Titel documentbeleidsnota onder titel (optioneel) O18.002004 O18.002004* Programmabegroting 2019 en meerjarenraming 2020-2022 2 oktober 2018 Colofon Gemeente Súdwest-Fryslân Postbus 10.000 8600 HA Sneek (0515) 48 90 00 www.sudwestfryslan.nl Versie: 2 oktober 2018 Pagina 2 van 109 O18.002004 Leeswijzer De gemeenteraad geeft ieder jaar voor alle taken en activiteiten in een begroting aan welke financiële middelen hiervoor beschikbaar zijn (baten) en hoe we deze middelen inzetten (lasten). De begroting bestaat uit een aantal onderdelen: 1. Bestuurlijke hoofdlijnen We brengen de beleidskeuzes in beeld in samenhang met de financiële hoofdlijnen. We leggen een relatie met de ambities en de wijzigingen ten opzichte van de kadernota (gemeenteraad, 12 juli 2018) lichten we toe. Zo is op hoofdlijnen een presentatie van lasten en baten mogelijk in meerjarenperspectief. 2.Beleidsprogramma Er is een opdeling in het programmaplan en de paragrafen: Programmaplan. Er zijn drie programma’s. We geven de ambities en per programma de speerpunten en kosten aan. We gebruiken hiervoor de drie W-vragen: “Wat willen we bereiken?”, “Wat gaan we daarvoor doen?”, “Wat mag het kosten?”. Ook vermelden we per programma de richtinggevende beleidsdocumenten. Verder geven we een toelichting op onder andere de onderdelen Algemene dekkingsmiddelen en Overhead en de Mutaties in de reserves. Het zijn verplichte onderdelen van de begroting. Paragrafen We geven in enkele paragrafen op specifieke onderdelen een toelichting. Het gaat hier om: lokale heffingen, weerstandsvermogen en risicobeheersing, onderhoud kapitaalgoederen, financiering, be- drijfsvoering, verbonden partijen en grondbeleid. Het zijn verplichte onderdelen van de begroting. 3. Financiële begroting In aanvulling op overzichten die al in het programmaplan en de paragrafen zijn opgenomen, geven we aanvullende financiële overzichten en lichten dit toe. Voor een deel nemen we overzichten in de bijlagen op. De overzichten zijn in veel gevallen verplichte onderdelen van de begroting. 4. Bijlagen Er zijn meerdere bijlagen opgenomen. Het gaat onder meer om overzichten van de reserves en voorzieningen, het investeringsprogramma, de subsidieontvangers en het EMU-saldo. Pagina 3 van 109 O18.002004 Pagina 4 van 109 O18.002004 Inhoudsopgave Leeswijzer ..................................................................................................................................................... 3 Inhoudsopgave ............................................................................................................................................. 5 Aanbiedingsbrief ........................................................................................................................................... 7 1. Bestuurlijke hoofdlijnen ....................................................................................................................... 8 1.1 Vooraf ........................................................................................................................................... 8 1.2 Bestuurlijke ambities .................................................................................................................... 8 1.3 Vertrekpunt: Begroting 2018 ........................................................................................................ 9 1.4 Aanpassingen structurele effecten ............................................................................................. 10 1.5 Aanpassingen incidentele effecten ............................................................................................ 22 1.6 Financieel eindbeeld begroting .................................................................................................. 26 1.7 Ontwikkeling reservepositie ....................................................................................................... 26 2. Beleidsbegroting ................................................................................................................................. 29 2.1 Vooraf ......................................................................................................................................... 29 2.2 Programmaplan .......................................................................................................................... 29 2.2.1 Programma 1: Sociaal ......................................................................................................... 31 2.2.2 Programma 2: Ruimte......................................................................................................... 36 2.2.3 Programma 3: Bestuur ........................................................................................................ 41 2.2.4 Overzichten ......................................................................................................................... 44 2.2.5 Mutaties reserves ............................................................................................................... 46 2.3 Paragrafen .................................................................................................................................. 47 2.3.1 Paragraaf 1 Lokale Heffingen .............................................................................................. 48 2.3.2 Paragraaf 2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing .................................................... 54 2.3.3 Paragraaf 3 Onderhoud kapitaalgoederen ......................................................................... 59 2.3.4 Paragraaf 4 Financiering ..................................................................................................... 67 2.3.5 Paragraaf 5 Bedrijfsvoering ................................................................................................ 73 2.3.6 Paragraaf 6 Verbonden partijen ......................................................................................... 76 2.3.7 Paragraaf 7 Grondbeleid..................................................................................................... 83 Pagina 5 van 109 O18.002004 3. Financiële begroting ........................................................................................................................... 87 3.1 Vooraf ......................................................................................................................................... 87 3.2 Overzicht van baten en lasten en de toelichting ........................................................................ 87 3.3 Uiteenzetting van de financiële positie en de toelichting .......................................................... 89 3.4 Overzicht van geraamde baten en lasten per taakveld .............................................................. 89 Bijlagen ....................................................................................................................................................... 91 Bijlage A Geprognosticeerde balans bij de Programmabegroting 2019 ........................................... 92 Bijlage B Berekening en meerjarenoverzicht EMU-saldo .................................................................. 93 Bijlage C Investeringsprogramma ..................................................................................................... 94 Bijlage D Overzicht reserves en voorzieningen ................................................................................. 96 Bijlage E Overzicht van de baten en lasten per taakveld ................................................................ 101 Bijlage F Overzicht subsidieontvangers .......................................................................................... 102 Bijlage G Indicatoren naar programma en paragrafen .................................................................... 105 Bijlage H Meerjarenoverzicht Algemene Uitkering 2018-2021 ....................................................... 107 Pagina 6 van 109 O18.002004 Aanbiedingsbrief Voor u ligt de Programmabegroting 2019 en de Meerjarenraming 2020-2022. Voor ons is het de eerste begroting in deze bestuursperiode, die op 2 januari van dit jaar begon. Toen hebben we, met de presentatie van het coalitieakkoord Súdwest-Fryslân ontwikkelt en verduurzaamt, onze ambities voor de periode 2018-2022 kenbaar gemaakt. Veel van deze ambities hebben we nu ook financieel ingevuld. Wij zijn dan ook verheugd u een mooi investeringsprogramma te kunnen presenteren, over de volle breedte van onze samenleving: van sport tot economie, van veiligheid tot zorg, en van infrastructuur tot sociaal domein. Vanzelfsprekend hebben we bij het opstellen van deze cijfers goed geluisterd naar de signalen uit de samenleving en de aanbevelingen die we van uw raad kregen tijdens de behandeling van de kadernota, in juli van dit jaar. Dat we deze signalen en aanbevelingen konden honoreren is vooral ook uw eigen verdienste. In de afgelopen jaren, die vooral in het teken stonden van bezuinigen, heeft u een behoedzaam financieel beleid gevoerd. Mede daardoor is onze gemeente financieel gezond. In deze begroting hebben we een aantal eerdere bezuinigingen ongedaan kunnen maken. Zo zien we af van een starttarief voor het Wmo-vervoer. Daarnaast is er op verschillende terreinen weer geld te besteden. We noemen een aantal voorbeelden. In het Programma Sociaal is er geld voor onder andere: het onderwijs; het verder ontwikkelen van het sociaal domein; het onderhoud van kunstgrasvelden; Binnen het Programma Ruimte zetten we onder andere in op: handhaving van de regels in de milieuwetgeving;