Takk Dla Funduszy Norweskich I EOG

Takk dla Funduszy norweskich i EOG

Fundusze norweskie i EOG 2009 – 2014 w Polsce Podsumowanie

EEA and Norway Grants 2009 – 2014 in Poland Summary Wydawca: Publisher: Ministerstwo Rozwoju Ministry of Economic Development Departament Programów Pomocowych Department of Assistance Programmes

Zdjęcia: Pictures: Łukasz Bera Łukasz Bera Jakub Swerpel Jakub Swerpel Fotografia foki pochodzi z archiwum Seal picture comes from the archive Słowińskiego Parku Narodowego of Słowiński National Park

Egzemplarz bezpłatny Free copy

Warszawa, październik 2017 Warsaw, October 2017 Fundusze norweskie i EOG 2009 – 2014 w Polsce EEA and Norway Grants 2009 – 2014 in Poland

Szanowny Czytelniku, Dear Reader oddajemy w Twoje ręce podsumowanie drugiej edycji We present you the summary of the second edition of Funduszy norweskich i EOG, które z roku na rok coraz the EEA and Norway Grants that year after year change bardziej zmieniają otaczającą nas rzeczywistość. I choć the reality around us. And although the terms Norwegian nazwy: Norweski Mechanizm Finansowy oraz Mecha- Financial Mechanism and European Economic Area nizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego Financial Mechanism may sound a little mysterious, we brzmią tajemniczo, możemy zapewnić, że kryją się za nimi assure you that behind these, there are thousands of tysiące inspirujących ludzkich, pozytywnych historii. To inspiring human beings and uplifting stories. Successful zakończone sukcesem badania naukowe, natura, któ- scientific research, nature which beauty we can admire, rej piękno podziwiamy, uratowane zdrowie i życie wielu saved lives and good health of many Poles, trained Polek i Polaków, wyszkoleni oraz świadomi swoich praw employees aware of their rights and responsibilities. It is i obowiązków pracownicy. To przestrzeń, którą się ota- the space that surrounds us, monuments of culture you czasz, zabytki, które zwiedzasz i polecasz do zobaczenia explore and recommend for sightseeing to your family rodzinie i znajomym. To sztab ludzi, którzy dbają o Twoje and friends. It is the staff that cares for your safety bezpieczeństwo i oddolne inicjatywy, które bez wsparcia and bottom-up initiatives which without the financial finansowego mogły się nigdy nie odbyć. support could never take place. Fundusze norweskie i EOG mają wpływ na wiele dzie- Norway and EEA Grants affect many areas of our dzin naszego życia, a to podsumowanie ma uświado- lives, and the aim of this summary is to show you, your mić Tobie, Twoim sąsiadom, koledze z pracy, znajomej neighbours, colleagues, friends from school, how many ze szkoły, jak wiele rzeczy zmienia się na lepsze, dzięki things are changing for better, thanks to the support wsparciu Norwegii, Liechtensteinu i Islandii. Nie chcemy of Norway, Liechtenstein and Iceland. We do not want przytłaczać Cię skomplikowanymi wykresami i tabe- to overwhelm you with complicated graphs and tables, lami, wszystkie szczegółowe dane znajdziesz na stronie all the details you will find at www.eog.gov.pl. We wish www.eog.gov.pl. Pragniemy, byś zastanowił się, jaki wpływ you will ponder upon the impact of these grants on your na Twoje życie mają te fundusze i przede wszystkim, jak Ty life, and most of all, on how you and your loved ones can i Twoi bliscy możecie skorzystać z efektów ich wdrażania. benefit from the results of their implementation.

Takk dla Funduszy Takk for EEA norweskich i EOG and Norway Grants

„Takk” w języku norweskim “Takk” in Norwegian and Icelandic i islandzkim znaczy dziękuję, means thank you, and we a mamy za co dziękować. W tym have a lot to thank for. In this podsumowaniu przedstawiamy summary we present the result rezultaty wdrażania projektów of the implementation of projects finansowanych z Funduszy norweskich financed with EEA and Norway i EOG. W ostatniej części folderu Grants. In the last part of the znajdują się fotografie, które możesz folder there are photographs oddzielić i traktować jako obrazki. which you can detach and use as Zachęcamy do sprawdzenia, jak wiele separate pictures. We invite you to zmieniło się w naszym otoczeniu see how much has changed in our dzięki temu wsparciu. surroundings thanks to this aid. 2 Takk dla Funduszy norweskich i EOG

Fundusze norweskie EEA and Norway i EOG. Co to takiego? Grants. What is this?

Fundusze norweskie i EOG to mechani- EEA and Norway Grants are financial zmy finansowe, dzięki którym zmienia mechanisms that change the reality się rzeczywistość 16 państw Unii Euro- of sixteen European Union Member pejskiej, w tym także Polski. Norweski States including Poland. The Norwegian Mechanizm Finansowy oraz Mechanizm Financial Mechanism and the Financial Finansowy Europejskiego Obszaru Mechanism of the European Economic Gospodarczego, czyli właśnie Fundusze Area, which are the Norway and EEA norweskie i EOG, to bezzwrotna pomoc, Grants, are non-repayable aid granted którą przyznają beneficjentom Norwe- to the beneficiaries by Norway, Iceland gia, Islandia i Liechtenstein. and Liechtenstein.

Główne cele wsparcia: Main objectives of the support: • zmniejszenie różnic ekonomicznych i społecznych • Reduction in economic and social discrepancies w obrębie EOG, within the EEA, • wzmacnianie stosunków dwustronnych, między • Strengthening bilateral relations between the darczyńcami a beneficjentem, donors and the beneficiary, • poprawa sytuacji w zdefiniowanych obszarach • Improvement of situation in defined priority areas. priorytetowych. Why? Dlaczego? In exchange for financial aid, donor states gain access W zamian za pomoc finansową państwa-darczyńcy to internal market of the European Union, despite not korzystają z dostępu do rynku wewnętrznego Unii Euro- being its members. pejskiej, mimo że nie są jej członkami. EEA and Norway Grants in Poland Fundusze norweskie i EOG w Polsce I Edition Implementation period: 2004 – 2009 I edycja Okres wdrażania: 2004 – 2009 Over Ponad 1400 projects 1400 projektów 533.1 million Euro 533,1 mln euro total pool of aid funds całkowita pula pomocowa II Edition Implementation period: 2009 – 2014 II edycja Okres wdrażania: 2009 – 2014 Over Ponad 1300 projects 1300 projektów 578.1 million Euro 578,1 mln euro total pool of aid funds całkowita pula pomocowa Fundusze norweskie i EOG 2009 – 2014 w Polsce EEA and Norway Grants 2009 – 2014 in Poland 3

Alokacja na obszary tematyczne Allocation to thematic areas

180,23 mln € 20 mln € Ochrona środowiska Innowacje w zakresie i energia odnawialna zielonych technologii Natural environment protection Innovations within and renewable energy green technologies

37 mln € 3,11 mln € Wzmacnianie społeczeństwa Godna praca obywatelskiego i dialog trójstronny Strengthening civil society Decent work and tripartite dialog

85,84 mln € 40,63 mln € Rozwój społeczny Schengen i sprawy i regionalny wewnętrzne Social and regional development Schengen and internal affairs

81,2 mln € 78,18 mln € Kultura Badania naukowe i stypendia Culture Research and scholarships

Druga edycja Funduszy norweskich i EOG opierała się The second edition of EEA and Norway Grants was na podejściu programowym. W Polsce zostało ustano- based on programme approach. 17 programmes were wionych 17 programów, w ośmiu obszarach działania. established in Poland, in eight areas of activities.

W drugiej edycji Funduszy norweskich i EOG darczyńcy In the second edition of EEA and Norway Grants, the położyli duży nacisk na wzmocnienie współpracy donors put large emphasis on strengthening bilateral dwustronnej pomiędzy państwami-darczyńcami cooperation between donor states and beneficiary a państwami‑beneficjentami. Służyły temu: Fundusz states. This was accomplished with: the Bilateral Fund at Współpracy Dwustronnej na poziomie krajowym oraz national level and Bilateral Funds at the level of individual Fundusze Współpracy Dwustronnej na poziomie poszcze- programmes. gólnych programów. 2.65 million Euro 2,65 mln euro The budget of the Bilateral Fund Cooperation Budżet Funduszu Współpracy Dwustronnej at national level na poziomie krajowym The National Focal Points are institutions accountable Krajowe Punkty Kontaktowe to instytucje, które odpo- for coordinating and implementing the funds in individual wiadają za koordynację wdrażania funduszy w poszcze- beneficiary states. In Poland, it is the Ministry of Economic gólnych krajach-beneficjentach. W Polsce jest nim Development that cooperates with the Certifying Ministerstwo Rozwoju, które współpracuje z Instytucją Authority and the Audit Institution. Individual Certyfikującą i Instytucją Audytu. Poszczególne pro- programmes are implemented by the Operators. gramy są natomiast wdrażane przez Operatorów. 4 Takk dla Funduszy norweskich i EOG

Ochrona środowiska Protection of natural i energia odnawialna environment and renewable energy

Ciągły pośpiech, długie godziny spędzone w biurze, Continuous haste, long hours in office, the world as seen świat widziany przez ekran smartfona – tak można by through the screen of a smartphone – this is how we opisać sytuację współczesnego człowieka, gdyby nie could describe the situation of a contemporary man, to, co czeka na niego tuż za drzwiami biurowca, uczel- if not only for what awaits outside the office building, nianą aulą czy domowym zaciszem. Pełne zieleni parki, lecture hall, or domestic seclusion. Parks full of greenery, świergot ptaków ukrytych w gałęziach drzew, a tuż za birds singing, hidden among the branches of trees, and miastem lasy i bory pełne zwierząt, świeże powietrze just outside the city – forests and woods full of animals, i majestat natury, który pozwala odpocząć od codzien- fresh air, and the majesty of nature that brings rest nego zgiełku. Idylla? Nie. Rzeczywistość, która z roku na from everyday hustle. Idyll? No. The reality, changing rok pozytywnie się zmienia, dzięki wsparciu Funduszy for better, year after year, thanks to EEA and Norway norweskich i EOG. Być może Twoje dziecko chodzi do Grants. Maybe your child already attends school that szkoły, która została termozmodernizowana? A może was thermo-modernized? Or maybe, during your stay będąc nad morzem Bałtyckim, podziwiałeś foki szare at the Baltic Sea, you admired grey seals soaking in the wygrzewające się na słońcu… Wsparcie obejmuje wiele sun. The aid covers many areas, and its results affect aspektów, a jego efekty odczuwa każdy z nas. each and every one of us. W drugiej edycji dofinansowanie z zakresu ochrony In the second edition, the funding within the środowiska i energii odnawialnej otrzymało ok. 200 pro- protection of natural environment and renewable energy jektów. Dotyczyły one m.in. ochrony bioróżnorodności, was received by approx. 200 projects. These included, monitoringu środowiska, redukcji CO2, termomoderni- among others, biodiversity protection, environment zacji i edukacji ekologicznej i realizowane były w ramach monitoring, CO2 reduction, thermo-modernization, and trzech programów operacyjnych. ecological education, and were executed within three operational programmes. Programy / Alokacja:

Oszczędzanie energii i promowanie odnawialnych Programmes / Allocation: źródeł energii: 144 150 000 euro (z Funduszy EOG) Energy saving and promoting renewable energy Ochrona różnorodności biologicznej i ekosystemów: sources: 144 150 000 euro (from EEA Grants) 21 084 000 euro (z Funduszy EOG) Biodiversity and protection of ecosystems: Wzmocnienie monitoringu środowiska oraz działań 21 084 000 euro (from EEA Grants) kontrolnych: 15 000 000 euro (z Funduszy EOG) Strengthening environmental monitoring Partnerstwo na poziomie programu: and control activities: 15 000 000 euro Agencja ds. Klimatu i Zanieczyszczeń z Norwegii (from EEA Grants)

Operator: Ministerstwo Środowiska we współpracy Partnership at the programme level: Norwegian z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska Climate and Pollution Agency i Gospodarki Wodnej Operator: Ministry of Environment in collaboration with the National Fund for Environmental Protection and Water Management Fundusze norweskie i EOG 2009 – 2014 w Polsce EEA and Norway Grants 2009 – 2014 in Poland 5

Innowacje w zakresie Innovations within zielonych technologii green technologies

Jesteś małym lub średnim przedsiębiorcą, pracowni- Are you a small or a medium-sized entrepreneur, an kiem, menadżerem, kierownikiem, a może dyrektorem? employee, manager or director? If so, you should be aware Powinieneś więc zdawać sobie sprawę, jak istotną rolę how important the protection of natural environment odgrywa ochrona środowiska dla współczesnej gospo- is for the contemporary economy. The use of green darki. Wykorzystanie zielonych technologii jest koniecz- technology is crucial in the face of natural resources nością w obliczu wyczerpywania się zasobów surowców, depletion, increasing urbanization and climate change, postępującej urbanizacji przestrzeni i zmian klimatu, do to which will all contribute. Pro-ecological activities których przecież przyczynia się każdy z nas. Działania which you implement in your company affect not only proekologiczne, które wdrażasz w swojej firmie mają its operations, but also the lives of future generations wpływ nie tylko na jej działanie, ale też na życie kolej- of Poles. New pro-ecological technologies, “green” nych pokoleń Polaków. Nowe proekologiczne technolo- technologies, new perception of Eco-businesses – for gie, nowe „zielone” miejsca pracy, nowe spojrzenie na years have been co-funded by the EEA and Norway ekoprzedsiębiorstwa – do tego od lat przyczyniają się Grants. Fundusze norweskie i EOG. The programme gave the entrepreneurs a chance Program dał przedsiębiorstwom szansę rozwoju for development while respecting natural environment w poszanowaniu dla dobra środowiska naturalnego. at the same time. As a result, the projects allowed W ramach projektów zrealizowano działania nakiero- realization of activities aimed at decreasing the wane na zmniejszenie zużycia zasobów, zwiększenie consumption of natural resources, increase in energy oszczędności energii, minimalizację wytwarzania odpa- saving, minimization of waste generation, improvement dów, poprawę recyklingu i innych metod odzysku surow- in recycling and other methods for resources recovery, ców, a także redukcję szkodliwej emisji. and reduction of harmful emissions. Dofinansowanie otrzymało 28 projektów w branżach Funding was received by 28 projects in industries takich, jak: metalowa, przetwórstwa drewna, gospodarki such as metal, wood processing, waste management, odpadowej, poligraficzna, motoryzacyjna czy hotelarska. printing, automotive or hotel industries.

Alokacja: Allocation: 20 000 000 euro (z Funduszy norweskich) 20 000 000 euro (from Norway Grants) Operator: Innovation Norway – norweska instytucja państwowa podlegająca Ministerstwu Handlu, Operator: Innovation Norway – Norwegian state Przemysłu i Rybołóstwa oraz norweskim władzom institution falling under the Ministry of Trade, Industry, samorządowym and Fisheries and Norwegian local government authorities 6 Takk dla Funduszy norweskich i EOG

Wzmacnianie Strengthening civil społeczeństwa society obywatelskiego

Kiedyś do sąsiadów pukało się pod pretekstem pożycze- Once, you would knock on your neighbours’ door to nia szklanki mąki czy cukru, dziś ramię w ramię ustala borrow some flour or sugar. Today, hand in hand you plan się przebieg osiedlowej ścieżki dla rowerzystów, wal- the course of new bike paths, fight against exclusion or czy z wykluczeniem czy organizuje pomoc w ramach organize voluntary aid. We understand that together we wolontariatu. Rozumiemy, że razem możemy więcej. can do more. Citizen society begins to operate in Poland Społeczeństwo obywatelskie zaczyna w Polsce działać with increasing force, and aid for non-governmental coraz prężniej, a wsparcie dla organizacji pozarządowych organizations helps building informed communities, pomaga w budowaniu świadomych społeczności, odpo- responsible for the space surrounding them. wiedzialnych za przestrzeń wokół nich. The second edition of EEA and Norway Grants resulted Druga edycja Funduszy norweskich i EOG zaowoco- in over 600 projects which added to the development of wała ponad 600 projektami, które wspierały rozwój lokal- local communities in towns across the whole country. nych wspólnot w 723 miejscowościach w całym kraju. Over twenty of those were countrywide. The projects Ponad dwadzieścia z nich miało zasięg ogólnopolski. concerned, among others, the topics of civic control, Projekty dotyczyły między innymi tematyki kontroli fighting discrimination, and countering social exclusion. obywatelskiej, zwalczania dyskryminacji i przeciwdzia- Some of the projects engaged children and teenagers łania wykluczeniu. Część projektów angażowała dzieci who would run school debates and participate in i młodzież, które prowadziły szkolne debaty, brały udział voluntary activities, while organizing many local events. w wolontariacie, organizując wiele lokalnych imprez. Realized projects also included those strengthening Realizowane były projekty służące wzmocnieniu i pod- and improving the functioning of the NGO sector and niesieniu jakości funkcjonowania sektora pozarządowego activities within bilateral cooperation. i działania z zakresu współpracy dwustronnej.

Program / Alokacja: Programme / Allocation:

Obywatele dla Demokracji (Fundusz dla Organizacji Citizens for Democracy (Fund for non-governmental Pozarządowych): 37 000 000 euro (z Funduszy EOG) institutions): 37 000 000 euro (from EEA Grants)

Operator: Fundacja im. Stefana Batorego w imieniu Operator: Stefan Batory Foundation on behalf of the Biura Mechanizmów Finansowych w partnerstwie Financial Mechanism Office in partnership with Polish z Polską Fundacją Dzieci i Młodzieży Children and Youth Foundation Fundusze norweskie i EOG 2009 – 2014 w Polsce EEA and Norway Grants 2009 – 2014 in Poland 7

Rozwój społeczny Social and regional i regionalny development

Co dla statystycznego Polaka oznacza rozwój społeczny What is social and regional development for an ordinary i regionalny? Dla jednego będą to cykliczne spotkania Pole? One would say these are regular meetings with z lokalną społecznością i budżet partycypacyjny, dla local community and participatory budgeting, and for drugiego dostępność usług medycznych bez względu another it would be availability of medical services, na region kraju. Takie budżety są przyjmowane w coraz regardless of the region of the country. Such form of większej liczbie miast, ludzie chętnie decydują, jak zmie- budgeting is adopted in growing number of cities, people nić najbliższe otoczenie dzięki takim środkom. Być może are eager to decide on how to change their immediate Ty sam oddałeś swój głos na jakąś inicjatywę lub wziąłeś surroundings with such funds. Maybe you yourself udział w badaniach profilaktycznych? Może ktoś z Twoich casted a vote for a certain initiative, or participated in najbliższych lub znajomych, dzięki wykonaniu badań, preventive examinations? Maybe one of the members szybciej podjął leczenie i uniknął ciężkiego przebiegu of your family or one of your friends, thanks to such choroby? Właśnie tak działają Fundusze norweskie examinations, started treatment and avoided acute i EOG – dofinansowują projekty nie tylko w skali makro, course of an illness? This is exactly how EEA and Norway ale przede wszystkim te, które mają bezpośredni wpływ Grants operate – they subside certain projects, not only na jakość naszego życia. in macro scale, but above all those that directly affect W ramach obszaru realizowane były trzy programy the quality of our lives. związane z profilaktyką zdrowotną i dialogiem społecz- Within this field, three programmes associated with nym. Ich założeniem było zmniejszanie nierówności preventive healthcare and social dialog aree being w dostępie do usług zdrowotnych, doszkalanie kadry realized. Their assumption was to reduce inequalities medycznej, poprawa opieki perinatalnej czy osiągnięcie in access to healthcare services, additional trainings of lepszej spójności społecznej i gospodarczej na szczeblu medical staff, improvement of prenatal care, and better krajowym, regionalnym i lokalnym. social and economic cohesion on national, regional and local level. Program / Alokacja: Programme / Allocation: Ograniczanie społecznych nierówności w zdrowiu: 18 000 000 euro (z Funduszy norweskich) Reducing social inequalities in health: 18 000 000 euro (from Norway Grants) Partnerstwo na poziomie programu: Norweski Dyrektoriat ds. Zdrowia Partnership at the programme level: Norwegian Directorate of Health Poprawa i lepsze dostosowanie ochrony zdrowia do trendów demograficzno-epidemiologicznych: Improvement and better adjustment of healthcare 58 000 000 euro (z Funduszy norweskich i EOG) to demographic and epidemiological trends: 58 000 000 euro (from EEA and Norway Grants) Rozwój miast poprzez wzmocnienie kompetencji jednostek samorządu terytorialnego, dialog Urban development and strengthening społeczny oraz współpracę z przedstawicielami the competence of local governments, social dialog społeczeństwa obywatelskiego: 9 835 000 euro and collaboration with representatives of civic (z Funduszy EOG) society: 9 835 000 euro (from EEA Grants)

Operatorzy: Ministerstwo Zdrowia i Ministerstwo Operators: Ministry of Health and Ministry Rozwoju of Economic Development 8 Takk dla Funduszy norweskich i EOG

Kultura Culture

Splot emocji, kultury i wzruszeń. Projekt pt. „Islandia Combination of emotion and culture. A project called i Polska przeciw wykluczeniu z kultury”, zrealizowany “Iceland and Poland Against Cultural Exclusion” realized przez Centrum Kultury Wrocław-Zachód, zaangażował by Centrum Kultury Wrocław – Zachód, engaged persons osoby z niepełnosprawnością wzroku oraz przedstawi- with visual impairment and representatives of public and cieli różnych instytucji publicznych i prywatnych pra- private institutions working daily with blind and visually cujących na co dzień z niewidomymi i niedowidzącymi. impaired people. These persons were presented with Zaprezentowano im dzieła kultury opatrzone audio- works of culture with audiodescription which provided deskrypcją, która pozwala przekazać drogą słuchową them with verbal description of visual content. Among werbalny opis treści wizualnych. Zorganizowano m.in. others, 32 integration film viewings were organized, 32 integracyjne projekcje filmowe wzbogacone deskryp- enriched with audiodescription. Also 12 meet-the-author cją. Zorganizowano także 12 spotkań autorskich towa- events were organized, accompanied by film viewings, rzyszących projekcjom filmowym, m.in. z Agnieszką among others with Agnieszka Holland, and workshops on Holland oraz warsztaty tworzenia napisów do filmów creating film subtitles people with hearing impairment. dla osób niesłyszących. This and many other events were organized thanks to To i wiele innych wydarzeń zostało zorganizowanych EEA and Norway Grants. Dozens of monuments regained dzięki Funduszom norweskim i EOG. Dziesiątki zabyt- their former glory, and today they again enchant with ków zyskały dawny blask i dziś znów zachwycają maje- their beauty, taking yet another generation of Poles onto statem, przenosząc w magiczną historyczną podróż a magical journey through history. You have already seen kolejne pokolenia Polaków. Widziałeś już Zamek w Mal- the Malbork Castle or Pieskowa Skała Castle, haven’t you? borku lub Pieskowej Skale? A może zamierzasz odwiedzić Or maybe you plan to take your family to POLIN museum z rodziną Muzeum POLIN lub Muzeum Pana Tadeusza we or The Pan Tadeusz Museum in Wroclaw. Wrocławiu? Thanks to EEA and Norway Grants, objects of Dzięki Funduszom norweskim oraz EOG obiekty cultural heritage regain their former glory and national dziedzictwa kulturowego odzyskują swój dawny blask, cultural offer is broadened. The programmes were a krajowa oferta kulturalna ulega poszerzeniu. Pro- divided in regard to the character of realized projects. gramy podzielono ze względu na charakter realizowa- The first is “Restoration and Revitalization of Cultural nych projektów. Pierwszy to „Konserwacja i rewitalizacja Heritage” covering infrastructural projects. The second dziedzictwa kulturowego” obejmujący projekty infra- is “Promotion of Cultural and Artistic Diversity within strukturalne. Drugi to „Promowanie różnorodności kultu- European Cultural Heritage” realized through partnership rowej i artystycznej w ramach europejskiego dziedzictwa projects – collaboration of Polish, Norwegian, Icelandic, kulturowego”, który realizowany jest poprzez projekty and Lichtenstein institutions. partnerskie – współpracę instytucji z Polski oraz Nor- wegii, Islandii i Liechtensteinu. Programme / Allocation: Program / Alokacja: Restoration and Revitalization of Cultural Heritage: Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa 70 200 000 euro (from EEA and Norway Grants) kulturowego: 70 200 000 euro (z Funduszy norweskich i EOG) Promotion of Cultural Diversity And Artistic Diversity within European Cultural Heritage: Promowanie różnorodności kulturowej 11 000 000 euro (from EEA Grants) i artystycznej w ramach europejskiego dziedzictwa kulturowego: 11 000 000 euro (z Funduszy EOG) Partnership at the programme level: Arts Council Norway Partnerstwo na poziomie programu: Norweska Rada Sztuki Operator: Ministry of Culture and National Heritage

Operator: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego Fundusze norweskie i EOG 2009 – 2014 w Polsce EEA and Norway Grants 2009 – 2014 in Poland 9

Badania naukowe Research and i stypendia scholarships

Choć dla wielu osób badania naukowe wydają się dalekie Although for many scientific research seems to be far od codziennych spraw, w praktyce ich efekty przekładają from their everyday chores, in practice, its effects add się na poprawę jakości naszego życia w wielu dziedzinach. to improvement of the quality of our lives in many areas. Przykładowo, nawet w zamkniętych pomieszczeniach For example, even in closed premises, your child may be Twoje dziecko może być narażone na zanieczyszczenia exposed to air pollution. Compared to children’s body powietrza. W stosunku do swojej masy ciała wdycha wię- mass, they inhale more air than adults. Despite the fact cej powietrza niż dorosły. Mimo że jakość powietrza np. that air quality in e.g. kindergartens can expose children w przedszkolach może być zagrożeniem dla dzieci, jak to internal air pollution, as of yet this problem has been dotąd problem jest słabo rozpoznany. Tej tematyki doty- poorly analysed. This topic was tackled by the project kał projekt „Children exposure to Indoor Air Pollutants in “Children exposure to Indoor Air Pollutants in Nursery Nursery Schools”. Schools”. Dzięki Funduszom norweskim i EOG zrealizowano Thanks to EEA and Norway Grants, 560 scientific 560 publikacji naukowych, a niemal 250 doktorantów publications were prepared, and almost 250 doctoral i młodych naukowców zostało przeszkolonych. Kto wie, students and young scientists were trained. You can czy któregoś dnia z pomocą nie przyjdzie Ci specjalista, never tell, if one day a professional will come to your który rozwijał się dzięki wsparciu krajów EOG? A może aid, trained thanks to funds from EEA countries. Or Twoje dzieci wyjadą dzięki nim na stypendium naukowe? maybe your children will travel to study abroad thanks Projekty realizowane w ramach obszaru miały na celu to scientific scholarship? zmniejszenie różnic ekonomicznych i społecznych oraz Projects realized within this area aimed to reduce propagowanie współpracy bilateralnej poprzez popula- economic and social discrepancies and to promote ryzację i wsparcie badań naukowych. Wsparcie pozwoliło bilateral cooperation through popularization and ponadto lepiej przygotować polskie uczelnie do dosto- support for scientific research. This aid also allowed sowywania ścieżek kształcenia, wykorzystywania inte- Polish universities to better adjust their educational raktywnych metod dydaktycznych czy zwiększania paths, utilize interactive education methods and increase mobilności edukacyjnej. Z funduszy skorzystali zarówno education mobility. Both scientific staff and students pracownicy naukowi, jak i studenci, a wyższa jakość edu- benefited from the funds, and higher education quality kacji z pewnością przełoży się na jakość życia obywateli. will certainly lead to better quality of life for the citizens.

Programy / Alokacja: Programmes / Allocation:

Polsko-norweska współpraca badawcza: Polish-Norwegian Research Cooperation: 63 180 500 euro (z Funduszy norweskich) 63 180 500 euro (from Norway Grants)

Partnerstwo na poziomie programu: Partnership at the programmes level: Norweska Rada Badań Research Council of Norway

Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy: Scholarship and Training Fund: 15 000 000 euro (z Funduszy norweskich i EOG) 15 000 000 euro (from EEA and Norway Grants)

Partnerstwo na poziomie programu: Norweskie Partnership at the programmes level: Norwegian Centrum Współpracy Międzynarodowej w Edukacji Centre for International Cooperation in Education – – SIU, Islandzkie Centrum Badań – RANNIS, SIU, Icelandic Centre for Research – RANNIS, Agency Agencja ds. Kształcenia Międzynarodowego – AIBA for International Education – AIBA – in Liechtenstein – w Liechtensteinie Operators: National Centre for Research and Operatorzy: Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, Development, Foundation for the Development of Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji the Education System 10 Takk dla Funduszy norweskich i EOG

Schengen i sprawy Schengen and internal wewnętrzne affairs

Mogłoby się wydawać, że w XXI wieku słowo „niewolnic- It may seem that in the 21st century the word “slavery” two” powinno odejść w zapomnienie. Tymczasem wokół should be long forgotten. Meanwhile, things which nas ciągle dzieją się historie, które brzmią jak czarny sce- sound like grim movie scenarios happen around us all nariusz filmowy. Ile razy oglądałeś newsy o tzw. obozach the time. How many times have you heard news about pracy? Dziś swobodne przemieszczanie się między krajami so-called work camps? Today, free movement of people jest normą, jednak niestety tę sytuację wykorzystują także between countries is a norm, however, unfortunately, grupy przestępcze. Problemem jest też przemoc domowa, this achievement is often used by criminal groups. która, często ukrywana latami, może prowadzić do tragedii. Another problem is domestic violence, often hidden, and Celem programów w danym obszarze było wzmocnie- leading to people’s tragedies. The aim of the programmes nie zdolności polskich służb w walce z przestępczością within this field was strengthening the capacity of Polish transgraniczną i zorganizowaną, pogłębienie współpracy services in fighting cross-border crime and organized instytucji i organizacji, które wspierają osoby dotknięte crime, deepening the cooperation between institutions przemocą oraz poprawę systemu więziennictwa. Zwięk- and organizations that support people affected by szanie świadomości społeczeństwa czy szkolenie odpo- violence, and improving the prison system. Raising the wiednich służb, do których przyczyniają się Fundusze awareness of society or training proper services, to norweskie, a także działania polskiego rządu i organi- which Norway Grants contribute, as well as activities of zacji pozarządowych uplasowały Polskę w grupie krajów Polish government and non-governmental institutions, spełniających najwyższe standardy w przeciwdziałaniu ranked Poland in the group of countries meeting i zwalczaniu handlu ludźmi. highest standards in counteracting and fighting human trafficking. Programy / Alokacje: Programmes / Allocations: Współpraca w obszarze Schengen i walka z przestępczością transgraniczną i zorganizowaną, Cooperation within Schengen area and fighting w tym przeciwdziałanie handlowi ludźmi oraz against cross-border and organized crime, migracjom grup przestępczych: 10 000 000 euro including countering human trafficking and (z Funduszy norweskich) migration of criminal groups: 10 000 000 euro (from Norway Grants) Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie i przemocy ze względu na płeć: 3 625 000 euro (z Funduszy Countering domestic violence and sex-related norweskich) violence: 3 625 000 euro (from Norway Grants)

Budowanie potencjału instytucjonalnego Building institutional potential and cooperation i współpraca w obszarze wymiaru sprawiedliwości within the justice system / Improving the / Poprawa skuteczności wymiaru sprawiedliwości: effectiveness of justice system: 14 000 000 euro 14 000 000 euro (z Funduszy norweskich) (from Norway Grants)

Partnerstwo na poziomie programu: Norweska Partnership at the programme level: Norwegian Krajowa Administracja Sądów National Courts Administration

Wsparcie Służby Więziennej, w tym sankcji Supporting Prison Service, including out-prison pozawięziennych: 13 000 000 euro (z Funduszy sanctions: 13 000 000 euro (from Norway Grants) norweskich) Partnership at the programme level: Partnerstwo na poziomie programu: Norwegian Prison Services Norweskie Służby Więzienne Operators: Ministry of the Interior and Administration, Operatorzy: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Ministry of Family, Labour and Social Policy, Ministry of i Administracji, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Justice, Central Board of Prison Service Społecznej, Ministerstwo Sprawiedliwości, Centralny Zarząd Służby Więziennej Fundusze norweskie i EOG 2009 – 2014 w Polsce EEA and Norway Grants 2009 – 2014 in Poland 11

Godna praca i dialog Decent work and trójstronny tripartite dialog

Wstajesz rano, zjadasz śniadanie i wychodzisz do pracy. You get up in the morning, have breakfast, and then W zależności od umowy spędzasz w niej 8, może 10, cza- you go to work. Depending on the contract, you spend sem 12 godzin. To ogromna część Twojego życia i dobrze, there 8, maybe 10, sometimes 12 hours. This is an by przynosiła Ci nie tylko dochody, ale i satysfakcję, enormous part of your life, and it would be nice if it prawda? Jaki jest Twój pracodawca? A może sam nim brought you not only income, but also satisfaction, jesteś? Dobre warunki pracy, poczucie, że masz wpływ na right? What is your employer like? Or maybe you are rozwój firmy i współpraca pracowników na wielu płasz- an employer yourself? Good working conditions, the czyznach przekładają się nie tylko na lepsze funkcjo- feeling of impacting the development of business, and nowanie firmy, ale stają się siłą napędową gospodarki. cooperation between employees in numerous fields all Wsparcie otrzymane z Norwegii, Islandii i Liechtensteinu translate not only to better functioning of the company, umożliwiło zrealizowanie szeregu działań ukierunkowa- but also become the driving force of the economy. The nych na wzmocnienie struktur dialogu trójstronnego support received from Norway, Iceland and Liechtenstein i zwiększenie świadomości korzyści płynących z zapew- allowed realization of a number of actions aimed at nienia warunków do godnej pracy. strengthening the structures of tripartite dialog and Z raportu Organizacji Współpracy Gospodarczej i Roz- increasing the awareness of benefits that come from woju (OECD) wynika, że jeszcze dwa lata temu Polacy ensuring the conditions of decent work. byli jednym z najbardziej zapracowanych społeczeństw The report of the Organization for Economic w Europie, pracując w ciągu roku średnio 1963 godziny. Cooperation and Development shows that just two years Ze środków Funduszu na rzecz godnej pracy i dialogu ago Poles were one of the busiest societies in Europe, trójstronnego sfinansowano m.in. szereg szkoleń, konfe- working 1963 hours within a year on average. Resources rencji i seminariów poświęconych zachowaniu równowagi of the Fund for decent work and tripartite dialog allowed pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym, przeciw- financing, amon others, a series of trainings, conferences działaniu dyskryminacji oraz bezpieczeństwu i higienie and seminars devoted to maintaining balance between w miejscu pracy, jak również sytuacji kobiet na rynku professional and private life, countering discrimination, pracy oraz działalności związków zawodowych. Takie health and safety at work place, as well as the situation działania korzystnie wpływają na sprawiedliwy i zrów- of women on the labour market and the activities of noważony rozwój społeczny i ekonomiczny. unions. Such activities add to just and sustainable social and economic development. Program / Alokacja: Programme / Allocation: Fundusz na rzecz godnej pracy i dialogu trójstronnego: 3 112 000 euro Fund for decent work And tripartite dialog: (z Funduszy norweskich) 3 112 000 euro (from Norway Grants)

Operator: Innovation Norway Operator: Innovation Norway 12 Wybrane rezultaty Selected results

Wybrane rezultaty Selected results

Fundusze norweskie i EOG to wsparcie w wielu obszarach, EEA and Norway Grants mean support in numerous które w mniejszym lub większym stopniu dotyczą naszego areas that in greater, or smaller extent concern our lives. życia. Zawarte umowy przewidywały następujące efekty: Concluded contracts aimed for the following results: ŚRODOWISKO ENVIRONMENT 113 000 ton redukcji CO2 rocznie; 24 inwestycje w sektor 113 000 tonnes of reduction in CO2 emission per year; 24 przemysłu w zakresie ochrony powietrza; poprawa efek- industry investments within air protection; improvement tywności energetycznej, w tym termomodernizacja ponad in energy efficiency, including thermo-modernization of 300 budynków użyteczności publicznej. over 300 public buildings. ZDROWIE HEALTH ponad 5500 sztuk sprzętu diagnostycznego i terapeutycz- over 5500 pieces of diagnostic and therapeutic nego; 26 zmodernizowanych instytucji w obszarze ochrony equipment; 26 modernized institutions within health zdrowia; ponad 8000 przeszkolonych pracowników. protection; over 8000 trained employees. KULTURA CULTURE 22 modernizowane / nowo powstałe muzea, centra kul- 22 modernized/newly developed museums, culture tury; 300 wydarzeń kulturalnych i artystycznych i niemal centres; 300 cultural and artistic events, and almost 450 000 ich odbiorców. 450 000 viewers. BADANIA I NAUKA RESEARCH AND SCIENCE 25 stopni naukowych i tytułów przyznanych kobietom 25 academic degrees and titles granted to women naukowcom; 6 zgłoszeń patentowych; 152 instytucje scientists; 6 patent applications; 152 institutions współrealizujące projekty badawcze; 2631 wymian / wizyt co-realizing research projects; 2631 students and studyjnych studentów i pracowników naukowych; 81 pro- academic staff exchanges/study visits; 81 projects jektów wspierających rozwój instytucjonalny szkolnictwa supporting the development of higher education. wyższego. REGIONAL DEVELOPMENT ROZWÓJ REGIONALNY 17 partnerships between local governments, local 17 partnerstw pomiędzy jednostkami samorządu teryto- authorities, and representatives of non-government rialnego oraz pomiędzy władzami lokalnymi oraz repre- and business sector; 13 regional strategies. zentantami sektora pozarządowego i biznesu; 13 strategii IMPROVED SECUIRTY terytorialnych. 2098 officers trained in Schengen regulations; 439 experts POPRAWA BEZPIECZEŃSTWA trained in preventing and fighting human trafficking; 2098 przeszkolonych funkcjonariuszy w zakresie przepi- 1134 people who have experienced sex-related violence sów Schengen; 439 ekspertów przeszkolonych w zakre- completed therapeutic programmes. sie zwalczania i zapobiegania procederowi handlu ludźmi; STRENGTHENING THE COURTS 1134 osoby dotknięte przemocą ze względu na płeć ukoń- 16 help centres for crime victims; 9114 representatives czyło programy terapeutyczne. of management staff trained in modern methods of court WZMOCNIENIE SĄDÓW management; 15 662 students familiarized with legal 16 ośrodków pomocy dla osób pokrzywdzonych przestęp- system. stwem; 9114 przedstawicieli kadry menadżerskiej sądów przeszkolonych w nowoczesnych metodach zarządza- EEA and Norway Grants are peoples’ stories – stories of nia sądami; 15 662 uczniów zapoznanych z systemem actual persons whose lives have improved: patients who prawnym. had preventive examinations carried out, scientists who made important discoveries, parents who can proudly Fundusze norweskie i EOG to historie ludzi, konkretnych show their children protected animal species. osób, których życie się poprawiło: pacjentów, którzy wyko- We invite you to familiarize yourself with the nali badania profilaktyczne, naukowców, którzy dokonali examples of projects that affected the lives of ważnych odkryć, rodziców, którzy mogli z dumą pokazywać ordinary citizens, the history of places and the nature dzieciom chronione gatunki zwierząt. that surrounds us. Each chart is a story of a different Zapraszamy do zapoznania się z przykładami pro- project, bearing unique pictures, with emotions jektów, które wpłynęły na życie zwykłych obywateli, na preserved in frame. historię miejsc i naturę, która nas otacza. Każda karta to inny projekt, opatrzony autorskim zdjęciem i emocje zatrzymane w kadrze.

14 Wybrane rezultaty Selected results

Żubr – majestat Bison – the majesty natury of nature

Patrząc na to potężne zwierzę, trudno nie odczuwać When looking at these powerful creatures it is hard pokory. Trudno też nie patrzeć na nie z podziwem. not to feel respect. It is also difficult not to gaze with Zachwyt miesza się z niepokojem. Dorosły samiec admiration. może ważyć niemalże tonę, a w kłębie mieć prawie Delight mixes with concern. Adult males can dwa metry wysokości. weight almost a tonne and grow as tall as two meters Te majestatyczne stworzenia w Polsce były chro- at withers. nione już od XVI wieku dekretami królewskimi, a póź- These majestic creatures have been protected in niej ukazami carskimi. Poland under royal decrees, and later under tzar's, since as early as 16th century.

Na zdjęciu: żubr w Nadleśnictwie Borki In the picture: Bison in Borki Forest Division

Nazwa projektu: Rozwój metapopulacji żubra w północno-wschodniej Polsce Project name: Development of Bison metapopulation in North Eastern Poland

Beneficjent wiodący: Szkoła Główna Gospodar- stwa Wiejskiego w Warszawie Lead beneficiary: Warsaw University of Life Sciences – SGGW

Szczegóły projektu: celem projektu było dążenie do odtworzenia metapopulacji żubra, który jest Project details: The aim of the project was to gatunkiem priorytetowym dla UE, w północno- purse the restoration of bison metapopulation -wschodniej Polsce. Projekt stanowił kontynuację which is priority species for the EU in North- sprawdzonych i potrzebnych działań służących Eastern Poland. The project was a continuation utrzymaniu populacji żubra oraz wsiedlenie of proven and necessary activities for maintaining nowego stada (w Nadleśnictwie Żednia) i przy- bison population, reintroduce new herd (in Zednia gotowanie terenu oraz lokalnych społeczności do Forest District), and the preparation of terrain and kolejnych wsiedleń (tereny Puszczy Augustowskiej) local communities for further settlement (area of oraz weryfikacja możliwości następnego wsiedlenia Augustów Primeval Forest), along with verification (w Puszczy Romnickiej). of possibilities of yet another settlement (in Romnicka Primeval Forest).

16 Wybrane rezultaty Selected results

„Pan Tadeusz” Sir Thaddeus among na salonach high societies

„Litwo, ojczyzno moja…” Kto z nas nie zna przynaj- Oh Lithuania, my homeland… Who doesn’t know at mniej części inwokacji „Pana Tadeusza”? Przez wielu least some part of the invocation to “Sir Thaddeus”? znana w całości, na stałe weszła do codziennego By many known by heart entirely, it permanently języka, a dzieło Adama Mickiewicza stanowi niezrów- entered the common language and the work of nany w swej maestrii obraz polskiej szlachty. Rękopis Adam Mickiewicz is an unparalleled, masterful tej epopei narodowej znajduje się na Polskiej Liście literary image of Polish nobility. The manuscript of Krajowej Programu UNESCO „Pamięć świata” i jest the national epic is listed on the Polish Register of jednym z najwartościowszych zabytków polskiej kul- the UNESCO Programme “Memory of the World”, and tury narodowej. Tylko w roku otwarcia Muzeum im. it is one of the most valuable monuments of Polish Pana Tadeusza odwiedziło ponad 50 tysięcy ludzi national culture. Only in the opening year of the Pan chcących poczuć ducha literatury i magię słów, korzy- Tadeusz Museum, it was visited by over 50 thousand stając jednocześnie z niezwykle nowoczesnej oferty people who wanted to feel the spirit of literature and wrocławskiego muzeum. Na 1500 m2 powierzchni the magic of words, while enjoying modern offer of wystawienniczej, w 18 salach, w sposób przystępny the Wroclaw museum. Across a 1500 m2 exhibition i wieloaspektowy prezentowanych jest ponad 700 róż- area, in 18 halls, there are over 700 different exibits nego rodzaju eksponatów. presented in an affordable and multifaceted way.

Na zdjęciu: wnętrze Muzeum Pana Tadeusza In the picture: Interiors of the Pan Tadeusz we Wrocławiu Museum in Wroclaw

Nazwa projektu: Muzeum Pana Tadeusza Project name: Pan Tadeusz Museum in Wroclaw – we Wrocławiu – innowacja przestrzeń – edukacja innovation and space – education through culture przez kulturę

Beneficiary: Ossolinski National Institute Beneficjent: Zakład Narodowy im. Ossolińskich

Investment details: As a result of the Szczegóły inwestycji: w wyniku realizacji projektu implementation of the project, the Pan Tadeusz utworzone zostało Muzeum Pana Tadeusza, zlokali- Museum was created, located in modernized zowane w zmodernizowanej kamienicy Pod Złotym tenement “Under the Golden Sun” in the Wroclaw Słońcem na wrocławskiej starówce. Konserwacji Old Town. Objects such as ebony chest for Sir poddane zostały takie obiekty, jak: hebanowa szka- Thaddeus manuscript were restored, paintings, tuła na rękopis „Pana Tadeusza”, obrazy olejne oraz and library monuments, including valuable zabytki biblioteczne, w tym cenne druki oraz cza- printings and journals. Manuscripts, old prints, sopisma. Przewidziano również digitalizacje ręko- paintings, illustrations and drawings from the pisów, starodruków, obrazów, grafik oraz rysunków collection were also digitized. ze zbiorów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Zapraszamy na zamek

[FOTO] 18 Wybrane rezultaty Selected results

Zapraszamy Welcome to na zamek the Castle

Malowniczo położony, górujący nad doliną Prądnika, Picturesquely located, raising high above Pradnik zachwyca o każdej porze. Zamek Pieskowa Skała to Valley, it delights in every season of the year. jedno z najpiękniejszych miejsc w Małopolsce, a także Pieskowa Skała Castle is one of the most beautiful jedyna zachowana do dziś w całości warownia na places in the Lesser Poland region, and the only fully Szlaku Orlich Gniazd. Pieskowa Skała ma niezwy- preserved stronghold along the Trail of the Eagle's kle długą i burzliwą historię, a pierwsze wzmianki Nests. Pieskowa Skała has an extremely long and o Zamku pochodzą z 1315 roku. Co roku rzesze tury- turbulent history with first mentions of the castle stów przyjeżdżają tutaj, by podziwiać prawdziwe dating as long back as to 1315. Each year thousands perły z wawelskiej kolekcji sztuki i architekturę, która of tourists come here to cherish true pearls of Wawel do dziś budzi zachwyt. Może pora zwiedzić to miejsce collection of art, and the architecture that amazes i poddać się magii wędrówki przez epoki? even today. It’s high time to visit this place and get lost on a magical journey throuh ages.

Na zdjęciu: Zamek Pieskowa Skała In the picture: Pieskowa Skała Castle

Nazwa projektu: Pieskowa Skała. Konserwa- cja architektury zamku i poszerzenie oferty Project name: Pieskowa Skała. Castle architecture edukacyjno-kulturalnej restoration and broadening of education and cultural offer

Beneficjent: Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki Beneficiary: The Wawel Royal Castle – Collections of the Wawel Royal Castle

Szczegóły inwestycji: w ramach projektu przepro- wadzona została kompleksowa konserwacja zamku. Investment details: Within the investment, Wykonane zostały prace badawcze wnętrza kaplicy complex restoration of the castle was carried out. św. Michała Archanioła, co pozwoliło na stwo- Research works on the interiors of the Chapel of St rzenie dokładnego planu prac konserwatorskich. Archangel Michael were carried out which allowed Pomieszczenia znajdujące się w oficynie zamku the creation of precise plan for restoration works. zostały zaadaptowane na cele edukacyjno-kultu- Rooms located inside castle’s outbuilding were ralne. Kupiono wyposażenie, w tym mobilny system adopted for educational and cultural purposes. wystawienniczy, na potrzeby ekspozycyjne na Equipment was purchased, including mobile zamkowym dziedzińcu. W ramach tzw. Wirtualnego exhibition system for exhibition purposes on Muzeum zdigitalizowane zostały wybrane zbiory, castle’s courtyard. Within the so-called Virtual a zwolennicy turystyki rodzinnej mają dostęp do Museum, selected collections were digitized, and interaktywnych – multimedialnych prezentacji i gier the enthusiasts of family tourism now also have dla najmłodszych zwiedzających. Dzięki realizacji access to interactive multimedia presentations projektu, odnowiony obiekt dodatkowo wzbogacił and games for youngest visitors. Thanks to this szlak turystyczny. project, the restored object additionally enriched the tourist trial.

20 Wybrane rezultaty Selected results

Cieplej, nie tylko Warm up – not only na sercu your heart

Tutaj jedni podopieczni pomagają drugim. Serdeczna Here, residents help one another. Warm atmosphere atmosfera i wiele możliwości spędzania wolnego and many possibilities for leisure make the Welfare czasu, sprawiają, że Dom Pomocy Społecznej w Kotli- Home in Kotlin a true home for their residents. nie jest dla mieszkańców… prawdziwym domem. To Here they share joy, tell stories from their lives, and tutaj dzielą radości, snują opowieści z życia i wspólnie excercise together with their caregivers to stay in z opiekunami ćwiczą, by pozostawać w jak najlepszej the best shape possible. Each resident has a different formie. Każdy z podopiecznych to osobna historia, story to tell, different character, different way of charakter, sposób bycia i doświadczenia, które mogą living and experiences that can teach us a lot about niejednego nauczyć. Niektórzy mieszkańcy mieszkają life. Some of the residents have been living here for tutaj od niemal 20 lat, a każdą chwilę chcą wyko- almost 20 years, and they want to make the most rzystywać jak najbardziej aktywnie. Uwielbiają prze- out of every moment they spend here. They love bywać w towarzystwie innych mieszkańców, grając the company of other residents, while playing board w gry planszowe czy komputerowe. To tutaj mają or computer games. Here they have their warm and swój przytulny i ciepły kąt. cosy spot.

Na zdjęciu: podopieczna Domu Pomocy Społecznej In the picture: A resident of Welfare Home w Kotlinie (woj. wielkopolskie) z opiekunką in Kotlin (Wielkopolska Voivodeship) together with her guardian

Nazwa projektu: Termomodernizacja budynku realizowana w ramach zadania „Przebudowa, Project name: Thermo-modernization of rozbudowa i nadbudowa wraz ze zmianą sposobu the building realized within the task “Conversion, użytkowania budynku socjalno-administracyjnego extension and superstructure, together na potrzeby Domu Pomocy Społecznej” with changing social-administration building exploitation method for the purposes of the Welfare Home” Beneficjent: Powiat Jarociński

Beneficiary: Jarocin County Szczegóły inwestycji: głównym celem projektu było podniesienie efektywności energetycznej budynku oraz zmniejszenie zapotrzebowania na Investment details: The main aim of the energię elektryczną i moc potrzebną do ogrzania project was to raise the energy effectiveness obiektu. Wykonano szereg robót budowlanych, of the building and to reduce the demand for zamontowano nową stolarkę okienną i drzwiową electricity necessary for heating the object. o wysokich parametrach izolacyjności ciepła, A number of construction works were carried out, zmodernizowano instalację ciepłej wody użytko- new window and door woodworks of high heat wej oraz instalację c.o. Stara kotłownia węglowa insulation parameters were provided, warm water została zastąpiona nową, ekologiczną kotłownią installation was modernized along with the heating gazową. Na dachu budynku zamontowano 40 szt. installation. Old coal boiler plant was replaced kolektorów słonecznych. Wykonana została wenty- with new, green gas plant. 40 solar collectors were lacja mechaniczna, a w części pokoi zamontowane mounted on the roof. Mechanical ventilation was zostały klimatyzatory. developed, and some of the rooms were equipped with air conditioners.

22 Wybrane rezultaty Selected results

Więcej fok More seals i morświnów and porpoises in w Bałtyku the Baltic Sea

Słoneczny, wiosenny dzień. Na ustronnej plaży wyle- Sunny Spring day. Out on a secluded beach lie seals gują się foki i morświny wraz z młodymi. Z oddali and porpoises together with their cubs. Strollers obserwują je spacerowicze… Jeszcze kilkanaście watch them from a distance. Only several years lat temu taki widok był w Polsce niespotykany. Na ago such sight in Poland was unusual. Due to skutek działalności człowieka populacja fok szarych human activities, grey seals and porpoises were i morświnów w Bałtyku była bliska wymarcia. Na almost extinct. Thankfully, due to diverse ecological szczęście, dzięki różnorodnym działaniom ekologicz- activities, the number of these beautiful mammals nym powoli zwiększa się ilość tych pięknych ssaków, living near Polish beaches is slowly increasing. żyjących w pobliżu polskich plaż.

In the picture: Young grey seal Na zdjęciu: młody osobnik foki szarej

Project name: Protection of grey seal and porpoise Nazwa projektu: Ochrona siedlisk foki szarej habitat in Slowinski National Park oraz morświna na terenie Słowińskiego Parku Narodowego Beneficiary: Slowinski National Park

Beneficjent: Słowiński Park Narodowy Project details: Thanks to grants of the European Economic Area, the programme for the protection Szczegóły projektu: dzięki środkom Europejskiego of grey seal and porpoise habitats was initiated Obszaru Gospodarczego rozpoczęto program in Slowinski National Park. One of the main ochrony siedlisk fok szarych oraz morświnów objectives of the project was the creation of a map w Słowińskim Parku Narodowym. Jednym z zało- showing the utilization of the Baltic Sea by these żeń projektu jest stworzenie mapy wykorzystania sea mammals within the National Park, and the Bałtyku w granicach Parku przez ssaki morskie oraz location of fishing gears. An essential element mapy rozmieszczenia narzędzi połowowych. Bar- for the protection of seals and porpoises is also dzo istotnym elementem ochrony fok i morświnów searching for the spectra of lost or abandoned jest także poszukiwanie widm zagubionych bądź fishing gears and their removal from the habitat porzuconych narzędzi połowowych i usuwanie ich area. This prevents many dangerous accidents z obszaru siedliska. Zapobiegnie to wielu groź- to which these animals are exposed in connection nym wypadkom, na jakie narażone są te zwierzęta to human activities at the sea. w związku z działalnością człowieka na morzu.

24 Wybrane rezultaty Selected results

Rak? Cancer? Dobrze wiedzieć! Good to know!

Usłyszeć diagnozę, która brzmi, jak wyrok? Dla wielu To hear a diagnosis which sounds like a sentence? z nas to niewyobrażalne. Tymczasem z roku na rok For many it is unimaginable. Meanwhile, each year w Polsce rośnie liczba zachorowań na raka. the number of cancer cases in Poland is increasing. U chorych pojawiają się dziesiątki myśli i pytań: Suddenly, patients are struck with dozens of co dalej? Jednak, jak sami przyznają, ważne jest też thoughts and questions like, what now? However, to, co przed… czyli profilaktyka! Zdrowy tryb życia, as they admit themselves, it also important to ask rozsądne podejście do żywienia, dbanie o swoją kon- what comes before and that is prevention! Healthy dycję oraz regularne badania profilaktyczne mogą lifestyle, reasonable nutrition, caring for physical zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka. Osobom fitness and preventive medical examinations – all w grupie ryzyka konsultacja z lekarzem w odpowied- this can reduce the risk of cancer. In case of people nim momencie może uratować życie. from the risk group, consultation with a doctor at the right time can save their lives.

Na zdjęciu: pracownik laboratorium podczas pracy In the picture: Laboratory employee during work

Nazwa projektu: Wielkopolska Onkologia – poprawa oraz dostosowanie diagnostyki i terapii Project name: Wielkopolska Oncology – improving nowotworów do trendów demograficzno-epidemio- and adapting cancer diagnostics and treatment logicznych regionu z zapewnieniem optymalizacji to demographic and epidemiological trends of the postępowania i profilaktyki, działający w woje- region, while providing treatment and prevention wództwie wielkopolskim, głównie w Poznaniu optimization by operating in Wielkopolska Voivodeship, mostly in Poznan

Beneficjent: Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego Uniwersytetu Medycznego Beneficiary: Poznan University of Medical Sciences im. K. Marcinkowskiego

Project details: The primary objective of the Szczegóły projektu: podstawowym celem pro- programme was to increase the quality of gramu było zwiększenie jakości opieki onkologicz- oncological care and treatment availability in nej i dostępności do świadczeń w Wielkopolsce. Wielkopolska region. It was the largest project Był to największy projekt w ramach Programu – within the Programmme – “Development and „Poprawa i lepsze dostosowanie ochrony zdrowia Better Adaptation of Health Care to Demographic do trendów demograficzno-epidemiologicznych”, and Epidemiological Trends” realizing a broad realizujący duży wachlarz działań profilaktycznych spectrum of preventive activities and information oraz akcji informacyjnych. Obejmował kampanie campaigns. It included outdoor campaigns and outdoorowe, czy akcje niestandardowe, jak goto- non-standard events, such as cooking a healthy wanie zdrowego śniadania dla setek Poznaniaków breakfast for thousands of Poznan citizens by przez najlepszych poznańskich szefów kuchni. Poznan’s best chefs.

26 Wybrane rezultaty Selected results

Szkoły na 5! Schools with an A!

Jest ciepły wrześniowy poranek. Uczniowie szkoły Nice September morning. Students from school w Gminie Barciany zdążyli już zapomnieć o poran- in Barciany municipality just got rid of morning nej senności. Za nimi pierwsze lekcje, przed niejedna sleepiness. They've already had their first lessons, przerwa na zabawę. and many fun breaks await them still. Od rozpoczęcia roku szkolnego minął już prawie Almost a month has passed since the beginning miesiąc. Jedni uczniowie myślami nadal biegają po of the school year. Some students still dream of łąkach, zwiedzają zagraniczne miasta i rozgrywają running across meadows, exploring foreign cities piłkarskie potyczki, drudzy natomiast podziwiają and playing football tournaments, while other admire swoje pięknie oprawione zeszyty, układają długopisy their beautifully framed notebooks, arrange pens in w piórnikach i zgłębiają tajemnice świeżo pachnących cases, and learn the mysteries hidden within freshly- podręczników, ciesząc się, że znów są w szkole. smelling handbooks, happy to be in school once again. Szkolne mury ponownie tętnią życiem, a korytarze School walls once again are buzzing with life, rozbrzmiewają dziecięcym śmiechem. Choć jeszcze and corridors resound with children’s laughter. And jakiś czas temu zewsząd dochodziły odgłosy prac still, only a few days ago, the sounds of thermo- termomodernizacyjnych. modernization works were coming from everywhere.

Na zdjęciu: uczniowie szkoły w Gminie Barciany, In the picture: Students of the school in Barciany woj. warmińsko-mazurskie municipality, Warmian-Masurian Voivodeship

Nazwa projektu: Termomodernizacja budynków Project name: Thermo-modernization of oświatowych w Gminie Barciany, w miejscowościach educational buildings in Barciany municipality Drogosze, Mołtajny, Winda in Drogosze, Mojltajny, and Winda

Beneficjent: Gmina Barciany Beneficiary: Barciany Commune

Szczegóły inwestycji: celem ogólnym projektu Investment details: The general objective była poprawa efektywności energetycznej poprzez of the project was the improvement of kompleksową modernizację budynków Zespo- energy effectiveness through comprehensive łów Szkół w miejscowościach Drogosze, Mołtajny modernization of buildings of School Complexes i Winda. Budynki charakteryzowały się dużymi in towns of Drogosze, Moltajny, and Winda. The stratami ciepła, co wiązało się z dużymi kosztami buildings were characterized by high heat loss ogrzewania. Docieplenie budynków połączone which entailed large costs of heating. Buildings z dodatkowymi pracami w zakresie termomoderni- insulation with additional works within thermo- zacji pozwoliło ograniczyć straty ciepła, co przynio- modernization allowed reduction in heat loss sło korzyści ekologiczne i ekonomiczne. which added to ecological and economic benefits.

28 Wybrane rezultaty Selected results

Bliscy kochają! The close ones love each other!

Mówi się, że gdy śmieje się dziecko, śmieje się cały It is said that when a child laughs, the whole world świat… Radość na twarzy małego człowieka bywa laughs along. Joy, as seen on a face of a little human nagrodą za wszystkie trudy jego wychowania, being is often the best reward for all the hardships a opieka nad nimi jest jednym z najważniejszych of upbringing, and looking after children is one of the zadań w życiu. Pan Jacek i pani Mariola doskonale most important tasks in life. Mr Jacek and Mrs Mariola zdają sobie z tego sprawę i troszczą się o Ewelinę, are perfectly aware of this, and they look after Emilia, Nadię i Olafa, tworząc im dom pełen miłości. Ponie- Nadia and Olaf, creating a house filled with love. Since waż dobro dzieci jest dla nich najważniejsze, korzy- children’s best interest is essential for them, they stali z różnych grupowych zajęć dotyczących relacji decided to take advantage of numerous group classes w rodzinie, budowania więzi międzypokoleniowych on family relations, on creating intergenerational czy po prostu z rodzinnych pikników, których realiza- bond, or simply to go on family picnics that were cja była możliwa dzięki Funduszom norweskim i EOG. possible thanks to EEA and Norway Grants.

Na zdjęciu: Państwo Jacek i Mariola z córką In the picture: Jacek and Mariola together with their daughter

Nazwa projektu: Bliscy nie krzywdzą – bliscy kochają Project name: Close ones do not harm each other – they love each other

Beneficjent: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Bartoszycach Beneficiary: Municipal Welfare Centre in Bartoszyce

Szczegóły projektu: głównym celem projektu było zmniejszenie zjawiska przemocy w rodzinie Project details: The main objective of the na terenie miasta Bartoszyce poprzez cykl działań project was to reduce violence in the family in edukacyjno-profilaktyczno-informacyjnych oraz the town of Bartoszyce through the cycle of rozwój infrastruktury lokalnych instytucji pomo- educational and preventive activities and the cowych. Zorganizowane zostały grupowe zajęcia development of information infrastructure of terapeutyczne dla dzieci i młodzieży oraz spotka- local help institutions. Therapeutic group classes nia i warsztaty integracyjno-terapeutyczne dla for children and teenagers were organized, as rodzin, a także kampania społeczna adresowana do well as integration and therapeutic meetings mieszkańców miasta Bartoszyce, z uwzględnieniem and workshops for families, and social campaign potrzeb różnych grup, w tym dzieci i osób star- addressed to residents of the town of Bartoszyce szych. W ramach projektu osoby doświadczające that considered the needs of different groups, przemocy miały zapewnione indywidualne konsul- including children and seniors. Within the project, tacje ze specjalistami (psychologiem, pedagogiem, persons experiencing violence were provided prawnikiem, terapeutą ds. uzależnień). Ważnym consultations with experts (psychologist, educator, rezultatem projektu jest doposażenie ośrodka lawyer, addiction counsellor). The main result of zapewniającego całodobowe schronienie ofiarom the project is retrofitting the facility providing 24/7 przemocy w rodzinie. shelter for victims of domestic violence.

30 Wybrane rezultaty Selected results

STOP handlowi STOP human ludźmi trafficking

Schemat bywa podobny: ogłoszenie o atrakcyjnych The pattern is often the same: information about warunkach pracy lub nowo poznany, sympatyczny attractive working conditions and a nice person człowiek, który nakłania do wyjazdu. Szybka decyzja, that does not urge anyone for departure. Quick zakup biletu i przerażenie po dotarciu na miejsce… decision, purchased tickets, and terror after arriving Brak dokumentów, zamknięte pomieszczenie i miej- at the location. No documents, a closed room, and sce, które ma się nijak do obiecanej idylli. Na szczę- a place which in no way bears any similarity to the ście można temu zapobiec. Ostrożność, świadomość promised idyll. Thankfully, this can be prevented. zagrożeń i wsparcie najbliższych chronią przed sta- Caution, awareness of possible dangers, and support niem się ofiarą handlu ludźmi. Niezwykle istotne jest of the close ones can effectively protect you from także szkolenie odpowiednich służb, które jest moż- becoming a victim of human trafficking. Training liwe dzięki Funduszom norweskim, a także działaniom proper services is also extremely important, and it is polskiego rządu i wielu organizacji pozarządowych, possible thanks to Norway Grants and the operations co plasuje Polskę w grupie krajów spełniających naj- of Polish government and many non-governmental wyższe standardy w przeciwdziałaniu i zwalczaniu institutions, which all ranks Poland among countries handlu ludźmi. meeting the highest standards for countering human trafficking.

Na zdjęciu: funkcjonariusze policji In the picture: Police officers

Nazwa projektu: Zwiększenie zdolności policji w zapobieganiu i zwalczaniu przestępczości Project name: Increasing Police capacity in transgranicznej i zorganizowanej, w tym handlu countering trans-border and organized crime, ludźmi i migracji grup przestępczych poprzez stwo- including human trafficking and criminal groups rzenie platformy edukacyjnej z wykorzystaniem migration through creation of educational e-learningu i nauki zdalnej platforms using e-learning and remote education

Beneficjent: Komenda Stołeczna Policji Beneficiary: Warsaw Police Headquarters

Szczegóły projektu: celem projektu był wzrost Project details: The aim of the project was poziomu kompetencji funkcjonariuszy i pracow- the increase in the level of competence of ników policji oraz zwiększenie efektywności ich police officers and employees and increase pracy w zapobieganiu i zwalczaniu przestępczości in the effectiveness of their operations within transgranicznej i zorganizowanej, w tym handlu countering trans-border and organized crime, ludźmi, migracji grup przestępczych oraz udzie- including human trafficking and criminal groups laniu pomocy ofiarom przestępstw. W ramach migration, and providing assistance to victims of projektu kilkuset policjantów uczęszczało na studia crime. Within the project, several hundred police podyplomowe z zakresu kryminologicznych aspek- officers attended post-graduate studies within tów procesów migracyjnych oraz odbyło specjali- criminological migration aspects and participated styczne kursy dotyczące zwalczania i zapobiegania in special courses on fighting and preventing przestępczości transgranicznej w strefie Schengen. trans-border crime within Schengen area. There Były to także działania promocyjne, wyproduko- were also promotional activities, many gadgets wano liczne gadżety, ulotki oraz opublikowano were manufactured, leaflets and materials materiały w środkach masowego przekazu i publi- were published in mass media and in industry kacjach branżowych. publications.

32 Wybrane rezultaty Selected results

Na Malbork! To Malbork!

Tegoroczne lato przyciągnęło turystów w zamkowe This summer attracted a lot of tourists inside the mury. Tylko w lipcu i sierpniu zamek w Malborku castle walls. Only in July and August, the Malbork odwiedziło 300 tysięcy osób, co jest dotychczaso- Castle was visited by 300 thousand people, which as wym rekordem. Ta jedna z największych twierdz śre- of today is a top record. One of the largest fortresses dniowiecznej Europy i zarazem największy w pełni of medieval Europe, and at the same time the biggest, zachowany zamek na świecie zachwyca majestatem fully preserved castle in the world, it delights with i urzeka malowniczością. Trudno odmówić sobie its majesty and charms with its beauty. It is difficult leniwego popołudnia spędzonego nad brzegiem to refuse a charming afternoon walk alongside the Nogatu. Czas mija na wpatrywaniu się w zamkowe river of Nogat. Time flies while you gaze on the castle mury i rozmyślaniu o tym, co minęło, ale i tym, co walls and ponder on what was and what will be. After będzie… W końcu każdy zakamarek tej twierdzy pełen all, every corner of this stronghold is full of magic, jest magii, pobudzającej wyobraźnię każdego turysty. fuelling the imagination of every tourist who comes here.

Na zdjęciu: Zamek w Malborku In the picture: Malbork Castle

Nazwa projektu: Prace konserwatorskie i roboty budowlane w zespole kościoła NMP w Muzeum Project name: Restoration and construction works Zamkowym w Malborku in the complex of The Blessed Virgin Mary Church in Castle Museum in Malbork

Beneficjent: Muzeum Zamkowe w Malborku Beneficiary: Castle Museum in Malbork

Szczegóły inwestycji: celem projektu było przywrócenie dawnej świetności Kościołowi Investment details: The aim of the project pw. Najświętszej Marii Panny na Zamku Wysokim was the restoration of the former shape of the w Zespole Zamkowym w Malborku. Przeprowa- Blessed Virgin Mary Church in the high Castle In dzono liczne prace konserwatorskie i budowlane, Castle Complex in Malbork. Many restoration and ale również badania konserwatorskie i archeolo- construction works were carried out, as well as giczne. Przywrócony został pierwotny wygląd restoration and archaeological research. Original kompleksu zamkowego, który uległ zniszczeniu appearance of the castle complex, damaged during w trakcie wojny. Dokonano rekonstrukcji monumen- the war, was restored. Monumental sculpture of talnej rzeźby Madonny (patronki miasta) w niszy Madonna (the patron of the town) was restored kościoła na Zamku Wysokim w Malborku. Stwo- in church niche on the High Castle in Malbork. rzono nową przestrzeń ekspozycyjną oraz zdigitali- New exposition space was created and antique zowano zabytkowe zbiory. Dzięki realizacji projektu collections were digitized. Thanks to project rozszerzono działalność edukacyjną o dodatkowe realization, educational operations were extended lekcje muzealne. Znacznie wzrosła atrakcyjność with museum lessons. Malbork Castle’s tourist turystyczna Muzeum Zamkowego. attractiveness increased significantly. Kontakt Contact

Punkt Informacyjny Information point Ministerstwa Rozwoju of the Ministry of Economic Development nt. Funduszy norweskich i EOG on EEA and Norway Grants

Krajowy Punkt Kontaktowy National Focal Point Ministerstwo Rozwoju of the Ministry of Economic Development Pl. Trzech Krzyży 3/5 3/5 Trzech Krzyży sq. 00-507 Warszawa 00-507 Warsaw, Poland

Departament Programów Pomocowych Department of Assistance Programmes Sekretariat Departamentu: Department office: tel. 22 273 78 00 telephone +48 22 273 78 00 faks 22 273 89 13 fax +48 22 273 89 13 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] www.eog.gov.pl www.eog.gov.pl PublikacjaTakk dla finansowana Funduszy norweskich ze środków i EOG Funduszy norweskich i EOG pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii

Publication funded with EEA and Norway Grants of Iceland, Liechtenstein and Norway