DE VOLKSKRANT 6 WOENSDAG 11 APRIL 2012

Muziek INTERVIEW ZANGER KRISTOFFER RYGG VAN DE NOORSE BAND ULVER Ooit was Ulver pionier van blackmetal. Maar Kristoffer Rygg en zijn band keerden zich af van de sinistere stroming. Nu maken ze poëtische muziek die wordt uitgevoerd in de opera van Oslo.

Door Robert van Gijssel Foto Agnieszka Zwara DE VOLKSKRANT WOENSDAG 11 APRIL 2012 7

Verpulverend Van duivelse black metal naar heidense natuurmetal, van filmmuziek naar avant-gardistische en poëtische geluidkunst voor in de opera; de Noorse band Ulver maakte in bijna twintig jaar een onvoorstelbare ontwikkeling door. De Volkskrant stelde op Spotify een playlist samen met het beste werk van de band. Vk.nl/spotify

Ex-ragger

omen we aanvliegen boven volgetatoeerd. Meest in het oog springende band. Tegenwoordig zijn de kids vrienden met Oslo, waar een afspraak staat tekst op de linker onderarm: WE ARE BEING Sorry voor hun idolen, ze zitten bij ze op Facebook. Ik heb met de zanger en liedschrij- LIED TO. Een lichte vorm van paranoia? ‘Wan- altijd erg van die afstand gehouden: afstand is ver Kristoffer Rygg alias trouwen’, zegt Rygg. Wantrouwen tegen de we- de troep gezond en ondergewaardeerd.’ ‘Garm’, dan is het goed de reld en tegen welke identiteit dan ook die ons Tweede grote muzikale inslag veroorzaakte muziek van diens band Ulver dit bizarre aardse bestaan heeft geschonken. De glorietijd van de Noorse black metal de Braziliaanse metalband Sepultura, eind ja- in het gehoor te hebben. Als ‘We doen wel alsof het niet belangrijk is, maar ligt diep in de jaren negentig, toen het ren tachtig. Hij pakt ze er maar even bij. ‘Kijk, de daling wordt ingezet boven het majestueu- het is toch eigenlijk onmogelijk te leven met de genre werd beoefend in Noorse steden hun eerste plaat Morbid Visions uit 1986. Dat Kze Oslofjord, luisteren we naar de gotische po- gedachte dat het allemaal voor niets is, dat we als Bergen en vooral Oslo. Bands als was eigenlijk een blackmetalplaat avant la let- ëzie van het lied Funebrae, de indringend decla- rechtstreeks op de dood afrennen?’, geeft de Mayhem, Ulver, Emperor, Dark Throne tre.’ Inderdaad: gierende gitaren die maar één merende stem van Garm: ‘A string of music, zanger maar een voorzetje voor een nogal som- en Burzum schokten de wereld met richting op wilden, verwoestende drums en hung from a willow, weeping, over the wood, ber betoog. muziek als een satanisch ritueel: eeu- vocalen als die van een dier in nood. and the bones.’ We horen traag golvende syn- Over die verscheurende menselijke conditie wig jankende gitaren, bot rammende Rygg: ‘Als jong kereltje was het heel makke- thesizers en een terughoudende piano, drei- schreef Rygg een pijnlijk mooi liedje, Let The drums en krijsende doodskreten. De lijk je met die muziek te vereenzelvigen. Ga gende paukenroffels en een klagende there- Children Go, dat verscheen op het album Sha- black metal had meer met punk dan maar na: het schopte aan tegen alles waar je als min. dows Of The Sun (2007), waarin hij het moment met gangbare metal: de productie was opgroeiend kind een hekel aan had. School, re- We glijden door het wolkendek, laten de zon bezingt waarop ouders hun kinderen moeten bij voorkeur slecht, de instrumentbe- ligie, gezag en autoriteit. In Oslo vormde zich daarboven achter en naderen de somberte van uitleggen dat het leven eindig is. handeling ook, drums klonken als lege een groepje jongens rond dit soort metal. We het nog winterse Noorwegen, zien de pure bos- emmers, gesoleerd werd er liever niet hingen rond bij het platenwinkeltje Helvete kracht beneden ons. De gedachten zijn verhe- ‘We hold each other, en alles draaide om een beklemmende van Euronymous (pseudoniem van de gitarist ven, de stemming is toch enigszins bedrukt. In the dead of night, sfeer van pure slechtheid en uitzichtlo- Øystein Aarseth van de blackmetalband May- We zijn in een Ulver-state-of-mind. And the end ze duisternis. Bij live-optredens ver- hem, die in 1993 werd vermoord door Varg Vi- Zeker: elke band die het langer dan een de- Begins. stopten bandleden zich achter doods- kernes, red.), gingen zelf aan de slag. Spelen, cennium volhoudt, maakt een ontwikkeling maskers van corpsepaint en fans wer- zonder muzikale achtergrond: rammen op de door. Maar die van Ulver is spectaculair te noe- When innocence dies den niet zelden in soortgelijke verschij- gitaren. We namen demo’s op, ruilden casset- men. Ulver, Noors voor ‘wolven’, werd door In their eyes ningsvorm op straat aangetroffen. tes. Het mocht, nee: móest slecht klinken. Pure Rygg gevormd in 1993 als Noorse blackmetal- Asking us why Wie nu door Oslo wandelt, komt nog underground moest het zijn, en toen een aan- band, als pionier in dat sinistere genre van dui- Must they die. veel sporen van de roemruchte black- tal van onze bandjes serieus wat repertoire velse en inktzwarte muziek en voorloper van metaltijd tegen, en tekenen van nieuw hadden, zei een metallabel als Roadrunner: iets dat een bijna sektarische beweging zou And live donker leven. Veel podia, die nog we- sommige muziek kan maar beter under- worden. Blackmetalbands en volgers werden And love kelijks obscure bands programmeren. ground blijven. Vonden we prachtig. Wij gin- een Scandinavisch enigma. De beweging hulde And life Aanplakbiljetten voor blackmetalpla- gen onszelf wel redden, dachten dat we mu- zich in nevelen, bestond vooral ondergronds, Goes on. ten en concerten. Metalheads in troos- ziek maakten alleen voor elkaar.’ tot het goed mis ging. Er werden al dan niet ri- teloos zwart en met sliertig haar. En na- Dat de band deel uitmaakte van ‘een bewe- tuele moorden gepleegd, kerken in brand ge- After the sun sets tuurlijk de platenzaak Neseblød ging’, had Ulver noch een van de andere vroege stoken, de eenmansbandleider Varg Vikernes The time to sleep (bloedneus), een metalwinkel als een blackmetalbands in de gaten. ‘We zaten opge- van het oprecht satanische Burzum verdween museum, waar zich dagelijks blackme- sloten in ons wereldje van snoeiharde muziek, voor jaren in de gevangenis. Without dreams talheads verzamelen vanuit Zuid-Korea anti-moraal en ruig leven en kregen steeds Intussen ging Ulver voort. De band stapte uit We have nothing.’ tot de VS. Oslo geldt als een bede- meer het gevoel los te komen van de samenle- de black metal, wilde er zelfs niets meer mee te vaartsoord voor fans die zich voorgoed ving en wat die voorschreef. We genoten van maken hebben, en ging door elektronica ge- ‘Het zal je misschien niet verbazen als je naar in de stroming hebben verloren. onze dwarsheid en onaangepastheid, van de stuurde muziek maken. Muziek met eenzelfde mijn teksten luistert, maar ik heb een obsessie Aan de muren van Neseblød, een piep- blikken die we op straat toegeworpen kregen. duistere kracht als die uit de black metal, maar met de dood, met het onherroepelijke einde. Ik klein winkeltje van misschien tien vier- Maar pas later beseften we dat de black metal zonder striemende gitaren en hersenloos beu- leef met het constante besef dat alles weer ver- kante meter, oude Kiss-platen die ooit ook in die begintijd werd gezien als een cultfe- kende drums. Poëtische muziek die drijft in loren gaat. Ik vond het dan ook hartverscheu- in het bezit zijn geweest van de ver- nomeen in de rest van de wereld. Dat kids tot in een warm bad van ambient en omgevingsge- rend toen mijn kinderen zich realiseerden dat moorde gitarist Euronymous van May- de Verenigde Staten achter onze cassettes aan- luid, en die tegenwoordig als muziektheater ze ooit dood zouden gaan. Het verlies van hun hem – ‘Met bloedvlekken!’. Ook be- joegen, dat er blackmetalbandjes werden ge- wordt uitgevoerd in de nationale opera van onschuld, hun mooie kindertijd. Ik was er ka- schikbaar: tekeningen die bandlid Satyr vormd in Italië en Griekenland. En dat wij dus Oslo. pot van.’ van Satyricon vervaardigde met zijn ei- een soort cultleiders waren. Terwijl wij volgens We treffen het brein van deze band op de af- We zijn inmiddels aangekomen in de studio gen bloed. T-shirts, gedragen door de onszelf gewoon een onbeduidend groepje van gesproken plek, in een oude Mercedes. ‘Fijn dat van Ulver, in een naargeestige buitenwijk van zanger Dead van Mayhem die zich in een paar honderd Noorse jochies waren.’ je er bent’, zegt Rygg door het portierraam. Ge- Oslo. Binnen is het onverwacht gezellig: oude 1991 met een hagelgeweer door het Het steeg sommige Noorse blackmetalman- speelde eenzaamheid: ‘Eindelijk komt iemand bankstellen, een kleine pitbull die ons kwispe- hoofd schoot. Een replica van zijn af- nen naar het hoofd, en goddank, zegt Rygg, za- me opzoeken.’ lend begroet, veel piano’s, aan de muur vier scheidsbrief is ook te koop in Nese- gen hij en zijn bandmaten de gevaren op tijd. De muziek van Ulver mag dan van brute grote portretfoto’s van de bandleden van Kiss. blød: ‘Sorry voor de troep.’ De foto die ‘Er waarde in onze groep ineens een soort halve black metal zijn geëvolueerd naar hoogstaand ‘Ach ja, Kiss’, zegt Rygg. ‘De eerste band die werd gemaakt van het ontplofte hoofd ideologie rond, van aan elkaar geplakte wijshe- avant-gardistisch muziektheater, Kristoffer een enorme impact op me had. Een band als van Dead werd later gebruikt als pla- den, uit de punk, flarden satanisme. Die ideolo- Rygg (Oslo, 1976) oogt nog als een beest van een een fenomeen, die stond voor meer dan mu- tenhoes, die snel daarna werd verbo- gie schreef voor dat alles moest worden kapot- metalhead, type motorbendelid. De baard in ziek. Kiss was een circus, de bandleden zaten den. Die plaat is uiteraard een prijzig gemaakt omdat we uiteindelijk zelf toch ook een venijnige punt gevlochten, wollen muts als plakplaatjes bij de kauwgum. Toch voelde je collectors item in Neseblød. diep over de wenkbrauwen, de armen geheel in die tijd, de jaren tachtig, ook afstand tot een f Lees verder op pagina V8 DE VOLKSKRANT 8 WOENSDAG 11 APRIL 2012

‘Ik vind het fascinerend en een eer dat de liefhebbers uit de begintijd van de black metal ons nog steeds waarderen’ Zanger en liedschrijver Kristoffer Rygg is blij dat de blackmetalfans van Ulver met de Zap & Surf band zijn meegeëvolueerd en het concert in de opera van Oslo massaal bezochten.

‘BEAU MONDE HEEFT EEN STUKJE HEELAL’

Mies de Vries (46) is vanaf 1 mei de nieuwe hoofdredacteur van Beau Monde. Zij stapt over van Fashionista over naar Beau Monde, waar zij John Lukken vervangt, die hoofdredacteur van Veronica Magazine wordt.

Hoe lang bent u al geabonneerd op Beau Monde? ‘Al sinds 1997. Ik ga er nu voor de derde keer werken. Bij de eerste keer heb ik een abonnement genomen. Ik krijg alle bladen van Sanoma thuis. Ik lees in elk geval alle glossy’s: Marie Claire, Cosmo- politan, Grazia en Nouveau. Verder heb ik een voorliefde voor Vorsten. En er zijn een aantal bladen die ik altijd doorblader, zoals Nieuwe Revu, Flair, Story en Libelle. Ik vind More than Classic ook heel leuk. Natuurlijk haal ik ook inspiratie uit al die bladen. Ik kijk graag welke hoofdredacteuren actief zijn, wat er allemaal gebeurt bij zo’n blad. Ik wil bijhouden wat de concurrenten doen.’ Kristoffer Rygg tijdens een van de zeldzame concerten van Ulver, in de Noorse opera. Foto Lars K. Lande En wat is uw voorbeeld in het buitenland? ‘Ik lees altijd Hello en de Engelse Grazia. Verder ligt het eraan voor welke titel je werkt. Nu kan ik mijn persoonlijke favorieten voor mijn werk lezen, als Tatler en Gala, dat is fijn. Beau Monde is niet al- leen een modeglossy, het is ook een glamourblad. Het heeft een f Vervolg van pagina V7 chés te laten zien.’ Zoals de slowmotionbeel- stukje heelal. Daar bedoel ik mee dat we veel internationaal celebri- den van een jachtluipaard dat een babyzebra ty–beeld laten zien. Wij brengen het leven van de beroemdheden kapot gingen. Er moest chaos heersen. Een de- aanvalt en verscheurt, die worden getoond bij mooi in beeld.’ structieve ideologie dus, die uiteindelijk resul- het lied Let The Children Go. Bent u zelf een typische Beau Monde-lezer? teerde in brandstichting en moord. Een paar Rygg: ‘Daar hoef je inderdaad geen analyse ‘Absoluut. Ik ben dol op mode en beauty en ik hou van het mooie le- jongens hadden zichzelf iets te serieus geno- op los te laten: zo leef je, zo ben je dood, en de ven. Ik ben erg geïnteresseerd in celebrity’s, ik zie ze ook als inspira- men, ze werden ondanks hun satanisme zelf natuur is wreed. Wij houden van één-op-één tiebron. De doelgroep ligt tussen de 30 en 45, dus qua leeftijd zit ik een soort Christusfiguren, die offers moesten kunst, een beeldtaal die snel duidelijk is en die op het randje.’ brengen voor hun betere wereld. Ik denk nu je niet per se in verwarring hoeft te brengen.’ Wat is het beste modeblad van Nederland? dat enig besef van christelijke waarden een be- Op het Tilburgse festival Roadburn, dat mor- ‘Ik heb drie jaar bij Grazia gewerkt. Als je dat elke week leest ben je tere morele basis biedt dan het gedweep met gen begint met Ulver als headliner, speelt de op de hoogte. Zij zijn heel goed in mode en het leest lekker. Voor Satan.’ band bij hoge uitzondering en eenmalig live, het bijhouden van de laatste trends is Grazia het best.’ Rygg en een aantal medegrondleggers van met een muzikaal project dat binnenkort ook Heeft u de Nederlandse Vogue met plezier gelezen? de Noorse blackmetalbeweging keerden zich op cd verschijnt. De band vertolkt nummers ‘Met heel veel plezier. Het voldeed ruimschoots aan alle verwachtin- af. ‘We voelden nog steeds de aantrekkings- uit de volgens Rygg ‘pré-rocktijd’, psychedeli- gen. Het had prachtige beelden en goede teksten. Het is goed voor kracht van de duisternis, maar probeerden die sche muziek vanaf midden jaren zestig. ‘Ik ben Nederland dat er zo’n titel is bijgekomen. Nu worden wij als mode- te stoppen in meer persoonlijke muziek en the- eindeloos gefascineerd door muziek die wordt land serieus genomen. En het is voor alle andere bladen een uitda- ma’s. We verinnerlijkten. We gingen schrijven uitgevonden op het moment dat ze wordt ge- ging om naast Vogue in het schap te liggen. Beau Monde is geen klas- over de eigen psyche, niet over hoe de wereld in maakt. Je hoort in de liedjes van bands als The sieke glossy, maar ook geen puur modeblad. Daarom concurreren elkaar moest steken.’ Pretty Things dat ze daar, op dat moment in de we qua covers niet met Vogue. Het draait bij ons minder om mode Ulver begon een reis, vertrok vanuit een studio, iets maken wat nog nooit iemand heeft en meer om celebrity’s.’ nieuw soort en nog enigszins beschaafde hei- gemaakt. Je voelt de ziel van die muziek, de vol- Welke blogs volgt u? dense metal met veel aandacht voor natuur en ‘Eerlijk gezegd vervelen die bloggers me een beetje. Het is steeds bosgoden (Bergtatt, 1995), naar steeds meer fil- meer van hetzelfde. Veel meisjes hebben dezelfde manier van blog- mische en atmosferische muziek, waaruit de ‘Ik denk nu dat enig besef van gen, dezelfde smaak en stijl. Ik kijk wel vaak op ByDanie.nl, een blog strakke ritmes en raggende gitaren langzaam van Danie Bles. En ik heb een kleine verslaving als het gaat om net- verdwenen (Perdition City, 2000). christelijke waarden een betere a-porter.com. Catwalkshows kijk ik op Style.com. Op YouTube kijk ik Op de laatste platen Shadows Of The Sun en morele basis biedt dan het naar Fashionista’s Nikkie Tutorial, dat zijn make-upfilmpjes.’ het vorig jaar verschenen Wars Of The Roses ho- gedweep met Satan’ Hoe volgt u het nieuws? ren we het Ulver van nu: avant-gardistische ge- ‘Ik kijk altijd naar het NOS Journaal en veel op nu.nl, eigenlijk de he- luidskunst die toch behapbaar blijft als pop- le dag door. Mijn man en ik lezen samen drie kranten. De Telegraaf, muziek, en die wereldwijd en in vooraanstaan- NRC Handelsblad en Het Parool. Maar ik lees niet alles natuurlijk. Het de muzikale kringen wordt opgepikt. ‘Dat we Parool is mijn guilty pleasure, dat vind ik echt een topkrant. Ik vind als band constant zijn blijven veranderen, is de focus op Amsterdam fijn en het leest heel lekker. Ze weten de se- nooit een strategie geweest’, zegt Rygg. ‘Maar rieuze inhoud goed af te wisselen met rubriekjes als Schuim en het kameleontische is bij ons een instinct, we Ouder en kind.’ kunnen niet anders. Als we bij elkaar zitten in Haro Kraak deze studio dagen we elkaar voortdurend uit, we zoeken altijd naar nieuw geluid.’ strekte authenticiteit en de enorme levens- Het samenhokken in de studio is een iets te kracht. Bij The Electric Prunes hoor je voor het verleidelijk muzikaal bestaan geworden voor eerst de effecten van een wahwah-pedaal, onge- Ulver, geeft Rygg toe. Ulver treedt zelden op, looflijk goed. Ik ben best een nerd: die muziek- maar werd drie jaar geleden overgehaald een geschiedenis interesseert me mateloos. Wij concertserie te geven op stand: in de Nationale móesten ooit een eerbetoon brengen aan deze Opera van Oslo, naast visuele kunst en perfor- bands, om die geweldige muziek weer eens te mancetheater. Dat de carrièrestappen van de laten horen, want er groeien generaties op die band door fans van het eerste uur nog altijd het helaas zonder moeten stellen. Op Road- worden gevolgd, stemt Rygg dankbaar en te- burn, volgens ons het beste popfestival ter we- vreden. reld, gaat het dan gebeuren. Beschouw het ‘Ik vind het fascinerend en een eer dat de lief- maar als de apotheose van een antropologisch hebbers uit de begintijd van de black metal ons liefdesproject en als het een shitconcert wordt, nog steeds waarderen. De opera zat er vol mee. want daar hebben we er meerdere van gege- Zo dogmatisch is die beweging dan kennelijk ven, jammer dan. Wij hebben dan in ieder ge- toch ook niet. Dat daarnaast de kunstwereld in- val als band weer eens iets compleet anders ge- teresse toont in onze muziek, snap ik wel. Het is daan.’ natuurlijk aantrekkelijk je als instituut voor hoge kunsten te verbinden aan vooruitstreven- Ulver speelt morgen het project ‘67’ op de lage kunst als popmuziek, helemaal als daar het Tilburgse festival Roadburn. De cd een gevaarlijk en duister randje aan zit. Je komt met psychedelische covers Childhood’s Mies de Vries Foto Helene Wiesenhaan er leuk mee voor de dag. Maar het heeft ons er End verschijnt op 28 mei. De dvd Ulver niet van weerhouden bij de shows in de opera – The Norwegian National Opera is uit- onze stokpaardjes te berijden, onze beeldcli- gebracht door Kscope.