90 Jaar Jonk!

AFRIKAANS 90 jaar jonk!

Wêreldbeker- RUGBYGIDS Afrikaanse Kommentator Hennie Koortzen opvoeding deel die geskiedenis, onder skoot wedstrydbepalings & die voorspellings

Monumentale fiasko: Om die Luister- & leesgenot geskiedenis weg VARS te vandaliseer vuurwarm WINTER 2015 www.pretoriafm.co.za • 104.2 MHz • DStv-oudiokanaal 887

INHOUD FOKUS 4 Van struggle-radio tot toekomsradio JOU STEM 5 Só sê luisteraars oor uitsaairegte TONGVAL 6 Veels geluk, Afrikaans, omdat jy verjaar! WARMPATAT 10 Afrikaanse opvoeding onder skoot 14 PLETTERVAT 14 Steek aan die vure, dis Wêreldbekertyd! OP DIE LUG 18 Pretoria FM se propvol programskedule ERFLATING 24 MonumentaleBLOKBIELIE fiasko 27 Toets jou kennis met ons blokraai KORTVERHAAL 28 Mevrou Kardashian se paaiement KUIERKOMBUIS 30 Dis tyd vir ’n feesmaal 6 OP BESOEK 30 34 “Suid-Afrika sal altyd huis wees” 35 Bekendes & bemindes kom kuier HISTORIESE DAGBOEK 36 Slagtersnek-rebellie: 100 jaar later 37 Taalmonument: ’n Pêrel vir 40 jaar BOEKEVAT 10 38 Godsdiens: Opnuut geroep tot dankbaarheid FOKUS Van struggle-radio tot toekomsradio

Toe die eerste klanke van Radio Pretoria op 18 September 1993 oor die luggolwe weerklink het, het die oprigters van die stasie deeglik besef dat die stryd om ons eie stasie op die lug te hou, allermins maklik sou wees. Dit was in meer as een opsig ’n geloofsdaad.

ie bestaan van Radio Pretoria is onderskeidelik as Radio Wolkberg, Radio was een wat gekenmerk is Ysterberg, Radio Naboom, Radio Krans- deur stryd. In die byna 22 jaar berg, Radio Dagbreek, Radio Tafelkop, sedertdien moes ons telkens Radio Magaliesberg en Radio Drakensberg veg om ons uitsaairegte te gelisensieer. Dbehou of te beskerm. In die beginjare is ’n Die nuut gelisensieerde senders sal tydelike uitsaailisensie deur die destydse funksioneer as ons filiaalstasies, wat met- minister van binnelandse sake, Danie tertyd hul eie identiteit as gemeenskaps- Schutte, aan ds. Mossie van den Berg en uitsaaiers in eie reg, onder die leiding en die Afrikaner Kultuurbond uitgereik. stuur van die houerstasie, sal vestig. Ná die 1994-verkiesing moes Radio Baie dankie aan ons luisteraars wat ons Pretoria vir ’n volle jaar stil raak om die nuwe geduldig ondersteun het en ook in die tye regering die geleentheid te bied om wetge- van onsekerheid by ons gestaan en vir ons wing te aanvaar wat vir gemeenskapsradio- gebid het. Bowenal dank ons ons Hemelse stasies voorsiening sou maak. ’n Jaar later DStv se oudiokanaal 887 begin uitsaai en is Vader wat ons geliefde stasie liefdevol gelei was Radio Pretoria terug en vasbeslote om ons internetuitsendings ook opgegradeer tot het tot die nuwe hoogtes wat ons nogmaals nooit weer stil te raak nie. vol stereoklank. danksy hierdie deurbraak bereik het. Tydelike uitsaailisensies is om die beurt Radio Pretoria se dapper tree vooruit deur die voormalige Onafhanklike Uitsaai- is egter nie oral met geesdrif begroet nie. “U luister na Pretoria FM” owerheid aan Radio Pretoria en sy herlei- In Oktober 2012 is Radio Pretoria deur die As deel van ons visie om die voorste ge- stasies uitgereik, maar die groot toets het Onafhanklike Uitsaaiowerheid in kennis ge- meenskapsradiostasie vir Afrikaansspre- in 2004 gekom toe Radio Pretoria en sy stel dat hy klagtes ontvang het oor Radio kendes te wees, staan ons van 1 Julie af herleistasies vir ’n permanente uitsaailisensie Pretoria se uitsendings vanaf agt herleista- bekend as Pretoria FM. Dit vorm deel van aansoek moes doen. sies in Pietersburg, Tzaneen, Naboomspruit, ons ontwikkeling van struggle-radio tot toe- Ná sewe hofgedinge, waarvan drie in die Thabazimbi, Brits, Koster, Greylingstad en komsradio. Dieselfde puik luistergenot, maar Hooggeregshof was, twee in die Grondwet- Newcastle. Die klagte was dat hierdie sta- selfs beter as ooit tevore. like Hof en twee in die Hoogste Hof van sies, wat in daardie stadium reeds 18 jaar So het ons ook vir ons tydskrif, Vasbyt, Appèl, sou die radio uiteindelik eers in lank uitgesaai het, nie behoorlik gelisensieer ’n splintenuwe baadjie aangetrek. In alle November 2010 sy uitsaailisensie vir Pretoria was nie en onmiddellik moes sluit. opsigte poog ons om net die beste vir ons en omstreke ontvang. Radio Pretoria moes hom vir die agtste mense te bied en kan ons vir seker met die In Mei 2011 het die direksie van Radio keer op die howe beroep en op 11 Oktober bestes in die bedryf kers vashou! Pretoria besluit om Radio Pretoria op ’n pad 2013 het regter Neil Tuchten ons aansoek Danksy ons duisende lojale luisteraars van groei, ontwikkeling en professionaliteit om ’n verklaring van regte aangehoor. Die is ons in staat om – ook nou op die pad te plaas – en só sou Radio Pretoria met ’n uitslag van die hofgeding was nie ons guns vorentoe as Pretoria FM – ’n toekoms te proses begin om homself te herontwerp nie, maar in sy uitspraak het Tuchten niete- bou waarin ons en ons kinders vry, veilig van struggle-radio in sy vestigingsjare, tot min sekere riglyne neergelê wat die grond- en voorspoedig kan hoop, glo en lééf in toekomsradio wat aan sy luisteraars ’n slag sou lê vir die voortsetting van Radio Afrikaans. Ons hoop u geniet al die nu- boodskap van vryheid en hoop sou bring. Pretoria se stryd om sy uitsaairegte. wighede wat Pretoria FM u bied. Lees én Die direksie het die ondersteuning van die Daardie stryd het meer as 17 maande luister lekker saam en laat weet ons asse- Solidariteit Beweging met sy 300 000 in- geduur. Ná maande se onderhandelings, blief wat u dink! geskrewe lede van regoor die land verkry. nuwe aansoeke, mooipraat en harde werk, Die groei- en ontwikkelingspad het het die Onafhanklike Kommunikasie- daartoe gelei dat ons ateljee- en uitsaaiowerheid (Okosa), Radio Pretoria in April infrastruktuur in die eerste klompie maande vanjaar in kennis gestel dat gemeenskaps- in veral Pretoria na wêreldklastegnologie uitsaailisensies vir die agt senders van Radio opgegradeer is. Pretoria in Limpopo, Noordwes, Mpumalan- WILLIE SPIES In Junie 2013 het Radio Pretoria ook op ga en Noord-Natal toegeken is. Die senders Besturende direkteur | Redakteur

4 VASBYT | winter 2015 | www.pretoriafm.co.za JOU STEM

PRETORIA FM Tel: 012 543 0120 Faks: 086 667 1259 E-pos: [email protected] Webadres: www.pretoriafm.co.za Posadres: Posbus 75653, Lynnwoodrif, 0040

BESTURENDE DIREKTEUR | REDAKTEUR Willie Spies

MEDEWERKERS Alana Bailey, Dawid Brand, Sonja Carstens, Sarina Frauenstein, James Kemp, Hennie Koortzen, Danie Langner, Susan Lombaard en Christo Pretorius

WAARDIGE WENNER! VASBYT word namens Pretoria FM Ons is baie trots daarop dat Pretoria FM vanjaar by die MTN Radiotoekennings beloon is met sy aan- uitgegee deur Aksent Media. Uitleg, ont- wysing as die radiostasie met die mees lojale luisteraars en ook die stasie wat die meeste stemme in ’n SMS-stemming gekry het. Van links is Adele Changuion, omroeper; Elsje van Jaarsveld, omroeper en pro- werp, taalversorging deur Aksent Media. gramregisseur; Linda van Schalkwyk, administratiewe bestuurder; en Willie Spies, besturende direkteur. Só sê luisteraars oor uitsaairegte Tel: 082 445 4513 | [email protected]

Veglus, volharding en visie gaan! Ek besef hoeveel harde werk dit ge- DRUKWERK Johan Oosthuizen skryf: Van harte geluk kos het om hierdie mylpaal te bereik. Mag Paarl Media Gauteng met die reuse-tree vorentoe. Dit moes julle van krag tot krag groei. kom, want veglus, volharding en visie INTEKENARE kan nie eindeloos onderdruk word nie. Verblyding in die hoop Teken in teen slegs R80 vir twee uitgawes per Baie dankie daarvoor! Met hartverwar- Carel Fourie skryf: Uiteindelik het Ro- jaar. Faks jou naam, van, volle kontakbesonder- mende nostalgie dink ’n mens terug aan meine 12:12 ook vir die Afrikaner waar hede, posadres en bewys van betaling na die beginjare, dwarsdeur die vasbytjare geword. “Verbly julle in die hoop, staan vas 086 667 1259 of pos dit na Posbus 75653, Lynnwoodrif, 0040. Pretoria FM-bank- en nou juig ons oor oorwinning. Vir die in die verdrukking, volhard in die gebed.” besonderhede: Absa-rekeningnommer: afgelope 13 jaar het ek met waardering Baie geluk en dankie vir al jul moeite met 90148524; takkode: 632005. en luistergenot in Europese lande en tot die verkryging van die uitsaailisensies. in Thailand na uitsendings geluister. Hou Geen deel van die inhoud mag sonder die toestem- koers en hou kop! Met geloof volgehou ming van die uitgewer elders gebruik word Dries & Elesia van der Walt skryf: Eer nie. Pretoria FM of die tydskrif aanvaar geen verantwoordelikheid of aanspreeklikheid vir enige Mylpaal deur harde werk aan almal wat ongeag al die teenkanting aansprake wat deur adverteerders gemaak word Betsie Kok skryf: Baie geluk aan julle met geloof volgehou het om voort te gaan nie. Pretoria FM onderskryf nie noodwendig enige span en ek is baie dankbaar dat dit goed om ons eie stasie op die lug te hou. mening in redaksionele inhoud uitgespreek nie.

Donderdae van 19:00 tot 20:00

Rugbyradio Christelike programme Afrikaanse musiek met Hennie Koortzen Sondae en Die nuutste en beste en Wynie Strydom weeksdae Afrikaanse musiek 104.2 MHz • LUISTER GERUS OOK SAAM OP DSTV-OUDIOKANAAL 887 • www.pretoriafm.co.za

www.pretoriafm.co.za | winter 2015 | VASBYT 5 TONGVAL

VIER DEKADES GEVIER Die Taalmonument is op Krugerdag, 10 Oktober 1975, in die Paarl onthul. Dit was ook die eeufeesjaar van die stigting van die Genootskap van Regte Afrikaners. Lees meer op bladsy 37.

Veels geluk, Afrikaans, omdat jy VERJAAR!

Dit is vanjaar 90 jaar gelede dat Afrikaans een van die amptelike tale van Suid-Afrika geword het. Eie aan Afrikaanssprekendes ken die kreatiwiteit waarmee Afrikaans se 90ste verjaardag gevier word, geen perke nie: van die bekendstelling van ’n Afrikaanse roos tot ’n Afrikaanse deur-

Ons is trots en onbeskaamd Afrikaans. Disnag-fliekpiekniek. ’n groeiende taal Die met boodskap ’n blink istoekoms, duidelik: ondanks talle uitdagings.

Artikel: Prof. Jaap Steyn, dr. Danie Langner en Susan Lombaard • Foto’s: iStockphoto.com, Alana Bailey en dr. Danie Langner 6 VASBYT | winter 2015 | www.pretoriafm.co.zaA TONGVAL NEGENTIG JAAR van taalontwikkeling

frikaans se stryd om ’n amptelike taal te word, begin op 31 Mei 1910, die dag waarop die Unie van Suid- Afrika tot stand gekom het. Een van die belangrikste bepalings van die 1910-grondwet was dat Hollands, buiten Engels, ook as amptelike taal erken is. AVoordat die onderhandelings oor ’n nuwe grondwet in 1908 begin het, het feitlik almal verwag dat Engels die enigste amptelike taal gaan wees. Nadat Brittanje die Vrystaat en Transvaal in die Anglo-Boereoorlog verower het, was Engels die enigste onderwys- en amptelike taal, net soos in die Kaapkolonie en Natal. Vir die Vrystaatse leiers, pres. M.T. Steyn en genl. J.B.M. Hertzog, was dit totaal onaanvaarbaar. Dit is aan hul sterk standpuntinname te danke dat die Nasionale Konvensie op 20 Oktober 1908 besluit het dat Engels én “Dutch” amptelike tale sou wees. Daar was nog ’n meningsverskil oor of Afrikaans of Nederlands die skryftaal van Afrikaanssprekendes moes word. Afrikanerleiers het vroeg in 1909 ooreengekom dat Hollands die regte vertaling van “Dutch” sou Afrikaans in Namibië wees, omdat dit Afrikaans en Nederlands kon insluit. Binne enkele jare het Afrikaans die oorhand oor Nederlands elfs al het Namibië ná sy onafhanklikheidswording gekry en in 1925 is dit wetlik bepaal dat die woord Hollands in die in 1990 feitlik oornag Afrikaans se amptelike status grondwet ook Afrikaans insluit. Safgeskaf, is dié land steeds die mees Afrikaanse land Die besluit om twee amptelike tale te erken, het die verengelsing in Afrika. Behalwe vir die talle Afrikaners wat hier woon, is van die openbare lewe in Suid-Afrika gestuit. Die twee alternatiewe Afrikaans ook die moedertaal van die Rehoboth Basters was óf ’n langdurige taalstryd om erkenning óf berusting in die en sommige Kaapse Afrikaanssprekendes wat in Namibië alleenheerskappy van Engels, en gevestig is. Die Damara- en Nama-volksgroepe praat ook baie daarmee saam die agteruitgang Afrikaans. Die Namibian Broadcasting Corporation (nbc) het en waarskynlike ondergang van ’n Afrikaanse radiodiens wat 24 uur per dag uitsaai. Kanaal 7 Afrikaans. en Kosmos is privaat Afrikaanse gemeenskapsradiostasies Afrikaners het Afrikaans gou wat regoor Namibië uitsaai en groot luisteraarsgetalle het. opgebou tot ’n volwaardige kul- Die organisasie Netwerk vir Afrikanerbelange het ’n groot rol tuurtaal. Dis moontlik gemaak gespeel in die ondersteuning van Afrikaanse organisasies en deur die gelyke behandeling van die koördinering van hul werksaamhede, wat uiteindelik ’n groot die amptelike tale in die staats- bydrae gemaak het tot die bevordering van die Afrikaanse taal diens, die uitbreiding van moeder- en kultuur in dié land. Vandag is Suid-Afrikaanse Afrikaansspre- taalonderwys na Afrikaansspre- kendes wat Namibië besoek, steeds verbaas oor die grootliks kendes en die skeppingskrag van Afrikaanse diens in restaurante, winkels en by vulstasies. joernaliste, skrywers en ander intellektuele. In 1948 het die Nasionale Party aan bewind gekom. Op taalge- bied het dit beteken die Afrikaans-Engelse-gelykheid van 1910 is 10,3 MILJOEN voortgesit, ook ná republiekwording in 1961. SKOOLKINDERS neem Die bedeling gegrond op die 1910-grondwet – met sy reg en sy onreg – het aan Afrikaans ’n geleentheid tot ontwikkeling gegee. Afrikaans as tweede taal. Die feit dat die taal se skeppende geeste die kans aangegryp het en Afrikaans tot kultuurtaal met ’n bloeiende letterkunde, volwaardige wetenskapstaal en lewendige massamedia opgebou het, het tot van die Afrikaanse woordeskat gevolg gehad dat Afrikaans een van maar net vier tale geword het is van Nederlandse oorsprong. wat in die twintigste eeu hoëfunksiestatus bereik het. 90% Ander tale waaruit Afrikaans • Prof. Jaap Steyn is ’n taalhistorikus en skrywer van woorde geleen het, is Por- Ons gaan ’n taal maak: Afrikaans sedert die Patriot-jare tugees, verskeie Afrikatale, (Kraal Uitgewers – www.kraaluitgewers.co.za). TOT 95% Maleis en Khoisan-tale. >>> A www.pretoriafm.co.za | winter 2015 | VASBYT 7 TONGVAL Boetie gaan (Afrikaanse) fliek toe

frikaanse films het selfs vóór die amptelike erkenning van Afrikaans al verskyn, en beeld die taal se 1916 ontwikkeling en uitdagings Die eerste Afrikaanse rolprent, uit.A Die eerste Afrikaanse rolprent is die De Voortrekkers, word verfilm. stilrolprent De Voortrekkers wat in 1916 verfilm is, terwyl Sarie Marais en Moeder- tjie (1931) die eerste vollengte Afrikaanse rolprente was. In die 20’s, 30’s en 40’s was Afrikaanse rolprente maar skraps – dis te verstane, in ag genome gebeure in die plaaslike en internasionale geskiedenis in dié tyd. Die enkele films uit dié era handel dan ook grootliks oor die Afrikaner se sosio-ekonomiese uitdagings. In 1946 stel Pierre de Wet, wat later as die vader van die Suid-Afrikaanse filmbedryf beskou sou word, sy eerste rolprent genaamd Geboortegrond vry. Verskeie rolprente deur De Wet volg hierop. Die eerste Afrikaanse musiekblyspel Kom saam, vanaand is in 1949 uitgereik en was De Wet se grootste treffer. In die 50’s volg ’n paar rolprente wat die ouer garde nog met groot nostalgie in herinnering kan roep: films soosDaar doer in die Bosveld (1951; SA se eerste kleur- Kom piekniekfliek saam! film, en regisseur Jamie Uys se debuutrol- Maroela Media hou in September prent), Daar doer in die stad (1954; Jamie groete aan Mannetjies Roux, Die spook vanjaar ’n Afrikaanse fliekpiekniek, Uys), Vadertjie Langbeen (1955; Pierre de van Uniondale, Verraaiers, Die laaste waar fliekvlooie dwarsdeur die nag Wet) en Rip van Wyk (1960; Jamie Uys). tango, Klein Karoo, Knysna, Leading Lady, by ’n buitelugpiekniek na ’n keur van In die 60’s en 70’s ontgroei die Afri- Suurlemoen, Lien se lankstaanskoene, Afrikaanse films oor die dekades kaanse rolprentbedryf sy kinderskoene, Pad na jou hart, Faan se trein, Liefling, en heen kan kyk. Hou Maroela Media se en ’n lang rits films sien die lig. Bekendes As jy sing laat Afrikaanssprekendes weer webwerf dop by www.maroela.co.za uit dié twee dekades was Doodkry is teaters toe stroom, soveel so dat hulle om betyds jou kaartjies te koop! min, Die professor en die prikkelpop, Die selfs kieskeurig raak oor watter Afrikaanse kandidaat, Die geheim van Nantes, Die flieks hul ondersteuning verdien. wildtemmer, Snip en rissiepit, Siener in stil, met hoofsaaklik komedies wat die lig Sover in 2015 het ’n hele paar Afri- die suburbs, Tant Ralie se losieshuis en ’n sien. Eers in 2011 laat Paul Eilers Afri- kaanse rolprente reeds gedraai, en nog ’n Seder val in Waterkloof. kaanse fliekvlooie weer regop sit met die lang rits word tans vervaardig. Die mees In die 80’s en 90’s, te midde van poli- aangrypende drama Roepman. In 2012 omstrede film van die jaar is waarskynlik tieke onstuimigheid in die land, is die Afri- volg ’n uiteenlopende verskeidenheid Treurgrond, met plaasmoorde as tema. kaanse rolprentbedryf maar stil. Heelwat films soos die spookasem-musiekblyspel Sink, Dis ek, Anna en Seun is meer ekspe- lawwe komedies word vervaardig en films Pretville, die spanningsdrama Wolwedans rimentele dramarolprente wat op ’n erns- soos Kiepie en Kandas en Boetie gaan in die skemer en die roerende Die Won- tiger fliekmark gerig is, terwyl films soos border toe is vandag nog bekend onder derwerker, wat handel oor die skrywer French Toast, Mooirivier en Hollywood Afrikaanse rolprentgeesdriftiges. ’n Paar Eugène Marais. Hierna is dit asof daar in my huis vir heerlike vermaak sorg. Die uitstekende Afrikaanse rolprente soos Die geen keer is aan die Afrikaanse filmbedryf groot Afrikaanse film van die jaar, wat ’n storie van Klara Viljee, Fiela se kind en nie, en in 2013/2014 word daar geëksperi- baie hoë standaard stel vir die res van die Paljas word ook in dié tyd vervaardig. menteer met allerlei genres en nuwighede Afrikaanse filmbedryf, is egter Ballade vir In die eerste paar jaar van die 21ste – sommige suksesvol, ander minder ’n enkeling, geskryf deur Leon van Nierop eeu is die Afrikaanse rolprentbedryf ook suksesvol. Films soos Semi-soet, Stuur en geregisseer deur Quentin Krog.

8 VASBYT | winter 2015 | www.pretoriafm.co.za TONGVAL Afrikaans blom met nuwe roos Grootste Afrikaanse Liedjie-CD

n Mei vanjaar het die FAK ’n splin- ie Grootste Afrikaanse Liedjie-CD ternuwe roos met die naam “Afri- is ’n versameling van die mooiste Ikaans” bekend gestel. Die roos DAfrikaanse musiek oor die afge- is spesiaal deur Ludwig’s Roses ge- lope dekades. Die CD is ’n uitvloeisel van kweek. “Die warm oranje van die roos Maroela Media se Grootste Afrikaanse verteenwoordig liefde en warmte. Dit Liedjie van Alle Tye-kompetisie wat in is ’n uitbundige, sterk roos wat wortel 2013 aangebied is. In dié kompetisie kon sal skiet op enige plek waar hy geplant die publiek hul gunsteling Afrikaanse liedjies nomineer en in word. Hoe meer dit gesnoei word, verskeie rondtes daarvoor stem. Koos du Plessis se liedjie hoe sterker groei die roos – net soos “Kinders van die Wind” is uiteindelik as die grootste Afrikaanse Afrikaans,” vertel dr. Danie Langner, liedjie van alle tye aangewys. Die CD, wat in 2015 uitgegee is uitvoerende hoof van die FAK, oor die om saam te val met Afrikaans se 90ste verjaardag, bevat 27 simboliek van die roos wat uitgesoek is om dié van die gunstelingliedjies wat vir die kompetisie genomineer besonderse naam te dra. Die roos “Afrikaans” is by was. Dit word uitgegee deur Universal Music en is in musiek- Ludwig’s Roses te koop, en kan by ander kwekerye winkels beskikbaar. Dit kan ook by Maroela Media bestel word. bestel word indien dit nie in voorraad is nie.

Geen ander taal so lipleklekker nie – kom ons braai! Verskeie Afrikaanse woorde het stewig vastrapplek in Suid-Afrikaanse Engels gekry. Woorde soos bakkie, nartjie, tekkies, erdvark, trek, spoor, veld en boomslang het nie ’n bevredigende Engelse ekwivalent nie en word in sommige ander inheemse tale net so gebruik. Dan is daar woorde soos lekker, nou-nou, kuier en braai wat meer as net hul woordeboekbetekenis uitdruk – dit beskryf ’n leefstyl wat net Afrikaners sal verstaan!

Kleinspan leer taal slim-slim só WAT? Só word ons woordwys rie toepassings (“apps”) wat kinders • Die Woordeboek van die Afrikaanse Taal (WAT) se Borg help om Afrikaans te leer lees en skryf, ’n Woord-projek is ’n fondsinsamelingsprojek van dié is onlangs deur Solidariteit Helpende organisasie, wat hom beywer vir die voortbestaan van D Hand bekend gestel – die eerste van hul soort Afrikaans deur die opteken daarvan. Jy kan ’n woord en omvang in Afrikaans. Die drie toepassings, van jou keuse borg teen R100 per woord, waarvoor jy ’n naamlik Dieretuinpret, Leespret en Skryfpret, sertifikaat ontvang met jou naam en die woord of woorde is spesifiek ontwikkel om graad 1-leerlinge te wat jy borg, óf jy kan ’n woord borg teen R5 000 en dan help. Kleintjies kan onder meer luister na die “behoort” dié woord net aan jou. Gee volgende keer vir voorlesing van ’n alfabetboek, ’n Dag by die iemand ’n Afrikaanse woord present vir sy of haar ver- dieretuin, deur die bekroonde kinderboekskrywer Jaco Jacobs. Dit jaardag! Besoek www.wat.co.za vir meer inligting. bevat ook speletjies vir die skryf van letters en selfs ’n platform • Die eerste stap in die standaardisering van Afrikaans as vir opwindende versterkte realiteit. Al drie toepassings is gratis skryftaal was die verskyning van die SA Akademie vir beskikbaar op die Google Play Store en die Apple App Store. Wetenskap en Kuns se eerste Afrikaanse Woordelijs en • Lees ook Jaco Jacobs se kortverhaal op bladsy 28. Spelreëls (1917). In 2009 het die tiende, verbeterde en omvattend herbewerkte uitgawe van die alombekende Afrikaanse Woordelys en Spelreëls (AWS) die lig gesien. 1933 • Die Afrikaanse speltoetser vir Microsoft Office is in 2001 Die eerste Afrikaanse vertaling by die Noordwes-Universiteit (destyds die PU vir CHO) van die Bybel sien die lig. ontwikkel. Die formaat en werkwyses wat vir dié Afri- Die eerste 10 000 kaanse speltoetser gebruik is, het die ontwikkeling van Afrikaanse soortgelyke tegnologie in ander inheemse tale moont- Bybels kom lik gemaak. Vandag bevat die pakket ’n speltoetser, ’n op 29 Mei tesourus, uitwysing van grammatiese foute, asook ’n 1933 in afkappingsmeganisme. Kaapstad aan.

, lééf p, glo hoo ans Afrika in www.pretoriafm.co.za | winter 2015 | VASBYT 9 WARMPATAT

Afrikaanse opvoeding ONDER SKOOT

Dit wil voorkom asof Afrikaanse skole en universiteite en alles wat deel is van hul wese – hul Christelike karakter, hul onderrigtaal, die betrokkenheid van hul beheerliggame en hul inherente kultuur – toenemend onder skoot kom. Is daar ’n doelbewuste aanslag deur die regering op Afrikaanse skole, oftewel die ou model C-skole, asook universiteite?

Artikel: Sonja Carstens • Foto’s: iStockphoto.com

frikaanse skole en univer- dat die sterker skool die swakker een kan word polities toegestop.” siteite is die afgelope jaar bystaan, sal hoofsaaklik die toppresteren- Die Beweging het in die mosie gesê die gereeld in die nuus. Trans- de Afrikaanse skole die spit laat afbyt. geskiedenis het bewys dubbelmediumsta- formasie word op Afrikaans- Die Solidariteit Beweging beskou tus is bloot die eerste stap om instellings talige universiteitskam- hierdie situasie en die impak daarvan soos Afrikaanse skole uiteindelik totaal te pusseA versnel om die Suid-Afrikaanse op Afrikaanse onderrig as só ernstig dat verengels. Die huidige proses om Suid- rassedemografie te weerspieël. Afrikaans- hulle dit ingesluit het by die mosie van Afrika se rassedemografie op alle universi- sprekende skole wat nie tot hul volle vermoë wantroue wat tydens die Beweging se teitskampusse te weerspieël, sal tot gevolg benut word nie, word geoormerk om na pa- Krisisberaad in Mei vanjaar by die Voor- hê dat Afrikaans op kampusse verdwyn. rallelmediumskole verander te word, sodat trekkermonument teen pres. Jacob Zuma Vir die geveg om Afrikaans en Chris- die beskikbare kapasiteit tot voordeel van en sy regering aanvaar is. tenskap in skole te behou, sien die burger- anderstalige skoliere aangewend kan word. “In praktyk het veeltaligheid ná 1994 regte-organisasie AfriForum egter kans. Die Christelike karakter van ’n klompie skole eentaligheid geword,” het Flip Buys, voor- “Dit is ’n internasionaal erkende beginsel is tans in ’n hofsaak onder die loep, en die sitter van die Solidariteit Beweging, gesê. dat kultuurgemeenskappe die reg het op voorgestelde konsep dat suksesvolle skole “Afrikaanse skole word deurlopend vir skole waar hul kultuur oorgedra en hul moet saamsmelt met skole wat minder goed transformasie geteiken en die grondwet- kinders in hul moedertaal onderrig word. presteer (sogenaamde “tweelingskap”) so- like voorsiening vir Afrikaanse universiteite Daarom sal AfriForum waar nodig skole

10 VASBYT | winter 2015 | www.pretoriafm.co.za WARMPATAT finansieel bystaan om regstappe te doen vir die behoud van Afrikaans as voertaal,” Godsdiensvryheid in skole lees die mosie waarmee hulle by die Krisisberaad dié stryd opgeneem het. elfs groter as Afrikaanse openbare godsdiens en godsdienstige aktiwiteite Openbare druk sal op universiteite ge- skole se stryd om die behoud van uit skole verwyder word nie. plaas word om Afrikaans as onderrigtaal Shul enkelmediumstatus, is die Colditz voer aan die beëindiging van te handhaaf en daar sal gesprekke met die geveg wat Christelike skole tans voer godsdienstige praktyke by skole sal ’n regering gevoer word oor die taal se lot. om hul Christelike karakter te behou. steriele, onnatuurlike samelewing skep Dié stryd het in September verlede jaar waarin individue in hul spoor sal moet Afrikaans aan universiteite ’n aanvang geneem toe die Organisasie trap om nie spontaan aan godsdiens- Buys se uitspraak oor veeltaligheid versus vir Godsdiensonderrig en Demokrasie vryheid uiting te gee nie. eentaligheid het in Mei weerklank gevind (Ogod) ’n omvattende toetssaak in die Volgens hom is die hofaansoek ’n in die woorde van dr. Blade Mzimande, hooggeregshof in Johannesburg inge- inherente skending van verskeie basiese minister van hoër onderwys, toe hy gesê dien het om dit ongrondwetlik te ver- menseregte soos vervat in die Handves het daar is nie meer iets soos ’n Afri- klaar dat een geloof bo ’n ander in van Menseregte. Godsdiensvryheid is kaanse universiteit nie. “In hierdie land het openbare skole uitgeleef word. een van die vernaamste pilare van die ons Suid-Afrikaanse universiteite.” Die organisasie vra ook die hof om Handves van Menseregte. Dit is verweef Volgens Nzimande het hy niks teen ses Afrikaanse openbare skole met met ander fundamentele menseregte Afrikaans nie, maar wil hy nie hê die taal ’n interdik te verbied om Christelike soos vryheid van spraak, vryheid van moet gebruik word om ander uit te sluit gebruike in skole toe te laat. Hoewel assosiasie, gelykheid en die reg op nie. Oor die Noordwes-Universiteit (NWU) die hofaansoek net gebring word teen basiese onderwys. se planne om ’n unitêre universiteit met die Hoërskool Linden in Johannesburg, Colditz voer aan dié beleid poog om drie kampusse te word, wou hy hom nie die Laerskool Randhart in Alberton, buitekurrikulêre sake soos godsdiens- uitlaat nie. Dié plan sal beteken dat die die Laerskool Baanbreker in Boksburg, tige praktyke te reguleer, terwyl dit nie taalbeleid van die NWU se Potchefstroom- die Laerskool Garsfontein in Pretoria, gemagtig word in die nasionale onder- kampus, een van twee oorblywende die Hoërskool Oudtshoorn en die Lan- wyswet nie. Dit skep ’n onderwysomge- Afrikaanse universiteite uit die 38 in die genhoven Gimnasium in Oudtshoorn, wing waarbinne Suid-Afrikaners se land, in die slag bly. Die druk kom ook sal die uitspraak van krag wees op alle diversiteit nie in ag geneem word nie en nie net van buite nie: Prof. Dan Kgwadi, openbare skole. is daarom ongrondwetlik. visekanselier van die NWU, het reeds Paul Colditz, uitvoerende hoof van In Suid-Afrika bestaan daar nie ’n aangedui dat die Potchefstroom-kampus die Federasie van Beheerliggame van muur van skeiding tussen die staat en se taalbeleid binnekort hersien sal word. Suid-Afrika (Fedsas), voer in hofstukke die kerk soos wat in die VSA die geval aan die hangende aansoek het leerlinge is nie. Die Grondwet vereis eerder ’n Onderbenutting van Afrikaanse skole gespanne en angstig gelaat. samewerking van godsdiens en gods- In April het Panyaza Lesufi, Gautengse Navorsing wat die gesinsterapeut dienstige aktiwiteite in openbare skole LUR vir onderwys, ’n taakspan aangestel dr. Tanya Robinson in opdrag van Fed- soortgelyk aan die gebruik in Kanada en om te bepaal of Afrikaanse skole “onder- sas gedoen het, dui daarop dat dit nie in die Verenigde Koninkryk. benut” word. Die uiteinde was dat ver- die beste belang van die oorweldigende Daar word verwag dat die saak nog skeie top- Afrikaanse hoër- en laerskole meerderheid van leerlinge sal wees as vir meer as ’n jaar sal voortduur. deur hom geïdentifiseer is om in parallel- mediumskole omskep te word. Die slaagsyfer onder gr. 12-leerlinge “Daar is ouers wat hul kinders by ’n in Afrikaanse skole teenoor die 73% skool wil inskryf, maar dit nie kan doen 96% van die onderwysstelsel in geheel. nie omdat die onderrigtaal grotendeels Afrikaans is. Dit is byvoorbeeld En- die regering se plan met Afrikaanse skole deurvloeisyfer van leerlinge wat gr. 1 be- gelssprekende of Indiër-leerlinge. Ons het duidelik, as ’n mens kyk na wat met Afri- gin en gr. 12 voltooi, is 90% in Afrikaanse nie ’n probleem met Afrikaans nie, maar kaanse universiteite gebeur het en besig skole, maar so laag soos 35% in die on- dit word vir die verkeerde redes misbruik,” is om te gebeur. derwysstelsel in geheel. Dié syfer was al so het Lesufi gesê. Die harde werklikheid is dat Afrikaanse laag soos 23%. Lesufi het benadruk dat Afrikaans net skole inderdaad van die beste skole in die “Van die 100 topskole in die land, is soos die ander tien amptelike tale deur skoolstelsel is, verduidelik Chris Klopper, tussen 80 en 90 Afrikaanse skole. die Grondwet erken word. Wat hom pla, uitvoerende hoof van die Suid-Afrikaanse “Dit is vir die regering ’n reusagtige is dat Afrikaanse ouers dink dié taal is bo Onderwysersunie (SAOU). verleentheid, want hulle kan dit nie verander verhewe. “Die slaagsyfer onder gr. 12-leerlinge in klaar nie. Die departement van basiese Kallie Kriel, uitvoerende hoof van Afri- Afrikaanse skole is 96% teenoor die 73% onderwys beskou dit as deel van die Forum, verskil van hom. Volgens Kriel is van die onderwysstelsel in geheel. Die oorblyfsels van apartheid. >>>

www.pretoriafm.co.za | winter 2015 | VASBYT 11 WARMPATAT

Die SAOU meen egter die antwoord lê in verskeie faktore, waaronder die gehalte van onderwysers wat voorbereid na die klaskamer kom, die betrokkenheid van 85% ouers, funksionele beheerliggame en van die 24 060 goeie dissipline wat gehandhaaf word,” openbare skole is het Klopper gesê. disfunksioneel. SA se Paul Colditz verduidelik die regering sit wiskundegradering jaarliks met die uitdaging van ’n tekort aan is voorts die tweede plek in Gautengse skole vir al die leerlinge laagste in die wêreld. wat wil inskryf. “Dit word veroorsaak deur die afgelope klompie jaar se swak beplanning deur die departement,” verduidelik hy. “Boonop wil al meer ouers hul kinders in goed funksionerende skole inskryf weens die departement se onvermoë om onder- presterende skole reg te ruk. Aanslag op Afrikaanse skole of nie? “Die boodskap was aanvanklik dat aar is beslis ’n direkte aanslag van dat daar ondersoek ingestel word Lesufi net op Afrikaanse skole fokus. op Afrikaanse skole wat deel is na die redes waarom sommige skole Hy ontken dit, so kom ons gee hom die van ’n groter vyandigheid teen goed funksioneer en ander nie, ervaar voordeel van die twyfel. Gegewe die druk D Afrikaners, meen Willie Spies, bestu- die goed funksionerende skole groot waaronder Gauteng is, is dit net billik dat rende direkteur van Pretoria FM, teenstand, en word hulle, hul personeel enige skool, Afrikaanse skole inkluis, moet ook verbonde aan die prokureursfirma en hul beheerliggame onder druk ge- verstaan dat hul kapasiteit nie onderbenut Hurter Spies Ingelyf. plaas,” verduidelik Spies. kan word terwyl ander skole uit hul nate “Sowat 85% van die 24 060 open- Volgens Spies is dit deur en deur ’n bars nie.” bare skole is disfunksioneel, maar die rewolusionêre agenda om alle bestaande Volgens Colditz moet onderbenutte LUR spits sy aandag op vol, toppre- stelsels te verwoes en ’n nuwe in plek te enkelmediumskole wat hul status wil be- sterende skole toe. Dit wys daar is ’n kry. “Strategieë soos hierdie het wêreld- hou, oorweeg om met ander Afrikaanse verskuilde agenda. wyd nog altyd vernietigende gevolge skole saam te smelt om te verseker dat “Suid-Afrika se wiskundegradering gehad,” het hy gesê. die skool vol is. Skole is grondwetlik en is die tweede laagste in die wêreld. Die Chris Klopper van die SAOU vrees ingevolge die bepalings van die Skolewet Afrikaanse skole wat deur die regering die regering sal so ver gaan om bepa- geregtig daarop om enkelmedium te geteiken word, lê egter elfde op die lings in die Skolewet te verander wat dit wees. wêreldwye wiskundegradering. Dit sê vir hom moontlik maak om sy planne Tweelingskap tussen skole vir ons dit is skole wat uitstekend funk- deur te voer, soortgelyk aan hoe die sioneer, veral in vergelyking met ander Kieswet in 1950 gewysig is om bruin Nog ’n plan waarmee Lesufi onlangs Suid-Afrikaanse skole. In plaas daar- kiesers van die kiesersrol te verwyder. vorendag gekom het, is die idee van “tweelingskap” tussen skole (“twinning”). Die plan is om ’n topskool, soos die Hoër- weinig deur die regering gefinansier word linge óf die betrokke skole as oogmerk skool Waterkloof in Pretoria, te laat hande en waar ouers reeds ’n vennootskap met het nie. vat met ’n swakker presterende skool, die staat het. Dit is te danke aan ouers dat “Die model van tweelingskap is tot soos Mamelodi Secondary School. Sulke dié skole tot uitstekende skole uitgebou mislukking gedoem. Dit kom neer op “tweelingskole” sal dan hulpbronne, ’n is. Nou wil die regering sommer vir die gedwonge sosiale ingenieurswese wat bankrekening en ’n beheerliggaam deel. skole ’n liefdadigheidsprojek toewys. Dit nie kan slaag nie. Fedsas het dié model Lesufi het in April verlede jaar gesê hy is nie langer staatskole nie, maar open- amptelik verwerp,” verduidelik Colditz. wil met dié plan sy stempel op sy amps- bare skole.” Volgens Colditz is gedwonge twee- termyn afdruk, omdat dit volgens hom Lesufi glo egter die tweelingplan is die lingskap tussen skole onwettig en onreg- hulpbronne wat tot nou toe net vir sekere enigste manier om die ongelykhede in die matig. leerlinge beskore was, tot alle leerlinge se onderwysstelsel te oorbrug. “’n Kind moet Hy het Lesufi daarop gewys dat skole beskikking sal stel. nie van geleenthede ontneem word net vanweë hul verbintenis tot die onderwys- “Die konsep van deelgenootskap, omdat hy of sy in die verkeerde gebied stelsel nog altyd betrokke was in uitreik- om mekaar te help, is nie die probleem woon nie,” het hy gesê. programme en bystand aan ander skole, nie,” verduidelik Klopper. “Maar ons praat Colditz meen die plan is ’n foefie wat en dat hulle sal voortgaan om dit op ’n hier van voormalige model C-skole wat nie die beste belang van onderwys, leer- vrywillige grondslag te doen.

, lééf p, glo hoo ans Afrika in 12 VASBYT | winter 2015 | www.pretoriafm.co.za www.helpendehand.co.za • 0861 25 24 23 Solidariteit ® Helpende Hand

Lees was nog nooit só lekker nie! Leer lees saam met Zak en sy pa! Leer hoe om die alfabet in ’n japtrap reg te skryf en ontmoet die lewendige diere- karakters in Helpende Hand se eie alfabetleesboek – ’n Dag by die dieretuin. Drie prettige apps (Dieretuin Pret, Alfabet Pret en Skryf Pret) is ook nou GRATIS beskikbaar. Koop ook die kleurvolle leesboek teen slegs R40 (posgeld uitgesluit).

Besoek www.leesapp.co.za en begin vandag nog lees op die prettigste manier nog.

Hierdie advertensie gebruik versterkterealiteitstegnologie. Laai die Helpende Hand Versterker gratis af en gee die advertensie lewe!

Solidariteit Helpende Hand is ’n geregistreerde handelsmerk en deel van die Solidariteit Beweging.

www.helpendehand.co.za • 0861 25 24 23 PLETTERVAT

WILLIAM WEBB ELLIS-TROFEE Die Webb Ellis-trofee word sedert 1987 aan die wenspan van die Wêreldbeker- rugbytoernooi toegeken. Dit is vernoem na William Webb Ellis wat deur talle as die vader van rugby beskou word. Die trofee is 38 cm hoog en weeg 4,5 kg.

Steek aan die vure, dis Wêreldbekertyd! Dié vierjaarlikse toernooi is naas die Olimpiese Spele en die Wêreldbeker- sokkertoernooi die grootste sportgebeurtenis ter wêreld. Gaan die Bokke vir die derde keer die William Webb Ellis-trofee omhoog hou wanneer dié sportskouspel in September en Oktober in Engeland en Wallis beslis word?

Artikel: Hennie Koortzen • Foto’s: David Rogers/Getty Images, Paul Ellis/AFP Photo en iStockphoto.com

14 VASBYT | winter 2015 | www.pretoriafm.co.za PLETTERVAT

ie Wêreldbekerrugbytoer- (1987 en 2011) en Australië (1991 en 1999) is nooi het sy ontstaan in 1987 die enigste lande wat die Wêreldbeker meer in Australië en Nieu-Seeland as een keer kon wen, met Engeland wat in gehad, maar Suid-Afrika moes 2003 die kampioen was. weens politieke uitsluiting dié Die toernooi se toeskouergetalle het Djaar asook 1991 se toernooi van die kantlyn deurlopend gegroei van net meer as 604 000 af dophou. In 1995, op tuisbodem, het die in 1987 tot meer as 2,2 miljoen in 2007 in manne in groen en goud egter gewys wat die Frankryk. ’n Volle 20 spanne sal vanjaar in wêreld gemis het toe die Springbokke in hul Engeland en Wallis uitdraf. Die enigste ver- eerste toernooi as kampioene gekroon is. andering vanjaar is dat Uruguay vir Rusland Die suidelike halfrond het die Wêreld- vervang. Altesaam 12 van die spanne by bekerrugbytoernooi tot dusver oorheers vanjaar se toernooi het deurgedring deur en Engeland is die enigste land in die noor- in 2011 onder die topdrie in hul groepe te delike halfrond wat in die afgelope sewe eindig, terwyl die res danksy hul prestasies toernooie as kampioen gekroon kon word. by kwalifiserende toernooie hul plekke be- Suid-Afrika (1995 en 2007), Nieu-Seeland spreek het. >>>

www.pretoriafm.co.za | winter 2015 | VASBYT 15 PLETTERVAT

GROEP A GROEP B GROEP C GROEP D Australië Suid-Afrika Nieu-Seeland Frankryk Engeland Samoa Argentinië Ierland Wallis Japan Tonga Italië Fidji Skotland Georgië Kanada Uruguay VSA Namibië Romenië

Springbokke se wedstrydbepalings VINNIGE FEITE GROEPWEDSTRYDE 4 Speler met die meeste punte WANNEER? HOE LAAT? TEEN? WAAR? in een toernooi: Grant Fox van Nieu-Seeland (126 punte Saterdag, Brighton- 17:45 Japan in 1987). Tweede is Jonny 19 September gemeenskapsentrum Wilkinson van Engeland met Saterdag, Villa Park, 17:45 Samoa 113 punte in 2003 en derde is 26 September Birmingham Thierry Lacroix van Frankryk Saterdag, St James’ Park, met 112 punte in 1995. 17:45 Skotland 3 Oktober Newcastle The Stadium, Queen Woensdag, 17:45 VSA Elizabeth Olympic 7 Oktober Park, Londen 145–17 Die meeste punte in ’n KWARTEINDRONDTES, HALFEINDRONDTES & EINDSTRYD enkele wedstryd aangeteken: Nieu-Seeland klop Japan WANNEER? HOE LAAT? RONDTE? WAAR? 145–17 in 1995. Saterdag, Twickenham, 17:00 Kwarteind 1 17 Oktober Londen Meeste drieë deur ’n Saterdag, Millennium Stadium, span in ’n wedstryd: 21:00 Kwarteind 2 17 Oktober Cardiff Australië druk 22 Sondag, Millennium Stadium, drieë in sy oorwinning 14:00 Kwarteind 3 18 Oktober Cardiff van 142–0 oor Namibië in 2003. Sondag, Twickenham, 17:00 Kwarteind 4 18 Oktober Londen Saterdag, Twickenham, 17:00 Halfeind 1 24 Oktober Londen Sondag, Twickenham, 18:00 Halfeind 2 Skop, 25 Oktober Londen Jannie, The Stadium, Queen skop! Vrydag, Uitspeel – 22:00 Elizabeth Olympic 30 Oktober 3de plek Jannie de Beer Park, Londen 5se rekord vir Saterdag, Twickenham, die 18:00 Eindstryd meeste 31 Oktober Londen skepskoppe in ’n wedstryd: Die prys van ’n kaartjie vir die eindstryd op Twickenham 1999 – in Londen. Teen bykans R20 vir ’n pond, sal jy sowat R14 000 £715 Bokke vs moet opdok! Kaartjiepryse vir die kwarteindrondtes wissel tussen £95 en Engeland. £250 elk en vir die halfeindrondtes tussen £125 en £515 per kaartjie.

16 VASBYT | winter 2015 | www.pretoriafm.co.za PLETTERVAT

Spanne en skeidsregters ’n Maksimum van 31 spelers per span word toegelaat en die finale groepe moet teen 31 Augustus aan die Internasionale Rugbyraad voorgelê word. Daarna mag spelers slegs as gevolg van beserings vervang word en beseerde spelers mag nie weer na die toernooi terugkeer nie. ’n Ander omstrede reël bepaal dat ’n plaasvervanger wat by ’n Wêreldranglys span aansluit, vir 72 uur moet wag voordat soos op 15 Junie 2015 hy in ’n wedstryd mag speel. Posisie Span Punte Suid-Afrika het vanjaar net twee skeids- 1 Nieu-Seeland 93,70 regters – Craig Joubert en Jaco Peyper – in die groep van 12 skeidsregters wat by die 2 Suid-Afrika 88,23 Wêreldbekerrugbytoernooi diens doen. 3 Ierland 85,76 Die wenkbroue het gelig toe drie Franse 4 Engeland 85,40 skeidsregters – Jérome Carcès, Romain 5 Wallis 84,07 Poite en Pascal Gaüzère – die finale paneel 6 Australië 82,95 gehaal het, omdat minstens twee van 7 Frankryk 79,74 hulle die afgelope paar jaar by verskeie 8 Argentinië 78,23 omstrede beslissings betrokke was. Nog 9 Samoa 75,39 twee Suid-Afrikaners – Stuart Berry as as- 10 Skotland 74,79 sistentskeidsregter, en Shaun Veldsman as televisiewedstrydbeampte – sal ook by die toernooi as beamptes werk. is in Groep C ingedeel en die biltongboere Stormers – en verlede keer se wenner lyk Die drie grootste stadions wat van- sal teen Nieu-Seeland, Argentinië, Tonga na die groot gunsteling om hul titel suk- jaar gebruik gaan word, is Twickenham en Georgië op die veld draf. sesvol te verdedig. in Londen (82 000), Wembley in Londen Die sterkste aanspraakmakers om van- Baie Suid-Afrikaanse ondersteuners het (90 000) en die Millennium Stadion in Car- jaar se titel is Nieu-Seeland, Suid-Afrika, meer vrae as antwoorde aan die vooraand diff (74 500). Die kleinste stadion is Sandy Australië, Engeland, Ierland en Wallis. Daar van die Wêreldbekerrugbytoernooi en dit is Park in Exeter met plek vir slegs 12 500 sal rekening gehou moet word met die seker verstaanbaar dat sommige nie te op- toeskouers. Die Springbokke speel nie spanne van die noordelike halfrond, omdat gewonde is oor die Springbokke se kanse een van hul wedstryde in die uitdunrond- hulle die velde en die omstandighede beter nie. Die mening word gereeld geopper dat tes in een van die drie groot stadions ken. Daar was in die Sesnasies-kompetisie van ons spelers se beste dae verby is en nie en hul wedstryde is vir Brighton, Bir- bitter min te kies tussen Engeland, Ierland dat jonger spelers die afgelope twee jaar mingham en Newcastle geskeduleer, met en Wallis, en met al drie spanne wat feitlik meer kanse op internasionale vlak moes die uitsondering van die wedstryd teen dieselfde spelers vir die Wêreldbeker gaan gekry het om hul voete te vind en hulself die VSA wat in die Olimpiese Stadion in behou, kan verwag word dat hulle alles in te bewys. Beserings speel ook ’n groot Londen gespeel sal word. Australië speel die stryd gaan werp om die trofee in een rol en een van die probleme is dat spelers twee van hul wedstryde op Twickenham van dié lande te hou. soos Jean de Villiers, Patrick Lambie en en een in die Millennium Stadion, terwyl Van die suidelike halfrond se spanne Pieter-Steph du Toit nie genoeg speelkans Nieu-Seeland op die Millennium Stadion, gaan Suid-Afrika dalk die moeilikste aangaan kry om hulle wedstrydfiks te kry voor Wembley en die Olimpiese Stadion uitdraf. pas, want Nieu-Seeland en Australië is die toernooi begin nie. beide gewoond aan nat omstandighede Suid-Afrika beskik egter oor die spelers Die aanspraakmakers en die swaarder en stadiger velde. As om enige span op enige dag te klop. Die Die Springbokke het ’n redelike mak- die SuperRugby-kompetisie as barome- Springbokondersteuners gaan – soos met like pad tot by die uitspeelfase, met ter gebruik word, gaan die Springbokke elke toets en Wêreldbekerrugbytoernooi – wedstryde in die uitdunrondtes teen dalk nie algemeen as gunsteling beskou nooit almal saamstem oor spankeuses of Japan, Samoa, Skotland en die VSA. word nie. Met slegs een span onder die spelpatrone nie. Onthou egter dat spelers Nieu-Seeland se moeilikste kragmeting in topses in die kompetisie – en daarvoor nie hulself kies nie en dat elkeen wat die die uitdunrondtes gaan waarskynlik teen moet die konferensiestelsel bedank word groen en goud oor sy kop trek, dit met Argentinië wees, met Australië en Enge- – het die Suid-Afrikaanse spanne glad trots doen! land wat in die moeilikste groep ingedeel nie vanjaar aan die verwagtings voldoen Dit is nou belangriker as ooit om soos is. Die Wallabies kom in die uitdunrondtes nie. Nieu-Seeland het drie spanne onder een man agter die Springbokke te staan. teen Engeland, Wallis, Fidji en Uruguay te die beste ses en vier spanne met meer Kom ons vat hande en ondersteun ons staan. Suid-Afrika se buurland, Namibië, punte as Suid-Afrika se nommer een – die span soos net ons kan!

, lééf p, glo hoo ans Afrika in www.pretoriafm.co.za | winter 2015 | VASBYT 17 Programskedule Onderhewig aan verandering. Hou ons webtuiste dop om te sien wie op die lug is. Jy kan ook via die internet inskakel! MAANDAG DEURNAG KALEIDOSKOOP 00:00 – 05:27 met Karen Zeelie 12:05 – 13:00 met Elsje van Jaarsveld

00:00 Andantino (H) – opgestel en aangebied deur Faan Rabie 12:05 Kaleidoskoop • Musiek 00:20 Musiek 02:00 Musiek 02:30 KLANKKOERANT – MIDDAGUITGAWE Boekvoorlesing (H) 13:00 – 14:00 02:40 Musiek met Sarina Frauenstein 03:00 Kuierkombuis (H) – aangebied deur Alet Erasmus 13:00 Groet • Nuusopsomming • Weer • Verkeer 04:00 Bielies van die Boerejol (H) – aangebied deur Theo Erasmus 13:05 Jou mening op ’n mespunt 04:30 Musiek 13:15 Hoofbulletin – met klankinsetsels 13:40 Sakenuus – in samewerking met die Efficient Group KLANKKOERANT – LANDBOU 13:55 Verkeer • Groet 05:27 – 06:00 met Henk Joubert 14:00 – 16:00 05:27 Voëlgeluide met Martin Jansen 05:28 Volksliedere 14:00 Nuusopsomming 05:30 Vroegoggend uit die Woord 14:05 Musiek 05:35 Klankkoerant – Landbou 14:45 Die mens agter die mens 15:00 Kort bulletin KLANKKOERANT – OGGENDUITGAWE 15:15 Vervolgverhaal 06:00 – 09:00 KLANKKOERANT – LAATUITGAWE met Hennie Koortzen & Sarina Frauenstein 16:00 – 19:00 06:00 Groet met Estel Terblanche & MD Greyling 06:01 Nuusopsomming 06:05 Weervoorspelling 16:00 Nuusopsomming 06:07 Verkeersverslag 16:05 Klankkoerant – Laatuitgawe 06:10 Historiese dagboek – saamgestel deur Theuns de Wet 17:00 Nuushooftrekke 06:20 Sportnuus – onder leiding van Hennie Koortzen 17:15 Uitgebreide nuusbulletin 06:25 Verkeersverslag 17:40 Geldsake – in samewerking met Brenthurst Wealth 06:30 Volledige bulletin 18:00 Nuusopsomming 06:40 Finansiële verslag – aangebied deur Willem Smit 18:05 Musiek (in samewerking met Dinamika Makelaars) 18:45 Boekvoorlesing 06:53 7 voor 7 18:55 Huisgodsdiens 06:57 Verkeersverslag 19:00 – 22:10 07:00 Nuusopsomming • Nuuskommentaar met Pienaar Lochner 07:10 Reisigersweer 19:00 Kort bulletin 07:15 Nuusgesprek 19:05 Musiek 07:25 Verkeersverslag 19:15 Hartland – aangebied deur Marianne Breytenbach 07:30 Volledige bulletin 20:00 Volledige bulletin 07:40 Buitelandse nuusoorsig – onder leiding van Heinrich Marnitz 20:10 Uit die hoed – aangebied deur Marianne Breytenbach 07:55 Verkeersverslag 21:15 Musiek 08:00 Nuusopsomming 22:00 Kort bulletin • Weervoorspelling 08:05 Klankkoerant – Oggend (vervolg) 22:10 – 00:00 met Marianne Breytenbach 09:00 – 12:00 met Elsje van Jaarsveld 22:10 Omroeper groet • Musiek 09:00 Nuusopsomming 23:15 Vervolgverhaal (H) 09:55 Loof die Here 23:50 Laataand uit die Woord 10:00 Oggendoordenking 23:55 Volksliedere filiaalstasies 11:00 Volledige bulletin 11:15 Boekvoorlesing (H) Wolkberg – 96.6 • Ysterberg – 100.0 • Kransberg – 103.7 • Drakensberg – 104.5 Dagbreek – 107.6 • Tafelkop – 107.5 • Naboom – 92.2 • Magaliesberg – 106.6 12:00 Nuusopsomming

18 VASBYT | winter 2015 | www.pretoriafm.co.za OP DIE LUG

104.2 MHz DINSDAG DEURNAG KALEIDOSKOOP 00:00 – 05:27 met Karen Zeelie 12:05 – 13:00 met Elsje van Jaarsveld

00:00 Allegaartjie – onder leiding van Maroela Media 12:05 Kaleidoskoop • Musiek 00:20 Musiek 01:00 Nuuskommentaar 01:15 KLANKKOERANT – MIDDAGUITGAWE Toptien (H) – aangebied deur Pienaar Lochner 13:00 – 14:00 02:30 Boekvoorlesing (H) met Sarina Frauenstein 02:40 Musiek 13:00 Groet • Nuusopsomming • Weer • Verkeer 03:00 Joernaal (H) – aangebied deur Marianne Breytenbach 13:05 Jou mening op ’n mespunt 04:00 Liefdesliedjies (H) – aangebied deur Stephan van Heerden 13:15 Hoofbulletin – met klankinsetsels 04:50 Musiek 13:40 Sakenuus – in samewerking met die Efficient Group 13:55 • KLANKKOERANT – LANDBOU Verkeer Groet 05:27 – 06:00 met Henk Joubert 14:00 – 16:00 met Martin Jansen 05:27 Voëlgeluide 14:00 Nuusopsomming 05:28 Volksliedere 14:05 Musiek 05:30 Vroegoggend uit die Woord 14:45 Die mens agter die mens 05:35 Klankkoerant – Landbou 15:00 Kort bulletin KLANKKOERANT – OGGENDUITGAWE 15:15 Vervolgverhaal 06:00 – 09:00 KLANKKOERANT – LAATUITGAWE met Hennie Koortzen & Sarina Frauenstein 16:00 – 19:00 06:00 Groet met Estel Terblanche & MD Greyling 06:01 Nuusopsomming 06:05 Weervoorspelling 16:00 Nuusopsomming 06:07 Verkeersverslag 16:05 Klankkoerant – Laatuitgawe 06:10 Historiese dagboek – saamgestel deur Theuns de Wet 17:00 Nuushooftrekke 06:20 Sportnuus – onder leiding van Hennie Koortzen 17:15 Uitgebreide nuusbulletin 06:25 Verkeersverslag 17:40 Geldsake – in samewerking met Brenthurst Wealth 06:30 Volledige bulletin 18:00 Nuusopsomming 06:40 Finansiële verslag – aangebied deur Willem Smit 18:05 Op ’n ander noot – in samewerking met Brenthurst Wealth (in samewerking met Dinamika Makelaars) 18:45 Boekvoorlesing 06:53 7 voor 7 18:55 Huisgodsdiens 06:57 Verkeersverslag 19:00 – 22:10 07:00 Nuusopsomming • Nuuskommentaar met Pienaar Lochner 07:10 Reisigersweer 19:00 Kort bulletin 07:15 Nuusgesprek 19:05 Musiek 07:25 Verkeersverslag 20:00 Volledige bulletin 07:30 Volledige bulletin 20:10 Net medies – aangebied deur Marianne Breytenbach 07:40 Buitelandse nuusoorsig – onder leiding van Heinrich Marnitz 21:30 Hengelparade – aangebied deur Dr. Kriek van der Merwe 07:55 Verkeersverslag 22:00 Kort bulletin • Weervoorspelling 08:00 Nuusopsomming 08:05 Klankkoerant – Oggend (vervolg) 22:10 – 00:00 met Marianne Breytenbach 22:10 Omroeper groet • Musiek 09:00 – 12:00 met Elsje van Jaarsveld 22:15 Musiek 09:00 Nuusopsomming 23:15 Vervolgverhaal (H) 09:55 Loof die Here 23:45 Laataand uit die Woord 10:00 Oggendoordenking 23:55 Volksliedere 11:00 Volledige bulletin het jy geweet? 11:15 Boekvoorlesing Jy kan op DStv-oudiokanaal 887 na Pretoria FM se uitsending luister. 12:00 Nuusopsomming

www.pretoriafm.co.za | winter 2015 | VASBYT 19 OP DIE LUG

WOENSDAG DEURNAG KALEIDOSKOOP 00:00 – 05:27 met Karen Zeelie 12:05 – 13:00 met Elsje van Jaarsveld

00:00 Allegaartjie – onder leiding van Maroela Media 12:05 Kaleidoskoop • Musiek 00:20 Musiek 01:00 KLANKKOERANT – MIDDAGUITGAWE Nuuskommentaar 13:00 – 14:00 01:15 Musiek met Sarina Frauenstein 02:00 In die ou waenhuis (H) – onder leiding van Willie Mynard 13:00 Groet • Nuusopsomming • Weer • Verkeer 02:30 Boekvoorlesing (H) 13:05 Jou mening op ’n mespunt 02:45 Musiek 13:15 Hoofbulletin – met klankinsetsels 03:00 Hartland (H) – aangebied deur Marianne Breytenbach 13:40 Sakenuus – in samewerking met die Efficient Group 04:00 Musiek 13:55 Verkeer • Groet KLANKKOERANT – LANDBOU 14:00 – 16:00 met Martin Jansen 05:27 – 06:00 met Henk Joubert 14:00 Nuusopsomming 05:27 Voëlgeluide 14:05 Solo 7 – aangebied deur Heinrich Marnitz 05:28 Volksliedere 14:30 Musiek 05:30 Vroegoggend uit die Woord 14:45 Die mens agter die mens 05:35 Klankkoerant – Landbou 15:00 Kort bulletin 15:15 Musiek KLANKKOERANT – OGGENDUITGAWE 15:30 06:00 – 09:00 Radioleesklub met Hennie Koortzen & Sarina Frauenstein KLANKKOERANT – LAATUITGAWE 06:00 Groet 16:00 – 19:00 06:01 Nuusopsomming met Estel Terblanche & MD Greyling 06:05 Weervoorspelling 16:00 Nuusopsomming 06:07 Verkeersverslag 16:05 Klankkoerant – Laatuitgawe 06:10 Historiese dagboek – saamgestel deur Theuns de Wet 17:00 Nuushooftrekke 06:20 Sportnuus – onder leiding van Hennie Koortzen 17:15 Uitgebreide nuusbulletin 06:25 Verkeersverslag 17:40 Geldsake – in samewerking met Brenthurst Wealth 06:30 Volledige bulletin 18:00 Nuusopsomming 06:40 Finansiële verslag – aangebied deur Willem Smit 18:05 Musiek (in samewerking met Dinamika Makelaars) 18:45 Boekvoorlesing 06:53 7 voor 7 18:55 Huisgodsdiens 06:57 Verkeersverslag 07:00 Nuusopsomming • Nuuskommentaar 19:00 – 22:10 met Pienaar Lochner 07:10 Reisigersweer 19:00 Kort bulletin 07:15 Nuusgesprek 19:05 Musiek 07:25 Verkeersverslag 19:15 In die ou waenhuis – onder leiding van Willie Mynhard 07:30 Volledige bulletin 20:00 Volledige bulletin 07:40 Buitelandse nuusoorsig – onder leiding van Heinrich Marnitz 20:05 Regspraak – aangebied deur Marianne Breytenbach 07:55 Verkeersverslag 21:00 Musiek 08:00 Nuusopsomming 22:00 Kort bulletin • Weervoorspelling 08:05 Klankkoerant – Oggend (vervolg) 22:10 – 00:00 met Marianne Breytenbach 09:00 – 12:00 met Elsje van Jaarsveld 22:10 Omroeper groet • Musiek 09:00 Nuusopsomming 22:15 Musiek + 09:55 Loof die Here 23:15 Vervolgverhaal (H) 10:00 Oggendoordenking 23:45 Laataand uit die Woord 11:00 Volledige bulletin 23:55 Volksliedere 11:15 Boekvoorlesing het jy geweet? 11:30 Promosiegesprek – met Marius Vermaak (Crisis on Call) Ons luisteraars het tussen Oktober ‘14 en Maart ‘15 met 26,4% toegeneem! 12:00 Nuusopsomming

20 VASBYT | winter 2015 | www.pretoriafm.co.za OP DIE LUG

104.2 MHz DONDERDAG DEURNAG KALEIDOSKOOP 00:00 – 05:27 met Karen Zeelie 12:05 – 13:00 met Elsje van Jaarsveld

00:00 Allegaartjie – onder leiding van Maroela Media 12:05 Kaleidoskoop • Musiek 00:20 Musiek 01:00 Nuuskommentaar (H) KLANKKOERANT – MIDDAGUITGAWE 01:15 Musiek 13:00 – 14:00 met Sarina Frauenstein 02:00 Hartland (H) – aangebied deur Marianne Breytenbach 13:00 • • • 02:15 Musiek Groet Nuusopsomming Weer Verkeer 13:05 02:30 Boekvoorlesing Jou mening op ’n mespunt 02:40 Musiek 13:15 Hoofbulletin – met klankinsetsels 13:40 04:00 Fokus (H) – aangebied deur Piet le Roux Sakenuus – in samewerking met die Efficient Group 04:45 Musiek 13:55 Verkeer • Groet KLANKKOERANT – LANDBOU 14:00 – 16:00 met Martin Jansen 05:27 – 06:00 met Henk Joubert 14:00 Nuusopsomming 05:27 Voëlgeluide 14:05 Musiek 05:28 Volksliedere 14:45 Die mens agter die mens 05:30 Vroegoggend uit die Woord 15:00 Kort bulletin 05:35 Klankkoerant – Landbou 15:15 Vervolgverhaal KLANKKOERANT – OGGENDUITGAWE KLANKKOERANT – LAATUITGAWE 06:00 – 09:00 met Hennie Koortzen & Sarina Frauenstein 16:00 – 19:00 06:00 Groet met Estel Terblanche & MD Greyling 06:01 Nuusopsomming 16:00 Nuusopsomming 06:05 Weervoorspelling 16:05 Klankkoerant – Laatuitgawe 06:07 Verkeersverslag 17:00 Nuushooftrekke 06:10 Historiese dagboek – saamgestel deur Theuns de Wet 17:15 Uitgebreide nuusbulletin 06:20 Sportnuus – onder leiding van Hennie Koortzen 17:40 Geldsake – in samewerking met Brenthurst Wealth 06:25 Verkeersverslag 18:00 Nuusopsomming 06:30 Volledige bulletin 18:05 Musiek 06:40 Finansiële verslag – aangebied deur Willem Smit 18:45 Boekvoorlesing (in samewerking met Dinamika Makelaars) 18:55 06:53 7 voor 7 Huisgodsdiens 06:57 Verkeersverslag 07:00 Nuusopsomming • Nuuskommentaar 19:00 – 22:10 met Pienaar Lochner 07:10 Reisigersweer 19:00 Kort bulletin 07:15 Nuusgesprek 19:05 Rugbyradio – aangebied deur Hennie Koortzen 07:25 Verkeersverslag 20:00 Volledige bulletin 07:30 Volledige bulletin 20:15 Fokus – aangebied deur Piet le Roux 07:40 Buitelandse nuusoorsig – onder leiding van Heinrich Marnitz 21:00 Toptien – aangebied deur Pienaar Lochner 07:55 Verkeersverslag 22:00 Kort bulletin • Weervoorspelling 08:00 Nuusopsomming 08:05 Klankkoerant – Oggend (vervolg) 22:10 – 00:00 met Marianne Breytenbach 09:00 – 12:00 met Elsje van Jaarsveld 22:10 Omroeper groet • Musiek 22:15 Musiek 09:00 Nuusopsomming + 23:15 Vervolgverhaal (H) 09:55 Loof die Here 23:50 Laataand uit die Woord 10:00 Oggendoordenking 23:55 11:00 Volledige bulletin Volksliedere 11:15 Boekvoorlesing 11:30 Musiek Moenie Rugbyradio op Donderdae om 19:05 misloop nie! 12:00 Nuusopsomming * www.pretoriafm.co.za | winter 2015 | VASBYT 21 OP DIE LUG VRYDAG DEURNAG KALEIDOSKOOP 00:00 – 05:27 met Karen Zeelie 12:05 – 13:00 met Elsje van Jaarsveld

00:00 Allegaartjie – onder leiding van Maroela Media 12:05 Kaleidoskoop • Musiek 00:20 Musiek 01:00 Nuuskommentaar (H) KLANKKOERANT – MIDDAGUITGAWE 01:15 Uit my platerak – onder leiding van Heinrich Marnitz 13:00 – 14:00 met Sarina Frauenstein 02:00 Musiek 13:00 Groet • Nuusopsomming • Weer • Verkeer 02:30 Boekvoorlesing (H) 13:05 Jou mening op ’n mespunt 02:45 Musiek 13:15 Hoofbulletin – met klankinsetsels 03:00 Musiek 13:40 Sakenuus – in samewerking met die Efficient Group 03:50 Musiek 13:55 Verkeer • Groet KLANKKOERANT – LANDBOU 05:27 – 06:00 met Henk Joubert 14:00 – 16:00 met Martin Jansen 05:27 Voëlgeluide 14:00 Nuusopsomming 05:28 Volksliedere 14:05 Musiek 05:30 Vroegoggend uit die Woord 14:45 Die mens agter die mens 05:35 Klankkoerant – Landbou 15:00 Kort bulletin KLANKKOERANT – OGGENDUITGAWE 15:15 Vervolgverhaal 06:00 – 09:00 met Hennie Koortzen & Sarina Frauenstein KLANKKOERANT – LAATUITGAWE 06:00 Groet 16:00 – 19:00 06:01 Nuusopsomming met Estel Terblanche & MD Greyling 06:05 Weervoorspelling 16:00 Nuusopsomming 06:07 Verkeersverslag 16:05 Klankkoerant – Laatuitgawe 06:10 Historiese dagboek – saamgestel deur Theuns de Wet 17:00 Nuushooftrekke 06:20 Sportnuus – onder leiding van Hennie Koortzen 17:15 Uitgebreide nuusbulletin 06:25 Verkeersverslag 17:30 Klankkoerant 06:30 Volledige bulletin 17:40 Geldsake – in samewerking met Brenthurst Wealth 06:40 Finansiële verslag – aangebied deur Willem Smit 18:00 Nuusopsomming (in samewerking met Dinamika Makelaars) 18:05 Musiek 06:53 7 voor 7 18:45 Boekvoorlesing 06:57 Verkeersverslag 18:55 Huisgodsdiens 07:00 Nuusopsomming • Nuuskommentaar 07:10 Reisigersweer 19:00 – 00:00 met Pienaar Lochner 07:15 Nuusgesprek 19:00 Kort bulletin 07:25 Verkeersverslag 19:05 Musiek 07:30 Volledige bulletin 19:15 Uit ons Boeremusiekskatkis – aangebied deur 07:40 Buitelandse nuusoorsig – onder leiding van Heinrich Marnitz Lourens Aucamp en Danie Labuschagne 07:55 Verkeersverslag 20:00 Volledige bulletin 08:00 Nuusopsomming 20:10 Joernaal – aangebied deur Marianne Breytenbach 08:05 Klankkoerant – Oggend (vervolg) 21:00 Musiek 22:00 Kort bulletin • Weervoorspelling 09:00 – 12:00 met Elsje van Jaarsveld 22:15 Musiek 09:00 Nuusopsomming 23:15 Vervolgverhaal (H) 09:05 Kuierkombuis – aangebied deur Alet Erasmus 23:50 Laataand uit die Woord 09:55 Loof die Here 23:55 Volksliedere 10:00 Oggendoordenking het jy geweet? 11:00 Volledige bulletin Sowat 56% van ons luisteraars is tussen die 11:15 Boekvoorlesing ouderdom van 25 en 44 jaar. 12:00 Nuusopsomming

22 VASBYT | winter 2015 | www.pretoriafm.co.za OP DIE LUG SATERDAG SONDAG DEURNAG DEURNAG 00:00 – 05:57 met Karen Zeelie 00:00 – 05:27 met Karen Zeelie 00:00 Wat U wil hoor (H) – aangebied deur Tienie Mans 01:10 00:00 Allegaartjie – onder leiding van Maroela Media Sabbatstonde (H) 01:30 00:20 Nuuskommentaar (H) Maak my U weë bekend (H) Prof. Schalk Botha 01:10 Musiek – aangebied deur 02:00 Serenade (H) – aangebied deur Tienie Mans 03:00 Hengelparade (H) – aangebied deur Dr. Kriek vd Merwe 02:30 Goue gunstelinge (H) – aangebied deur Faan Rabie 03:30 Musiek 03:30 Uit die hart (H) – aangebied deur Jan Swanepoel 04:00 Uit die hoed (H) – aangebied deur Marianne Breytenbach 04:15 Tot Sy eer (H) – aangebied deur Faan Rabie 05:00 Uit ons Boeremusiekskatkis – aangebied deur 04:45 Tienie se musiek (H) – aangebied deur Tienie Mans Lourens Aucamp en Danie Labuschagne 05:30 Rondom die orrel en sy meesters (H) OGGEND 05:27 – 11:00 – aangebied deur Jan Zielman OGGEND 05:57 – 12:00 met Faan Rabie 05:57 Voëlgeluide 05:57 06:00 Dagopening – Vroegoggend uit die Woord Voëlgeluide 06:00 06:05 Wakkerwordwysies Dagopening – Vroegoggend uit die Woord 06:05 Met dagbreek – musiek deur MD Greyling 06:45 Positiewe gedagte vir die week – Dr. Machiel vd Merwe 07:00 Sabbatstonde 07:00 Skolenuus 07:30 Musiek – deur Faan Rabie 07:25 Hondesielkundige – John Greyvenstein 08:00 Nuus 07:40 r ugene emp Sielkundige – D . E K 08:05 Kerkaktueel – onder leiding van Henk Joubert 08:00 Nuus • Weervoorspelling 08:45 Ek bring U my lof – opgestel deur MD Greyling 09:00 Musiek • Crisis on Call 09:00 Oggenderediens 09:45 Pragtuin met Protek – aangebied deur Jacques Botes 09:45 Tot Sy eer – opgestel deur Faan Rabie 10:00 Oggendoordenking 10:15 Uit die hart – aangebied deur Jan Swanepoel 10:15 Musiek 11:00 Nuus 11:15 10:30 Koskenner – Willie Strauss Andantino – aangebied deur Faan Rabie KITSMARK MIDDAG 12:00 – 17:00 met Faan Rabie 11:00 – 12:00 met Heinrich Marnitz 12:00 Goue gunstelinge – opgestel deur Faan Rabie 13:00 Nuus 11:00 Nuus • Weervoorspelling 13:05 Mooi bly maar mooi – aangebied deur Jan Swanepoel 11:05 Kitsmark 14:00 Dis Carte Blanche – aangebied deur Lorraine Camisane (eerste Sondag van die maand) OF MIDDAG Sondagkeur – aangebied deur Faan Rabie 12:00 – 18:00 met Jaco Versveld 15:00 Die musiek van ... – aangebied deur Karen Zeelie 15:15 Uit my platerak – aangebied deur Heinrich Marnitz 12:00 Klankkoerant – Naweek 16:00 Verse vir almal – aangebied deur Martin Jansen 13:00 Nuus • Reënvalverslag 16:30 Musiek saam met die koffie – opgestel deurMD Greyling 13:15 Bielies van die Boerejol – aangebied deur Theo Erasmus 14:00 Saterdagsport • Musiek AAND 17:00 – 00:00 met Tienie Mans AAND 17:00 Maak my U weë bekend 18:00 – 00:00 – aangebied deur Prof. Schalk Botha met Stephan van Heerden 17:30 Wat U wil hoor – aangebied deur Tienie Mans 18:00 Musiek 18:30 Kore voor Sy troon – opgestel deur MD Greyling 18:55 Huisgodsdiens 19:00 Aanderediens 19:30 19:10 Musiek Rondom die orrel en sy meesters – aangebied deur Jan Zielman 19:30 Solo 7 (H) – aangebied deur Heinrich Marnitz 20:00 Nuus om 8 20:00 Nuus 20:05 Verkorte weervoorspelling 20:05 Musiekprogram – aangebied deur Stephan van Heerden 20:10 Serenade – aangebied deur Tienie Mans 21:00 Musiek 20:35 Ek wil weet – aangebied deur Faan Rabie 22:00 • Nuus Weervoorspelling 21:15 Omroeperskeuse • Tienie se musiek 22:10 Liefdesliedjies – aangebied deur Stephan van Heerden 22:00 Wat sê die musiek – aangebied deur Bets Botha-Steenkamp 23:05 Musiek 23:15 Die volmaakte instrument – aangebied deur Lucille Ackerman 23:50 Laataand uit die Woord 23:50 Laataand uit die Woord 23:55 Volksliedere 23:55 Volksliedere

www.pretoriafm.co.za | winter 2015 | VASBYT 23 ERFLATING

EK HET HELP BOU,MY OU! Monumentale fiasko OM DIE GESKIEDENIS WEG TE VANDALISEER Die vandalisering van standbeelde het die nuus vroeër vanjaar oorheers, tot talle debatte gelei en groot ongemak veroorsaak in ’n land waar rasseverhoudings reeds broos is. Maar wat is die eintlike redes agter die beskadiging van standbeelde? En is dit iets wat eie is aan Suid-Afrika?

Artikel: James Kemp en Susan Lombaard • Foto’s: iStockphoto.com

ie standbeeld van Cecil John hulle sou staan, te kenne gegee het. In ’n lik was, vas te vat. Die EFF het immers Rhodes sit al sedert 1934 vlaag soortgelyke voorvalle het verskeie kort tevore hulself amptelik geskaar by peinsend en tuur oor die standbeelde deurgeloop, waaronder die diegene wat vra vir die verwydering van rugbyvelde van die Universi- oorloggedenkstandbeeld op Markplein in alle standbeelde wat “’n kolonialistiese teit van Kaapstad, sy blik in Uitenhage en Paul Kruger se standbeeld geskiedenis” het. Meer spesifiek het hulle Ddie rigting van donker Afrika. Vir sommiges op Kerkplein in Pretoria, wat onder die die verwydering van genl. Louis Botha is Rhodes die heroïese 19de eeuse politi- groen verf van vandale deurgeloop het. se standbeeld voor die parlement geëis. kus, mynmagnaat en sakeman, vir ander Die vandalisering van die Kruger-stand- Enkele ure later is ook dié standbeeld weer die gevoellose kapitalis-imperialis, beeld het gevolg op die EFF se uitspraak gevandaliseer. Talle ander standbeelde afhangend van jou perspektief. dat hy alle standbeelde van “apartheids- het oor die volgende paar dae gevolg – Aktiviste by dié universiteit kla reeds ikone” in die stad sal vernietig, insluitend van Koningin Victoria se standbeeld en die afgelope twee jaar of wat toenemend die Kruger-standbeeld. die perdegedenkbeeld in Port Elizabeth oor die teenwoordigheid van die stand- Sommige Afrikaners het wel in hul tot dié van Andrew Murray in Wellington beeld op hul kampus. Dit is egter eers in mou gelag toe die standbeeld van Cecil en adv. J.G. Strijdom in Krugersdorp. Maart vanjaar dat hulle aksie geneem het John Rhodes by die Universiteit van Kaap- Later is selfs ’n standbeeld van Mahatma deur menslike ontlasting oor die kunswerk stad met verf bygekom is. Die woorde Gandhi gevandaliseer. te smeer en só maksimum publisiteit #rhodesmustfall is in groot rooi letters Die vreemdste vandalisering was vir hul haat jeens dié beeld te verseker. daarop geskryf. Kommentaar op sosiale waarskynlik dié van die Saartjie Baartman- Volgens studente wat aan die “Rhodes netwerke het daarop gedui dat sommige gedenkteken in Hankey in die Oos-Kaap must fall”-veldtog deelgeneem het, is die Afrikaners hulle verlekker in die vandali- wat aan die einde van April met wit verf standbeeld ’n sogenaamde simbool van wit sering en latere verwydering van Rhodes bygekom is. Baartman was ’n Khoi-vrou oorheersing. Vroeg in April het die universi- se standbeeld. Enkeles het egter daarop wat in 1810 na Europa geneem en daar teitsraad onder die druk geswig en aange- gewys dat ander erfenisstukke sou volg en tentoongestel is omdat Europeërs deur haar kondig dat die standbeeld verwyder gaan nie net Britse imperialiste sou deurloop nie. groot agterstewe en velkleur gefassineer word en veilig bewaar sal word totdat Hulle was reg. was. Ná haar dood is haar liggaam vir Erfenis Wes-Kaap (EWK) besluit het wat Mbuyiseni Ndlozi, nasionale woord- wetenskaplike en mediese navorsing ge- om daarmee te maak. voerder van die EFF, het in ’n televisie- bruik voordat haar oorskot uiteindelik in Intussen het dié vorm van protes onderhoud geweier om verantwoorde- 2002 na Suid-Afrika teruggebring is. Dis egter vlamgevat en versprei na ander likheid te neem vir die vandalisering van nog nie duidelik of die vandalisering van dié groeperings wat hul aversie teenoor an- standbeelde. Hy het egter ook geweier gedenksteen verband hou met die vooraf- der standbeelde en waarvoor dit volgens om diegene wat daarvoor verantwoorde- gaande voorvalle van vandalisering nie.

24 VASBYT | winter 2015 | www.pretoriafm.co.za ERFLATING

Hoekom die herrie? Die herrie oor standbeelde het begin met Standbeelde elders in die wêreld pres. Jacob Zuma se uitlatings aan die begin van die jaar oor geskiedenis, en is nie uniek aan Suid-Afrika dat meer spesifiek oor die feit dat Jan van die standbeelde en gedenk- Riebeeck vir al die probleme in die land Dtekens van leiersfigure gevan- verkwalik moet word, sê Alana Bailey, daliseer of vernietig word nie. adjunk uitvoerende hoof van AfriForum. • Dis moeilik om te bepaal hoeveel “Dit het die klimaat geskep waarbinne standbeelde van Joseph Stalin al historiese gebeure en figure, soos verge- beskadig of vernietig is. Vir inwoners stalt in standbeelde en monumente, as van Boedapest is 31 Oktober 1956 sondebokke uitgebeeld kon word deur waarskynlik die bekendste geval, toe anargiste en populiste wat die debat ’n reusestandbeeld van Stalin tydens vir hul eie ideologiese agendas gekaap ’n kortstondige antikommunistiese het. Die debat wat die meeste aandag opstand omgestoot en vernietig is. getrek het, was die een rakende die • In Julie 2002 word die standbeeld Rhodes-standbeeld by die Universiteit van die voormalige Britse eerste van Kaapstad. Uit die argumente van minister Margaret Thatcher deur Een van die grootste standbeelde die studente wat die verwydering van Paul Kelleher onthoof. Kelleher dam wat ooit van hom opgerig is, is in Rhodes geëis het, is dit duidelik dat hulle die standbeeld eers onsuksesvol met September verlede jaar in die stad transformasie van die universiteit se stu- ’n krieketkolf by. Daarna span hy ’n Kharkov in die noordooste van die dentekorps, personeel en leerplanne eis en kabel in om die kop te verwyder. Hy land omgetrek. Duisende mense het dat die standbeeld maar ’n klein deeltjie van wag daar tot die polisie minute later die geleentheid bygewoon, en ná die debat is. ’n Standbeeld is natuurlik ook opdaag, en sy woorde met hul aan- die tyd op die brokstukke toegesak ’n maklike teiken – deur vandalisme kan die koms is: “Ek dink dit lyk beter so.” om as aandenkings te neem. ideoloë mediadekking kry en die aandag • Terwyl Irakkese in 2003 ’n stand- • Gedurende Julie 2013 word die gerieflik aflei van hul gebrek aan volhoubare beeld van Saddam Hussein in Fir- standbeeld van Abraham Lincoln in beleide en interne magstryde en korrupsie.” dos Square, Bagdad omtrek, beskryf Washington met groen verf gevan- Standbeelde versinnebeeld die ’n televisiejoernalis die voorval soos daliseer. Dié standbeeld van die samelewingsorde van die tydvak toe volg: “It will stop him hanging over 16e president van die Amerikaanse die beelde opgerig is, en die afbreek the thoughts of these people.” state is gedurende 1922 onthul. Die van beelde kom neer op die simboliese • In 2010 word Stalin se standbeeld bekende “I have a dream”-toespraak omverwerping van daardie orde, skryf verwyder uit die Sowjet-diktator se van Martin Luther King is by dié Flip Buys, voorsitter van die Solidariteit tuisdorp, Georgia. Dit word egter in standbeeld gelewer. Beweging, in ’n artikel wat in April vanjaar Desember 2010 weer teruggeplaas. • Die afgelope tyd het die terreur- op Maroela Media gepubliseer is. “Die • In 2011 word die gesig van ’n groep ISIS al die Christelike arte- feit dat dit nie net Afrikanerstandbeelde standbeeld van die Egiptiese presi- fakte by die nedersettings wat hulle uit die apartheidsera is wat onder skoot dent Hosni Mubarak op een van verower, vernietig. Mediaberigte is nie, maar selfs Engelse standbeelde uit die hoofpaaie na Kaïro beskadig. wys daarop dat hulle só poog om die koloniale era, wys dat hierdie afbreek- • Ook in 2011 word daar wyd gekyk alle tekens van die Christendom uit aksies eerder anti-Westers as anti-Afri- na videomateriaal van Libiese re- dié gemeenskappe te verwyder. kaner is. In die koppe van hierdie kulturele belle wat Muammar al-Ghadaffi • Gedurende die veldtog teen Rhodes vandale beweeg die land waarskynlik van se goue vuis-standbeeld omstoot. was die slagspreuk “Rhodes must ’n postapartheidsera na ’n postkoloniale Hierna onthoof die rebelle ’n ander fall”. Slagspreuke soos “Kruger era. Omdat hulle hierdie standbeelde as Ghadaffi-standbeeld en skop die must fall” en ”Botha must fall” klink oorblywende simbole van die era van Wes- kop soos ’n sokkerbal rond. kort daarna ook op. In die middel terse oorheersing sien, is hul strewe om dit • Sedert die val van die Sowjetunie van April vanjaar merk veiligheids- om te gooi terselfdertyd tekenend van die is standbeelde van Wladimir Lenin wagte by die Universiteit van Texas strewe om die Westerse stelsels in die uit tallose pleine en parke regoor op dat die standbeeld van konfe- land omver te werp. Die vraag is dus of die wêreld verwyder. Net in 2014 is derasiepresident Jefferson Davis die eintlike dryfveer agter die vernieling meer as 500 gedenktekens wat tot gevandaliseer is deurdat die woorde van die standbeelde nie eerder ’n opstand Lenin se eer in die Oekraïne opgerig “Davis must fall” in rooi op die voet- teen verwestering is as net ’n drang om te is, deur Oekranïers vernietig. stuk van die standbeeld geverf is. vernietig nie.” >>>

www.pretoriafm.co.za | winter 2015 | VASBYT 25 ERFLATING Ons kan nie toelaat Die opruimwerk dat die Afrikaner se rfenisbewaring is ’n duur pro- kulturele terroriste wat standbeelde tei- geskiedenis uit die jek wat fondse en hulpbronne ken. Ons kan nie toelaat dat die Afrikaner Ebetref, en die vandalisering se geskiedenis uit die openbare oog ver- openbare oog verwyder van standbeelde plaas bykomende wyder word, verder verdraai word, of in ’n word, verder verdraai, druk op die Erfenisstigting, wat hom vyandige konteks uitgebeeld word nie.” beywer vir die bewaring van bedreig- Om ook oor dié kopkrapper te be- of in ’n vyandige konteks de erfenisgoedere, veral dié wat vir sin, het die minister van kuns en kultuur, die Afrikaanssprekende gedeelte Nathi Mthethwa, ’n beraad gereël waar uitgebeeld word nie. van die bevolking van betekenis rolspelers insette kon lewer oor die toe- is. Die stigting het meer as R40 000 koms van monumente en standbeelde. bestee om self gevandaliseerde stand- Ná afloop van die beraad het sy depar- beelde skoon te maak of om kontrak- tement ’n paar resolusies opgestel en dit “ teurs te betaal om dit te doen. Met ’n paar dae later aan die afgevaardigdes slegs 13 voltydse personeel- lede voorgehou. Die voorstelle het die indruk in diens, het die onlangse vlaag geskep dat die minister van die afgelope vandalisme hul finansiële en mense- tyd se vandalisme gebruik wou maak om hulpbronkapasiteit tot die uiterste sommige standbeelde uit die openbare beproef. Dié uitdaging het wel tot oog te verwyder. Een van die resolusies groter samewerking tussen organi- het voorgestel dat Afrikanerstandbeelde sasies gelei, sê Sonja Lombard, na ’n park verskuif word om daar vertoon besturende direkteur van die Er- te word. Daar is op sosiale media spot- fenisstigting. “Onlangse gebeure het tenderwys hierna as “Boerassic Park” werklik tot mense se harte gespreek. verwys. Terwyl hierdie oplossing op die Solidariteit het R100 000 geskenk oog af na ’n sinvolle een klink, het pres. om standbeelde skoon te maak en te Jacob Zuma klaar die geleentheid raak- bewaar. Ons het lede van AfriForum gesien om die standbeeldedebakel en ’n Jeug opgelei om hulle in staat te sogenaamde “Boerassic Park” uit te buit stel om self skoonmaakwerk in hul om ’n bepaalde agenda te dien. “Deur die gemeenskappe te verrig. Die langter- standbeelde te vernietig, rig skade aan mynstrategie is om gemeenskappe die bewaring van die geskiedenis van die te inspireer om na hul eie erfenis- land, insluitend die afstootlike koloniale goedere om te sien. Die stigting sal ’n apartheidsgeskiedenis,” het hy by die 22ste oorsig- en opleidingsrol vertolk.” herdenking van Chris Hani se sluipmoord gesê. “Toekomstige generasies moet weet wie ons land gekolonialiseer het en wie Verset teen die verset verby die standbeeld van Paul Kruger apartheid ingestel het wat uiteindelik deur Verskeie organisasies het hulle teen die gestap het, baie sterk met hom assosieer. die Verenigde Nasies as ’n misdaad teen vandalisering begin uitspreek en veldtogte Vandag is dit nie meer die geval nie. In- die mensdom verklaar is.” van stapel gestuur om dit teen te werk. dien die standbeelde verskuif word, is Dr. Blade Nzimande, uitvoerende hoof AfriForum het ’n afvaardiging na Kaapstad dit belangrik om die demografie in ag te van die SAKP, praat van “apartheidsparke” gestuur wat daar ’n memorandum aan die neem wanneer daar oor ’n nuwe tuiste waarheen standbeelde geskuif kan word owerhede oorhandig het. Hulle het ook besluit word, het hy gesê. “sodat Suid-Afrika opgelei kan word oor sy ’n banier om die standbeeld van Jan van geskiedenis. Ons verwelkom die debat oor Riebeeck gehang met die woorde “Ek het ’n Boerassic Park? simbole van koloniale en apartheidsverdruk- help bou my ou”, om Jan van Riebeeck se Waarheen nou met die “aanstootlike” king,” het hy gesê. “Ons stem saam dat die bydrae tot die uitbou van Suid-Afrika se standbeelde? Daar is verskeie maniere standbeelde nie vernietig moet word nie. infrastruktuur te bemark. waarop die probleem aangepak kan word, Ons moet dit na ’n park toe skuif sodat ’n Die Orania Beweging het daarop verduidelik Alana Bailey. “Die beelde kan mens kan deurstap en iemand jou telkens gewys dat die veranderende demografie bly waar dit is en ons kan net sorg vir die kan verduidelik wat en wie dit is.” in ag geneem moet word wanneer oor die bewaring daarvan, of dit kan na veiliger Dis duidelik dat die debat oor stand- toekoms van standbeelde besluit word. omgewings verskuif word. Daar moet beelde, en alles waarvoor dit staan, nog Volgens die uitvoerende hoof van die egter ten alle koste gewaak word teen lank nie verby is nie. Net die toekoms sal Orania Beweging, Jaco Kleynhans, kon oorhaastige besluite na enige kant toe, leer waar Rhodes en Kruger oor ’n klompie diegene wat 30 jaar gelede op Kerkplein wat geneem word onder die druk van die jaar van nou af hul staan sal kry.

, lééf p, glo hoo ans Afrika in 26 VASBYT | winter 2015 | www.pretoriafm.co.za BLOKBIELIE

Verskaf deur XWord (Edms) Bpk. Oplossing verskyn op die webtuiste www.pretoriafm.co.za.

www.pretoriafm.co.za | winter 2015 | VASBYT 27 KORTVERHAAL

Mevrou Kardashian se paaiement

Deur: Jaco Jacobs • Illustrasie: iStockphoto.com

Mense is vreemde goed. Ja-nee, kyk, van mense en hul geite kan jy vir Natie Landman, ’n karwag by ’n Pretoriase winkelsentrum, net mooi niks vertel nie. “As jy ’n carwatch is, kyk mense jou maklik mis. Maar hulle moenie dink jy sien húlle nie raak nie.”

y wat Natie is, kan bóéke skryf oor die dinge wat sy al met La Provence haar eie twee oë hier in die La Provence Arcade & Lifestyle Centre gesien het. Dis een van Sdaai la-di-da-winkelsentrums waar die Pretoria-jappies kom gim, hul hare en naels laat doen en hul daaglikse voorraad Banting-dieetkos kom koop. Nou kyk, dis vier-by-vier- en BMW- wêreld hierdie, kompleet met stokman- netjiegesinne op die agterruite geplak. Die Botox-mevroutjies met ontwerperskinders en blinkmenere met duur klere knik klem- in-die-kaak om te beduie jy kan maar die kar oppas terwyl hulle inkopies doen. Dis die tipe wat jy hier rond kry. Vat nou maar vir mevrou Marie Claire. Elke Maandagoggend ná sy die klein Marie Clairetjies by die skool afgelaai het, hou mevrou Marie Claire in haar blinknu- we Fortuner hier by die Arcade stil; altyd op dieselfde plek, langs die ry boompies en die asblik. Sy gaan drink ’n cappuccino by die koffiewinkel, laat haar naels doen, kry ietsie vir middagete by die deli, en glip dan by die boekwinkel in om tydskrifte te koop: Marie Claire, Elle of Vogue – en altyd ’n Huisgenoot. As sy klaar is, stop sy vir haar wat Natie is tien rand in die hand, gaan sit in die Fortuner met die ruite toegedraai en lees daai Huisgenoot van Huisgenoot. Maar vreemd bly vreemd. Beckham of George Clooney adverteer die briewekolom af dwarsdeur tot agter En dan was daar die anderdag die en wat meer kos as wat die gemiddelde by die modefoto’s. As sy klaar is, draai gesinnetjie met die swart Jeep. Aan hulle carwatch in drie maande verdien. Sy wat mevrou Marie Claire die ruit af, gooi vinnig dink sy wraggies nou al ’n hele week lank. Natie is, wéét, want sy’t al in die apteek die amper-nuwe tydskrif in die asblik en Hier’s nou Pretoria se eie Kardashians, gesien wat kos daai goed. Partykeer móét ry weg, worry nie eens oor die week se het sy sommer met die uitklimslag gesien. ’n mens dit doen – kyk na goed wat meer TV-gids nie. Meneer het gim-skouers en lyk of hy geld kos as wat jy in maande verdien – Sy wat Natie is, kla natuurlik nie – sy uit ’n parfuumadvertensie gestap kom, een net om te sien wat jy werd is. Dit hou jou lees elke week alte lekker aan daai gratis van daai soort lekkerruikgoed wat David voete op die aarde.

28 VASBYT | winter 2015 | www.pretoriafm.co.za KORTVERHAAL

Maar terug na die Pretoria-Kardashians “Kom ek verduidelik vir jou hoekom Mevrou Kardashian is sexy, van die punte ek jou nie gaan betaal om my kar op te van haar hoëhakskoene tot die pas nie,” sê hy, en sy stem is so ysig soos kroontjie van haar haarsalonkapsel. Dis die Gautengse vroegaandluggie. “Mense net kniekoppe en heupbene en sleutelbe- soos jy dink die samelewing skuld julle ne en wangbene – jy weet, vel-en-been- iets. Julle hoef nie te werk nie, julle hoef sexy – met daai soort kyk in haar oë wat nie ambisie te hê nie, julle kan net dag vir ’n mens partykeer by sulke vroumense dag rondstaan en bakhand hou en –” sy het darem haar hand van die knuppel kry; daai vér soort kyk, asof hulle iets sien “Christiaan,” val mevrou Kardashian afgehaal. wat nie vir ander mense beskore is om te hom versigtig in die rede en beduie Mevrou Kardashian grawe toe ’n pak- sien nie, dalk visioene van ’n hamburger grootoog na die twee kinders. Vir Natie kie sigarette uit haar handsak en hou dit iewers op die horison. klink dit of selfs haar stem vir ’n manikuur na Natie toe uit. Sy vat toe maar een. Die twee kinders is seker so ses en was. Sy vat hom aan die arm. “Kom nou, ’n Volle minuut lank staan hulle daar agt jaar oud, ’n seuntjie en ’n dogtertjie. liefie, ons gaan laat wees.” op die sypaadjie en rook. Hulle maak om- Soutpotjie en peperpotjie, noem Natie ’n Oomblik lank blits sy oë nog, maar trent ’n prentjie – die Pretoria-poppie en hulle; vreeslik stil en op hul plek soos die wonder bo wonder knip hy sy uitbarsting die Pretoria-karwag. Hollywood-sterre se kinders altyd op die kort. Die heeltyd is daai glimlaggie nog En net toe Natie dink die vroumens Huisgenoot se agterblaaie lyk. steeds op sy gesig. Mevrou Kardashian gaan nie ’n woord verder sê nie, kom haar Met die uitklimslag vra sy wat Natie is se oë vang Natie s’n vir ’n oomblik en sy stem in die donker: “Tannie lyk nes my so ewe ordentlik vir meneer Kardashian: kyk vinnig weg, maar in daai oomblik sién ma.” “Kan ek maar kyk, Meneer?” en sy beduie Natie iets in die vrou se oë. In haar beroep Skielik is dit soos ’n rivier wat oor sy na die Jeep. leer jy dinge raaksien ... walle stroom. “Hulle het in die Karoo Kry hy mos daai ánder soort kyk wat Toe hulle omdraai en wegstap na geboer, my ma-hulle. Maar hulle het die sy teen hierdie tyd al so goed ken: die daai duur nuwe eetplek in die hoek van plaas verloor. My pa het begin drink en ... held-met-geld-kyk. die sentrum, is sy wat Natie is natuurlik dinge het ... lelik skeefgeloop. Ek het hulle “Kyk maar as jy wil kyk,” sê hy met so opgewerk tot kort duskant ’n beroerte, jare laas gesien. Christiaan sê dis beter ’n kapokhaanglimlaggie. “Maar moenie maar haar arme ma, rus haar siel, sou so. Ek het nie eens ’n nommer vir hulle verwag ek moet jou daarvoor betaal nie. trots gewees het op haar, want sy het nie nie; ek weet nie of ...” Hoekom dink jy het hierdie voertuig ’n ’n woord verder gesê nie. Ook maar goed Wat kan ’n mens doen? Sy wat Natie alarm? En weet jy hoeveel betaal ek elke so, want die dinge wat sy op daai oomblik is, druk toe maar die mentolsigaret dood maand vir versekering?” gedínk het, sou ’n pastoor laat bloos het. en sit haar arm om die vroumensie se Nou kyk, sy wat Natie is, is nie op haar Natie weet teen hierdie tyd jy kry benerige skouers. Dis moeilik om te sê mond geval nie, was nog nooit nie. Klein- sulkes soos daai Kardashian-mannetjie. of sy regtig gehuil het; want haar make- tyd al het haar ma gesê haar groot mond Moenie dink dis die eerste keer dat sy up het nie eintlik gesmeer nie. Sy’t ’n gaan haar nog op een van twee plekke daai praatjie gehoor het nie: oor hoe jy paar kermgeluidjies gemaak soos ’n laat beland – die tronk of die parlement. niks beter as ’n plein bedelaar is nie; ’n DBV-hondjie, en toe staan sy weg, snuit Nou se dae is die parlement so vol skelms, suurstofdief met ’n geel sekuriteitsbaad- haar neus met ’n geluid wat die regte haar ma het seker die een of ander voor- jie. Maar ’n mens kan dit nie help nie, dit TV-Kardashians in hul dieetdrankies sou bode gehad. Maar dis ’n ander storie. maak nog steeds jou wiele pap. Die res laat stik, en toe grawe sy weer in haar Sy kyk vir meneer Kardashian met sy van die aand was sy sommer omgedinges. handsak. Druk iets in Natie se hand en eenkant-kaalgeskeer-haarstyl so en sy sê Dit was al donker, ’n uur voor Do- stap weg. vir hom: “Nee, maar reg so, Meneer. As jy bermann Security se bakkie hulle kom Eers toe sy behoorlik onder die lig Pretoria se motordiewe wil onderskat, is oplaai, toe die vrou skielik so skuins agter kom, kon Natie sien dis ’n oranje twee- dit jou saak. Ek het al met my eie oë ge- haar staan. Natie het haar amper in ’n honderdrandnoot. sien hoe steel hulle nét so ’n fênsie Jeep ander bloedgroep ingeskrik. Daai vrou Glo jy my nou maar vandag, sê Natie, soos joune sonder dat daai alarm boe of kan bly wees Natie se reflekse is nie meer ek wou nie daai geld vat nie. ’n Mens het ba sê. Maar glo my, dit was nie op my heeltemal wat dit was nie, anders het sy jou trots. Die versoeking was baie groot watch nie. En ek hoop jy weet hoeveel is wragtig vir mevrou Kardashian net daar in om daai noot onder die Jeep se wiper te die bybetaling op die versekering as jou die parkeerterrein met ’n knuppel oor die gaan insteek. Maar op die ou end het sy kar gesteel word. Dis baie meer as die kop geklits. dit nie gedoen nie. losgeldjie uit die asbak wat ’n goeie kar- “Ek ... ek is jammer oor vroeër,” sê sy Die ding is, aan party soorte skuld be- wag jou gaan kos ...” vir Natie en haar gemanikuurde stem bewe taal jy langer af as wat jy aan ’n peperduur Sy’t seker daarvoor gesoek, ja. Me- so effens. “Christiaan ... hy’s eintlik ’n goeie ryding betaal. En as sy wat Natie is aan neer Kardashian steek in sy spore vas man. Die werkstres en so ... laat hom par- daai mevrou Kardashian dink, dan pyn haar en swaai om. Hy praat so dwarsdeur sy tykeer dinge sê wat hy nie bedoel nie ...” hart so ’n bietjie oor al die paaiemente wat stywe glimlaggie. “Gmf,” is al wat Natie gesê het, maar daai stomme vrou nog gaan betaal ...

, lééf p, glo hoo ans Afrika in www.pretoriafm.co.za | winter 2015 | VASBYT 29 KUIERKOMBUIS

Bobotie is een van die bekendste Suid-Afri- kaanse geregte. Mev. Van Tulleken sê dat dit tradisioneel gemaak is van sagte vleis wat vir 15 minute gekook en dan gemaal is. Die brood, wat in die water geweek is waarin die vleis gekook is, verleen ’n sagte tekstuur aan die vleis. Vandag word maalvleis gebruik, maar brood word steeds in water, aftreksel of melk geweek. Talle ou bronne verduidelik ook dat die oorskiet-lamsboud van Sondag se middagete gemaal en vir Maandag se ete gegeur en gebak is. Die gereg is tradisioneel met geelrys-met-rosyne, blatjang en sambal voorgesit. Bobotie kan selfs met vis of as ’n vegetariese gereg voorberei word.

Dis tyd vir ’n

Sondae is familietyd. Stilstaantyd om die stof van die week se gejaag van jou skoene af te skop en te smul aan geregte wat van een geslag na die volgende oorgedra is. Probeer gerus dié staatma- kers uit Boerekos (LAPA Uitgewers). Moenie wag tot Sondag nie – sit sommer nou die stoof aan!

30 VASBYT | winter 2015 | www.pretoriafm.co.za KUIERKOMBUIS Bobotie Bestanddele 15 ml botter of olie 1 ui, gekap 100 ml melk 60 g (250 ml) vars broodkrummels 15 ml fyn appelkooskonfyt 500 g binneboudmaalvleis 30 ml kerriepoeier 5 ml borrie knippie varsgemaalde swartpeper sout 100 ml gekapte appel 50 ml gekapte, ontpitte rosyne 1 eier, geklits 25 ml suurlemoensap of druiwe-asyn 2 suurlemoenblare 60 ml amandelsplinters (opsioneel) 1 eier, geklits 50 ml melk

Metode 1. Verhit die botter of olie en soteer die ui. 2. Verhit die 100 ml melk en week die broodkrummels en konfyt daarin. 3. Plaas die maalvleis in ’n mengbak en voeg die broodkrummelmengsel by. 4. Strooi al die geurmiddels bo-oor en voeg die appel, rosyne, eier en suurlemoensap of druiwe-asyn by. 5. Meng die bestanddele liggies maar deeglik met ’n vurk – die mengsel moet nie vasgedruk word nie. Skep in ’n gesmeerde oondskottel. 6. Druk die suurlemoenblare in die vleis en druk die amandelsplinters Groenboontjiebredie liggies bo-op vas. Bestanddele Metode 7. Klits die eier en 50 ml melk saam 25 ml botter of olie 1. Verhit botter/olie en verbruin vleis in sar- en giet bo-oor. 1,5 kg skaapvleis met been, sies. Skep die vleis uit en hou eenkant. 8. Bak die bobotie vir ongeveer O in stukkies gesny 2. Braai die ui en soetrissie vir ’n paar mi- 50 minute by 180 C totdat die 2 uie, gekap nute. Voeg die tamaties by en roerbraai. eiermengsel ligbruin is. 1 groen soetrissie, 3. Voeg die vleis, 10 ml sout en kookwater Wenke ontpit en gekap (opsioneel) by, bedek en stowe vir 1 uur. 4. Voeg die groenbone by en stowe vir nog 1. Voeg gemaalde koljander en komyn 2 tamaties, geskil en in blokkies gesny ’n halfuur. Vul die water aan indien nodig. en asook gedroogde gemeng- 10 ml sout 5. Voeg die aartappelblokkies by en strooi de kruie by die maalvleis, en vir 500 ml kookwater 5 ml sout oor. Roer goed deur en stowe afwisseling selfs ’n bietjie gemaalde 750 ml gekerfde groenbone vir nog ’n halfuur. gemmer. 4 aartappels, in blokkies gesny 2. Bedien die bobotie met geelrys- 5 ml sout 6. Voeg swartpeper en neutmuskaat by, met-rosyne, blatjang, piesangsky- 2,5 ml varsgemaalde swartpeper asook die mielieblom of souspoeier wat fies en ’n mengelslaai. 2,5 ml varsgerasperde neutmuskaat met ’n bietjie water tot ’n gladde pasta 15 ml mielieblom of souspoeier (ongeveer) gemeng is. Prut totdat sous verdik. >>>

www.pretoriafm.co.za | winter 2015 | VASBYT 31 KUIERKOMBUIS

Pampoenkoekies

By ons tradisionele resepte verdien pampoenkoekies beslis Metode vermelding. Dit kan as nagereg bedien word om ’n maaltyd 1. Meng die afgekoelde, gaar pampoen en die geklitste eiers. af te rond, maar word meer dikwels saam met ’n gekookte 2. Sif die droë bestanddele saam, voeg dit by die pampoen- ete voorgesit, veral saam met oondgeroosterde vleis. mengsel en meng deeglik. Die mengsel moet slap genoeg wees om van ’n lepel af te drup – voeg ’n bietjie melk by Bestanddele indien nodig. 570 g (750 ml) gaar, ryp boerpampoen 3. Verhit ’n bietjie olie in ’n pan en skep lepels vol van die 3 eiers, goed geklits mengsel in die olie. Draai die pampoenkoekies om wanneer 250 ml koekmeelblom dit bruin gebraai is aan die een kant. Braai die ander kant 2,5 ml sout ook bruin. 5 ml bakpoeier 4. Dreineer die koekies op kombuispapier. olie vir braai 5. Rangskik die pampoenkoekies in ’n opskepskottel en strooi kaneelsuiker en suurlemoenskyfies kaneelsuiker oor. Hou warm.

WENK Bedien die koekies met ekstra kaneelsuiker en suurlemoenskyfies. Jy kan ook botterskorsies pleks van boerpampoen gebruik.

In Boerekos bied Cecile Kemp, kenner van die Afrikaanse koskuns, ’n versameling gunstelingresepte wat die (byna) vergete kookkuns van ons voorouers weer laat herleef. Sy het staatmakerresepte aangepas by hedendaagse omstandighede deur duur bestanddele en tydsame gaarmaakmetodes tot die minimum te beperk. Met hierdie boek kan enig- een ou gunstelinge soos kerrievis, tamatiebredie en melkkos op die spyskaart hê. Hierdie is die opgedateerde en her- siene uitgawe van die oorspronklike Boerekos wat onderskeidelik in 1986 en 2002 uitgegee is. Cecile Kemp is in 2010 oorlede op die ouderdom van 84. Bestel Boerekos by LAPA Uitgewers, tel: 012 401 0700 of besoek www.lapa.co.za

32 VASBYT | winter 2015 | www.pretoriafm.co.za KUIERKOMBUIS Malvapoeding

Malvapoeding is ’n gewilde winterpoeding met ’n sponserige, amper taai tekstuur. Dié poeding het dikwels ’n donker kleur en tipiese bestanddele is ’n kombinasie van asyn, appelkooskonfyt en koeksoda. ’n Warm sous berei van room, melk of ingedampte melk en botter en suiker word oor die warm poeding geskink sodra dit uit die oond kom. Dit word met room, vla of selfs roomys voorgesit.

Bestanddele 30 ml botter 100 g (125 ml) suiker 2 eiers 15 ml appelkooskonfyt 15 ml suurlemoensap of asyn 5 ml koeksoda 250 ml melk 120 g (250 ml) koekmeelblom 2,5 ml sout

Sous 115 g (125 ml) botter 250 ml melk 200 g (250 ml) suiker 5 ml vanieljegeursel 125 ml room

Metode 1. Meng die botter en suiker en klits die eiers en konfyt daarby. 2. Voeg suurlemoensap of asyn by. (Maak nie saak as dit skif nie.) 3. Los die koeksoda in die melk op. 4. Sif die koekmeelblom en sout saam. 5. Voeg die meelmengsel en melk beurtelings by die eiermengsel. 6. Skep die beslag in ’n gesmeerde oondskottel en bak vir 25 tot 30 minute of tot gaar by 180 oC. 7. Berei intussen die sous. Verhit die botter, melk, suiker en vanieljegeursel tot kookpunt en prut vir 5 minute. Hou warm. 8. Voeg die room by en giet die sous oor die poeding sodra dit uit die oond kom.

Het jy geweet? • Madagaskar, wat ook as die “eiland van speserye” bekendstaan, is die vernaamste uitvoerder van vanielje op die internasionale mark en voorsien in sowat 80% van die wêreld se jaarlikse behoefte. Vanielje is op een na die duurste spesery ná saffraan. • Kaneel is in die ou dae gebruik om verkoue en diarree te behandel. En as jy nie muskietweerder byderhand het nie, gebruik gerus kaneel! • Kruie is die geurige blare van plante wat nie houtagtige stamme het nie. Speserye is op sy beurt die stamme, vrugte, bessies, wortels of stingels van plante. Kerrie is ’n mengsel van verskillende speserye.

, lééf p, glo hoo ans Afrika in www.pretoriafm.co.za | winter 2015 | VASBYT 33 OP BESOEK “Suid-Afrika sal altyd huis wees” Pretoria FM-luisteraars in die vreemde vertel Danie en Lenette Saayman is lojale luisteraars wat in die suide van Frankryk woon. Sarina Frauenstein het met hulle gesels oor hul Suid-Afrikaanse wortels en ’n lewe in die vreemde.

Waar presies woon julle? “Ons woon in Bagneres de Bigorre aan die voet van die Pyrenee-berge. Sowat 21 km van waar ons woon, is die ski-stasie La Mongie en Tourmalet wat 2 120 m hoog is! Die roete deur ons dorpie op pad Tourmalet toe is een van die gereelde en bekende roetes van die Tour de France.”

Watter beroepe beoefen julle? “Ek is ’n sjef en ’n Franse bakker (pastry chef). Ek hou van speel in die kombuis. Ons onthaal graag en ons werk as ’n span saam in die kombuis. Dit is vir my die grootste plesier om te sien hoe lekker my gaste smul aan my handewerk. Ek is versot op die Franse Gastronomic (dis ’n groot bord waar jy moet soek vir die vleis daarop; soos Danie sê – kuns op ’n bord!). Danie is ’n profes- sionele rugbyspeler, maar dit het mos maar ’n vervaldatum op 40 jaar. Rugby is nou ’n stokperdjie (wat darem die rekenings betaal!). Hy en ons twee seuns, Henko en Jadé, deel die passie vir rugby. Danie studeer tans om ’n blokman te word.” eers oor twee jaar sy studies voltooi. Sy storie, en daar moet ek met Frans of kop staan plaas se kant toe. Hy verlang Engels tevrede wees.” Grootste aanpassing in die vreemde? vreeslik plaas toe, want sy perd en sy “Beslis die taal. En natuurlik die weer. oupa en ouma is daar! Suid-Afrika sal Waarom luister jul na Pretoria FM? Minus 12 grade is nie vir sissies nie en ek altyd huis wees. Ek dink my hart sal maar “Soggens luister ons na Klankkoerant om kon ná nege jaar nog nie by die winters altyd op twee plekke wees!” ingelig te bly oor wat waar in Suid-Afrika aanpas nie. Dan die lang skoolure hier – aangaan. Die nuus is belangrik en deeg- van 08:00 tot 17:00 – en die feit dat alles Praat julle gereeld Afrikaans? lik, maak nie saak waar jy woon nie – jy tussen 12:00 en 14:00 sluit vir middagete. “Elke liewe dag! Ons huis se leuse is: moet ingelig bly! Die lewe in ’n ander land Sondae is alles hier ook gesluit, behalwe ‘Praat Afrikaans of bly stil’. Ons praat is nie altyd maanskyn en rose nie. Mense die bakkery wat in die oggend en laatmid- net Afrikaans in die huis. Henko sukkel is geneig om jou te stigmatiseer omdat jy dag vir onderskeidelik drie ure oop is.” soms om in Afrikaans te argumenteer oorsee woon, maar ons lei geen eksotiese (wanneer hy opgewonde raak, slaan hy lewe hier nie. Dit is wel baie veiliger, ja, en Verlang julle na Suid-Afrika? oor na Frans), maar ek stop hom daar en baie rustiger. Hier doen ons alles self, van “Natuurlik! Ons kuier elke jaar in Suid- dan, want sy moedertaal is Afrikaans en biltong en boerewors maak tot beskuit Afrika en het werklik een van die mooiste ek weier om met my eie kind in my eie bak en blatjang maak, huisskoonmaak en lande. Dit is vir ons belangrik dat ons huis ’n vreemde taal te praat. Ons luis- self tuinwerk doen – hier is nie huishulpe kinders hul wortels sal onthou. Jadé ter soggens na Pretoria FM, Afrikaanse nie. Om te sien hoe die bejaarde ooms en (19) droom van sy eie Franse bakkery musiek blêr heeldag in ons huis en in die tannies met hul krom ruggies hier alles self in Suid-Afrika. Hy is ’n gekwalifiseerde motor speel Afrikaanse liedjies en ek sing doen en spit in die tuin én nog op hul stokou Franse Boulanger en dis sy passie. Henko kliphard saam. Ons het ’n trots Suid-Af- fietse mark toe ry vir die dag se vars groente (16) studeer in ’n meganiese rigting en sal rikaanse CD-versameling! TV is ’n ander en vrugte – dít gee my inspirasie!”

, lééf p, glo hoo ans Afrika in 34 VASBYT | winter 2015 | www.pretoriafm.co.za OP BESOEK Bekendes & bemindes kom kuier Van kenners tot die land se voorste kunstenaars het Pretoria FM die afgelope tyd besoek en op én af van die lug heerlik saam met ons gekuier. Hier is van die gaste wat ingeloer het.

2 3

4 5

6 8

1 – Marianne Breytenbach en haar dogter, Marianne, saam met Springbokafriger Heyneke Meyer tydens ‘n uitsending van Rugby Radio. 2 – Steve Hofmeyr, wat die hoofrol in Treurgrond vertolk, in die ateljee saam met Louis Holtzhausen, Hennie Koortzen en Sarina Frauenstein. 3 – Jukebox-aanbieder en sanger, Pieter Koen, het Elsje van Jaarsveld behoorlik op haar tone gehou met sy kwinkslae toe hy by ons kom kuier het. 4 – Die Flaamse sangeres Dana Winner het tydens haar onlangse Suid-Afrikaanse toer ingeloer en met Elsje van Jaarsveld gesels. 5 – Jake Stols saam met sanger Jakkie Louw. 6 – Grammy-wenner en bobaas fluitspeler Wouter Kellerman het met Elsje van Jaarsveld gesels oor dié groot musiektoekenning. 7 – Die vervaardiger van Treurgrond, Samuel Frauenstein, en Sarina by die openingsaand van dié aangrypende rolprent oor plaasmoorde. 8 – Heinz Winkler het met Sarina Frauenstein gesels oor sy rol in die Afrikaanse rolprent Mooirivier.

www.pretoriafm.co.za | winter 2015 | VASBYT 35 HISTORIESE DAGBOEK Slagtersnek-rebellie: 200 jaar later Die Slagtersnek-rebellie word genoem as een van die vroeë redes vir die Groot Trek. Wat het werklik daar gebeur wat die Kaapse Afrikaners met soveel wrewel vervul het?

Artikel: James Kemp • Foto’s: iStockphoto.com

it is 9 Maart 1816. ’n Britse offisier plaas ’n galgtou om die nek van Hendrik Frederik Prinsloo, Stephanus Cor- 1915 nelis Bothma, Cornelis Jo- Die Ford Motor Dhannes Faber, Theunis Christiaan de Klerk Company en Abraham Carel Bothma. Die luike gaan vervaardig sy oop, en vier van die vyf galgtoue breek. “Begenadig hulle!” roep iemand uit. MILJOENSTE “God wil die laksman teregwys!” roep Model T-voertuig. ’n ander. Die skare soebat vir begenadiging, maar die Engelse offisier beveel dat die mans weer gehang moet word. In die geskiedenis: 100 jaar gelede In 1815/1816 is die Oos-Kaap onder Britse bewind. Op ’n plaas naby wat • In Januarie verwerp die VSA se Huis NASA, kom tot stand in Maart. In dié vandag as Somerset-Oos bekend is, van Verteenwoordigers ’n voorstel maand word die planeet Pluto vir die boer Frederik Bezuidenhout. Hy verdink om aan vroue stemreg te gee. In eerste keer op film vasgelê. een van sy Khoikhoi-werkers, Booi, van Oktober hou 25 000 vroue in New • ’n Temperatuur van 38 °C word in diefstal, en hou dié se loon terug. Booi York ’n optog om stemreg te eis. Fort Yukon, Alaska aangeteken – ’n laat nie op hom wag nie, en gaan verkla • Die neonbuisuithangbord word deur rekord vir dié staat. Bezuidenhout weens aanranding by die George Claude gepatenteer. • Duitsland gee Suidwes-Afrika oor landdros op Graaff-Reinet. Bezuidenhout • Alexander Graham Bell, in New aan die Unie van Suid-Afrika. versuim egter twee keer om voor die hof York, bel vir Thomas Watson in San • Die Ford Motor Company vervaardig te verskyn, en word op 5 Oktober 1815 Francisco. sy 1 miljoenste Model T-voertuig. tot een maand gevangenisstraf gevonnis. • Die National Advisory Committee • Albert Einstein publiseer die relati- Omdat die Britse regering graag sy ge- for Aeronautics, die voorloper van witeitsteorie in Desember 1915. sag oor die boere aan die verre oosgrens wil vertoon, stuur hulle op 16 Oktober ’n blanke offisier met ’n mag van 12 Khoi- (ook Ngqika genoem), om hulp en bied doodgeskiet, net soos sy broer. Enkele van khoi-soldate, destyds Pandoere genoem, hom die hele Zuurveld as betaling aan, die ander rebelle vlug verder oos na die na Bezuidenhout se plaas om hom in maar Gaika stel nie belang nie. Xhosas se land, maar word ook in hegtenis hegtenis te neem. Kort daarna word een van die rebelle, geneem en voor die hof gedaag. Bezuidenhout weier egter om die Brit- Hendrik Prinsloo, in hegtenis geneem 32 van die rebelle word uit die Oos- se gesag te aanvaar en verset hom teen deur ’n mag van 70, insluitend 40 Engelse Kaap verban en ses van die rebelleleiers die Khoikhoi-soldate deur tussen die rotse soldate en 30 kommandolede. Die rebelle word op 20 Januarie 1816 skuldig bevind op sy plaas skuiling te gaan soek. Daar, probeer onsuksesvol om hom te bevry en aan hoogverraad en ter dood veroordeel. tussen die rotse, word hy deur een van vra ander boere in die omgewing om by die Een van hulle, Willem Krugel, word later die Khoikhoi-soldate doodgeskiet. opstand aan te sluit. Uiteindelik duur die begenadig deur die Kaapse goewerneur By sy graf sweer sy broer, Johannes rebellie slegs ’n maand, en op 18 Novem- Lord Charles Somerset. Bezuidenhout, dat hy sal wraak neem. Hy ber 1815 gee van die rebelle hulle oor aan Die Bezuidenhouts was volkshelde. en ’n groep vriende neem hulle voor om die Britse mag by Slagtersnek. (Die naam Die gebeure het baie van die boere aan nie te rus voordat die Britse regering en Slagtersnek is ontleen aan die gebruik van die oosgrens met wrewel en haat jeens die Khoikhoi uit die Oos-Kaap verdryf is Britse handelaars van Grahamstad om hier die Britse bewind aan die Kaap vervul. nie. Só begin hulle beplan aan ’n opstand slagdiere van die boere in die omgewing Later sou die gebeure by Slagtersnek een teen die Britse regering in die Kaap. te koop.) Johannes Bezuidenhout verset van die grootste motiverings word vir die Hulle nader die Xhosa-hoofman, Gaika hom teen inhegtenisname en word ook aanvang van die Groot Trek.

, lééf p, glo hoo ans Afrika in 36 VASBYT | winter 2015 | www.pretoriafm.co.za HISTORIESE DAGBOEK Taalmonument: ’n Pêrel vir 40 jaar

ie gedagte om ’n monument vir die Afrikaanse taal op te rig, het in 1942 ontstaan en geld hiervoor is deur die Afrikaanse Taalmonumentkomitee ingesamel. In 1964 is ’n kompetisie vir die ontwerp van die monument uitgeskryf en deur die argitek DJan van Wijk gewen. Bouwerk het van 1972 tot 1974 geduur en die totale boukoste was sowat R700 000. Die monument is in 1975 ingewy. Die monument is ryk aan simboliek. Links (wes) staan drie suile (A) wat die Wes-Europese tale en kulture E verteenwoordig. Die suile verteenwoordig nie spesifieke tale nie, maar die getal drie is bloot gebruik omdat dit ondeelbaar F is. Dit loop van hoog na laag om die verminderende invloed daarvan op D Afrikaans uit te beeld. Regs is ’n podium (C) wat die C suidpunt van Afrika verteenwoordig. Op die podium is drie rondings, wat die invloed van die Khoi-, Nguni- en Sothotale simboliseer en in grootte toeneem. Hulle vorm ’n kurwe wat by B die hooflyn (naamlik Afrikaans) aansluit A en so die kring voltooi. Waar die kurwes van Wes-Europa en Afrika bymekaar kom (D), word ’n brug gevorm, wat die versmelting van die twee kontinente se tale vergestalt. Die Maleise taal en kultuur word deur ’n muur (B) voorgestel. Dit is tussen die kurwes van Wes-Europa en Afrika geplaas omdat Maleis van die Ooste is, maar tog ’n eenheid vorm met die twee kragte van Wes-Europa en Afrika wat saamsmelt om die brug te vorm wat dan simbolies die basis van Afrikaans uitbeeld. Die hoofsuil van die monument (E) stel die skerp groei van Afrikaans voor. Dit staan in ’n poel water wat die gedagte versterk dat Afrikaans ’n lewende, groeiende entiteit is. Die suil is ongeveer 57 meter hoog en eindig oop en stomp om aan te dui dat die groeiproses steeds voortgaan. Nog ’n suil in die poel (F) beeld die Republiek van Suid-Afrika uit – los van Afrikaans, maar deel van die geheel. Dit is oop na Afrika om aan te dui dat interaksie tussen Afrikaans, Suid-Afrika en Afrika voortdurend plaasvind. Almal wat in Afrikaans belangstel, behoort hierdie unieke monument te besoek. Die museumpersoneel bied ook gereeld gesellige byeenkomste soos musiekkonserte en volmaanpieknieks aan waartydens besoekers die omgewing se natuurskoon van die monumentterrein af kan bewonder. • Meer besonderhede oor die monument en aktiwiteite is beskikbaar by www.taalmuseum.co.za.

, lééf p, glo hoo ans Afrika in www.pretoriafm.co.za | winter 2015 | VASBYT 37 BOEKEVAT Opnuut geroep tot dankbaarheid

Deur: Dr. Christo Pretorius • Foto: iStockphoto.com

erbeel jou, ’n wêreld Maleagi 1:6-2:9 nie. Hy gee nie om nie. sonder godsdiens!” “Ek het julle lief! Kyk na Edom ...” So Só lui die lirieke van begin die Here met sy volk praat, maar ’n bekende liedjie hoe behandel hulle die Here? waar die sanger In die gesprekke wend die Here Hom “Vsing dat die mens sonder godsdiens in ’n tot die priesters. Hulle is veronderstel utopie van vrede en voorspoed sal lewe. om deur die tempeldiens God se eer en Toenemend bevraagteken skrywers, naam aan die volk te leer. Maar selfs die akteurs en ander mense die sin van die priesters het moedeloos en apaties ge- Christelike godsdiens. Selfs die beroemde word. Vir hulle is dit maar net gewoonte en bekende eerste minister van Brittanje, en hulle doen maar wat van hulle verwag Winston Churchill, was in sy vroeë twin- word. Skimmelbrood, mismaakte offers en tigs skepties oor die beoefening van ge- Die twisrede begin met ’n stelling wat selfs gesteelde offers word aangebied. loof. Vir hom was dit ’n ontvlugting en het deur die Here God gemaak word. Daarop Dit is eerder ’n uitdrukking van wat diegene wat in godsdiens skuil, tred met word die reaksie en antwoorde van die van die Here gedink word. Die ywer vir die lewe verloor. volk aangehaal. Julle mishandel jul egge- God ontbreek en toewyding, passie en Tydens die opkoms van die Verligtings- notes, julle ag nie die huwelik nie, julle energie vir die Here se diens word ver- era in die 18de eeu is eweneens verklaar skeep die diens aan God af, julle gee nie vang met traak-my-nie-agtigheid en ’n dat godsdiens net ’n kruk is en sodra die tiendes nie, julle gee vir God die tweede laat-maar-loop-houding, en dit beskimmel mens mondig is, is geloof in God onnodig beste, julle kla dat God nie regverdig is die hele lewe. en uitgedien. nie, dat die bose vrye teuels het en dat Daarop vra die Here: “As ek dan ’n Ook in die Bybel vind ons kritiek teen die regverdiges vertrap word, julle kla God Vader is, waar is die eer wat My toekom?” godsdiens. Die kritiek word deur die pro- aan en beskuldig Hom van magteloosheid Die vrae en aanklagte wat die Here rig, fete geopper en dit word gerig teen die en nutteloosheid. is nie sonder rede nie. Die twisgesprekke kultus, of godsdienstige gebruike rakende Só vleg die lewe en diens aan God in en dreigredes wat die Here rig, begin aller- die tempel en die lewe van Israel wat nie Maleagi in mekaar en word dit duidelik dat eers by die eerste woord: “Ek het julle lief, met die Here rekening hou nie. Trouens, mense sinies en verbitterd was. Diens aan sê die Here!” dit is die Here God wat deur sy profete God of godsdiens is sinloos en nutteloos, Die Here sien sy mense se toestand. die volk Israel aankla van vormgodsdiens, want God is nie meer belangrik nie en ’n Hy weet hulle is moedeloos en dat die om- laksheid en ontrouheid. Dit was veral gees van “Kom ons sit God en godsdiens standighede hulle aftakel. Sy vermanings is Amos wat die volk Israel van vormgods- op die kantlyn en gaan aan met die lewe” nie sonder troos en hoop nie; sy vrae is nie diens aankla. Die vier van godsdienstige heers in die harte en gedagtes. sonder antwoorde nie. Dit is juis ter wille feeste, die bring van offers en ander gods- Daar is verskillende redes waarom van die mens dat God vra: “Waar is my dienstige gebruike is so opgetooi met hierdie gees posgevat het. Sommige eer? Waarom gee jy jou tweede beste?” versiersels en menslike ekstase dat die eer meen dis omdat die beloftes van Sagaria Dit terwyl die Here net die beste vir van en diens aan God verlore gegaan het. en ander profete, naamlik as die tweede ons gee. Kyk maar wat het jy – hoeveel Dit is die een uiterste. Sonder die ware tempel gebou is, sal daar ’n tyd van vrede genade ontvang jy daagliks. inhoud, is daar net plastiese en kunsma- en voorspoed aanbreek, nie bewaarheid Omdat Hy ons liefhet, tree Hy in ons tige versierings, ’n hol, kunsmatige en is nie. Die inwoners van Jerusalem en die plek aan die kruis en vergewe ons ons makabere gejil wat sinloos is. omgewing is boonop steeds onder die ongeloof, twyfel en opstand. Al wil ons Die twaalf profete, of die laaste pro- hiel van die Perse en hul belastings. met God niks te doen hê nie, ontferm Hy fete, bevat die boek Maleagi. Deur Ma- Droogte, sprinkane en ander natuur- Hom oor ons. Al faal ons, Hy sien ons leagi, die boodskapper van God, tree die rampe takel die kragte af en die Samari- raak in ons moedeloosheid, ons twyfel en Here met sy volk in gesprek. Dit is meer tane en ander groepe buit die gewone godloosheid en verklaar op Golgotha: “Ek as ’n gesprek. Die vorm waarin die pro- mense uit. Misdadigheid en kwaad is aan het julle lief!” fetewoord gestalte kry, is die vorm van die orde van die dag en dit saai twyfel in Hoe antwoord ons hierop? Maleagi ’n twisgesprek. ’n Keiharde debat tussen God. Dit is moedeloosheid wat posgevat roep ons op tot dankbaarheid. Saam met die profeet en die volk Israel breek in ses het. Teleurstelling in God en sy woord het Maleagi hoor ons te midde van die land en gesprekke los, waarskynlik omdat die volk aanleiding gegee tot twyfel en wanhoop tyd en al ons dae: Ons is nie God-loos nie; Israel nie meer die profetewoord vir soet- in God se liefde. Dit is die oorsprong van ons is nie sonder die liefde en genade van koek opeet nie. die twyfel en laksheid: God het ons nie lief ons Vader en Verlosser nie.

, lééf p, glo hoo ans Afrika in 38 VASBYT | winter 2015 | www.pretoriafm.co.za