01 Cover-4 Collage:01 19-08-11 14:41 Pagina 1 Devoetbaltrainer 179 29 E JAARGANG | AUGUSTUS 2011 | Nummer

01_Cover-4 collage:01 19-08-11 14:41 Pagina 1 DeVoetbalTrainer 179 29 e JAARGANG | AUGUSTUS 2011 | www.devoetbaltrainer.nl nummer

Bondscoach Roger Reijners over het WK vrouwen

Nieuw: de mediatheek van De Voetbaltrainer

Onderzoek: aantal trainingsuren en de kwaliteit ervan cruciaal

Jan Ceulemans observeert en corrigeert

Middenkatern: De JeugdVoetbaltrainer

De JeugdVoetbalTrainer 2 1e JAARGANG | AUGUSTUS 2011 | www.devoetbaltrainer.nl nummer

Keeperstraining AZ Nick van Aart

A-jeugd Guillaume Pocorni

B-jeugd Marco Bragonje

C-jeugd Sander Riesener

D-jeugd Mimoun Akrom Mini-special Voorbereidingsperiode

"$ "$ , ()' ' ()') , "$#$" # #)# "%" & " !#$ "#$"$ !% $ %(%$ "$ "$ , ' $ $(' ()') "$#$" "$ # #$ &#$$ , %) ) &"($##$$" #( "$"%! "#$"$##%"# , "#& #& %'#$ %(%$ "$

%) ) $+"$"%! ! "$ ! "$ & %$#%" !"%$& " $$#

%#&")() %$''%*)$ #$""#$"$ "$ #$""#$"$ "$ " #"#$"$ "$ "() " #"#$"$ "$ (")( $$ & "$ ,

+%)")' $'$" # " %''# ! !

%$$( +$ %)")' $' %$)+$$ !%') $

DeVoetbalTrainer +%)")' $'$" 03_Inhoud_03 19-08-11 13:59 Pagina 3

In dit nummer Van de redactie

Er is niets fijner dan het nieuwe sei ‘WKgoud Japan: vastomlijnd voetbalidee’ 4 zoen vol goede moed te beginnen met een complete spelersgroep. De Roger Reijners ze situatie is echter weinig trainers Als vakblad gebruiken we graag EK’s en WK’s gegeven. In de top heeft de coach als ijkpunten voor de ontwikkelingen in het bijvoorbeeld te maken met interna Nederlands voetbal. Deze zomer stond voor- tionals die een wereldreis moeten al in het teken van het WK voor vrouwen, maken voor een voetbalwedstrijd. Bij dat even onverwacht als verdiend Japan als de amateurs moet de coach onder Paul Geerars nieuwe wereldkampioen opleverde. Wij spra- meer rekening houden met de vakan Hoofdredacteur ken met bondscoach Roger Reijners en met tieplanning van zijn spelersgroep. Ook Mirelle van Rijbroek, die binnen de KNVB is er sprake van vakantiespreiding in het land: de ene regio verantwoordelijk is voor de ontwikkeling heeft ‘vroeg’ vakantie, de andere regio ‘laat’. Dit jaar waren van het meisjes- en vrouwenvoetbal. de regio’s Noord en Oost aan de beurt voor een late vakan tie, terwijl de competitie gewoon begint op een nationaal vastgestelde datum. Om deze reden laten we in de mini Minispecial Voorbereidingsperiode 12 special over de voorbereidingsperiode drie amateurtrainers aan het woord die hun voorbereiding in twee delen hebben Flexibele voetbaltrainer geknipt. Voorbereiding 1, vakantie en voorbereiding 2. Wanneer deze editie van De Voetbaltrainer Vroeg of laat krijgt iedere trainer, ook in de andere regio’s, verschijnt, beginnen de meeste competities hiermee te maken. alweer. Toch brengen we juist nu een minispecial over de voorbereidingsperiode aan- Er is niets fijner dan het nieuwe seizoen vol goede moed te gezien veel trainers - al dan niet noodge- beginnen met een fitte spelersgroep. Dan komen we al snel dwongen vanwege de vakantiespreiding - bij Raymond Verheijen terecht. We zijn als redactie blij dat hun plan van de voorbereiding doortrekken hij, in samenwerking met de trainers van landskampioen IJs wanneer het seizoen al gestart is. Wij kiezen selmeervogels, dit seizoen een dossier bijhoudt. De trouwe daarbij voor verschillende invalshoeken. lezer weet dat hij dat eerder heeft gedaan, destijds bij Quick Boys. Op unieke wijze wordt een kijkje in de conditionele keuken gegeven. Niet alleen het benoemen van de feiten ‘Ik grijp ze desnoods bij hun kraag’ 52 achteraf (dat is makkelijk praten), maar ook het vertellen van de plannen vooraf (dan moet je weten waar je het over Jan Ceulemans hebt). De voormalige Belgische international Jan Ceulemans begint al aan zijn elfde seizoen Er is niets fijner dan het nieuwe seizoen vol goede moed te als hoofdtrainer van eersteklasser KVC Wes- beginnen met een spelersgroep die zo snel mogelijk een terlo. De 54-jarige ‘Caje’ past er zijn eigen team wordt. Het liefst wil je als trainer dat er direct in de trainingsmethodieken toe. Opvallend zijn voorbereidingsperiode of minimaal vanaf wedstrijd 1 een vooral zijn observatie en analyse van de echt team staat. Is die wens wel zo realistisch? We bespra trainingsmomenten. ‘Als je zelf binnen de ken dit thema met René Felen, teamontwikkelaar bij onder lijnen staat, zie je veel zaken, maar gebeurt meer FC Groningen. We eindigen dit artikel met een hand er ook veel achter je rug.’ zame checklist teneinde teamontwikkeling in juist perspec

P agina 31 tief te plaatsen tijdens de voorbereidingsperiode en het be De Jeugd

r Voetbal

mme

n 2 e Trainer 1 J AARGANG gin van het seizoen. | AUG USTUS 2011 | www.devoetbaltra De JeugdVoetbalTrainer: iner.nl Noteer uw abonneenummer dat u vindt op het wikkel van dit ‘Teamtrainer moet er ook voor keeper zijn’ 32 blad. U heeft het nodig voor de Mediatheek van De Voetbal

Keeperstraining AZ Nic De A-, B-, C- en D-jeugd 38 k van Aart trainer! A-jeugd Guilla ume Pocorni B-jeugd Marco Bragonje C-jeugd Sand er Riesener D-jeugd M imoun Akro Verder: m

Hoe word je uitmuntend in ‘tactiek’? 47 Boek voor pupillen(trainers): Mijn voetbalteam 51 Nieuw: de mediatheek van De Voetbaltrainer 58 Onderzoek: zelfregulatie en trainingskwaliteit 62 Oefenstof: positiespel beginnen vanuit wedstrijdsituatie 68 De Verlenging 72

2 3 De Voetbaltrainer 179 2011 04-11_Reijnders_04-11 19-08-11 14:03 Pagina 4

VROUWENVOETBAL Tekst: Ruud Doevendans en Tjeu Seeverens

Bondscoach Roger Reijners: ‘Vastomlijnd voetbalidee ook bij vrouwen goed voor WK-goud’

Als vakblad gebruiken we graag EK’s en WK’s als ijkpunten voor de ontwikkelingen in het Nederlands voetbal. Deze zomer stond vooral in het teken van het WK voor vrouwen in Duits land, dat even onverwacht als verdiend Japan als nieuwe we

reldkampioen opleverde. Daarom komen we deze keer uit bij behoort. De cijfers spreken voor zich. Er zijn in Duitsland liefst 782.000 Roger Reijners (47), sinds november 2010 de bondscoach van kaartjes verkocht. Er keken alleen in Duitsland al gemiddeld 14 miljoen het Nederlands vrouwenelftal. De meetlatvragen ‘waar staat mensen naar de wedstrijden van het Duitse team. Dat is meer dan bij Oranje mondiaal?’ en ‘hoe krijgen we aansluiting bij de mon Duitsland-Servië tijdens het WK voor mannen. Bij de beslissende penalty- diale top?’ beantwoordt hij samen met Mirelle van Rijbroek. Zij reeks in de finale zaten 21 miljoen Amerikanen voor de buis, inclusief is binnen de KNVB verantwoordelijk voor de ontwikkeling van Obama. Dit was voor mij het WK van het enthousiasme. Er hing zo’n gewel- het meisjes en vrouwenvoetbal én de recente WKanalyse. dige sfeer in en rondom de stadions. Het kan niet anders dan dat de aan- wezige Oranje-vrouwen er na afloop Roger Reijners woont op tien minuten heel wat speelsters van Oranje, die van hebben gedroomd ooit ook in afstand van het stadion van Borussia soms niet schroomden om via con- zo’n ambiance te mogen presteren.” Mönchengladbach. Hij heeft het WK tacten met speelsters van deelne- dus ‘vanuit de achtertuin’ meege- mende landen zich van toegangsbe- Progressie maakt. Mirelle van Rijbroek bekeek en wijzen te verzekeren. Hoe reëel is die droom? Vlak voor het analyseerde alle wedstrijden en heeft Roger Reijners: “Ze hebben nu met ei- WK verloor Oranje nog met 5-0 van veel WK-duels vanaf de tribune ge- gen ogen kunnen zien wat de impact het al in de kwartfinale uitgeschakel- zien. Dat geldt trouwens tevens voor kan zijn als je echt tot de wereldtop de Duitse team.

www.devoetbaltrainer.nl 04-11_Reijnders_04-11 19-08-11 14:03 Pagina 5

‘Ook bij achterstand voetbalidee vasthouden’

‘We maken talentontwikkeling toegankelijker voor meisjes’

Mirelle van Rijbroek Foto: VI Foto: Images knvb.nl Foto: knvb.nl Foto:

Roger Reijners: “Dat is wel een erg op- gespeeld. Daar pakten we, voor meer Daardoor stijgt het vrouwenvoetbal in portunistische uitspraak. Duitsland dan 20.000 toeschouwers, het brons aanzien.” zat toen in de laatste fase van de door een 2-1 zege op WK-deelnemer voorbereiding, wij sloten het seizoen Mexico. In maart speelden we in Cy- Ontwikkelingen af. Natuurlijk heeft dat duel belangrij- prus tijdens een sterk internationaal Welke voetbalontwikkelingen zijn er ke leermomenten opgeleverd. We toernooi gelijk tegen WK-deelnemer gesignaleerd? mochten van de Duitse vrouwen alles Nieuw-Zeeland, wonnen we van Roger Reijners: “Ook ik ben aange- doen tot aan hun middenlijn. Tot daar Frankrijk en verloren we de finale pas naam verrast door de uiteindelijke deden we het ook prima. Daarna in de verlenging van Canada, dat ook wereldkampioen Japan. Dat team maakten ze de ruimtes zo klein mo- op het WK was. Voor mij is dat een speelde voetbal zoals we dat met gelijk om vervolgens maximale druk bewijs dat we nog steeds behoorlijk Oranje ook graag willen. Een goede, op onze balbezittende speelster te progressie maken. doordachte opbouw van achteruit, kunnen uitoefenen. Daar hadden we Tot die conclusie kom ik ook als ik uitstekend positiespel in de opbouw zichtbaar moeite mee, zowel tech- de beelden van het zo succesvol veren ook steeds voetballend, meestal nisch als fysiek. lopen EK in 2009 vergelijk met bij- door het centrum, tot een scorings- Er is inderdaad nog een gat tussen voorbeeld onze duels op Cyprus. Dat kans proberen te komen. De bindende het niveau van Oranje en wereldtop- moet ook wel, want tijdens het WK rol van de centrale middenvelder Ho- pers als Amerika, Zweden, Japan en werd al snel duidelijk dat de kwaliteit mare Sawa, terecht uitgeroepen tot de Duitsland. Maar we hebben tijdens van het vrouwenvoetbal ook beste speelster van het toernooi, was een aantal internationale toernooien mondiaal omhoog schiet. De verschil- daarin enorm belangrijk. laten zien dat we voor de subtop niet len tussen de landen worden snel De realiteit verplicht ons wel erbij te hoeven onder te doen. In december kleiner en dat levert vanzelf meer zeggen dat de factor geluk - zoals al- hebben we een toernooi in Brazilië spannende, aantrekkelijke duels op. tijd op grote toernooien - een rol

4 5 De Voetbaltrainer 179 2011 04-11_Reijnders_04-11 19-08-11 14:03 Pagina 6

VROUWENVOETBAL

speelde. In de finale kreeg de Verenig- coach Pia Sundhage laat de USA heel de Staten een handvol grote kansen effectief, doortastend en verzorgd die niet benut werden. Al bij rust had voetbal spelen. Ofschoon de nummer de wedstrijd beslist kunnen zijn. Om- 1 op de FIFA-ranking met Abby Wam- dat Japan een vastomlijnde voetbalvi- bach een fysiek enorm sterk aan- sie had, die zeer goed uitvoerde en ui- speelpunt heeft, wat bijna uitnodigt termate effectief voetbalde, was de om de lange bal te gaan spelen, kiest winst in de finale toch verdiend te dit team heel bewust voor een gerich- noemen. te opbouw van achteruit. Van kick and Wat me vooral opviel: dat voetbalidee rush is definitief afscheid genomen .” werd ook vastgehouden bij een achterstand of als het even wat minder Roger Reijners: “Dat klopt. We hebben liep. Zelden of nooit werd er gekozen op Cyprus bijvoorbeeld tegen Nieuw- voor opportunisme. ‘Voetballend tot Zeeland gespeeld. Dat team bleef een oplossing komen, individueel en maar eenzijdig voor lange ballen, als team’, dat zag je bij de Japanners voorzetten en afjagen kiezen. Met vanaf de eerste wedstrijd tot en met langs de lijn een coach die 90% van de verlenging in die zenuwslopende de wedstrijd bleef roepen wat er in finale steeds terug. Achter elke han- het veld moest gebeuren. Als je dat deling zat een gedachte en dat kon vergelijkt met de manier van voetbal- tevens worden uitgevoerd doordat de len van teams als Amerika en Japan, conditionele fitheid ook nog eens bij- dan is het verschil groot. Hun basis- zonder hoog was.” vaardigheden, het dóórbewegen, de acties zonder bal… dat ziet er alle- Mirelle van Rijbroek onderstreept dat: maal heel goed uit.” “Ik heb alle wedstrijden van dit WK geanalyseerd. Het sterk toegenomen Mirelle van Rijbroek: “Frankrijk speel- atletisch vermogen, de fitheid van de de ook goed verzorgd voetbal. Maar Roger Reijners: ‘Bij mijn team ga ik speelsters is zeker een opvallende bij dat team zag je dat inmiddels ook liever van onze eigen kracht uit.’ trend. Dat maakt het ook mogelijk om in de top van het vrouwenvoetbal tac- die handelingen en oplossingen uit te tische details beslissend zijn. Frank- voeren die je in gedachten hebt en die rijk beschikte over enkele zeer cre- Nederlands vrouwenteam? Worden nodig zijn op een hoog niveau, of dat atieve aanvallers, maar zij konden dat bijvoorbeeld de videobeelden van de nu een energievretende individuele te weinig etaleren, omdat ze onvol- WK-duels ook gebruikt tijdens de ko- actie of een noodzakelijke crosspass doende werden bereikt. De Franse mende besprekingen bij Oranje? in de verlenging is. De echte toppers bondscoach Bruno Bini bouwde wat Roger Reijners: “Bij mijn team ga ik als USA, Duitsland, Japan, Brazilie zijn te veel zekerheid in door twee contro- liever van onze eigen kracht uit. Wij niet alleen fysiek (lees: conditioneel lerende middenvelders op te stellen. hebben een zeer goede en professio- in zowel aanvallen als verdedigen en Als hij het gedurfd zou hebben om nele videoploeg. Alle wedstrijden van omschakelen en dit lang volhouden) één van het tweetal te vervangen de nationale KNVB-selecties worden veel sterker geworden, maar ook aan door een creatieve middenvelder, dan opgenomen, dus ook die van het de bal en qua handelingssnelheid. zou volgens mij het rendement van meisjes- en vrouwenvoetbal. Dat geldt Opvallend vond ik verder dat wereld- die drie topaanvallers groter zijn ge- eveneens voor onze trainingen. Die kampioen Japan vijf van de twaalf weest. beelden gebruik ik vaak, vooral om te doelpunten scoorde na een snelle, Veertien van de zestien WK-deelne- laten zien op welke gebieden we korte combinatie of dribbel door het mers kozen voor 1:4:4:2 met een kom progressie maken. De beelden van het centrum of een dieptebal door het op het middenveld. Alleen Brazilië WK vind ik geschikter voor de scho- centrum, met andere woorden: vanuit (1:3:5:2 of 1:5:3:2) en Frankrijk (vaak ling van de coaches in het meisjes- en eerst goed verdedigen komen tot 1:4:2:3:1) weken daar vanaf.” vrouwenvoetbal. snelle aanvallen. De keuze voor de gewenste speelwijze Onder de indruk waren we ook van Oranje van het Nederlands vrouwenteam Amerika, dat echt een metamorfose Heeft de analyse van dit WK ook con- heb ik met de speelsters gemaakt. Sa- heeft doorgemaakt. De Zweedse sequenties voor de speelwijze van het men hebben we nagedacht over de

www.devoetbaltrainer.nl 04-11_Reijnders_04-11 19-08-11 14:03 Pagina 7

FF) en Renée Slegers (Djurgardens IF), wie moet ik vooral eigen inbreng sti- komen één keer per week in Zeist bij muleren? Mijn eigen ervaring als elkaar. Door het missen van het WK coach en mijn intuïtie zijn meestal hebben de Oranje-speelsters niet voldoende om de juiste antwoorden meer de A-status van NOC*NSF gekre- op zulke vragen te weten, maar het is gen, maar door een financiële injectie goed om daarin bevestigd te worden van de KNVB kunnen de besten toch of om een enkele keer juist op een wekelijks samen trainen. Dat is voor ander spoor gezet te worden. Daarbij mij de kern om tot structurele verbe- kan ik niet genoeg benadrukken dat tering te komen: steeds in staat zijn het vertrekpunt bij een selectie altijd om de besten mét en tégen elkaar te de voetbalkwaliteiten van een speel- laten spelen, zodat er maximale uit- ster zijn en niet de score van welke daging en weerstand is. Daarnaast test dan ook.” proberen we zoveel mogelijk tegen de sterkste teams in de wereld te spelen, Werken met vrouwen bij voorkeur tijdens internationale Toch is dit een onderwerp om wat toernooien.” dieper op in te gaan. Toen je in november 2010 bondscoach werd, had Reiss Profile je geen enkele ervaring met het bege- Roger Reijners: “Dit nieuwe seizoen leiden van vrouwenteams. Heb je zijn we gestart met een driedaagse. daarom niet getwijfeld of je deze job Die hebben we deze keer vooral gewel zou moeten doen? bruikt om heel nauwkeurig in kaart te Roger Reijners: “Ik ben zeker niet over brengen hoe elke speelster er condi- één nacht ijs gegaan. Na de eerste tioneel voorstaat. Die waarden zijn oriënterende gesprekken met de het vertrekpunt voor de conditie- en KNVB heb ik wat tijd gevraagd. In die

Foto: knvb.nl Foto: krachttraining op maat voor elke in- periode heb ik contact opgenomen dividuele speelster, die de rest van met mannelijke coaches, die wel al het seizoen in de eigen omgeving kan ruime ervaring op dit gebied hadden. worden afgewerkt. Uiteraard houden Hockeycoach Marc Lammers, hand- wij - en dan vooral fysiotherapeute balcoach Bert Bouwer, volleybalcoach vraag: op welke punten willen we ons Kim Blewanus - nauwkeurig de voort- Avital Selinger en zijn collega Jan verbeteren en zijn die doelen ook re- gang in de gaten, maar daar maak ik Meertens. Als rode draad door deze alistisch? Die discussie leidde tot de me geen zorgen over. We hebben im- gesprekken liep voor mijn gevoel het wens om als team dominanter in bal- mers te maken met een zeer gemoti- aanstekelijke enthousiasme waarmee bezit te worden. Dominantie op het veerde groep internationals. zij zonder uitzondering over het wer- veld betekent in onze ogen goed posi- Dat bleek ook uit het zogenaamde ken met topsportsters spraken. Dat is tiespel op basis van een hoge hande- ‘Reiss Profile’ waarmee ik als coach voor mij doorslaggevend geweest om lingssnelheid en een uitstekende bal- van Fortuna Sittard goede ervaringen aan deze klus te beginnen. Welke tips vaardigheid, gekoppeld aan atletisch heb opgedaan. Het is een weten- heb ik gekregen? Wat vaker genoemd vermogen. Om te kunnen domineren, schappelijk onderbouwde motivatie- werd, was de wijze waarop vrouwen moet je topfit zijn. De kunst is niet test, die inzicht geeft in individuele met kritiek omgaan. Als het op het om dat in de eerste tien minuten van drijfveren en motivatie. De uitkomst veld niet goed loopt, pakken mannen een wedstrijd te kunnen, maar ook ondersteunt mij als coach om met el- elkaar verbaal soms keihard aan en nog in het laatste kwartier. Als je dat ke speelster te communiceren op ba- vijf minuten later zijn ze dat alweer naar elkaar hebt uitgesproken, zijn sis van haar unieke persoonlijkheid. vergeten. Bij vrouwen is de kans gro- ook de belangrijkste trainingsaccen- Daarnaast is er een teamprofiel, dat ter dat ze dergelijk felle kritiek per- ten bekend. inzicht biedt in de verhoudingen bin- soonlijk opvatten en daar een hele De speelsters van Oranje minus de nen het team. Wie heeft de neiging tijd last van hebben. Ze willen liever speelsters die in buitenlandse compe- om zich te overschatten? Wie heeft vrienden met elkaar blijven, maar in tities uitkomen, zoals Anouk Hoogen- erkenning nodig en wie is gebaat bij topsport moeten soms beslissingen dijk (Bristol), Manon Melis (LdB FC kritiek? Wie kan de leiding nemen? genomen worden en op een wijze Malmö), Kirsten van de Ven (Tyresö Wie is gebaat bij aanwijzingen en bij worden gecommuniceerd die het even

6 7 De Voetbaltrainer 179 2011 04-11_Reijnders_04-11 19-08-11 14:04 Pagina 8

VROUWENVOETBAL

pen graag laten zien dat ze het kunst- tenlandse clubs in grote voetballan- je al beheersen. Buitenkantje hier, ef- den spelen, zoals in Duitsland, Zwe- fectje daar.” den en de Verenigde Staten. Zij nemen een deel van de topsportcultuur Mirelle van Rijbroek: “Een ander ver- uit die landen ook mee naar het na- schil is dat jongens en mannen van tionale team en dat kan heel verrij- nature iets ondernemender zijn. Jon- kend zijn.” gens zijn motorisch veel actiever, hetgeen te maken heeft met de Leerklimaat hogere testosteronspiegel bij jon- De KNVB bezit de ambitie om het Ne- gens. Vrouwen zijn, ook in het derlands elftal aan te laten sluiten veld, taakbewuster en gedisciplineer- bij de wereldtop. Onderzoek wijst uit der. Meer dan op de ontwikkeling van dat het leerklimaat dat meisjes gebo- psychomotorische functies zijn meis- den wordt, verbeterd zal moeten wor- jes gericht op communicatie. De in- den. trinsieke motivatie om samen iets te Mirelle van Rijbroek: “Er zijn de afge- bereiken is bij vrouwenteams vaak lopen jaren veel positieve ontwikke-

Foto: knvb.nl Foto: erg groot. Een valkuil is dat je als lingen geweest en ik denk dat we Roger Reijners: ‘Ik bespeur bij de Oranjespeelsters een vrouw ook minder snel voor eigen, goed gebruik hebben kunnen maken enorme drive om een betere voetbalster te worden.’ creatieve oplossingen kiest. Ze zullen van de hausse aan aandacht die het doorgaans eerder kiezen voor oplos- succesvolle EK 2009 met zich meedoen lijken alsof je geen vrienden singen die door de coach zijn aange- bracht. Toch moeten we ons verder bent. Ook kunnen functioneringsge- reikt. De coach die dat inzicht heeft, verbeteren, willen we in de toekomst sprekken sneller een emotionele la- zal op allerlei manieren de eigen in- wél structureel op de grote toernooi- ding krijgen. Van de andere kant wil- breng van speelsters stimuleren. en aanwezig kunnen zijn. Meisjes len vrouwen er vaak eerder echt voor Het spelletje voetbal is voor jongens moeten op jongere leeftijd met voet- gaan. Tijdens de eerste training viel en meisjes hetzelfde. Het kan er al- bal in aanraking komen. De realiteit is me dat al op. Ik gaf een passen trap- leen anders uitzien in de uitvoering dat in Nederland meisjes gemiddeld vorm waarvan ik weet dat mannen bij vanwege de verschillende eigen- op elfjarige leeftijd met voetbal begin- deze oefenvorm na tien minuten last schappen of karakteristieken (vrou- nen. Terwijl wetenschappelijk is aan- krijgen van concentratieverlies. De wen hebben bijvoorbeeld minder getoond dat kinderen tussen acht en Oranje-meiden waren na een half uur kracht en zijn minder snel). elf jaar het meest ontvankelijk zijn nog uiterst geconcentreerd en gedisci- Blijft natuurlijk de vraag of wij met voor leerstof. Onze meisjes missen plineerd bezig. Ik bespeurde een enor- onze infrastructuur de ideale weg bie- dus die periode en je kunt met grote me drive om een betere voetbalster te den aan speelsters om de top te be- mate van zekerheid zeggen dat je dan worden. Ze werden kwaad op zichzelf reiken. Wij geloven sterk in onze visie de top niet meer kunt halen. Ze mis- als de uitvoering niet naar wens ver- dat ‘grassroots’, de brede basis dus, en sen simpelweg de basis. Dat is de eer- liep. Ze zoeken naar de perfecte bal. de top verankerd moeten zijn. Daar- ste achterstand die de gemiddelde De mannen willen bij passen en trap- om is het voor ons ook belangrijk om speelster in Nederland al te overbrug- een volwassen topcompetitie te heb- gen heeft, nog vóórdat ze feitelijk be- ben en kiezen we niet voor een gonnen is. Daarom gaan we ons bin- Bankras-achtig model waarbij speel- nenkort heel bewust richten op meis- Het WK voor vrouwenteams was niet alleen spor- sters uit de competitie gehaald wor- jes in de groepen 3 en 4 van de basis- tief een succes. Het toernooi leverde een netto- den, of voor een model waarbij de scholen. Het is wel zaak dat zij op die winst op van 7,2 miljoen euro. Daarvan gaat 5 mil- toppers uitsluitend in het buitenland leeftijd samen met jongens blijven joen naar het meisjes- en vrouwenvoetbal in Duits- spelen. Die structuur met veel ama- voetballen. De fysieke verschillen zijn land, dat per 1 september een nieuwe structuur zal teurclubs waardoor voetbal voor heel hier nog klein en op deze wijze kan er kennen. Het meisjes- en vrouwenvoetbal vormt veel jonge spelers en speelsters be- op niveau worden ingedeeld, zodat dan binnen de DFB een aparte tak met aan het reikbaar is, is onze grote kracht. Ook meisjes ook de juiste stimulans en hoofd Steffi Jones in de functie van directeur. Jones als je zestien of zeventien jaar bent weerstand krijgen. was ook al voorzitter van het WK-comité en heeft en je bent niet die echte topper, kun Als meisjes eenmaal als talent geï- een schitterende loopbaan als international achter je bij ons toch nog blijven voetballen. dentificeerd zijn, dan moet het ver- de rug. Een soortgelijke structuur binnen de KNVB Daarin onderscheiden wij ons van volgtraject ook op de juiste manier was de hartenwens van oud-bondscoach Vera veel andere landen. Daarbij is het zijn ingericht. Jongens die talentvol Pauw, die nu in Rusland werkzaam is. overigens heel goed dat wij een aan- zijn, kunnen dan doorstromen naar tal speelsters hebben die wél bij bui- een Regionale Jeugdopleiding. Voor

www.devoetbaltrainer.nl 04-11_Reijnders_04-11 19-08-11 14:04 Pagina 9

keld, dus het is heel toegankelijk gemaakt met als doel dat meisjes in be- ginsel overal terecht kunnen als ze willen voetballen.

De competitiestructuur is aanmerkelijk aangepast en hiervan moeten we komend seizoen voor het eerst de resultaten gaan zien. Veel meer dan voorheen is er de mogelijkheid om kwaliteit bij kwaliteit te brengen en clubs dus op hun eigen niveau te laten spelen. Het mag duidelijk zijn dat je meer baat hebt bij het spelen tegen tegenstanders van je eigen niveau

dan bij het winnen van wedstrijden Figuur 1 met 20-0. Dat kwam nog te vaak voor. Er worden veel voetbaldagen voor meisjes bestaan die trajecten nog Jeugdplan Nederland) nogal wat con- meisjes georganiseerd en beter dan niet. Daardoor zie je dat ze te lang op sequenties. Daarom zijn wij gestart voorheen zorgen we er ook voor dat een te laag niveau blijven hangen. Ze met een uitgebreid ontwikkelingsplan de inhoud van die dagen die op ver- hebben onvoldoende weerstand en de voor het meisjes- en vrouwenvoetbal schillende plaatsen georganiseerd trainingen kunnen vaak niet op het (om een indruk te krijgen van de am- worden, onderling vergelijkbaar is. hoogste niveau aangeboden worden. bities zie figuur 1, 2 en 3). Het uit- Daardoor weet een meisje dat zich in- In de toplanden wordt in ieder geval gangspunt moge na het vorenstaande schrijft voor bijvoorbeeld de Meisjes- door de talenten vaker en intensiever duidelijk zijn: het verbeteren van het voetbaldag precies wat ze daar mag getraind. Zo zijn wij onlangs in Zwe- voetbal zowel in de breedte als aan de verwachten. den, dat al jarenlang van de wereldtop. Uit het voetbaloverkoepelende top deel uitmaakt, geweest en daar beleidsplan ‘Samen scoren’ hebben We leiden in Nederland geen jongens- wordt dit beeld bevestigd. Weliswaar we de pijlers gehaald die de basis vor- trainers en meisjestrainers op. Onze trainen meisjes daar alleen met meis- men van dit plan. Deze pijlers worden visie als het gaat om het opleiden van jes samen, er wordt daar vaker ge- vertaald naar de aandachtsgebieden jongens en meisjes en de wijze waar- traind en er wordt heel intensief ge- club- en voetbalontwikkeling, kader- op we vinden dat het spel gespeeld werkt. Er heerst daar ook een cultuur ontwikkeling en talentontwikkeling. zou moeten worden, is identiek. Er die veel meer op intrinsieke motivatie zitten natuurlijk wel verschillen in de leunt: als ik op de training ben, dan Clubs die dit willen, kunnen wij hel- omgang met jongens enerzijds en ben ik er ook echt om beter te wor- pen bij het positioneren van meisjes- meisjes anderzijds. Daaraan besteden den. In Nederland is het vaak nog vol- voetbal binnen hun organisatie. Zo we in onze kaderopleidingen de nodi- doende om aanwezig te zijn op de zijn we onder meer bezig met het ge aandacht. Wel moeten we hier nog training en de cultuur van daadwer- ontwikkelen van een blauwdruk waar stappen maken. Je kunt dan bijvoor- kelijk trainen is er vaak nog niet. Dit clubs gebruik van kunnen maken: hoe beeld denken aan het uitnodigen van komt ook doordat meisjes in het zit het meisjes- en vrouwenvoetbal meisjes- en vrouwengroepen als prak- amateurvoetbal blijven en talentvolle nu in elkaar, hoe kun je als bestuur tijkgroep in de cursussen. Dit gebeurt jongens naar een RJO gaan waar dat hiermee omgaan om dit binnen je nog niet overal. We willen dus geen leerklimaat er wel is. Daar zit een club te borgen, hoe ga je om met trainers opleiden specifiek voor meis- aanmerkelijk verschil. Het ideaal zou teamindeling en selectiebeleid, hoe ga jesvoetbal. Wij vinden het namelijk zijn dat we op een aantal plaatsen in je om met veiligheid? Het gaat dus ook van groot belang dat jongens en het land een RJO voor meisjes zouden zowel om voetbalinhoudelijke alsook meisjes op jonge leeftijd nog veel sa- kunnen inrichten waardoor de topta- organisatorische zaken. We koppelen men voetballen, juist omdat er van el- lenten dezelfde faciliteiten zouden er ook themabijeenkomsten aan kaar zo veel te leren valt.” krijgen als jongens. waarbij clubs worden uitgenodigd om over bepaalde zaken ingelicht te wor- Talentontwikkeling Willen wij aan deze ambitie invulling den. We leggen bijvoorbeeld uit wat Het traject dat een meisje aflegt op geven, dan heeft dat voor het hele de voordelen zijn van gemengd spe- haar weg van talent tot topspeelster voetballandschap dat wij moeten in- len, maar ook wat daar de nadelen blijkt nog niet altijd even duidelijk te richten (neem als voorbeeld het van kunnen zijn. Er zijn flyers ontwik- zijn voor speelsters en ouders.

8 9 De Voetbaltrainer 179 2011 04-11_Reijnders_04-11 19-08-11 14:04 Pagina 10

VROUWENVOETBAL

Figuur 2 gekoppeld worden. We willen dit

graag ook op andere locaties opstarten en daarmee een goede landelijke spreiding creëren.

Er is een Talent Team opgericht met als doelstelling meisjes op te leiden voor de nationale en internationale top. Aanvankelijk was de insteek om in deze opleiding de speelsters van het nationale onder-19 team op te nemen. Al snel echter bleek dat deze speelsters al in de Eredivisie kwamen te spelen. Daarom hebben we in het Talent Team nu de internationals onder-17 en onder-18 opgenomen. Het is dus eigenlijk een volgende stap na het districtsteam onder-17. We zien echter dat te jonge meisjes in de Ere- divisie komen te spelen, dat meisjes Pagina dus rechtstreeks vanuit het district naar de Eredivisie gaan. Voor de echte toptalenten kan dat, maar voor velen Mirelle van Rijbroek: “Als het gaat om Vanaf komend seizoen worden in sa- is die stap te groot met grote kans op talentontwikkeling dan proberen we menwerking met de Hogeschool Arn- uitval. Samen met de BVO’s moeten bestaande trajecten zoals bijvoor- hem Nijmegen, het Olympisch Net- we ernaar streven om deze meisjes beeld de Regionale Voetbaltrainingen werk en NEC/FC Oss op vrijdagavon- op te leiden en niet te vroeg in de ere- nog toegankelijker te maken voor den projecten gestart waarin meisjes divisie te brengen. We moeten hun meisjes. Dat zijn ze nu ook, mits de van 11/12 jaar en 13/14 jaar extra trai- goede faciliteiten aanbieden en de meisjes maar het niveau hebben ningen kunnen krijgen. Aan dit soort kans geven zich voordien nog verder waarop ze ook met de jongens kun- projecten kan ook kaderontwikkeling te ontwikkelen. nen meedoen. Het blijkt dat nog lang niet altijd bekend is dat de allerbeste meisjes ook binnen de RVT terecht- Meerjaren voetbalopleidingsplan vrouwenvoetbal kunnen. Het belangrijkste traject voor talent is momenteel het Jeugdplan Nederland met een duidelijke structuur vanaf een onder-12 Regioteam tot aan een onder-17 Districtsteam. Helaas zijn deze activiteiten niet elke week mogelijk. Hier willen we het aantal activiteiten graag verhogen. Daarnaast kijken we naar andere mogelijkheden om meisjes meer te kunnen laten trainen. Daarbij hebben we de bedoeling om steeds de besten met de besten te laten trainen, van regio via district naar nationaal. In een aantal regio’s lopen nu trajecten die gebaseerd zijn op het highschool-principe, waarbij meisjes in de gelegenheid worden gesteld om overdag te trainen. We willen dit graag verder optimaliseren en hier een KNVB-kwalificatie aan hangen. Figuur 3

www.devoetbaltrainer.nl 04-11_Reijnders_04-11 19-08-11 14:04 Pagina 11

Deze hele structuur moeten we nog Koster dienen, die als talentcoördina- beter onder de aandacht van speel- tor binnen de KNVB jonge speelsters sters en hun ouders brengen. Ieder- adviseert, onder meer op het gebied een moet weten dat er een traject op van schoolkeuze en hoe sport en maat is en waar men dan terecht kan. school het best gecombineerd kunnen Daarin kan iedereen dan zijn eigen worden. Simpelweg de juiste begelei- keuze maken. Nu is er nog te veel niet ding als het gaat om de weg van ta- duidelijk: als ik nou talentvol ben en lent tot top. Verder is het nu opval- ik wil de top bereiken, wat betekent lend dat veel vrouwen die eredivisie dit dan voor mij? Waar kan ik terecht? spelen reeds nu met hun trainersdi- Zit ik wel bij de juiste club? Ten op- ploma’s bezig zijn. Dat belooft veel zichte van het jongensvoetbal moeten voor de toekomst. Alleen hebben we hier nog een inhaalslag maken, vrouwen nog wel de top van het man- omdat daar de route die een talent- nenvoetbal nodig om te ervaren hoe volle speler aflegt al veel bekender is. het op een professioneel niveau toe- We willen dit alles (club- en voetbal- gaat.” ontwikkeling, kaderontwikkeling en talentontwikkeling ) onder meer Opdracht zichtbaar maken door het creëren van Bij het vastleggen van Roger Reijners rolmodellen en helden. Je kunt clubs als bondscoach van het Nederlands die het aantoonbaar goed voor elkaar vrouwenteam omschreef de KNVB de hebben, daarin een belangrijke rol ge- volgende ambitie bij monde van de ven. Die zijn dan het voorbeeld voor directeur amateurvoetbal: “Met het andere clubs, die wellicht wel dezelf- Nederlands vrouwenelftal deelnemen de ambities koesteren maar nog niet aan en goed presteren op het EK zo ver gevorderd zijn. Hetzelfde geldt 2013, het WK 2015 en de Olympische voor speelsters die weer voorbeelden Spelen in 2016. Daarom is het van zijn voor jongere speelsters en voor belang dat het team een volgende coaches. Het is tevens belangrijk dat stap in de ontwikkeling maakt. In on- er meer vrouwelijke coaches komen. ze ogen is Roger Reijners in staat om Mirelle van Rijbroek: ‘We proberen bestaande trajecten Het zou helemaal perfect zijn als niet samen met alle betrokkenen deze zoals de Regionale Voetbaltrainingen nog toegankelijker alleen FC Twente maar ook andere doelstellingen te realiseren.” Is dat te maken voor meisjes.’ topclubs als Ajax of PSV met een niet wat al te hoog gegrepen voor een vrouwenteam zouden starten. Voor land waar de meeste internationals het salaris van één speler van buiten tegen een reisvergoeding in de Eredi- de EU kun je twee seizoenen een visie spelen, die bijna al niet meer vrouwenteam in de Eredivisie laten bestond? spelen, met alle positieve gevolgen Roger Reijners: “Waarom? Ik herhaal Samenvatting: voor het imago en de clubcultuur op wat ik al eerder tijdens dit gesprek • Een vastomlijnd voetbalidee de koop toe. aangaf. Dit Oranje zie ik stap voor was bij de Japanse vrouwen Omdat de historie van het vrouwen- stap groeien. We beginnen in septem- goed voor WK-goud. voetbal nog relatief kort is, zien we ber eerst eens aan de EK 2013 kwalifi- • In alle aspecten van het spel nog onvoldoende dat voormalige top- catiewedstrijden. Op papier zouden heeft vrouwenvoetbal zich de speelsters al onderdeel uitmaken van we sterker moeten zijn dan Slovenië, laatste jaren spectaculair ont- het wervingsproces. Bij mannen zie je Servië en Kroatië. Ook moeten we te- wikkeld. van oudsher wel regelmatig dat oud- gen Engeland, dat na het WK aan een • Het Nederlands elftal zit tegen spelers op alle terreinen actief blijven nieuw team gaat werken. Maar dat het subtopniveau aan. binnen de voetbalwereld. Wij zijn nu zegt me allemaal niets. De speelsters • Meisjes zullen eerder moeten druk doende om een omgeving te en ik hebben afgesproken dat we van instromen in voetbal, zodat zij creëren waarin onze beste speelsters onze eigen kracht zullen uitgaan. Elke op jonge leeftijd de basis kun- maar ook ambitieuze vrouwen met wedstrijd is een doel op zich, willen nen meekrijgen. potentie die de top net niet hebben we beter zijn dan in eerdere wedstrij- • Het verder ontwikkelen van gehaald, ook buiten het veld een den. Als we die progressie als groep meisjes- en vrouwenvoetbal functie ten behoeve van het vrouwen- kunnen maken, heb ik het volste rust op de pijlers club- en voet- voetbal vervullen. Als concreet voor- vertrouwen in het slagen van onze balontwikkeling, kaderontwik- beeld kan hier international Daphne missie.” keling en talentontwikkeling.

10 11 De Voetbaltrainer 179 2011 12-18_Dossier Periodisering.e$S_12-18 19-08-11 14:07 Pagina 12

VOETBALCONDITIE Tekst: Raymond Verheijen en Jan Zoutman

Dossier Individuele Periodisering (1)

Bij de topamateurs van IJsselmeervogels houdt coach Jan Zoutman zich al jarenlang bezig met het ‘Periodiseren van voetballen’. Binnen deze periodisering zorgt specialist Kohei Sagara voor maatwerk in voetbalbelasting per speler. Middels het ‘Dossier Individuele Periodisering’ biedt De Voet baltrainer in samenwerking met Raymond Verheijen een kijkje in de keuken bij de Nederlands amateurkampioen.

Eind vorige eeuw deed in het Neder- spelers elkaar op het veld niet begrij- groep intact is gebleven, is dit tijdens landse voetbal het fenomeen ‘periodi- pen, is presteren bij voorbaat onmoge- de voorbereiding wel een aandachts- seren’ zijn intrede. Met name de on- lijk. Om alle beschikbare trainingstijd punt. Met name de iets oudere spe- derzoeken en boeken van Raymond te benutten voor het ontwikkelen van lers die beide seizoenen hebben mee- Verheijen hebben een grote impuls ge- automatismen tussen spelers, bestaat gemaakt, zullen in de beginfase iets geven aan de ontwikkeling van dit ook de Teamperiodisering primair uit worden ontzien. Zo krijgt bijvoorbeeld vakgebied. Binnen de trainersopleidin- teamtactische en voetbalconditionele speler 2 (zie figuur 1) een extra week gen van de KNVB krijgen trainers op teamtrainingen en niet uit allerlei geï- vakantie waardoor hij in de tweede alle niveaus handvatten aangereikt soleerde trainingsvormen waarin geen trainingsweek instroomt. om voor hun team een uitgebalan- sprake is van ‘waarnemen’, ‘keuzes Tijdens deze twee succesvolle seizoe- ceerd trainingsprogramma samen te maken’ en ‘samenwerken’. nen is telkens de periodisering toege- stellen. Doelstelling van deze zoge- past. Over een periode van 24 maan- naamde ‘Teamperiodisering’ is het Teamperiodisering den hebben de spelers hun voetbal- ontwikkelen van een topfit team zon- In de afgelopen twee seizoenen won conditie dus steeds verder ontwik- der dat daarbij blessures ontstaan, zo- IJsselmeervogels onder leiding van keld. Dit betekende bijvoorbeeld dat dat de coach elke training en wed- trainer Jan Zoutman steeds het Alge- tijdens de voorbereiding op het twee- strijd met zijn sterkste team kan wer- heel Amateurkampioenschap tegen de seizoen (in juli 2010) het instapni- ken. respectievelijk Gemert (op 20 juni veau binnen de voetbalconditionele Omdat voetballen een teamsport is, 2010) en Top Oss (op 28 mei 2011). Het trainingen hoger lag in vergelijking dient een voetbaltrainer zich primair team heeft dus twee lange en zware met de voetbalbelasting in de voorbe- te richten op het ontwikkelen van het seizoenen achter de rug. Omdat de reiding op het eerste seizoen (in juli samenspel tussen zijn spelers. Als kern van deze succesvolle spelers- 2009). De verwachting is dat deze lijn

www.devoetbaltrainer.nl 12-18_Dossier Periodisering.e$S_12-18 19-08-11 14:07 Pagina 13

Minispecial Voorbereidingsperiode

Spelersgroep

Speler 1: Jeugdige keeper afkomstig van een BVO. Fysiek nog niet volgroeid. Vanaf 16 juli aanwezig op de training. Speler 2: Dertiger met een profverleden. Geen blessuregeschiedenis. Speler 3: Eind twintiger met een profverleden. Blessuregeschiedenis. Speler 4: Tweedejaars senior. Geen blessuregeschiedenis. Speler 5: Derdejaars senior. Fysiek sterk en geen blessuregeschiedenis. Speler 6: Jeugdkeeper uit de eigen opleiding. Vrijwel fysiek volgroeid. Speler 7: Conditioneel sterke speler. Vorig seizoen lichte spierklachten. Speler 8: Oud-profvoetballer die vorig seizoen half seizoen eruit geweest is. Speler 9: Afkomstig van een lager spelniveau. Blessuregeschiedenis. Tussen 20 juli en 2 augustus afwezig. Speler 10: Eind twintiger afkomstig van een lager spelniveau. Geen blessuregeschiedenis. Afwezig tot 21 juli. Speler 11: Oud-prof en centrale verdediger. Goed belastbaar maar werkt in de bouw. Speler 12: Eerstejaars senior. Tweede seizoen bij

Foto’s: Jan de Koning Jan Foto’s: de selectie. Goed belastbaar. Geen blessuregeschiedenis. Speler 13: Goed belastbaar. Centrale verdediger. zich doorzet en dat tijdens de huidige aantal ‘gouden regels’ van het perio- Geen blessuregeschiedenis. voorbereiding (in juli 2011) de voet- diseren toegepast. Zo wordt de eerste Speler 14: Goed belastbaar. Oud-profvoetballer. balbelasting nog hoger is in vergelij- training op maandag 11 juli slechts Geen blessuregeschiedenis. king met de voorbereiding op het vo- gebruikt om de motor rustig weer op Speler 15: Afkomstig van A1 van een BVO. Fysiek rige seizoen (in juli 2010). Op zichzelf te starten in plaats van dat spelers sterk. Geen blessuregeschiedenis. is dit een zeer positieve ontwikkeling vanuit het niets direct een conditio- Speler 16: Goed belastbaar. Blessureverleden. omdat spelers over een periode van nele training voor hun kiezen krijgen. Wennen overgang naar kunstgras. meerdere seizoenen voetbalconditio- Dat is vragen om kleine pijntjes en Speler 17: Keeper. Goed belastbaar. Mist eerste neel steeds sterker worden. Ander- blessures. week voorbereiding. zijds betekent dit dat het instapni- Speler 18: Goed belastbaar. Geen blessuregeschie- veau voor nieuwe spelers steeds ho- VCT-TT-VCT denis. Profverleden. Topfit. Explosieve ger wordt met alle (blessure)risico’s Er staan afwisselend teamtactische speler. van dien. Kortom, er is steeds meer en voetbalconditionele trainingen ge- Speler 19: Goed belastbaar. Profverleden. Geen voorzichtigheid geboden tijdens het pland. Als vuistregel is gehanteerd blessuregeschiedenis. inpassen van nieuwe spelers. Zij zul- dat nooit twee voetbalconditionele Speler 20: Goed belastbaar. Keeper. len langere tijd nodig hebben om aan trainingen achter elkaar plaatsvinden. Speler 21: Derdejaars senior. Centrale verdediger. te haken bij het niveau van de spe- Tussen twee voetbalconditionele prik- Goed belastbaar. lersgroep van IJsselmeervogels. kels staat altijd minimaal een team- Speler 22: Goed belastbaar. Profverleden. Explo- tactische training op het programma, sieve speler. Motor opstarten zodat spelers voldoende tijd krijgen Speler 23: Afkomstig van A1 van een BVO. Goed Binnen de Teamperiodisering (zie de om te herstellen en geen overbelas- belastbaar. Geen blessuregeschiedenis. kolommen op pagina 14) zijn een ting kan plaatsvinden. Daarnaast Figuur 1

12 13 De Voetbaltrainer 179 2011 12-18_Dossier Periodisering.e$S_12-18 19-08-11 14:07 Pagina 14

VOETBALCONDITIE

Teamperiodisering vv IJsselmeervogels: planning tot 1 oktober 2011

Week 36: Cyclus 1/week 6 Week 28: Cyclus 1/week 1 Week 32: Cyclus 1/week 4 Ma 5 sep: TT Pass- en trapvorm vanuit de speelwijze Ma 11 juli: TT EVV: 6x60m/60%/60secR Ma 8 aug: TT Pass- en trapvorm vanuit de speelwijze Groot positie/partijspel: 4x4min/2minR Pass- en trapvorm vanuit de speelwijze Groot positie/partijspel: 4x4min/2minR Din 6 sep: VCT VSVR: 7x5m/30secR-4x15m/45secR- Groot positie/partijspel: 4x4min/2minR Di 9 aug: VCT VSWR: 2x7x15m/10secR (stap 2) 2x25m/60secR (stap 2) (tactisch) 7v7/5v5: 4x5.5min/2minR (stap 4) 4v4/3v3: 2x6x1minA/1.5minR (stap 4) Di 12 juli: VCT EVV: 7x50m/70%/50secR Speler 2: VSWR: 1x7x15m/10secR Speler 2: VSVR: 7x5m/4x15m 11v11/8v8: 3x10min/2minR (nulmeting) 7v7/5v5: 4x5.5min/2minR 4v4/3v3: 1x6x1minA/1.5minR Speler 2: vrij Speler 3: VSWR: 1x7x15m/10secR Speler 3: VSVR: 7x5m/4x15m Speler 3: 11v11/8v8: 2x10min/2minR 7v7/5v5: 2x5.5min/2minR 4v4/3v3: 1x6x1minA/1.5minR Speler 9: 11v11/8v8: 2x10min/2minR Speler 9: VSWR: niet Speler 9: VSVR: niet Speler 10: vrij 7v7/5v5: 2x5.5min/2minR 4v4/3v3: 1x6x1minA/1.5minR Speler 10: VSWR: 1x7x15m/10secR Speler 10: VSVR: 7x5m/4x15m Don 14 juli: TT EVV: 8x40m/80%/40secR 7v7/5v5: 3x5.5min/2minR 4v4/3v3: 9x1minA/1.5minR 11v11/8v8: 2x8min/2minR (tactisch) 7v7/5v5: 4x2min/2minR (underload) Don 11 Aug: TT 11v11/8v8: 2x8min/2minR (tactisch) Don 8 sep: TT 11v11/8v8: 2x8min/2minR (underload) 4v4/3v3: 6x1minA/2minR (underload) Zat 10 sep: VVIJ – Capelle (Competitie 5) Week 29: Cyclus 1/week 2 Zat 12 Aug:VVIJ – Achilles’21 (Super Cup) Ma 18 juli: TT EVV: 9x30m/90%/30secR Week 37: Cyclus 2/week 1 Pass- en trapvorm vanuit de speelwijze Week 33: Cyclus 1/week 5 Ma 12 sep: TT Pass- en trapvorm vanuit de speelwijze Groot positie/partijspel: 4x4min/2minR Ma 15 aug: TT Pass- en trapvorm vanuit de speelwijze Groot positie/partijspel: 4x4min/2minR Di 19 juli: VCT EVV: 9x30m/90%/30secR Groot positie/partijspel: 4x4min/2minR Di 13 sep: VCT EVV: 8x40m/80%/40secR 11v11/8v8: 3x11min/2minR (stap 6) Di 16 aug: VCT VSVR: 6x5m/30secR-4x15m/45secR- 11v11/8v8: 3x11min/2minR (stap 6) Speler 2: 11v11/8v8: 3x11min/2minR 2x25m/60secR (stap 1) Speler 2: 11v11/8v8: 3x11min/2minR Speler 3: 11v11/8v8: 2x11min/2minR 4v4/3v3: 2x6x1minA/2minR (nulmeting) Speler 3: 11v11/8v8: 2x11min/2minR Speler 9: vrij Speler 2: VSVR: 6x5m/4x15m Speler 9: 11v11/8v8: 2x11min/2minR Speler 10: 11v11/8v8: 2x11min/2minR 4v4/3v3: 1x6x1minA/2minR Speler 10: 11v11/8v8: 3x11min/2minR Speler 3: VSVR: 6x5m/4x15m Don 21 juli: TT EVV: 10x20m/100%/20secR 4v4/3v3: 1x6x1minA/2minR Don 15 sep: TT 11v11/8v8: 2x8min/2minR (tactisch) 11v11/8v8: 2x8min/2minR (tactisch) Speler 9: VSVR: niet 7v7/5v5: 4x3min/2minR (underload) 7v7/5v5: 4x2min/2minR (underload) 4v4/3v3: 1x6x1minA/2minR Zat 17 sep: Genemuiden – VVIJ (Competitie 6) Zat 23 juli: VVIJ – NAC Breda Speler 10: VSVR: 6x5m/4x15m 4v4/3v3: 9x1minA/2minR Week 38: Neutrale week Week 30: Neutrale week Ma 19 sep: TT 11v11/8v8: 2x8min/2minR Ma 25 juli: TT EVV: 10x20m/100%/20secR Don 18 aug: TT 11v11/8v8: 2x8min/2minR (underload) Di 20 sep: Amstel Cup wedstrijd (?) Pass- en trapvorm vanuit de speelwijze Zat 20 aug: ARC – VVIJ (Competitie 1) Don 22 sep: TT 11v11/8v8: 2x8min/2minR (tactisch) Groot positie/partijspel: 4x4min/2minR 7v7/5v5: 4x3min/2minR (underload) Di 26 juli: VVIJ – Jong FC Utrecht Week 34: Neutrale week Zat 24 sep: VVIJ – GVVV (Competitie 7) Don 28 juli: TT 7v7/5v5: 4x2min/2minR (underload) Ma 22 aug: TT Pass- en trapvorm vanuit de speelwijze 11v11/8v8: 2x8min/2minR (tactisch) Groot positie/partijspel: 4x4min/2minR Week 39: Cyclus 2/week 2 Zat 30 juli: VVIJ - Argon Woe 24 aug: VVIJ – AFC (Amstel Cup) Ma 26 sep: TT Pass- en trapvorm vanuit de speelwijze Don 25 aug: TT 11v11/8v8: 2x8min/2minR (tactisch) Groot positie/partijspel: 4x4min/2minR Week 31: Cyclus 1/week 3 Zat 27 aug: VVIJ – SVZW (Competitie 2) Di 27 sep: VCT EVV: 8x40m/80%/40secR Ma 1 aug: TT Pass- en trapvorm vanuit de speelwijze 11v11/8v8: 3x12min/2minR (stap 7) Groot positie/partijspel: 4x4min/2minR Week 35: Neutrale week Speler 2: 11v11/8v8: 3x12min/2minR Di 2 aug: VVIJ (team 1) – De Treffers Ma 29 Aug: TT Pass- en trapvorm vanuit de speelwijze Speler 3: 11v11/8v8: 2x12min/2minR VCT (team 2) VSWR: 2x6x15m/10secR (stap 1) Groot positie/partijspel: 4x4min/2minR Speler 9: 11v11/8v8: 2x12min/2minR 7v7/5v5: 4x5min/2minR (nulmeting) Di 30 Aug: VVIJ – HHC (Competitie 3) Speler 10: 11v11/8v8: 3x12min/2minR Speler 2: 90min (team1) Don 1 sep: TT 11v11/8v8: 2x8min/2minR (tactisch) Speler 3: VSWR: 1x6x15m/10secR Zat 3 sep: Montfoort – VVIJ (Competitie 4) Don 29 sep: TT 11v11/8v8: 2x8min/2minR (tactisch) 7v7/5v5: 2x5min/2minR 7v7/5v5: 4x3min/2minR (underload) Speler 9: VSWR: niet Zat 1 okt: Katwijk – VVIJ (Competitie 8) 7v7/5v5: 2x5min/2minR Speler 10: VSWR: 1x6x15m/10secR 7v7/5v5: 3x5min/2minR

Don 4 aug: TT 11v11/8v8: 2x8min/2minR (tactisch) 4v4/3v3: 1x6x1minA/2minR (underload) Zat 6 aug: VVIJ (team 2) - NSC Afkortingen VCT (team 1) VSWR: 2x6x15m/10secR (stap 1) 7v7/5v5: 4x5min/2minR (nulmeting) EVV: explosiviteits voorberei- A: arbeid Speler 2: VSWR: 1x6x15m/10secR dende vormen VCT: voetbalconditietraining 7v7/5v5: 4x5min/2minR TT: tactische training VSWR: voetbalsprints met weinig rust Speler 3: 90min (team2) R: rust VSVR: voetbalsprints met veel rust Speler 9: 90min (team2) Speler 10: 90min (team2)

www.devoetbaltrainer.nl 12-18_Dossier Periodisering.e$S_12-18 19-08-11 14:07 Pagina 15

Minispecial Voorbereidingsperiode

moeten spelers soms na een voetbal- het einde van de tweede trainings- Team 1 die dag voetbalconditioneel conditionele training de volgende ses- week voor het eerst een oefenwed- trainen. Op deze manier maken alle sie eerst weer even op gang komen. In strijd wordt gespeeld. In trainingswe- spelers hun volledige wedstrijdminu- dat geval blijkt in de praktijk een ken met een midweekse oefenwed- ten zonder dat dit ten koste gaat van voetbalconditionele training averechts strijd wordt in principe niet voetbalde voetbalconditionele opbouw. te werken. conditioneel getraind. Dit wordt ook Dankzij deze aanpak is het mogelijk wel een neutrale week genoemd. om voldoende oefenwedstrijden te Niet vaker trainen Tijdens de oefenwedstrijden spelen spelen en tegelijkertijd ook de eerste Ook is bewust gekozen om tijdens de alle spelers aanvankelijk slechts 45 vijf weken van het periodiseringsmo- voorbereiding niet vaker per week te minuten. Aan het einde van de derde del af te werken. Daardoor komen zo- trainen dan gebruikelijk is tijdens het trainingsweek (zaterdag 30 juli) gaat wel de voetbalconditionele partijvor- seizoen. Veel trainers kunnen deze het aantal speelminuten voor het be- men 11v11/8v8, 7v7/5v5 als ook verleiding vaak niet weerstaan van- oogde basisteam al richting 60-70 mi- 4v4/3v3 aan bod voor de start van de wege het doorgaans mooie weer, de nuten. In week 4 zullen zij voor het competitie. Echter niet alle spelers groene velden en het feit dat spelers eerst een hele wedstrijd spelen. Wat zullen deze volledige Teamperiodise- vaak ook vakantie hebben. Echter, de trainer niet uit het oog moet ver- ring afwerken. Voor een aantal spelers spelers na de vakantie tijdens de liezen, zijn de speelminuten van de zullen een aantal aanpassingen ge- voorbereiding vaker laten trainen dan wisselspelers. Voor hen zal een aparte maakt worden. Dit hangt af van de tijdens het seizoen is pure overbelas- oefenwedstrijd moeten worden ge- specifieke karakteristieken van de ting, met alle gevolgen van dien. pland, zodat ook zij de gelegenheid spelersgroep. krijgen om 90 minuten in de benen te Opbouw wedstrijdminuten krijgen. Het basisteam (team 1) speelt Individuele periodisering Na de eerste trainingsweek met drie op dinsdag 2 augustus voor het eerst Ook bij de teamsport voetbal hebben sessies is bewust nog geen oefenwed- 90 minuten tegen De Treffers. Op die- trainers binnen een spelersgroep te strijd gepland in het weekend. De zelfde avond werken de wisselspelers maken met verschillen in belastbaar- spelers krijgen tijdens het weekend (team 2) een voetbalconditionele trai- heid tussen spelers. Deze verschillen vrij om volledig te herstellen. Zodoen- ning af. Op zaterdag 6 augustus zijn kunnen te maken hebben met aanleg, de beginnen zij weer volledig fris aan de rollen precies omgekeerd. De spe- leeftijd, blessuregeschiedenis, enz. de tweede trainingsweek, hetgeen re- lers van Team 2 spelen dan voor het Juist vanwege deze verschillen in be- sulteert in een hogere kwaliteit van eerst 90 minuten tijdens een oefen- lastbaarheid kan een trainer tijdens trainen. De stelregel is dat pas aan wedstrijd, terwijl de basisspelers van de training niet al zijn spelers over

14 15 De Voetbaltrainer 179 2011 12-18_Dossier Periodisering.e$S_12-18 19-08-11 14:07 Pagina 16

VOETBALCONDITIE

één kam scheren. Op basis van dit speelden vorig seizoen in de Eerste Structureel minder belasting soort informatie zal de trainer moe- Klasse of Hoofdklasse en gaan het nu In sporten als schaatsen en atletiek ten differentiëren in belasting tussen proberen op het niveau van de Top- wordt vaak maandenlang alleen maar spelers. Oftewel, binnen de teampe- klasse. Al deze uiteenlopende situ- getraind om toe te werken naar een riodisering zal voor iedere speler per aties vragen om een individuele aan- beperkt aantal piekmomenten. Dit training moeten worden bepaald waar pak. Op basis van deze informatie en zijn dus echte trainingssporten. Daar- hij wel of niet aan meedoet. Dit noe- de karakteristieken van de spelers entegen moeten voetballers een heel men we ook wel de Individuele Perio- wordt daarom voor elk van deze spe- seizoen lang wekelijks één of twee disering. Binnen IJsselmeervogels is lers een Individuele Periodisering sa- topprestaties leveren. Voetballen is de Individuele Periodisering in han- mengesteld. dus veel meer een wedstrijdsport dan den van Kohei Sagara. Gedurende het Per speler is bepaald in hoeverre hij een trainingssport. Daarom dient in seizoen plant, bewaakt en evalueert meedoet aan de voetbalconditionele het voetballen altijd de wedstrijd cen- hij het individuele traject van alle trainingen, zoals staat beschreven in traal te staan en moet de trainingsar- spelers in overleg met hoofdtrainer figuur 2. Voor de meeste spelers is beid op de wedstrijdprestatie worden Jan Zoutman. hun Individuele Periodisering gelijk afgestemd. En niet andersom. aan de Teamperiodisering, oftewel ze Oudere spelers of spelers die te kam- Spelersgroep doen gewoon volledig aan alle voet- pen hebben gehad met een zware In figuur 1 staan de belangrijkste ka- balconditionele trainingen mee. Ech- blessure, kunnen vaak nog prima rakteristieken van de 23 spelers beter, voor een aantal spelers is de voet- functioneren tijdens de wedstrijd. schreven. Een aantal spelers speelt al balconditionele belasting naar bene- Echter, een seizoen lang alles met de geruime tijd bij IJsselmeervogels maar den bijgesteld. Dit wil niet zeggen groep meetrainen is vragen om pro- begint op leeftijd te raken. Een paar dat deze spelers het gehele seizoen blemen. Oudere spelers hebben vaak spelers is blessuregevoelig. Daarnaast tijdens de voetbalconditionele in het algemeen een steeds lagere be- is er een aantal nieuwe spelers af- training minder doen dan het team. lastbaarheid waardoor ze bijvoorbeeld komstig van een lager spelniveau. Er moet duidelijk onderscheid ge- minder snel herstellen van zware ar- Sommige jeugdspelers maken de maakt worden tussen spelers die ‘tij- beid, zoals een wedstrijd of een voet- overstap vanuit de jeugdopleiding delijk’ en ‘structureel’ minder belast balconditionele training. Een speler naar het seniorenvoetbal. Anderen worden. met een zware blessuregeschiedenis Figuur 2 heeft vaak een zwakke schakel in zijn lichaam, zoals bijvoorbeeld een spier Tijdelijk of 11v11/8v8 7v7/5v5 4v4/3v3 VSWR VSVR of gewricht, die vroeg of laat gaat op- structureel (3 partijen) (4 partijen) (2x6 partijen) (2 series) (5/15/25 meter) spelen in het geval van volledige trainingsbelasting. Omdat deze spelers vaak nog een belangrijke rol spelen speler 1 T 6 partijen 1 serie tijdens de wedstrijd moeten zij struc- speler 2 S 6 partijen 1 serie 25 meter tureel minder belast worden tijdens speler 3 S 1 partij 2 partijen 6 partijen 1 serie 25 meter met name de voetbalconditionele speler 4 T 3 partijen 1 serie trainingen. speler 5 Ondanks dat zij minder (lang) trainen speler 6 dan hun teamgenoten, is ook bij deze speler 7 S 1 serie 25 meter structureel lager belaste spelers tij- speler 8 S 1 serie dens het seizoen gewoon sprake van speler 9 T 1 partij 2 partijen 6 partijen 2 series 5/15/25 meter het verleggen van voetbalconditionele speler 10 T 1 partij 1 partij 3 partijen 1 serie 25 meter grenzen. Ze spelen tijdens de training speler 11 weliswaar minder voetbalconditionele speler 12 T 3 partijen 1 serie partijvormen maar van training tot speler 13 training wordt ook voor hen de arbeid- speler 14 rustverhouding zwaarder. Daar waar speler 15 T 1 partij 1 partij 3 partijen 1 serie het team bijvoorbeeld binnen partij- speler 16 T 6 partijen 1 serie vormen 11v11/8v8 gaat van 3x12 naar speler 17 3x13 minuten, maken deze spelers de speler 18 stap van 2x12 naar 2x13 minuten. Dus speler 19 hoewel deze spelers in absolute zin speler 20 minder worden belast dan hun team- speler 21 genoten, is ook voor hen sprake van speler 22 S 1 partij 6 partijen 1 serie 25 meter een toename van de voetbalbelasting.

www.devoetbaltrainer.nl 12-18_Dossier Periodisering.e$S_12-18 19-08-11 14:07 Pagina 17

Minispecial Voorbereidingsperiode

Speler 2 en 3 de partijvormen 7v7/5v5 laat hij twee dit sneller of geleidelijker plaatsvin- Speler 2 en 3 zijn beiden oudere spe- partijvormen schieten. Kortom, bin- den. lers. Speler 2 is een dertiger met een nen het structureel minder belasten profverleden en speler 3 is een bijna van spelers kunnen we niet alle spe- Speler 9 en 10 dertigjarige ex-profvoetballer. Op ba- lers over één kam scheren. Ook hier Vorig seizoen waren speler 9 en 10 sis van hun leeftijd zullen zij het ge- zijn weer gradaties in belasting. beiden actief op een lager niveau. Om hele seizoen tijdens de voetbalcondi- hun de mogelijkheid te bieden om te tionele training structureel minder Tijdelijk minder belasting wennen aan het hogere spelniveau bij belast worden dan hun (jongere) Spelers van een lager niveau of die IJsselmeervogels, zullen zij beiden in teamgenoten. Speler 2 doet volledig terugkomen van een blessure starten de voorbereiding starten met een la- mee tijdens de voetbalconditionele met een voetbalconditionele achter- gere voetbalbelasting. De twee spelers partijvormen 11v11/8v8 en 7v7/5v5 stand ten opzichte van het team. Zij hebben echter niet dezelfde ‘tijdelijk’ maar tijdens de 4v4/3v3 speelt hij zes kunnen daarom niet vanuit het niets lagere belasting. Speler 9 komt name- partijvormen minder. Binnen de ineens volledig met het team mee- lijk niet alleen van een lager spel- ‘Voetbalsprints met weinig rust’ werkt trainen. Ook deze spelers dienen in niveau maar heeft daarnaast ook nog hij één serie minder af en binnen de eerste instantie minder belast te wor- eens een serieuze blessuregeschiede- ‘Voetbalsprints met veel rust’ laat hij den dan hun topfitte teamgenoten. nis. Tevens mist hij door vakantie ook de lange voetbalsprints van 25 meter Toch is het de bedoeling dat deze spe- nog eens week 2 en 3 van de voorbe- schieten. In vergelijking met speler 2 lers op termijn volledig aanhaken bij reiding. Daarom zal hij op een nog is speler 3 daarnaast ook nog bles- het team. Bij deze spelers is dus spra- lager belastingsniveau beginnen dan suregevoelig. Daarom zal hij structu- ke van een ‘tijdelijk’ verlaagde voet- speler 10. Het zal daardoor langer du- reel nog minder belast worden dan balbelasting. Vervolgens wordt voor ren alvorens speler 9 kan aanhaken speler 2. Speler 3 volgt hetzelfde sche- hen stapsgewijs de voetbalbelasting bij de volledige teamtraining. Speler ma als speler 2 en daarnaast doet hij opgevoerd totdat ze volledig kunnen 10 zal veel eerder op teamniveau zit- tijdens de partijvormen 11v11/8v8 meetrainen. Afhankelijk van de speci- ten hoewel ook hij een deel van de nog één partijvorm minder en tijdens fieke kenmerken van een speler zal voorbereiding (week 1) zal missen.

16 17 De Voetbaltrainer 179 2011 12-18_Dossier Periodisering.e$S_12-18 19-08-11 14:07 Pagina 18

VOETBALCONDITIE

Speler 3 en 9 ‘structureel’ lagere trainingsbelasting Speler 10 speelde in cyclus 1/week 1 Het verschil tussen een ‘structureel’ ook in de tweede cyclus hetzelfde (dinsdag 12 juli) slechts twee van de of ‘tijdelijk’ lagere voetbalbelasting aantal partijvormen en voetbalsprints drie voetbalconditionele partijvormen komt in figuur 2 duidelijk naar voren afwerken als in de eerste cyclus. Daar 11v11/8v8 mee omdat hij afkomstig is middels de vergelijking tussen speler komt dit seizoen structureel geen ver- van een lager spelniveau. Omdat het 3 en 9. Beide spelers starten de voor- andering in. Speler 3 is daarvan een uiteindelijk wel de bedoeling is dat hij bereiding met een vrijwel identiek goed voorbeeld. In cyclus 1/week1 volledig belast gaat worden, zal zijn verlaagd belastingsniveau. Het ver- (dinsdag 12 juli) en cyclus 1/week 2 voetbalbelasting in een aantal stap- schil tussen beide spelers is echter (dinsdag 19 juli) speelde hij slechts pen worden opgebouwd. Daarom is dat speler 3 het gehele seizoen deze twee in plaats van drie voetbalcondi- besloten dat hij vanaf cyclus 2/week 1 belasting blijft afwerken, terwijl de tionele partijvormen 11v11/8v8. Dat (dinsdag 13 september) wel alle drie voetbalbelasting voor speler 9 geleide- zal niet veranderen in cyclus 2/week 1 voetbalconditionele partijvormen lijk zal worden opgevoerd richting de (dinsdag 13 september) en cyclus 11v11/8v8 zal meetrainen. teambelasting. 2/week 2 (dinsdag 27 september). Ook voor speler 9 wordt de belasting geleidelijk opgebouwd, maar vanwege Cyclus 2 Tijdelijk zijn blessuregeschiedenis zal hij min- In het volgende nummer van De Voet- Voor de spelers met een ‘tijdelijk’ verder snel naar het teamniveau worden baltrainer zal in deel 2 van het ‘Dos- laagde voetbalbelasting is dit een an- gebracht dan speler 10. Daarom blijft sier Individuele Periodisering’ de eerder verhaal. Zij zullen in de tweede speler 9 in de tweede cyclus voorlopig ste cyclus worden geëvalueerd en zal cyclus meer partijvormen en voetbal- nog twee partijen 11v11/8v8 spelen. cyclus 2 verder worden uitgewerkt op sprints uitvoeren dan in de eerste cy- Hoe dit zich verder ontwikkelt, zal zowel team- als individueel niveau. In clus. De snelheid waarmee de voet- worden beschreven in deel 2 van het het kort kan nu al iets gezegd worden balbelasting wordt opgebouwd, zal ‘Dossier Individuele Periodisering’ in over de progressie die sommige spe- wel verschillend zijn voor elk van de- het volgende nummer van De Voet- lers zullen maken in cyclus 2. ze spelers. Op basis van zijn specifie- baltrainer. ke kenmerken zal iedere speler in zijn Structureel eigen tempo toegroeien naar de volle- Uiteraard zullen de spelers met een dige teambelasting. Foto: Orange Pictures Orange Foto:

www.devoetbaltrainer.nl 19-25_Amateurs voorbereiding.e$S:19-25 19-08-11 14:16 Pagina 19

Minispecial Voorbereidingsperiode VOETBALCONDITIE Tekst: Hans Nijboer

De voorbereidingsperiode Voetbaltrainer moet flexibel zijn

Iedere trainer komt tegen dat de praktijk botst met de theorie. Ideale trai ningsmodellen en een wetenschappelijke opbouw van trainingen blijken in de weerbarstige praktijk op talrijke problemen te stuiten. Het kunnen im proviseren en een flexibele houding zijn onmisbare eigenschappen voor de moderne voetbaltrainer. Dat geldt met name bij de opbouw van de voet balconditie tijdens de aanvangsfase van het seizoen.

Ondanks de zorgvuldige planning Vertrouwen in periodisering In het seizoen 2005/2006 heb ik mijn wordt het improvisatievermogen van Ton Kosterman is hoofdtrainer van kennis nog eens opgefrist tijdens de de trainer danig op de proef gesteld Alverna, waarmee hij de afgelopen cursus UEFA-A. Ik vond de visie van en moet hij verantwoorde aanpassin- jaren promoveerde van de derde klas- Raymond Verheijen met betrekking gen aanbrengen. Die aanpassingen se naar de eerste klasse E. In het ver- tot voetbalconditietraining en perio- zijn door late vakanties, vroege beker- leden trainde hij o.a. AWC Wijchen, disering zeer interessant en daarom wedstrijden en lucratieve oefenpotjes Oss’20 en Mar- ben ik me hierin verder gaan verdie- tegen BVO’s noodzakelijk geworden. griet. Ton Koster- pen. Ik houd altijd vast aan een cyclus Tal van trainers zijn zoekende om man is in het be- van zes weken en probeer de conditie hun ideale voorbereidingsmodel in de zit van het UEFA- van mijn spelers tijdens de voorberei- voorbereiding op het seizoen naar de A diploma en ding op een rustige en verantwoorde eigen situatie aan te passen. De vaste volgde diverse ap- manier op te bouwen. Ik werk nu zo’n zomerstop voor onderhoud van vel- plicatiecursussen acht seizoenen volgens het periodise- den is door de komst van kunstgras- over voetbalcondi- ringsmodel van Verheijen en merk velden niet langer een belemmering tietrainingen. aan mijn spelers dat ze de trainings- en daardoor zijn de mogelijkheden Ton Kosterman: “Mijn eerste kennis- methode als prettig ervaren. Mijn erom flexibel te zijn enorm toegeno- making met de periodisering was een varing is dat mijn spelers in de regel men. Drie trainers uit het hogere seizoen of negen terug. Ik heb toen de goed en fit aan het seizoen beginnen, amateurvoetbal vertellen in dit artikel basiscursus voetbalconditietraining, vervolgens krijgen ze altijd een klein over hun aanpassingen in de opbouw die door Raymond Verheijen zelf ge- terugvalletje, maar komen daarna al- van de voetbalconditie tijdens de geven werd, gevolgd. Later heb ik nog tijd topfit uit de winterstop. Dit resul- voorbereiding op het nieuwe seizoen. aan een terugkomdag deelgenomen. teerde de laatste acht seizoenen in

18 19 De Voetbaltrainer 179 2011 19-25_Amateurs voorbereiding.e$S:19-25 19-08-11 14:17 Pagina 20

VOETBALCONDITIE

een positie bij de eerste twee. Het is niet vanzelfsprekend dat dit zo zal blijven, kwaliteit in je team en het nodige geluk dragen hier natuurlijk ook aan bij. Maar door deze prestaties krijg je wel enorm veel vertrouwen in de manier waarop je werkt. Het heeft mijn voorkeur om zes weken voor aanvang van de competitie met de voorbereiding te beginnen. De laatste seizoenen waren de vakanties in Oost laat. Ik heb er toen voor gekozen de voorbereiding te splitsen. In het nieuwe seizoen is de eerste conditionele prikkel van elke conditionele trai- ningsmethode altijd een herhaling van de laatste van het afgelopen seizoen. Begin ik nieuw bij een club, dan doe ik altijd eerst een nul-meting.”

Aanpassen aan praktijk Gert Jan Karsten is trainer van SV Lelystad, dat dit seizoen uitkomt in de eerste klasse A. Hij is in het bezit van het UEFA-A diploma. Karsten was als trainer onder meer werkzaam bij VVOG, Nunspeet, Lemele en IJsselmeervo- gels. Gert Jan Karsten: “Vroeger volgde ik het schema van Verheijen blind en deed geen enkele aanpassing. Tegen- woordig pas ik het meer praktisch toe. Ik voer wijzigingen door, die door mij of mijn spelersgroep gewenst zijn. Daarbij besef ik heel goed dat er best onderdelen zijn die ik niet toepas of anders toepas dan dat ooit uitgedacht Figuur 1. is. Er is in mijn ogen dan ook veel verschil van inzicht mogelijk in de toe- pasbaarheid van dit periodiserings- fitter worden en weinig tot niet ge- Eerste keer model. Wat wel als een paal boven blesseerd zijn. Je kunt daardoor een Raymond Schuur- water staat, is dat spelers aanwijsbaar vaste groep creëren, die uiteindelijk man heeft even- steeds beter ingespeeld raakt op el- eens zijn UEFA-A kaar. In het afgelopen seizoen hebben opleiding succes- we na de winterstop bijna wekelijks vol afgerond. Be- Gebruikte afkortingen: in dezelfde samenstelling kunnen halve trainer van

SNVB: snelheidsvoorbereidende vormen spelen, waardoor de resultaten en het Shots Pro Foto: zondaghoofdklas- HC: herstelcapaciteit niveau steeds beter en hoger werden. ser Alcides uit Meppel is hij ook tech- ED: extensieve duur Voor mij als trainer is dus het periodi- nisch docent bij de KNVB en fungeer- HKSV: herhaald kort sprintvermogen seringsmodel een erg belangrijk on- de hij in 2010 als assistent-bonds- ID: intensieve duur derdeel van mijn trainersvisie.” coach van het Nederlandse CP team.

www.devoetbaltrainer.nl 19-25_Amateurs voorbereiding.e$S:19-25 19-08-11 14:17 Pagina 21

Minispecial Voorbereidingsperiode

Figuur 2. Figuur 3.

Hij werkte eerder onder andere bij riodiseringsmodel gaan veranderen 2). Het tweede deel (zie figuur 3) be- Berkum, Go Ahead Kampen en Sparta omdat district Oost de bekerwedstrij- staat uit een ‘normaal’ model van zes Nijkerk. den bij de eerste klasse en hoofdklas- weken met daarin ook een neutrale Raymond Schuurman: “Het is voor se anders plant dan de bekerwedstrij- week. De terugval van spelers blijft op mij de eerste keer dat ik mijn voorbe- den vanaf de tweede klasse. deze manier beperkt en ook spelers reiding opsplits. Maar gelet op de va- Onze voorbereiding zou starten op 26 die in augustus pas op vakantie gaan, kanties in Noord kan het echt niet an- juli. Tijdens het doorgeven van de va- beginnen toch fit en scherp aan het ders. In heb er goed over nagedacht kantiedata door mijn spelers werd seizoen. Zij trainen nu vooruit en ook en geprobeerd de opbouw van de duidelijk dat tijdens de eerste twee hierbij is de terugval aanzienlijk min- voetbalconditie over negen weken uit weken van de voorbereiding ook nog der.” te smeren. Waarbij er twee weken zijn eens tien spelers vanwege vakanties waar er zeker geen conditionele prik- afwezig zouden zijn. Nadat ik mijn Raymond Schuurman: “Omdat we de kels gegeven kunnen worden. Toch tweede periodiseringsmodel had op- voorbereiding opsplitsen, is het naar heb ik er een goed gevoel over dat we gesteld, kregen we begin juni van de mijn idee verstandiger om een geva- op deze manier verantwoord bezig KNVB een volgende verrassing. We rieerde basis te leggen in de eerste zijn.” moeten half augustus met Bennekom drie weken. Na de verplichte twee we- en Berkum gaan strijden om twee ken vakantie, moet je weer starten Veranderingen plaatsen in de KNVB beker. Dit toetje met extensieve duur. Zo zal er veel Welke verandering(en) heb je doorge- hebben we verdiend doordat we de tijd verloren gaan. We starten met voerd wat betreft het periodiserings- kwartfinales hadden bereikt van de twee weken extensieve duur (HC/ED) model? districtsbeker. Daardoor moest ik we- en één week intensieve duur (HC/ID) Ton Kosterman: “Ik heb in principe derom mijn periodiseringsmodel en en herhaald kort sprintvermogen niet de cycli van zes weken veran- oefenprogramma gaan wijzigen.” (HKSV). In het tweede blok starten we derd, maar wel mijn voorbereidings- met één week HC/ED en daarna twee programma (zie figuur 1). In eerste in- Gert Jan Karsten: “In verband met weken HC/ID en HKSV (zie figuur 4, stantie heb ik mijn periodiseringsmo- persoonlijke ervaringen en wisselen- pagina 22). De reden om te splitsen is del in januari gemaakt in verband de vakanties hebben we de voorberei- uiteraard de vakantiespreiding in Ne- met het plannen van oefenwedstrij- ding vorig seizoen en ook dit seizoen derland en de hinder die wij daarvan den in de voorbereiding. Wij waren in twee delen opgesplitst. Een eerste hebben in district Noord. Normaliter toen nog tweedeklasser. In mei wer- blok van drie weken, waarbij we voor- zou je zes à zeven weken voor het be- den we na een beslissingswedstrijd namelijk SNVB en ED (8v8 t/m 11v11) gin van de competitie starten. Dit valt kampioen. Daarna moest ik mijn pe- doen. Ik noem dat cyclus 0 (zie figuur gelijk met het begin van de schoolva-

20 21 De Voetbaltrainer 179 2011 19-25_Amateurs voorbereiding.e$S:19-25 19-08-11 14:17 Pagina 22

VOETBALCONDITIE

sendoor. In maart heb ik de contou- ben ik nu genoodzaakt, hoewel ik er ren van de voorbereiding al aan de geen voorstander van ben, de spelers spelers meegedeeld, zodat er rekening een programma mee te geven. Ik vind mee gehouden kon worden. In het dat spelers hun conditie tijdens de eerste blok zijn er nu drie spelers op vakantie op een andere manier moe- vakantie en vier spelers halen de start ten onderhouden, bijvoorbeeld door van het tweede blok niet. Al met al te zwemmen, tennissen of een partij- toch een hele winst.” tje voetbal op het strand. Door de splitsing van de voorbereiding in twee Problemen gedeelten moet ik de tweede week Tegen welke problemen liep je aan, door mijn assistent laten verzorgen. bij het aanpassen van jouw voorbe- Ik had namelijk mijn vakantie in ja- reiding? nuari al geboekt. Ik baal hier enorm Gert Jan Karsten: “Weinig problemen. van, maar het kan nu eenmaal niet Het scheelt dat ik nu mijn derde sei- anders. Het belangrijkste is tenslotte zoen in ga en dat de groep daardoor dat ik de conditie van mijn spelers op heeft kunnen meegroeien in de werk- een verantwoorde manier opbouw.” wijze van periodiseren. In het eerste seizoen hadden we veel blessures. In Twee weken rust het tweede seizoen zijn we compleet Hoe ziet jouw voorbereiding er nu uit en fit geëindigd.” en wat zijn de opvallendste wijzigin- Raymond Schuurman: “Het grootste gen? probleem is: hoe gaan de spelers met Ton Kosterman: “In eerste instantie de breuk in de voorbereiding om? had ik een oefenprogramma van zes Vanzelfsprekend krijgen ze een sche- weken aaneengesloten. Ik heb nu het ma voor de tussenliggende weken. oefenprogramma in tweeën gedeeld. Maar ik ga niet met de spelers op va- We begonnen nu 4 juli in plaats van kantie, dus het zal aankomen op een 25 juli, we trainen twee weken, gaan goede discipline van de speler zelf. De vervolgens veertien dagen met vakan- spelers dienen minimaal het conditie- tie en gaan dan in de eerste week van niveau vast te houden. Uiteindelijk augustus weer verder. In die eerste zal er in het tweede blok weer een week van augustus mis ik nog steeds conditionele prikkel zijn. In totaal kun tien spelers. Ik heb twee wedstrijden je dan hopelijk spreken over een moeten afzeggen omdat de wedstrij- voorbereidingstijd van negen weken. den voor plaatsing voor de KNVB be- In de twee tussenliggende weken zal ker zijn ingelast. Wat betreft mijn pe- er in ieder geval geen conditionele riodisering is dit niet direct een na- winst geboekt worden.” deel. In mijn eerste model moest ik bijna alle weken neutraliseren. Ik heb Figuur 4. Ton Kosterman: “Het grootste pro- namelijk voor veel wedstrijden tij- kantie en de bouwvak. Traditiege- bleem vind ik dat je tegenstanders dens de voorbereiding gekozen omdat trouw start de voorbereiding van Alci- moet afbellen. Dat is vervelend. er acht nieuwe spelers bij zijn geko- des in Oostenrijk met een vijfdaags Mijn eigen vakantie had ik in begin men. Nu de districtsbeker voor ons trainingskamp. Ook dit kwam in ge- juli gepland. We zijn nu vrijgeloot in komt te vervallen zit ik in de zesde vaar door de late vakanties. Omdat de districtsbeker. Mochten we ons week van de voorbereiding in week 4 nut en noodzaak vervallen als onge- niet plaatsen dan moeten we nog een van mijn cyclus. Ik ben voorstander veer de helft van de selectie daar door extra wedstrijd missen. Namelijk de van een zesweekse cyclus en begin te vakantie niet bij is, hebben we beslo- KNVB-bekerronde in week zes. Ik vind tellen vanaf de eerste week van de ten een ander trainingskamp in Ne- overigens dat de KNVB Oost alle dis- voorbereiding. De opvallendste wijzi- derland te gaan beleggen. Wij starten trictsbekerwedstrijden gelijk moet la- ging in mijn programma is dat een nu met de voorbereiding op 5 juli en ten lopen in verband met het plannen aaneengesloten voorbereiding van zes trainen dan tot 23 juli, het begin van van oefenwedstrijden. Vreemd vind ik weken nu negen weken is, met een de schoolvakanties in de regio Noord. ook dat de KNVB ons opleidt met pe- onderbreking van twee weken. Onze Daarna pakken we op 9 augustus de riodisering, maar vervolgens wel een bekerwedstrijden, wedstrijden waarin training weer op. De spelers hebben aantal bekerwedstrijden op doorde- wij ook willen presteren, vinden nu al dus ruim twee weken vakantie tus- weekse dagen gaat plannen. Tot slot heel vroeg plaats.”

www.devoetbaltrainer.nl 19-25_Amateurs voorbereiding.e$S:19-25 19-08-11 14:18 Pagina 23

Minispecial Voorbereidingsperiode

Gert Jan Karsten: “In de eerste drie lijk fris begonnen aan het nieuwe sei- Ton Kosterman: “Je kunt ook volgens weken maak ik sneller stappen in de zoen. Ik heb ten opzichte van het vo- de drieweekse cyclus werken. Het na- extensieve duur om zo wat meer na- rige seizoen wel wat gewijzigd. We deel hiervan vind ik dat, zodra een druk op de basisconditionele eigen- hebben nu bewust meer stappen in speler tijdens de voorbereiding een schappen te leggen.” ED gezet. De belasting is dan groter in prikkel mist, het vervolgens te lang de grote vormen, maar de verschillen duurt voordat hij de prikkel dan ont- Raymond Schuurman: “Tijdens de in de kleine vormen zijn straks min- vangt. Tevens vind ik het voordeel twee blokken gebruik ik wel de Ver- der groot. Daarbij zijn er ook spelers van een zesweekse cyclus ten opzich- heijen-methode maar in een sessie die niet trainen (door vakantie) en te van een drieweekse, dat je de con- van drie weken. In het eerste en twee- door vergelijkbare conditionele loop- ditionele prikkel kunt herhalen en zo de blok zit een opbouw. Dus een snel- blokken toch redelijk gelijkwaardig te- geleidelijk de conditie en fitheid van lere opbouw en niet de weg van de ge- rugkeren.” een speler opbouwt.” leidelijke opbouw met het risico op snelle afbraak. Wel heb ik een grotere Raymond Schuurman: “Al met al ver- Gert Jan Karsten: “De vakanties zijn selectie, waardoor dus de wedstrijd- andert er niet veel in vergelijking met nu eenmaal laat en de beker start 20 belasting laag gehouden kan worden. de andere jaren. Nog steeds is het ba- augustus. Met deze twee gegevens Op die manier kunnen er meer condi- sisprincipe de zesweekse cyclus met kan het in mijn ogen niet anders dan tionele prikkels gegeven worden. De hier en daar een aanpassing, waarbij dat we op deze manier voorbereiden. wedstrijd is dan geen reden meer om we toegestane belasting en rustperio- Het zou anders zijn als spelers niet geen prikkel te geven. Ook tijdens de des geen geweld aan doen.” zouden werken en studeren, maar de extra trainingen geef ik geen conditio- praktijk is nu eenmaal dat een ama- nele prikkels. Het schema wedstrijd, Ton Kosterman: “Dit wordt nu het teurvereniging andere wetten kent training, rustdag houd ik altijd aan. derde seizoen dat ik genoodzaakt ben dan een BVO. Kortom: er zijn weinig Omdat Alcides een zondagclub is en om de voorbereiding in tweeën te alternatieven. Let wel, bij een vroege we soms op zaterdag oefenen, kan ik splitsen. De voorgaande jaren was vakantie in Noord maken we geen wel op zondag gaan trainen. We doen mijn team fysiek en tactisch klaar bij gebruik van deze opzet.” dan een hersteltraining.” aanvang van de competitie. Ook de manier van werken volgens het perio- Raymond Schuurman: Het enige al- Verantwoord diseringsmodel van Raymond Ver- ternatief dat ik gebruik is het vergro- Waarom passen deze veranderingen heijen bevalt mij uitstekend. Ik denk ten van de voorlopige selectie in de volgens jou in een verantwoorde op- dat het voor elke trainer belangrijk is eerste weken. Pluspunt is dat ik dan bouw van het seizoen? om met een periodisering te werken. meerdere spelers aan het werk zie en Gert Jan Karsten: “Dat is gevoelsmatig Als jij jouw trainingen conditioneel kan beoordelen. Talentvolle spelers zo gegroeid. Mijn ervaringen zijn goed en verantwoord opbouwt, dan uit de A-jeugd en jonge beloften uit vooral gebaseerd op de reacties uit de leg je een basis voor een fitte spelers- het tweede elftal worden in de eerste spelersgroep. Door deze manier van groep. Als je de groep fit weet te hou- weken toegevoegd tot een totale se- voorbereiden verschijnt iedereen den dan blijft iedereen scherp en zijn lectiegroep van 29 spelers. De eerste straks eind augustus uitgerust en fit jouw trainingen van een hoog niveau. wedstrijden gebruik ik dan ook veel aan de start. Ondanks de late vakan- Ook kun je met een fitte en complete spelers. Dat maakt dat ik niet of nau- ties hebben we iedereen een pro- spelersgroep jouw visie op de speel- welijks hoef te neutraliseren in een gramma kunnen aanbieden dat uit wijze beter ten uitvoer brengen. Het week met een doordeweekse wed- een cyclus van zes weken bestaat. rendement van de teamtactische trai- strijd. De meeste spelers spelen niet Binnen het standaard model worden ningen zal ook van een hoger niveau meer dan 45 minuten, dus underload. per persoon ook nog afwijkingen ge- zijn, dan wanneer je met veel bles- Omdat wij een zondagclub zijn, heb ik registreerd. Denk hierbij aan laatko- sures te maken krijgt. Natuurlijk geeft één trainingsdag meer in de week ten mers, jeugdspelers en eventueel spe- dit alles geen garantie voor succes opzichte van een zaterdagclub, waar lers die aansluiten na een blessure. maar het kan ertoe bijdragen. Als trai- ik dan ook dankbaar gebruik van Hiervoor gebruiken we weer aange- ner ben en blijf je natuurlijk altijd maak. Ik kan precies de hersteltijden paste persoonlijke schema’s. Nog een mede afhankelijk van de kwaliteiten tussen de verschillende trainingen reden om het op deze manier te doen van je spelersgroep en de chemie aanhouden. is het vroeg behaalde kampioenschap, tussen jou, de staf en de spelersgroep. Ook is het mogelijk na een wedstrijd waardoor wij al vanaf april de arbeid En geluk speelt ook een rol.” op zaterdag, bijvoorbeeld voor de hebben teruggeschroefd en vanaf 14 beker, om ook op zondag te trainen. mei de spelersgroep al op vakantie Alternatieven Dit is dan de hersteltraining met hebben kunnen sturen. Ondanks de Is er in jouw ogen ook nog een alter- daarna een vrije dag. Perfect.” vroege start zijn de spelers betrekke- natieve benadering denkbaar?

22 23 De Voetbaltrainer 179 2011 19-25_Amateurs voorbereiding.e$S:19-25 19-08-11 14:18 Pagina 24

VOETBALCONDITIE

Trainingsvorm Gert Jan Karsten

Doel • verbeteren van het drukzetten op de helft van de tegenstander, Rest van seizoen die speelt in de formatie 1:4:4:2 (vanuit wedstrijdanalyse ko- Welke gevolgen heeft de veranderde mende tegenstander) opbouw van de voetbalconditie op de inhoud van de trainingen in de rest Organisatie van het seizoen? • volledig speelveld Gert Jan Karsten: “Ik denk niet dat er • 2x10 hesjes veel verandert. Mijn opzet van trainen • 20 ballen blijft gewoon hetzelfde. Op maandag • 2 grote doelen hebben we een hersteltraining, condi- • 3 trainers op de groep tionele arbeid doen we op dinsdag en tijdens onze training op donderdag Inhoud gaan we tactisch aan de slag.” • conditionele vorm op dinsdag in teken van donderdagtraining door formatie tegenstander neer te zetten Ton Kosterman: “Geen, omdat ik altijd • te coachen partij: 1:4:3:3 een zesweekse cyclus hanteer en ge- • ‘tegenstander’: 1:4:4:2 woon doorreken tijdens de rest van • scoren is balbezit houden het seizoen. De weken waarin we wedstrijden spelen, neutraliseer ik. In Methodiek de zestien seizoenen dat ik nu hoofd- • bal uit het spel, dan passt de trainer een nieuwe bal in (altijd trainer ben, ontwikkel je toch een ei- aan de ploeg die er recht op heeft en locatie inspelen is afhan- gen manier van werken, coachen en kelijk van doelstelling) trainen. Zodra je als trainer het geluk • geen belemmering in extra regels van succes mag hebben, ga je hierin • geen stopmomenten in verband met conditionele prikkel geloven en wijk je er niet snel vanaf. • wel rustmomenten voor korte aanwijzingen Je blijft je natuurlijk wel ontwikkelen en openstaan voor nieuwe of andere ideeën die jou weer beter maken. Nu we snel willen pieken en presteren 1 tijdens de voorronde van de KNVB beker, hoop ik niet dat we eerder een te- 4 rugval krijgen en dat dit niet ten kos- 3 te gaat van de prestaties in de competitie. De tijd zal het leren.” 9 5 2 Samenvatting: 7 • De zesweekse cyclus bij de op- 11 6 bouw van voetbalconditie wordt 10 in voorbereidingsperiode ver- 8 lengd tot acht of negen weken. 8 6 • In de verlengde voorbereidings- 10 7 periode wordt twee weken rust 5 ingelast. 11 • Trainers hebben positieve erva- 2 ringen met een opgesplitste 9 3 voorbereidingsperiode. 4 • Aanpassingen hebben nauwelijks gevolgen voor de verdere opbouw van de voetbalconditie 1 in de rest van het seizoen.

www.devoetbaltrainer.nl 19-25_Amateurs voorbereiding.e$S:19-25 19-08-11 14:18 Pagina 25

Minispecial Voorbereidingsperiode

Trainingsvorm Raymond Schuurman Trainingsvorm Ton Kosterman

Doel Doel • verbeteren van het herhaald kort sprintvermogen door • verbeteren van het positiespel in het algemeen middel van drie verschillende afwerkvormen • na balverovering snel de ruimtes aan de zijkanten zoeken

Organisatie Organisatie • 20 ballen • veld: rechthoek van 30 bij 40 meter (ook afhankelijk van niveau) • 3 grote doelen • op elk van de hoeken: een vierkant van 5 bij 5 meter • 6 pylonen • maximaal 2x raken van de bal, kaatsers direct • tijd: 20 minuten; 5 herhalingen van 3 minuten; rust tussen de Inhoud herhalingen: 1 minuut • drie verschillende afwerkvormen • sprint en afwerken van een aangespeelde bal Inhoud • sprint en afwerken stilliggende bal • positiespel 8 tegen 8 + 2 kaatsers aan de korte zijde • sprint en afwerken met hoofd van een aangegooide bal • beide teams proberen zo lang mogelijk op balbezit te spelen • zodra het achttal de bal verovert, probeert de balbezittende speler Methodiek een medespeler in een vak in de hoeken aan te spelen = 1 punt • deel van de groep werkt, deel rust • sprinten, afwerken en terug naar startpunt Methodiek • bijvoorbeeld stap 3 herhaald kort sprintvermogen • positiespel 10:8, tiental speelt op balbezit • 8x15 meter, 10 seconden rust tussen vormen • zodra achttal de bal verovert, probeert de balbezittende speler een • 2 series medespeler in een vak in de hoeken aan te spelen (= 1 punt) • 4 minuten rust tussen series • tiental maximaal 2x raken van de bal; achttal onbeperkt

Coaching • ‘Na pass/kaats weer aanspeelbaar zijn, beweging.’ • ‘Ruimte maken: ruimte benutten, vrije man creëren, loopactie derde man.’ • ‘Omschakeling snel, iedereen meedoen, scherp in coachen.’ • Na veroveren van de bal, de vrije ruimte herkennen en benutten, 1 met en zonder bal.'

1 1

24 25 De Voetbaltrainer 179 2011 26-30_Felen team:26-30 19-08-11 14:21 Pagina 26

MENTAAL Tekst: René Felen en Pieter Fischer

Teamontwikkeling in de voorbereiding ‘Heb aandacht voor individuele spelers’

Wat doet een voetbaltrainer in de voorbereidingsfase aan teamontwikkeling? En wat kan hij doen? René Felen, die als teamontwikkelaar onder andere is verbonden aan

FC Groningen, geeft advies. Shots Pro Foto’s:

Het is vaak lekker weer in de voorbe- Daarom verdiepen ze zich in allerlei een hele positieve periode vol energie reiding. De spelers en de trainers kij- aspecten van het spel. Je wilt niet na en optimisme, de ideale periode om ken na hun vakantie uit naar het zes weken merken dat je team condi- als trainer de eerste aanzet te geven nieuwe seizoen. De stemming is opti- tioneel te kort komt. Dus zorg je voor voor normering. Je kunt als trainer ge- mistisch. De kern van het team van een goede conditionele opbouw. nieten van de beleefdheidsfase als vorig seizoen begint met vertrouwen. Teamontwikkeling is ook zo’n aspect. een gemakkelijke en prettige periode Reservespelers, tweede-elftalspelers Sommige trainers weten niet wat ze en hopen dat de sfeer goed blijft. en nieuwelingen gaan voor hun kans. kunnen doen in de voorbereiding, als Maar dan heb je je niet goed voorbe- De trainer ziet een gretige groep en alles nog vlotjes verloopt. Daarom ko- reid. Want de conflicten komen. Als je ziet met plezier dat er concurrentie is. men ze er pas achter wat ze hadden dat weet, kan je in deze fase al een Er wordt gewerkt aan de conditie en moeten doen als er problemen zijn. heel goede basis leggen voor de team- aan de belangrijkste teamtactische af- ontwikkeling. spraken en patronen. Maar wat doet Ieder team krijgt de de trainer in deze fase aan teamont- beleefdheidsfase cadeau Individuele aandacht wikkeling? We gaan uit van een groep waar wel voor spelers Als je op zondagavond je verjaardag wat vernieuwing in zit, een nieuwe Sommige trainers maken een vragen- viert voor een grote groep mensen trainer of juist wat nieuwe spelers. lijstje waarop de spelers moeten in- dan moet je op tijd beginnen met de Wát ook de verandering is, de ontwik- vullen wat ze individueel en met het voorbereiding. Je kunt ook op zondag- keling verloopt in dezelfde fases, al- team willen bereiken. Dat noemen we middag een winkel inlopen en wat uit leen krijg je met andere mensen altijd resultaatdoelen. Het is riskant om re- het rek plukken maar dan is het re- weer andere soorten conflicten. Een sultaatdoelen te stellen. De speler die sultaat toch anders. En je hebt ook nieuw team start in de beleefdheids- als resultaatdoel stelt: ik wil alle wed- nog eens de kans dat ineens het bier fase. Eigenlijk is het aan het begin strijden spelen, is na een wedstrijd op op is. Trainers houden ervan om te or- van het seizoen heel gemakkelijk om de bank al zijn doel kwijt. Het is juist ganiseren en om toeval uit te sluiten. met elkaar doelen te stellen. Het is heel krachtig als je ook procesdoelen

www.devoetbaltrainer.nl 26-30_Felen team:26-30 19-08-11 14:21 Pagina 27

Minispecial Voorbereidingsperiode

en uitvoeringsdoelen met elkaar vast- mand zegt: ‘Ik heb het druk maar ik over ‘wij’ spreekt dan mis je de indivi- stelt. Procesdoelen: waar willen we ga proberen om er zo vaak mogelijk duele aandacht. Begin bij ‘ik’ om een naartoe groeien, waar willen we staan te zijn’, wat is dan zo vaak mogelijk? goede ‘wij’ te krijgen. Ieder ‘ik-je’ in aan het begin van de competitie? Uit- Waar hangt dat dan vanaf? Als je de de groep denkt dat hij goed bezig is voeringsdoelen: hoe willen we trai- drijfveren van de spelers kent, leg die maar kan teleurgesteld raken als de nen, hoe bereiden we ons voor op een dan eens naast je eigen drijfveren. Zit trainer die inzet en kwaliteiten niet wedstrijd? Je mag best een vragen- iedereen op één lijn, dan is dat mooi. lijkt op te merken. lijstje laten invullen maar je moet Maar omdat er altijd onderlinge ver- daar wel later over spreken met de schillen zijn, komen er irritaties en De positioneringsfase speler. Eenrichtingsverkeer werkt conflicten, dat weet je. Spelers reageren teleurgesteld: ‘Je niet. Een trainer kan er ook voor kie- De kans bestaat natuurlijk dat de spe- hebt me gevraagd om naar deze club zen om met iedereen korte gesprekjes lers in de eerste weken van de voor- te komen maar nu stel je mij niet op.’ voor of na een training te voeren, als bereiding hele brave uitspraken doen: Of ‘Bij de vorige trainer was ik een zeer maar wisselwerking is. In deze fase ‘Ik ben er altijd, en ik zal altijd 100% kerheidje, nu sta ik ernaast.’ De ene moet je eerst de ander begrijpen voor- inzet tonen.’ Deze sociaal-wenselijke speler wordt boos, de ander houdt op dat je begrepen wilt worden. Ben je antwoorden zijn echter wel één op met zich in te zetten, een derde zoekt bereid tijd, energie en aandacht te be- één uitgesproken. Daar kan je als trai- wat vrienden op om te klagen, en een steden aan spelers, snap je waarom ner later op terugkomen. Het kan ook vierde gaat bewust de regels overtre- ze spelen in dit team? Mogelijke ant- anders. De trainer vertelt de afspra- den als daad van verzet. Dat is een woorden zijn : ‘Gewoon voor de lol’, ken, de groep luistert en knikt. In de belangrijke test voor de trainer. Zulk ‘Omdat mijn vrienden hier spelen’ of beleefdheidsfase moet je zaaien om gedrag kan komen na zes tot zeven ‘Om mezelf te ontwikkelen’. Het is later te kunnen oogsten. Als je in deze weken. Spelers gaan merken dat ze heel belangrijk om de motivatie van fase nalaat om de individuele ge- steeds minder vaak in de basis star- de spelers te begrijpen. Probeer speci- sprekjes te voeren dan kun je later ten. Dit is een normaal proces. fiek te maken wat je hoort. Als ie- niet oogsten. Als je in deze fase alleen Als de trainer in de eerste weken

26 27 De Voetbaltrainer 179 2011 26-30_Felen team:26-30 19-08-11 14:21 Pagina 28

MENTAAL

heeft gehoord wat zo’n speler ervoor deze gesprekken de verantwoordelijk- dat je leiding geeft en conflicten helpt doet en laat, kan hij laten merken dat heid om bij de groep te blijven bij de op te lossen op een manier die goed hij de inzet en aanwezigheid van de speler. ‘Jij hebt gezegd dat je er altijd is voor het team. Als bij toeval twee speler waardeert. Dit doet de trainer, zou zijn en met volle inzet zou trai- spelers op elkaar gaan schelden in hoewel dat niet gaat leiden tot meer nen. Het is aan jou om dat waar te een oefening dan roep je als trainer speelminuten. Nu kan hij terugkomen maken.’ Kies je woorden zorgvuldig. misschien alleen maar ‘even normaal op de eerdere gesprekken. ‘Jij zei dat Toon wel waardering maar doe geen doen’ en ga je weer verder met de oe- je er altijd zou zijn en nu ontbreek je beloftes. fening. Je laat dan wel een mooi mo- of zet je je minder in. Terwijl we ie- ment om leiding te geven liggen. mand met jouw kwaliteiten er graag Zorg dat je niet inhoudelijk in In de positioneringsfase betekent lei- bij hebben want dezelfde elf zullen een conflict terechtkomt maar ding geven voor de trainer dat hij nooit het hele seizoen spelen. Ik krijg dat je er sturing aan geeft. moet vasthouden aan het oorspron- het gevoel dat je afhaakt.’ Valkuil 1 bij Het is eigenlijk heel eenvoudig. Zeg kelijke plan, met alle procesdoelen en deze gesprekken is dat de trainer gaat niet ‘maak maar tweetallen’ maar be- uitvoeringsdoelen. Maar dat betekent zeggen dat hij de speler nodig heeft; paal wie er samen gaan. Je brengt als niet dat je daarin rechtlijnig bent of na drie weken heb je weer een ge- trainer doelbewust twee spelers sa- nooit eens uitzonderingen maakt. De sprek: ‘Wanneer heb je me dan eens men in een 2:2 omdat je weet dat ze spelers zullen je uitproberen. Laat nodig?' vraagt de speler zich af. Val- elkaar niet zo goed liggen. Er ontstaat merken dat je luistert. Een speler is kuil 2: De trainer vertelt dat een ba- irritatie en je vraagt: ‘Hoe lossen jullie moe en wil een zwaar onderdeel van sisplaats afhankelijk is van de inzet dat nou op? Hoe moet het als jullie de training overslaan. Hoe los je dat op de training. Na twee weken kei- straks samen in de basis staan?’ Dan op? hard trainen zit dezelfde speler weer stuur je het proces in plaats van dat • Nee, afspraak is afspraak. Je bent voor je: ‘Wanneer speel ik?’ Laat in het je overkomt. De spelers merken wel duidelijk maar toont weinig begrip. • Goed, ik weet dat je net uit de ploe- gendienst komt, pak maar wat rust. Teamontwikkeling volgens Tuckman Daarmee laat je al merken dat je de Wie zich in teamontwikkeling verdiept, komt snel terecht bij Bruce Tuckman, die beschreef achtergrond van de speler kent en hoe een team zich ontwikkelt in vijf fasen. De trainer die begrijpt hoe die ontwikkeling rekening met hem houdt. verloopt, zal eerder op het juiste moment op de juiste manier op situaties reageren. • Of vraag je de speler om zelf mee te denken. De speler doet het zware De vijf fasen van teamontwikkeling volgens Tuckman: onderdeel een week later na een 1. Vormfase: Het team wordt gevormd, de spelers leren elkaar kennen en tasten elkaar af. Ge- vrije dag. accepteerd worden is belangrijk, iedereen helpt en probeert conflicten te vermijden. 2. Stormfase: In deze fase vindt de strijd plaats om de pikorde. Wie is basisspeler en wie niet? Je doet er goed aan om de spelers te Wie zegt of doet er wat als er iets fout gaat in het veld? Hoe individualistisch mag iedereen helpen om conflicten zelf op te los- zijn? Soms kan deze lastige en confronterende, maar voor teamontwikkeling noodzakelijke sen. Als de spelers leren wat zij zelf fase snel worden doorlopen. In andere gevallen kan het voorkomen dat een team nooit kunnen doen om een lastige situatie voorbij dit stadium komt. Dan blijven er het hele seizoen onderlinge conflicten ontstaan, die op te lossen dan maakt dat hen ster- dan weer tijdelijk worden opgelost. ker en heeft het team zelf meer kwa- 3. Normfase: waarin een gemeenschappelijk doel duidelijk is en de spelers elkaars plek in het liteiten om conflicten op te lossen. team accepteren. Iedere speler neemt zijn verantwoordelijkheid. In dit stadium is er dus Als je zo met conflicten in de positio- ‘rust in de groep’. neringsfase omgaat dan beheers je 4. Prestatiefase: Een succesvol team wordt gekenmerkt door zelfsturing. Dat betekent dat de als trainer een onderdeel van het pro- spelers weten wat ze moeten doen en hoe ze op situaties moeten reageren. Het team kan, ces. Je brengt het team naar de nor- ook als de druk hoog is, tot de laatste minuten geduldig, gedreven en gedisciplineerd spelen. meringsfase waarin er een gemeen- In dit stadium vullen de spelers in het team elkaar schijnbaar automatisch aan en worden schappelijk doel is en meer spelers de taken en opdrachten effectief uitgevoerd. verantwoordelijkheid nemen. 5. Rouwfase: de laatste teamfase, voordat het team wordt opgeheven. Voorbeelden: een A1- team dat bestaat uit vrijwel uitsluitend tweedejaars A-junioren of een onder 23 team dat Eigen stijl voor het laatst samenspeelt, het Olympisch team. Er is een groot verschil met de voorgaan- Iedere trainer heeft een eigen stijl de fases. Het is niet mogelijk om als team te groeien naar de prestatiefase zonder de fases om conflicten op te lossen. De een daarvoor te hebben doorlopen. Maar ieder team kan wel vanuit een van de vier eerste fases reageert meteen, de ander heeft even terechtkomen in de rouwfase. Het is zaak dat de trainer in de rouwfase de tijd neemt om sa- tijd nodig om na te denken. Iedere men terug te kijken op wat er is bereikt. stijl kan effectief zijn. Heb je niet direct gereageerd, kom er dan op terug

www.devoetbaltrainer.nl 26-30_Felen team:26-30 19-08-11 14:21 Pagina 29

Minispecial Voorbereidingsperiode

heid en nemen vooroordelen af. Later in het seizoen worden de gesprekken moeilijker. Als de trainer pas na drie maanden tegenover een speler zit die weinig speelt dan denkt de speler al bij voorbaat: ‘Mooie praatjes, ken ik nog van een vorige trainer. Die zei ook altijd: je krijgt een kans maar ik kreeg helemaal geen kans.’ In de voorbereiding is er veel meer openheid. Diezelfde speler zal zich in de voorbereiding al uit- spreken ‘de vorige trainer zei wel dat ik een kans zou krijgen maar ik kreeg nooit een kans’. Dan loopt het gesprek heel anders. ‘Van mij krijg je in de voorbereiding de kans om je in het team te spelen. Maar ik wil van jou weten: Hoe ga jij je opstellen als ik dan uiteindelijk voor een ander kies?’ De trainer is nu baas over de situatie. De speler kan meegaan met het gemeen- schappelijke doel en zorgt dat hij er klaar voor is als zijn tijd komt. Met zo’n speler komt het team een stap dichter bij de normeringsfase. Sommige trainers gaan gesprekken met reservespelers uit de weg omdat ze vinden dat teleurstellingen nu eenmaal horen bij selectievoetbal. Ze vergeten dat het hele team veel sterker is als de wisselspelers gemotiveerd zijn en zich echt bij het team betrokken voelen. Als het vervolgens tegenzit, roept zo’n trainer: ‘We hadden pech met blessures.’ De kampioens- teams hebben vrijwel altijd spelers op de reservebank die gemotiveerd zijn en zich werkelijk een deel van het team voelen. Kenneth Vermeer was bij Ajax vaak wisselspeler maar was Trainer Ron Jans in gesprek met aanwinst Sven Kums tijdens de eerste training van fit en scherp toen het team hem no- SC Heerenveen van dit seizoen. dig had.

Normeringsfase op een volgend moment. Laat merken Heb je tijd vrijgemaakt om Bij Groningen is men het afgelopen dat je weet wat er speelt en dat je lei- individuele aandacht aan seizoen fantastisch gestart. Pieter ding blijft geven aan het team ook al spelers te geven? Huistra slaagde erin om de rust in het heb je niet direct gereageerd. Je kunt Zorg dat je de eerste drie weken de team te bewaren, ook toen er onver- als trainer ook besluiten om een erva- spelers leert kennen en leert begrij- wacht goed werd gepresteerd. De spe- ren speler of een assistent verant- pen. Ga in week vier tot en met zes lers namen ook in het veld steeds va- woordelijk te maken voor een deel ook eens individueel op het veld bezig ker zelf de verantwoordelijkheid. De van de teamontwikkeling. Zolang met de spelers. Als spelers merken invloed van de trainer lijkt dan wat maar duidelijk is dat jij betrokken dat de trainer individueel aandacht op de achtergrond te komen. Het is bent en weet wat er speelt. geeft dan ontstaat er veel meer open- dan de vraag hoe het team en de trai-

28 29 De Voetbaltrainer 179 2011 26-30_Felen team:26-30 19-08-11 14:21 Pagina 30

MENTAAL

nersstaf omgaan met onverwachte team meteen terug in een sfeer van Samenvatting: slechte resultaten. Er kwam een onderlinge machtsstrijd. • Wie wat wil doen aan teamont- slechte periode waarin FC Groningen wikkeling, moet zich verdiepen vier keer op rij verloor. Natuurlijk ont- De prestatiefase in het model van Tuckman (zie stond er toen wel wat spanning en ir- Barcelona is natuurlijk het meest kader op p.28). ritatie. Maar er was geen paniek om- aansprekende voorbeeld. Het lijkt als- • Investeer in de voorbereiding dat de staf het idee had dat het pro- of de spelers geen trainer nodig heb- tijd voor individuele gesprek- ces nog steeds onder controle was. ben. Ze lossen iedere spelsituatie zelf ken met al je spelers. Dan komen er wat kleine aanpassin- op. Maar ook Borussia Dortmund leek • Begrijp de drijfveren van je spe- gen die logisch zijn voor de spelers en met speels gemak te voetballen. Om- lers voordat je wilt dat zij jou het team komt weer terug in de nor- dat spelers van dergelijke teams zelf gaan begrijpen. meringsfase. Als je op zo’n moment in het veld met elkaar situaties oplos- • Zorg dat je niet in een conflict de spelers voor straf in het bos laat sen, oogt het spel speels. Maar er is terechtkomt maar dat je er stu- lopen dan is dat niet logisch en een veel onderlinge communicatie, disci- ring aan geeft. hele slechte keuze. Dan ben je met je pline, arbeid en moed voor nodig om • Vraag spelers hoe ze een con- zo te kunnen spelen. Het onderlinge flict kunnen oplossen, help vertrouwen tussen spelers onderling daarbij maar los het probleem René Felen is onder meer auteur van het boek en tussen spelers en trainer is bij bei- niet voor ze op. 'Teamontwikkeling'. de clubs enorm groot. Zou het toeval Meer informatie: [email protected]. zijn dat beide trainers veel met hun spelers praten?

Checklist voorbereiding teamontwikkeling

• Wat wil je weten van je spelers? • Wat vind je zelf belangrijke doelen voor het team? • Wanneer ga je tijd inruimen voor de individuele gesprekken? • Heb je ervaren spelers of een assistent die je hierbij kan helpen? • Hoe ga je zelf om met conflicten, wat is je stijl? • Wie vertrouw je in je selectie die jou de waarheid vertelt als er een conflict is? • Wil je dat de ander jou begrijpt of probeer je zelf eerst de ander te begrijpen? • Wat ga je doen om ervoor te zorgen dat je er niet alleen voor staat? Bij wie vind je steun als het tegenzit?

www.devoetbaltrainer.nl 31_Cover JeugdVT:31 19-08-11 14:23 Pagina 31

De JeugdVoetbalTrainer

2 1e JAARGANG | AUGUSTUS 2011 | www.devoetbaltrainer.nl nummer

Keeperstraining AZ Nick van Aart

A-jeugd Guillaume Pocorni

B-jeugd Marco Bragonje

C-jeugd Sander Riesener

D-jeugd Mimoun Akrom 32-37_AZ keepers:32-37 19-08-11 15:14 Pagina 32

De JeugdVoetbalTrainer Tekst: Gino van den Broecke

Nick van Aart, keeperstrainer bij AZ ‘Teamtrainer moet er ook voor keeper zijn’

Een goed WK van Maarten Stekelenburg deed de angst voor een waardige opvolging van Edwin van der Sar vorige zomer definitief verdwijnen. Maar hebben we verder nog veel jonge en vooral goede keepers rondlopen in het topvoetbal? De kenners verbazen zich over het grote aantal buitenlandse keepers op de Nederlandse velden. Waar ligt nou de oorzaak? Volgens keeperstrainer en keepersscout Nick van Aart (34) van AZ Alkmaar zit het hem vooral in de opleiding bij jeugdkeepers én de hoge eisen die aan de moderne keeper worden gesteld.

Een keeper moet kunnen meevoetbal- Keuzes van hoofdtrainers zijn vaak De wedstrijd is daarom binnen AZ len, goed zijn bij hoge ballen, de tus- gericht op de korte termijn, maar er ook altijd leidend om spelers op de senruimte goed kunnen bespelen, zijn niet veel hoofdtrainers die een juiste manier voor te bereiden en te goed kunnen trappen, atletisch en jonge keeper de kans geven in het trainen, zo ook de keeper. Waar in de snel zijn, leiderschapskwaliteiten be- eerste elftal. Ze kiezen in het alge- jongste jeugd de aandacht voorname- zitten én hij moet toch ook nog een meen voor meer zekerheid door een lijk is gericht op de techniek van het bal kunnen tegenhouden. keeper te selecteren op basis van er- keepen, daar ziet men naarmate een Nick van Aart: “Al komt dat tegenhou- varing in plaats van potentie. Dus keeper langer in de opleiding zit de den van de bal soms helemaal onder- moet er voor een jonge talentvolle verschuiving steeds verder gaan naar aan het rijtje, lijkt het wel. Voor mij is keeper een op maat gemaakt plan tactiek en wedstrijdsituaties. Bij de E- dat echter nog altijd basistaak nummer worden samengesteld, waarmee hij pupil trainen we niet specifiek op bij- 1. Wat eveneens in mijn ogen van groot zich uiteindelijk kan doorontwikkelen voorbeeld flankballen want die ko- belang is, is het mentale aspect dat bij tot keeper van het 1e team. Hoe ga je men daar nog niet veel voor. Wel le- een keeper hoort. Het is mede daar- bijvoorbeeld om met een jonge ta- ren we de functionele handelingen door dat keepers op latere leeftijd hun lentvolle A-junior die gaat aansluiten die belangrijk zijn en veel voorkomen beste niveau halen. Ze zijn dan beter bij de selectie? Wat en hoe wil je ver- per leeftijdscategorie bij Balbezit, In- bestand tegen bepaalde druk tijdens der ontwikkelen in trainingen en direct gevaar en Direct gevaar. Die wedstrijden. Het mentale aspect, erva- wedstrijden en op welk niveau gaat vaardigheden maken we met leuke ring en persoonlijkheid is belangrijk. hij zijn wedstrijden spelen? technische vormen begrijpbaar voor

www.devoetbaltrainer.nl 32-37_AZ keepers:32-37 19-08-11 15:14 Pagina 33

De JeugdVoetbalTrainer

Indirect gevaar Een van de eindtermen waarop de keepers van de onderbouw en met name bovenbouw bij AZ Alk- maar worden beoordeeld is bijvoorbeeld INDIRECT Gevaar. De keeper moet de bal kunnen onderscheppen bij indirect gevaar, zoals bij voorzetten en steekballen. Nick van Aart: “Het zogenoemde indirect gevaar fase 4 is een eindterm waarop we keepers beoordelen én ook situatief trainen. Daar gebruiken we verschillende vormen voor. Indraaiende en wegdraaiende voorzetten, hoge strakke ballen, lage voorzetten en ga zo maar door. We proberen onze keepers daarin zo goed mogelijk voor te bereiden op situaties zoals die zich in de wedstrijd kunnen voordoen. Enkele voor- beeldvormen daarvan zijn de trainingsvormen 1, 2 en 3. Daarbij wordt geïsoleerd getraind met keepers en verder uitgebouwd naar positie- en partijvormen. Dit is een manier van trainen die we binnen AZ succesvol toepassen. Elementen zoals voetenwerk, coaching, timing, techniek en een goede spelvoort- zetting komen daarbij ruimschoots aan de orde.”

leid in Nederland is hier vaak een gevolg van. Ook omdat coaches denken

Foto: VI Foto: Images te weinig kennis over de keeper te hebben. Ik vind dat wel erg gemakkelijk gedacht. Die coach moet er ook onze keepers met techniek als voor- en dan zinvol zijn, maar het heeft voor zijn keepers zijn. Vaak hoor je naamste uitgangspunt.” toch meer effect wanneer de linksbui- dat ze daar ‘geen verstand van heb- ten of de aanvallende middenvelder ben’ of ‘vraag maar aan de keepers- Eigen visie de ballen op of voor het doel brengt trainer’. Dat is in mijn ogen onzin, In De Voetbaltrainer hebben al eerder zoals in de wedstrijd ook het geval is. zéker bij een profclub. Daar moet de onder meer Frans Hoek, Maarten Arts Op die manier wedstrijdsituaties na- trainer/coach iedereen van informatie en Edwin Susebeek een eigen filosofie bootsen heeft voor keepers op jonge en nuttige tips kunnen voorzien. Bin- over het opleiden van keepers voor maar ook op latere leeftijd vaak veel nen AZ besteden we daar met onze het voetlicht gebracht. Ook Van Aart meer effect. Ze leren zo een wedstrijd teamcoaches heel veel aandacht aan. heeft als voormalig (jeugd)keeper van of situatie ‘lezen’ en daarop anticipe- Hoe? Door met hen te praten over Ajax en AZ, met zijn tien jaar ervaren. Het probleem is echter dat voor situaties in de wedstrijd, waar in hun ring als teamtrainer en keeperstrai- deze situatieve trainingen trainers ogen keepers aan moeten voldoen, en ner/scout, een eigen visie ontwikkeld hun veldspelers vaak niet lenen. Ze uiteraard ook hoe zij daar als coaches als het om keepers gaat. nemen de keeper mee in het geheel mee omgaan.” Nick van Aart: “De wedstrijd moet het van de training met alle beperkingen uitgangspunt zijn. Geïsoleerd trainen qua coaching en training van keepers Ontwikkelingsplan is leuk, links en rechts tien ballen in tot gevolg. Nick van Aart: “We hebben binnen de de hoek schieten en de keeper laten Dat er volgens de ‘kenners’ te weinig AZ Jeugdopleiding een zogenaamd werken. Natuurlijk kan dat ook zo nu echte keeperstalenten worden opge- Ontwikkelingsplan beschreven. Daar-

32 33 De Voetbaltrainer 179 2011 32-37_AZ keepers:32-37 19-08-11 15:14 Pagina 34

De JeugdVoetbalTrainer

in staat per positie en per leeftijdsca- maar een klein stukje specifiek. tegorie beschreven aan welke eindter- Bij de tweede training met de keepers men iemand moet voldoen. Wij heb- behandelen en herhalen we het the- ben bij AZ ook voor keepers een der- ma om dit vervolgens uit te werken gelijk plan gemaakt. Daarin zijn we met spelers erbij met als eindvorm denk ik vrij uniek. een partijspel. Aan de hand van eindtermen per De derde training is in principe een leeftijdscategorie staat beschreven sessie van 45 minuten met of zonder wat de keeper aan het eind van het spelers waarbij het te trainen thema seizoen moet kennen en kunnen. Bin- van die periode opnieuw voorbij nen de eindtermen staat beschreven komt.” hoe de keeper scoort binnen de vier hoofdmomenten van het voetbal. Amateurclubs Maar er staat ook in hoe hij scoort in Waar bij RJO’s voor alle leeftijdscate- de fysieke testen zoals bij 10-meter gorieën keeperstrainers voorhanden sprints en sprongtesten. Tevens wordt zijn, daar ligt die situatie bij ama- hij beoordeeld op allerlei ‘topsportfac- teurclubs vaak anders. toren’ buiten de daadwerkelijke trai- Nick van Aart: “Juist bij de jongste ning, zoals zelfontwikkeling. jeugd is het van groot belang, dat er Aan de hand van die eindtermen heb een goede keeperstrainer voor de ik een plan geschreven over hoe we groep staat. Bij amateurclubs komen dat kunnen trainen per leeftijdscate- de keeperstrainers meestal pas in gorie. Bij Onder 19 wordt er op drie beeld bij de senioren en dan vaak nog momenten in de week extra aandacht uitsluitend voor het eerste en tweede gegeven aan de keepers. Zo bestaat de team. Men kan financieel gezien geen keeperstraining uit een algemeen verschillende keeperstrainers realise- deel en een specifiek deel. In het alge- ren of een club stelt met het budget mene deel trainen we in principe alle andere eisen. Een gemiste kans vind vaardigheden die voorkomen bij het ik dat. Als je op jonge leeftijd techni- keepen. Je moet hierbij denken aan sche vaardigheden kan bijbrengen handelingen als het oprapen van de aan keepers op een simpele, leuke en bal, werpen, meevoetballen enzo- goede wijze, is dit een voordeel in de veer 10.000 trainingsuren nodig hebt voorts. verdere ontwikkeling op het moment voordat je ergens in kunt uitblinken. Tijdens het specifieke deel trainen dat een keeper de overgang maakt Dus laat de jongste keepers kennis- we thema’s die onderverdeeld zijn naar een BVO. Voetbal leer je in de maken met alle technische vaardig- in Balbezit, Direct Gevaar en Indirect jongste jaren op straat maar duiken heden die voorkomen in het spel. Gevaar. Bij Onder 19 zal dertig en zweven op de straat is wat lastiger Maar wanneer er dan geen specifieke procent algemeen zijn en zeventig en wordt dus niet of nauwelijks ge- keeperstrainer voorhanden is, zorg procent specifiek. Bij de keeperstrai- daan waardoor je al in het begin van dan als vereniging wel dat er een ning van bijvoorbeeld de Onder 12 de ontwikkeling als keeper trainings- goed plan ligt. Op die manier weten zal het grootste deel algemeen zijn en uren mist. Er is bewezen dat je onge- ook teamtrainers wat er qua leeftijdscategorie van een keeper mag worden verwacht. En ís er dan zo’n plan, zorg er dan ook voor dat het wordt uitge- Nick van Aart (29 augustus 1976) voerd en nageleefd. Bij RJO’s is er in tegenstelling tot de Loopbaan als speler Loopbaan als trainer amateurs vaak wél een keeperstrainer Ajax jeugd Keeperstrainer AZ jeugd aanwezig. Zijn taak is echter primair Jong AZ en 1e selectie AZ -13 + keeperstrainer jeugd zich te richten op de ontwikkeling 40 jeugdinterlands AZ -14 + keeperstrainer jeugd van de (jeugd)keepers. Ik zie die rol Recordinternational Oranje -17. AZ -17 + keeperstrainer jeugd van een keeperstrainer graag anders Scout 1e elftal ingevuld en meer omvattend. In mijn visie is de ondersteunende rol van de Dit seizoen is Nick van Aart assistent van Gertjan Verbeek en als keeperstrainer bij het keeperstrainer veel groter op het mo- 1e elftal de opvolger van Jan Nederburgh. ment dat hij ook ervaring heeft in het trainen en coachen van veldteams.

www.devoetbaltrainer.nl 32-37_AZ keepers:32-37 19-08-11 15:14 Pagina 35

De JeugdVoetbalTrainer

traject doorlopen en heeft de stap gemaakt naar de A-selectie. Hij heeft het in zich om op termijn eerste keeper te zijn van AZ, al is het laatste stapje vaak wel het moeilijkste. Maar het kan wel, wanneer je als club de durf hebt zoals Real Madrid ooit had met Iker Casillas. Ook Dynamo Kiev heeft met Maksim Koval een jonge keeper die we regelmatig zien uitblinken. Eloy Room van Vitesse en Jasper Cillessen bij NEC hebben dit seizoen hun kans gekregen en gepakt. Cilles- sen mocht aan het eind van dit seizoen zelfs met het Nederlands elftal mee naar Zuid-Amerika. Binnen Ne- derland is er ongetwijfeld voldoende keeperstalent. Dat moet echter wel al op jonge leeftijd goed worden opgeleid. Die investering in een goed gekwalificeerde keeperstrainer moeten clubs al in een zeer vroeg stadium durven doen. Laat je dat na, dan zie ik dat absoluut als een gemiste kans.”

Samenvatting: • Nick van Aart vindt dat het niét investeren bij jongste jeugd in een goede keeperstrainer een gemiste kans is. Een keeper is net als een spits een po- Nick van Aart: “Daar worden een • De rol van de keeperstrainer sitie in het team die moet functione- keeper de grondbeginselen van het moet op speltechnisch en –tac- ren binnen een bepaalde speelwijze. keepersspel aangeleerd. Juist daar tische vlak vandaag de dag veel De keeperstrainer kan ook een onder- moet veel aan techniek worden ge- breder worden gezien. steunende rol naar de hoofdtrainer daan. Uiteraard is het ideale plaatje • Bij AZ worden keepers beoor- hebben binnen alle hoofdmomenten zoals wij bij AZ hebben opgezet met deeld aan de hand van een aan- van het spel waaronder ook spelher- drie trainingsmomenten niet overal tal eindtermen die gedetailleerd vattingen vallen, een facet van het haalbaar. Maar je kunt er wel naar zijn beschreven in een keepers- voetbalspel dat in het hedendaagse streven om de keeper de aandacht te plan. voetbal steeds belangrijker wordt. Na- geven die hij verdient. Bovendien • Bij keeperstrainingen moet de tuurlijk klopt het dat het vak van moet er ook niet worden geschroomd wedstrijd altijd het uitgangs- keeperstrainer een specialisme is net om een jonge keeper de kans te geven punt zijn. zoals de inspanningsfysioloog een zich te laten zien. Vaak kiezen trai- • Teamcoaches worden bij AZ op- specialist is op het gebied van het fy- ners voor korte termijn en dus voor geleid om ook keepers van sieke aspect. Maar op speltechnisch ervaring. Kies je voor een jonge kee- technisch/tactische tips te kun- en –tactisch vlak kan en moet de rol per, dan kies je niet altijd direct voor nen voorzien. van de keeperstrainer vandaag de dag zekerheid en moet je ook durf heb- • Goede samenwerking tussen veel breder worden gezien.” ben. Bij AZ hebben we nu met Sergio keeperstrainers en teamcoaches Romero, Joey Didulica, Eric Heijblok, is essentieel voor de ontwikke- Gekwalificeerde trainers Alvarado én Hobie Verhulst de be- ling van álle AZ (jeugd)spelers. Volgens Van Aart moet ook bij ama- schikking over vijf goede keepers. Het teurclubs het besef gaan leven dat is tevens een mix van transferwaarde, vooral in de onderbouw goed gekwa- ervaring met leeftijd én jeugdig ta- lificeerde trainers voor de groep die- lent. Hobie Verhulst is als D-pupil bij nen te staan. ons binnengekomen, heeft het hele

34 35 De Voetbaltrainer 179 2011 32-37_AZ keepers:32-37 19-08-11 15:14 Pagina 36

De JeugdVoetbalTrainer

Trainingsvormen van Nick van Aart

Trainingsvorm 1: Voorbereiding indirect gevaar

Doel • de keeper moet voorkomen dat de bal op de grond komt

Organisatie • zestienmetergebied • vijfmetergebied is de afgebakende ruimte • één groot doel • 4 pylonen • voldoende ballen

Inhoud • vanaf de rand zestien worden ballen ingespeeld • ballen moeten zowel boven- als onderhands worden verwerkt • voorzetten komen hoog, laag, kort en ver in het vijfmetergebied

Coaching • ‘Zorg dat je een actieve uitgangshouding hebt als keeper.’ • ‘Probeer de balbaan goed in te schatten.’ • ‘Ga op zoek naar de bal.’ • ‘Proberen de bal zo snel mogelijk te verwerken.’ • ‘Bij hoge voorzet springen vanuit de beweging.’

Trainingsvorm 2: Onderscheppen flankbal indirect gevaar

Doel • de keeper onderschept de flankbal voor, naast en achter hem

Organisatie • één groot doel • zestienmetergebied • 4 pylonen • ruimte opdelen in vijf vakken • voldoende ballen

Inhoud • inspelen van flankballen • keeper moet flankballen (van linker- en rechterkant) verwerken 3 • voorzetten worden voor, naast en achter de doelman gespeeld 2 • voorzetten worden hoog en laag getrapt • voorzetten worden afwisselend ook in- en uitdraaiend getrapt 1

Variatie • ballen onderhands gooien • ballen inspelen voor het doel met volley of dropkick • ballen onderscheppen onder weerstand van tegenstander

Coaching • ‘Goede actieve uitgangshouding.’ • ‘Balbaan goed inschatten.’ • ‘Neem kleine snelle pasjes, laatste pas voor afzet groot.’ • ‘Met het juiste been afzetten.’ • ‘Afzetbeen helemaal strekken.’ • ‘Armen opzwaaien én knie opzwaaien.’ • ‘Goed positie kiezen ten opzichte van doel en tegenstander.’

www.devoetbaltrainer.nl 32-37_AZ keepers:32-37 19-08-11 15:14 Pagina 37

De JeugdVoetbalTrainer Trainingsvorm 3: Spelvorm onderscheppen flankbal

Doel • de keeper onderschept de indraaiende en uitdraaiende flankbal

Organisatie • twee grote doelen • vak van 15 x 15 meter • 4 pylonen • voldoende ballen

Inhoud • in- en uitdraaiende flankballen worden vanaf de grond voor doel geschoten • keeper onderschept de ballen • keeper verwerkt de bal • na verwerking de bal onderhands gooien, met dropkick of volley terugspelen

Variatie • met tegenstander

Trainingsvorm 4: Wedstrijdvorm onderscheppen flankbal indirect gevaar

Doel • leren verwerken van flankballen door de keeper onder weerstand

Organisatie • twee grote doelen • veld van 50 x 40 meter • afgebakende ruimte van 20 x 40 meter • 6 pylonen • 2 keepers en (max.) 6 spelers • voldoende ballen • voldoende hesjes

Inhoud • keepers moeten flankballen onderscheppen • veldspelers mogen ‘gewoon’ scoren • Keeper is altijd in ondertal

Variatie • keeper + verdediger vs. 2 aanvallers • keeper + 2 verdedigers vs. 3 aanvallers • 3:3 + 2 keepers

Coaching • ‘Let als keeper erg goed op de organisatie met je verdediger(s).’ • ‘Als je komt als keeper dan explosief afzetten.’ • ‘Kies voor het juiste afzetbeen.’ • ‘Je afzetbeen helemaal strekken.’ • ‘Let op je positie in het doelgebied ten opzichte van medespelers en tegenstanders.’ • ‘Probeer snel te verwerken en goede voorzetting te kiezen.’ • ‘Na het verwerken van de bal “actief” blijven meedoen.’

36 37 De Voetbaltrainer 179 2011 38-39_A-Jeugd:38-39 19-08-11 14:26 Pagina 38

A-JEUGD

Spelers ontwikkelen

Guillaume Pocorni: “In de A-junioren zijn de spelers aan het einde gekomen van hun opleiding. Ze weten wat er van ze verwacht wordt op bepaalde posities en de meeste spelers kunnen ook aangeven waarom bepaalde zaken verkeerd of juist heel goed gingen tijdens een wedstrijd. Toch valt ze ook nog veel te leren, ook al zijn dat soms details. Een hulpmiddel hierbij is het gebruik van een rapportage in de vorm van een scoutingformu- lier. Op dit formulier staan bepaalde vaardigheden beschreven op onder andere technisch en tactisch vlak. Bij technische vaardigheden kun je denken aan handelingssnel- Guillaume Pocorni werd met de heid, traptechniek, korte en lange passing en individuele acties. Tactische vaardigheden A1 van Young Boys het afgelopen omvatten bijvoorbeeld het spelinzicht met en zonder bal, creativiteit en taakbewustheid. seizoen kampioen van de tweede Voor elke vaardigheid krijgt de speler een cijfer. Deze cijfers worden gegeven door onze divisie landelijk. Hij speelde zelf scouts en dit gebeurt eigenlijk al vroeg in het seizoen. We kunnen dan in gesprekken bij vv NieuwVennep, Neerlandia met spelers gelijk bekijken wat er zoal verbeterd kan worden. Gedurende het seizoen en sv Hoofddorp. In 1996 begon praten we hier geregeld met de speler over en kijken samen naar zijn ontwikkelingen. Pocorni als jeugdtrainer bij die Spelers kunnen op die manier gericht stappen maken en zijn bewust met hun ontwikke- laatste club en hij heeft bij vv ling bezig.” NieuwVennep, vv Woubrugge, SVOW en vv Young Boys ook al diverse seniorenteams onder zijn hoede gehad. Pocorni is in het bezit van het diploma TC2. Omschakeling

Guillaume Pocorni: “Omschakelmomenten vind ik heel belangrijk. Zowel van aanvallen naar verdedigen als andersom proberen we dit heel snel uit te voeren. We maken van te- voren ook afspraken over wie wat doet in de omschakeling. Het teambelang gaat hierbij voor het belang van de speler. Met alle teams willen we druk zetten naar voren. Veel druk op de bal op de helft van de tegenstander met heel veel pressie. Een aantal zaken Trainingen moet je dan dus goed bewaken. Hoe sta je bij balverlies? Ben je taakbewust? Hoe sta je ten opzichte van elkaar? Zo compact mogelijk blijven om de bal zo snel mogelijk weer te Guillaume Pocorni: “Ik richt mijn veroveren. Dat komt op trainingen ook steeds weer aan de orde.” trainingen in volgens de Zeister Visie. De trainingen en oefenvor- men laat ik zoveel mogelijk lijken op echte wedstrijdsituaties. Waar mogelijk werken we met de bal en (Selectie)beleid aan elementen van samenspelen, doelgerichtheid en doelpunten Guillaume Pocorni: “Doelstelling bij vv Young Boys is dat de leden voor de eerste selectie maken of voorkomen. Ik houd er- zelf opgeleid worden. Het kampioenschap van A1 en de bijbehorende promotie naar de van spelers bij mijn trainingen te eerste divisie vormt daar een belangrijke stap in. Spelers komen bij ons spelen omdat betrekken. Niet alleen maar op- ze een betere voetballer worden. Daar gaat het om. We sturen erg op kwaliteit en deze drachten laten uitvoeren, maar manier van werken maakt dat spelers graag bij vv Young Boys komen voetballen. De club veel communiceren en spelers zelf heeft door die prestatiecultuur een aantrekkingskracht op de regio en dat beperkt ook laten ontdekken waarom we een het verloop in de hogere jeugdteams. We hebben gekozen voor een constructie waarbij bepaalde oefening doen. Wat is we alleen een eerste elftal hebben op de zaterdag en ook maar één A-juniorenelftal. In het nut en wat heb je er op de za- plaats van een A2 of een tweede elftal op de zaterdag, spelen we met een soort beloften- terdag weer aan? Voor mijn trai- team op zondagmiddag. In dit team spelen veel jeugdspelers die nog niet voor een plek ningen is het handelingstempo in A1 in aanmerking komen. Met dit team spelen we in de vierde klasse. Doordat deze van het passen en trappen belang- talentvolle jongens in een seniorencompetitie spelen, wordt er een beroep gedaan op rijk. Het vormt als het ware de ba- hun handelingssnelheid en technische- en tactische vaardigheden. Fysiek is de tegen- sis van mijn oefenstof. Passen, stander wat volwassener, dus onze spelers moeten slimmer zijn. We coachen ze hier dan trappen en steeds weer de derde ook op. Het opbrengen om gedisciplineerd te spelen hoort hierbij. Niet zeuren tegen een man zoeken.” scheidsrechter of een tegenstander. Gewoon vlot die bal pakken en doorspelen.”

www.devoetbaltrainer.nl 38-39_A-Jeugd:38-39 19-08-11 14:26 Pagina 39

De JeugdVoetbalTrainer

Trainingsvorm

Doel • verbeteren van het inschuiven van verdedigers naar het middenveld 1 Organisatie het veld loopt vanaf de eigen achterlijn tot aan de zestien- 3 • 9 meterlijn 4 • voldoende hesjes • 15 ballen en 4 pylonen 8 6 voldoende ballen bij de trainer 5 10 • 8 7 Inhoud 6 7 • partijspel 8:8 + 2 keepers 4 beide teams kunnen scoren op groot doel 4 • 9 11 er wordt gespeeld met buitenspel • 2 5 3 Coaching 3 Pass (voorwaarde) • 1 -‘Kijk goed naar je medespelers voordat je een pass geeft.’ 1 • Aanbieden - ‘Blijf in beweging, maak ruimte voor jezelf en voor je medespeler.’ - ‘9 kom in beweging zodra je ziet dat 3 of 4 het middenveld op kan dribbelen.’ • Ruimte creëren Methodiek - ‘Nummer 2 en 5 loop diep zodra 3 de bal heeft.’ • binnen bepaalde tijd moet de spits aangespeeld zijn - ‘Nummer 4 zak in zodra 3 de bal aangespeeld krijgt.’ • maximaal aantal keer raken

VOLG De VoetbalTrainer

38 39 De Voetbaltrainer 179 2011 40-41_B-Jeugd:40-41 19-08-11 14:27 Pagina 40

B-JEUGD

Fysiek Teambuilding

Marco Bragonje: “In de competitie spe- Marco Bragonje: “In het begin van het len we tegen fysiek sterkere ploegen. seizoen ben ik vooral bezig een goed Als je niet snel handelt, komen de spe- team neer te zetten. Bijvoorbeeld over lers daar vanzelf wel achter. Ook dit is onze manier van spelen: hoe doen we altijd een terugkomend aspect op de dat nu samen? De spelers van FC Utrecht trainingen. Spelers mogen niet stil hebben kwaliteiten genoeg, maar hoe staan, maar moeten altijd in beweging kom je nu samen tot het winnen van Marco Bragonje kreeg na het zijn. Ruimtes maken voor zichzelf en een wedstrijd? Hoe kunnen we aanval- afronden van het CIOS de voor een teamgenoot. En spelers dus lend spelen en wat kunnen we verdedi- mogelijkheid om in ZuidAfrika ook bewust maken dat ze elkaar nodig gend doen? Wat is de bijdrage van het een vrijwilligersproject te gaan hebben. Spelers hebben bij mij de vrij- individu aan het geheel? Voor mij is het doen met sporten op scholen. heid om fouten te maken. Niet alles belangrijk dat de spelers met elkaar Toen hij teruggekeerd was naar kan goed zijn. Wel wil ik dan zien dat communiceren. Bij deze leeftijd is dat Nederland, gaf Ajax hem de kans andere spelers die fout willen herstel- niet altijd even makkelijk, want de spe- een voetbalschool op te starten in len. Gedurende dit seizoen hebben wij lers voelen zich nogal snel aangevallen Ghana.Via Amerika kwam hij in als team fantastische wedstrijden ge- of zien coaching als kritiek. Dit is ook Kazachstan terecht als speeld, maar daarnaast ook hele slecht iets wat bij mijn besprekingen en trai- assistentbondscoach, waarnaast wedstrijden. De ontwikkeling van mijn ningen altijd wel terugkomt. Hoe coach hij ook trainer werd van spelers is vooral geweest hoe je met el- je elkaar en hoe ga je met elkaar om? Shymkent en Alma Ata. Eenmaal kaar de wedstrijd speelt.” Een onderdeel van het neerzetten van terug in Nederland ging hij aan de een team is ook de manier van spelen. slag bij FC Utrecht. Hij traint daar We maken afspraken met elkaar en ik het team voor spelers onder de wil dat we die nakomen. Na de winter- 16 jaar. stop proberen we stappen te maken om dominant te gaan voetballen. Dit houdt in dat we de bal willen veroveren op de helft van de tegenstander. Ook dit komt weer neer op het maken van afspraken en bereid zijn op tijd om te schakelen. Voor een trainer is het mooi als spelers elkaar tijdens wedstrijden en trainingen Topsport gaan corrigeren en beter maken. Dat is winst.” Marco Bragonje: “FC Utrecht is pas sinds twee jaar actief met een B2-selectie. Voor- heen maakten de tweedejaars C-junioren direct de stap naar de B1. Hierdoor was de groep te groot, waardoor veel spelers niet aan spelen toekwamen. Om een goede doorstroming te krijgen naar de B1 zijn wij vorig seizoen met een B2-selectie begonnen. De start in de derde divisie leverde meteen een kampioenschap op. Voor de spelers een leuke belevenis en een goede ervaring, maar de weerstand was niet altijd hoog. Hierdoor werden te veel wedstrijden te gemakkelijk gewonnen. Het afgelopen seizoen hebben we gespeeld in de tweede divisie, waarin vrijwel alleen maar tweedejaars B-junioren uitkomen. De spelers bij FC Utrecht zijn dit jaar dan ook voor het eerst vijf keer in de week gaan trainen. Maandag, dinsdag en vrijdag trainen ze een keer en op de donderdag zelfs twee keer. Naast de trainingen is er een huiswerkklas voor de spelers. Met al het schoolwerk naast het voetbal is het vooral de verantwoordelijkheid van de speler zelf om alles in goede banen te leiden. Hier- voor hebben we dan ook per team een studiebegeleider in dienst om spelers te helpen met de school en hun planningen. Volgend seizoen komt er nog een trainings- moment bij, dus gaan wij naar zes keer trainen per week toe. Dit vraagt nog meer discipline van de speler zelf en uiteraard van de club om alles in goede banen te lei- De VoetbalTrainer den.” VOLG

www.devoetbaltrainer.nl 40-41_B-Jeugd:40-41 19-08-11 14:27 Pagina 41

De JeugdVoetbalTrainer

Trainingsvorm

Doel • verbeteren van het positiespel onder druk

Organisatie • veld van breedte 16 m en 35 m vanaf middenlijn • twee spelers van elk team blijven op de eigen helft, de jagende partij heeft 5 spelers • voldoende ballen bij de trainer

Inhoud • partijspel 7:5 plus 2 • spel begint steeds bij de trainer • accent ligt op het rondspelen van de bal onder druk (op balbezit kunnen spelen) • ook aandacht voor het omschakelen na balverlies • spel laten lopen en in de (begeleidende) coaching de verschillende mogelijkheden aanreiken

Coaching Methodiek •Pass (voorwaarde) •punten toekennen zodra er een x aantal keer is - ‘Kijk goed naar je medespelers.’ rondgespeeld - ‘Denk aan snelheid en zuiverheid van je passes.’ •spelen met de tijd, hoe lang kun je de bal in bezit houden - ‘Wat doe jij nadat jij een pass hebt gegeven?’ •na onderschepping zo snel mogelijk eigen speler op andere helft inspelen •Aanbieden •door de lucht inspelen is een extra punt - ‘Blijf in beweging, maak ruimte voor jezelf en voor je medespeler.’ - ‘Coach elkaar.’

•Ruimte creëren - ‘Kom in de bal of blijf weg.’ - ‘Kijk naar de posities van je medespelers en anticipeer daarop.’

•Omschakeling - ‘Bij balverlies direct druk geven op de bal.’ - ‘Probeer de bal zo snel mogelijk terug te veroveren.’

40 41 De Voetbaltrainer 179 2011 42-43_C-Jeugd:42-43 19-08-11 14:28 Pagina 42

C-JEUGD

Groei Techniek

Sander Riesener: “Belangrijk tij- Sander Riesener: “Een van de belangrijkste on- dens het bepalen van doelstellin- derdelen binnen onze opleiding is techniek. De gen en het benaderen van trainin- functionele technische vaardigheden, die al gen of wedstrijden is de diversiteit aangeleerd zijn in de teams voor spelers onder die er binnen de leeftijdsgroep de 12, 13 en 14 jaar, gaan in de C1 vertaald voor spelers onder de 15 jaar op- worden naar de speelwijze van de club. De treedt. Er dient nauwlettend reke- technische vaardigheden en het toepassen Sander Riesener studeerde aan ning gehouden te worden met het hiervan worden gedurende het gehele seizoen de Academie voor Lichamelijke periodiseren. Al deze jongens ma- behandeld, uitgesplitst in diverse teamtaken. Opvoeding (ALO) in Amsterdam, ken gedurende dit jaar grote stap- Een goede techniek is de basis van een goed dat tevens zijn woonplaats is. pen, niet alleen op voetbaltech- positiespel. Wanneer de speler een goede Wegens gezondheidsproblemen nisch en tactisch niveau, maar ook balaanname heeft en zorgt dat de bal direct moest hij zijn voetbalschoenen al op fysiek, mentaal en sociaal- speelklaar ligt, wint hij tijd. Deze tijd is be- op zijn twintigste aan de wilgen emotioneel vlak. Zowel tijdens langrijk om de juiste keuze te kunnen maken. hangen. Op de ALO haalde hij mijn studie als in de jaren dat ik Binnen de trainingen wordt dit behandeld in zijn TC2 diploma en hij trainde bij training geef, heb ik gemerkt dat diverse passen trapvormen, afwerkvormen, HBC, DCG en FC Volendam. Bij bij de C-junioren de groeispurt positiespelen en tactische partijvormen. Bin- die laatste club traint hij een belangrijk aandachtspunt is. nen de passen trapvormen en afwerkvormen momenteel de C1. Riesener is in Dit is vooral te merken aan de ve- wordt vooral aandacht geschonken aan de het dagelijks leven leerkracht le blessures die zich voordoen. Een techniek. Op je voorvoeten staan, je lichaam in bewegingsonderwijs. goede samenwerking tussen trai- de juiste houding, na een inspeelpass direct ner en speler, maar ook tussen doorbewegen etc. Tijdens de positiespelen en trainer en medische staf is daar- tactische partijvormen wordt deze techniek om van groot belang.” samengevoegd met de tactische aanwijzingen. Daarnaast spelen wij geregeld oefenwedstrijden, omdat ik van mening ben dat hetgeen op de trainingen geleerd wordt het beste toegepast kan worden in deze wedstrijden. Dit zijn Persoonlijk Ontwikkelings Plan (POP) de momenten om fouten te maken en daarvan kunnen spelers leren.” Sander Riesener: “Het belangrijkste uitgangspunt binnen de jeugdopleiding van FC Volendam is spelers opleiden voor het eerste elftal. Om deze doelstelling te kunnen realiseren, moeten de trainers binnen de jeugdopleiding zorg- dragen voor de individuele ontwikkeling van iedere speler. Bij FC Volendam maken wij gebruik van een Persoonlijk Ontwikkelings Plan (POP). Dit is een Veelzijdig plan dat in augustus van het nieuwe voetbaljaar met iedere speler één op één gemaakt wordt. Binnen dit gesprek staan een viertal aspecten centraal: Tech- Sander Riesener: “Ook het sociaal-emotionele niek, Fysiek, Mentaal en Tactiek. Bij al deze aspecten dient de speler zowel aspect neemt bij de jongens in deze leeftijd zijn kwaliteiten als zijn verbeterpunten aan te geven. Deze benodigde kwali- een belangrijke rol in. Voetballen bij een BVO teiten zijn vaak niet voor iedere positie hetzelfde. Een centrale verdediger zal heeft zo zijn mooie punten, maar er vinden op andere vaardigheden trainen dan een rechtermiddenvelder. Er wordt sa- ook teleurstellingen plaats. De staf heeft de men met de speler een aantal doelstellingen benoemd. Zodoende leert een taak om de jongens hierop te attenderen en ze speler na te denken over zichzelf. De speler wil immers zelf profvoetballer te leren met teleurstellingen om te gaan. Be- worden.” langrijk hierin is om goed te weten hoe iedere jongen op dergelijke situaties kan reageren. Ie- dere speler is anders en heeft een andere persoonlijkheid waarmee wij als staf proberen om te gaan. De ene speler heeft een aai over zijn bol nodig en de ander heeft meer baat bij De VoetbalTrainer een stevige preek. Deze veelzijdigheid vind ik VOLG als trainer het mooiste van het vak.”

www.devoetbaltrainer.nl 42-43_C-Jeugd:42-43 19-08-11 14:28 Pagina 43

De JeugdVoetbalTrainer

Trainingsvorm

Doel • verbeteren van de samenwerking tussen middenvelders en spitsen op de helft van de tegenstander in een passen trapvorm 9 7 11

Organisatie 10 • het veld is iets groter dan een half speelveld, van een vast doel tot kop cirkel van de andere speelhelft 6 8 • één groot doel met twee keepers die steeds rouleren bij de links- en/of rechtsbuiten staan meerdere spelers, zodat • 3 2 het tempo tijdens de oefening hoog blijft 5 4 • voldoende ballen bij de centrale verdedigers (3) en (4)

Inhoud • de opbouw start bij de nummer 4. Na ongeveer vijf à zes momenten over de linkerflank wisselt de organisatie en wordt de opbouw gestart bij de nummer 3, waardoor er over de rechter- flank gespeeld wordt • het accent ligt op de samenwerking tussen de middenvelders en spitsen

Coaching Methodiek • Verdedigers • Centrale verdediger neerzetten bij de nummer 9, zowel op het - ‘Geef een strakke, bespeelbare, inspeelbal over de grond.’ moment van inspelen van 5 naar 9 als bij de voorzet van 7 of 11 - ‘Opengedraaid staan (2 en 5) zodat je snelheid houdt in de bal • In de opbouw variëren door in plaats van een inspeelbal van 5 wanneer er ingespeeld wordt.’ naar 9 nu van 5 naar linkerspits 11 te spelen - ‘Over de bal heen kijken (diep kijken).’ • Rechter- en/of linkervleugelverdediger neerzetten - ‘Doorbewegen zonder bal.’

• Middenvelders - ‘Maak een vooractie en sta daarbij opengedraaid, zodat de lijn richting 9 opengelaten wordt.’ - ‘Doorbewegen zonder bal.’ - ‘Geef een strakke, bespeelbare, inspeelpass richting 7 of 11.’

• Aanvallers - ‘Maak een vooractie om “los” te komen van je tegenstander.’ - ‘Op het juiste moment een vooractie maken.’ - ‘Denk aan het insnijden van de bal, zodra je een dieptebal krijgt van 6 of 8.’ - ‘Geef een strakke voorzet, over de grond of door de lucht.’

• Coachen - ‘Vraag steeds als je een bal wilt en coach je medespelers op het moment van inspelen.’

42 43 De Voetbaltrainer 179 2011 44-45_D-Jeugd:44-45 19-08-11 14:29 Pagina 44

D-JEUGD

Coaching Type trainer

Mimoun Akrom: “De manier van Mimoun Akrom: “Ik ben een trainer die coachen bij D-pupillen is erg belangrijk. houdt van een team met voetballend Het zijn jonge jongens die je in mijn vermogen. Mijn intentie is altijd om aan- ogen steeds weer positief moet benade- vallend te spelen en dit begint in mijn ren. Ik vind dat je als trainer enthou- ogen altijd met zo snel mogelijk de bal siasme moet uitstralen, omdat dit over- veroveren. Daarom probeer ik met mijn slaat op de groep. Hierdoor krijg je veel teams meestal de bal op de helft van de Mimoun Akrom speelde vijf jaar energie en leergierigheid in je groep. tegenstander te veroveren. Dit houdt in bij VVVVenlo, waarna hij de stap Een voorbeeld: ik heb een jonge jongen dat we snel druk zetten. Ik geef mijn over de grens maakte. Via Union in het team die veel houdt van pinge- spelers veel ruimte om hun sterke pun- Nettetal kwam hij terecht bij SC len. Hij is technisch erg goed onderlegd ten te laten zien en probeer vooral te Waldniel, een club in de en kan gemakkelijk een tegenstander coachen op wat ze goed kunnen. Dit LandesLiga. Na twee jaar bij het passeren. Op trainingen overdrijft hij dit helpt hen zelfverzekerder te worden. jeugdplan betrokken te zijn nogal eens. Zodra dat gebeurt, coach ik Vaak is het resultaat van deze manier geweest en vervolgens drie jaar hem alleen op de geslaagde acties. Op van coachen dat de zwakke punten van- bij de C2 aan het roer te hebben die manier blijft hij in een bepaalde zelf beter worden. Dit komt doordat de gestaan, trainde Akrom ‘flow’ zitten. Na de training neem ik spelers zelfvertrouwen hebben en meer afgelopen seizoen de D1 van hem apart en ga op een rustige manier hun intuïtie durven te volgen. Dit is in VVVVenlo. Hij heeft het CIOS in met hem in gesprek. Ik stel vragen over mijn ogen dé manier waarop spelers het Sittard afgerond en is in het bezit zijn spel en bepaalde keuzes die hij tij- uiterste uit zichzelf kunnen halen zon- van het diploma TC2. dens de training heeft gemaakt. Vaak der dat het plezier verloren gaat.” blijkt dan wel dat hij zelf ook in de gaten heeft dat hij te vaak balverlies lijdt en zijn acties meer moet conditioneren. Als je als trainer voornamelijk de verbeterpunten benoemt, daalt het zelfver- Intensiteit trouwen van de speler. En daarmee be- reik je juist het tegengestelde van wat je Mimoun Akrom: “Het afgelopen jaar eigenlijk wilt.” hebben we een goed jaar gedraaid met VVV-Venlo D1. We zijn op het hoogste niveau op de tweede plaats geëindigd, één punt achter kampioen PSV D1. Door dit soort prestaties merken we dat we op Voorbeelden de goede weg zijn qua ontwikkeling van de jeugd. We hebben, in tegenstelling tot Mimoun Akrom: “Als speler vond ik het een geweldige ervaring om de jeugdoplei- voorgaande jaren, het afgelopen jaar zes ding te doorlopen en heb ik ook veel goede trainers gehad. In de B1 begon dit bij keer per week getraind. Steeds twee keer Maurice Graef. Hij is echt heel sterk in het omgaan met spelers en geeft je veel voor schooltijd en vier keer wat later op vertrouwen. Als ik niet lekker in mijn vel zat, nam hij me apart en gaf mijn zelfde middag. In het begin was het wennen vertrouwen weer een boost. Daarna kwam Ben van Dael, die op tactisch vlak voor de spelers om zichzelf elke training weer heel sterk was. Hij liet me sneller bepaalde situaties herkennen en daarop op te laden. Naarmate het seizoen vor- anticiperen. Vervolgens werd Wil Boessen mijn trainer, iemand die echt een ex- derde, merkten we dat we er de vruch- pert is in complexe passen trapvormen. Ik leerde dat een passen trapvorm ten van gingen plukken. Na de winter- heel goed met de spelbedoeling gecombineerd kan worden. Hij combineerde stop hebben we twaalf van de dertien passen trapvormen met onder andere de opbouw of het verdedigen. Ik heb van competitiewedstrijden gewonnen.” hen alledrie veel geleerd, zowel als speler maar ook nu als trainer. Ik probeer de goede dingen van mijn ervaringen met deze trainers in mijn rugzak te stoppen en er mijn voordeel mee te doen.” VOLG De VoetbalTrainer

www.devoetbaltrainer.nl 44-45_D-Jeugd:44-45 19-08-11 14:29 Pagina 45

De JeugdVoetbalTrainer

Trainingsvorm

Doel • verbeteren van het uitspelen van een overtalsituatie

Organisatie • het veld is 32 meter breed en 50 meter lang • voldoende hesjes • voldoende ballen en 6 pylonen

Inhoud 3 • positiespel 6:6 + 3 neutrale spelers • neutrale spelers blijven op de achterlijn en op de middellijn • aanvallende partij mag gebruik maken van de neutrale spelers • neutrale spelers op de achterlijn mogen ook de keepers zijn 2

Coaching • Pass -‘Probeer elkaar zuiver en hard in te spelen.’

• Aanbieden -‘Maak een vooractie.’ Methodiek -‘Loop niet onnodig met een bal, maar gebruik de neutrale • maximaal aantal keer raken spelers.’ • er kan een punt gescoord worden indien alle neutrale spelers de bal hebben gekregen • Ruimte creëren • uitbouwen naar een partijspel 7:7 met 1 neutrale speler -‘Kijk goed waar je medespelers staan.’ (neutrale spelers op achterlijn worden keeper)

44 45 De Voetbaltrainer 179 2011

JZ_`kk\i\efg\\e `ek\ieXk`feXXckf\ieff`6 nnn%\lif$jgfiki`e^%ec

! $ !#" !! "%!" $ " !" 9\c\\]_\kd\k

TACTIEK Tekst: Ton Biessels

Leerstrategieën voor de voetbaltrainer Hoe word je uitmuntend in ‘tactiek’?

Tactiek is een van dé middelen om een wedstrijd te winnen. Als je spelers een tactisch concept beheersen, heb je als trai ner echt iets bereikt. Door constant en consequent te leren kun je deze ‘kwaliteit’ ontwikkelen. Dat komt helaas niet aan waaien, je moet er steeds opnieuw aan werken!

Dit voetbaljaar 2011 neemt ’De Voetbal- De kernvraag is weer: welke manier zal iedereen ‘jouw’ tactiek prijzen en trainer’ in de diverse uitgaven steeds van leren past het best bij dit leerveld? ook kopiëren en imiteren. één leerveld onder de loep. Het gaat in Het lezen en bestuderen van boeken? Imiteren is een prima manier van le- totaal om vijf leervelden, afgeleid van Het nieuwste tactische (Barcelona-)mo- ren. Maar klakkeloos imiteren, onge- het eerder gepresenteerde model ‘15 del nabootsen en in de praktijk inslij- acht of dit bij het team past of bij de aspecten van coachleren’ (Ton Biessels, pen? Dit artikel helpt u verder op weg. specifieke wedstrijd en tegenstander, 2008, www.nlcoach.nl). werkt niet. Het systeem moet begre- Kijkend door deze loep proberen we in Tactiek is hot pen worden, op alle momenten van het hart te komen van een leerveld, en Tactiek is het meest besproken ele- de wedstrijd. Tactiek komt bij veel zo de beste leerstrategieën ervoor uit ment van voetbal. Iedereen heeft het trainers niet verder dan de opstelling te kiezen. Stond de vorige keer het erover. En iedereen heeft er ook veren de eerste tien minuten van de leerveld ‘techniek’ in de picture, in de- stand van. Als je een winnend elftal wedstrijd. Dat kan beter! ze uitgave staat het leerveld ‘tactiek’ hebt, wordt de tactiek bewonderd, Tactiek wordt gezien als de sleutel centraal. stijg je als trainer direct in aanzien en naar succes. Er is naast mentale bege-

46 47 De Voetbaltrainer 179 2011 47-50_Leerstrategie:47-50 19-08-11 14:30 Pagina 48

TACTIEK

leiding van spelers nergens méér over van het fenomeen, om het te (be)grij- geschreven dan over dit onderwerp. pen. Maar veel (literatuur) is geen garantie voor duidelijkheid. Dat je er ‘goed in Wat is tactiek? moet zijn’ is wel duidelijk. Hoe je dat Frank de Boer, dan nog als trainer van wordt, een stuk minder. 1:5:3:2 of Ajax A1, aan het woord: “Je tactiek is 1:4:2:2:2? Is de ruit verleden tijd? zo sterk als de tegenstander dat toe- Is de enige goede tactiek op dit mo- laat. Elk team heeft een bepaalde rode ment die van Barcelona? Ineens heeft draad in zijn systeem. Zo speel ik met heel Nederland het over deze speel- mijn Ajax-jeugd altijd 1:4:3:3. Maar hoe wijze. Het systeem dat Barcelona je het spel speelt, is afhankelijk van de speelt is, volgens bondscoach Bert dominantie van de tegenstander. Kun- van Marwijk (VT175) de moderne va- nen we goed opbouwen? Spelen wij Het systeem riant 1:4:6:0 waarbij de ‘spits’ Lionel met de punt naar voren of naar achte- dat Barcelona Messi een vrije rol krijgt. In Londen ren? Ik laat mijn Ajax-jeugd zelf bepa- speelt is, vol speelt Arsenal ongeveer hetzelfde len waar het voordeel te behalen valt. gens bonds spelletje, met Van Persie in de vrije Gaan we met de punt naar achter spe- coach Bert van rol. Is er nu sprake van één Barcelo- len, omdat er niet echt een nummer Marwijk na-tactiek, of mixt Barcelona’s Josep tien is? Of zijn we zo sterk dat de cen- (VT175) de Guardiola meerdere concepten? Mixt trale verdediger naar voren schuift en moderne va hij de tactische wendingen of kunnen wij dus met de punt naar voren spe- riant 1:4:6:0 zijn spelers zelf de wedstrijd ‘lezen’? len? Stel dat je de centrale verdediger waarbij de Zijn coaches wel nodig voor tactische naar voren schuift maar er gebeurt ‘spits’ Lionel begeleiding tijdens de wedstrijd? niks, dan kun je beter een middenvel- Messi een vrije Eerst maar weer op zoek naar de kern der in balbezit laten komen. Dat is in- rol krijgt. zicht waar je jaren op oefent door het in de praktijk te ondervinden. Het

28e jaargang, februari 2o11 nummer 175 heeft ook te maken met de inschatting www. devoetbaltrainer.nl die je van je tegenstander maakt.” Tactiek is een manier waarop je een wedstrijd probeert te winnen. Binnen Heeft Josep Guardiola de beste tactiek, je strategie kun je tijdens een wed- de beste spelers, of beide? strijd meerdere tactieken toepassen. Een en ander is gebaseerd op je eigen oorlog’. Hij predikte ook de term ‘To- spel, maar ook op het spel van de te- taalvoetbal’. Hij liet het Nederlands genstander. Het is duidelijk dat tactiek elftal totaalvoetbal spelen, als een ge- een wisselwerking is tussen twee oliede machine, in Zuid-Amerika ‘la Trainer Trainer teams, niet één star systeem dat de Maquina Naranja’ genoemd. hele wedstrijd werkt. Alles begint met nadenken. Hoe zie ik, als verantwoordelijk coach, voet- Rinus Michels bal? Wat wil ik bereiken? Een simpel Voor een oorspronkelijk begrip van statement zoals ‘ik wil de wedstrijd tactiek moeten we terug in de tijd. winnen’, helpt niet. Dat is te vanzelf- Het woord tactiek wordt gebruikt in sprekend en te abstract. Een spelers- oorlogsvoering, met termen als aan- groep zal hier ook niet enthousiast valsopmars of verdedigingslinie. De van worden. Een strategie heeft tac- verbinding met oorlogen werd al eer- tiek nodig om het doel te bereiken en der gelegd door onze eigen Rinus Mi- een visie voor de koers. Voetbal chels. In dit militaire verband wordt Toekomstvisie Bert van Marwijk: ook gesproken over een tactische Strategie fout, een veel gehoorde uitspraak in Een kritisch blog als Zonal Marking

De 'Graag iets meer Barcelona' De de voetballerij. We zoomen verder in geeft veel informatie over de keuzes die op Michels’ wereld van ‘Voetbal is toptrainers maken in beslissende wed-

www.devoetbaltrainer.nl 47-50_Leerstrategie:47-50 19-08-11 14:30 Pagina 49

antwoord op de flitsende start van het Russische team”, was een van de con- clusies na de 3-1 nederlaag die het team van van Basten uitschakelde in de kwartfinale van de EK van 2008. We sluiten aan bij de opvatting van Frank de Boer: je tactiek is zo sterk als de tegenstander dat toelaat.

Aanpak De analyse van het leerveld tactiek levert de volgende uitgangspunten op: • Start met denken vanuit de kennis die er over tactiek te vinden is. Kennis van alle nieuwe, alle huidige en alle voorgaande systemen of concepten. Van het catenacciosys- teem van Nereo Rocco in 1958 (Pa- dova, Serie A) tot het Barcelona- model van nu. • Met zoveel goede tactische systemen is imiteren verstandig. Deze kunnen echter niet klakkeloos worden gekopieerd voor jouw team en voor elke situatie. • Neem dus ruim de tijd om alle in jouw ogen bruikbare systemen te overdenken en uit te proberen in de

Foto: Pro Shots Pro Foto: trainingen. • Leg zo de verbinding tussen theorie strijden. De return die Chelsea moest balbezit, dat ze in de eerste wedstrijd en praktijk. Scherp je kennis aan spelen tegen Manchester United hadden: het gapende gat tussen mid- met eigen praktijkervaring. Sta (kwartfinale Champions League, denveld en aanval; dit werd overbrugd open voor kritiek op jouw keuzes, 2010/2011) was tactisch een uitdaging door Lampard en Anelka”. Zonal Mar- door deze systematisch met ande- voor Ancelotti: hij moest iets doen om- king is een must voor coaches die wil- ren frequent en kritisch te bespre- dat zijn team de eerste wedstrijd verlo- len leren op tactisch gebied. ken. ren had. De herinnering aan de ont- moeting van zijn AC Milan tegen Uni- Conclusie Concrete acties ted in 2007 bracht hem op ‘de Kerst- Tactiek is ná-denken en vóór-denken. • Pak je theorie op! Neem kennis op boom’. Het doel was druk te houden op Een doordachte manier om ervoor te door te lezen en te bestuderen: boe- Michael Carrick en Ryan Giggs om te zorgen dat je je doel bereikt. Dat is de ken, websites, artikelen, weblogs. voorkomen dat dit duo de wedstrijd conclusie van deze quickscan op tac- Leer enkele tactische concepten van zou controleren, zoals ze deden in de tiek. Tactiek getuigt van veel overleg, binnen en buiten waarvan jij vindt heenwedstrijd. met inachtneming van steeds wijzi- dat ze bij je team passen, omdat je Hier krijgen we inzicht in het denkwerk gende omstandigheden. Duidelijk is er ook de spelers voor hebt! van Ancelotti en dat laat ons zien wat dat tactiek geen statisch model is dat tactiek werkelijk is: denkwerk. Hetgeen een heel seizoen meegaat, soms zelfs • Go live! Ga naar live wedstrijden blijkt uit de volgende analyse: “Dat on- niet eens een hele wedstrijd. Van tac- van andere teams in jouw divisie of derdeel van de match werkte perfect tiek veranderen is hier een logisch afdeling. voor Chelsea, de eerste paar minuten, vervolg op: het is anders te werk gaan, - Bekijk deze wedstrijden puur van- als ze de bal niet hadden. Het gekozen als reactie op de situatie die je ziet uit een tactisch perspectief. Focus concept loste ook het probleem op bij veranderen. “Oranje had geen tactisch op het team, niet op de bal.

48 49 De Voetbaltrainer 179 2011 47-50_Leerstrategie:47-50 19-08-11 14:30 Pagina 50

TACTIEK

De meest krachtige leerstrategieën voor het leerveld tactiek zijn dan ook...

1 2 3 4 5 techniek TACTIEK fysiologie psychologie management

imiterend reflectief leren buiten leren door leren in en interactief theoretisch leren, leren, vóór- je eigen sport uitproberen van extreme, leren leren, de kunst en ná-denken binnen je spannende informatie afkijken eigen situaties verzamelen trainingen en wedstrijden

Tabel 1. uitkomst van de analyse

- Schrijf op wat je ziet! Welke op- voetbal en hoe je dat met je team een collega naar live wedstrijden stelling zie je? Wat gebeurt er aan- vorm kan geven. Kies enkele bij de en doe de 6 perioden-methode sa- vallend, verdedigend en opbou- visie passende tactische systemen men! wend? Wat doen spelers bij balbe- die je typisch vindt passen bij jouw zit en bij balverlies? team en bij de ambitie die jíj hebt • Ga vreemd! Doe dezelfde oefening - Let op bij wissels! Wat zag je er- met je team. op een totaal ander veld, bij een an- voor? Wat erna? Welk effect werd dere tak van sport. Beschrijf wat je bedoeld met de wissel(s)? • Imiteren! Verlaat het idee dat je alles ziet en bespreek dit na met de trai- - Beschrijf ook de situatie bij inter- zelf moet bedenken. Neem goede ner/coach van deze totaal andere ne wissels, dus binnen het team, ideeën en concepten, in dit geval sport. in het veld. tactische, gerust over! Zet het wel in jouw visie en strategie. Niet elk team • Blijf interactief: gebruik kritische • Reserveer tijd voor reflectie: neem kan elk tactisch plan uitvoeren! contacten permanent, juist ook die een lange avond om de theorie uit uit een andere sport. de boeken te vergelijken met wat je • Het is tijd voor interactief leren: zag in het veld. Schrijf precies op deel je ideeën en plannen met an- • Nodig hem/haar uit naast je op de wat je zag gebeuren in het veld. Ge- dere(n). Leg uit aan een colle- bank, in de dug-out. Vraag om feed- bruik de 6 perioden-methode: de ga/trainer/coach wat je opvattingen back op jouw tactische begeleiding eerste 20 minuten, de tweede 20 mi- zijn, hoe je bent gekomen tot de van jouw team in de wedstrijd. nuten, de laatste 5 minuten (van el- keuze voor een bepaald tactisch sys- ke helft). Beschrijf steeds de ver- teem. Vraag om kritische reacties. Wil je meer weten over dit onder- schillen met de beginopstelling. Dit Zoek mensen die kritisch dúrven werp? Stuur een e-mail naar is de vermoedelijke tactiek die het zijn en jou niet zullen sparen. Vraag [email protected] team voornemens was te gaan spe- ze om de effecten en de voor- en len. Wat veranderde er en waar- nadelen van de gekozen tactiek te door? noemen. De VoetbalTrainer • Visie: neem je eigen team voor • Go interactief live: de combinatie VOLG ogen. Denk vanuit je eigen visie op van twee leerstrategieën. Ga met

www.devoetbaltrainer.nl 51_Boek:51 19-08-11 14:31 Pagina 51

BOEK

Mijn voetbalteam Ed van Eeden Prijs € 10,00 www.defonteintirion.nl Vanaf 8 jaar, maar ook voor ouders en coaches

De Voetbaltrainer lezersactie Vertel aan de redactie van De Voetbal- trainer op welke wijze u uw spelers actief betrekt bij het voetbalspel. Wat doet u, wat juist veel andere (jeugd)trainers níet doen? Mail uw antwoord uiterlijk 1 oktober 2011 naar [email protected] en win een exemplaar van Mijn voetbalteam invulboek.

Mijn Hoe ga je om met een scheidsrechter? Scheidsrechters zijn net mensen. Soms is een scheidsrechter een thuisfluiter, soms een pietje precies, soms chagrijnig, soms vrolijk, soms heeft hij er zin in en soms was hij liever niet voetbalteam gekomen. Meestal zijn scheidsrechters vrijwil- ligers die van voetbal houden. Bijna altijd hebben ze zelf ook gevoetbald, of doen ze dat nog. Daarom is het goed om te bedenken wat je beter wel en niet kunt doen bij een scheidsrech- invulboek ter. Enkele tips: • niet zeuren, zaniken, schelden, mopperen of Elke trainer zou graag zien dat zijn met jouw voetbalteam. Tegen wie klagen; spelers op en top betrokken zijn bij speelden jullie? Wat was de uitslag? • niet over alle beslissingen in discussie gaan; hun voetbalhobby. ‘Vroeg geleerd, is Wie scoorde een doelpunt? Wie • niet vragen om een gele kaart voor je tegen- oud gedaan’, moeten de makers van maakte een mooie redding? Wie gaf stander; Mijn voetbalteam invulboek gedacht een schitterende voorzet? Wie was • geen schwalbes maken; hebben. In deze uitgave wordt de het fanatiekst? En wat zei de trainer • niet de bal expres wegtrappen als het spel jeugdspeler direct aangesproken om in de rust en wat na de wedstrijd?’ stilligt; allerlei zaken bij te houden die gebeu- Tevens vindt men in het boek allerlei • niet doorgaan als er al gefloten is; ren tijdens zijn voetbalseizoen: ‘Dit in- tips over bijvoorbeeld technische • niet doen alsof je geblesseerd bent, als dat vulboek gaat helemaal over jouw elf- vaardigheden, het keepen, de spits- niet zo is; tal. Schrijf de namen van je medespe- positie en omgaan met de spelregels. • niet de vermoorde onschuld spelen als je net lers erin en zet hun bijnaam (als ze Weergegeven in duidelijke kinder- een harde overtreding hebt gemaakt; die hebben) en telefoonnummer erbij. taal. Het grootste deel van het boek • niet vragen of de scheids zijn blindengeleide- Schrijf op wat je tijdens de trainingen zijn invulformulieren en voetbalvel- hond heeft thuisgelaten of een bril nodig hebt geleerd, wat je al heel goed kunt den waar de speler kan invullen wat heeft; en wat je meer moet oefenen. En je hij getraind heeft en hoe de wed- • en vooral ook niet slijmen. Daar zijn de kunt in dit boek precies bijhouden strijd verlopen is. meeste scheidsrechters (terecht) volkomen welke wedstrijden je hebt gespeeld allergisch voor.

50 51 De Voetbaltrainer 179 2011 52-57_Jan Ceulemans:52-57 19-08-11 14:32 Pagina 52

PROFVOETBAL Tekst: Yves Brokken

Jan Ceulemans observeert, analyseert en corrigeert ‘Ik grijp ze desnoods bij hun kraag’

De voormalige Belgische international Jan Ceulemans begint al aan zijn elfde seizoen als hoofdtrainer van eersteklasser KVC Westerlo. De 54jarige ‘Caje’ past er zijn eigen trainings methodieken toe. Opvallend zijn vooral zijn observatie en analyse van de trainingsmomenten.

Jan Ceulemans: “Het grote voordeel zaken hier bij Westerlo vlot verlopen. maken aan die mensen welk voetbal als je trainingen door iemand anders Maar natuurlijk ben ik als trainer wel ik voor ogen zie en hoe we dat gaan laat geven, is dat je zelf vanaf de kant degene die de lijnen uitzet en bepaalt aanpakken. De mensen waarmee je kunt toekijken. Dan sta je buiten het hoe we gaan voetballen. Het is aan de samenwerkt, moeten perfect weten terrein en heb je een veel beter over- anderen om zich aan te passen. Als wat jij wilt en waar je naartoe wilt. Zo zicht. Als je zelf tussen de lijnen hier morgen een geheel nieuwe tech- weten zij ook wat hun te doen staat. staat, zie je veel zaken, maar gebeurt nische staf komt, verandert er in prin- Het kan niet dat ik een van mijn spe- er ook veel achter je rug. Die zaken cipe niets. Ik moet gewoon duidelijk lers een uitleg geef en dat een assis- die je ontgaan, zijn vaak essentieel. Een ander groot voordeel is dat je je assistenten meer betrekt bij de trainingen. Vroeger was een assistent iemand die de kegeltjes zette en die achter de ballen moest hollen die over het doel vlogen. Dat is gelukkig niet meer het geval.”

Wedstrijdsituaties Jan Ceulemans: “Ik werk op een periode van twee jaar na al elf jaar samen met mijn assistenten. Dat zorgt 1 er natuurlijk wel voor dat de sportieve

www.devoetbaltrainer.nl 52-57_Jan Ceulemans:52-57 19-08-11 14:32 Pagina 53

snel door en dus liep hij zich telkens vast. Op training hebben we hem echt veel gestuurd op het feit dat hij eerst naar binnen moet komen. Hij heeft dan twee opties: kaatsen met de op- komende middenvelder (A) of de bal meegeven met de rechtsback die kon oprukken omdat hij op de flank ruimte heeft gecreëerd (B). (zie tekening 1) Wat we hem ook hebben aangeleerd is om meer van flank te verwisselen met zijn collega aan de overkant. Op die manier kan hij met zijn sterke rechter meer naar binnen snijden om rechtstreeks doelgevaar te creëren. Een ander belangrijk punt waar we soms extra op moeten doortrainen is het overnemen van posities. Stel dat de centrale middenvelder van de tegenpartij persoonlijk gedekt wordt door een speler van ons. Wat doen we als die tegenstander dan opeens naar de rechterkant verhuist? Gaat onze speler dan mee of blijft hij in positie? Als we als ploeg sterker zijn of op dat moment het overwicht hebben in de wedstrijd, gaan we zelf dominant blijven spelen en blijft onze speler centraal zodat we in overtal komen op het middenveld. Zijn we de mindere ploeg, dan moeten we vooral defen-

Foto’s: Leo Brouwers Foto’s: sief gaan denken en kan de tegenspe- ler die naar rechts uitweek beter van kortbij gevolgd worden. Natuurlijk tent een kwartier later het verhaal zoen op niveau te kunnen meedraai- hangt het ook af van de manier waar- helemaal anders vertelt. Dan gaan die en. Als de wedstrijden eraankomen, op de tegenpartij speelt. Als de cen- jongens zich vragen stellen en dat vind ik het belangrijk dat we veel trai- trale middenvelder die naar rechts kan niet de bedoeling zijn. Observatie nen op wedstrijdsituaties, veel stil- uitweek daar alleen komt te staan, en analyse zijn twee punten die van staande fases ook. In de voorberei- kan hij opgevangen worden door onze belang zijn als we wedstrijdgericht ding ligt dat door de onregelmatig in- linksback. In het andere geval is dat werken. Tijdens de voorbereiding gelaste oefenwedstrijden en stages niet zo en moet er een keuze gemaakt speelt dat aspect een kleine rol omdat soms anders, maar tijdens het sei- worden naargelang de wedstrijdsitu- we zodanig geëvolueerd zijn dat alles zoen werken we met een planning atie en de sterkte van de tegenstan- wetenschappelijk benaderd wordt. Zo van twee weken. der (zie tekening 2). werken we met hartslagmeters. Dan valt er weinig te observeren. Je drukt Het gebeurt wel dat we ingrijpen en Voor we de training beginnen, overleg op een knopje en ziet of het goed is of het programma aanpassen als we tij- ik met mijn assistenten wat we gaan niet. Als een speler te vaak in het dens de wedstrijden bijvoorbeeld doen. De verschillende delen van de rood gaat, moet je hem temperen. En merken dat sommige aspecten nog training worden door iemand anders in het andere geval moet hij bijtrai- niet voldoende gekend zijn of nog gegeven. Zo geeft bijvoorbeeld Frank nen. Maar voor de rest hebben wij niet worden uitgevoerd zoals wij wil- Dauwen altijd de opwarming. Ik hou daar weinig of niks van te zeggen, wat len. Een paar voorbeelden. Onze me afzijdig zodat ik alles kan obser- natuurlijk niet maakt dat de voorbe- rechtsbuiten had op een bepaald mo- veren en zal pas bijsturen als ik vind reiding minder van belang is. Integen- ment te veel de neiging om steeds dat dat echt nodig is. Ik vind het voor deel. Spelers moeten richting hun fy- buitenom de linksachter te passeren. die jongens ook belangrijk dat zij een sieke top geraken om een heel sei- Zijn tegenstander had dat meestal wezenlijk onderdeel zijn van de tech-

52 53 De Voetbaltrainer 179 2011 52-57_Jan Ceulemans:52-57 19-08-11 14:32 Pagina 54

PROFVOETBAL

Jan Ceulemans in een notendop nische staf en een waardige bijdrage kunnen leveren aan de ploeg. Zo Jan Ceulemans (28 februari 1957) speelde in zijn carrière voor slechts twee creëer je een situatie waarin iedereen teams: Lierse SK, uit zijn geboortestad, en Club Brugge. Met ‘Blauw-Zwart’ op dezelfde lijn zit.” werd hij vier keer Belgisch kampioen, won hij twee keer de Belgische beker en vijf keer de Supercup. Tussen 1980 en 1986 won hij ook drie keer de Gou- De basis den Schoen, werd hij drie keer verkozen tot Profvoetballer van het Jaar en Jan Ceulemans: “Voetbal moet bij de drie keer tot Man van het Seizoen. In 1980 werd hij vijfde in het referendum basis blijven. Om tijdens een wed- van Europees Voetballer van het Jaar. In ’86 won hij de Fair Play-prijs en te- strijd het overzicht te behouden, moet vens de Nationale Trofee voor Sportverdienste. Maar internationale roem ver- je op balbezit kunnen spelen. Pass- en wierf hij pas echt in 1986 als aanvoerder van de Rode Duivels op het voor de trapvormen zijn dus bijna dagelijkse Belgen legendarische WK in Mexico. De Belgische ploeg werd toen pas uitge- kost op onze trainingen. Dat gebeurt schakeld in de halve finale door het Argentinië van een weergaloze Diego in alle vormen: in één tijd, in twee tij- Maradona. Met 96 selecties voor de Rode Duivels is Ceulemans zelfs in 2011 den, zes tegen zes, acht tegen vier, et nog steeds nationaal recordhouder. cetera. Door veel te herhalen word je steeds beter in wat je doet. Het zou Als beginnend trainer loodste de Caje in 1994 Eendracht Aalst van tweede dus logisch moeten zijn dat ik als naar eerste klasse en vijf jaar later Ingelmunster van derde naar tweede. trainer na verloop van tijd steeds Meteen daarna werd hij aangesteld als trainer van VC Westerlo, waarmee hij minder moet ingrijpen of zelfs het anno 2001 de Beker van België pakte. Eén seizoen was hij trainer van Club spel moet stilleggen om grondig bij te Brugge, waarmee hij in 2005 de Supercup won. Een sabbatical year later sturen. Het moet echter niet altijd keerde de Ceulemans terug naar de Stille Kempen. met de strenge hand. Als het stroef loopt, durf ik de training wel eens volledig onderbreken. Maar het gebeurt zie dat de back aan de overkant diep hem attent maakt op wat er fout is even goed dat ik iemand naroep en gaat en tegelijkertijd komt de links- gelopen, hoe moeilijker om hem te aanwijzingen geef. Dat zijn zaken zo- achter mij voorbij gesneld, dan grijp overtuigen dat hij in de toekomst ook als positie houden, de bal sneller in- ik hem bij zijn kraag. Bij wijze van effectief anders moet reageren en hoe spelen en vrijlopen. spreken. Dat zijn concrete zaken die minder efficiënt de boodschap zal een beter en sneller effect opleveren doordringen. Het maakt het dus beter Een concreet voorbeeld: wij spelen dan een theoretische sessie. Een an- werkbaar om meteen te corrigeren. normaliter in een 1:4:4:2-formatie wat der typisch voorbeeld: de linkermid- Om die reden maak ik dus ook zelden betekent dat we organisatie hoog in denvelder is in balbezit en merkt dat notities tijdens de trainingen. Na af- het vaandel dragen. Het is dus uitge- de linksback over hem heen gaat. De loop bespreek ik kort met mijn assis- sloten dat onze twee vleugelbacks ge- linksmidden geeft dan logischerwijze tenten hoe de training is verlopen en lijktijdig diep gaan en dat is nu net de bal mee in de voet van de links- wat zij er globaal van vonden. Dan wat ze soms wel nog durven doen. Er achter, zodat die een voorzet kan gegaan we individueel kijken hoe ieder- moeten continu drie spelers achterin ven. Het is dan wel de taak van de een gepresteerd heeft. blijven om defensieve zekerheid te linksmidden om de positie van de behouden. Als ik tijdens een training diep gelopen linksachter over te ne- Zo gebeurt het dat een speler op trai- men. Dat zijn eenvoudige dingen, ning hinder ondervindt, maar daar maar als je als coach tussen de lijnen niks over zegt. Zo’n situatie komt wel loopt, dan let je vaak op de actie van vaker voor, want iedereen wil spelen in dit geval de linksback. Wat de en om hun speelkansen te vrijwaren linksmidden doet, wordt meer dan zwijgen ze daar liever over. Dan bab- eens uit het oog verloren. En als die belen wij daar na de training met de zijn opdracht verloochent, stoot je technische staf over en dan roepen ? mogelijk op een dodelijke counter. we die jongen bij ons. Maar het gebeurt ook dat we het hebben over tac- Als je langs de zijlijn staat, zie je al- tische zaken zoals het bewegen van les. Dat schept de opportuniteit om de spitsen. Wat er ook gebeurt, wij sneller en frequenter in te grijpen, proberen spelers zoveel mogelijk op want een actie is vluchtig. Als je een hun gemak te stellen. Zo gaan ze zelf speler niet onmiddellijk wijst op zijn makkelijker zaken aankaarten en om- 2 daden, dan is die dat tien minuten er- dat ze zich beter voelen zullen ze ook na al vergeten. Hoe langer de tijd tus- beter presteren. En daar draait het sen de actie en het moment dat je uiteindelijk toch om. Alles geven voor

www.devoetbaltrainer.nl 52-57_Jan Ceulemans:52-57 19-08-11 14:32 Pagina 55

het team om een optimale prestatie ploeg? Kan het nog beter en op welke Compliment te leveren. Daarom hebben we tijdens vlakken? Wat zou je veranderd willen Jan Ceulemans: “Het doet voor een de stage ook een praatsessie ingelast. zien? Open communicatie staat voor- trainer enorm veel deugd als een trai- We laten dan elke speler afzonderlijk op. Als trainer word je dan ook closer ning gesmeerd loopt en je langs de aan het woord om zijn bevindingen met je spelers. Het resultaat is dat ze kant staat, kijkt en geen woord hoeft over zichzelf te geven - zonder andere eerlijk zullen antwoorden. Als techni- te zeggen. Maar het gebeurt dat we spelers erbij, want dat levert vaak een sche staf zullen wij al het mogelijke ongelooflijk veel moeten corrigeren. meer afstandelijke houding op. Denk en nodige proberen te doen om aan In principe mag een voetballer nooit je dat je genoeg hebt gedaan voor de de wensen van een speler te voldoen.” tevreden zijn, alleen als de bal tegen

Günther Van Audenaerde, vorig seizoen in duel met Davy De Beule van KV Kort rijk.

54 55 De Voetbaltrainer 179 2011 52-57_Jan Ceulemans:52-57 19-08-11 14:32 Pagina 56

PROFVOETBAL

Online (scan de QR-code of ga naar www.devoetbaltrainer.nl) de netten hangt. Dan kan je je even Fanpagina Beschrijvend artikel laten gaan, daarna roept de plicht KVC Westerlo: Jan Ceulemans: Jan Ceulemans: weer. Het is niet evident om er dat bij alle spelers direct in te krijgen. In tegenstelling tot wat velen denken of hoe het soms lijkt, moeten spelers vaak nadenken. Wat als ik de bal ingespeeld krijg, positie houden of meegaan? Want voor bijvoorbeeld een speler die goed is, die doet wat je wit laten zien wat een speler fout verdediger is het een risico om diep te vraagt, die moet je ook de lof geven heeft gedaan. Op de training ligt dat gaan en dus de ruimte in de rug te la- die hij verdient. Dat geldt voor wed- anders. Daar is het efficiënter om geten. Als hij op de tegenaanval gepakt strijden met veel inzet, maar ook op woon in te grijpen en te zeggen of te wordt, hangt hij, bij wijze van spre- training. Daarom gaan wij bij de ana- tonen wat anders en beter moet.” ken. Langs de andere kant is het geen lyse van de wedstrijden niet alleen optie om als back altijd in positie te kijken wat er fout is gelopen, maar Beperkte theorie blijven, want om aan te vallen moet ook zeker en vast de positieve punten Jan Ceulemans: “Zelf ben ik geen fer- je een meerderheid kunnen creëren voorschotelen aan de betreffende vente aanhanger van lange theoreti- op het middenveld. Voetbal is dus niet speler. Bepaalde fases die hij zeer sche besprekingen. Mijn spelers we- zo simpel als het er soms uitziet. Een goed opgelost heeft, specifieke op- ten hoe ik wil dat ze voetballen. Ze speler is goed als hij voor de trainer drachten die hij uitstekend heeft ver- kennen hun opdrachten door en door. goed is. Sommige jongens krijgen bij vuld of zaken waarin hij gegroeid is, We gaan natuurlijk wel de tegenstan- het publiek vaak veel kritiek, terwijl die hij beter doet dan voordien het der analyseren, hun manier van spe- ze in mijn ogen de beste op het veld geval was. Een positieve aanpak doet len en hoe ze stilliggende fases aan- waren. De perceptie is anders. Een wonderen. Bij wedstrijden gebruiken pakken. Wat er tijdens de eerste helft speler moet zijn taken uitvoeren. we videobeelden, omdat deze ener- van een wedstrijd fout loopt, dat Soms is dat spectaculair of aanval- zijds concrete wedstrijdsituaties dui- schrijf ik op en hou ik voor later. Tij- lend, soms gewoon sober. Maar een delijk maken en anderzijds zwart op dens de rust moet je iemand niet op zijn fouten wijzen, want dat geeft een speler alleen maar redenen om te pie- keren. Op zo’n moment moet je al- Actie na inspelen leen bezig zijn met de tweede helft. Jan Ceulemans: “Eén van de meest cruciale zaken in ons voetbal is de actie na het inspelen De wedstrijdanalyse volgt doorgaans van de bal. Veel spelers zijn al tevreden als ze dat tot een goed einde gebracht hebben, maar je op dinsdag, maar soms hou ik deze moet vooruit kijken en anticiperen op het vervolg van het spel. Je moet zorgen dat je in de vol- zelfs daags voor de volgende match. gende fase opnieuw beschikbaar bent, in positie speelt of aanspeelbaar bent. Tijdens de trai- Dat heeft als voordeel dat spelers die ning besteden we daar veel aandacht aan door spelers na een inspeelpass even naar de zij- zaken die je hun aanreikt beter in kant te laten lopen en vervolgens opnieuw in het veld te laten komen om meteen weer aan- hun hoofd houden voor het volgende speelbaar te zijn. Passen en blijven staan, dat is absoluut ondenkbaar.” (zie tekening 3) duel. Als je op maandag zou analyseren, dan hebben ze het vast, maar tegen zaterdag zijn ze al de helft vergeten. De analyse van de tegenstander gebeurt meestal op vrijdag en duurt 3 nooit langer dan twintig minuten. Dat volstaat, want uiteindelijk zijn het 2 vaak slechts details die verschillen. 1 De bespreking voor aanvang van de wedstrijd beperk ik zelfs tot vijf à tien minuten. Het is dan nog gewoon een kwestie van een paar zaken te herhalen. Tenslotte wordt er elke week dag- in-dag-uit getraind op wat en hoe je je opdrachten moet uitvoeren. 3 Hoe ziet nu zo’n wedstrijdanalyse er uit? Onze wedstrijden worden volledig geanalyseerd door onze videoana- list. Die verzamelt alle wedstrijdfases

www.devoetbaltrainer.nl 52-57_Jan Ceulemans:52-57 19-08-11 14:32 Pagina 57

en die worden dan door een van mijn assistenten gemonteerd op een DVD van pakweg tien minuten. Die analyseren we samen met de volledige technische staf. Spelers komen er in principe niet aan te pas. Dat is enkel het geval als een bepaalde speler her- haaldelijk dezelfde fout of fouten maakt. Dan roepen we hem apart bij ons, bekijken we samen de beelden en vragen we hem hoe hij daar zelf tegenover staat. Zo krijgt hij ook weer meer inzicht in zijn eigen spel. Een voorbeeld (zie tekening 4): onze rechtsback schuift in en de centrale verdediger houdt zijn eigen positie. Fout, want er komt zo te veel ruimte in de rug van de back en zo kan de defensie te makkelijk uit verband worden gespeeld. Het spreekt voor zich dat we tijdens de week op de training ook die fases extra in het oog zullen houden.”

Samenvatting: • Jan Ceulemans vindt herhaling van wedstrijdgerichte oefenstof cruciaal. • De assistenten moeten zich betrokken voelen bij de ploeg. • Corrigeren tijdens de training is efficiënter dan videomateriaal achteraf. • De wedstrijdbespreking wordt beperkt tot tien minuten. • Het positieve beklemtonen is minstens even belangrijk als de nadruk op de fouten leggen Sasha Iakovenko schudt Bernt Evens van Cercle Brugge van zich af.

56 57 De Voetbaltrainer 179 2011 58-61_Mediatheek:58-61 19-08-11 14:35 Pagina 58

MEDIATHEEK

Het team van De Voetbaltrainer heeft de zomerstop gebruikt om de website van het vakblad op diverse fronten te verbeteren. De drie belangrijkste ontwikkelingen zijn:

• Nieuwe mediatheek vol met hoogwaardige oefenstof in print en video (€35, voor abonnees op het vakblad, €55, voor nietabonnees) • Doorbladerbaar en doorzoekbaar archief van eerdere edities van De Voetbaltrainer (gratis voor abonnees) • De JeugdVoetbalTrainer online (gratis)

Nieuw

De mediatheek van De Voetbaltrainer

In de Mediatheek van De Voetbaltrainer kan Handig is ook het zoeksysteem waarmee u snel die oefenstof kunt vinden

men vanaf nu als abonnee van dit vakblad met die u wenst. Zoek bijvoorbeeld op leeftijdsgroep of rubrieken als speelwij

hoge korting terecht voor een database van oe ze, training, techniektraining of koppen.

fenstof in tekst, tekening, animatie en videoma De tekst en tekeningen zijn via een eenvoudig te bedienen printfunctie op

teriaal. Deze database zal in de toekomst veel papier af te drukken waardoor u altijd goed voorbereid op het trainings

vuldig aangevuld worden met nieuwe oefenstof. veld staat!

www.devoetbaltrainer.nl 58-61_Mediatheek:58-61 19-08-11 14:35 Pagina 59

VOLG De VoetbalTrainer

Maak uw account aan voor de website van De Voetbaltrainer.

Test de mediatheek gratis uit of abonneer u direct

Vul uw zoekterm in

58 59 De Voetbaltrainer 179 2011 58-61_Mediatheek:58-61 19-08-11 14:35 Pagina 60

MEDIATHEEK

Om een eerste indruk te krijgen van de me

diatheek van De Voetbaltrainer kunt u een

aantal gratis onderdelen bekijken. Om ver

volgens gebruik te kunnen maken van de

complete mediatheek, kunt u zich online

aanmelden.

Als u een abonnement heeft op het vakblad De Voetbaltrainer en een online account heeft kunt u een allin abonnement

nemen voor €130, (vakblad +mediatheek). U heeft als abonnee €20, korting op de kosten van het doorlopend gebruik

van de mediatheek (voor nietabonnees €55).

U kunt zich online aanmelden en betalen met iDeal of Paypal.

Abonnees op het vakblad De Voetbaltrainer krijgen €20, korting op de mediatheek en betalen slechts €35, per jaar.

Voor vragen over het registreren of inlogcodes kan men contact opnemen met de Klantenservice van De Voetbaltrainer,

via het telefoonnummer 088 – 22 66 648 of mail naar [email protected]

De mediatheek van De Voetbaltrainer is ook geschikt

voor gebruik op smartphone en iPad.

VOLG De VoetbalTrainer

www.devoetbaltrainer.nl 58-61_Mediatheek:58-61 19-08-11 14:36 Pagina 61

Archief van De Voetbaltrainer

De redactie van dit vakblad krijgt veelvuldig een vraag over oude uitga

ven van De Voetbaltrainer. Vanaf nu is het mogelijk voor abonnees om

in een online archief van het vakblad door te bladeren en te doorzoeken

op trefwoord. In de toekomst zullen steeds meer eerder verschenen edi

ties online komen en wordt het archief ‘actueel’ gehouden tot ongeveer

een jaar voor de huidige datum.

Klik op ‘Vakblad’ voor de editie van uw keuze.

De JeugdVoetbalTrainer online

Vanaf nu kan iedere geregistreerde gebruiker op de website

van De Voetbaltrainer het middenkatern van De Jeugd

VoetbalTrainer inzien en doorbladeren. Laat uw collega’s

op de club dus op deze manier kennismaken met dit

vakblad voor jeugdtrainers!

Klik op 'JVT' onder de tab Vakblad en een pijl naar JVT in

navigatierij.

Wijs als abonnee de nietgeabonneerde trainers in uw club op de mediatheek. Ook als nietabonnee op het vakblad kan men nu online zijn of haar kennis en inzicht vergroten door kennis te ne men van de visie en de werkwijze van trainers die staan voor de Belangrijk: Nederlandse Voetbalschool, zoals Bert van Marwijk, Foppe de u vindt uw abonneenummer in het wikkel om Haan, René Meulensteen, Pepijn Lijnders, Adrie Koster, Andries dit vakblad! Ulderink, Sef Vergoosssen, Louis van Gaal, Han Berger.

60 61 De Voetbaltrainer 179 2011 62-67_Zelfregulatie:62-67 19-08-11 14:37 Pagina 62

WETENSCHAP Tekst: Tynke Toering

Sleutel tot succes: ‘Het aantal trainingsuren én de kwaliteit ervan’

Welke spelers ontwikkelen zich het meest? Welke spelers le Robin van Persie gaf onlangs aan, toen Arsenal binnen een week voor ren het effectiefst? Welke spelers hebben de meeste kwaliteit drie prijzen werd uitgeschakeld, dat hij hoopte dat het team ervan had in hun trainingen? Dit zijn de vragen die Tynke Toering tijdens geleerd omdat het niet vanzelfsprekend is dat, als er iets fout gaat, het haar promotieonderzoek bij het Universitair Medisch Centrum de volgende keer automatisch beter gaat. Een ander voorbeeld is dat spe- Groningen wilde beantwoorden. In dit artikel gaat zij in op de lers voor zichzelf aan extra training doen. Zo staat David Beckham erom resultaten van dat onderzoek. bekend dat hij veel op vrije trappen traint, wat duidelijk resultaten heeft opgeleverd. Didier Drogba doet aan Het is algemeen bekend dat voetbal- en niet alleen bij het aantal uren dat perceptietraining, zowel wat betreft lers veel moeten trainen om de top te je maakt. Zelfregulatie van het leer- het voorkomen van blessures als het kunnen halen. Zo is tegenwoordig de proces is daarbij een belangrijk as- bewegen voor de goal. Ook Frank ‘10.000 uren-regel’ van onderzoeker pect. Daarmee vergroot je de kans dat Lampard noemde dat hij, als hij met Ericsson en collega’s erg populair bij spelers het maximale uit hun poten- Engeland traint, na de training altijd voetbalclubs. Deze regel houdt in dat tie halen en dat is wat je als speler, blijft om aan meerdere vaardigheden er minstens 10.000 uur moet worden trainer en club uiteraard wilt berei- te werken. Wayne Rooney en ande- getraind om een optimaal prestatie- ken. ren doen dit ook, maar de net iets niveau te bereiken, op welk gebied mindere spelers doen het vaak niet! dan ook. Uit mijn promotieonderzoek Zelfregulatie Waarom is zelfregulatie van het leer- is gebleken dat het minstens zo be- Wat is zelfregulatie van het eigen proces belangrijk bij de ontwikkeling langrijk is wat spelers uit die trai- leerproces? Dat houdt in dat spelers van jeugdvoetballers? Spelers die ningsuren halen. De sleutel tot succes een doel hebben waar ze stap voor hun leerproces goed reguleren, zijn ligt bij de energie die je in die uren stap naartoe werken. Het betekent 1) zich meer bewust van hun sterke steekt, oftewel de trainingskwaliteit dat ze een plan hebben om nu din- en zwakke punten, 2) meer gefocust gen te bereiken, niet morgen. Jij wilt op het boeken van progressie en 3) de beste middenvelder van de wereld beter in staat een leerstrategie te kie- worden? Prima. Maar hoe ga je dat zen die past bij de trainings- of wed- “Veel mensen verliezen doen? Zoals Arsène Wenger aangaf: strijdsituatie. Op deze manier helpen zichzelf in hun dromen “Het moet concreet zijn, op een dag- zelfregulatieprocessen het individu omdat ze tot-dag basis, hoe je die droom gaat effectiever te leren. Daardoor bestaat geen plan hebben.” opbouwen.” Een voorbeeld van zelf- er een grotere kans dat spelers het regulatie is dat spelers zich ervan be- maximale uit hun potentieel halen. Arsène Wenger wust zijn dat ze ervoor moeten wer- Dat sluit naadloos aan bij het doel (Leaders in football, oktober 2010) ken om te leren van hun fouten, dat van talentontwikkelingsprogram- ontwikkelingen niet vanzelf gaan. ma’s.

www.devoetbaltrainer.nl 62-67_Zelfregulatie:62-67 19-08-11 14:37 Pagina 63

“Ik begin vaak met te vragen hoe spelers zichzelf zien. Wat is hun zelfbeeld? Je moet ze leren een cor rect zelfbeeld te krijgen, want dan kun je met hen werken. Ze moeten zelf iets willen verbeteren. Het gaat er niet om wat ik vind maar wat ze zelf vinden, dat is de basis.”

Foppe de Haan (De Groene Amsterdammer, december 2007)

der druk te zetten. Zijn sterke punt is namelijk zijn individuele actie en doordat hij te veel energie verspeelt door zijn slechte keuzes in momenten van druk zetten, is hij aan het eind van wedstrijden te vermoeid om zijn acties te maken en wedstrijden te beslissen. Hij plant daarom om de komende tijd op elke training tijdens positiespel of partijtjes zich te richten op het verbeteren van zijn keuzes in momenten van druk zetten. Tijdens deze onderdelen van de training houdt hij in de Robin van Persie, toen Arsenal binnen een week voor drie prijzen werd uitge gaten of hij progressie boekt (monito- schakeld: “Ik hoop dat het team ervan heeft geleerd omdat het niet vanzelf ren). Na enige tijd evalueert hij of hij sprekend is dat, als er iets fout gaat, het de volgende keer automatisch beter inderdaad beter zijn momenten van gaat.” druk zetten kiest en daardoor aan het

Foto: Pro Shots Pro Foto: eind van wedstrijden meer energie over heeft voor zijn acties. Gedurende Voorbeeld Een spits reflecteert op zijn sterke en dit proces moet hij zich maximaal in- Een voorbeeld van hoe het zelfregula- zwakke punten en concludeert dat hij zetten om zich te verbeteren en moet tieproces van een voetballer kan ver- beter zijn momenten moet kiezen om hij erin geloven dat hij zich daadwer- lopen (zie ook Figuur 1): verdedigers van de tegenstander on- kelijk kan verbeteren (self-efficacy).

62 63 De Voetbaltrainer 179 2011 62-67_Zelfregulatie:62-67 19-08-11 14:37 Pagina 64

WETENSCHAP

Figuur 1. Het zelfregula tieproces

Relatie met ste niveau in Nederland. Het verschil spelers lager scoorden op alle onder- prestatieniveau tussen nationaal en internationaal ni- delen van zelfregulatie vergeleken In mijn promotieonderzoek is de rela- veau was dat spelers op internatio- met bvo-spelers (nationaal en inter- tie tussen zelfregulatie van het leer- naal niveau ook geselecteerd waren nationaal niveau). Een statistische proces en het prestatieniveau van voor een KNVB-districtselectie of het toets gaf aan dat er op de onderdelen jeugdvoetballers van 11 tot 17 jaar on- nationale team in hun leeftijdscatego- reflecteren en inzet significant lager derzocht (alleen jongens). Hierbij is rie. werd gescoord door amateurs (Figuur onderscheid gemaakt tussen ama- Zelfregulatie is gemeten met een vra- 2). Vergeleken we binnen de bvo- teur-, nationaal, en internationaal ni- genlijst die de onderdelen plannen, groep de spelers van nationaal en in- veau. Spelers op amateurniveau monitoren, evalueren, reflecteren, internationaal niveau, dan bleken spe- speelden gemiddeld op 3e klasse ni- zet en self-efficacy omvatte. Dit zijn lers op internationaal niveau signifi- veau en spelers op nationaal en inter- dus de onderdelen die zojuist zijn be- cant hoger te scoren op reflecteren. nationaal niveau speelden voor teams schreven in het voorbeeld van het Een interessant gegeven hierbij was uit de jeugdopleiding van een betaald zelfregulatieproces (zie ook Figuur 1). dat het aantal trainingsuren van spe- voetbal organisatie (bvo) op het hoog- De resultaten wezen uit dat amateur- lers op nationaal en internationaal ni-

“Hij vroeg me altijd als ik aan kwam, ‘Wat zijn je sterke en zwak ke punten?’ Mijn sterke punten waren koppen, mijn bewegingen en mijn neusje voor de goal. Mijn zwakke punten: mijn uithoudings vermogen, mijn concentratie en mijn constantheid. Deze vragen dwongen me om mezelf beter te kennen, om te leren mezelf te testen en te ondervragen.”

Didier Drogba over zijn coach Marc Westerloppe toen hij nog bij Le Mans in Frankrijk speelde (uit Didier Drogba, the autobiography)

Figuur 2. Gemiddelde scores op de zes zelfregulatieonderdelen van BVO en amateurspelers

www.devoetbaltrainer.nl 62-67_Zelfregulatie:62-67 19-08-11 14:37 Pagina 65

Trainers wordt geadviseerd spelers aan te moedigen om na te denken over hun ster ke en zwakke punten, zon der dat de trainer met een al het ant

Foto: Pro Shots Pro Foto: woord geeft.

veau gelijk was. Dit impliceert dat zijn autobiografie. Zelfregulatie is Trainingsgedrag spelers op het hoogste niveau meer doelgericht gedrag dat vanuit de spe- De onderzoeksresultaten die we tot uit hetzelfde aantal trainingsuren ha- ler zelf komt, maar daarbij is hij ook nu toe hebben gezien, waren geba- len door meer aan zelfreflectie te afhankelijk van zijn leeromgeving. Als seerd op vragenlijstonderzoek. Om doen. Wat spelers uit hun trainings- de speler niet genoeg ruimte krijgt om deze resultaten meer inhoud te geven uren halen, lijkt daarom minstens zo zelf na te denken en beslissingen te en te relateren aan de trainingsprak- belangrijk als het aantal trainings- nemen, wordt het lastig om zijn eigen tijk, is ook een eerste stap gezet om uren op zich. Het is uiteraard ook mo- leerproces te sturen. te onderzoeken hoe de vragenlijstge- gelijk dat spelers door op een hoger Vaak is het probleem dat het op korte gevens worden weerspiegeld in ge- niveau te spelen, worden geïnspireerd termijn beter werkt om een speler drag van spelers op de training. On- om meer aan zelfreflectie te doen. meteen te zeggen wat hij moet doen. derdeel van zelfregulatie van het leer- Feit blijft echter dat reflecteren onder- Je kunt je afvragen wat het effect op proces is namelijk ook dat spelers ac- scheid maakt tussen verschillende ni- de langere termijn zal zijn. De speler tie ondernemen om hun vaardighe- veaus. Op basis van deze resultaten blijft dan afhankelijk van de trainer en den te verbeteren. wordt trainers geadviseerd spelers leert niet om aan zelfreflectie te doen, Het onderzoek naar het trainingsge- aan te moedigen om na te denken wat het dan weer moeilijker maakt drag van spelers bestond uit drie over hun sterke en zwakke punten, om zichzelf te ontwikkelen. Het voor- stappen. Eerst zijn zes jeugdcoaches zonder dat de trainer meteen al het gaande benadrukt een belangrijke pa- van een betaald-voetbalclub geïnter- antwoord geeft. radox die in de voetbalwereld bestaat: viewd. Daarbij werd hun gevraagd presteren op de korte termijn versus naar gedrag van spelers tijdens de Trainingsomgeving progressie boeken op de langere ter- training dat zij als indicatief be- Mijn promotieonderzoek richtte zich mijn. Het betekent overigens niet dat schouwden voor goede versus slechte vooral op de individuele speler, maar spelers die weinig aan zelfregulatie zelfregulatie van het leerproces. Tij- de trainingsomgeving is minstens zo doen de top niet kunnen halen. Het dens de interviews werden het stellen belangrijk bij zelfregulatie van het betekent dat deze spelers afhankelij- van vragen zowel voor, tijdens, als na leerproces. Daarin speelt de trainer ker van hun omgeving zijn, waardoor een oefening en het coachen van een zeer belangrijke rol, wat door de kans om hun volledige potentie te teamgenoten het meest genoemd. Didier Drogba werd geïllustreerd in benutten kleiner kan worden. Ook gedrag dat verwijst naar gefocust

64 65 De Voetbaltrainer 179 2011 62-67_Zelfregulatie:62-67 19-08-11 14:37 Pagina 66

WETENSCHAP

trainen werd vaak aangehaald, zoals Een ander voorbeeld is dat een lagere op tijd komen, de juiste kleding dra- score op inzet samenhing met meer gen en luisteren als de trainer iets ‘verstorend gedrag’ (bijv. klieren, bal- uitlegt. Gedurende de tweede stap len van het veld trappen). Er waren van dit onderzoek vulden de spelers echter ook veel verschillen tussen wat van een jeugdteam van een betaald- trainers dachten en wat spelers ant- voetbalclub de zelfregulatievragenlijst woordden, wat aangeeft dat het be- in die de zes onderdelen planning, langrijk is dat trainers hun spelers monitoren, evalueren, reflecteren, in- goed leren kennen om hun gedrag zet en self-efficacy omvatte. In de goed te kunnen interpreteren en pas- derde stap van het onderzoek zijn de sende feedback te kunnen geven. gedragingen die tijdens de interviews De conclusie van het onderzoek naar waren genoemd door de zes trainers trainingsgedrag is dat zelfregulatie geobserveerd tijdens de training van van het leerproces zich uit in gedrag acht spelers van een betaald-voetbal- dat verwijst naar het nemen van ver- club. Deze gedragsscores zijn vervol- antwoordelijkheid voor het eigen gens gerelateerd aan de vragenlijst- leerproces. Spelers die hun leerproces scores om te kijken hoe de vragen- goed reguleren zijn nieuwsgierig naar lijstscores werden weerspiegeld in het informatie die gerelateerd is aan hun trainingsgedrag van de spelers. Uit de voetbalprestaties, hebben voor elke resultaten bleek dat de antwoorden training een doel dat aansluit bij hun van de spelers en het gedrag ge- doel op de langere termijn en zijn genoemd door de trainers grotendeels focust op de training. Deze spelers overeenkwamen. Er werd bijvoorbeeld zijn bereid hun grenzen te verleggen gevonden dat een hogere score op en zullen zich daardoor meer ontwik- evalueren gerelateerd was aan meer kelen dan anderen. vragen stellen tijdens de uitleg van de trainer. Kortom, als spelers zichzelf Vervolgonderzoek evalueren, evalueren ze jou als trainer Momenteel zijn we bezig om het zelf- ook. regulatieonderzoek nog meer voetbal- specifiek te maken. Dit project wordt onder leiding van dr. Geir Jordet uitgevoerd voor de Norwegian School of Sport Sciences en het Norwegian Cen- “Hij zei me: ‘Je moet dingen doen. ter of Football Excellence, beide ge- Niet zeggen dat je het gáát doen, huisvest in Oslo. Het onderzoek richt maar dóen.’ Een voetballer moet zich op drie factoren die, zoals blijkt zichzelf afmaken, juist die laatste uit onderzoek, de allerbeste spelers twintig procent. Extra trainen als onderscheiden van de rest: 1) trai- hij hard moet werken op de training het kan. Het veld op. Geen excuses ningsomvang en -kwaliteit, 2) effec- en niet alles lukt, of is het meer zoeken. Soms hoor ik spelers zeggen tief leren en 3) omgaan met druk en effectief als alles soepel verloopt? En ‘Ik wilde wel, maar de keeper niet’. tegenslagen. Zelfregulatie valt hierbij welke individuele en situationele Nou en? Dan ga je alleen. Echte onder de tweede factor, maar is zoals verschillen zijn hierop van invloed? topspelers hebben nooit excuses. we al hebben gezien sterk gerelateerd Binnenkort zullen alle spelers uit de Die maken zichzelf verantwoorde aan de andere factoren. Er is onder Noorse eredivisie van 14 tot 21 jaar lijk. Ik? Ik denk dat ik in dit opzicht andere gestart met een interventieon- (ongeveer 1000 spelers) aan verschil- derzoek om te kijken of en hoe spe- lende onderzoeken worden onderwor- echt stappen vooruit heb gemaakt.” lers kan worden geleerd om hun leer- pen om genoemde drie factoren in proces te reguleren en wat de effecten kaart te brengen. Dit onderzoek zal Robin van Persie die kort hiervoor met daarvan zijn. Een andere vraag die veel waardevolle informatie opleveren David Beckham had getraind wordt onderzocht, is welke soort trai- over de ontwikkeling van topvoet- (Algemeen Dagblad, mei 2008) ning het meest effectief is. Ontwikkelt ballers in verschillende leeftijds- een speler zich bijvoorbeeld meer als categorieën.

www.devoetbaltrainer.nl 62-67_Zelfregulatie:62-67 19-08-11 14:37 Pagina 67

Trainers kun nen spelers helpen om hun trainingskwali teit te verho gen. Simpel weg vragen naar sterke en zwakke pun ten en hoe de ze te verbete ren kan spe lers aanzetten tot doelgerich ter trainen.

Samenvatting: • Trainers kunnen spelers Dit promotieonderzoek is uitge • Zelfregulatie van het leerproces helpen om hun trainingskwali- voerd bij het Universitair Medisch helpt spelers effectiever te leren. teit te verhogen. Simpelweg Centrum Groningen, Rijksuniversi • Zelfregulatie is gerelateerd aan vragen naar sterke en zwakke teit Groningen en werd gefinan trainingskwaliteit: wat een spe- punten en hoe deze te verbe- cierd door sportkoepel NOC*NSF. ler uit zijn trainingsuren haalt, teren kan spelers aanzetten Ik wil mijn promotor prof.dr. Chris is minstens even belangrijk als tot doelgerichter trainen. Visscher, mijn copromotoren dr. het aantal uren dat hij traint. • Trainers wordt geadviseerd om Geir Jordet en dr. Marije Elferink • Vooral reflecteren lijkt van be- hun spelers ruimte te geven om Gemser, en dr. GertJan Pepping lang bij het zelfregulatieproces. zelf na te denken en beslissin- bedanken voor hun bijdrage aan • Zelfregulatie uit zich in trai- gen te nemen. Op de korte ter- het onderzoek. ningsgedrag dat erop wijst mijn lijkt dit misschien minder Voor meer informatie kunt u dat spelers verantwoordelijk- effectief, maar spelers zullen contact met mij opnemen via heid nemen voor hun leerpro- zich op langere termijn beter [email protected]. ces (bijv. leergierig, focus). ontwikkelen.

66 67 De Voetbaltrainer 179 2011 68-71_Oefenstof PvL:68-71 19-08-11 14:38 Pagina 68

OEFENSTOF Tekst: Alex van Vogelpoel

Positiespel beginnen vanuit wedstrijdsituatie

In positiespelen wordt vaak ergens naartoe gewerkt. Patrick van Leeuwen, hoofd opleidingen van Oekraïens kampioen Shakhtar Donetsk, laat zien dat het ook andersom kan. Hij liet de positiespelen namelijk juist vanuit de vaste wedstrijdsituatie beginnen, iets wat de spelers zich eigen moesten maken.

Toen Van Leeuwen vijf jaar geleden tactische aspect naar voren. De spe- geld voorkomen in wedstrijden, toch aan de slag ging bij Shakhtar trof hij lers moeten de juiste posities inne- wordt er relatief weinig gerichte aan- een jeugdopleiding aan zonder enige men en zorgen dat alle posities ook dacht aan geschonken. Ook bij deze rode draad. Ieder team speelde in een altijd bezet zijn, links, rechts, in het spelmomenten heeft iedere speler ander systeem en de spelers wisten centrum en in de diepte. Om meer be- een eigen taak en moet hij weten wat niet wat ze moesten doen. Alle elf weging en dynamiek in het spel te er van hem verwacht wordt. Door waren of aan het aanvallen, of aan krijgen, wordt in trainingsvorm 2 toe- hierop in een positiespel te trainen het verdedigen. Om de spelers weg- gewerkt naar het overnemen van po- worden spelers zich bewuster van de wijs te maken in het vast te hanteren sities. Behalve dat de spelers hun ei- situatie. En ongemerkt werken ze een 1:4:3:3-systeem werd een groot deel gen taak en positie onder de knie positiespel af, wat door de diverse va- van de trainingstijd ingeruimd voor moeten krijgen, zullen ze nu ook hun riaties iedere keer weer een nieuwe positiespelen (lees het volledige ver- teamgenoten gaan helpen. prikkel geeft. haal over de jeugdopleiding van Shakhtar Donetsk in VT177). Zodra de spelers het positiespel – en de bijbehorende teamtaken – goed Eerst (trainingsvorm 1, 2 en 3) reikt uitvoeren, maakt Van Leeuwen de Van Leeuwen de spelers stapsgewijs stap naar wedstrijdsituaties. In trai- Log in op de de basistaken aan. In een 4:4 positie- ningsvorm 4, 5 en 6 worden hier voor- website van spel met twee neutrale spelers aan de beelden van gegeven. Het positiespel De Voetbaltrainer korte zijden komt naast de techni- wordt gestart vanuit een corner, in- voor het video- sche vaardigheden (balaanname, gooi of terugspeelbal op de keeper. materiaal bij deze oefenstof. strakke pass, dribbelen) vooral het Het zijn specifieke situaties die gere-

www.devoetbaltrainer.nl 68-71_Oefenstof PvL:68-71 19-08-11 14:39 Pagina 69

10 5 7 6 10 8 5 2

1 Trainingsvormen

Methodiek - ‘Open staan wanneer je de bal • veld groter of kleiner maken wan- kunt aannemen.’ Trainingsvorm 1 neer het te moeilijk of te makke- - ‘Juiste afstanden ten opzichte van lijk gaat elkaar.’ Organisatie • concentratie stimuleren door met - ‘Juiste moment initiatief nemen • veld 25 bij 35 meter een puntensysteem te werken, als neutrale speler en indribbelen.’ • tien veldspelers tien keer rondspelen is één punt • Balverlies • drie kleuren hesjes • vijf keer dezelfde ploeg in balbezit - ‘Als team georganiseerd verdedi- • tien ballen in de middencirkel laten starten en daarna de teams gen.’ van taak laten wisselen - ‘Juiste moment aanval op de bal Inhoud om de bal te veroveren.’ • positiespel 4:4 met twee neutrale Coaching • Omschakelen spelers aan de korte zijden • Balbezit - ‘Snel de juiste posities innemen • de viertallen moeten in balbezit - ‘Juiste posities innemen, links, om balbezit te behouden.’ voor een goede veldbezetting zor- rechts, centrum en diep.’ - ‘Zo snel mogelijk als team druk op gen (links, rechts, centrum, diep- - ‘Juiste moment aanbieden om de bal zetten.’ te) en elkaars posities overnemen de bal te ontvangen.’

68 69 De Voetbaltrainer 179 2011 68-71_Oefenstof PvL:68-71 19-08-11 14:39 Pagina 70

OEFENSTOF

Trainingsvormen (vervolg)

Trainingsvorm 2 (aanvullend op trainingsvorm 1)

Inhoud 9 • positiespel 4:4 met drie neutrale spelers, twee aan de korte zijden en 4 één centraal in het veld 10 8 • bij balbezit van de neutrale spelers 7 11 6 aan de zijkant mag de speler, wan- 11 2 neer in balbezit, indribbelen wan- 4 neer er ruimte voor is. De centrale neutrale speler in het midden 3 neemt de positie dan over aan de zijkant 2

Trainingsvorm 3 (aanvullend op trainingsvorm 1 en 2)

Inhoud 10 • positiespel 4:4 met twee neutrale 5 spelers, die vrij door het veld 3 bewegen 6 9 • de korte zijden zijn nu niet meer 8 standaard bezet, waardoor de spe- 10 2 lers nog nadrukkelijker op de veld- 5 bezetting moeten letten én van el- 7 kaar over moeten nemen 3

Trainingsvorm 4 (aanvullend op trainingsvorm 1) 11 Organisatie 8 1 • strafschopgebied als veld, plus grote 6 11 9 doel 7 • tien ballen bij de cornervlagen, zo- 10 2 wel links als rechts 7 8 Inhoud • positiespel 4:4 met twee neutrale spelers, plus een keeper • het positiespel start met een hoekschop, vervolgens kan alleen de ploeg in balbezit scoren bij de keeper 4 • na een doelpunt of balverlies start een team altijd met een hoekschop

www.devoetbaltrainer.nl 68-71_Oefenstof PvL:68-71 19-08-11 14:39 Pagina 71

Trainingsvorm 5 (aanvullend op trainingsvorm 1)

Organisatie • tien ballen aan de zijkanten van het veld 3 4 Inhoud • positiespel 4:4 met twee neutrale 2 spelers 4 5 • het positiespel start met een ingooi, 9 5 6 wanneer de bal uit gaat wordt er op 3 vaste posities gestart met een ingooi 10

Trainingsvorm 6 (aanvullend op trainingsvorm 1)

Organisatie • veld 25 bij 35 meter, beginnende op de 5-meterlijn • tien ballen in het grote doel

Inhoud • positiespel 4:4 met een neutrale 9 veldspeler en een neutrale keeper 4 • het positiespel start met een in- 10 speelpass van de keeper 4 3 • wanneer de bal uit gaat wordt er ge- 5 start met een nieuwe inspeelpass 6 2 van de keeper 5 • bij balverlies krijgt de aanvallende 1 ploeg tien seconden om te scoren 6 op het grote doel • na vijf keer balverlies wordt er ge- wisseld van taak

70 71 De Voetbaltrainer 179 2011 72_Verlenging:72 19-08-11 14:39 Pagina 72

Colofon De verlenging Uitgave: Eisma Businessmedia bv Peter Post, die met TI Raleigh het Nederlandse wielrennen een ongekende im- Postbus 340 - 8901 BC Leeuwarden Bezoekadres: Celsiusweg 41 puls gaf. Arie Selinger, de Israëlische ‘Bankras-trainer’ die de set up gaf tot Olym- Telefoon: 088-2944800 | Fax: 088-2944810 E-mail: [email protected] pisch volleybalgoud met het Nederlands team. Of Ton Boot, grondlegger van tal- Directie: loze basketballkampioenschappen. Zomaar een drietal trainers die de Neder- Egbert van Hes, algemeen directeur Bouke Hoving, financieel directeur landse sport een ander aanzien gaven, trainers ook die met een ijzeren vuist re- Gerbert Tiecken, uitgeefdirecteur geerden. Niemand die er ook maar aan zou denken dat een dergelijke Uitgever: trainer/ploegleider door de spelers/renners aan de kant zou worden gezet. Gerbert Tiecken

Hoofdredactie: Paul Geerars (hoofdredacteur) Sinds medio juli weten we dat dit in het Nederlandse voetbal niet langer onmo- Telefoon: 088-2944826 | 06-51904854 gelijk is. In de vroege avond van maandag 11 juli sprak de redactie van De Voet- Fax: 088-2944810 | E-mail: [email protected] baltrainer in Ermelo met Feyenoord-trainer Mario Been, die op dat moment nog Tjeu Seeverens (adjunct-hoofdredacteur) Telefoon: 043-4502304 | 06-23941973 totaal onwetend was van het onheil dat hem later die avond zou treffen. Een dag E-mail: [email protected]

later verliet hij Feyenoord noodgedwongen nadat een spelersstemming negatief Adviseur: voor hem uitpakte. Leo Beenhakker, voormalig technisch directeur van Feye- Henny Kormelink Telefoon: 06-50686964 | E-mail: [email protected] noord en daarmee ex-baas van Been, reageerde furieus: ‘Dat een stelletje snot- Redactiemedewerkers: neuzen van twintig jaar - de Cabralletjes en Leerdammetjes van deze wereld - Rob Baan, Gino van den Broecke, Yves Brokken, Ruud Doevendans, Theo Ducaneaux, Pieter Fischer, zeggen dat de trainer weg moet. Dat is ten hemel schreiend’, foeterde Don Leo. Qasim Hakim, Henk Mariman, Hans Nijboer, En ja, de Alex van Vogelpoel, Gerjos Weelink, Ron Weinbrecher houding Aan dit nummer werkten verder mee: Nick van Aart, Mimoun Akrom, Ton Biessels, Marco Bragonje, van de Jan Ceulemans, René Felen, Gert Jan Karsten, Ton Kosterman, Patrick van Leeuwen, Guillaume Pocorni, Roger Reijners, Sander Riesener, Feyenoord- Mirelle van Rijbroek, Raymond Schuurman, Tynke Toering, spelers Raymond Verheijen, Jan Zoutman deed wat Foto’s: Gino van den Broecke, Leo Brouwers, KNVB.nl, Jan de Koning, puberaal Orange Pictures, Pro Shots, VI Images

aan: ‘Als jij, Redactie-adres: trainer, het De Voetbaltrainer, Postbus 340 - 8901 BC Leeuwarden ons niet Lay-out en productiebegeleiding: ZeeDesign, Postbus 13 - 8748 ZL Witmarsum naar de zin Telefoon: 0517-531672 | E-mail: [email protected]

maakt dan Druk: lopen wij Veldhuis Media, Raalte van huis Boekbestellingen: Jolanda Bloem

weg.’ Shots Pro Foto: Telefoon: 088-2944865 I E-mail: [email protected]

Abonnementen voor Nederland: Nieuwe opgaven, adreswijzigingen en correspondentie over Het maakt de vraag actueel hoeveel macht een voetbalorganisatie bij haar spe- abonnementen: lers mag en kan leggen. Dat geldt niet alleen voor een directie van een BVO of Abonneeservice Eisma Businessmedia Postbus 2238 - 5600 CE Eindhoven een bestuur van een amateurvereniging. Ook in uw eigen dagelijkse praktijk als Telefoon: 088-2266648 | E-mail: [email protected] trainer wordt u telkens weer geconfronteerd met het dilemma: ga ik mee in de Abonnementen voor België: Henk Mariman, Pontweg 35a, 9160 Lokeren (B.) wil van mijn speler, of stel ik paal en perk en is het een kwestie van ‘my way or Telefoon: 0499/171834 | Fax: 09/3483439 the highway’? De centrale verdediger die voor iedere wissewasje afzegt. Een spits E-mail: [email protected] die nog even een weekendje weg plant, midden in het seizoen. Accepteert u dit, Abonnementsprijs: De Voetbaltrainer verschijnt 8 keer per jaar. De abonnementsprijs omdat die speler nu eenmaal erg belangrijk is? Of reageert u zoals Willem den voor Nederland en België bedraagt voor jaargang 2011-2012 (loopt van juli tot juli) € 95,- incl. 6% btw en is bij vooruitbetaling Besten, trainer van XerxesDZB die in editie 177 van De Voetbaltrainer uitlegde verschuldigd. Andere landen op aanvraag. Abonnementen kunnen ieder moment ingaan. Opzegging dient schriftelijk en minimaal een dat hij spelers die gedurende het seizoen op vakantie gaan, direct een paar elf- maand voor het einde van de abonnementsperiode te geschieden; tallen terugzet? u ontvangt een schriftelijke bevestiging van uw opzegging. Marketing: Heleen Rodenhuis Post, Selinger, Boot: zij begonnen hun succesvolle coachloopbaan in tijden dat Telefoon: 088-2944863 | E-mail: [email protected]

gezagsverhoudingen nog duidelijk waren. De trainer was de baas. De spelers ge- Advertentieverkoop: hoorzaamden. Trainers verdienden ook meer dan spelers. Ajax betaalde medio Wilma Zijlstra Telefoon: 088-2944847 jaren zeventig zijn trainer 100.000 gulden. Zelfs sterspelers als Johan Cruijff E-mail: [email protected] Traffic, ZeeDesign moesten het met minder doen. Met de veranderde inkomensverhoudingen lijkt Telefoon: 0517-531672 | Fax: 0517-531810 E-mail: [email protected] ook de macht bij de spelers komen te liggen. Een onontkoombaar gegeven? Of is de oorlog per definitie verloren, zodra de soldaten de baas worden? Bankrelatie: Friesland Bank 29.80.05.298

© 2011, Eisma Businessmedia bv, Leeuwarden Dit alles overwegend moet de trainer van tegenwoordig misschien wel in de eer- Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren ste plaats bepalen: waar leg ik mijn grenzen. Het doet ons denken aan een arti- dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid en/of volledigheid van de kel dat we onlangs lazen over het verantwoord laten opgroeien van pubers. De informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die geba- titel: ‘Liefdevol grenzen stellen.’ Toch die ijzeren vuist van weleer dus, maar dan seeerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van dit blad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en wel met de fluwelen handschoen van de 21ste eeuw eromheen. Een aanrader ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. voor voetbaltrainers, wellicht!

72 73 De Voetbaltrainer 179 2011 INTERNATIONAL INSTITUTE FOR TRAINING I.I.T.VOF OUDE BAAN 19 5854 PJ NIEUW BERGEN (L) NEDERLAND TEL 0031-(0)485 34 34 26 E-MAIL [email protected] HOMEPAGE www.toinevandegoolberg.nl

ALLROUND CURSUS WORKSHOPS CONDITIE / HERSTELTRAINER FYSIEKE TRAINER VOETBAL • Duur: 3 uur op locatie • Erkend door het NGS (35 studiepunten) • Erkende methode Betaald Voetbal • Deelnemers: maximaal 12 en Korps Mariniers, Atletiekunie (8 studiepunten) - NEC-Nijmegen 1ste team • Datum, tijdstip en groepsgrootte in overleg • 12 avonden van 19.30 – 22.30 uur, - Feyenoord-Rotterdam 1ste team Keuze uit de thema's (accreditatie KNGF in ca. 50% praktijk • 4 dagdelen: aanvraag): • Hoofdthema’s zowel voor individuele sport - Dag 1 14.00 – 21.00 uur • Rug Revalidatie Systeem (RRS) als teamsport: - Dag 2 09.00 – 16.00 uur • Kracht Revalidatie Systeem (KRS) - Revalidatie, conditieopbouw, kracht-, • Hoofdthema’s: • Aeroob Revalidatie Systeem (ARS) snelheid- en uithoudingsvermogen volgens - Opbouw loopvermogen • Heart Rate System (HRS) / Polar Team2 System De Rehaboom® en trainingsprogramma’s - Opbouw kracht • Free-Weight System (FWS) / FitroDyne schrijven - Transfer naar voetbal • Cursusdata of/of: Groepsprijs per workshop € 600,00 • Cursus start woensdag 16 november 2011 - Cursus A 01 + 02 juni 2012 • Cursus start maandag 30 januari 2012 - Cursus B 08 + 09 juni 2012 • Cursus start dinsdag 6 maart 2012 - Cursus C 10 + 11 augustus 2012 DOCENT • Locatie NSC Papendal Arnhem TOINE VAN DE GOOLBERG, IIT • Locatie NSC Papendal te Arnhem € € • Cursusprijs 375,00 • Fysieke trainer 1ste team Feyenoord • Cursusprijs 875,00 Rotterdam seizoen 2009-2012 • Kerndocent Masteropleiding Sportfysiotherapie Avans+ te Breda / NPi

U kunt voor aanvullende informatie ook contact opnemen:

Telefoon 0485-34 34 26 www.toinevandegoolberg.nl Fax 0485-53 09 54 E-mail Mobiel 06-53 33 2678 [email protected] DeDeVoetbalTrainerTrainer Nieuw! De Voetbaltrainer online mediatheek op www.devoetbaltrainer.nl

Gratis testen? Ga naar devoetbaltrainer.nl/ media

Als abonnee van het blad De Voetbaltrainer kunt u nu voordelig uw abonnement uitbreiden met toegang tot de nieuwe mediatheek. De mediatheek is een uitgebreide online database met videomateriaal, animaties, achtergronden en snel te printen oefenstof. Voordelen van uitbreiding met online mediatheek: - Onbeperkt toegang tot de mediatheek Ga voor een online abonnement op de - Speciaal voor abonnees geldt een korting van €20,-. mediatheek via devoetbaltrainer.nl/media € € En wees er snel bij want onder de U betaalt dus geen 55,- maar 35,- per jaar. eerste 100 aanmelders verloten wij vrijkaarten - Handige en snelle zoekfunctie (per categorie, voor de Interlands van Oranje. thema of leeftijdsgroep) - Snel te printen pdf.files van oefenstof - Inloggen via computer, smartphones en tabloids devoetbaltrainer.nl

De CBV Geen vakbond, maar een vakvereniging! Is daar dan verschil tussen? Jazeker, een vakbond behartigt als eerste de belangen van haar leden. Een vakvereniging gaat het er in de eerste plaats om de kwaliteit van het voetbal te verhogen. Het lijkt een detail, maar het is uitermate belangrijk bij discussies met andere entiteiten in het Betaald Voetbal. Door deze stelling wordt vastgesteld dat het voetbal in zijn totaliteit belangrijker is dan de individuele belangen van spelers, trainers, scheidsrechters en andere professionals. Natuurlijk is het ook zo, dat wanneer het goed gaat met het Nederlandse voetbal, het ook goed gaat met alle mensen die in de voetballerij werkzaam zijn. Dan is er voldoende werkgelegenheid en veel vraag naar in Nederland opgeleide Trainer/coaches.

Naast het verhogen van de kwaliteit van het voetbal heeft de CBV nog twee doelstellingen. Het behartigen van de belangen van haar leden en het vergroten van het imago van het vak Trainer/coach. Dat vele Trainer/coaches het daarmee eens zijn wordt bevestigd door het ledenaantal van de CBV. Meer dan 460 Trainer/coaches, allen werkzaam in het Betaald Voetbal in Nederland of in het buitenland zijn lid van de CBV. Dat is een score van ruim 98%, een percentage om zeer trots op te zijn!

Het CBV-kantoor is gevestigd in Zwolle.

CBV Postbus 1 8000 AA Zwolle Bezoekadres: Hogeland 10 8024 AZ Zwolle Telefoon: 088 850 8610 Fax 088 850 8613 E-mail: [email protected] Website: www.coachesbv.nl

Het Bestuur: Voorzitter: Leo Beenhakker Vice-voorzitter: Wiljan Vloet

Portefeuille Technische Zaken Betaald Voetbal: Pieter Huistra Erik ten Hag

Portefeuille Financien en Commerciele zaken: Martin van Geel Rini de Groot

Portefeuille Sociale zaken: Gert Kruys

De Directie: Directeur: Gerard Marsman Officemanager: Petra Balster t&VSPQFTFVJUXFETUSJKEFO t(BTUTQSFLFST 7PPSFFODPNQMFFUWFS[PSHEUSBJOJOHTLBNQJOEFXJOUFSTUPQJO77PPPSPPSFFODPNQMFF FFO DPNQMFFFU WFS[PSHE USBJOJOHTLBNQ J t5PFSOPPJFO CJOOFOFOCVJUFOMBOECFOUVCJKPOTBBOIFUHPFEFBESFTCJOOFO FO CVJUFOOMBOECFOUVCJKPOTBBOIFU t7PFUCBMSFJ[FO t4FJ[PFOTBGTMVJUJOH *OGPSNFFSOBBSEFNPHFMJKLIFEFOCJK*OGPSNFFSOBBSEFNPHFMJKLIFEFOCJK t0FGFOXFETUSJKEFO EÏTQFDJBMJTUNFUKBSFOMBOHFFSWBSJOHEÏTQFDJBMJTUNFUKBSFOMBOHFFSWBSJOH

8BBSPN5SBJOJOHTLBNQFOOM8BBSPN 5SBJOJOHTLBNQFOOM 5PQMPDBUJFTJOCJOOFOFOCVJUFOMBOE5PQMPDBUJFTJOCJOOFOFOCVJUFOMBOE $PNQMFUFBSSBOHFNFOUFOPQNBBU$PNQMFUFBSSBOOHFNFOUFOPQNBBU 4DIFSQFQSJKT HFNBLFOLXBMJUFJU4DIFSQFQSJKT HFFNBLFOLLXXBMJUFJU ;FWFOKBBSFSWBSJOHFOWFMFSFGFSFOUJFT;FWFOKBBSFSWBSJOHFOWFMFSFGGFFSFOUJFT 0SHBOJTBUJFPFGFOXFETUSJKEFO0SHBOJTBUJFPFGGFFOXFETUSJKEFO NNeemeem ccontactontact op vvooroor meer infinformatie:foormmatie: *OUFOTJFWFFOEFTLVOEJHFCFHFMFJEJOH*OUFOTJFWFFOEFTLVOEJHFCFHFMFJEJOH TTeTelel : 078-6291577 E E-mail-mail : inf [email protected]@trainingskampen.nl W Web:eb: w www.trainingskampen.nlww.trainingskampen.nl

0OEFSTUBBOEUXFFCBTJTQBLLFUUFO BMMFBSSBOHFNFOUFO[JKOPQNBB00OOEFSTUBBOEUXXFFFCBTTJTQBLLLFFUUUFFO BMMFBSSBOHFFNFOUUFFO[JKOPQNBBUTBNFOUFTUFMMFOUTBNNFOUUFFTUUFFMMFO

WBOBGûQQ 4/&&,/&%&3-"/%4//&&, /&%&3-"/% EvenEven wwegeg uit de ddrukte?rukte? GGaa dan op trainingskamptrainingskamp naar het landelijkelandelijkeS Sneek.neek.H Hetet hos- hos- teltell is schitt schitterenderend gelegen gelegen,, dir directect aan het twt wwaterater en op k korteorte afstand v vanan het c centrum.entrumum. DeDeetr trainingsveldenainingsvelden bevinden zich oopp kkorteoorte afstandafstand.. Naast SSneekneek bevat bevat het assorti-assor a ti- mentmeentv vanan TTrainingskampen.nlrainingskampen.nl ruimruim 40 accommodatiesaccommodaties door heel Nederland Nederland in alle prijsklassen.prijsklassen.

EenEen geheelgeheel verzorgdverzorgd trainingskamptrainingskamp (basispakket)(basispakket) in SneekSneek bestaat bestaat uit: - 2 overnachtingenovernachtingen op 4-6 persoonskamerspersoonskameers "-#6'&*3"-#6'&*3""ű10356("-ű 110356("- - 22x onontbijt,tbijt, 1x lunch en 2x dinedinerr HetHet bh beachrbeachresortesort liligtt iAiinn AAlbufeira,lblbuffe feira, dé ttoeristischeoeriihbdlistische bbadplaatsadplaats idA in de Algarve, Allgarve, aan dde - 22t2tr trainingenainingenii en 1 oefoefenwedstrijd ffeenwedst rijd AtlantischeAtlantische OOceaan.ceaan. VVanuitanuit hhetet hhotelotel loopt u zzoo het pprachtigeracchtige zandstzandstrandrand op! EEenen - ProfessioneleProffeessionele eenn deskdeskundigeundige begeleidibegeleidingnng perfecteperffeecte llocatieocatie om iinspanningnspanning en onontspanningtspanning ttee ccombineren.ombineren. HHetet hhotelcomplexotelcomplex beschikt onder meerro overver een binnenbinnen-- en buitbuitenzwembad,enzwembadd, ttennisbanenennisbanen en golfgolf.f..D Dee goedgoed geprepareerdegeprepareerde vvoetbalveldenoetbalvelden bevinden zich op ca.ca. 5 autominuten.autominuten.

EenEen geheelgeheel vverzorgderzorgd ttrainingskamprainingskamp (basispakket)(basispakket) in AlbufeiraAlbuffeeeira bestaabestaatt uit: - RRetourvluchtetourvlucht FFaroaro - 44o overnachtingenvernachtingen inin het 3-sterrenhotel3-sterrenhotel opop 2-persoonskamers2-persoonskammers - TTransferransffeer luchluchthaventhavenn - hothotelel vv.v..v. - 33xx 90 mminuteninuten trtrainingainning + 1 oefoefenwedstrijdfeenwedstrijd WBOBGûQQQO - ProfessioneleProffeessionele en dedeskundigeeskundige bebegeleidinggeleiding

TK_VoetbalTrainer_230x300_AUG_v1.inddTTK_VoetbalTrainer_230x300_AUG_vK_VoeetbtbaallTrraainer_2300x300_AUG_vv1.indd1.iinddd 1 15-8-201115-8-2011 12:33:0312:33:03