Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Hikâye Ve Romanlarında Duyuların Yansıması
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C. ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI 2015-YL-073 AHMET HAMDİ TANPINAR’IN HİKÂYE VE ROMANLARINDA DUYULARIN YANSIMASI Hazırlayan Engin KORKMAZ Tez Danışmanı Doç. Dr. H. Yasemin MUMCU AYDIN – 2015 T.C. ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE AYDIN Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Programı öğrencisi Engin KORKMAZ tarafından hazırlanan Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Hikâye ve Romanlarında Duyuların Yansıması başlıklı tez, ….... /….../2015 tarihinde yapılan savunma sonucunda aşağıda isimleri bulunan jüri üyelerince kabul edilmiştir. Unvanı, Adı Soyadı Kurumu İmzası Başkan : Doç. Dr. H.Yasemin MUMCU ADÜ Üye :Yard. Doç. Dr.Berna AKYÜZ SİZGEN ADÜ Üye : Yard. Doç. Dr.Özlem NEMUTLU CBÜ Jüri üyeleri tarafından kabul edilen bu Yüksek Lisans tezi, Enstitü Yönetim Kurulunun ……… Sayılı kararıyla ………………..............tarihinde onaylanmıştır. Prof. Dr. Recep TEKELİ Enstitü Müdürü iii iv T.C. ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE AYDIN Bu tezde sunulan tüm bilgi ve sonuçların, bilimsel yöntemlerle yürütülen gerçek deney ve gözlemler çerçevesinde tarafımdan elde edildiğini, çalışmada bana ait olmayan tüm veri, düşünce, sonuç ve bilgilere bilimsel etik kuralların gereği olarak eksiksiz şekilde uygun atıf yaptığımı ve kaynak göstererek belirttiğimi beyan ederim. Engin KORKMAZ v vi ÖZET AHMET HAMDİ TANPINAR’IN HİKÂYE VE ROMANLARINDA DUYULARIN YANSIMASI Engin KORKMAZ Yüksek Lisans Tezi, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Doç. Dr. H.Yasemin MUMCU 2015, .243 sayfa Bu çalışmamızın konusu, Cumhuriyet dönemi yazarlarından bireyin iç dünyasını ele alan, modernizmin öncüsü, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın hikâye ve romanlarında beş duyunun eserlerdeki yeridir. Beş duyumuz vasıtasıyla dış dünyamızın bilgilerini duyumsadığımız uzun zamandan beri bilinmektedir. Duyu organlarımız vasıtasıyla dışımızdaki dünyayı görürüz, kokusunu alırız, sesini işitiriz, onun değişik tatlarını alırız veya bunların hiçbirisi yetmiyorsa bu sefer de dokunarak ne olduğunu anlamaya çalışırız. Biz duyu organlarımız vasıtasıyla dış dünyamızın, sinir sistemimiz vasıtasıyla kendi iç dünyamızın bilgilerine vakıf olmaya çalışırız. Yazarın hikâye ve romanlarında beş duyunun ele alınışı, duyuların duygulara ve esere etkisi, duyuların metaforik çağrışımları, yazarın bunları eserlerindeki kullanım biçimleridir Ahmet Hamdi Tanpınar, Türk edebiyatının kendisi ve eserleri üzerinde en çok durulan şair / yazarlarından biridir. Bu çalışmada, diğer çalışmalardan farklı olarak beş duyunun ve duyuların esere ve yazara etkisi, katkısı üzerinde durulacak olması özgün tarafıdır. Böyle bir çalışmanın edebiyatımızda yapılması, yazarın estetik ruhunu ortaya çıkarırken duyuların roman veya hikâyelerdeki önemi ve duygulara etkisi incelenerek roman sanatının yeniden eleştirel bakış açısıyla ele alınması sağlanacaktır. ANAHTAR SÖZCÜKLER: Görme, işitme, tatma, koklama, dokunma duyuları vii viii ABSTRACT AHMET HAMDİ TANPINAR's STORY and the AGE in the REFLECTION Engin KORKMAZ Master theses, Turkish Language and Literature Thesis Adviser: Doç. Dr. H. Yasemin MUMCU The author of the Republican period, the subject of the inner world of the individual, the pioneer of modernism, Ahmet Hamdi Tanpınar's stories and novels of the five senses is a place of work. Through our five senses the outside world since a long time we get our information. Through our senses, we see the world, get a voice we hear, smell her take their different flavors or None if that's not good enough, we'll try to figure out what happened at the touch of this time. We hear through our external organs of our world, our nervous system, our own inner world information through the Foundation, we try to be. This study is the author of the story that our versatile and handling of the five senses, in the novels of the senses, emotions and the effect of the work, the author of this metaphorical connotations of the senses, in his work is the use of formats. Ahmet Hamdi Tanpınar, Turkish literature itself, and the most important works of all — the poet/author. In this study, unlike the other work of the five senses and the effect of the work and the author of the senses, is the original that will focus on the contribution side. Such a study comparing with other works by the author of our literature, aesthetic spirit and senses when you are removing the novel or the novel by examining the influence of emotions from those stories of again addressing critical perspective will be provided. KEYWORDS: Seeing, hearing, tasting, smelling, and touching senses ix x ÖNSÖZ Türk edebiyatında; romancılığı, denemeciliği, şairliği, hikâyeciliği, edebiyat tarihçiliği ile bilinen Ahmet Hamdi Tanpınar, Hocası Yahya Kemal’in derslerini dinledikten sonra edebiyat fakültesine girerek bu yolda ilk adımını atmış olur. İlk şiirini annesi için 1921’de yazmıştır. Birçok makaleye imza atmış olan Tanpınar; günlükleri, anılarıyla da Cumhuriyet döneminin en seçkin yazarlarındandır. Ömrünü adadığı edebiyatla ebedilik yolculuğuna çıkar. Çalışmamızda onun eserlerinde özellikle roman ve hikâyelerinde olaylara ve geleceğe bakışını görebilmek adına duyular konusu ele alındı ve Tanpınar’ın eserlerine yansıması incelendi. Tanpınar’ın düşünce yapısında duyuların değişik rolleri olmuştur. En fazla işlenen duyu ise görmedir. İkinci sırada işitme yoğun bir şekilde işlenmiştir. Dünyayı algılayış biçimimizi yönlendiren, yaşamsal değeri olan duyularımız aklın en büyük yardımcısıdır. Düşünüyorum o halde varım, düşüncesini benimseyen Tanpınar’ın bu doğrultuda yazdığı hikâye ve romanlarında düşünce kadar duyular da önemli bir yer tutar. Bu çalışmada ele alacağımız romanları; Huzur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Sahnenin Dışındakiler, Mahur Beste ve Aydaki Kadın’dır. Hikâyeleri ise Abdullah Efendi’nin Rüyaları, Yaz Yağmuru ve daha önce kitaplaşmamış olan Son Meclis ile Büyük İkramiye başlıklı hikâyelerdir. Türk ve Dünya edebiyatına vakıf olan yazarın eserlerindeki duyular konusuna ilk değinenlerden biri Mehmet Kaplan’dır. Tanpınar’ı gelecek kuşaklara tanıtan da Mehmet Kaplan ve öğrencileridir. Türk edebiyatında özgün denilebilecek bir çalışmadır duyular konusu. Edebiyatımızda duyulara ilişkin bugüne kadar yapılmış bir tez çalışması da yoktur. İhmal edilen bir konudur. Eksik olan da tamamlanmaya muhtaçtır. Biz burada duyuların (görme, işitme, koklama, tatma, dokunma) yazarın dünyasına, sanat zevkine, dil ve üslubuna yansıması verdiği eserlerde nasıl karşılık bulmuştur, şeklindeki sorulara da cevap bulmaya çalışacağız. Bunun için de duyuların eserlerdeki yerini merkeze alarak incelemeye çalıştık. Bu tezin eksiksiz ya da kusursuz olduğunu iddia edemeyeceğimiz, eleştiri ve önerilere açığız. Duyuların eserlere yansıması bağlamında, bu çalışmanın eser incelemelerinde yer alabileceğini ümit ediyoruz. Yazarla ilgili yazı ve dergi tarama çalışmalarım sırasında bana yardımcı olan Adnan Menderes Üniversitesi xi Kütüphanesi çalışanlarına ve tabiî ki, en başta çalışmalarım sırasında bana yol gösteren, sabrı ve tecrübesiyle daima desteğini gördüğüm Hocam; Doç. Dr. Hanife Yasemin MUMCU’ya sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Masalı olan adama selam olsun Engin KORKMAZ xii İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY SAYFASI ............................................................................. iii BİLİMSEL ETİK BİLDİRİM SAYFASI ................................................................ v ÖZET .....................................................................................................................vii ABSTRACT ............................................................................................................ ix ÖNSÖZ ................................................................................................................... xi KISALTMALAR DİZİNİ .................................................................................... xiii GİRİŞ ....................................................................................................................... 1 1. AHMET HAMDİ TANPINAR’IN SANATÇI KİŞİLİĞİ ................................... 3 2. DUYUNUN TANIMI VE TÜRLERİ .................................................................. 8 2.1. Duyu ve Algı İlişkisi ....................................................................................... 10 2.2. Duyularla Din İlişkisi ...................................................................................... 11 2.3. Duyuların Akılla İlişkisi .................................................................................. 13 3. GÖRME (GÖZ) DUYUSU: (Göz, Eski Türkçe- Köz) ...................................... 20 3.1. Huzur’da Bakmak – Bakmamak ..................................................................... 24 3.1.1. Huzuru Görmek ............................................................................................ 54 3.1.2. Huzur’da Işık-Gölge ..................................................................................... 62 3.1.3. Huzur’da Seyretmek ..................................................................................... 65 3.2. Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nde Bakmak ...................................................... 70 3.2.1. Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nde Görmek .................................................... 74 3.2.2. Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nde Seyretmek ................................................ 75 3.2.3. Sahnenin Dışındakiler’de Bakmak ............................................................... 76 3.2.4. Sahnenin Dışındakiler’de Görmek .............................................................