Rrënjët, Shtator 2020
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
pagina 1 Anno 18 n.4 Settembre 2020 Anno 18 Distribuzione gratuita in: Mensile di attualità e cultura italo-albanese Albania, Australia, Numero 4 Belgio, Canada, Germania, Direttore editoriale: Hasan Aliaj Grecia, Francia, Italia, Settembre 2020 Stati Uniti e Svizera Cassandra, la città Una prospettiva del rapporto leggendaria, e le navi di Pirro arenate culturale tra l’Illiria e l’ Italia a Torre Pali Da Dtt. Dorian Koçi Direttore del Museo Storico Nazionale, Tirana di SANDRA SAMMALI I MESSAPI a città di Cassandra si adagiava sulla fe- race collina del Fano che scendeva, con messapi erano un popolo di stirpe illirica Li suoi pendii dolcemente ondulati, verso giunto verso il 1000 a.C nell’Italia del sud in il vicino mare. Il Veneri scrisse: “Nell’ampio I Puglia. Le prime documentazioni storiche per cerchio del territorio salvese e nella distanza quanto riguarda I Messapi hanno a che fare con di circa 4 miglia verso l’ovest del comune, vi è le guerre svolte da loro contro I Tarantini all’inizio una collina prossima al mare, quale chiamasi del V secolo fino all anno 335 a.C quando dopo Fano, della circonferenza di circa 5 miglia. E’ l’ intervento di Aleksander Malosi che era stato chiamato per essere d’aiuto ai Tarantini hanno cosa nota che gli antichissimi primi popoli, nel messo da parte le incompresioni con quest’ultimi fondare le città, preferivano le vicinanze del per affrontare la situazione creata dal rischio mare per favore del commercio, e le alture a sannit. Nella I e II Guerra sannita I messapi si godere la via con la salubrità dell’aria nella misero a favore dei romani invece durante la III quale si respira. Guerra nel 229 a.C preoccupati dal potere sempre (legi a pagina 4) in crescita di Roma si sono distaccati dai romani e si misero contro di loro. (legi a pagina 2) Uno sguardo verso gli abissi della storia Gli arbëreshë e il regime di cristianità una riflessione di GIUSEPPE CHIMISSO - Bologna a moltissime generazioni, certamente da molto prima dell’alba del rinascimento Ana ComnenaNJË PANORAMË E SHKURTËR E LIDHJE KULTURORE MIDIS ILIRISË DHE ITALISË DNJitaliano,Ë KRYETAR gli studenti BASHKIE hanno P ËappresoR QYTETAR che il ËT popolo Romano con il suo impero, traendo linfa Arbëreshët dhe regjimi i krishtërimit, një reflektim culturaleNga dall’Ellade,Hasan Aliaj è- statoGrottaferrata il più grande del mon- do. Da questo assunto nasce il disinteresse per gli di Zef Giuseppe Chiaramonte Nga Dr. Dorian Koçi altri popoli dell’antichità considerati barbari o inferiori. E’ stata così cancellata dalla memoria ella Cristianità medievale, a livel- collettiva l’apporto fondamentale dei popoli, cul- lo ufficiale, i popoli non venivano Drejtor i Muzeut Historik Kombëtar, Tiranë ture e civiltà che per millenni hanno caratterizzato Nriconosciuti come etnia, ma sec- la storia dell’uomo nel vicino oriente, dal Tigri/ ondo l’appartenenza religiosa. Eufrate per passare attraverso l’Anatolia centrale Da qui nasce la distinzione tra greci all’odierna Palestina e giungere al Nilo. e latini, cui corrisponde l’uso liturgico Mesapët (legi a pagina 6) del greco o del latino. Altra distinzione: orientali e occidentali e, finalmente, Mesapët ishin një fis ilir i shpërngulur rreth fillimi të mijëvjeçarit të fundit p. Kr., në ortodossi e cattolici. L’Impero Romano d’Oriente e, poi, l’Impero Ottomano, Italinë e Jugut dhe i vendosur në qytetin antik të Apulit (Kalabria antike). Njoftimet e para Un sindaco per pur se di fatto multietnici, considera- historike të sigurta për Mesapët lidhen me luftërat e zhvilluara prej tyre kundër Tarentasve, nga vano i sudditi (milliet) come latini, ro- fillimi i shek. V deri në vitin 335 p. Kr., kur pas ndërhyrjes së Aleksandër Molosit, që ishte i cittadini mei/rum, musulmani/muslim, giudei. Il termine albanòi, in sostituzione di illiri, thirrur në ndihmë nga Tarentasit, i lanë mënjanë grindjet me këta të fundit për të përballuar Hasan Aliaj - Grottaferrata si incontra per la prima volta in Anna gjendjen e krijuar nga rreziku samnit. Në luftën e I dhe II samite, Mesapët u renditën në anën e Comnena. Essa lamenta la loro frattura romakëve, ndërsa gjatë luftës ës III më 229 p. Kr., të shqetësuar nga forca gjithnjë e në rritje e pesso abbiamo scritto per il comune di con i greci, coi quali avevano retto, in Grottaferrata, definendolo un “Piccolo isopolitia, le sorti dell’Impero. SMontecarlo”, però con una differenza, il nostro comune è una meraviglia, dominato da nga Zef Giuseppe Chiaramonte paesaggi verdi e non dal mare blu. Abbiamo Në krishtërimin mesjetar, në një nivel pubblicatoLa conferenza informazioni nella Biblioteca perdel Monumento l’Abbazia Nazionale di “San dell’Abbazia di San Nilo in ricordo dell’eroe nazionale albanese, zyrtar, popujt nuk njiheshin si etni, por Nilo”,Scanderbeg uno dei tesori preziosi del nostro comune sipas përkatësisë fetare. Prandaj, dal- e di più, abbiamo raccontato dei frati arbëreshë. limi midis grekëve dhe latinëve, kor- respondon me përdorimin liturgjik të greqishtes ose latinishtes. Një dallim tjetër: lindor dhe perëndimor, dhe së fundmi: ortodoks dhe katolik. Perandoria Romake Lindore që më vonë u bë Perandoria Osmane, megjithëse në të vërtetë ishte multiet- nike, i konsideronte subjektet si latinë, romakë/rumë, muslimanë / myslimanë, hebrenj. Termi albanòi, duke zëvendë- suar ilirët, haset për herë të parë në Ana Komnena. Duke u ankuar për frakturën e tyre me grekët, me të cilët ata kishin mbajtur në këmbë fatin e Perandorisë. (legi a pagina 3) Sindaco Luciano Andreotti (legi a pagina 11) cmyk Antichità Anno 18 n.4 Settembre 2020 pagina 2 Një panoramë e shkurtër e lidhje Una prospettiva del rapporto kulturore midis Ilirisë dhe Italisë culturale tra l’Illiria e l’ Italia Nga Dr. Dorian Koçi scritte in messapico. Per questo non possiamo conos- Drejtor i Muzeut Historik Kombëtar, Tiranë cere la sua morfologia conosciamo solo la formazione delle parole. I linguistici hanno evidenziato che ce MESAPËT una grande assomiglianza tra i suffissi ed i prefissi della lingua illirica e quella albanese. Ci sono un sac- esapët ishin një fis ilir i shpërngulur rreth fil- co di analogie nella formazione dei nomi riferendosi limi të mijëvjeçarit të fundit p. Kr., në Italinë a queste due lingue. Cosi ad esempio nel illirico si Me Jugut dhe i vendosur në qytetin antik të evidenzia il suffisso -at- in alcuni nomi di abitanti Apulit (Kalabria antike). Njoftimet e para historike të Oiciniatae: Olcinium; Docleatae e Docleates: Doctea; sigurta për Mesapët lidhen me luftërat e zhvilluara Labeates, Sardeates, Sarda ecc.; nomi di persone prej tyre kundër Tarentasve, nga fillimi i shek. V deri Clevatus e Clevata, Pleuratus, in toponimi: Aemate, në vitin 335 p. Kr., kur pas ndërhyrjes së Aleksandër Gedate. In albanese si evidenzia il suffisso corrispon- Molosit, që ishte thirrur në ndihmë nga Tarentasit, i dente –at- in nomi di fratelli (: Demat, Zekat), nomi lanë mënjanë grindjet me këta të fundit për të përbal- di villaggi alcuni toponimi (: Luzat, Dukat, Bushat). luar gjendjen e krijuar nga rreziku samnit. Në luftën Altri confronti e parallelismi; ilir. (e)ste, che dimostra e I dhe II samite, Mesapët u renditën në anën e ro- luogo, in alb (e)shtë poi : i1. Palaeste, Tergeste, in alb makëve, ndërsa gjatë luftës ës III më 229 p. Kr., të uliveti ecc.; ilir. -to-/ta-: Dasto, (mes.) Daxta, Ditus shqetësuar nga forca gjithnjë e në rritje e Romës, u Dita, i prefissi -ano- e -ino- per dimostrare la tribu ndanë nga Romakët dhe u hodhën kundër tyre. në o l’abitante: Dardanus, Dardana, Dardani, Albanoi, luftën kundër Romës ata, së bashku me Lukanët, Scodrinoi; in alb -an, -innel nel senso abitante di un Samnitët e Tarentasit, iu drejtuan për ndihmë Pirros posto : shkodra-ni, kashari-ni (=abitante di Kashar); së Epirit dhe qenë të parët që pritën dhe ndihmuan ilir. inium: Ulcinaum,in alb. -inj per evidenziare il forcat e tij kur ato zbarkuan brigjet e Italisë në vititn plurale chiodi; ilir. -ak- identificare l’abitante o pre- 280 p. Kr. Edhe pse të mundur më vonë nga Roma sentarci presentarci in alb –ak- durrsak, ulqinak, dhe të detyruar të merrnin pjesë në konfederatën e kjo tezë është skicuar nga linguistët përmes fondit Da Dtt. Dorian Koçi Muzak ecc. Ci sono dei prefissi: li in ilir. (Liburni kryesuar prej saj, Mesapët shpeshherë ngrinin krye, gjuhësor të ilirishtes që gjendet në burimet historike, Direttore del Museo Storico Nazionale, Tirana confrontare Burni), in alb.lë: lëfyt fyt. (M. Domi, Pro- duke e kundërshtuar procesin e romanizimit, që nisi mes tyre dhe emra mesapë. Po japim disa prej afri- bleme të historisë së formimit të gjuhës shqipe, arritje të thellohej sidomos në fillim të shek. I p. Kr. meve e barazimeve të shumta që janë bërë gjer më I MESSAPI dhe detyra / Problèmes de l’histoire de la formation de Gjuha mesape ishte mesapishtja. Gjithashtu ata sot midis emrash ilirë dhe fjalësh shqipe. Ilir. Bardus, la langue albanaise, résultats et tâches, Iliria, vol. 13, kanë lenë një numër mbishkrimesh, studimi i të NJËBardyllis, PANORAMË Skenobardus, E SHKURTËR mesap. Barzides, E LIDHJE Barzidihi: KULTURORE messapiMIDIS erano ILIRISË un popoloDHE ITALISË di stirpe illirica giunto nr. 1, 1983.f. 5-38). cilave mendohet se ka rëndësi për njohjen e ilirishtes. shqip i bardhë, Bardhi; ilir. Bardibalus, shq. balë; verso il 1000 a.C nell’Italia del sud in Puglia. La relazione tra le due sponde dell’Adriatico at- (F. Drini, Mesapët, Fjalori Enciklopedik Shqiptar, vol. ilir, Bistum, shq. bisht; ilir (mons) Borea Boreas, shq, I Le prime documentazioni storiche per quanto traverso la cultura materiale 1.) Në këtë kontekst njohja dhe zbërthimi i mbishkri- borë; ilir. Brindia, Brindesion, mesap. brenton (= riguarda I Messapi hanno a che fare con le guerre La relazione tra le sponde dell Adriatico durante meve mesape fiton një rëndësi të veçantë për të hed- Ngakokë Dr.dreri) Dorian shq.