Het Dollardgebied [Bodemkundige En Landbouwkundige Onderzoe Kingen in Het Kader Van De Bodemkartering
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
HET DOLLARDGEBIED [BODEMKUNDIGE EN LANDBOUWKUNDIGE ONDERZOE KINGEN IN HET KADER VAN DE BODEMKARTERING WITH A SUMMARY THE DOLLARD AREA PEDOLOGICAL AND AGRICULTURAL INVESTIGATIONS CONNECTED WITH SOIL SURVEY L. A. H. DE SMET STICHTING VOOR BODEMKARTERING CENTRUM VOOR LANDBOUWPUBLIKATIES EN LANDBOUWDOCUMENTATIE V<b ÇO'^ii De auteur promoveerde op 23 mei 1962 aan de Landbouwhogeschool te Wageningen op een ge lijkluidend proefschrift tot Doctor in de Landbouwkunde WOORD VOORAF Aan allen, die op enigerlei wijze hebben meegewerkt aan het totstandkomen van deze publikatie ben ik dank verschuldigd. Met name wil ik hier vermelden: De leden van de afdelingen Beerta en Nieuwolda-Nieuw Scheemda van de Gronin ger Maatschappij van Landbouw voor de wijze, waarop zij gegevens hebben afgestaan ten behoeve van het bodemgeschiktheidsonderzoek. De Rijkslandbouwvoorlichtingsdiensten voor noord- en zuid-Groningen, resp. onder leiding van ir. P. G. MEYERS en ir. D. J. PATTJE en hun assistenten voor het verstrekken van diverse inlichtingen. H. DEBAKKE R en P. F. VELTMAN, bodemkundige assistenten, voor de uitvoering van de veldwerkzaamheden. Prof. dr. mr. F. FLORSCHÜTZ en drs. P. VAN GIJZEL voor het analyseren van een aantal veenmonsters en de interpretatie van de analyseresultaten. Drs. P. BRUIN, Directeur van het Instituut voor Bodemvruchtbaarheid, voor het ter inzage geven van niet gepubliceerde geschriften van ir. J. G. MASCHHAUPT. INHOUD I ALGEMENE INLEIDING 1 1 Inleiding 1 2 Doel van het onderzoek 1 3 Methode van onderzoek 2 4 Bodemkundige en landschappelijke beschrijving 3 5 Landbouwkundige mogelijkheden en moeilijkheden 7 6 Voornaamste conclusies 9 6.1 Geologie 9 6.2 Bodemkunde 10 6.3 Bodemgebruik en landbouwkundige mogelijkheden 12 6.4 Cultuurtechnische mogelijkheden 13 II DE GEOLOGISCHE OPBOUW 15 1 Inleiding 15 2 Het 'Schiereiland' van Winschoten en andere pleistocene opduikingen 15 2.1 Nadere beschouwing van de pleistocene afzettingen 16 2.2 Holocene afzettingen 26 3 Het Dollardkleigebied 30 3.1 Stratigrafie 31 3.2 Datering van klei- en veenlagen 37 3.3 De holocene genese van het Dollardkleigebied 47 III DE VOORMALIGE TOESTAND EN HET ONTSTAAN VAN DE DOLLARD 46 1 Inleiding 46 2 De voormalige toestand 46 3 Het ontstaan van de Dollard 50 IV DE BEDIJKING VAN DE DOLLARD 57 1 Inleiding 57 2 De bedijkingen in de westelijke boezem 59 3 De bedijkingen in de oostelijke boezem 63 4 De bedijkingen in Oost-Friesland 68 V ENIGE ASPECTEN VAN DE BODEMKUNDIGE INDELING 70 1 Inleiding 70 2 De aard van de verschillende afzettingen 70 2.1 Potklei en keileem 70 2.2 Dekzand 71 2.3 Veen 72 2.4 Eemsklei en Dollardklei 73 3 De verschillen in zwaarte, humusgehalte, kalkgehalte en andere eigen schappen van de Dollardklei 74 3.1 Zwaarte van de Dollardklei 74 3.2 Humusgehalte van de Dollardklei 80 3.3 Koolzure-kalkgehalte van de Dollardklei 83 3.4 Structuur van de Dollardkle i 90 3.5 De gehalten aan stikstof, fosfaat en kali van de Dollardklei . 95 4 Anthropogene modificaties 101 4.1 Het 'Schiereiland' van Winschoten en andere pleistocene opdui kingen 101 4.2 Het Dollardkleigebied 102 5 De bodemkundige indeling 102 5.1 Het 'Schiereiland' van Winschoten en andere pleistocene opdui kingen 102 5.2 Het Dollard-randgebied 103 5.3 De oudste Dollardpolders 103 5.4 De jongste Dollardpolders 104 5.5 De belangrijkste indelingscriteria en de gebruikte termen . 104 5.6 De legenda 105 VI BESCHRIJVING VAN DE BODEMEENHEDEN EN DE BODEMKAART (BIJLAGE 3) . .106 1 Het 'Schiereiland' van Winschoten en andere pleistocene opduikingen 106 1.1 Oudste ontginningen 106 1.2 Jongste ontginningen 118 2 Dollardkleigebied 119 2.1 Dollard-randgebied 119 2.2 Oudste Dollardpolders 130 2.3 Jongste Dollardpolders 144 3 Overige onderscheidingen 156 3.1 Onderscheiden eenheden 156 4 Toevoegingen 159 4.1 Indeling 159 VII BESCHRIJVING VAN DE GEDETAILLEERDE BODEMKAARTEN GOLDHOORN- KROMMENELLEBOOG EN WINSCHOTEN-ZUID (BIJLAGE 4) 165 1 Inleiding 165 2 Algemene bodemkundige beschrijving 165 2.1 Goldhoorn-Krommenelleboog 165 2.2 Winschoten-Zuid 168 3 Bodemkundige indeling 169 4 De gedetailleerde bodemkaarten en doorsneden 169 4.1 Goldhoorn-Krommenelleboog 169 4.2 Winschoten-Zuid 171 VIII DE ONTWIKKELING VAN HET BODEMGEBRUIK; MOGELIJKHEDEN EN MOEILIJKHEDEN 174 1 Inleiding 174 2 Het ontstaan van de bedrijven; verkaveling 174 3 Het bodemgebruik, vooral in vroeger jaren 179 4 De zucht en zuchtigheid van de Dollardkleigronden 182 5 De uitgevoerde bekleiingen op de minder produktieve gronden . 184 6 De grondbewerkingen ; de voorjaarswerkzaamheden 'over de vorst' . 189 IX HET BODEMGESCHIKTHEIDSONDHRZOEK VOOR DE AKKERBOUW; RANGORDE METHODE 193 1 Inleiding 193 2 De eisen, die verschillende gewassen aan het bodemprofiel stellen . .194 2.1 Granen 194 2.2 Peulvruchten 195 2.3 Hakvruchten 195 2.4 Handelsgewassen 196 2.5 Groenbemestingsgewassen 196 3 Methoden van geschiktheidsonderzoek 197 3.1 Geschiktheidsonderzoek op basis van gewaseisen en profielbouw 197 3.2 Geschiktheidsonderzoek op basis van opbrengstgegevens . .198 3.3 Beste-bedrijvenmethod e 199 3.4 Slechte-plekkenmethode 199 3.5 Rangorde-methode 200 4 Rangorde-methode; methodiek 200 5 Organisatie van het onderzoek 203 X HET GESCHIKTHEIDSONDERZOEK, DE GESCHIKTHEIDSCLASSIFICATIE EN DE BODEMGESCHIKTHEIDSKAART VOOR DE AKKERBOUW VAN EEN GEDEELTE VAN HET DOLLARDGEBIED (BIJLAGE 5) 204 1 Inleiding 204 2 Het verzamelen van landbouwkundige gegevens 204 2.1 Het onderzoek in het ressort van de afdeling Beerta 205 2.2 Het onderzoek in het ressort van de afdeling Nieuwolda .... 234 3 De opstelling van bodemgeschiktheidsklassen 240 4 Bespreking van de bodemgeschiktheidskaart voor de akkerbouw (bij lage 5) 247 XI DE GESCHIKTHEIDSCLASSIFICATIE EN DE BODEMGESCHIKTHEIDSKAART VOOR DRAINAFSTANDEN VAN HET OOSTELIJKE DEEL VAN HET DOLLARDGEBIED (BIJLAGE 6) 249 1 Inleiding 249 2 Het verzamelen van gegevens over drainagebehoefte 249 3 De indeling in geschiktheidsklassen voor drainafstanden 253 4 De bodemgeschiktheidskaart voor drainafstanden 254 XII DE MOGELIJKHEDEN, DE GESCHIKTHEIDSCLASSIFICATIE EN DE BODEMGE SCHIKTHEIDSKAART VOOR GRONDVERBETERING (BIJLAGE 7) 256 1 Inleiding 256 2 De technisch-uitvoerbare grondverbeteringsmogelijkheden 258 2.1 Diepspitten en diepploegen 258 2.2 'Uitploegen' enverwijderen ofafschuive n van ongunstige kleilagen 259 2.3 'Woelen' van de ondergrond 260 2.4 'Aftichelen' van kalkarme zware kleibovengronden 260 3 De grondverbeteringsmogelijkheden in het Dollardkleigebied .... 262 4 De geschiktheidsclassificatie voor grondverbetering door middel van een diepe grondbewerking 263 4.1 De kalkrijkdom van de naar boven te brengen laag 263 4.2 De diepteligging van de kalkrijke laag 263 4.3 De dikte van de kalkrijke laag 264 4.4 De zwaarte van de kalkrijke laag 265 5 De bodemgeschiktheidskaart voor grondverbetering 269 XIII VOORBEELD VAN EEN GEDETAILLEERD BODEMKUNDIG ONDERZOEK ONDER MEEDEN EN WESTERLEE TEN BEHOEVE VAN EEN EVENTUEEL UIT TE VOEREN GRONDVERBETERING (BIJLAGE 8) 270 1 Inleiding 270 2 De bodemkundige opname 271 3 De bodemkundige detailkaart 271 4 De zwaarte, diepte en dikte van de koolzure-kalkhoudende of-kalk rijke laag 272 5 De bodemgeschiktheidskaart voor grondverbetering 272 6 Het grondverbeteringsplan, afgestemd op de bestaande verkaveling 272 7 Slotopmerkingen 275 SUMMARY 277 ZUSAMMENFASSUNG 281 LITERATUUR 286 LIJST VAN BIJLAGEN* LIST OF APPENDICES 1 Geologisch-bodemkundige overzichtskaart, schaal 1 : 100 000 Geo-pedological outline map, scale 1 : 100 000 2 Bestaande en voormalige dijken en kolken, schaal 1 : 100 000 Existing andformer dikes and scour holes, scale I : 100 000 3 Bodemkaart, schaal 1 :2 5 000 (westblad en oostblad) Soil Map, scale I :25 000 (western and eastern sheet) 4 Gedetailleerde bodemkaarten en doorsneden (Goldhoorn-Krommenelleboog en een gedeelte van Winschoten-Zuid), schaal 1 : 1000 0 Detailed soil maps and cross sections (Goldhoorn-Krommenelleboog and a part of Winschoten-Zuid), scale I : 10 000 5 Gedeelte van het Dollardgebied. Bodemgeschiktheidskaart voor akkerbouw, schaal 1 : 5000 0 Part of the Dollard area. Soil suitability mapfor arablefarming, scale 1 :50 000 6 Oostelijk deel van het Dollardgebied. Bodemgeschiktheidskaart voor drain- afstanden, schaal 1 : 50000 Eastern part of the Dollard area. Soil suitability mapfor spacing of drains,scale 1 :50 000 7 Bodemgeschiktheidskaart voor grondverbetering van de kleigronden, schaal 1 : 5000 0 Suitability mapfor soil improvement of the clay soils, scale 1 :50 000 8 Gedeelte van de Noorderlanden (ten noorden van Meeden en Westerlee), schaal 1 : 500 0 Part of the Noorderlanden (area to the north of Meeden and Westerlee), scale I :5 000 9 Voorbeeld van een ingevulde vragenlijst Example of a filled-in inquiry form 10A Bodemgeschiktheidsonderzoek in Beerta. Rangorde-bepalingen Investigation of soil suitability at Beerta. Determination of arrangements 10B Bodemgeschiktheidsonderzoek in Nieuwolda. Rangorde-bepalingen Investigation of soil suitability at Nieuwolda. Determination of arrangements 11 Geschiktheid van de onderscheiden bodemeenheden voor verschillende ge wassen Suitability of the different soil unitsfor various crops *1 Bij de opmaak van de kaarten zijn enkele foutjes binnengeslopen, die bij de correcties niet zijn opgevallen of bij de definitieve druk niet meer konden worden gewijzigd. 2 Met nadruk zij erop gewezen, dat de kaarten als algemene oriëntatie zijn te gebruiken en dus beperkte mogelijkheden hebben voor voorlichting, cultuurtechniek of andere praktische doeleinden. Het weergeven van dezekaarte n ofgedeelte n ervan opee ngroter e schaal isda n ook niet verantwoord.