W Numerze 12 46 27 72 91 2 40 22 54 82
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
W NUMERZE Dwumiesięcznik Vol. XXVI, Nr 4/2016 (138) ISSN‑1231‑014X, Indeks 386138 Siergiej Bałakin Windjammery, część III 2 Redaktor naczelny Jarosław Malinowski Kolegium redakcyjne Rafał Ciechanowski, Krzysztof Dąbrowski, Maciej S. Sobański Curt Borgenstam 12 Szwedzki pancernik obrony wybrzeża Oscar II Współpracownicy w kraju Andrzej S. Bartelski, Stanisław Biela, Andrzej Danilewicz, Józef Wiesław Dyskant, Maciej K. Franz, Jarosław Jastrzębski, Jerzy Lewandowski, Wojciech Mazurek, Oskar Myszor, Andrzej Nitka, Krzysztof Dąbrowski Grzegorz Nowak, Piotr Nykiel, 22 Jarosław Palasek, Jan Radziemski, Klęska krążowników Marcin Schiele, Kazimierz Zygadło Współpracownicy zagraniczni BELGIA Leo Van Ginderen Alejandro Anca Alamillo, Nikołaj Mitiukow CZECHY 27 Ota Janeček Transportowiec wodnosamolotów Dedalo, FRANCJA część II Luc Feron, Gérard Garier, Jean Guiglini, Marc Saibène GRECJA Aris Bilalis Kent R. Crawford, HISZPANIA Nikołaj Mitiukow, Stanisław Mokrousow Alejandro Anca Alamillo W kwestii brytyjsko-włoskiego konfliktu 40 LITWA na Morzu Śródziemnym w okresie II Wojny Aleksandr Mitrofanov Światowej NIEMCY Richard Dybko, Hartmut Ehlers, Jürgen Eichardt, Christoph Fatz, Zvonimir Freivogel, Reinhard Kramer Roman Kochnowski ROSJA 46 Dramatyczny pojedynek w pobliżu Siergiej Bałakin, Nikołaj Mitiukow, Siergiej Patianin, Konstantin Strielbickij Zatoki Rekina STANY ZJEDNOCZONE. A.P. Arthur D. Baker III UKRAINA Anatolij Odajnik, Władimir Zabłockij WIELKA BRYTANIA Jacek Jarosz John Jordan, Richard Osborne, Ian Sturton Radzieckie bazy wielorybnicze 54 Adres redakcji Wydawnictwo „Okręty Wojenne” Krzywoustego 16, 42‑605 Tarnowskie Góry Polska/Poland tel: +48 32 384‑48‑61 Stanisław Biela www.okretywojenne.pl 72 „Ptaszki” w służbie powojennej, część II e‑mail: [email protected] Skład, druk i oprawa DRUKPOL sp. j. Kochanowskiego 27, 42‑600 Tarnowskie Góry tel. 32 285 40 35, www.drukpoltg.pl Jan Radziemski Komsomolec – anatomia katastrofy 82 © by Wydawnictwo „Okręty Wojenne” 2016 Wszelkie prawa zastrzeżone. All rights reserved. Przedruk i kopiowanie jedynie za zgodą wydawnictwa. Redakcja zastrzega sobie prawo skracania i adjustacji tekstów. Materiałów nie zamówionych nie zwracamy. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść Hartmut Ehlers publikowanych artykułów, które prezentują 91 Miedzynarodowy przegląd floty IFR-2016 wyłącznie opinie i punkt widzenia ich autorów. – Lustrzane odbicie i prezentacja Indyjskiej Nakład: 1500 egz. Marynarki Wojennej, część I I strona okładki: Andrzej Nitka Francuski pięciomasztowy bark France Kormoran rozpoczął próby morskie 102 krótko po wejściu do służby. Fot. zbiory Gérarda Gariera France – gigant pośród windjammerów. Na Siergiej Bałakin (Rosja) dolnej reji fokmasztu widać 2 marynarzy, co dobrze ukazuje skalę wielkości jednostki. Fot. Saill’s Last Century Windjammery część III Pięciomasztowe lewiatany ry maszty spotykano już na szesna- ność tylko nieznacznie przewyższała Pięciomasztowych statków z klasycz- stowiecznych galeonach, podobnie jak czteromasztowe barki (3784 BRT wo- nym ożaglowaniem w światowej histo- i na znacznie późniejszych jednostkach bec 3396 BRT w przypadku angielskie- rii było raptem 7. Rzecz znamienna, że (przykładowo w roku 1801 na francu- go Liverpool i 3300 BRT francuskiego żadna z tych jednostek nie zakończyła skim okręcie kaperskim Invention, czy Nord). Główną jednak osobliwością, swej historii w stoczni złomowej. Z róż- amerykańskim kliprze Great Republic która stała się sensacją – był nowy nych przyczyn i w rozmaitych okolicz- w 1853). Dopóki podstawowym mate- typ omasztowania i imponująca po- nościach wszystkie zatonęły na mo- riałem wykorzystywanym w budow- wierzchnia żagli (4556 m²). rzach. I należy się w tym dopatrywać nictwie okrętowym było drewno, istot- W konstrukcji kadłuba projektanci raczej pewnej prawidłowości niż przy- ne zwiększenie długości kadłuba nie wnieśli jedną nowość, która wywołała padku. O dwóch wspaniałych pięcio- było możliwe, wprowadzenie żelaza burzliwe spory. W rejonie śródokręcia masztowcach – Potosi i Preussen – już pozwoliło rozwiązać ten problem. Jak zainstalowano balastowo-ładunkowe mówiliśmy. Pionierem w budowie ta- już wspomniano epokę metalowych zbiorniki międzydenne, które mogły kich statyków był nie Laeisz, lecz jego czteromasztowych windjammerów pomieścić 1236 t wody. Pozwoliło to na francuski konkurent A.D. Bordes. Wła- otworzyła budowa w roku 1875 angiel- rezygnację z zabierania stałego balastu śnie do jego towarzystwa żeglugowego skiego statku County of Peebles. – piasku, zwykle wykorzystywanego należy idea zamówienia windjamme- I oto – następny etap. 2 września przez statki opływające Kap Horn, co ra z pięcioma masztami, co pozwoliło 1890 z pochylni stoczni D. & W. Hen- w rezultacie obniżyło koszt przygoto- na zwiększenie powierzchni ożaglowa- derson Co. w Glasgow spłynął na wodę wania do załadunku. Brak jednak gro- nia przy zachowaniu dotychczasowej li- pierwszy na świecie stalowy pięcio- dzi we wnętrzu zbiorników pozwalał czebności załogi. masztowy bark. Zamawiający – ar- na swobodne przemieszczanie wody Mówiąc szczerze, właśnie ten ostatni mator Bordes nadał mu głośną nazwę w ich wnętrzu, co w przypadku falo- czynnik określił ewolucję żaglowców France, licząc, że statek na równi z wie- wania nie poprawiało, a wręcz prze- na przełomie XIX i XX wieku. Dopó- żą Eiffla stanie się jednym ze słynnych ciwnie pogarszało stateczność jednost- ki koszt siły roboczej – rąk marynarzy symboli jego kraju. ki. Ta ostatnia zdaniem specjalistów – był relatywnie niewysoki, za idealny W chwili wejścia do eksploatacji była w przypadku France była niedo- żaglowiec uważano trzymasztowy sta- France był największym żaglowcem stateczna. Ostatecznie w przestrzeni tek z klasycznym ożaglowaniem. Czte- na świecie. Co prawda, jego pojem- międzydennej złożono balast żeliwny, 2 Nr 138 (4/2016) • OKRĘTY WOJENNE Windjammery zaś zbiorniki zalecano wykorzystywać skich marynarzy, dowódca krążowni- Rickmers z Bremy, specjalizujący się w miarę możliwości jak najrzadziej. ka gwałtownie przerzucił ster i rozka- w przewozach ładunków między Euro- France wykazał się wspaniałą pręd- zał dać „pełną wstecz”. Zderzenia nie pą a Dalekim Wschodem. Zamówienie kością. Już w pierwszym rejsie z ładun- udało się jednak uniknąć, ale na szczę- ponownie zostało ulokowane w Szko- kiem 5900 t węgla pokonał trasę z Ka- ście uderzenie okazało się delikatne. cji, tym razem jednak w stoczni Rus- nału La Manche do Rio de Janeiro w 32 Uszkodzony żaglowiec zdołano odho- sel w Greenock. Jako wzór przyjęto dni, a w roku 1892 do Valparaiso – lować do portu. czteromasztową jednostkę Peter Rick- w 73 dni. Równocześnie jednak zawy- Po remoncie France wykonał jeszcze mers – największą we flocie Rickmer- żona powierzchnia górnych pięter ża- kilka rejsów po saletrę, z których je- sów i pierwszą ze stosunkiem długości gli wzbudzała wśród obsługujących den można bez przesady nazwać rekor- do szerokości 7,5:1, który później stał go marynarzy obawę, że przy silnym dowym: trasa z Kanału La Manche do się normą. bocznym wietrze stateczność barku Valparaiso została pokonana w 63 dni. W konstrukcji barku, który otrzy- może okazać się niewystarczająca. Żaden z francuskich windjammerów mał nazwę Maria Rickmers i przejął od 27 stycznia 1897 roku pięciomasz- nie zdołał powtórzyć tego wspaniałe- Francuzów sławę największej jednostki towiec tylko cudem uniknął zagłady. go rezultatu. świata, w dziwny sposób stare łączyło Wracający z Chile z ładunkiem saletry W swój ostatni rejs bark wyszedł 14 się z nowym. Statek miał 7 pięter żagli statek, stanął na noc na kotwicy w rejo- marca 1901 roku. W jego ładowniach (przejęte od kliprów) i składane masz- nie przylądka Dungeness, by rankiem znajdowało się 5108 t węgla. Przed stat- ty, w których stengi nie stanowiły ca- wykonać ostatnie 35 milowe przejście kiem był zwyczajny rejs ku wybrze- łości z kolumnami masztów, lecz były do Dunkierki. Kapitan barku, pragnąc żom Chile. 13 maja bark został uderzo- mocowane oddzielnie, podobnie jak podkreślić ogromną długość swej jed- ny przez gwałtowny szkwał (nazywany na statkach epoki Uszakowa i Nelsona. nostki, polecił obok światła na sztagu „pampero”), który położył statek na Z drugiej strony Maria Rickmers jako zapalić również dodatkowe światło ru- burtę w przybliżonym miejscu 34°S pierwszy z wielomasztowców otrzy- fowe, choć nie przewidywały tego re- i 48°W, czyli około 276 mil morskich od mała bardzo ważną nowość – pomoc- guły żeglugi. Ta decyzja stała się pe- południowego krańca wybrzeży Brazy- niczy silnik parowy do napędu śruby chowa, bowiem przechodzący obok lii. Załoga opuściła żaglowiec i została okrętowej. Choć wraz z kotłami i zapa- angielski krążownik Blenheim przy- podjęta przez niemiecki bark Hebe. sem węgla, zajmował on cały przedział, jął te światła za światła dwóch stat- Pałeczkę w budowie pięciomasz- zmniejszając ładowność statku (cieka- ków rybackich i postanowił przejść towych windjammerów przejął inny we, że Maria Rickmers, która przewyż- między nimi… Słysząc krzyki francu- znany armator, należący do rodziny szała France pod względem gabarytów 1 2 3 4 5 3 6 3 7 8 10 9 Pięciomasztowy bark France: 4 - środkowa nadbudówka 7 - kubryk 1 - luki ładunkowe 5 - sterówka 8 - pomieszczenie łańcucha kotwicznego 2 - magazyn 6 - kambuz i pomieszczenie kotła 9 - zbiorniki balastu wodnego 3 - szyby do wypompowywania balastu pomocniczego 10 - dolne zbiorniki balastowo-ładunkowe Nr 138 (42016) • OKRĘTY WOJENNE 3 Windjammery Pięciomasztowy bark Maria Rickmers. Rys. zbiory Siergieja Patianina i BRT, ustępowała „francuzowi” pod cy – nieco ponad