumpulkan cukup wang bayar, masalah dia hendak bayar tidak boleh bayar, memang tidak boleh, dia tendangkan chek itu, tidak diterima, hah, inilah masalah. Saya bermaksud kepada golongan yang tidak mampu. Yang terpaksa mencari jalan untuk mengumpulkan wang tetapi bila dia ada wang hendak bayar, tidak boleh bayar kerana dia tidak mengikut Timbalan Yang dl-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Tempoh dan masa sudah habis. DR. 27.3.2003 119

Or. Tan Seng Glaw: .... tempoh masa walaupun itu bayaran sudah dibuat untuk rayuan dan sebagainya dan hal ini memang perlulah diperhatikan oleh Yang Berhormat supaya semua hal ini dapat diselesaikan, dibereskan dengan sempurna. Sekian, terima kasih. Timbalan Yang dl-Pertua [Dato'Hajl Muhamad btn Abdullah]: Ya, Arau. 5.21 ptg. Puan Hajah Mastika Junaldah binti Husin [Arau]; Tuan Yang di-Pertua, terima kasih. Saya mengucapkan terima kasih kepada Tuan Yang di-Pertua, kerana memberi peluang kepada saya untuk turut membahaskan Akta Kanun Tanah Negara yang mana melibatkan perkara-perkara yang terlibat dengan Witayah Persekutuan. Sungguhpun saya di Arau, Tuan Yang dl-Pertua, boleh katakan Anil Parllmen ini separuh berada di Wilayah, masa separuhnya ada di kawasan. Dan saya pun belajar sebenamya di Kuala Lumpur, lama berada di Kuala Lumpur, saya menganggap bahawa Kuala Lumpur adalah tempat yang menjadi banyak nostalgia yang ada di sini dan juga kitajuga hendak melihat Kuala Lumpur Seorang Ahli: Jumpa abang pun di Kuala Lumpur. Puan Hajah Mastika Junaidah binti Husin: Ya, hah jumpa boyfriend pun di Kuala Lumpur [Ketawa] Tuan Yang di-Pertua, saya rasa semua rakyat Malaysia, kita hendak melihat Wilayah Persekutuan menjadi satu tempat yang boleh kita banggakan dan hari ini kita memang berbangga melihat pembangunan yang telah pun dapat dilakukan oleh kerajaan, walaupun akta ini dibentangkan pada hari ini untuk kita menyelesaikan perkara-perkara y3ng telah berlaku, saya mengucapkan tahniah kepada kerajaan dan saya rasa bagus daripada pihak kita di Dewan ini, sama ada pembangkang ataupun wakil kerajaan, kita berfikiran begitu raslonal kerana apa yang dibuat oleh kerajaan ini adalah untuk pembangunan. Dan dalam pembangunan yang begitu pesat, sudah pastilah kadang-kadang ada perkara-perkara yang perlu dilakukan dahulu dan dalam masa kita menjalankan proses-proses pembangunan ini, kalau ada kelemahan-kelemahan kita mengatasi kelemahan-kelemahan itu dan disesuaikan dengan peraturan-peraturan yang ada di negara, lebih-lebih lagi ke arah kita hendak menjayakan program-program yang akan kita laksanakan pada masa akan datang. Jadi, atas dasar itu, saya mengucapkan tahniah kepada pihak kementerian, saya juga menyokong apa yang telah dibentangkan pada hari ini dan kita harap DR. 27.3.2003 120 pembentangan Akta Kanun Tanah Negara ini akan dapat membawa perubahan yang lebih baik lagi kepada pembangunan Kuala Lumpur sebagai bandar pusat pembangunan ekonomi negara, di mana pusat pentadbiran negara telah pun kita pindahkan ke Putrajaya secara beransur-ansur dan bandar Putrajaya dan Kuala Lumpur ini akan menjadi macam twin tower kalau dipandang dari segi struktur, kalau boleh dilihat ia akan nampak sebagai twin tower, kalau ia dapat dllihat secara objeknya, Jadi, ini saya bangun untuk menyatakan sokongan. Tuan Yang di-Pertua, keduanya, saya juga hendak bertanya kepada Yang Berhormat Timbalan Menteri Timbalan Yang dl-Pertua [Dato* Hajl Muhamad bin Abdullah]: Menteri, Yang Berhormat. Puan Hajah Mastlka Junaidah blntl Husln: Mlnta maaf, Yang Berhormat Menteri. Minta maaf Dato' [Ketawa] Tak, saya hendak tengok Ahli-ahli Parlimen ini tidurkah masa sekarang ini, kerana dah lewat. [Ketawa] Timbalan Yang di-Pertua [Dato1 Haji Muhamad bin Abdullah]: Yang Berhormat terlupa itu. Puan Hajah Mastika Junaidah blntl Husln: Saya juga hendak bertanya kepada Yang Berhormat, kadang-kadang di Kuala Lumpur harga tanah dl Kuala Lumpur ini begitu mahal, nilainya begitu tinggi, tetapl kita nampak ada juga sesetengah kawasan yang terbiar. Bagaimana dalam keadaan Kuala Lumpur yang mempunyai tanah yang begitu terhad, dan harga tanah macam harga emas, tetapi ada kawasan-kawasan yang tebiar, sudah tentu tanah-tanah ini mempunyai pemilik- pemilik di mana kerajaan kemungkinannya tidak dapat melakukan apa-apa pun kerana ia dimiliki oleh orang perseorangan ataupun syarikat-syarikat. Jadi, adakah pihak kerajaan di Kuala Lumpur ada satu jawatankuasa yang mengkaji keadaan ini kerana ia mencacatkan pandangan kita dan juga merugikan di mana tanah di Kuala Lumpur ini begitu mahal tidak dapat kita bangunkan disebabkan oleh ownership dan sebagainya, tidak ada usaha-usaha yang dibuat oleh kerajaan untuk mengatasi masalah ini. Ketiganya, Tuan Yang di-Pertua, kita dapati tanah-tanah yang dimiliki oleh agensi-agensi kerajaan dan juga tanah-tanah yang tidak dimiliki ataupun tanah-tanah rizab jalan, rizab sungai, setakat ini pembangunan memang telah pun dibuat, dibaiki, DR. 27.3.2003 121 landskap dilaksanakan oleh agensi-agensi yang terlibat, tetapi saya rasa masih ada lagi kawasan-kawasan yang boleh kita perelokkan, yang boleh kita cantikkan. Misafnya sepanjang jalan kereta api, saya naik kereta api dahutu, oleh kerana senator dahulu tak dapat tiket kapal terbang, tak boleh naik kapal terbang pun semasa saya mula-mula jadi senator. Saya naik kereta api pergi batik daripada Perlis ke Kuala Lumpur, di tepi jalan tanah-tanah nzab ini kita lihat terbiar begitu sahaja dengan rumput, dengan semak samun, tidakkah ada usaha-usaha ataupun ada tindakan-tindakan yang boleh dibuat sama ada menggesa pihak-pihak yang berkenaan, kereta api, agensi yang terlibat dengan penjagaan sungai Ini untuk mereka mengambil tindakan supaya Kuala Lumpur Ini benar-benar menjadi bandar yang boleh kita banggakan di negara ini. Saya sedar bahawa Keretapi Tanah Melayu ini tiap-tiap kali dalam pembentangan bajet terpaksa kita bagi peruntukan tambahan. Selalunya dia rugi, saya tahu constrain itu. Kalau kata kereta api tak dapat hendak mengatasi masalah ini adakah pihak pentadbiran Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur sendiri dapat memberikan perhatian kepada perkara ini. Yang keempatnya Tuan Yang dl-Pertua, saya ingin bertanya pembangunan Kampung Baru, ia terlibat dengan tanah. Ini adalah pembangunan Kampung Baru sudah lama, kita tak dengar apa pun dan kita tidak lihat pun pencapaiannya. Saya selalu membayangkan semasa saya menjadi Ahll Lembaga Tourism, bila pergi melihat di tempat-tempat yang lain dan kembali ke Kuala Lumpur, kita nampak ada kawasan-kawasan perniagaan. Di Petaling Street ada menjual barang-barang daripada China, kita nampak melambangkan masyarakat China yang ada di negara kita. Kalau kita pergi belakang Masjid India, melambangkan masyarakat India yang ada di negara kita. Tetapi kalau pergi Kampung Baru, melambangkan orang Melayu yang ada tak bangun, tak ada pembangunan. Apa hal dengan Kampung Baru ini. Apa masalah yang dihadapi oleh kerajaan sehingga ia dormant, la tak bergerak dan tidak ada perubahan. Ini ada Menteri. Adakah Menteri ada wawasan bagaimana dapat kita bangunkan Kampung Baru supaya bila orang datang ke Kuala Lumpur, bila hendak melihat multi-racial yang ada di negara kita dapat tengok. Bila pergi Petaling Street, bila pergi ke Jalan Masjid India, bila pergi ke Kampung Baru kita dapat lihat satu corak kehidupan, pembinaan, architecture dan sebagainya yang boleh kita banggakan. DR. 27.3.2003 122

Jadi, dalam hal ini dahulu saya nampak ada usaha-usaha ke arah itu, tetapi nampaknya kebelakangan ini semua orang melupakan. Kemungkinan ada masalah- rnasalah yang tak dapat diatasi. Kita hendak dapat penjelasan daripada Yang Berhormat Menteri. Satu minit lagi yang akhirnya. Tuan Yang di-Pertua, sebab ini pun pendek sahaja kita punya rang undang-undang ini. Yang akhirnya saya ingin merujuk, membawa dan mengimbas kembali ingatan Ahli-ahli Yang Berhormat kepada peristiwa-perlstiwa sedih yang berlaku di Kuala Lumpur. Bila Highland Tower tumbang, selepas itu diikuti runtuh pula banglo... Timbalan Yang di-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Panjang lagi Yang Berhormat? Puan Hajah Mastika Junaidah bintl Husin: ....General (B). Boleh saya habiskan satu minit lagi? Timbalan Yang di-Pertua [Dato1 Haji Muhamad bin Abdullah]: Sudah masuk itu Yang Berhormat. Puan Hajah Mastika Junaidah bintl Husin: Ya. Timbalan Yang di-Pertua [Dato1 Haji Muhamad bin Abdullah]: Sudah masuk 5.30 Yang Berhormat, Puan Hajah Mastika Junaidah binti Husin: Yalah sambung tak mengapalah Tuan Yang di-Pertua. Tetapi point saya dekat hendak habis, esok insya-Allah. Timbalan Yang dl-Pertua [Dato' Haji Muhamad bin Abdullah]: Yang Berhormat sambung esok ya, Bukan, hari Isnin Yang Berhormat. Puan Hajah Mastika Junaidah binti Husin: Ya, hari Isnin. [Ketawa] Timbalan Yang di-Pertua [Dato* Haji Muhamad bin Abdullah]: Minta maaf Yang Berhormat, sama-sama lupa Yang Berhormat. [Ketawa] Puan Hajah Mastika Junaidah bintl Husin: Terima kasih. Timbalan Yang di-Pertua [Dato1 Haji Muhamad bin Abdullah]: Minta maaf. Ahli-ahli Yang Berhormat, Dewan ditangguhkan sekarang sehingga hari Isnin, jam 10.00 pagi minggu hadapan.

Dewan ditangguhkan pada pukul 5.30 petang.