CHWEFROR 2010

Rhif 244 ttaaffoodd ee l l á áii Pris 80c

Pryderon am Y Gymraeg yn sbarduno Ysgol Garth Olwg yn yr Eira Ddyfodol Addysg creadigrwydd Gail, Gymraeg yn dysgwraig o Bont­y­clun Rhondda Cynon Taf

Mae pryder cynyddol y bydd cynllun Cyngor Rhondda Cynon Taf i ail­drefnu addysg i blant dros 16 oed yn dinistrio addysg cyfrwng Cymraeg yn yr ardal. Bwriad y cyngor yw sefydlu colegau chweched dosbarth dwyieithog ar gyfer holl ddisgyblion y sir heb ystyried yr angen am sicrhau naws Cymraeg a Dyn eira dosbarth Mr Davies Chymreig ar gyfer disgyblion sy’n dewis cael eu haddysg drwy gyfrwng y Mae arlunydd o Bont­y­clun o’r diwedd Gymraeg. wedi canfod yr amser i gyflawni ei Mae Rhieni Dros Addysg Gymraeg yn breuddwyd o ddysgu Cymraeg. Mae wedi trefnu cyfarfod cyhoeddus i drafod y defnyddio’r wybodaeth a’r ddealltwriaeth cynlluniau ac yn barod maent wedi hyn i sbarduno creadigrwydd yn ei gwaith cysylltu â nifer o aelodau’r Cynulliad i celf ac, yn fwy diweddar, yn ei wrthwynebu unrhyw gynlluniau fydd yn barddoniaeth. amharu ar addysg benodedig Gymraeg. Mae Gail Kennard wedi bod yn dilyn Bwriad cabinet y Cyngor yw cael cwrs carlam yn y Gymraeg ers ei gwared ar bob chweched dosbarth o hymddeoliad bum mlynedd yn ôl, ac mae fewn y Sir a sefydlu hyd at 3 choleg wedi ei chyfareddu gan yr iaith. Yn ôl chweched dosbarth dwyieithog yn eu lle Gail, oedd gynt yn athrawes yng Nghanolfan Technoleg Celf a Dylunio Dyn eira dosbarth Mrs Leyshon m ewn par tn er iaeth â Ch ol eg Coleg Morgannwg, Pontypridd, mae’r iaith Morgannwg. Ond mae llawer o’r farn a’i diddordeb cynyddol yn niwylliant nad yw’r Coleg wedi ceisio hybu’r Cymru wedi ei hysbrydoli i ddatblygu Gymraeg yn y gorffenol. syniadau newydd ar gyfer barddoniaeth a Mae’r cyfnod ymgynghorol yn dod i gwaith celf. ben yn ystod yr wythnosau nesaf. Yna Gyda’i cherdd gyntaf yn y Gymraeg, bydd y mater yn mynd ger bron y ‘1891’, sy’n ymwneud â sut y bu i’w Cynulliad er mwyn cael eu sel bendith. theulu golli’r diwylliant a’r iaith Gymraeg, Ar hyn o bryd mae ysgolion cyfun anrhydeddwyd Gail â Chadair yr Llanhari, Y Cymer, Rhydywaun a Garth eisteddfod leol i Ddysgwyr yng Ngarth Olwg yn darparu ystod eang o gyrsiau i Olwg, ac fe’i cymeradwywyd yng ddysgyblion dros 16 oed. Byddai Nghystadleuaeth y Dysgwyr yn yr Eisteddfod Genedlaethol yn y Bala. gweithredu’r argymhellion yn golygu Dosbarth Miss MacDonald yn yr eira diwedd ar addysg Gymraeg ôl­16 o Parhad ar dudalen 11 fewn y Sir. Trwy uno 4 chweched dosbarth Cymraeg gyda 18 chweched Ymfudo i Awstralia dosbarth cyfrwng Saesneg mae’n Er gwaetha’r eira, llwyddodd nifer o anochel bydd y Gymraeg yn cael ei aelodau hŷn Gweithdai Bro Taf ddod boddi. ynghyd ym Mharc Treftadaeth y Mae siroedd eraill wedi eithrio Rhondda nos Iau, 14 Ionawr i ffarwelio Ysgolion Cymraeg o gynlluniau tebyg ag Angharad Rees, un o’r aelodau sef Caerdydd, Castell­nedd a Thorfaen gwreiddiol sydd yn ymfudo i Awstralia ac mae llawer o rieni a mudiad RhaG yn gyda’i theulu. Diolch am dy gyfraniad i galw ar y Cyngor a’r Cynulliad i ail­ Fro Taf Angharad a phob dymuniad da i ystyried y cynlluniau. ti yn Awstralia. Mae gwybodaeth bellach am y cynllun Bu’n gyfnod tawel oherwydd yr eira ar gael ar www.tafelai.net/ysgolion neu ar ddechrau’r flwyddyn ond erbyn hyn, cysylltwch â Rhieni Dros Addysg mae’r ymarferion yn mynd yn eu Angharad gyda rhai o hyfforddwyr Gymraeg: [email protected] 07912175403 blaenau ar gyfer Eisteddfod yr Urdd. Bro Taf – Eirlys, Gavin a Cliff. w w w . t a f e l a i . c o m 2 Tafod Elái Chwefror 2010 YSGOL CREIGIAU

tafod elái Cangen y Garth Cynhaliwyd noson arbennig ddiwedd y tymor i ddathlu ymddeoliad Mrs Mair Hughes a Mrs Rose Price. Bu Mrs Hughes GOLYGYDD Blogio yn bennaeth yr Adran Gymraeg yn yr ysgol Penri Williams am bedair blynedd ar bymtheg a bu Mrs 029 20890040 Betsan Powys Price yn wraig ginio gyda ni am saith mlynedd ar hugain! Roedd hi’n noson hyfryd Yn Neuadd Pentyrch HYSBYSEBION lle cyflwynwyd blodau a rhodd i’r ddwy i David Knight 029 20891353 am 8.00yh ddiolch iddynt am eu gwasanaeth diflino i’r Nos Fercher 10 Chwefror ysgol ar hyd y blynyddoedd. Hyfryd hefyd oedd cael cwmni cymaint o gyn­aelodau’r CYHOEDDUSRWYDD Am ragor o fanylion, staff nôl gyda ni ac yn edrych mor dda. Pob Colin Williams ffoniwch: 029 20892830 dymuniad da i Mrs Hughes a Mrs Price. 029 20890979 Cofiwch alw heibio i’n gweld yn fuan.

Bu’r gyngerdd Nadolig yn llwyddiant mawr ac, o ganlyniad i werthiant y tocynnau ac i’n Cyhoeddir y rhifyn nesaf gwasanaeth Cynhaeaf nôl ym mis Hydref, ar 1 Mawrth 2010 CYLCH casglwyd £850 tuag at ein helusen eleni sef, Erthyglau a straeon CADWGAN Neurofibromatosis. Diolch i bawb. i gyrraedd erbyn O ganlyniad i’r eira, fe gafwyd gwyliau 17 Chwefror 2010 Nadolig estynedig! Er yn dipyn o ben tost i Mr Evans a’r staff, doedd y plant yn sicr Y Golygydd Y PRIFARDD ddim yn cwyno! Erbyn hyn, fodd bynnag Hendre 4 Pantbach CEN WILLIAMS mae’r holl wersi a’r gweithgareddau wedi ail Pentyrch Yn darllen a thrafod ei waith gydio. CF15 9TG Llongyfarchiadau i Ffion Samuels, Rebecca Ffôn: 029 20890040 Evans, Katie Thorpe, Chase Thomas, Luke e­bost Nos Wener, 12 Mawrth Humphries a Matthew Hunter ar eu [email protected] Am 8yh llwyddiant yn y gystadleuaeth rhedeg trawsgwlad cenedlaethol a gynhaliwyd yng N g h a e r d y d d y n d d i w e d d a r . Yng Nghampws Llongyfarchiadau hefyd i’r plant a fu’n Tafod Elái ar y wê cystadlu yng nghystadleuaeth Pêl­droed yr http://www.tafelai.net Cymuned Gartholwg, Urdd ac i Megan Holland a fu’n cystadlu Pentre’r Eglwys yng nghystadleuaeth gymnasteg yr Urdd. Bu plant Blwyddyn 6 lawr yng nghanolfan Argraffwyr: “Crucial Crew” yn Nhrefforest yn ddiweddar Gwasg i ddysgu sut i gadw’n ddiogel yn y gymdeithas. Roedd yn fore diddorol iawn a Morgannwg CLWB Y gwerth chweil. I goroni’r cyfan, cawsant eu Castell Nedd SA10 7DR ffilmio gan gyn­ddisgybl o’r ysgol, Catrin Ffôn: 01792 815152 DWRLYN Heledd sy’n gweithio i raglen “Ffeil” ar S4C ac ymddangosodd y plant ar y rhaglen y noson honno! Gwasanaeth addurno, Gyrfa Chwist Fe ymddangosodd cyn­ddisgybl arall nôl yn peintio a phapuro Nos Fawrth 9 Chwefror ein plith yn ddiweddar hefyd ­ Geraint Hardy 8.00yh Clwb Rygbi Pentyrch a chriw “Planed Plant”. Fe dreulion nhw’r Andrew Reeves prynhawn yng nghwmni plant yr Adran Iau Gymraeg ac fe gafwyd llawer iawn o hwyl a Cinio Gŵyl Dewi sbri. Fe gafodd Elin Preest hyd yn oed y Gwasanaeth lleol cyfle i daflu cwstard ­ pei yng ngwyneb ar gyfer eich cartref Prynhawn Sul 28 Chwefror Tudur! Druan â Thudur! neu fusnes Clwb Golff Creigiau Cymdeithas Wyddonol Ffoniwch Gwybodaeth bellach: Cylch Caerdydd 029 20892038 Andrew Reeves Nos Lun, Chwefror 8, 2010 01443 407442 Ymchwil diweddar mewn Cyfrifiadureg ­ Dr Dafydd Evans (Prifysgol Caerdydd) yn neu ystafell G77 ym mhrif adeilad y Brifysgol 07956 024930 yn Park Place (gyferbyn â Undeb y Myfyrwyr) am 7.30pm. I gael pris am unrhyw Am fwy o wybodaeth cysylltwch â ysgrifenydd y gymdeithas, Rhys Morris waith addurno drwy y cyfeiriad: [email protected] Tafod Elái Chwefror 2010 3 Llwyddiant yn y Y Tŷ Model LLANTRISANT West End Fel y gwyddoch erbyn hyn mae’n siŵr, Mae un o dalentau nid yw cwmni Tŷ Model bellach yn GROESFAEN ifanc Llantrisant bod. Mae’r arddangosfeydd o waith yn m wyn h a u celfydd artistiaid wedi dod i ben ac MEISGYN c y f n o d o mae’r siop wedi cau. Serch hynny, Gohebydd y Mis: lwyddiant yn un o mae’r gweithdai i fyny’r grisiau yn dal Geraint ac Enid Hughes sioeau mwya yn agored ac os ydych am gysylltu ag poblogaidd y West unrhyw un o’r artistiaid neu’r tenantiaid Basil Griffiths 1932­2009 End yn Llundain. eraill, ffoniwch Mandy Nash, Cadeirydd Trist yw cofnodi marwolaeth Basil Yn dilyn cyfnod yn dirprwyo i’r brif Bwrdd y Rheolwyr ar 07803 342538 Griffiths, un o gymeriadau mwyaf gantores yn y sioe gerdd Mamma Mia lliwgar Llantrisant. Cafodd ei eni yng mae’r gantores ifanc Laura Selwood, Cydymdeimlo Nghaerdydd, ac yn dilyn cyfnod yn yr gynt o Greenlands Road, bellach wedi Estynnwn ein cydymdeimlad dwys â Awyrlu treuliodd 30 mlynedd fel aelod chwarae rhan Sophie, sef y brif ran, yn Siân a Hywel Evans a’r teulu i gyd yn o heddlu De Cymru. Yn ystod y y Prince of Wales Theatre, Leicester dilyn marwolaeth mam Siân yn saithdegau b u’ n Is­ gadeir ydd Square. Mae cynlluniau ar y gweill i ddiweddar. Ffederasiwn yr Heddlu yn Lloegr a fynd â’r sioe ar daith o gwmpas y byd ac Chymru. mae Laura yn hyderus y bydd hi’n Pigion..... Yn dilyn ei ymddeoliad yn 1982 fe chwarae rhan Sophie eto ar y daith Llongyfarchiadau i Owen a Chris ddechreuodd lenydda a chyhoeddwyd honno. Morris o Feisgyn ar enedigaeth eu erthyglau a cherddi o’i waith mewn “Mae gweithio ar lwyfan yn y West merch fach Elin Angharad. Mae cylchgronau fel Planet, New Welsh End wedi bod yn brofiad anhygoel. Owen yn gyn ddisgybl o Ysgol Review. Cyhoeddwyd antholeg o’i Beth sy’n braf ydy fy mod i’n cael cyfle Gynradd Gymraeg Llantrisant ac waith: My Residual Nation. Roedd yn i ymddangos gydag actorion sioeau Ysgol Gyfun Llanhari, ac yn fab i aelod hefyd o’r grŵp perfformio cerdd gorau Llundain. Dw i’n gobeithio Keith a Jenn sy nawr yn byw ym barddoniaeth Salem a bu’n cymryd rhan y bydd hynny’n arwain at fwy o waith Meisgyn. mewn darllediadau yng Nghymru, yn y dyfodol.” meddai. Llongyfarchiadau i Mike Donnelly sydd Lloegr, Iwerddon ac Unol Daleithiau A hithau’n ddim ond chwech ar wedi ei ddyrchafu i swydd dirprwy America. Cyhoeddodd CD ­ Wild Tales hugain oed mae’n sicr bod gyrfa bennaeth yr Adran Beirianneg yng from Wales. ddisglair o’i blaen. Ngholeg Penybont. Ond diddordeb penna Basil oedd Croeso i Donysguboriau i Awen Mai a’r ymweld â Bryniau Casia yn Bangladesh. Tymor siomedig hyd yma teulu sydd wedi symud o Gaerdydd Ei daid, Y Parchedig Ddoctor Griffith Yn dilyn tymhorau o lwyddiant mae dau ac yn agosach at mam­gu a thad­cu Griffiths o Aberdaron, oedd un o’r o dimau rygbi’r ardal yn mynd trwy sef Geraint a Sara Davies, Groesfaen cenhadon cyntaf yn yr ardal a bu yno am gyfnod digon llwm ar hyn o bryd. Dim ac Elain Haf ei chwaer a’i theulu yn chwarter canrif yn gweithio fel meddyg ond un gêm mae Beddau wedi ennill Llantrisant. a chenhadwr. Roedd Griffith Griffiths hyd yma ac maen nhw ar waelod Adran Llongyfarchiadau i Bethan Donnelly o yn briod ag Anne, merch Dr John Un (Dwyrain). Feisgyn sydd wedi llwyddo, gydag Phillips, un o sylfaenwyr a phrifathro Mae Llantrisant wedi ennill un gêm yn anrhydedd yn ei harholiad piano cyntaf Y Coleg Normal, Bangor. fwy yn yr Ail Adran (Dwyrain) ond Gradd 3 ym mis Rhagfyr 2009 Yn dilyn nifer o ymweliadau â’r wlad maen nhw’n beryglus o agos at waelod Croeso cynnes i Steve a Zoe Thomas a'u cyhoeddodd Khasis and the Welsh eu cynghrair. mab Jac sydd newydd symud i Cross Legacy ­ llyfr sy’n olrhain hanes y Gobeithio’n wir y daw tro ar fyd i’r Inn, Llantrisant o Radur. Mae Steve cenhadon cyntaf a’u hagweddau tuag at ddau glwb yn ystod ail hanner y tymor yn gweithio fel rheolwr cyfathrebu i draddodiadau a chrefydd pobl Casia. ac y byddan nhw’n cadw eu llefydd yn Blaid Cymru ym Mae Caerdydd a Mae’n dwyn i gof ei amser yn yr ardal eu gwahanol gynghreiriau. Er, wedi Zoe yn newyddiadurwr gyda ITV a’i syndod o glywed emyn donau dweud hynny, byddai ambell un yn Wales. Cymraeg yn atseinio drwy gapeli croesawu gêm rhwng yr hen ‘elynion’ gorlawn ar y Sul. Mae’n nodi mai traddodiadol yma'r flwyddyn nesa! Ac i orffen ­ Beth ydy ystyr… fersiwn sionc o Hen Wlad Fy Nhadau Penygawsi? yw anthem genedlaethol y wlad. Mae’n Cymdeithas Gymraeg Llantrisant a’r Well mae’n debyg nad oes a wnelo’r dangos hefyd bod Cymru a Chasia yn cylch gair ddim â ffatri gaws oedd yn yr ardal debyg mewn meysydd eraill ­ mae yno Diolch yn fawr i Gwilym a Beti ddechrau’r ganrif ddiwetha. Yn hytrach weithfeydd glo a chwareli llechi ynghyd Treharne am drefnu Cinio Nadolig mae’r gair cawsi yn tarddu o’r gair â thirwedd sy’n frith o gromlechi a meini llwyddiannus yng Ngwesty Manor Park Saesneg causeway, sef lle i groesi afon. hirion; maen nhw hefyd yn cael eu siâr o ym mis Rhagfyr. Dyma i chi fanylion y Mae’n debyg bod yna fan i groesi’r afon law trwm yno! cyfarfod nesaf: ar waelod y rhiw. Dim byd felly i wneud Roedd ganddo stôr ddihysbydd o â chaws! straeon am y wlad a doedd dim yn well Beth am enwau eraill o’r ardal – ganddo na’u hadrodd i’w ffrindiau dros Cinio Gŵyl Ddewi Nos Wener Mawrth 5ed byddai’n dda o beth dechrau cyfres beint yn y Cross Inn, Llantrisant. Mae efallai? ein cydymdeimlad â’r teulu ­ y meibion Tŷ Bryn Garw. Newyddion y mis nesaf at Enid a Gareth, Philip, Huw a Rhodri. Mae croeso mawr i unrhywun ymaelodi Geraint Hughes 01443 224743 neu Os ydych am fwy o fanylion am waith â'r Gymdeithas Gymraeg. [email protected] B a s i l G r i f f i t h s e w c h i www.basilgriffiths.co.uk 4 Tafod Elái Chwefror 2010 TAITH FYTHGOFIADWY!!!

Diolch i Sara Pickard, Pentyrch, am yr adroddiad diddorol yma am ei thaith i Dde Affrica a Lesotho. Fel swyddog Partneriaid mewn Gwleidyddiaeth MencapCymru, fe gefais gyfle anhygoel i ymweld â De Affrica a Lesotho am 12 niwrnod ym mis Tachwedd/Rhagfyr 2009. Wedi siwrne hir o faes awyr Caerdydd i Amsterdam ac yna ymlaen i Cape Town fe gyrhaeddon ni i heulwen gwresog a chael cyfle i weld rhai o ryfeddodau’r Addurno’r feithrinfa Dyma ni ar ôl gorffen y gwaith addurno! ddinas gan gynnwys wrth gwrs Table yn Lesotho Mountain! O Cape Town fe deithion ni mewn car ar hyd y “Garden Route” i Knysna ac yna i Port Elizabeth. Yn y ddinas honno fe wnes i gyflwyniad i Gymdeithas Syndrom Down yr Eastern Cape. Gan fod gen i Syndrom Down, roedd yn fraint i gael siarad â theuluoedd a phobol ifanc â Syndrom Down mewn rhan arall o’r byd. Roeddent yn awyddus i gyfarfod â rhywun â Down’s sydd wedi creu argraff ar fywydau Yn dathlu diwrnod rhyngwladaol Yn ymweld â chartref i blant amddifad pobol eraill ag anabledd dysgu yma yng Pobl ag Anabledd Nghymru. Wrth deithio ymlaen i Grahamstown cawsom gyfle i weld y bywyd gwyllt o’n cwmpas ­ eliffantod, jiráffs a rhinos! Yma fe arhoson ni gyda theulu a oedd yn wreiddiol o Lanelli. Roedd ganddynt fab â Syndrom Down ­ Tommy ­ a oedd yn dair blwydd oed, ac fe dreulion ni beth amser yn trafod y ffyrdd rydym ni’n cefnogi pobol ag anabledd dysgu yng Nghymru. Pen y daith oedd Lesotho ­ gwlad sydd wedi gefeillio gyda Chymru a chartref i LSMHP ­ cymdeithas ar gyfer pobol ag anableddau dysgu a’u teuluoedd sydd wedi ei gysylltu â Mencap Cymru ers rhyw ddeng mlynedd. Fe dreulion ni amser mewn cartref i blant amddifaid oedd ag anghenion arbennig, nifer ohonynt hefyd yn HIV positive. Fe fuon ni hefyd yn gweithio yn swyddfeydd Y Fari Lwyd yn Efail Isaf LSMHP ac yn helpu i addurno stafell O ganlyniad i’r ymweliad yma, fe fyddai’n cael ei ddefnyddio fel ddes i i ddeall mor anodd gall bywyd meithrinfa i blant ifainc ag anableddau. fod i bobol yn ardaloedd tlota’r byd, a Gweler y llun o bawb fu’n cynorthwyo sut mae pobol ag anableddau dysgu yn yn y gwaith! byw eu bywydau mewn gwahanol Tra buon ni yn Lesotho, fe ymunon ni wledydd. Rwy’n ddiolchgar iawn i’m yn y dathliadau ar gyfer Diwrnod cyd­weithwyr Wayne a Lynn ac i Rhyngwladol Pobol ag Anableddau ­ Mencap Cymru am y cyfle i gael “Taith roedd e’n ddiwrnod llawn lliw, hwyl a Fythgofiadwy” ond yn fwy arbennig i’r cherddoriaeth ­ nid yn annhebyg i’n bobol hynny ag anableddau dysgu a’u heisteddfodau ni!! Daethom i gyfarfod cefnogwyr yn Ne Affrica a Lesotho am nifer o swyddogion oedd yn gweithio ar ddangos i mi pwysigrwydd ymgyrchu brosiectau yn Lesotho, gan gynnwys am fywydau gwell i holl ddinasyddion y Mike German AC a oedd yn gweithio byd sy’n digwydd fod ag anableddau Trystan Gruffydd gyda sêr eraill yno ar yr un pryd â ni. dysgu. Carolau o Langollen Tafod Elái Chwefror 2010 5 Nadolig i’w rhoi i’r bobl ifanc sydd newydd Ysgol Gynradd Gymunedol adael gofal y Gwasanaeth Cymdeithasol yn EFAIL ISAF yr ardal. Mae’r bobl ifanc yma’n gorfod Gymraeg Llantrisant ymgodymu â byw’n annibynnol am y tro Gohebydd Lleol: cyntaf. Diolch hefyd i bawb a gyfrannodd Dathliadau’r Nadolig Loreen Williams arian a nwyddau i wneud y cyfan yn bosib. Cafwyd Nadolig prysur gyda phawb yn yr Cododd Noson Gymdeithasol a drefnwyd ysgol yn cymryd rhan yn ein sioeau Nadolig. Gan fod dros 300 o ddisgyblion yn yr ysgol gan famau ifanc y capel £460 i’w rannu bellach, cafwyd sioeau gan blant y meithrin, Llongyfarchiadau rhwng Cyngor Cymru ar Alcohol a’r NSPCC. plant y derbyn, blynyddoedd un a dau, ac Llongyfarchiadau i David John, mab hynaf yna gan blant yr Adran Iau. Bu pob un yn Huw a Carol John, Heol Iscoed ar ennill Y prif achosion a dderbyniodd nawdd ariannol gan y pwyllgor Cyfiawnder llwyddiant mawr! gradd MA mewn Ysgrifennu Creadigol o Trefnwyd parti Nadolig ar gyfer plant y Brifysgol Dinas Llundain. Byddwn yn Cymdeithasol llynedd oedd Canolfan Cyswllt Plant Pontypridd, Cynhalwyr Babanod ar Ddydd Llun, Rhagfyr 21ain, ond disgwyl yn eiddgar nawr am dy nofel gyntaf. bu peryg y byddai rhaid gohirio’r parti achos Cymru, Crossroads, Cymorth i Fenywod Pontypridd a Travol. Hefyd gwnaed yr eira! Serch hynny, llwyddodd Siôn Corn Gwellhad Buan gyrraedd yr ysgol a siarad gyda’r holl blant. Mae’n braf deall fod Shelagh Griffiths, Heol cyfraniad i Apêl De Affrica, Undeb yr Annibynwyr. Cynhaliwyd Ffair Nadolig ar Ragfyr 4ydd yn y Ffynnon yn gwella ar ôl derbyn triniaeth neuadd yr ysgol. Bu’r ffair yn llwyddiant yn yr ysbyty cyn y Nadolig. Ar hyn o bryd mawr eleni. Roedd mwy o stondinau nag Gwellhad Buan mae’n ysu gweld yr eira’n diflannu i gael ail­ erioed o’r blaen. Hoffwn ddiolch i’r holl Dymunwn yn dda i ddau o’n haelodau a gydio yn llyw ei char. Pob dymuniad da i ti. rieni a ddaeth i’r ysgol yn y prynhawn i ddioddefodd ddamwain yn ystod y cyfnod o dywydd gaeafol. Fe lithrodd Haulwen helpu paratoi’r nwyddau i gyd a hefyd i Dawnsiwr o fri! bawb a wirfoddolodd eu hamser i helpu ar y Roedd yn dda gweld Trystan, mab hynaf Hughes a thorri ei garddwn ac mae Keith Rowlands yntau wedi bod yn symud o stondinau. Diddanodd Côr yr ysgol pawb a Hefin a Lowri Gruffydd, Nantcelyn yn ddaeth i fwynhau’r ffair eleni eto. clocsio ar y teledu o Gyngerdd Carolau gwmpas ar ffyn baglau ar ôl syrthio yn yr Llangollen adeg y Nadolig. Noswaith neu eira. Dymuniadau gorau hefyd i Trish Thomas sydd wedi derbyn llawdriniaeth ar ei Tîm pêl­rwyd ddwy ar ôl y darllediad o Langollen Llongyfarchiadau mawr i dîm pêl­rwyd yr garddwrn yn ystod y mis, Brysiwch wella gwelwyd y teulu i gyd, Dad, Mam, Trystan a ysgol am gystadlu mewn cystadleuaeth ym eich tri. ‘i frawd bach Osian ar raglen Wedi Saith yn Mhen ­ y ­ Bont ar Dachwedd 25ain. perfformio yn nefod y Fari Lwyd. Llwyddodd y tîm ddod yn ail yn y rownd Anrhydeddu Dwy o’n Haelodau derfynol. Bu rhaid iddynt chwarae 5 gêm er Casglu Calennig yn y Pentref Llongyfarchiadau gwresog i Bethan Guilfoyle ar dderbyn yr anrhydedd CBE am mwyn cyrraedd y rownd derfynol hon; Roedd yn braf eleni eto i gael croesawu nifer enillodd y tîm 4 gêm allan o 5. Cafodd pob o blant a’u rhieni a ddaeth i’n cyfarch ni yn ei gwasanaeth i addysg. Bethan yw Pennaeth Ysgol Gyfun Treorci. aelod tlws gan yr Urdd. Diolch i Mrs Hulse yr Efail Isaf ar fore Calan. Mae’n wych fod a Mrs Burrows am eu hyfforddi. criw bach o deuluoedd brwdfrydig yn cadw’r Newydd ymaelodi yn yr eglwys mae Jane traddodiad yn fyw. Fe gyfrannodd y plant Eryl Jones a braf yw deall ei bod hithau wedi derbyn yr MBE am wasanaeth i nyrsio yn C.RH.A. £40 o’u harian calennig i’r elusen Dolen Dathlwyd Diwrnod Santes Dwynwen gyda Cymru. Ysbyty Eryri, Caernarfon. Llongyfarchiadau calonnog i chi eich dwy. disgo yn neuadd yr ysgol a phawb yn sicr wedi mwynhau. Cofiwch mi fydd Twmpath Y TABERNACL Dawns yn ystod mis Mawrth. Diolch i’r Cydymdeimlo Gweithgareddau’r Nadolig Gymdeithas Rhieni ac Athrawon am eu holl Bu cyfnod y Nadolig yn fwrlwm o brysurdeb Estynnwn ein cydymdeimlad i Siân Evans a’r teulu yn Llantrisant ar golli mam Siân yn waith caled yn ystod y flwyddyn ddiwethaf yn ôl yr arfer yn Y Tabernacl. Cafwyd ac eto eleni! gwasanaethau i’w cofio gan blant yr Ysgol ddiweddar. Sul ac aelodau teulu Twm a’r capel yn llawn Llongyfarchiadau ar y ddau Sul. Llongyfarchiadau Llongyfarchiadau gwresog i Gwenfil a Lynn Llongyfarchiadau mawr i Bethan Woodward Synnwyd pawb fod cymaint wedi mentro (Williams gynt) ar ei phriodas i Jonathon mas i’r Gwasanaeth Noswyl Nadolig gyda Thomas ar enedigaeth ŵyr bach. Ganwyd Seth i Owain a Ruth Thomas, Meisgyn, yn Woodward ym mis Ionawr. Pob dymuniad chyflwr y ffyrdd mor beryglus, ond roedd yr da i chi’ch dau. ymdrech yn werth chweil. Cafwyd frawd bach newydd i Alys. gwasanaeth cofiadwy a phawb â’i eitem wrth groesawu Dydd Nadolig arall. Derbyn Aelodau Newydd Noson Gymdeithasol Teulu Twm Roedd llawenydd mawr yn y Gwasanaeth Bydd aelodau teulu Twm yn trefnu dathliad Cyngerdd Côr Godre’r Garth Cymun ar ddechrau’r mis pan dderbyniwyd Santes Dwynwen ar nos Sadwrn, Ionawr Un o uchafbwyntiau’r cyfnod sy’n arwain at saith aelod newydd. Pedair ohonynt yn blant 30ain am 6.30pm yn Neuadd y Pentref, Efail y Nadolig yn Y Tabernacl yw Cyngerdd yr eglwys, Enfys Dixey, Manon Humphreys, Isaf. Dewch i fwynhau bwyd blasus, cwmni Nadolig Côr Godre’r Garth a chawsom ni a Catrin ac Eleri Middleton. Daeth Wyn dedwydd ac adloniant. ddim ein siomi y tro hwn chwaith. cawsom Jones â’i lythyr o’r Pwll, Llanelli a Mari ei ganu gwefreiddiol gan y Côr o dan wraig â’i llythyr o Eglwys Baker Street, Apêl Haiti arweiniad Eilir Owen­Griffiths a’r cyfeilydd Aberystwyth. O Ystradgynlais mae Syfrdanwyd pawb gan drychineb erchyll Branwen Evans. Roedd Côr y Cwm o dan Angharad Evans yn hanu. Croeso cynnes Haiti yn ddiweddar. Bydd cyfle i chi arweiniad Elin Llywelyn­Williams a’r iawn i chi gyd. gyfrannu tuag at yr apêl yn y capel. Mae cyfeilydd Gavin Ashcroft wedi swyno’r angen help ariannol ar frys ar y trueiniaid yn gynulleidfa’n llwyr. Mae’r eglwys yn Y Merched y Tabernacl Haiti, felly dyma eich cyfle i wneud Tabernacl yn ddyledus iawn i aelodau Côr Daeth yr eira mawr i dorri ar draws hwyl y gwahaniaeth. Godre’r Garth am eu haelioni yn cyflwyno merched yn ystod mis Ionawr a methwyd a holl elw eu cyngerdd i gronfa elusennol Y theithio i Gaerdydd i Neuadd Dewi Sant i’r Trefn y Suliau ar gyfer mis Chwefror Tabernacl. Diolch o galon i chi. Cyngerdd Awr Ginio. Bydd y cyfarfod nesaf Chwefror 7fed Oedfa Gymun o dan ofal ein yn y Ganolfan Arddio Efail Isaf am 10.45 y Gweinidog Elusen bore, ddydd Mercher, Chwefror 10fed. Chwefror 14eg Y Parchedig Aled Edwards Diolch i Ann Dixey a’i thîm o weithwyr am Byddwn yn trefnu rhaglen am y flwyddyn. Chwefror 21ain Oedfa Deuluol ddidoli a phacio rhyw bymtheg o hamperi Dewch a’ch syniadau! Chwefror 28ain Allan James 6 Tafod Elái Chwefror 2010 llawer o grio a sgrechian ar fy rhan i wrth i’r doctoriaid a’r nyrsys drio ymestyn a gorfodi PENTYRCH Dringo i tendonau a chyhyrau’r traed a’r coesau i ddatgloi o’u clymau. Bu hi’n deithiau di­ri Gohebydd Lleol: gefnogi nôl a mlaen i hen ysbyty Pentre’r Eglwys Marian Wynne bob yn eilddydd yn cael physiotherapi ac yn Scope newid y plastar paris oedd o gwmpas fy nghoesau. Doedd y doctoriaid ddim yn LLONGYFARCHIADAU ffyddiog y buaswn i byth yn medru cerdded Llongyfarchiadau i Eirlys a Cerith Davies ar yn gywir a’r disgwyl oedd bod mewn cadair ddod yn hen fam­gu a hen dad­cu wedi i’w Yr wythnos nesa’ rydw i’n dathlu rhyw fath olwyn neu ar ffyn baglau am oes…. hwyres Kate a’i gŵr Andy gael mab bach – o garreg filltir o benblwydd…. Ond mi fues i’n lwcus. Mi ddaeth ‘na Harry Elis ­ ddiwedd Tachwedd. Dyna Mi ges i fy ngeni ym mis Ionawr 1970 – babi ddoctor ifanc i’r ysbyty ac mi roedd yn sicr y anrheg Nadolig hyfryd. cynta i dad a mam. Mi ddes i ryw bedair buasai’n gallu bod o ryw help i ni. Ar ôl Mae Gwydion a Mali Griffith hefyd yn wythnos yn gynt na’r dyddiad disgwyl – trafod hir a phenderfyniad caled, mi dathlu wedi genedigaeth merch fach – Miri tipyn o sioc i’r ddau ohonynt! Yn fwy o sioc ganiataodd dad a mam i’r doctor hynny Gruffydd ­ ddechrau Rhagfyr. efallai oedd y ffaith fy mod hefyd wedi fy berfformio llawdriniaeth newydd ar y pryd ngeni efo nam corfforol o’r enw “Talipies” arnaf yn y gobaith y byddwn â gwell siawns PENBLWYDD HAPUS neu yn fwy cyffredinol “club foot”. Roedd fy o allu dilyn bywyd mwy normal. Llongyfarchiadau i Elenid Jones ar ddathlu nhraed wedi methu ffurfio’n gywir o fewn y Mi roedd y llawdriniaeth yn penblwydd arbennig iawn ganol Ionawr. groth a’r canlyniad felly oedd dwy droed a llwyddiant…….a dwi wedi bod mor ffodus o oedd yn edrych yn agosach i ddau ddwrn fod wedi gallu dilyn bywyd hollol normal a PRIODAS wedi plygu o dan y coesau ac yn wynebu tu bywiog ers hynny. Dwi wedi cael bywyd Llongyfarchiadau i Siân Elen Williams, ôl. Doedd y prognosis ddim yn dda a bu llawn ym myd y campau ac wrth fy modd yn merch Gareth ac Yvonne Williams, Tŷ Ni, cadw’n heini…. Heol Penuel, ar ei phriodas ag Owen Jones o Ers blynyddoedd lawer nawr dwi wedi bod Deri, Bargoed. Cynhaliwyd y gwasanaeth yn Dymunwn yn dda i Haulwen Hughes wedi yn cadw rhestr yn fy mhen o bethau yr Eglwys Sant Catwg, Pentyrch ac yna iddi dorri ei garddwrn tra’n cerdded. hoffwn i eu gwneud, eu gweld, eu profi yn dathlwyd ym Miskin Manor. Aeth y pâr ar ystod bywyd. Ond pan mae yna benblwydd eu mis mêl dros y flwyddyn newydd i’r Y CLWB RYGBI mawr ar y gorwel, yna mae’r sialens fel arfer Efrog Newydd. Maent wedi ymgartrefu yn Diolch i Huw Llywelyn Davies am yr yn un eitha mawr hefyd….. Pan yn 20 oed Ystrad Mynach. (Llun tudalen 13) adroddiad yma am y Clwb Rygbi. mi wnes i fy naid parasiwt cynta ar gyfer “Bu'r cyfnod diweddar yn gyfnod o ddathlu codi arain i helpu gyda chostau anfon CYDYMDEIMLAD yng Nghlwb Rygbi Pentyrch . Mae'r estyniad Gymnastwyr Anabl Prydain i’r Gemau Estynnwn ein cydymdeimlad didwyll i Ann newydd ­ a gostiodd tua £300,000 o ParaOlympaidd (roedd dwy ohonynt yn a Rhodri Jones a Marged yn dilyn bunnoedd ­ bellach wedi ei gwblhau, ac yn ferched roeddwn i ar y pryd yn eu hyfforddi) marwolaeth mam Ann, Mrs Margaret achos balchder i bawb sy'n ymwneud â'r Pan yn 30 oed mi redais i fy Marathon gynta Davies, Rhydargaeau yn 83 mlwydd oed clwb. Heb os, mae'n hwb i'r pentre cyfan i yn Llundain a chodi dros £4,000 i Tŷ Hafan. noswyl Nadolig. Cynhaliwyd yr angladd yn gael canolfan mor ddeniadol ar gyfer A nawr, a minnau yn dathlu penblwydd amlosgfa Arberth. gwahanol weithgareddau, yn ogystal â bod mawr arall. Ar Ionwar 28ain 2010 mi fyddaf yn gartre teilwng iawn i'r timoedd rygbi . yn cychwyn ar sialens enfawr bersonol. CROESO NÔL Daeth Dennis Gethin, Llywydd Undeb Byddaf yn hedfan i Kenya ac yna’n symud Croeso nôl i Stephanie Dyer, Maes y Sarn, o Rygbi Cymru, i Bentyrch i agor y clwb yn ymlaen i Tanzania i geisio dringo Mynydd Tokyo lle bu’n astudio am dri mis. swyddogol, ac yna cafwyd noson gofiadwy Kilimanjaro. Gyda’r copa wastad dan drwch Graddiodd Stephanie mewn Cerddoriaeth iawn yng nghwmni neb llai na Gareth o eira, saif yr hen losgfynydd yma yn agos i yng Ngholeg y Brenin,Caergrawnt yn yr haf Edwards ar gyfer cinio cynta'r Llywydd a'r 6,000 o fetrau (neu bron i 20,000 o ac yna cafodd y cyfle i fynd i Japan. Cafodd Is­Lywyddion. Roedd yr estyniad yn droedfeddi) – mynydd uchaf Affrica. amser arbennig yno yn astudio’r iaith a orlawn a phawb wedi eu swyno gan atgofion Dwi’n gwneud hyn ar ran Scope – elusen gwneud ffrindiau o bob rhan o’r byd. Nawr Gareth o'i amser yn chware dros Gymru a'r ar gyfer bobl sy’n dioddef o Cerebral Palsy. mae’n gobeithio dilyn gyrfa yn chwarae’r Llewod. Bu Gareth yn gloddesta ar " caviar " Caiff plentyn ei eni â Cerebral Palsy bob 6 trombôn. Dymunwn bob llwyddiant iddi. yn Nhŷ’r Arglwyddi amser cinio'r diwrnod awr. Mae’n gyflwr â all ddigwydd i unrhyw hwnnw, ond y teimlad oedd ei fod e’ wedi blentyn cyn neu yn ystod genedigaeth pan YR EIRA cael mwy o flas ar y pastai a'r potsh a'r pys nad yw’r ymennydd yn llwyr ddatblygu . Bu rhai yn ddiwyd iawn yn adeiladu iglŵau slwdj yng nghwmni pobol dda Pentyrch Mae’n effeithio ar gyflwr meddyliol a a dynion eira anhygoel o gelfydd fel y gyda'r nos! chorfforol unigolyn. gwelwch o’r llun ond tra bu’r eira yn fodd i Achos balchder hefyd yw'r ffaith bod dwy Ar hyn o bryd, mae Scope yn llwyddo i fyw i’r plant a’r rhai ifanc eu hysbryd wrth o dîm rygbi merched Cymru a gurodd gynorthwyo 1 mewn 4 o bobl. Dwi’n dringo fynd ar eu sled, ni fu pawb mor ffodus. Bortiwgal yn ddiweddar yn dod o Bentyrch. Kilimanjaro er mwyn codi’r arian sy’n Non Evans, un o hoelion wyth y angenrheidiol ar yr elusen i helpu plant a tîm ers blynyddoedd, ond hefyd phobl sydd yn gaeth i’r cyflwr yma. Gyda’r Becky Newton oedd yn ennill ei arian yma gall Scope helpu a chefnogi mwy chap cynta dros y prif dîm. Mae o bobl. Becky'n ferch i Gadeirydd Clwb Mae 30 ohonym o bob rhan o Brydain Rygbi Pentyrch Clive Newton. wedi cytuno i ddringo Kilimanjaro mis nesa Llongyfarchiade arbennig felly ­ a’n bwriad yw i godi tua £200,000 iddi hi.” rhyngom ­ gyda’r holl arian rydym yn ei gasglu yn mynd at Scope i barhau â’r DRINGO KILIMANJARO gwaith arbennig a gwerthfawr maent yn ei Dymunwn yn dda i Gwennan wneud yn ddyddiol a chaniatau pobl anabl i Rosser a fydd yn gadael am fyw bywydau teilwng a theg. Tanzania ddiwedd mis Ionawr i Os hoffech wneud cyfraniad ariannol tuag ddringo mynydd Kilimanjaro er at fy sialens, mi fuaswn i a Scope yn hynod mwyn codi arian ar gyfer elusen o ddiolchgar. SCOPE. Pob lwc iddi ar y daith. Gwenan Rosser Tafod Elái Chwefror 2010 7 TONYREFAIL

Gohebydd Lleol: Helen Prosser 671577 Uned Gwasanaethau’r Gymraeg Cyngor Rhondda Cynon Taf Addysg Gymraeg Tŷ Trevithick, Abercynon CF45 4UQ Y mae Ysgol Gynradd Gymraeg Menter Iaith Rhondda Cynon Taf 01443 744069 Tonyrefail yn un o’r ysgolion yn yr Llawr Cyntaf, 9 Y Stryd Fawr, Swyddogiaith@rhondda­cynon­taf.gov.uk ardal sydd wedi gweld cynnydd yn nifer Pontypridd. CF37 1QJ y rhieni yn dewis addysg Gymraeg i’w 01443 407570 Mae’r Flwyddyn Newydd wedi dod, plant. Cymaint fu’r cynnydd dros y www.menteriaith.org A’r hen sydd wedi ffoi. blynyddoedd dwethaf na fydd lle i bawb Rwy’n curo’n dyner wrth y drws sydd am anfon eu plant i’r ysgol Fedi CLWB CLONCAN NEWYDD !!! A wnewch chi ei ddatgloi? nesaf oni bai bod y Cyngor yn caniatau Mae Clwb Cloncan newydd wedi’i ­­­­­­­­ dosbarth ychwanegol. Hyderir y bydd ddechrau yng nghanolfan chwarae Croeso i’r Flwyddyn, hyn yn digwydd ond nid oes dim wedi’i Rumble in the Jungle, Cwm Clydach. Croeso i’r Flwyddyn, gadarnhau eto. Dydd Mawrth am 11.00 bydd cyfle i A Blwyddyn Newydd Dda! rieni ifanc fynd a’u plant i chwarae tra’u Dosbarth Cymraeg newydd bod nhw’n medru eistedd a chael clonc ! Y mae Canolfan Cymraeg i Oedolion Cyfle gwych i ddysgwyr ymarfer eu Mor gann wg yn ceisio cynn ig Cymraeg neu i rieni sydd am fwy o dosbarthiadau mewn canolfannau wybodaeth am ysgolion meithrin, apelgar a chymdeithasol. Bydd un o’r clybiau Ti A Fi neu addysg Gymraeg yn dosbarthiadau newydd ar gyfer y gyffredinol, gael mwy o wybodaeth. flwyddyn newydd yn y siop goffi ar Am fanylion llawn cysylltwch â Catrin Mill Street yn Nhonyrefail. Os ydych Reyn olds ar 07500 878 289. yn adnabod rhywun sydd wedi gwneud [email protected] adduned blwyddyn newydd i ddysgu Cymraeg, anfonwch nhw i ddysgu dros DISGWYL DISGLED baned. Gellir cael manylion llawn trwy Ydych chi’n disgwyl babi ? Ydych chi ffonio 01443 483600. angen mwy o wybodaeth am : sut i ofalu am a bwydo baban, Dwyieithrwydd yn y cartref, materion ariannol teulu newydd, CYNLLUNIO GWEFAN strategaeth adnoddau dynol ar gyfer budd­daliadau ac opsiynau gwaith Mae Ffion Rees wedi ymuno ag Adran pennu swyddi lle mae’r Gymraeg yn rhieni, Deunyddiau a sefydliadau Gwasanaethau’r Gymraeg, dros dro ac o angenrheidiol. gwarchod plant Cymraeg...... dan nawdd Bwrdd yr Iaith, i weithio ar Dewch i gael paned o goffi a thrafod wefan mewnol y Cyngor. Fe fydd y SWYDDI ag arbenigwyr lleol Cymraeg. ( Bydd Mangre newydd yn cynnwys dros 50 o Os ydych chi’n chwilio am swydd mae thema ac arbenigwr gwahanol pob gysylltiadau newydd fydd o ddefnydd i adran Adnoddau Dynol y cyngor yn wythnos) staff y Cyngor wrth iddynt gynllunio’r cynnal gwefan pwrpasol. Gwnewch eich Dechrau Dydd Sadwrn, Ebrill 10fed, gwasanaethau. Fe fydd cefndir cais electronig yn gyfan gwbl trwy 2010, rhwng 10.00 a 12.00 a phob bore newyddiadurol Ffion yn hwb i’r prosiect gyfrwng y Gymraeg ar http:// Sadwrn am y 6 wythnos ddilynol. sydd wedi ei ariannu gan Fwrdd yr Iaith jobs.rhondda­cynon­taff.gov.uk/ Lleoliad : Clwb Bowlio dan do Gymraeg. Fe fydd hi’n cynllunio’r A b e r p e n n a r , H e o l wefan a golygu’r cynnwys. Y gobaith NEWYDDION BRO FEISGYN Dyffryn, Aberpennar. yw y bydd y gwaith wedi ei gwblhau Mae rhifyn diweddaraf cylchlythyr Os oes gennych ddiddordeb ymuno erbyn y Pasg gyda Menter Iaith yn Cyngor RhCT ac Asiantaeth yr neu os ydych chi angen mwy o cefnogi cyhoeddiad newydd o WAW a Amgylchedd yn cynnwys y wybodaeth wybodaeth, yna cysylltwch â Catrin fydd yn cynnwys yr holl gyfeiriadau ddiweddaraf am y gwaith sy’n cael ei Reyn olds ar 07500 878 289. cyswllt. gynnal yn Chwarel Bro Feisgyn yn [email protected] Yn wreiddiol o’r Efail Isaf mae hi nhermau cyfreithiol, monitro’r wedi treulio amser bant yn y brifysgol amgylchedd, adfer y chwarel a PARTI PASG Y PARC yn Abertawe a Llundain. Mae hi hefyd symudiad anwedd. N O D Y N I ’ C H yn weithgar yn cefnogi a threfnu DYDDIADUR : gweithgareddau i glwb ieuenctid Teulu BLWYDDYN NEWYDD IACH Dydd Sadwrn, Mawrth Twm sy’n cwrdd yng Nghapel Mae Rhondda Cynon Taf yn cynnal 27ain yng nghanolfan Tabernacl yn wythnosol. nifer o gyfleusterau chwaraeon a ymwelwyr Parc Gwledig hamdden gan gynnwys 11 canolfan Cwm Dâr, Aberdâr. HOLIADUR ENFAWR hamdden a dros 30 o ganolfannau yn y Heini ­ Martyn Geraint Mae 14,000 o staff y Cyngor wedi gymuned. Mae cyfle hefyd i wneud Cymeriadau Holi Hana ( Cyw S4C) derbyn holiadur sydd yn casglu sblash mawr yn un o’n 8 pwll nofio. Helfa wyau a stondinau amrywiol. gwybodaeth ynglŷn â’u sgiliau Mae ystod eang o gyrsiau a ieithyddol. Fe fydd yr ystadegau o dosbarthiadau ar gyfer pobl o bob Rhwng 10.30 a 4.00 dewch yn llu ! gymorth mawr i’r cyngor wrth gynllunio oedran a gallu ar gael gydol y flwyddyn. 8 Tafod Elái Chwefror 2010

PONTYPRIDD Ysgol Gynradd Gymraeg Gohebydd Lleol: Jayne Rees Tonyrefail

Comisiynydd Plant Cymru Merched y Wawr. Llongyfarchiadau i Rhiannon Griffiths a Jon www.mentercaerdydd.org Bu rhaid gohirio cyfarfod mis Ionawr Williams ar gael eu hethol yn Llysgenhadon 029 2068 9888 oherwydd y tywydd gwael. Felly fe ddaw i Gomisiynydd Plant Cymru. Cawsant y Hannah Roberts atom ar nos Iau, Chwefror cyfle i gyfarfod y Comisiynydd – Keith Diwrnodau Hwyl 11eg yn hytrach na mynd i fowlio deg fel a Towler mewn cynhadledd arbennig yn drefnwyd yn y rhaglen. Am fwy o Abertawe. Roeddynt yn rhan o weithdai wybodaeth cysylltwch â Margaret Francis Chwefror oedd yn edrych ar beth fyddai’n gwneud 01443 492838. AM DDIM gwahaniaeth positif i ysgolion. 15fed a 18fed Chwefror, Croeso cynnes i bawb i ymuno a ni am7.30 yn y YMCA, Pontypridd. Ysgol Plasmawr Wythnos Cadw’n Iach 11.00am – 3.00pm Diolch yn fawr i gymdeithas rieni yr ysgol Llongyfarchiadau. am gefnogi ein hwythnos cadw’n iach drwy Croeso i ddisgyblion Ganwyd mab bach, Sebastian Rhys i blynyddoedd 3, 4, 5 & 6 drefnu i bob dosbarth gael y cyfle i fwynhau Gerwyn a Naggi Williams. Maent wedi gwersi cadw’n heini. Yn ogystal roedd Gweithdy Dawns, Rygbi, Pêl­droed, ymgartrefu ar gyrion Llunden. Mae gweithdai bwyta’n iach yn cael eu cynnal yn Pêl­fasged a Phêl­rwyd Sebastian yn frawd newydd i Charlotte ac yn y gwahanol ddosbarthiadau. Trampolinau'r Urdd, Gweithdy Bet ŵyr cyntaf i Jean a John Williams, Graigwen. Bocsio, Gweithdy Drama, Gweithdy Plant Mewn Angen Croeso mawr i deulu Math a Kate Owen, Tân, Gweithdy Celf Eleni i gasglu arian ar Ddiwrnod Plant Coed y Cwm i Menna Rose. Mae Ffion Haf Gweithdy Coginio a llawer iawn mwy Mewn angen gwisgodd y plant i gyd fynd a wrth ei bodd a’i chwaer fach newydd. Am ragor o wybodaeth cysylltwch ag themau yr ysgol sef Chwedlau a’r 60au. Awel ­ Menter Caerdydd 02920 689888 Diolch yn fawr iawn i bawb ­ roedd y Cartref Newydd. gwisgoedd yn tu hwnt o liwgar ac fe neu [email protected] Croeso i Bontypridd i Rhys a Rhian a’r gasglwyd dros £200. plant, Owen ac Eiry. Maent wedi ymgartrefu ers mis Tachwedd yn Graigwen Parc. Mae Pantomeim Rhys yn bennaeth yn Ysgol Pont Siôn Cynllun Chwarae Cafodd plant y Cyfnod Sylfaen a Bl 1 a 2 Norton a Rhian yn dysgu yn Ysgol Evan amser wrth eu boddau yn gwylio pantomeim Chwefror James. Martin Geraint a’r Losin Hud ac fe aeth 15 – 19 Chwefror disgyblion yr Adran Iau i weld pantomeim Gofal drwy’r dydd – 8.30am – 5.30pm Clwb Llyfrau. Cwmni Mega – Barti Ddu ac fe wnaethant Oes diddordeb ‘da chi i ymuno a chlwb i £19 y dydd fwynhau yn fawr iawn. drafod llyfr unwaith y mis? Cysylltwch â Lleoliadau – Ysgol Treganna, Y Berllan Jayne Rees neu Menna Lewis. Deg a Melin Gruffydd Clybiau ar ôl ysgol Tripiau, gweithdai chwaraeon gyda’r Y tymor hwn rydym yn brysur iawn unwaith Urdd, sesiynau Coginio, gweithdy Celf, eto ­ mae cyfarfodydd yr Urdd, cyfle i Côr Ieuenctid Cymunedol wneud serameg yn y Clwb Celf yn ogystal â gweithdy Cymorth Cyntaf a llawer iawn Cymraeg Caerdydd gwersi pêl­droed, pêl­rwyd a hoci. Diolch i mwy ….. Cyfle gwych i ddisgyblion blynyddoedd 6, E3 a Chwaraeon y Ddraig am gefnogi ein Ar gynnig i blant dosbarth derbyn hyd at 7 & 8 i ymuno â Chôr newydd clybiau ar ôl ysgol. flwyddyn 6 Yn cychwyn Am ffurflen gofrestru – nos Fawrth 23ain o Chwefror 2010 [email protected] Neuadd Ysgol Gyfun Glantaf, Heol y Bont, Caerdydd Ysgol Gymraeg 6.00pm – 7.30pm Profiad • Arweinydd – Huw Foulkes Castellau (Lluniau Tudalen 16) • Cyfeilydd – Nerys Richards Y Brawd Mawr Ymweliad Chwefror 18 – 20 • Ymarferion cynhesu’r corff a llais Diolch unwaith eto i P.C. Siân Jones am Disgyblion Blwyddyn 8 • Dosbarth Feistr gan Arweinwyr gynnal gweithdai gyda’r plant ar Wyt ti’n edrych am sialens? adnabyddus ddechrau’r tymor. Bwlio oedd testun y Wyt ti eisiau ennill £150? • Cyfleoedd perfformio gweithdy ar gyfer disgyblion Blwyddyn Rydyn ni’n edrych am gystadleuwyr i I gofrestru cysylltwch â 3, dieithriaid ar gyfer Blwyddyn 4 a aros am 2 noson mewn lleoliad cudd, i [email protected] diwylliant cornel stryd ar gyfer plant gyflawni her laser combat, cwrs antur, neu 02920 689888 Blwyddyn 5. Diolch iddi am sialens tîm ar y traeth a llawer iawn Dyddiad cau ­ 10fed Chwefror gyflwyniadau symbylus a thrylwyr. mwy…. BYDD DISGWYL I BAWB Yr Eira GYFLAWNI’R TASGAU NEU Ar ddechrau’r tymor bu’r eira yn WYNEBU’R BRAWD MAWR! Cwis y Fenter nodwedd amlwg yn yr ysgol. Cafodd Yn rhad ac am ddim! Fe fydd cwis nesaf y Fenter yn cael ei plant yr ysgol hwyl a sbri wrth adeiladu Am ragor o wybodaeth cysylltwch â gynnal Nos Sul, Chwefror 28ain, dynion eira gyda’r athrawon. Menter Caerdydd: 02920 689888 Tafarn Y Mochyn Du. 8pm. Croeso i bawb Tafod Elái Chwefror 2010 9 Newyddion Y Arwain y Llwybr yn Rhondda Cynon Taf

Dysgwyr Wedi cyfnod yn gweithio yn ardal y Preselau weithio ledled Cymru gyda phrif fudiad fel Gweithiwr Ieuenctid mae Eleri Mai ieuenctid Cymru, Urdd Gobaith Cymru, Blwyddyn Newydd Dda! Thomas, 33, sy’n wreiddiol o Langynin, Sir mewn cynllun newydd ‘Llwybrau i’r Brig’. Ar ôl yr holl eira ar ddechrau’r tymor bu’n Gaerfyrddin wedi codi ei phac ac wedi Mae’r cynllun yn bosib trwy gyllid ariannol rhaid gohirio dosbarthiadau a digwyddiadau symud i Gaerdydd. Mae wedi cychwyn ei ond o’r diwedd mae pethau’n mynd yn eu o £2.3 miliwn o Gronfa Gymdeithasol swydd newydd fel Swyddog Ieuenctid i’r Ewropeaidd a thrwy gyfraniad ychwanegol blaen a phawb yn falch o fod yn ôl. Urdd yn ardal Rhondda Cynon Taf ac wedi gan bartneriaethau eraill ddaw a gwerth Ar ddiwedd tymor yr hydref cafwyd tri ei lleoli yn Ysgol Gyfun Gartholwg: “Fy cyfanswm y cynllun i £4.7 miliwn dros pharti Nadolig llewyrchus iawn ym Mhen­y­ ngobaith yw dod â’r Urdd yn fyw i’r bobl gyfnod o bedair blynedd. bont, Tonypandy a Phont­y­clun yng hynny sydd, efallai, ddim fel arfer yn Prif rôl y swyddogion ieuenctid fydd nghwmni Eleri Siôn. Difyr iawn oedd ymwneud gyda’r Urdd. Hefyd rwy’n clywed ei hanesion am yr holl lefydd a’r cynyddu’r ddarpariaeth y mae’r mudiad yn gobeithio codi ymwybyddiaeth o’r ei chynnig i bobl ifanc rhwng 11 a 19 oed. cymeriadau diddorol mae hi wedi cwrdd â manteision a’r cyfleoedd sydd ar gael os yw nhw. Rhan o brosiect ‘Cyrraedd y Nod’ yw pobl ifanc yn siarad ac ymarfer eu ‘Llwybrau i’r Brig’ a’r bwriad yw gwella Ar Ragfyr y 9fed cynhaliwyd gwasanaeth Cymraeg!” carolau’r ganolfan yng nghapel Salem, sgiliau a dyheadau pobl ifanc, gan roi’r cyfle Mae Eleri Mai yn un o 16 o swyddogion gorau iddynt ddatblygu gyrfa lewyrchus yn y Pentre’r Eglwys a braf oedd cynifer wedi ieuenctid newydd sydd wedi eu penodi i dod ynghyd i ganu carolau a chymdeithasu. dyfodol. Roedd nifer o ddysgwyr yn cymryd rhan, yn Yn ôl Eleri Mai: “Rwy’n mwynhau darllen, canu a chanu’r clychau yn ogystal â teithio, y Celfyddydau a neidio i mewn i chôr chweched dosbarth ysgol Gyfun Garth fy VW camper van a dilyn fy nhrwyn! Olwg. Theatr Genedlaethol Rwy wedi bod yn ymwneud â’r Urdd Ddydd Sadwrn 12fed o Ragfyr buodd rhai ers yn blentyn, ac yn gyn­arweinydd Adran ohonon ni’n cerdded i ben mynydd y Garth. Cymru ac Aelwyd Crymych, felly’n gobeithio y Roedd hi’n fore heulog, clir ­ delfrydol ar bydd fy mhrofiad i o’r mudiad o gymorth i gyfer y daith a chafwyd llawer o hanes yr mi wrth ddatblygu’r gwaith.” ardal a’r creiriau sy wedi cael eu darganfod Rhan o Gynllun Cynulliad Cenedlaethol ar y mynydd gan Don Llewelyn, yr hanesydd Y Gofalwr Cymru yw ‘Llwybrau i’r Brig’, ac mae’n o Bentyrch oedd yn ein harwain. Daeth y Cyfieithiad Elis Gwyn gynllun ar y cyd â phartneriaid eraill gan tymor i ben gyda’r Cwrs Nadolig yn o ddrama fawr Harold Pinter gynnwys Cyngor Celfyddydau Cymru, Gartholwg. Roedd y ganolfan dan ei sang ‘The Caretaker’ Techniquest, Snap Cymru, Achub y Plant, gan fod bron pedwar ugain o ddysgwyr wedi Funky Dragon ac eraill. dod ynghyd. Thema’r dosbarthiadau oedd y Un o brif dargedau’r Swyddogion Nadolig a chyn mynd adre ar ddiwedd y 8.00yh 12 a 13 Mawrth 2010 Datblygu fydd cynyddu cyfleoedd anffurfiol cwrs daeth pawb at ei gilydd i ganu carolau. i siaradwyr a dysgwyr y Gymraeg gan weithio â grwpiau bychain o bobl ifanc ar Yn Stiwdio Weston, gynlluniau penodol. Lleolir y swyddogion Apêl Eisteddfod Canolfan Mileniwm Cymru, ar hyd a lled Cymru. Am wybodaeth bellach Caerdydd am y Cynllun yn Rhondda Cynon Taf, Blaenau Gwent cysylltwch ag Eleri Mai ar 07500607391 Tocynnau: 08700 402000 [email protected] neu ewch i wefan yr 2010 urdd.org.

Yn dilyn llwyddiant Eisteddfod y Bala llynedd mae gobaith ailadrodd y llwyddiant hwnnw ym Mlaenau Gwent y flwyddyn yma. Eisoes daeth 1,500 o bobl leol i orymdeithio yng Ngŵyl y Cyhoeddi ac yn ddi­os mae’r ymateb, y bwrlwm a’r cyffro wedi bod yn destun siarad yn sicr yn y rhan yma o’r wlad. Ond mae angen cymorth gan bobl ym mhob cwr o Gymru. Rydym yn gofyn i chi ddangos eich cefnogaeth drwy roi cyfraniad i Apêl yr Eisteddfod fydd o gymorth ymarferol ac yn hwb mawr i waith yr holl bwyllgorau lleol, ac yn cael ei werthfawrogi’n fawr gennym. Byddai pob rhodd yn fach neu fawr, yn cael ei groesawu ac yn gymorth i sicrhau llwyddiant ymweliad y Brifwyl ag ardal sy’n ail­afael yn ei diwylliant a’i hiaith. Edrychwn ymlaen at eich croesawu i Lyn Ebwy fis Awst 2010 Gyda diolch am bob rhodd. Richard Davies, Cadeirydd y Pwyllgor Gwaith. Danfonwch bob cyfraniad i Eisteddfod Genedlaethol Cymru, 40 Parc Tŷ Glas, Llanisien. Caerdydd CF14 5DU 10 Tafod Elái Chwefror 2010 Ysgol St Ioan yng Nghaerdydd. Roedd y Cyngherddau Nadolig ‘Blynyddoedd gynulleidfa yn llawn canmoliaeth iddynt Cynnar’ a ‘Chyfnod Allweddol 1’ Gynradd am eu canu swynol a’u hymddygiad Perfformiodd Cyfnod Allweddol 1 a Gymraeg gwych yn ystod y gyngerdd. ‘Blynyddoedd Cynnar’ eu cyngherddau Nadolig yn y ‘Ganolfan Gydol Oes’ Garth Olwg Ffair Nadolig eleni. Roedd hi’n brofiad arbennig Cynhaliwyd Ffair Nadolig yr ysgol ar iddynt, wrth berfformio ar lwyfan ac o Perfformiad ‘Joseff a’i Got Amryliw’ ddechrau mis Rhagfyr yn neuadd yr flaen cynulleidfa lawn. Diolch i’r rhieni Ar ddechrau mis Rhagfyr, perfformiodd ysgol. Roedd cyfle i’r plant gwrdd â am greu'r gwisgoedd! yr adran iau “Joseff a’i Gôt Amryliw” Sïon Corn, a phrynu amryw o bethau o’r dair gwaith i theatr lawn yng stondinau. Braf oedd gweld ymateb i’r Hwyl yn yr eira Nghanolfan Gydol Oes Campws stondin ‘Masnach Deg’ hefyd. Diolch i Mwynheuodd yr Adran Fabanod Gartholwg. Roedd y sioe yn arbennig o ‘Gymdeithas Rhieni ac Athrawon’ am adeiladu dynion eira ar iard yr ysgol yn lwyddiannus. Llongyfarchiadau i’r plant drefnu’r ffair, ac i bawb a ddaeth i ystod cyfnod yr eira. Braf oedd gweld y i gyd ond yn arbennig i’r plant a gefnogi’r ysgol. Codwyd £525. Bydd yr plant yn cyd­weithio a mwynhau wrth chwaraeodd y prif rannau, gan eu bod arian yn cael ei ddefnyddio i brynu iddynt greu ac addurno’r dynion eira. wedi dysgu llawer iawn o eiriau a adnoddau i’r ardal tu allan. Lluniau ar dudalen 1. chaneuon ar gyfer y sioe: Joseff – Morgan Wood a Jack Osborne Llefarwyr – Branwen Roberts, Ashleigh Pinkham, Tegan Warman. Pharo – James Warman a Cory Lendrum. Diolch i’r holl staff hefyd am eu cefnogaeth, ac yn bennaf diolchwn i Miss Adams a Mr. Jones am eu hamser!

Côr Aeth 43 o blant y côr i ganu yn Eglwys

L NE OR C y t an Pl Tafod Elái Chwefror 2010 11 Dysgwraig Prysur GILFACH GOCH YSGOL GYNRADD (O dudalen 1) GYMRAEG EVAN Gohebydd Lleol: JAMES Betsi Griffiths Cafodd ei chasgliad celf, a elwir ‘Ar Lawr Bu plant yr ysgol yn brysur cyn y Nadolig Gwlad’ (From the Earth), ei arddangos yn gydag amryw o weithgareddau. ddiweddar yn Oriel Makers Gallery yn y Eira Mawr Rhath, Caerdydd. Yr eira mawr oedd testun pob sgwrs yn Gwasanaethau ystod yr wythnosau diwethaf. Roedd teithio Yng Nghanolfan Cymraeg i Oedolion Cafwyd gwasanaeth arbennig i ddathlu yn anodd iawn a mynd i’r gwaith yn Morgannwg, a ariennir gan Lywodraeth diwrnod Plant Mewn Angen. Casglwyd £487 amhosib ar sawl diwrnod. Nos Fawrth Cynulliad Cymru, yr aeth Gail ati i ddysgu gan blant yr ysgol wrth iddyn nhw wisgo Ionawr 12fed pan oedd yr eira’n disgyn Cymraeg. Yn ogystal â mynychu dillad tu cefn ymlaen a gwerthu cacennau dosbarthiadau yn y ganolfan yng Ngarth roedd y daith o Feisgyn i Gilfach yn Pudsey. Diolch i bawb gyfrannodd yn cymeryd tair awr a’r gweithwyr yn hwyr Olwg, mae Gail hefyd yn gwneud yn fawr enwedig William Hanford o’r dosbarth iawn yn dod adref o Gaerdydd. Ar y llaw o’r amryw weithgareddau cymdeithasol a meithrin oedd wedi casglu £40 ei hun wrth arall roedd y plant wrth eu bodd yn sglefrio a drefnir gan y Ganolfan Cymraeg i Oedolion, werthu cacennau. chael hwyl yn yr eira gan fod yr ysgolion ar gan gynnwys clwb crwydro, clwb darllen a Yn ystod gwasanaeth arall daeth Mr a Mrs. gau. Rhaid cyfaddef roedd y cwm yn edrych chlwb cinio. Rickard yn ôl i’r ysgol i siarad am eu yn hyfryd dan fantell o eira. Mynychodd tri phlentyn Gail, sydd nawr hymweliad diweddaraf â Mbale yn Affrica a yn oedolion, ysgolion Cymraeg lleol ac mae sut mae pethau'n datblygu yno a hefyd i Dosbarth Cymraeg ei thri wyr yn rhugl yn y Gymraeg. Mae’r dderbyn siec o £250 oddi wrth blant yr ysgol Mae Dosbarth Cymraeg wedi dechrau yn y gallu i sgwrsio â’i hwyrion yn Gymraeg a gasglwyd yn ystod ein gwasanaeth Ganolfan Gymunedol yn Hendreforgan ers wedi bod yn ffactor bwysig wrth gynnal Cynhaeaf. brwdfrydedd Gail wrth iddi ddysgu mis Medi dan ofal Mrs Annalie Price. Mae’r disgyblion wedi cael tymor o brofiad ac Cymraeg. Gweithgareddau’r Nadolig erbyn hyn maen nhw’n meddwl am ymuno Meddai Gail: “Rwy mor ddiolchgar i ’Roedd yn gyfnod prysur cyn y Nadolig pan yn y gweithgareddau i Ddysgwyr sydd ar Ganolfan Cymraeg i Ddysgwyr Morgannwg gyflwynodd plant y cyfnod sylfaen sioeau gael yn yr ardal. yng Ngarth Olwg am eu cefnogaeth ar fy hyfryd yn neuadd yr ysgol i’r rhieni ­rhai yn Gobeithio y byddant yn manteisio ar y nhaith o ddysgu. Mae’r staff mor frwdfrydig perfformio drama’r Geni ac eraill yn sôn am cyfle ac yn cael hwyl wrth ddefnyddio’r a chreadigol ac maent yn gwneud i ddysgu gyffro’r Nadolig. iaith. fod yn brofiad mor ddifyr. Maent wedi agor Unwaith eto ychydig wythnosau cyn Y fy llygaid i bob agwedd o ddiwylliant Cymru Nadolig cafodd yr adran Iau gyfle i fynd i Adroddiad Y Llu Awyr ­ nid yr iaith yn unig, ond ei llenyddiaeth a’i Eglwys Santes Catherine i gyflwyno Cyhoeddwyd yr Adroddiad am y ddamwain hanes hefyd. gwasanaeth a dysgodd y plant ganeuon gan erchyll a laddodd y ddwy ferch o Gilfach “Rwy’n teimlo bod fy mywyd wedi cael ei gyfansoddwr cyfoes o Gymru, Robat Arwyn, oedd yn gadetiaid gyda’r Llu Awyr, Aethant gyfoethogi gymaint gan waith y llenorion sef ‘Stori’r Preseb’. Aelodau o’r cyngor ar daith mewn awyrennau bychain uwch hyn, a chan ddiwylliant a hanes Cymru’n ysgol oedd yn gyfrifol am gyflwyno’r Gwarchodfa Natur Cynffig ger y M4 Cred gyffredinol, fel fy mod wedi fy ysgogi i eitemau tra bo plant blwyddyn chwech yn Awduron yr Adroddiad nad oedd y Peilotiaid ddarllen barddoniaeth Cymraeg mwy cyfoes. cymryd y rhannau blaenllaw a chyflwynwyd yn gallu gweld ei gilydd ac y dylai’r Rwy’n gobeithio bydd fy mhrofiad i, mewn dwy eitem gan gôr yr ysgol. ’Roedd y rhieni awyrennau fod ac offer sy’n gallu atal rhyw ffordd, yn annog siaradwyr a darpar wrth eu boddau yn clywed y canu swynol a awyrennau rhag taro yn erbyn rhywbeth siaradwyr Cymraeg i geisio’r un mwynhad â llefaru clir gan blant yr ysgol o’r ieuengaf i’r Gobeithio y rhoddir yr offer yma ar minnau trwy’r iaith.” hynaf. awyrennau sy’n mynd a phlant am dro ar Meddai Helen Prosser, cyfarwyddwr Hefyd yn Eglwys Santes Catherine bu côr fyrder. Canolfan Gymraeg i Oedolion Morgannwg: yr ysgol yn canu carolau yng Ngŵyl Garolau “Rydym yn falch iawn bod Gail wedi cael Rhondda Cynon Taf ac yn yr eglwys ar y Cefnogi Ysbyty Felindre profiad mor bositif wrth ddysgu Cymraeg. Sul cyn y Nadolig cyflwynodd y côr eitemau Nid yn unig fod hyn wedi ei galluogi i siarad Llongyfarchiadau mawr i Gareth Walters a yng ngwasanaeth carolau’r dref. Cymraeg gyda’i hwyrion, ond mae hefyd Ricki Priday am eu dewrder ar fore dydd wedi rhoi penrhyddid i’w doniau barddoni, Calan, a’r tymheredd bron heb godi Adran Yr Urdd uwchben 0˚. Nofio yn y môr yn ac wedi ysbrydoli casgliad newydd o waith Mae plant blwyddyn 2 wedi bod yn frwd celf. Saundersfoot wnaeth y ddau gan godi dros wrth ail­gydio yng ngweithgareddau’r Adran £400 ar gyfer Ysbyty Felindre. Mae’r ddau “Mae cymaint o resymau da dros ddysgu ac ’roedd ymweliad Mistar Urdd yn sbardun yn gyn­ddisgyblion Ysgol Gymraeg Cymraeg.” i ddenu aelodau newydd. Meddai John Griffiths, Dirprwy Weinidog Tonyrefail ac Ysgol Uwchradd Llanhari. Llywodraeth Cymru dros Sgiliau, sydd yntau’n ddysgwr: “Mae Gail yn enghraifft o ddysgwr sydd wedi llwyr groesawu’r profiad Panto o ddysgu. Mwynheuodd plant CA2 “Yn ogystal â’r amrywiaeth eang o gyrsiau bantomeim “Barti Ddu” yn a ddarperir gan y chwe Chanolfan Cymraeg i Theatr Y Parc a Dâr ac Ddysgwyr ledled Cymru, mae nifer o ymunodd yr athrawon yn yr gyfleodd i ddysgwyr i ymarfer eu Cymraeg hwyl trwy wisgo fel môr­ trwy gyfres o weithgareddau dysgu ladron! Aeth y 'gwobrau anffurfiol a ariennir gan Fwrdd yr Iaith answyddogol' am y gwisgoedd Gymraeg. Mae’r canolfannau hefyd yn gorau i Mrs. Karyn Williams – gwneud ymgais ddyddiol i ysbrydoli oedd yn edrych fel môr­leidr dysgwyr i fod yn rhugl yn yr iaith”. go iawn – ac i Mrs. Delyth Am ragor o wybodaeth am ddysgu Brown – wisgodd fel parot! Cymraeg ar bob lefel ewch i www.welshforadults.org 12 Tafod Elái Chwefror 2010 cymerodd rhan ­ Tomos Roberts, Corey Ysgol y Dolau Dyer, Niamh Cooper, Sophia Biddle, Yung CREIGIAU Tsui, Connor O’Brien, Iwan Hearne, David Fformiwla 1 King a Brandon Conway. Dywedodd Sophia Gohebydd Lleol: Aeth grŵp o ddisgyblion i gystadlu gyda’r eu bod nhw wedi mwynhau’r prosiect ac Nia Williams gobaith o fod y Lewis Hamilton nesaf, wedi cyd­weithio’n dda a gwneud pob 029 20890979 pencampwyr Fformiwla 1. Dros y misoedd penderfyniad gyda’i gilydd. Cawson hwyl diwethaf roedd disgyblion blwyddyn 6 lawr yn y gystadleuaeth yn gwylio eu car yn wrthi’n cynllunio ac adeiladu car bychan F1 rasio lawr trac 20m hyd at gyflymdra o Mae’n flwyddyn newydd ac yn gychwyn ar eu hunain ar gyfer cystadleuaeth dros 60myr. Dywedodd Mr Lewis, arweinydd y ddegawd newydd. A dyma ni’n rhannu Brydain a gynhelir yn amgueddfa Abertawe prosiect, fod y plant wedi rhoi cant y cant i’r newyddion llon a lleddf fel ei gilydd. ar Ragfyr 11eg. Aeth ‘Dreigiau Dolau’ yn gystadleuaeth yn gwario oriau cinio ac amser erbyn 19 ysgol arall yn y rownd derfynol o eu hunain i drafod, cynllunio a chreu’r Babis! Babis! Babis! ysgolion cynradd Cymru. Yn ystod y gwaith i gyflwyno yn y gystadleuaeth. Croeso i’r byd … prosiect dysgodd y plant nifer o sgiliau Dyma’r tro cyntaf i ni gystadlu ond rydyn … Wiliam Aneurin! Cafodd Wil ei eni ar y newydd sef defnyddio rhaglen arlunio CAD ni’n siŵr nid y tro olaf oherwydd y pedwerydd o Ragfyr, yn fab i Catrin Ellis ar y cyfrifiadur, cydweithio fel tîm, rhedeg a mwynhad a’r profiad cawsom eleni. Da iawn Owen a Stephen Meade. Mae Wil yn frawd rheoli busnes llwyddiannus a hefyd dod o i’r tîm am gystadlu a rhoi cyflwyniad gwych bach i Gwen. hyd i noddwr i’r busnes. Naw o ddisgyblion yn y gystadleuaeth. … Kitty Mair! Merch fach Rebecca Ellis Owen a Tomos Rhys Edwards yw Kitty, ac Cafwyd ymateb ardderchog ynghyd â Gweithdy Samba mae ganddi hi ddau frawd mawr yn barod – chroeso cynnes iawn yn y dafarn wedi Fel rhan o’u hastudiaethau Affrica cafodd Archie a Ted. Fe’i ganed hi ar yr 20fed o hynny! Casglwyd swm anrhydeddus iawn disgyblion blwyddyn 5 a 6 gyfle i gymryd Ragfyr. Llongyfarchiadau i’r ddau deulu. tuag at ysgol Craig y Parc. Diolch i bawb am rhan mewn gweithdy Samba gyda Mr Mark Ganed Lily May yn blentyn bach cyntaf i eu cefnogaeth! Hibbert o wasanaeth cerddoriaeth RhCT. Bruan a Gemma Treharne, Radur. Cafodd pob un gyfle i chwarae offerynnau Llongyfarchiadau eich dau a phob Merched y Wawr amrywiol ac i ddysgu am eu hanes. Digon o hapusrwydd. Noson o ‘Frethyn Cartref’ gafwyd yn ein sŵn a digon o hwyl ar gael! Ac mae Alys wedi cael brawd bach, Seth cyfarfod Nadolig – a wir fe gawson ni hwyl. ym mis Ionawr eleni. Bachgen bach Ruth a’r Diolch i BAWB – cyfrannodd pob un aelod Pwll Mawr doctor Owain Thomas yw Seth – tybed pa a gwneud y noson yn un gofiadwy iawn. Fel rhan o’u hastudiaethau ar Oes Fictoria gêm fydd e’n ei chwarae?! Roedd yna dasgau, roedd yna fwyd, roedd aeth 4 dosbarth ar ymweliad i Bwll Mawr. Croeso i’r pedwar! yna rowndiau cwis ac roedd yna win cynnes! Yna, aeth y plant lawr o dan y ddaear i Rhaid diolch i’r dynion – Rhys Dafis, Rhodri ddysgu a deall sut roedd bywyd i blant ifanc Dyweddiad Gwyn a Huw Llywelyn Davies, er nad Cymru nol yn y cyfnod. Cawson brofiad o Llongyfarchiadau i Bethan Arwel ar ei oeddent yn bresennol roedd eu cyfraniad yn fod mewn tywyllwch llwyr, a hefyd amser i dyweddiad gyda Rhodri Wyn Lewis. Pob fawr – hwy oedd awduron llawer o’r tasgau. gydymdeimlo a deall pa fath o amodau byw dymuniad da i’r dyfodol. Wele flas – oedd ganddyn nhw. Diwrnod gwych i bawb.

Priodas Nadolig Tasg – Gwireb neu ddihareb am DDYNION! Cyngherddau Nadolig Ar yr wythfed ar hugain o Ragfyr priodwyd Nid dyn lle gellir merch! Cafodd y plant ac athrawon bleser mawr Sara Elin Canning a Thomas Owen Aur y gwêl y dyn ei gar! wrth gyflwyno eu cyngherddau Nadolig Llewellyn Howells yng ngwesty Maenordy Gwell dyn yn yr ardd na dau mewn gwely! eleni. Mwynheuodd y rhieni wylio 3 o Meisgyn. Roedd yn ddiwrnod hynod a braf. Gwell dyn yn y gwely na dau yn yr ardd! wahanol gyngherddau ­ perfformiodd y Daw Thomas yn enedigol o Bontardawe ac babanod ’Little Robin Red Vest’ a ‘Teulu mae’n gyw­gyfreithiwr. Athrawes Tasg – Gorffen limrig Tecwyn yn adrodd stori’r Nadolig’. Cafodd Fathemateg yw Sara yn ysgol Gyfun Digwyddodd peth od yn tŷ ni yr adran Iau hwyl yn creu perfformiad hwyl Plasmawr. Fe aed i Efrog Newydd i Pan oedden ni’n gwylio’r T.V. ‘Carioci Nadolig’ gyda chaneuon newydd, ddathlu’r mis­mêl. Pob hapusrwydd i’r Daeth Siôn Corn ar frys cyfoes ac wrth gwrs hen garolau adnabyddus dyfodol eich dau. Yn llewys ei grys – a thraddodiadol. Dw i’n canslo’r Nadolig – hi!hi! Yr hen rew felltith ‘na! Gŵyl Coeden Nadolig Hardd iawn ar gardie Nadolig ond niwsans Digwyddodd peth od yn tŷ ni, Cawsom ein gwahodd gan eglwys Llanharan gwirioneddol dan draed! Gofynnwch chi i Nadolig ym mil naw naw tri – i gyfrannu at eu gŵyl coeden Nadolig. Aeth Arwel Ellis Owen am ei farn ar y cyfnod o Fe ffrwydrodd y pwdin yr adran Iau ati i gynllunio coeden ‘eco’ rew ac eira. Fel nifer, cafodd Arwel druan Aeth y saws dros y landin ­ eleni ar gyfer yr ŵyl. Creodd y plant godwm – a gwneud niwed sylweddol i’w Ond joio ‘nath pob un, serch ‘ny! addurniadau amrywiol ­ rhai wedi’u arddwrn. Brysia wella Arwel bach – mae’r hailgylchu, lluniau anifeiliaid mewn peryg, babis newydd angen tendans! Croeso i’r Creigiau … addurniadau siâp y byd yn ogystal â ffeithiau … Angharad, Tom a Nia! Gobeithio y eco i hongian ar y goeden. Cydymdeimlad byddwch yn hapus yn eich cartref newydd Estynnwn ein cydymdeimlad i Byron yn Glasfryn ar Heol Caerdydd, Creigiau. Edwards a’r teulu. Bu farw Mam Byron, Mrs Meddyg teulu yw Angharad ar hyn o bryd Bwthyn Gwyliau 4*, Porthgain, Dilys Edwards, Aberteifi ychydig cyn y ym Mhontyclun ac mae Tom yntau yn Sir Benfro Yn cysgu 6. Nadolig. Coffa da amdani pan ddeuai lawr feddyg – yn anesthetydd – yn Ysbyty’r 50 llath o Lwybr Arfordir yma i aros at Morwen a Byron a’r merched. Waun a Chasnewydd. Penfro ac o’r Sloop Inn. Cydymdeimlwn hefyd â Roger Richardson Ar gael am wythnos, neu 4 a Delyth. Bu farw brawd Roger ychydig cyn Cylch Meithrin Creigiau y Nadolig. Mae cylch Meithrin Creigiau ar agor bore noson. Mercher a Iau ­ 9.30 tan 12. Mae Anti Ganol gaeaf noethlwm … Rachel nôl fel arweinydd ac Anti Sarah yn Cysylltwch â Sarah … mentrodd nifer o wyrda Clwb y Dwrlyn dal yno! Mae'r Ti a Fi yn llwyddiannus iawn 07793 944213 allan i ganu carolau o gwmpas pentref y ar fore Gwener am 9.30 ­ dewch yn llu! Creigiau a dymuno Nadolig llawen i bawb! Am fwy o wybodaeth ­ Teleri Jones www.lluestporthgain.co.uk 07800 540316 [email protected] Tafod Elái Chwefror 2010 13

Wiliam Aneurin

Seth Lily May Kitty Mair Ysgol y Dolau yn Y Pwll Mawr

Priodas Sara Canning a Thomas Howells Siân Elen Williams ag Owen Jones

Tîm Fformiwla 1 Ysgol y Dolau

Lle Aeth Pawb? Cyn­ddisgyblion Ysgol Gwaelod y Garth yn ail­greu Ffalabalam Nadolig 1989 14 Tafod Elái Chwefror 2010 YSGOL GYFUN LLANHARI

Pêl Droed 5­yr­Ochr Parc Sophia Chwaraeodd nifer o ddisgyblion CA3 yn y gystadleaeth pêl­droed 5­yr­Ochr ym Mharc Sophia, Caerdydd. Trefnwyd y dydd gan Mr Ffion Smith, Sophie Nicholls a Lewis Gethin Smart ar ran 5x60. Ni oedd y tîm Thomas yn derbyn tystysgrif wedi’r cyntaf i wisgo cit pêl­droed newydd yr Masterclass Mathemateg a gynhaliwyd ysgol. Roedd hi’n anrhydedd llwyr! Roedd Mr Alun Evans yn derbyn siec am £500 ym Mhrifysgol Morgannwg yn rhaid i’r bechgyn ennill y grŵp er mwyn oddi wrth Mr Dan Clayton Jones parhau i’r rowndiau terfynol. Enillon ni ein (English Speaking Union) a Mrs Chris gem cyntaf 7­1, collon yr ail 4­0 cyn ennill Pêl­fasged Merched Thomas (School Aid). Derbyniwyd y eto 5­0. Roedd rhaid ennill y gêm nesaf er Blwyddyn 7 rhodd er mwyn cefnogi’r bartneriaeth mwyn llwyddo i gyrraedd y rownd nesaf ond Cymerodd tim pêl­fasged Blwyddyn 7 ran rhwng Ysgol Gyfun Llanhari ag Ysgol yn anffodus colon ni o 3­0. Er hyn cafodd mewn twrnament pêlfasged 5x60 yng Uwchradd Umqhele, yng ngwasanaeth pawb ddydd ardderchog i’w gofio a gwelon Nghanolfan Chwaraeon y Rhondda Fach yn ni’r, ‘Gleision!’ Diolch i’r holl aelodau 5x60 Blwyddyn 9 ym mis Mawrth. ddiweddar. Cawson ni amser da iawn a Mae SchoolAid yn elusen sy’n yn cynnwys y 6ed am ein helpu! llawer o hwyl. Enillon ni un gêm yn erbyn cefnogi nifer o wledydd tlawd ledled y Harri Foster Davies a Gareth Evans Davies. Ysgol Blaengwawr gyda sgôr o 28 ­ 2, Cawson ni ddwy gêm gyfartal a chollon ni byd. Ein dolen gyswllt yn Ne Affrica Caredigrwydd Disgyblion un. Mwynheuon ni chwarae yn erbyn y yw Mrs Louise Blanden, sy’n cydlynu Blwyddyn 8 timau eraill yn fawr iawn (hyd yn oed ar ôl gweithgareddau ac yn cyfathrebu’n cwympo mas!) uniongyrchol a’r ddwy ysgol. Anfonwyd 55 o focsys llawn anrhegion a Diolch i Gethin Smart, Swyddog 5x60 nwyddau i gartrefi plant amddifad drwy’r ysgol Llanhari am roi’r cyfle i ni gymryd elusen Cymorth i Rwmania. rhan. Diolch yn fawr Blwyddyn 8 Emily Chilcott 7H.

Bechgyn a ddaeth yn ail yn 7 bob ochr Llandyfri Ffion Lewis yn dod yn gyntaf yn y cystadleuaeth traws gwlad i ysgolion y deheubarth

Mae Cyngor yr Ysgol ar gyfer 2009—2010 wedi cymryd rhan mewn sesiwn hyfforddiant y tymor hwn ac wedi cychwyn ar eu cyfres o gyfarfodydd ar gyfer y flwyddyn. Tafod Elái Chwefror 2010 15 Ond ynghyd â’r holl waith caled a’r dros y flwyddyn ddiwethaf. YSGOL GYFUN canolbwyntio, roedd digon o gyfleoedd i Fel rhan o’r perfformiad cafodd gymdeithasu gyda disgyblion o ysgolion Blwyddyn 10 y cwrs BTEC Dawns y cyfle i GARTH OLWG eraill hefyd ­ creu ffrindiau newydd a dal i ddangos y gwaith maen nhw wedi bod yn ei (Lluniau tudalen 16) fyny gyda hen ffrindiau ­ wrth fwynhau wneud ers sefydlu’r cwrs ym mis Medi gweithgareddau’r gwersyll a’r twmpath 2009 hefyd. Cafwyd perfformiad egniol, gyda’r nos. modern a thrawiadol. Llongyfarchiadau i Beicio er mwyn Cymorth Cristnogol Roedd cyfle hefyd i weld talentau chi gyd. Noson wych !! Yn ddiweddar fel rhan o’r rhaglen Dyfodol ysgrifennu disgyblion Cymru gyda Thalwrn Personol, daeth siaradwr ar ran Cymorth ar y noson olaf. Cafwyd noson llawn hwyl, Seremoni Wobrwyo Cristnogol i esbonio eu gwaith i yn llawn cystadlaethau di­ri, fel ysgrifennu Roedd wythnos ola’r tymor yn un prysur ddisgyblion Blwyddyn 7. Esboniwyd am cerdd i blentyn dan 7 a chân o dan y teitl iawn i bawb gyda chymaint o eu hymgyrchoedd codi arian a chodi “Tu mewn i Ddrysau ein Hysgol ni”, ac ar weithgareddau ­ ac un ohonynt oedd ein ymwybyddiaeth o sut mae rhai plant a ôl noson frwd o gystadlu, chwerthin a Seremoni Wobrwyo flynyddol. Mae’r phobl yn gorfod byw yn rhai o wledydd seremoni gadeirio, daeth yr ysgol yn seremoni’n gyfle i ni wahodd ein cyn­ Affrica oherwydd tlodi a diffyg adnoddau gydradd ail! ddisgyblion yn ôl i’r ysgol i’w llongyfarch digonol mewn rhai mannau. Yn wir, roedd Credaf mai’r hyn fydd yn aros yn ein cof ar eu canlyniadau Safon Uwch gwych ­ Haf yr hanes mor drist roedd wedi cyffwrdd 7 fwyaf am y daith oedd ein trip i’r diwethaf enillodd dros 80% ohonynt 2 neu Hywel yn fawr. Cawsant eu hysgogi “Ysgwrn”, cartref Hedd Wyn. Roedd fwy o raddau A ­ C!! ­ ac wrth gwrs i gymaint gan yr hanesion nes iddynt ymweld â’r tŷ wedi dod â’r stori’n fyw a’n dderbyn eu tystysgrifau haeddiannol. Braf benderfynu bod rhaid gweithredu eu hunain hatgoffa nad chwedl ond hanes go iawn yw oedd croesawu cymaint ohonynt yn ôl eleni i godi arian. stori Bardd y Gadair Ddu. Roedd clywed eto a chlywed eu hanesion difyr am fywyd Aethant ati i gyfrif y milltiroedd o’r ysgol yr hanes gan berthynas i Hedd Wyn yn ei Coleg a byd gwaith! i’r Affrig (yn fras!) er mwyn iddynt, fel wneud yn brofiad llawer mwy cofiadwy. Mae’n noson i longyfarch Bl 12 hefyd ar dosbarth, fynd ati i seiclo'r un faint o Diolch i’r Adran Gymraeg am roi'r cyfle i eu canlyniadau gwych hwythau yn ogystal â filltiroedd ar feiciau ymarfer. Cafodd y ni fynd ar y daith. gwobrwyo disgyblion ym mhob blwyddyn plant eu noddi a chasglwyd digon o arian i Bethan Walking, Blwyddyn 12. am eu gorchestion arbennig yn ystod y brynu amhrisiadwy i bobl Affrica. flwyddyn a aeth heibio. Chwarae teg, cymaint oedd ymdrechion 7 Gwasanaethau’r Nadolig yn yr Ysgol Eleni roeddem yn hynod ffodus i gael Mrs Hywel fe berswadiwyd disgyblion o Unwaith eto cafwyd croeso cynnes iawn Efa Gruffudd­Jones, Prif­weithredwraig flynyddoedd eraill i ymuno gyda nhw yn y yng nghapel Salem, Tonteg ar gyfer ein Urdd Gobaith Cymru fel siaradwraig wadd. ‘daith’. Diolch i bawb am eu cyfraniadau! Gwasanaeth Nadolig cyhoeddus. Diolch i Soniodd wrth y disgyblion am A diolch i 7Hywel am eu meddylgarwch! bawb a fu mor hael yn y gwasanaeth gan bwysigrwydd bod yn ddwyieithog ac am y ein galluogi i gyflwyno £100 i’r elusen cyfleoedd gwych roedd bod yn siaradwyr Llwyddiant Cerddorol SADS (Sudden Adult Dealth Syndrome) er Cymraeg yn eu rhoi iddynt. Anerchwyd y Llongyfarchiadau mawr i Huw Blainey a cof am Jemma Benjamin, yn ogystal â gynulleidfa gan ddau o’n prif­swyddogion Tomos Watkins o Flwyddyn 12 ar gael eu rhodd i’r capel. Diolch i’r Parchedig Peter hefyd ­ Osian Williams a Rhys Bowen­ dewis i fod yn aelodau o Gôr Ieuenctid Cutts a’r aelodau am eu haelioni eleni eto. Jones a soniodd y ddau am yr holl Cenedlaethol Cymru. Bydd y ddau yn Cafwyd naws gwahanol iawn i wasanaeth brofiadau roedd yr ysgol wedi eu rhoi mynychu gweithdai yn ystod y flwyddyn ac Nadolig yr ysgol ei hun eleni. Cafodd iddynt ar hyd ei gyrfa. yna’n cael cyfle i berfformio mewn Blynyddoedd 7, 8 a 9 gyfle i fwynhau Cafwyd eitemau cerddorol a dramatig gan c y n g h e r d d a u l e d e d y w l a d . gwasanaeth arbennig iawn yn hen Eglwys y ddisgyblion y cwrs Celfyddydau Perfformio Llongyfarchiadau bechgyn! Plwyf. Roedd yr awyrgylch yn hyfryd yn a chyflwynodd grŵp Dawns BTEC yr hen eglwys, sydd yn amlwg yn cael gofal Blwyddyn 10 berfformiad trawiadol a Gwasanaeth Carolau'r Dysgwyr mawr. Mae rhan o’r eglwys yn dyddio nôl daniodd dychymyg y gynulleidfa! Bu nifer o aelodau'r Chweched Dosbarth yn mor bell â’r bumed ganrif. Crëwyd naws Diolchwn hefyd i Mrs Liz West a grŵp weithgar iawn yn diddanu cynulleidfaoedd Nadoligaidd hyfryd yno ­ dechrau gwych i’r Arlwyo Bl 10 am baratoi’r danteithion ar yng Ngwasanaeth Carolau'r Dysgwyr yng Ŵyl i bawb! ein cyfer! Noson wych ! nghapel Salem yn Nhonteg ac yn y Ganolfan Ddysgu Gydol Oes dros gyfnod y Celfyddydau Perfformio yn cymryd y Byd Chwaraeon ­ Cyrraedd y Brig! Nadolig. Braf oedd gweld cymaint o Llwyfan! LLONGYFARCHIADAU mawr i Owen ddisgyblion yn cymryd rhan! Eleni cafwyd perfformiad diwedd tymor Sheppard sydd wedi cael ei ddewis i Garfan gwahanol iawn. Tro myfyrwyr y cwrs Dan 18 Cymru. Da iawn ti Owen – a phob Taith y Chweched i Lan­llyn Celfyddydau Perfformio Bl 13 oedd hi i’n dymuniad da ar gyfer y gemau! Glaw, Gwersi Gramadeg, Cynghanedd, diddanu. Mae’r criw wedi gweithio’n galed Twmpath a Thalwrn ­ all unrhyw beth iawn ers sefydlu’r cwrs ym Medi 2008 ac swnio’n fwy Cymreig? Dyna oedd yn roedd ôl eu datblygiad yn amlwg yn eu rhedeg trwy ein meddyliau wrth deithio i perfformiadau. Cafwyd perfformiadau o fyny i Wersyll yr Urdd Glan Llyn am gwrs sioeau cerdd, deialogau, monologau a iaith i’r chweched. dawns a’r cyfan yn ein symud o gyfnodau Ar ôl y daith hir a’r osgoi llifogydd, cerddorol gwahanol i ardaloedd gwahanol dechreuodd y dysgu. Cawsom ddarlithoedd o’r byd. Rhaid canmol y disgyblion ar gan Mererid Hopwood, ar ysgrifennu’n ansawdd y perfformiadau. Meddai eu greadigol, yr Athro Peredur Lynch, yn hathrawes, Ms Manon Edwards, ‘Rhaid eu esbonio Cynghanedd a’n dysgu sut i fynegi canmol am eu dyfalbarhad! Maent wedi barn. Bu Ceri Wyn Jones yn siarad am ei gweithio mor galed i feistroli cymaint o gerddi a barddoniaeth cwrs Blwyddyn 12, dechnegau ac acenion gwahanol! Rwy’n ac Elain Price yn son am y ffilm Hedd teimlo’n browd iawn ohonynt!’ Rhaid Wyn. Cawsom wersi Gramadeg gan y brif diolch yn fawr iawn hefyd i’n arholwraig ei hun, Manon Siôn! Un sesiwn hyfforddwraig dawns, Ms Nia Williams a a greodd gryn argraff ar bawb oedd darlith fu’n gweithio gyda’r criw, a’r cerddor a’r gan Maureen Rhys a John Ogwen ar y cyfansoddwr Geraint Cynan, a fu’n ddrama Siwan. gweithio ar adnoddau lleisiol y disgyblion Owen Sheppeard, Blwyddyn 13. 16 Tafod Elái Chwefror 2010 Lluniau Ysgol Gyfun Garth Olwg

7 Hywel yn seiclo i’r Affrig ! Dawnswyr Ysgol Gyfun Garth Olwg

Ysgol Castellau

Mwynhau yng Nglan­llyn Criw o staff, rhieni a ffrindiau Y plant wrth eu bodd yn adeiladu a fu'n clirio'r eira dyn eira ar iard yr ysgol

Tim rygbi Castellau cyn eu gêm yn erbyn Gwaunmiskin. Castellau ennillodd 34­0

Carys Bowen, Ellie a Casey Evans yn derbyn gwobrau coffa cerdd D. Ivor Williams.

Erin Meredith yn derbyn y wobr gyntaf yng nghystadleuaeth creu Carden Nadolig (Uned Diogelwch y Ffordd) gan Robert Smith, Maer Rhondda PC Sian Jones yn rhoi gwersi Cynon Taf 'Sgiliau Bywyd'