Zani I Naltë Revistë Shkencore Dhe Kulturore
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Botues: Komuniteti Mysliman i Shqipërisë Zani i Naltë Revistë shkencore dhe kulturore VITI VII (XXI) 2018, NR. 25 (178) Merret me shkenca islame, sociologji, filozofi, psikologji, histori, gjuhësi, letërsi, moral dhe literaturë kombëtare www.zaninalte.al Tiranë, 2018 Zani i Naltë Zani i Naltë Revistë shkencore, organ i Komunitetit Mysliman të Shqipërisë Themeluar në tetor 1923, rifilluar në tetor 2012 VITI VII (XXI), tetor, nëntor, dhjetor 2018 nr. 25 (178) Nën kujdesin e: H. Skender Bruçaj Drejtor: Dorian Demetja Bordi editorial: Prof. Dr. Ferdinand Gjana, rektor, Universiteti Bedër Prof. Asoc. Dr. Rahim Ombashi, dekan, Fakulteti i Shkencave Humane, Universiteti Bedër Prof. Asoc. Tidita Abdurrahmani, dekan, Fakulteti i Filologjisë dhe Edukimit Prof. Asoc. Dr. Fahrush Rexhepi, dekan, Fakulteti i Studimeve Islame, Prishtinë Doc. Dr. Fahredin Ebibi, Fakulteti i Shkencave Islame, Shkup Prof. Dr. Ayhan Tekines, Austri Prof. Dr. Hajri Shehu, Tiranë Prof. Dr. Njazi Kazazi, Universiteti “Luigj Gurakuqi”, Shkodër Prof. Dr. Qazim Qazimi, Kosovë Prof. Dr. Sadije Bushati, Universiteti “Luigj Gurakuqi”, Shkodër Doc. Dr. Naser Ramadani, Fakulteti i Shkencave Islame, Shkup Doc. Dr. Ramadan Çipuri, Universiteti i Tiranës Dr. Agron Tufa, Universiteti Bedër Dr. Atakan Derelioglu, Universiteti Bedër Dr. Brikena Smajli, Universiteti Europian i Tiranës Dr. Erlis Çela, Universiteti Bedër Dr. Hasan Bello, QSA, Instituti i Historisë Dr. Matilda Likaj, Universiteti “Aleksandër Moisiu”, Durrës Dr. Xhemal Seferti, Universiteti Bedër PhD. Cand. Ali Zaimi, drejtor, Medreseja e Tiranës MS/MA Fatos Kopliku, Washington, DC, SHBA MA. Ramadan Shkodra - Bashkësia Islame e Kosovës, Prishtinë Xhemal Balla, Tiranë Kryeredaktor: Dr. Genti Kruja Redaktor: Andrin Rasha Haxhi Lika Në anglisht: Dritan Hoxha Fushat: Shkencat Islame / Tefsir / Hadith / Fikh / Sociologji / Filozofi / Gjuhësi / Letërsi / Psikologji / Histori / Kulturë / Art, etj. Realizimi grafik: Hysen Vogli Fotoja në kopertinë: Pamje nga Pogradeci , Sh. Pici 1929. Adresa: Komuniteti Mysliman i Shqipërisë Rr. “George W. Bush”, Nr. 50, Tiranë - Shqipëri e-mail: [email protected] www.zaninalte.al 2 Zani i Naltë Përmbajtja Shkenca Islame 1. Mendime, Rexhep Vokë-Tetova, Myfti i Manastirit me parathënie nga Akademik Feti Mehdiu, Kosovë ............................................................5 2. Hafiz Ali Kraja, “A duhet feja, a e pengon bashkimin kombëtar”, Xhorxhina Seferi, Kolegji Universitar Bedër ........................................16 Studime 3. Ligjërimi që u bë gurkyç i fetarisë, Prof. Asoc. Dr. Rahim Ombashi, Kolegji Universitar Bedër ...............27 4. “Medresetë e Shkodrës” (nga fillimet deri në vitin 1947), Prof. dr. Njazi Kazazi, Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi” ......45 5. Mevlana Xhelaluddin Rumi - Simbol i dashurisë (II), MA. Dorian Demetja, Komuniteti Mysliman i Shqipërisë ..................63 Histori 6. Historia e personaliteteve shqiptare të Vilajetit të Janinës (1859-1909) III, Syrja bej Vlora, editor Dr. Hasan Bello, Instituti i Historisë, QSA ................................76 Recensë libri 7. Recensë mbi librin “Tarikati Halveti te shqiptarët” të studiuesit Dr. Alban Dobruna, Dr. Ilirjana Kaceli, Kolegji Universitar Bedër ......................105 Personalitet 8. Salih ef. Myftia .................................................................................110 3 Zani i Naltë Retrospektivë 9. Nisjativa te reja për bashkëpunim midis feve II .............................115 10. Abstracts in English ......................................................................122 11. Rregullat e shkrimit .......................................................................129 4 Shkenca Islame MENDIME* Rexhep Vokë - Tetova Myfti i Manastirit Abstrakt Libri “Mendime” është i shkruar në gjuhën shqipe me alfabetin osman. Edhe Voka, si disa autorë të tjerë shqiptarë, të cilët veprat e tyre i shkruan në gjuhët orientale, në radhë të parë në gjuhën turke, perse dhe arabe, e shkroi këtë vepër në prozë të rimuar. Padyshim për këtë formë ndikim të madh kanë letërsitë orientale. Këtu nuk do ndalemi në analizë të hollësishme, sepse nuk është ky qëllimi ynë, por vetëm dëshirojmë që vepra e Rexhep Vokës t’u ofrohet për lexim të gjithë atyre që merren me studimin e problemeve të historisë së kulturës sonë kombëtare. Vetëm në këtë mënyrë, pasi deri tani kjo vepër, në formën e saj, nuk ishte e afërt për masën e gjerë të studiuesve, mendojmë se krijohen mundësitë që një vepër të çmohet realisht. Kuptohet, duke e peshuar atë me peshoren e kohës së vet dhe rrethanat në të cilat lindi kjo vepër. * Titulli i origjinalit: Mendime, Murettibi Manastir myftisi, Kalkandelenli Rexhep Xhevdi bin Nureddin Voka, Tab-i ev-vel: Matba-i Ebu Zija, 1327. Ribotuar nga Këshilli i Bashkësisë Islame të Tetovës me pararathënie, transkript dhe përshtatje në gjuhën e sotme shqipe nga Prof. Dr. Feti Mehdiu, lektor Mr. Elez Ismaili dhe korrektorë Bahri Aliu & Neshat Xheladini, Tetovë 1991. P.s. Fusnotat gjatë tekstit origjinal të transkriptuar, të cilat janë me yll dhe të gjitha fjalët e vura në kllapa janë të autorit. 5 Shkenca Islame Akademik Feti Mehdiu për një kohë punoi si profesor në të Disa fjalë për Rexhep Vokën dhe njëjtin fakultet. Nga Stambolli në veprën e tij “Mendime” Tetovë kthehet në vitin 1895 dhe fillon të merret aktivisht me çështje Për jetën dhe veprën e Rexhep të kulturës kombëtare. Ai nuk kishte Vokë Tetovës lexuesi jonë është mësuar në gjuhën amtare, pasi i informuar qysh në vitin 1957 nga një kishte kryer shkollat në gjuhën turke, punim i Dr. Hasan Kaleshit1. Edhe por dëshira për të mësuar në gjuhën më vonë është shkruar nga i njëjti e vet e kishte shoqëruar tërë kohën. por edhe nga të tjerë. Shënime më Tani angazhohej me këmbëngulje të plota për jetën e tij na jep Islam që fëmijët shqiptarë të mësonin Islami në punimin e botuar në në gjuhën shqipe. Gjithmonë i revistën Dituria2. porosiste bashkëkombësit që të Rexhep Voka u lind në vitin arsimohen, i këshillonte të njohin 1847 në fshatin Shipkovicë të dhe të respektojnë kombin e vet Tetovës. Këtu ka kryer mësimet dhe vetveten, e kjo arrihet me dije, e para, kurse të mesmet i vazhdoi prandaj “po lijpet edhe kalem e në medresenë e qytetit, në Tetovë. këndijm fjalë e mendim”. Njohësit e biografisë së R. Vokës Në vitin 1903 Rexhep Voka informojnë se që kur ishte nxënës, emërohet myfti i vilajetit të Manastirit, përveç mësimeve, ai u dallua edhe i cili përbëhej nga: Sanxhaku i për qëndrimet e tij të qarta ndaj Manastirit me 439 fshatra, sanxhaku çështjes kombëtare. Nuk pajtohej i Serfixhes me 29 fshatra, sanxhaku me mësuesin e vete Behxhet Hysen i Dibrës me 111 fshatra, sanxhaku efendiun kur ishte fjala për raportin i Elbasanit me 155 fshatra dhe kombi-feja. Voka nuk e identifikonte Sanxhaku i Korçës me 160 fshatra. kombin me fenë siç bënin shumë Sanxhaqet përbëheshin nga bashkëkohës të tij. kazatë si vijon: Pasi kreu medresenë në Tetovë, me përkrahjen e xhaxhait të vet, Ali Manastiri Vokës dhe Rexhep efendi Tetovës, në Kazaja e Përlepes 131 fshatra vitin 1868 regjistrohet në Fakultetin Kazaja e Florinës 76 fshatra Islam në Stamboll. Pasi kreu studimet Kazaja e Kërçovës 113 fshatra 1. Dr. Hasan Kaleshi, Prilog poznavanje Kazaja e Ohrit 103 fshatra arbanske književnosti iz vremena preporoda, GODIŠNJAK, I, 1957. Serfixha Balkanološki Institut, Sarajevo. Kazaja e Kozanës 81 fshatra 2. Islam Islami, Jeta, puna dhe veprimtaria Kazaja e Xhumas (Kalajar) 54 fshatra pedagogjike e Rexhep Vokës, DITURIA, 2-3/1971-1972, Prishtinë, f. 103-116. Kazaja e Neslixhes 93 fshatra 6 Shkenca Islame Kazaja e Korbinit 78 fshatra në gjuhën shqipe me alfabetin Kazaja e Alasonjës 72 fshatra osman. Edhe Voka, si disa autorë të tjerë shqiptarë, të cilët veprat e tyre Dibra i shkruan në gjuhët orientale6, në Kazaja e Matit 32 fshatra radhë të parë në gjuhën turke, perse Kazaja e Dibrës së poshtme 37 fshatra dhe arabe, e shkroi këtë vepër në Kazaja e Rekës 44 fshatra prozë të rimuar. Padyshim për këtë formë ndikim të madh kanë letërsitë Elbasani orientale. Këtu nuk do ndalemi në Kazaja e Gramshit 66 fshatra analizë të hollësishme, sepse nuk Kazaja e Peqinit 53 fshatra është ky qëllimi ynë, por vetëm dëshirojmë që vepra e Rexhep Vokës Korça t’u ofrohet për lexim të gjithë atyre që Kazaja e Kesrijes 120 fshatra merren me studimin e problemeve të Kazaja e Starovës 100 fshatra historisë së kulturës sonë kombëtare. Kazaja e Kolonjës 54 fshatra Vetëm në këtë mënyrë, pasi deri tani kjo vepër, në formën e saj, nuk Në përbërje të vilajetit të ishte e afërt për masën e gjerë të Manastirit merrnin pjesë, gjithsej, studiuesve, mendojmë se krijohen 2201 fshatra.3 mundësitë që një vepër të çmohet Gjatë shërbimit të tij si myfti i realisht. Kuptohet, duke e peshuar Manastirit, Rexhep Voka u dallua atë me peshoren e kohës së vet dhe edhe në lëvizjen kulturore dhe rrethanat në të cilat lindi kjo vepër. politike të Rilindjes Kombëtare Kur e lexojmë me vëmendje Shqiptare. Për këtë dëshmon dhe analizojmë kushtet në të cilat pjesëmarrja e tij në Kongresin e veproi Rexhep Voka - Tetova, myfti Bukureshtit në vitin 1906 bashkë i vilajetit të Manastirit, dhe pozitën e me Ismail Qemalin.4 Rexhep Voka tij, një herë myfti e në kohët e fundit ka botuar disa vepra5, por këtu do t’i hedhim një vështrim vetëm veprës 6. Dr. Hasan Kaleshi, Autorët e Kosovës në së tij me titull “Mendime”. gjuhët orientale, KOSOVA DIKUR DHE Libri “Mendime” është i shkruar SOT, Beograd 1973. Këtu autori ka përmend poetët: Suzi, Nehari, Sa’ji, Shem’i, Mesihi, 3. Këto të dhëna janë marrë nga: Salname-i Azmi Dede, Prishtine-i Bejzade