G M I N A L U B R Z A

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 – 2007 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2011

Wykonawca: EKOPOL - PROJEKT w Opolu ul. Stoi ńskiego 5 45 – 791 Opole

Opole, listopad 2004 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

SPIS TRE ŚCI

I Wstęp……………………………………………………………………………………... 3 1. Podstawy formalno – prawne opracowania………………………………………………. 3 2. Forma realizacji zamówienia……………………………………………………………... 3 3. Konstrukcja Programu……………………………………………………………………. 3 4. Metodyka opracowania Programu………………………………………………………... 5 5. Zało Ŝenia wyj ściowe Programu…………………………………………………………... 7 5.1. Zasady polityki ekologicznej……………………………………………………………... 7 5.2. Podstawowe zało Ŝenia polityki ekologicznej…………………………………………….. 8 5.3. Uwarunkowania wynikaj ące ze ,,Strategii rozwoju powiatu prudnickiego’’…………….. 9 5.4. Spójno ść Programu ochrony środowiska dla gminy Lubrza z dokumentami strategicznymi rangi gminnej……………………………...... 11 5.4.1. Spójno ść Programu ze Strategi ą ekorozwoju gminy Lubrza …………….………………. 11 5.4.2. Spójno ść Programu ze Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza…………………………………………………………….. 13 5.4.3 Spójno ść Programu z opracowaniami planistycznymi oraz programowymi gminy…….. 15 6. Układ i zawarto ść Programu……………………………………………………………… 15 II. Diagnoza stanu środowiska………………………………………………………………. 17 1. Ogólna charakterystyka gminy Lubrza…………………………………………………... 17 1.1. Poło Ŝenie………………………………………………………………………………… 17 1.2. Rze źba terenu……………………………………………………………………………... 17 1.3. Budowa geologiczna i warunki hydrologiczne …………………………………………... 18 1.4. Warunki klimatyczne……………………………………………………………………... 18 1.5. UŜytkowanie gruntów…………………………………………………………………….. 19 1.6. Gospodarka……………………………………………………………………………….. 20 1.7. Powi ązania komunikacyjne………………………………………………………………. 21 2. Charakterystyka i diagnoza stanu środowiska……………………………………………. 22 2.1. Przyroda o Ŝywiona i krajobraz…………………………………………………………… 22 2.2. Zasoby wodne…………………………………………………………………………….. 29 2.3. Gleby……………………………………………………………………………………… 38 2.4. Surowce mineralne……………………………………………………………………….. 41 2.5. Powietrze atmosferyczne…………………………………………………………………. 42 2.6. Hałas……………………………………………………………………………………… 49 2.7. Promieniowanie elektromagnetyczne…………………………………………………….. 52 III. Program ochrony środowiska dla gminy Lubrza na lata 2004 – 2007 53 z perspektyw ą do roku 2011……………………………………………………………… 1. Ogólne zało Ŝenia polityki ekologicznej gminy Lubrza………………………………….. 53 2. Cele i zadania o charakterze systemowym……………………………………………….. 54 2.1. Integracja aspektów ekologicznych z rozwojem społeczno-gospodarczym……………... 54 2.2. Edukacja ekologiczna…………………………………………………………………….. 61 2.3. Współpraca w ramach wdra Ŝania Programu……………………………………………... 66 3. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne u Ŝytkowanie zasobów naturalnych…. 67 3.1. Ochrona przyrody i krajobrazu…………………………………………………………… 67 3.2. Ochrona i zrównowa Ŝone wykorzystanie lasów oraz u Ŝytkowanie łowieckie…………… 77 3.3. Ochrona gleb……………………………………………………………………………… 83 3.4. Ochrona kopalin…………………………………………………………………………... 87 3.5. Racjonalne u Ŝytkowanie surowców……………………………………………………… 90 4. Jako ść środowiska i bezpiecze ństwo ekologiczne …………...... 94 4.1. Jako ść wód………………………………………………………………………………... 94 4.2. Ochrona jako ści powietrza atmosferycznego…………………………………………... 102 4.3. Ochrona przed hałasem…………………………………………………………………… 110 4.4. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym………………………………... 113

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 1

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

4.5. Gospodarka odpadami……………………………………………………………………. 115 4.6. Ochrona przed powa Ŝnymi awariami przemysłowymi…………………………………. 118 4.7. Bezpiecze ństwo chemiczne i biologiczne………………………………………………... 120 5. Harmonogram zada ń własnych przewidzianych do realizacji na lata 2004 –2007 121 z perspektyw ą do roku 2011……………………………………………………………… 6. Ocena realizacji Programu………………………………………………………………... 129 6.1. Narz ędzia i instrumenty zarz ądzania środowiskiem……………………………………… 129 6.2. Upowszechnianie informacji o środowisku………………………………………………. 131 6.3 Organizacja zarz ądzania środowiskiem…………………………………………………... 132 6.4. Zarz ądzanie Programem ochrony środowiska……………………………………………. 133 6.5. Monitoring wdra Ŝania Programu…………………………………………………………. 133 6.6. Harmonogram wdra Ŝania Programu……………………………………………………… 135 7. Aspekty finansowe wdra Ŝania Programu………………………………………………… 135 7.1. Wprowadzenie……………………………………………………………………………. 135 7.2. Ramy finansowe wdra Ŝania ,,Programu ochrony środowiska’’………………………….. 135 7.3. Koszty realizacji przedsi ęwzi ęć w latach 2004 –2007…………………………………… 139 8. Materiały źródłowe……………………………………………………………………….. 141

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 2

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

I. WST ĘP

1. PODSTAWY FORMALNO - PRAWNE OPRACOWANIA

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. „Prawo ochrony środowiska” [Dz. U. 2001.62 poz. 627 z pó źn. zm.] nakłada na organ wykonawczy gminy obowi ązek opracowania programu ochrony środowiska, w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa. Z kolei, ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 roku [Dz.U.2001.62 poz.628.] wprowadza obowi ązek opracowania planów gospodarki odpadami, które stanowi ą integraln ą cz ęść odno śnych programów ochrony środowiska.

Do opracowania „Programu Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla gminy Lubrza’’ przyst ąpiono w oparciu o wynik post ępowania prowadzonego przez Zarz ąd Gminy w Lubrzy w dniu 29 marca 2004 r., zgodnie z wynikiem wyboru oferenta. Na jego podstawie w dniu 31 marca 2004 roku zawarto umow ę Nr O Ś –7610/7/04, pomi ędzy Gmin ą Lubrza a firm ą Ekopol – Projekt z Opola, wybran ą w drodze powy Ŝszego post ępowania na wykonawc ę projektu.

2. FORMA REALIZACJI ZAMÓWIENIA

Zamówienie zostało zrealizowane w postaci dwóch podstawowych dokumentów, którymi s ą:

• Plan gospodarki odpadami dla gminy Lubrza na lata 2004 – 2007 z perspektyw ą do roku 2011 • Program ochrony środowiska dla gminy Lubrza na lata 2004 – 2007 z perspektyw ą do roku 2011 Zarówno ,, Plan gospodarki odpadami dla gminy Lubrza na lata 2004 – 2007 z perspektyw ą do roku 2011’’ jak równie Ŝ ,,Program ochrony środowiska dla gminy Lubrza na lata 2004 – 2007 z perspektyw ą do roku 2011’’ spełnia wymagania powiatowego programu ochrony środowiska.

Bior ąc powy Ŝsze pod uwag ę, dalsza cz ęść niniejszego dokumentu dotyczy „Programu ochrony środowiska dla gminy Lubrza na lata 2004 – 2007 z perspektyw ą do roku 2011’’. W Programie tym zawarto tak Ŝe najwa Ŝniejsze elementy wynikaj ące z opracowanego jako oddzielny dokument „Planu gospodarki odpadami dla gminy Lubrza (…)”.

3. KONSTRUKCJA PROGRAMU

Konstrukcja Programu oparta jest głównie o zapisy takich dokumentów, jak:

1. ,, Prawo ochrony środowiska’’ z 27 kwietnia 2001 roku. Definiuje ono ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. Zgodnie z ustaw ą (Art.14 ust.1 po ś), program ochrony środowiska, na podstawie aktualnego stanu środowiska, okre śla w szczególno ści: – cele ekologiczne, – priorytety ekologiczne, – rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe.

2. ,, Polityka ekologiczna pa ństwa na lata 2003 – 2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010” , dostosowana do wymaga ń ustawy Prawo ochrony środowiska. Zgodnie z zapisami tego dokumentu Program winien definiowa ć cele średniookresowe do roku 2011 (dla okresu 8- letniego) i zadania na lata 2004 – 2007 (okres najbli Ŝszych czterech lat) oraz monitoring (ocen ę) realizacji Programu i nakłady finansowe na jego wdro Ŝenie.

3. ,, Wytyczne do sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym", które podaj ą sposób i zakres uwzgl ędniania polityki ekologicznej pa ństwa w programach ochrony środowiska szczebla wojewódzkiego oraz powiatu i gminy oraz

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 3

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

wskazówki co do zawarto ści programów. Zgodnie z wytycznymi w gminnym programie powinny by ć uwzgl ędnione: – zadania własne gminy tzn. przedsi ęwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków b ędących w dyspozycji gminy, – zadania koordynowane, tzn. finansowane ze środków przedsi ębiorstw oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i centralnego, b ądź instytucji działaj ących na terenie gminy, ale podległych bezpo średnio organom wojewódzkim, b ądź centralnym.

Według „Wytycznych (…)” programy powinny zawiera ć takie rozdziały jak:

– racjonalne u Ŝytkowanie zasobów naturalnych, – poprawa jako ści środowiska, – narz ędzia i instrumenty realizacji programu, – współpraca przygraniczna, – harmonogram realizacji i nakłady na realizacj ę programu, – kontrola realizacji programu.

Ponadto w niniejszym Programie, po akcesji z UE uwzgl ędniono postanowienia Traktatu Akcesyjnego oraz akty prawa wspólnotowego (traktaty, rozporz ądzenia Rady UE).

Kieruj ąc si ę powy Ŝszymi zapisami, niniejszy Program formuuje:

– cele i zadania o charakterze systemowym , przedstawione za pomoc ą kierunków rozwojowych dziedzin gospodarki, uj ętych w blokach tematycznych, takich jak: układ osadniczy, układ komunikacyjny, rolnictwo, przemysł, turystyka i rekreacja,

– cele edukacji ekologicznej, wraz z przyj ętymi kierunkami działa ń,

– cele ekologiczne krótkookresowe do 2007 r. i średniookresowe do 2011 roku wraz z kierunkami działa ń, uj ęte w blokach tematycznych, jak: ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne u Ŝytkowanie zasobów naturalnych, w tym: ochrona przyrody i krajobrazu, ochrona i zrównowa Ŝone wykorzystanie lasów oraz u Ŝytkowanie łowieckie, ochrona gleb, ochrona kopalin, racjonalne u Ŝytkowanie zasobów naturalnych a tak Ŝe jako ść środowiska i bezpiecze ństwo ekologiczne , w tym: ochrona wód powierzchniowych i podziemnych, kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzi ą, ochrona jako ści powietrza atmosferycznego, ochrona przed hałasem, ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym, gospodarka odpadami, ochrona przed powa Ŝnymi awariami przemysłowymi, bezpiecze ństwo chemiczne i biologiczne,

– przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007, wyodr ębniaj ące zadania własne gminy oraz zadania koordynowane,

– harmonogram zada ń własnych przewidzianych do realizacji na lata 2004 –2007 z perspektyw ą do roku 2011 ,

– ocen ę realizacji Programu, w tym: narz ędzia i instrumenty zarz ądzania środowiskiem, zarz ądzanie Programem, monitoring wdra Ŝania Programu wraz ze wska źnikami realizacji Programu,

– aspekty finansowe wdra Ŝania Programu .

Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe niniejszy „Program...” ma otwart ą formuł ę co oznacza, Ŝe w przypadku zmiany wymaga ń prawnych, pojawiania si ę nowych problemów, b ądź nie wykonania niektórych przedsi ęwzi ęć w terminach przewidzianych w Programie, dokument ten b ędzie cyklicznie (co 4 lata) aktualizowany. ,,Program ochrony środowiska dla gminy Lubrza ...’’ pozostaje w ścisłej relacji ze „Strategi ą rozwoju województwa opolskiego na lata 2000 – 2015”, „Programem ochrony środowiska dla województwa opolskiego”, ,,Strategi ą rozwoju powiatu prudnickiego”, „Programem ochrony środowiska dla powiatu prudnickiego na lata 2004 –2007 z perspektyw ą do roku 2011 ’’, ,, Strategi ą ekorozwoju

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 4

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011 gminy Lubrza ’’, ze ,, Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza ’’, oraz innymi opracowaniami, w tym uchwalonym przez Rad ę Gminy planem zagospodarowania przestrzennego dla wsi Trzebina. Z dokumentów tych wynikaj ą główne kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego omawianego obszaru i zwi ązane z nimi kierunki presji na środowisko. Relacj ę programu ochrony środowiska dla gminy Lubrza do opracowa ń strategicznych, programowych i planistycznych przedstawiono na rys.1.

Rys.1. Relacje programu ochrony środowiska gminy Lubrza do opracowa ń strategicznych, programowych i planistycznych.

Polityka ekologiczna Strategia ekorozwoju gminy pa ństwa

Program ochrony PROGRAMY Program ochrony środowiska dla OCHRONY środowiska dla województwa opolskiego ŚRODOWISKA DLA powiatu prudnickiego GMINY LUBRZA

Plan zagospodarowania Studium uwarunkowa ń przestrzennego Strategia rozwoju i kierunków powiatu prudnickiego województwa opolskiego zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza

Studium uwarunkowa ń Strategia rozwoju i kierunków województwa opolskiego Miejscowe plany zagospodarowania zagospodarowania przestrzennego gmin przestrzennego gminy powiatu prudnickiego Lubrza

4. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU

Zgodnie z wymaganiami ustawy „Prawo ochrony środowiska” i „Wytycznymi do sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym” du Ŝy nacisk poło Ŝono na proces opracowania programu i na elastyczno ść jego tre ści. Generaln ą zasad ą procesu jest wł ączanie społeczno ści lokalnych zarówno w przygotowanie programu jak i jego wdra Ŝanie. Dlatego ju Ŝ w pocz ątkowych etapach prac nad Programem zwrócono szczególn ą uwag ę na wymian ę informacji i konsultacje pomi ędzy przedstawicielami instytucji/organizacji wł ączonych w zagadnienie ochrony środowiska i rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. W procesie tym zwanym procesem otwartego planowania wykorzystano takie narz ędzia jak: warsztaty robocze, spotkania robocze, bieŜą ce konsultacje ze specjalistami lokalnymi.

Opracowanie Programu przebiegało w dwóch etapach:

I etap - polegał na zgromadzeniu i analizie kilkudziesi ęciu opracowa ń wyj ściowych oraz wielu dokumentów strategicznych szczebla gminnego, powiatowego, wojewódzkiego i krajowego, na których podstawie wykonano kompleksowe opracowanie diagnostyczne b ędące ocen ą aktualnego stanu zasobów i ochrony środowiska gminy Lubrza. II etap – zwi ązany był z formułowaniem celów polityki ekologicznej gminy Lubrza do 2011 roku oraz programu wykonawczego na lata 2004-2007. Cele polityki ekologicznej gminy zostały okre ślone

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 5

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011 zgodnie z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa i województwa, wymaganiami Unii Europejskiej oraz specyfik ą regionu.

Program wykonawczy sformułowano przede wszystkim w oparciu o zadania wynikaj ące ze „Strategii ekorozwoju gminy Lubrza ’’, ,,Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza’’, „Programu ochrony środowiska dla powiatu prudnickiego’’, a tak Ŝe o zadania zgłoszone w ramach ankietyzacji przez podmioty gospodarcze, przedsi ębiorstwa i gospodarstwa rolne z terenu gminy Lubrza – stanowi ące najpowa Ŝniejsze źródła zagro Ŝeń dla środowiska na terenie gminy. Ponadto w Programie umieszczono zadania zgłoszone przez samorz ądowe jednostki organizacyjne podlegaj ące gminie, jak równie Ŝ uzgodnione podczas konsultacji z przedstawicielstwami instytucji i organizacji działaj ących na jej terenie. W tworzenie Programu zaanga Ŝowanych było wiele stron. Nadzór nad przebiegiem prac Programu obj ął Zespół Konsultacyjny. W jego skład weszli przedstawiciele: Urz ędu Gminy w Lubrzy, Zakładu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Lubrzy a tak Ŝe przedstawiciele nadle śnictwa Prudnik. Metodyka konstruowania Programu została przedstawiona na rys.2.

Rys.2. Metodyka konstruowania Programu ochrony środowiska gminy Lubrza

Rada Wójt Gminy Gminy Prace projektowe w Lubrzy Lubrz a

Publiczne Zgromadzenie danych nt. ogłoszenie Konsultacje robocze stanu środowiska przetargu na i aktualnych działa ń z przedstawicielami opracowanie na rzecz jego ochrony gminy Lubrza Programu

Ocena aktualnego stanu środowiska, zagro Ŝeń Spotkanie Zespołu Wybór i tendencji zmian Konsultacyjnego wykonawcy - przedstawienie oceny na opracowanie stanu środowiska Programu Opracowanie zało Ŝeń Polityki ekologicznej

Przygotowanie propozycji Konsultacje robocze listy przedsi ęwzi ęć na lata z przedstawicielami 2004 - 2007 gminy oraz specjalistami lokalnymi Akceptacja projektu Programu przez

Komisje Rady Przygotowanie propozycji narz ędzi i instrumentów Konsultacje robocze Gminy z przedstawicielami realizacyjnych Programu oraz kosztów jego realizacji gminy oraz specjalistami lokalnymi Przekazanie projektu i źródeł fina nsowania Uchwalenie Programu Programu Ochrony do zaopiniowania przez Starostwo Opracowanie wersji Środowiska Spotkanie Zespołu Powiatowe Prudn ik roboczej kompletnego Konsultacyjnego dokumentu Programu Warsztaty robocze - dyskusja nt. Progra mu Akceptacja projektu Programu przez Opracowanie projektu Wójta Gminy Programu Lubrza

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 6

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Projekt Programu, opracowany we współpracy z wieloma partnerami i uzgodniony z Zespołem Konsultacyjnym, po akceptacji i przyj ęciu przez Wójta Gminy w Lubrzy skierowany zostaje do zaopiniowania przez odpowiednie Komisje Rady Gminy oraz Zarz ąd Powiatu w Prudniku. Ko ńcowym etapem proceduralnym, ko ńcz ącym prace nad Programem jest przyj ęcie Programu przez Rad ę Gminy w formie uchwały.

5. ZAŁO śENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU

Zało Ŝenia wyj ściowe do opracowania programu ochrony środowiska dla gminy Lubrza opieraj ą si ę na uwarunkowaniach, zarówno tych, które dotycz ą wszystkich regionów i s ą uwarunkowaniami zewn ętrznymi jak i tych, które wynikaj ą z zamierze ń rozwojowych, determinuj ących przyszły kształt rozwoju gospodarczego, społecznego a tak Ŝe środowiskowo-przestrzennego gminy Lubrza.

Zasady realizacji polityki ekologicznej, cele i zadania uj ęte w dokumencie ,,II Polityka Ekologiczna Pa ństwa”, ,,Programie wykonawczym do II Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2002 – 2010’’ oraz w dostosowanej do wymaga ń ustawy ,,Prawo ochrony środowiska’’, ,,Polityce ekologicznej pa ństwa na lata 2003-2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007 –2010’’, zostały przyj ęte jako podstawa niniejszego Programu.

5.1. ZASADY POLITYKI EKOLOGICZNEJ

Zasady polityki ekologicznej pa ństwa s ą zasadami, na których oparta jest zarówno polityka ekologiczna województwa opolskiego, powiatu prudnickiego i polityka ochrony środowiska gminy Biała. Wiod ącą zasad ą polityki ekologicznej, przyj ętą w Konstytucji RP jest zasada zrównowa Ŝonego rozwoju, której podstawowym zało Ŝeniem jest integracja polityk i działa ń w poszczególnych sektorach gospodarki i Ŝycia społecznego, aby zachowa ć zasoby i walory środowiska w stanie zapewniaj ącym trwałe, nie doznaj ące uszczerbku, mo Ŝliwo ści korzystania z nich zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenie, przy jednoczesnym zachowaniu trwało ści funkcjonowania procesów przyrodniczych, oraz naturalnej ró Ŝnorodno ści biologicznej na poziomie krajobrazowym, ekosystemowym, gatunkowym i genowym. Oprócz generalnej zasady zrównowa Ŝonego rozwoju polityka ekologiczna pa ństwa okre śla równie Ŝ szereg zasad szczegółowych, t.j.:

Zasad ę prewencji , oznaczaj ącą w szczególno ści: • zapobieganie powstawaniu zanieczyszcze ń poprzez stosowanie najlepszych dost ępnych technik (BAT), • recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk, energii, wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania, • zintegrowane podej ście do ograniczania i likwidacji zanieczyszcze ń i zagro Ŝeń zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (tzw. dyrektywa IPPC), • wprowadzanie pro-środowiskowych systemów zarz ądzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólno światowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyra Ŝonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach czystszej produkcji i Odpowiedzialno ść i Troska itp.

Zasad ę „zanieczyszczaj ący płaci” odnosz ącą si ę do odpowiedzialno ści za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innych zagro Ŝeń. Odpowiedzialno ść t ę ponosi ć powinny wszystkie jednostki u Ŝytkuj ące środowiska a wi ęc tak Ŝe konsumenci, zwłaszcza, gdy maj ą mo Ŝliwo ść wyboru mniej zagra Ŝaj ących środowisku dóbr konsumpcyjnych.

Zasad ę integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi , oznaczaj ącą uwzgl ędnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi.

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 7

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Zasad ę regionalizacji , oznaczaj ącą m.in. skoordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie (np. doliny rzeczne i obszary wodno-błotne, szczególnie w strefach przygranicznych).

Zasad ę subsydiarno ści , wynikaj ącą m.in. z Traktatu o Unii Europejskiej a oznaczaj ącą przekazywanie cz ęś ci kompetencji i uprawnie ń decyzyjnych dotycz ących ochrony środowiska na wła ściwy szczebel regionalny lub lokalny tak, aby był on rozwi ązywany na najni Ŝszym szczeblu, na którym mo Ŝe zosta ć skutecznie i efektywnie rozwi ązany.

Zasad ę skuteczno ści ekologicznej i efektywno ści ekonomicznej odnosz ącą si ę do wyboru planowanych przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych ochrony środowiska a nast ępnie do oceny osi ągni ętych wyników a oznaczaj ącą potrzeb ę minimalizacji nakładów na jednostk ę uzyskanego efektu.

5.2. PODSTAWOWE ZAŁO śENIA POLITYKI EKOLOGICZNEJ

VI Program działa ń Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska na lata 2001 – 2010 podkre śla, Ŝe realizacja zrównowa Ŝonego rozwoju ma nast ąpi ć poprzez popraw ę środowiska i jako ści Ŝycia obywateli UE. Komisja Europejska w śród czterech priorytetowych obszarów działa ń wymienia ,, środowisko i zdrowie’’. VI Ramowy program działa ń UE podnosi rang ę ochrony gleb i powierzchni ziemi. Strategicznym celem polityki ekologicznej państwa jest zapobieganie zagro Ŝeniom zdrowia w środowisku i ograniczenie ryzyka dla zdrowia wynikającego z nara Ŝenia na szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiskowe. Aktualnie najwa Ŝniejszymi źródłami zagro Ŝeń zdrowia człowieka w województwie opolskim, w tym na obszarze powiatu prudnickiego, jak równie Ŝ na obszarze gminy Biała s ą: odpady przemysłowe i komunalne, zanieczyszczenia wód i jako ść wody do picia oraz zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego i hałas.

Cele polityki ekologicznej pa ństwa, a tak Ŝe wojewódzkiego i powiatowego programu ochrony środowiska nakre ślaj ą konkretne wyzwania i obszary zainteresowania dla programu ochrony środowiska gminy Lubrza. Są to m.in.:

1. W zakresie zapewnienia wymaganej jako ści wód: - ograniczenie emisji zanieczyszcze ń, - zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń pochodz ących ze źródeł przestrzennych (rozproszonych), trafiaj ących do wód wraz ze spływami powierzchniowymi z terenów rolnych.

2. W zakresie jako ści powietrza atmosferycznego: - systematyczna poprawa jako ści powietrza.

3. W zakresie gospodarki odpadami: - stworzenie podstaw dla nowoczesnego gospodarowania odpadami komunalnymi, zapewniaj ącego wzrost odzysku tych odpadów, - zwi ększenie poziomu odzysku odpadów przemysłowych, - dopasowanie gospodarki odpadami niebezpiecznymi w powiecie do wojewódzkiego systemu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi.

4. W zakresie ochrony środowiska przed hałasem: - rozpoznanie stanu zagro Ŝenia hałasem, przede wszystkim emitowanym przez środki transportu drogowego i kolejowego, oraz ograniczenie jego oddziaływania na obszarze gminy do poziomów normatywnych.

5. W zakresie racjonalnego u Ŝytkowania zasobów naturalnych: - racjonalne wykorzystywanie wód podziemnych na cele przemysłowe, - wprowadzanie nowoczesnych technologii w przemy śle i energetyce w celu zmniejszenia wodochłonno ści, materiałochłonno ści, energochłonno ści i odpadowo ści produkcji oraz redukcji emisji zanieczyszcze ń do środowiska (BAT).

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 8

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

6. Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych - do 2010 roku co najmniej podwojenie wykorzystania tej energii w stosunku do roku 2000, zgodnie z celami Unii Europejskiej wyra Ŝonymi w Białej Ksi ędze (COM(97)599).

7. Przeciwdziałanie zagro Ŝeniom środowiska (dyrektywa „Seveso II”), zwłaszcza z tytułu powa Ŝnych awarii przemysłowych, eliminowanie lub zmniejszanie skutków dla środowiska z tytułu awarii.

8. W zakresie współpracy mi ędzyregionalnej i mi ędzynarodowej (transgranicznej): - współpraca z gminami s ąsiednimi i Republik ą Czech ukierunkowana m.in. na: popraw ę stanu czysto ści wód, ochron ę przeciwpowodziow ą, ochron ę zasobów i walorów przyrodniczych oraz obszarów przyrodniczo cennych.

9. Ochron ę zasobów przyrodniczych, kształtowanie systemu ekologicznego gminy Lubrza oraz ekosystemów le śnych, a tak Ŝe zalesianie gruntów nieprzydatnych rolniczo w powiązaniu z rozwojem korytarzy ekologicznych.

10. Dostosowanie polityki, strategii rozwoju społeczno-gospodarczego gminy do zrównowa Ŝonego gospodarowania i ochrony zasobów naturalnych.

11. Kształtowanie proekologicznych wzorców konsumpcji i zachowa ń mieszka ńców w duchu zasady zrównowa Ŝonego rozwoju oraz zapewnienie dost ępu mieszka ńców gminy do informacji o środowisku, do udziału w podejmowaniu decyzji w sprawach dotycz ących ochrony środowiska, w tym udziału w procedurze opracowywania i wdra Ŝania ,,Programu ochrony środowiska’’ (konieczno ść dalszego rozwoju świadomo ści ekologicznej szerokich kr ęgów społecze ństwa, wzrost ich aktywnego uczestnictwa w konkretnych działaniach na rzecz środowiska i poprawa efektywno ści tych działa ń).

12. Doskonalenie struktur zarz ądzania środowiskiem w skali gminy.

5.3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE ,,STRATEGII ROZWOJU POWIATU PRUDNICKIEGO"

Istotnym dokumentem b ędącym podstaw ą programowania rozwoju gminy Lubrza jest „Strategia rozwoju powiatu prudnickiego ”. Program ochrony środowiska dla gminy Lubrza odnosi si ę do nast ępuj ących celów Strategii:

Cel strategiczny – Współpraca transgraniczna, głównie w dziedzinie gospodarczej Cele operacyjne: - organizacja dobrej komunikacji i przej ść granicznych, - dwukierunkowy, sprawny i efektywny przepływ informacji turystycznej, gospodarczej, sportowo-kulturalnej, itd., - wzajemne poznanie si ę gmin i członków Euroregionu Pradziad poprzez wymian ę ró Ŝnych grup: młodzie Ŝy, grup zawodowych, organizacji, itp., - wykorzystanie mo Ŝliwo ści zbytu produktów rolnych polskich w Czechach i czeskich w Polsce, - wykorzystanie imprez kulturalnych, wystawienniczych, sportowych do wzajemnego zbli Ŝenia, - opracowanie ście Ŝek rowerowych w Euroregionie i opracowanie planistyczno-kartograficzne, - pozyskiwanie pracodawców czeskich.

Cel strategiczny – Edukacja dostosowana do rynku pracy i kształcenie ustawiczne Cele operacyjne: - bilansowanie potrzeb rynku pracy, - przekształcenie kierunków kształcenie do lokalnych potrzeb, - wsparcie dla edukacji na poziomie ponad licealnym nowe inicjatywy edukacyjne.

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 9

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Cel strategiczny – Aktywizacja przetwórstwa rolno-spo Ŝywczego i modelowanie restrukturyzacyjne rolnictwa Cele operacyjne: - podjecie opracowania kompleksowego programu przetwórstwa płodów rolnych, itp., - współdziałanie wiod ących w subregionie zakładów przetwórstwa rolno-spo Ŝywczego, - powołanie regionalnych finansowych pomocy dla wsparcia małych i średnich przedsi ębiorstw.

Cel strategiczny – Uporz ądkowanie środowiska naturalnego - wyposa Ŝenie w infrastruktur ę techniczn ą i rozwi ązania systemowe Cele operacyjne: - inwentaryzacja przyrodnicza Euroregionu Pradziad, - zmniejszenie ska Ŝenia środowiska poprzez kanalizowanie wszystkich wsi powiatu prudnickiego, - zako ńczenie wodoci ągowania wsi, - opracowanie studium kanalizacji sanitarnej gmin powiatu prudnickiego, - poszukiwanie wspólnych rozwi ąza ń polsko-czeskich zrzutu ścieków komunalnych w rejonie pogranicza, - wdro Ŝenie systemu segregacji odpadów i ich powtórnego wykorzystania, - uporz ądkowanie systemów ciepłowniczych z punktu widzenia eliminacji niskiej emisji, - gazyfikacja wsi, - poprawa rozwi ąza ń komunikacyjnych z punktu widzenia bezpiecze ństwa człowieka i uci ąŜ liwo ści oddziaływania na środowisko, - regulacja koryt rzecznych i zwi ększenie bezpiecze ństwa przeciwpowodziowego, - zwi ększenia bezpiecze ństwa przeciwpowodziowego i zabezpieczenie potencjału wody poprzez budow ę zbiorników retencyjnych, - ochrona melioracyjna ł ąk i nasadzenia śródpolne otwartych przestrzeni, - poprawa jako ści gleb, - zwi ększenie estetyki naszego otoczenia, - uzbrojenie terenu pod inwestycje.

Cel strategiczny – Turystyka - wykorzystanie walorów historycznych, kulturowych i środowiskowych Cele operacyjne: - wszechstronna promocja walorów Ziemi Prudnickiej, - aktywizacja kulturalna gmin powiatu, - wykorzystywanie bogactwa kulturowo-historycznego do opracowywania edukacyjnych programów autorskich, - wykorzystanie terenu do budowy ście Ŝek rowerowych i pieszych szlaków turystycznych, - opracowywanie map, folderów, wydawnictwa regionalne, powiatowe i lokalne, - powiatowe i gminne centra informacji.

Cel strategiczny – Poprawa jako ści Ŝycia oraz zapewnienie stabilno ści i perspektyw lokalnej społeczno ści Cele operacyjne: - rozwi ązania w zakresie infrastruktury.

Ka Ŝdy z ww. celów operacyjnych jest poparty w „ Strategii...” odpowiednim projektem rozwojowym powiatu do wykonania, które po cz ęś ci zostały wykorzystane w niniejszym opracowaniu. Podsumowuj ąc, nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe istniej ące zapisy prawne i dokumenty strategiczne stwarzaj ą dobre podstawy dla wypracowania celów i priorytetów programu ochrony środowiska dla gminy Lubrza, zgodnych z zasadami zrównowa Ŝonego rozwoju.

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 10

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

5.4. SPÓJNO ŚĆ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI RANGI GMINNEJ

5.4.1. Spójno ść Programu ze Strategi ą ekorozwoju gminy Lubrza

Dokumentem b ędącym podstaw ą programowania rozwoju gminy Lubrza jest ,,Strategia ekorozwoju gminy Lubrza’’ przyj ęta uchwał ą Nr VI/145/99 Rady Gminy Lubrza z dnia 26 marca 1999 r. W pracach nad Programem wykorzystano cele i zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i u Ŝytkowaniem zasobów naturalnych, sprecyzowane w ramach ,,Strategii ekorozwoju gminy Lubrza’’. Obejmuje ona cele rozwojowe gminy Lubrza do 2010 r. Strategia Ekorozwoju Gminy Lubrza powstała w 1998r. w wyniku wielomiesi ęcznej wspólnej pracy przedstawicieli samorz ądu gminy, instytucji i liderów lokalnych, pracy wspieranej przez konsultantów Umbrelli Project w ramach programu ,,Opracowanie strategii ekorozwoju w gminach zgodnie z zaleceniami Agendy 2’’. Słu Ŝyły temu cztery warsztaty organizowane w okresie od kwietnia do listopada 1998r. w Urz ędzie Gminy w Lubrzy. W wyniku ich pracy została opracowana strategia, której wizj ą jest:

,,Czysta, rolnicza, zasobna, nowoczesna i wielopokoleniowa gmina’’

Program Ochrony Środowiska dla gminy Lubrza’’ odnosi si ę do takich celów Strategii jak:

Cele środowiskowe

1. Czyste wody powierzchniowe i gruntowe, w tym:

- budowa kanalizacji w gminie 1999 – 2015, - edukacja ekologiczna mieszka ńców 1999 – 2010, - egzekwowanie przepisów ochrony środowiska 1999 – 2010.

2. Bezpiecze ństwo powodziowe, w tym:

- monitoring krajowy i regionalny oraz system ostrzegania przeciwpowodziowego 1999 – 2010, - koncepcja budowy zbiorników retencyjnych na rzece Prudnik “Jasiona” 2015, - koncepcja budowy zbiornika retencyjnego ”Dytmarów” 2014, - melioracja cieków wodnych z zachowaniem walorów przyrodniczych 1999 – 2010.

3. Krajobraz o wysokich walorach, w tym:

- koncepcja budowy zbiorników retencyjnych o walorach rekreacyjnych 2014, - zasadzenia śródpolne wzdłu Ŝ dróg, zalesianie nieu Ŝytków 1999 – 2005.

4. Poziom hałasu w odpowiednich normach, w tym:

- obwodnica miejscowo ści Lubrza 2001 -2010 - nasadzenia wzdłu Ŝ szlaków komunikacyjnych 1999 – 2005, - naprawa nawierzchni dróg gminnych 1999 – 2010.

5. Niezdegradowane gleby 1999 - 2015, w tym:

- budowa kanalizacji gminy 2004 – 2014, - poprawa jako ści gleb 2000, - nasadzenia śródpolne 2005.

6. Zmniejszona ilo ść odpadów komunalnych, w tym:

- minimalizacja i segregacja odpadów komunalnych 2000 – 2005.

7. Czyste powietrze, w tym:

- gazyfikacja gminy 2000 – 2016, - modernizacja systemów grzewczych w budynkach nale Ŝą cych do urz ędu gminy 2000 – 2005, - nasadzenia wzdłu Ŝ szlaków komunikacyjnych 1999 – 2005.

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 11

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

8. Du Ŝa bioró Ŝnorodno ść , w tym:

- inwentaryzacja przyrodnicza gminy, - piel ęgnacja parków wiejskich 1999 – 2007, - nasadzenia śródpolne wzdłu Ŝ dróg, zalesienia nieu Ŝytków 1999 – 2005, - zorganizowanie punktu celnego gatunków Konwencji Waszyngto ńskiej (równolegle z budow ą przej ścia granicznego) 2002 – 2006.

Cele gospodarcze

1. Prawidłowo funkcjonuj ący lokalny rynek produktów rolnych, w tym:

- grupy producencki, - działanie Zrzeszenia i Grup Producenckich 1999 – 2010.

2. Dobrze rozwini ęta przedsi ębiorczo ść , w tym:

- powstanie w gminie zespołu ds. Infrastruktury przygranicznej 1999 – 2010, - doradztwo i szkolenia dla zainteresowanych rozwijaniem przedsi ębiorczo ści 2000 – 2010, - program rozwoju agroturystyki w gminie Lubrza, - promocja gminy ukierunkowana na przyci ągni ęcie inwestorów zewn ętrznych 2000 – 2010.

3. Wysoka świadomo ść społeczno ści lokalnej dotycz ąca zachodz ących zmian gospodarczych, w tym:

- program edukacyjny dotycz ący zachodz ących zmian gospodarczych dla mieszka ńców 2001 – 2010.

4. Działaj ąca instytucja wspieraj ąca rozwój gminy Centrum Rozwoju i Promocji Gminy, w tym:

- działanie Centrum 2000 – 2010.

Cele społeczne

1. Wy Ŝszy poziom świadomo ści społecznej i ekologicznej, w tym:

- realizacja gminnego programu edukacji społecznej i ekologicznej w szkołach i przedszkolach gminy 1999 – 2010, - realizacja działa ń ukierunkowanych na edukacje społeczn ą i ekologiczn ą mieszka ńców, - egzekwowanie zapisów wynikaj ących z ustawy o zachowywaniu porz ądku i czysto ści w gminie, ustawy o odpadach ustawy o ochronie środowiska 2002 – 2010.

2. Niski wska źnik bezrobocia, w tym:

- stymulowanie rozwoju działalno ści dodatkowej w gospodarstwach rolnych 1999 – 2010, - doradztwo i szkolenia dla ch ętnych podejmuj ących działalno ść gospodarcz ą i poszukuj ących pracy 1999 – 2010, - stymulowanie inicjatyw gospodarczych tworz ących nowe miejsca pracy 1999 – 2010, - zatrudnianie bezrobotnych w ramach robót publicznych, - ułatwienia w dost ępie do środków finansowych na rozpocz ęcie działalno ści gospodarczej 2001 – 2010, - szkoły gminne kształc ące zgodnie z potrzebami społecznymi i gospodarczymi 1999 – 2010, - wspieranie zdolnych absolwentów i młodych talentów 1999 – 2010.

3. Mały wska źnik emigracji młodzie Ŝy ze wsi, w tym:

- łatwy dost ęp do terenów uzbrojonych pod budownictwo dla młodych ludzi 1998 – 2010, - podnoszenie jako ści Ŝycia poprzez infrastruktur ę techniczn ą.

„Strategia ekorozwoju gminy Lubrza ’’ stanowi zasadniczy element procesu rozwoju gminy, jako wytyczna jej dostosowania do zmieniaj ących si ę warunków zewn ętrznych i wewn ętrznych. Stanowi podstaw ę programowania i realizacji długofalowego rozwoju gminy Lubrza w perspektywie najbli Ŝszych lat. Podstawowych przesłaniem „Strategii...” jest szybki rozwój cywilizacyjny, przy

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 12

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011 czym istotne znaczenie obok działa ń o wymiarze gospodarczym posiadaj ą równie Ŝ działania o wymiarze społecznym, w szczególno ści podnoszenie poziomu wykształcenia społeczno ści, dbało ści o zachowanie to Ŝsamo ści regionalnej i narodowej.

Zapisany w „Strategii ekorozwoju gminy Lubrza ’’ zbiór celów strategicznych, operacyjnych i kierunków działa ń zmierza ć b ędzie do realizacji podstawowych priorytetów rozwojowych, ukierunkowanych na wzmocnienie konkurencyjno ści gminy w stosunku do otoczenia zewn ętrznego oraz do eliminowania niekorzystnych ró Ŝnic w warunkach Ŝycia w miejscowo ściach gminy Lubrza.

5.4.2. Spójno ść Programu ze Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza

Istotnym dokumentem, który po cz ęś ci został wykorzystany w opracowaniu niniejszego ,,Programu...’’ jest ,, Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza’’, przyj ęte uchwał ą Nr XV/132/2000 Rady Gminy Lubrza z dnia 26 czerwca 2000 r. Zało Ŝone w ,,Studium...’’ cele rozwojowe gminy s ą spójne z celami strategicznymi i kierunkami działa ń przyj ętymi w niniejszym ,,Programie ...’’.

Dla zapewnienia rozwoju przestrzennego i gospodarczego gminy Lubrza w ,,Studium...’’ ustala si ę nast ępuj ące cele takie jak:

Cel rozwoju – odpowiadaj ący problemom w sferze wyposa Ŝenia obszaru w systemy obsługi technicznej:

ZAPEWNIENIE PO śĄ DANYCH STANDARDÓW śYCIA MIESZKA ŃCÓW I WARUNKÓW ROZWOJU POZAROLNICZYCH FUNKCJI GOSPODARCZYCH

Kształtowanie i organizacja układu komunikacyjnego w sposób zapewniaj ący jego pełn ą sprawno ść w obsłudze ruchu tranzytowego oraz prawidłowe powiązania komunikacyjne gminy z Czechami , a tak Ŝe wsi gminy z s ąsiednimi o środkami miejskimi.

Poprawa cywilizacyjnych warunków funkcjonowania terenów osadniczych poprzez zapewnienie współczesnego standardu wyposa Ŝenia w systemy infrastruktury technicznej, w tym szczególnie w zakresie odbioru i oczyszczania ścieków oraz podniesienie poziomu bezpiecze ństwa zaopatrzenia w wod ę.

Zapewnienie poprawnego standardu wyposa Ŝenia terenu w systemy i urz ądzenia elektroenergetyczne i gazu przewodowego, umo Ŝliwiaj ącego rozwój pozarolniczych funkcji gospodarczych gminy oraz zmniejszenie zagro Ŝeń dla środowiska przyrodniczego.

Cel rozwoju – odpowiadaj ący problemom w sferze gospodarki:

KREOWANIE WIELOFUNKCYJNEGO ROZWOJU GOSPODARCZEGO, WYKORZYSTUJ ĄCEGO POŁO śENIE W REGIONIE I PODPORZ ĄDKOWANEGO WARUNKOM PRZYRODNICZYM (EKOROZWÓJ)

Ochrona terenów południowo- zachodniej cz ęś ci gminy dla potrzeb rozwoju rolnictwa ekologicznego oraz rozwój intensywnej produkcji rolnej (tak Ŝe specjalistycznej) na pozostałym obszarze gminy, z uwzgl ędnieniem Obszaru Najwy Ŝszej Ochrony wód podziemnych, obszaru wyst ąpienia wód mineralnych, zlewni chronionej rzeki Prudnik oraz strefy ochrony zewn ętrznej po średniej uj ęć komunalnych miasta Prudnik, a tak Ŝe ochrony gleb.

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 13

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Wzbogacenie struktury funkcjonalnej terenów wiejskich o dominuj ącej funkcji rolniczej o funkcje zwi ązane z otoczeniem rolnictwa, w tym szczególnie przetwórstwa rolno - spo Ŝywczego oraz agroturystyki.

Rozwój turystyki i wypoczynku, a tak Ŝe lecznictwa balneologicznego na bazie istniej ących walorów przyrodniczych Parku Krajobrazowego Góry Opawskie, planowanego zbiornika Jasiona oraz zbiorników poeksploatacyjnych po zło Ŝu Trzebina, walorów kulturowych wsi Trzebina oraz istniej ących uj ęć wód mineralnych.

Rozwój urz ądze ń i obiektów obsługi komunikacji i ruchu turystycznego oraz powi ąza ń gospodarczych z s ąsiednim krajem - Czechami.

Cel rozwoju – odpowiadaj ący problemom w sferze ekologicznej:

ZAHAMOWANIE DEGRADACJI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ORAZ DOSTOSOWANIE KIERUNKOWI SKALI ROZWOJU GOSPODARCZEGO I PRZESTRZENNEGO DO WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA

Likwidacja istniej ących zagro Ŝeń i zahamowanie degradacji poziomu wodono śnego wód mineralnych – zapewniaj ące mo Ŝliwo ść ich gospodarczego wykorzystania.

Przeciwdziałanie degradacji gleb, w celu zachowania ich mo Ŝliwo ści produkcyjnych.

Likwidacja zagro Ŝeń dla wód powierzchniowych , w tym szczególnie w zlewni chronionej rzeki Prudnik.

Zrównowa Ŝony rozwój gospodarki - ograniczenie antropopresji ze strony intensywnego rolnictwa i innych działalno ści gospodarczych, w tym szczególnie na gleby, wody powierzchniowe i podziemne.

Renaturyzacja środowiska przyrody o Ŝywionej oraz odtworzenie powi ąza ń strukturalnych i funkcjonalnych lokalnego systemu ekologicznego.

Cel rozwoju – odpowiadaj ący problemom w sferze społecznej:

KSZTAŁTOWANIE PO śĄ DANYCH WARUNKÓW śYCIA MIESZKA ŃCÓW

Zwi ększenie poda Ŝy i ró Ŝnorodno ści miejsc pracy poprzez tworzenie po Ŝą danych warunków infrastrukturalnych i planistycznych dla rozwoju nowych funkcji gospodarczych, w celu zahamowania odpływu ludno ści z terenu gminy.

Poprawa cywilizacyjnych standardów Ŝycia mieszka ńców , w tym szczególnie dost ępno ści do infrastruktury technicznej, usług i zielni publicznej.

Podniesienie standardów funkcjonowania (jako ści) szkolnictwa podstawowego oraz poprawa dost ępu do ponadpodstawowej bazy o światowej na terenach s ąsiednich.

Cel rozwoju – odpowiadaj ący problemom w sferze zagospodarowania przestrzennego:

ROZWÓJ OSADNICZY ZRÓWNOWA śONY, ZAPEWNIAJ ĄCY ŁAD FUNKCJONALNO - PRZESTRZENNY I SPRAWNO ŚĆ U śYTKOW Ą ORAZ WZMACNIAJ ĄCY FUNKCJ Ę PRZYRODNICZ Ą TERENÓW ZABUDOWANYCH

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 14

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Zachowanie ładu przestrzennego terenów osadniczych gminy- ochrona historycznej struktury przestrzennej i obiektów kultury materialnej oraz jako elementu to Ŝsamo ści miejsca .

Poprawa sprawno ści funkcjonalnej poprzez rozwój uwzgl ędniaj ący warunki środowiska przyrodniczego, dost ęp do istniej ącej infrastruktury technicznej i społecznej oraz koszty realizacji nowej infrastruktury- kształtowanie atrakcyjnych i czytelnych przestrzeni publicznych (szczególnie centrum wsi) i krajobrazu kulturowego.

5.4.3. Spójno ść Programu z opracowaniami planistycznymi oraz programowymi gminy

Gmina Lubrza posiada aktualnie nast ępuj ące opracowania planistyczne i programowe:

– Plan zagospodarowania przestrzennego dla wsi Trzebina, przyj ęty uchwał ą Nr XII/107/04 Rady Gminy w Lubrzy z dnia 23.04. 2004 r.,

– Plan Ograniczenia Skutków Powodzi i Profilaktyki Powodziowej Gminy Lubrza, przyj ęty uchwał ą Nr XXIV/2003/01 Rady Gminy w Lubrza z dnia 28 wrze śnia 2001 r.,

– Wieloletni Program Inwestycyjny, przyj ęty uchwał ą Nr X/99/04 Rady Gminy Lubrza z dnia 27 stycznia 2004 r. z pó źn. zmianami.

Ustalenia w.w. opracowa ń planistycznych i programowych gminy Lubrza są zgodne z zasadami kształtowania i zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza, wynikaj ącymi z celów i kierunków polityki przestrzennej, które przyj ęte zostały przez Rad ę Gminy w Lubrzy w ,,Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza’’, zatwierdzonym uchwał ą Nr XV/132/2000 z dnia 26 czerwca 2000 r. Tym samym powy Ŝsze opracowania s ą spójne z ustaleniami ,,Programu...’’.

Ponadto gmina Lubrza podj ęła uchwał ę w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wsi Lubrza (uchwała Nr II/19/02 Rady Gminy Lubrza z dnia 12 grudnia 2002r.). Ponadto Rada Gminy podj ęła uchwał ę w sprawie przyst ąpienia do opracowania Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Lubrza na lata 2004-2006 i lata 2007-2013.

6. UKŁAD I ZAWARTO ŚĆ PROGRAMU

Dokument ,,Programu...’’ oparty o schemat dokumentu rangi krajowej – ,,Polityka ekologiczna pa ństwa na lata 2003 – 2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010” i jednocze śnie dopasowany do specyficznych uwarunkowa ń gminy Lubrza, składa si ę z trzech cz ęś ci :

Cz ęść I . WST ĘP

W Cz ęś ci I ,,Programu...’’ przedstawiono podstawy formalno - prawne opracowania, form ę realizacji zamówienia, konstrukcj ę Programu, metodyk ę opracowania Programu, zało Ŝenia wyj ściowe Programu, w tym: zasady polityki ekologicznej, podstawowe zało Ŝenia polityki ekologicznej, w tym uwarunkowania wynikaj ące ze ,,Strategii rozwoju powiatu prudnickiego’’, spójno ść ,, Programu Ochrony Środowiska dla gminy Lubrza’’ z dokumentami strategicznymi rangi gminnej, w tym: ze ,,Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza’’, a tak Ŝe z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza.

Cz ęść II. DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA

W Cz ęś ci II ,,Programu...’’przedstawiono Diagnoz ę stanu środowiska w gminie Lubrza, jego najwa Ŝniejsze aspekty, tendencje zmian, zasoby i walory przyrodnicze oraz główne źródła zanieczyszcze ń i degradacji. W cz ęś ci tej przedstawiono ogóln ą charakterystyk ę gminy Lubrza (w tym: poło Ŝenie, warunki hydrologiczne i klimatyczne, u Ŝytkowanie gruntów, gospodark ę,

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 15

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011 powi ązania komunikacyjne) a tak Ŝe rozdziały po świ ęcone takim zagadnieniom jak: przyroda oŜywiona i krajobraz ( w tym: ro ślinno ść le śna i niele śna, fauna, obszary i obiekty prawnie chronione), zasoby wodne (w tym: wody podziemne, powierzchniowe i opadowe), gleby, surowce mineralne, powietrze atmosferyczne ( w tym: źródła zanieczyszcze ń powietrza, stan sanitarny powietrza, źródła energii odnawialnej) , hałas oraz promieniowanie elektromagnetyczne (niejonizuj ące).

Cz ęść III. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 – 2007 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2011

Cz ęść III ,,Programu...’’ zawiera Program ochrony środowiska dla gminy Lubrza na lata 2004 – 2007 z perspektyw ą do roku 2011, ujęty w nast ępuj ących blokach tematycznych:

Ogólne zało Ŝenia polityki ekologicznej gminy Lubrza,

Cele i zadania o charakterze systemowym , przedstawione za pomoc ą kierunków rozwojowych dziedzin gospodarki, uj ętych w blokach tematycznych, takich jak: układ osadniczy, układ komunikacyjny, rolnictwo, przemysł, turystyka i rekreacja. W rozdziale tym uj ęto tak Ŝe cele edukacji ekologicznej, wraz z przyj ętymi kierunkami działa ń,

Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne u Ŝytkowanie zasobów przyrody . W rozdziale przedstawiono nast ępuj ące zagadnienia: ochrona przyrody i krajobrazu, ochrona i zrównowa Ŝone wykorzystanie lasów oraz u Ŝytkowanie łowieckie, ochrona gleb, ochrona kopalin, racjonalne uŜytkowanie zasobów naturalnych,

Jako ść środowiska i bezpiecze ństwo ekologiczne, ujmuj ąca takie zagadnienia jak: ochrona wód powierzchniowych i podziemnych, kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzi ą, ochrona jako ści powietrza atmosferycznego, ochrona przed hałasem, ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym, gospodarka odpadami, ochrona przed powa Ŝnymi awariami przemysłowymi, bezpiecze ństwo chemiczne i biologiczne,

Harmonogram zada ń własnych przewidzianych do realizacji na lata 2004 –2007 z perspektyw ą do roku 2011 ,

Ocena realizacji Programu , w tym: zarz ądzanie Programem, kontrola wdra Ŝania Programu, ska źniki efektywno ści Programu, harmonogram procesu wdra Ŝania Programu,

Aspekty finansowe wdra Ŝania Programu , w tym: koszty wdro Ŝenia przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w latach 2004 – 2007 i źródła finansowania.

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 16

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

II. DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA

1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY LUBRZA

1.1. POŁO śENIE

Gmina Lubrza poło Ŝona jest w południowej cz ęś ci województwa opolskiego. Zajmuje powierzchni ę 83 km 2, co stanowi 0,9 % ogólnej powierzchni województwa (9412 km 2). Zamieszkuje w niej 4 577 mieszka ńców, co stanowi 0,4% ogólnej liczby ludno ści regionu – 1 061 009). Gmina Lubrza wchodzi w skład powiatu prudnickiego, do którego nale Ŝą równie Ŝ gminy: Biała, Prudnik oraz Głogówek. Gmina Lubrza obejmuje swoim zasi ęgiem 12 miejscowo ści wiejskich, w tym: Dobroszewice, Dytmarów, Jasiona, Krzy Ŝkowice, Laskowice, Lubrza, Nowy Browiniec, Olszynka, Pr ęŜ ynka, Skrzypiec, Słoków, Trzebina. Gęsto ść zaludnienia utrzymuje si ę na poziomie 55 osób na km 2. Od północy gmina Lubrza graniczy z gmin ą Biała, od południa z Czechami, od zachodu z gmin ą Prudnik, od wschodu z gmin ą Głogówek. Gmina Lubrza poło Ŝona jest na pograniczu dwóch krain geograficznych: Niziny Śląskiej i Sudetów Wschodnich, które zapewniaj ą jej urozmaicone ukształtowanie powierzchni terenu oraz wysokie walory krajobrazu przyrodniczego. Południowo – zachodni ą cz ęść obszaru gminy poło Ŝona jest w mezoregionie Góry Opawskie, a pozostały teren znajduje si ę w granicach mezoregionu Płaskowy Ŝ Głubczycki. Struktur ę administracyjn ą gminy Lubrza przedstawia tab.1. oraz rys.1.

Tab.1. Struktura administracyjna gmina Lubrza

Ludno ść Powierzchnia Gmina/Powiat 2000 2001 2002 2002 km 2 udział % w tys. w tys. w tys. udział % Lubrza 83 15 4668 4678 4577 7

Powiat prudnicki 571 100 62619 62308 61524 100

Źródło: ,,Roczniki statystyczne województwa opolskiego 2001,2002,2003 Opole’’

1.2. RZE ŹBA TERENU

Na terenie gminy Lubrza dominuje rze źba płaskorówninna (o przewa Ŝaj ących spadkach 0-1), która wyst ępuje na 49% powierzchni gminy. Niskofalista i niskopagórkowata rze źba wyst ępuje na 37% powierzchni gminy, a rze źba falista i pagórkowata wyst ępuje na 10% powierzchni terenu gminy. Najkorzystniejsz ą rze źbę terenu dla gospodarki rolnej maj ą sołectwa poło Ŝone w północno – zachodniej i środkowej cz ęś ci gminy. Konfiguracja terenu jest silnie zró Ŝnicowana, rz ędne terenu mieszcz ą się w granicach od 370,0 m n.p.m. ( Trzebina) do 215,0 –220,0 m n.p.m. (doliny cieków wodnych północnej i północno – wschodniej cz ęś ci gminy). Powierzchnia terenu generalnie opada z kierunku południowego – zachodu na północ i północny – wschód.

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 17

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

1.3. BUDOWA GEOLOGICZNA I WARUNKI HYDROGEOLOGICZNE

Budowa geologiczna

W budowie geologicznej gminy Lubrza wyra źny jest naturalny podział obszaru na cz ęść południow ą, nale Ŝą cą do Gór Opawskich, ukształtowan ą przez wychodnie skał osadowych karbonu, oraz cz ęść środkow ą nale Ŝą cą ju Ŝ do makroregionu Niziny Śląskiej i wchodz ącego w jej skład Płaskowy Ŝu Głubczyckiego. Sudety wschodnie, w skład których wchodzi południowo –zachodnia cz ęść gminy, zbudowane s ą głównie z silnie zmetamorfizowanych skał protezoiku i starszego paleozoiku. W środkowej cz ęś ci obszaru gminy Płaskowy Ŝ Głubczycki tworzy dolina rzeki Prudnik, charakteryzuj ąca si ę wystepowaniem utworów aluwialnych. Na południu, w okolicy Trzebiny i Krzy Ŝkowic, odsłaniaj ą si ę wzgórza zbudowane z utworów karbonu wyniesione na wysoko ść 300 m npm. W pobli Ŝu wzgórz rozwin ęły si ę formy morfologiczne czwartorz ędu - piaski zasypania wysokiego na karbonie tworz ące kopulaste pagórki. W morfologii terenu zaznacza si ę w ąska dolina rzeki Prudnik, płyn ącej w pobli Ŝu miejscowo ści Jasiona, Skrzypiec i Dytmarów. W budowie geologicznej udział bior ą utwory czwartorz ędowe i trzeciorz ędowe zalegaj ące na gł ębszym, paleozoicznym, podło Ŝu a tak Ŝe kreda (warstwa iłów, iłów marglistych i wapieni marglistych koniaku) oraz karbon dolny (kompleks łupkowo – piaskowcowy ). Trzeciorz ęd reprezentowany jest głównie przez utwory miocenu l ądowego. Tworz ą je zalegaj ące wartsw ą o zmiennej, wzrastaj ącej w kierunku północnym, grubo ści utworu sarmatu reprezentowane przez iły, piaski ró Ŝnoziarniste i osady jezierne. Osady czwartorz ędu stanowi ą rozległ ą pokryw ę, której mi ąŜ szo ść waha si ę od zera do kilkudziesi ęciu metrów.Utwory czwartorz ędowe to w wi ększo ści osady moreny dennej, głównie w kopalnych dolinach rzecznych.

Warunki hydrogeologiczne

Pod wzgl ędem hydrogeologicznym na terenie gminy Lubrza wyst ępuj ą wody podziemne w czwartorz ędowej i trzeciorz ędowej formacji geologicznej oraz w utworach karbonu dolnego. Czwartorz ędowe pi ętro wodono śne wyst ępuje powszechnie. Wydajno ść warstwy wodono śnej waha si ę od kilku do 90 m³/h, mieszcz ąc si ę najcz ęś ciej w granicach 10 –50 m³/h. Warstwy wodono śne czwartorz ędu eksploatowane s ą w Skrzypcu, Stadninie Koni Lisy i Pr ęŜ ynce. Wydajno ści jednostkowe od 13-27m 3/h/1m depresji. Woda o dobrej jako ści.

Trzeciorz ędowe, zalegaj ące w warstwach piasku, wyst ępuje na gł ęboko ści od kilku do 140 m, a przewa Ŝnie 30 –60 cm. Trzeciorz ędowy poziom wodono śny eksploatowany jest w Olszynce. Wydatek jednostkowy 1,2m 3/h/1m depresji-mo Ŝliwo ść eksploatacji 20m 3/h. Woda zawiera zawyŜone ilo ści Fe i du Ŝe Mn. Wydajno ść warstwy wodono śnej waha si ę od kilku do 70 m³/h, mieszcz ąc si ę najcz ęś ciej w granicach 30 –70 m³/h.

1.4. WARUNKI KLIMATYCZNE

Według regionalizacji klimatycznej Adama Schumaka gmina Biała le Ŝy w podsudeckim regionie pluwiotermicznym. Nieznaczne ró Ŝnice cech klimatu mo Ŝna wyst ępuj ą pomi ędzy południow ą cz ęś ci ą obszaru gminy, poło Ŝon ą w granicach Gór Opawskich, a jej cz ęś ci ą centraln ą i północn ą, poło Ŝon ą w granicach Płaskowy Ŝu Głubczyckiego. Ró Ŝnice pomi ędzy tymi cz ęś ciami gminy uwidaczniaj ą si ę w warunkach termicznych, ilo ści opadów, a tak Ŝe w lokalnych warunkach mikroklimatycznych zale Ŝnych od poło Ŝenia terenu. Warunki klimatyczne tego regionu, chocia Ŝ nieco gorsze w porównaniu z terenami centralnej częś ci województwa, wpływaj ą korzystnie na wegetacj ę ro ślin oraz sprzyjaj ą osadnictwu. Zasadniczy wpływ wywiera na nie blisko ść Gór Opawskich. Uwidacznia si ę to wyra źnie w warunkach termicznych oraz opadach atmosferycznych. Średnia temperatura roczna wynosi 8,0 0 C, przy czym na terenach górskich jest ona ni Ŝsza. Najcieplejszymi miesi ącami s ą lipiec (ze średnia temperatur ą + 18 0C) i sierpie ń (+16 0C), a najzimniej

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 18

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011 jest w lutym (kiedy średnia temperatura jest ni Ŝsza od - 4 0C) i styczniu (ze średnia temperatur ą - 1 0C). Średnia temperatura okresu wegetacyjnego na PłaskowyŜu Głubczyckim wynosi +14,2 0 C, a w rejonie Trzebini jest nieco ni Ŝsza. Jego długo ść jest średnio wynosi 218 dni, przy czym w rejonie Trzebini jest on krótszy o 6 dni. W ci ągu roku jest 115 dni z przymrozkami, które zaczynają si ę ju Ŝ w pa ździerniku i trwaj ą do maja. Temperatura ujemna notowana jest od listopada do marca i panuje przez 31 dni w roku. Pokrywa śnie Ŝna utrzymuje si ę przez 48 dni w ci ągu roku. Wpływ wysoko ści terenu zaznacza si ę w przebiegu innych elementów meteorologicznych. Wraz z jej wzrostem spó źnia si ę nadej ście termicznej wiosny i lata, a wcze śniej nadchodzi jesie ń i zima. W północno - wschodniej cz ęś ci terenu gminy termiczne lato rozpoczyna si ę ju Ŝ l czerwca, a w środkowej 3 czerwca. Najpó źniej przechodzi na tereny południowo-zachodniej cz ęś ci gminy, gdzie jego pocz ątek przypada dopiero na 7 czerwca. Koniec lata przypada w Górach Opawskich na 2 wrze śnia, a na terenach równinnych gminy na 4 - 7 wrze śnia. Tak wi ęc lato na terenie górskim gminy trwa tylko 85 dni, a na pozostałym obszarze 90 (do 95 dnia na kra ńcach północno - wschodnich). Du Ŝe ró Ŝnice wykazuj ą równie Ŝ średnie roczne sumy opadów atmosferycznych. Rejon Gór Opawskich i ich przedgórza cechuj ą si ę dobrymi warunkami zasilania meteorologicznego. Średnia roczna suma opadów z wielolecia wynosi w południowej cz ęś ci gminy (rejon wsi Trzebina) ok. 730 mm , i zmniejsza si ę w centralnej cz ęś ci jej terenu do 705 mm, a w północnej i północno - wschodniej do około 700 - 650 mm. Najwi ęcej opadów notuje się w lipcu, sierpniu i czerwcu, najmniej natomiast w styczniu. Na okres wegetacyjny przypada około 380mm rocznej sumy opadów. Na terenie gminy dominuj ą wiatry zachodnie (25,8%). Jedynie w lutym przewa Ŝaj ą wiatry południowo - wschodnie, a w kwietniu północno - zachodnie. Najsilniejsze wiatry zawsze maj ą kierunek południowy, a najwi ększ ą sił ą wiej ą w maju. Z przedstawionych powy Ŝej danych wynika, Ŝe warunki klimatyczne na omawianym terenie s ą korzystne, szczególnie na obszarze równinnym gminy. Nieco gorsze warunki panuj ą w rejonie wsi Trzebina, poło Ŝonej w Górach Opawskich.

1.5. UśYTKOWANIE GRUNTÓW

Jedn ą z głównych dziedzin rozwoju gospodarczego gminy Lubrza jest rolnictwo. Sytuacj ę tak ą odzwierciedla w pewnym stopniu struktura u Ŝytkowania gruntów, w której dominuj ą u Ŝytki rolne stanowi ące ponad 79,0 % powierzchni gminy. Lasy i grunty le śne stanowi ą ponad 10% powierzchni gminy. Struktur ę u Ŝytkowania gruntów przedstawia tab.2 oraz rys.2.

Tab.2. U Ŝytkowanie gruntów w gminie Lubrza

Gmina/ Powiat Ogółem UŜytki rolne Lasy Pozostałe powierz razem grunty sady łąki pastwiska i grunty grunty chnia orne le śne w [ha]

8315 6638 6147 9 398 84 836 841 Lubrza

Powiat prudnicki 57116 44235 40453 75 3036 671 6525 6356

Źródło: ,,Rocznik statystyczny województwa opolskiego, 2003’’

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 19

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Rys.2. Procentowy udział gruntów w gminie Lubrza

10% 10% 1% 4%

1%

74%

grunty orne sady łąki pastwiska lasy i grunty le śne pozostałe grunty

1.6. GOSPODARKA

Gmina Lubrza to region o typowym charakterze rolniczym. Na terenie gminy działalno ść rolnicz ą prowadz ą Rolnicze Spółdzielnie Produkcyjne, Ferma Drobiu w Trzebini oraz Stadnina Koni Lisy - Dobroszewice. Na terenie gminy nie ma du Ŝych zakładów przemysłowych, liczn ą grup ę stanowi ą drobne przedsi ębiorstwa z rozwini ętymi usługi: stolarstwo, betoniarstwo i rzemiosło drobne.

Rolnictwo

Wyró Ŝnikiem gminy jest bardzo wysoka w skali województwa warto ść rolniczej przestrzeni produkcyjnej . Decyduj ą o tym korzystne warunki naturalne: urodzajne gleby oraz sprzyjaj ące warunki klimatyczne z długim okresem wegetacyjnym, b ędące podstaw ą dla intensywnej produkcji rolnej i opartego na niej przetwórstwa rolno-spo Ŝywczego. W strukturze u Ŝytkowania gruntów zdecydowanie dominuj ą grunty orne, stanowi ące ok.74 % powierzchni całej gminy. Na terenie gminy działaj ą trzy Rolnicze Spółdzielnie Produkcyjne: Lubrza, Skrzypiec, Jasiona, Ferma Drobiu w Trzebini a tak Ŝe Zakład Dobroszewice, w skład którego wchodzi Stadnina Koni Prudnik sp. z o.o.

Przemysł

Do wi ększych przedsi ębiorstw na terenie gminy Lubrza nale Ŝą : Prefbet S.A., Rasamat sp.z o.o. , Rom Mac Przedsi ębiorstwo Rem. Bud. Macioł Romuald, Spółdzielnia Kółek Rolniczych, Zakład Betoniarski K ęsek Stanisław, Zakład Mechaniki Pojazdów Macioł Sylwester, Zakład Kamieniarski Kornecki Wiesław, Zakład lakierniczo – blacharski Kowina Dariusz, Galant. PPUH S.C.Chadry ś P. i M., Akart Produkcja wydawnicza Handel. Usługi, Samopomoc Chłopska Gminna Spółdzielnia, ,, Ma – Go’’ s.c. Skrzypiec, ,, Transdal’’ s.c Skrzypiec, ,,Samopomoc Chłopska’’ Gminna Spółdzielnia Dytmarów, Grupa Rolimpex sp. z o.o. , ,,Lba’’Przedsi ębiorstwo Produkcyjno –Usługowo – Handlowe Trzebinia, ,,Spółdzielnia Kółek Rolniczych’ Pr ęŜ ynka, ,,IGA’’ Wytwórnia Pierogów Mro Ŝonych Krzy Ŝkowice.

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 20

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

1.7. POWI ĄZANIA KOMUNIKACYJNE

Jednym z podstawowych czynników warunkuj ących rozwój społeczno – gospodarczy gminy Lubrza jest dost ępno ść i funkcjonalno ść układów transportowych. Gmina posiada znaczny atut kreatywny wynikaj ący z jej poło Ŝenia w obszarze transgranicznym pogranicza polsko – czeskiego, a tak Ŝe z poo Ŝenia w krajowym systemie transportowym (drogowym i kolejowym) na tzw. szlaku podsudeckim.

Głównymi elementami układu komunikacyjnego s ą:

– droga krajowa nr 41 relacji Nysa – granica pa ństwa, która prowadzi bezpo średnio do pełnotowarowego przej ścia granicznego Trzebina – Bartultovice, – droga krajowa nr 40 zapewniaj ąca dojazd do przej ść granicznych osobowo-towarowych w województwie opolskim: Głuchołazy – Mikulovice, Konradów – Zlate Hory, – droga wojewódzka nr 414 relacji Opole – Lubrza stanowi ąca najkrótsze powi ązanie gminy Lubrza, i jednocze śnie przej ścia granicznego Trzebina – Bartultovice ze stolic ą województwa ( miasto Opole), – pełnotowarowe przej ście graniczne Trzebina – Bartultovice ( jedyne pełnotowarowe przej ście w województwie ), – pierwszorz ędna linia kolejowa nr 137 relacji Katowice – K ędzierzyn-Ko źle – Nysa – Kamieniec Ząbkowicki – Legnica, – linia kolejowa nr 306 relacji Prudnik – Gogolin.

Pozostałymi elementami układu komunikacyjnego na terenie gminy Lubrza s ą drogi powiatowe ( nr: 1202, 1229, 1231, 1250, 1253, 1257, 1267, 1275, 1279, 1280, 1614,1615 ) a tak Ŝe drogi gminne ( nr: 107301, 107302, 107303, 107304, 107305, 107306, 107307, 107308, 107309, 107310, 107310, 107311, 107312, 107313, 107314, 107315, 107316, 107317, 107318, 107319, 10720).

Układ komunikacyjny gminy Lubrza przedstawiono na rys.3.

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 21

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

2. CHARAKTERYSTYKA I DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA

2.1. PRZYRODA O śYWIONA I KRAJOBRAZ

Według podziału geobotanicznego Matuszkiewicza [Atlas ..., 1994] gmina Lubrza nale Ŝy do prowincji subatlantyckiej górskiej (podprowincja hercynsko-czeska) – Góry Opawskie. W ramach podprowincji Góry Opawskie i ich najbli Ŝszego s ąsiedztwa gmina nale Ŝy do krainy Sudetów (Sudety Wschodnie) i Przedgórza Sudeckiego (Przedgórzy Sudetów Wschodnich). Obecny charakter ro ślinno ści to efekt przekształce ń środowiska przez gospodark ę człowieka. Wi ększo ść lasów została zast ąpiona przez u Ŝytki rolne i tereny zabudowane ze specyficzn ą ro ślinno ści ą synantropijn ą i obcego pochodzenia, a tereny podmokle odwodniono. Jedynym obszarem, najmniej przekształconym, w du Ŝej cz ęś ci o charakterze naturalnym s ą Góry Opawskie, w wi ększej cz ęś ci obj ęte ochron ą prawn ą w formie parku krajobrazowego i wskazane do ochrony w ramach sieci przyrodniczej NATURA 2000. Środowisko przyrodnicze na terenie gminy Lubrza przedstawiono na rys.4.

2.1.1. Szata ro ślinna

Ro ślinno ść potencjaln ą gminy Lubrza stanowi ą zbiorowiska le śne, a przede wszystkim: - na południu - gr ądy środkowoeuropejskie (Galio Carpinetum) - odmiana śląsko-wielkopolska, forma podgórska, seria uboga, - w dolinie rzeki Prudnik – ł ęgi jesionowo-wi ązowe (Ficario-Ulmetum typicum), - w dolinie rzeki Lubrzy – ł ęgowe lasy wi ązowe {Ficario-Ulmetum chrysosplenietosum), - w dolinie rzeki Białej – ł ęgi olszowe i jesionowo-olszowe (Circaeo-A Inetum), - w pozostałej cz ęś ci gminy – gr ądy środkowoeuropejskie (Galio Carpinetum), odmiana śląsko- wielkopolska, forma podgórska, seria Ŝyzna.

Lasy

W gminie Lubrza, ze wzgl ędu na znacz ące zasoby gleb o wysokiej jako ści, lasy i grunty le śne stanowi ą jedynie 9,7 % (ok. 836 ha) powierzchni gminy. Przy lesisto ści 26,2% dla województwa opolskiego, stawia to gmin ę na jednym z ostatnich miejsc w województwie. Wi ększo ści ą lasów w gminie zarz ądzaj ą Lasy Pa ństwowe reprezentowane przez nadle śnictwo Prudnik. Najwi ększe zwarte kompleksy le śne – znajduj ą si ę na terenie chronionego Parku Krajobrazowego ,, Góry Opawskie’’, w południowej cz ęś ci gminy Lubrza. Najcenniejsze drzewostany na terebie gminy znajduj ą si ę w obr ębie miejscowo ści Trzebina. Reszta niewielkich i rozproszonych kompleksów le śnych na terenie gminy znajduje si ę na siedliskach świe Ŝych i wilgotnych, odznaczaj ących si ę wi ększym udziałem gatunków li ściastych, bardziej zło Ŝonym składem gatunkowym, układem warstwowym od sztucznych drzewostanów iglastych.

Tab.3 Powierzchnia gruntów le śnych i lesisto ść gminy Lubrza Gmina/ Powiat Powierzchnia gruntów le śnych Lesisto ść Ogółem [ha] na 1 mieszka ńca w ha [%] Lubrza 836 0,17 9,7 Powiat Prudnik 6 478 0,10 11,3 Województwo opolskie 253 586 0,23 26,9 Źródło: ,,Rocznik Statystyczny Województwa opolskiego, Opole 2003’’

W strukturze własno ściowej lasów zdecydowanie dominuj ą lasy publiczne stanowi ące 98,2% powierzchni. Dominuj ą Ŝyzne siedliska le śne. Przeci ętna zasobno ść drzewostanów w Nadle śnictwie Prudnik wynosi 254 m 3/ha, natomiast przeci ętny przyrost odpowiednio 7,37 m 3/ha i 4,06 m 3/ha. Uwzgl ędnienie w gospodarce le śnej ekologicznych i społecznych funkcji lasu, okre ślanych jako pozaprodukcyjne, znalazło wyraz mi ędzy innymi w wyró Ŝnieniu lasów o charakterze ochronnym. Łączna powierzchnia lasów ochronnych w gminie Lubrza wynosi 739,0 ha, co stanowi 88,4% powierzchni lasów. Obj ęcie funkcj ą ochronn ą tak du Ŝej powierzchni le śnej (przy średniej

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 22

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011 w województwie 76,2%) jest w du Ŝej mierze skutkiem znacznych uszkodze ń drzewostanów przez emisje przemysłowe. Wszystkie lasy w gminie zaliczono do II strefy uszkodze ń (uszkodzenia średnie) przez oddziaływanie gazów i pyłów.

Tab.4 Powierzchnia lasów ochronnych w gminie Lubrza Gmina/Powiat Powierzchnia lasów ochronnych ha % powierzchni le śnej Lubrza 739,0 88,4 Powiat Prudnik 5850,7 86,9 Województwo opolskie 174 500 76,2 Źródło: Dane z nadle śnictwa Prudnik (2003r.)

Z ekosystemów le śnych pozyskuje si ę w ci ągu roku średnio 1000 m 3 drewna, z tego około 50% stanowi drewno li ściaste. Charakterystyczn ą cech ą lasów gminy jest ich mieszany charakter wynikaj ący ze zró Ŝnicowanego, stosunkowo Ŝyznego podło Ŝa glebowego oraz poło Ŝenia w strefie podgórskiej.

Wszystkie lasy nale Ŝą do nadle śnictwa Prudnik (obr ęb Prudnik) i skupione s ą w czterech kompleksach, dwóch wi ększych poło Ŝonych na południu tu Ŝ przy granicy z Czechami, s ą to: - kompleks „D ębowiec’’ zlokalizowany na zachód od wsi Trzebina obejmuj ący las porastaj ący wschodnie stoki trzech gór: Okopowa (354 m npm), Zybult (349,8 m n.p.m.) i S ępik (356,2 m n.p.m.), - kompleks „Lipowiec’’ zlokalizowany na wschód od wsi Trzebina obejmuj ący las porastaj ący stoki gór: Lipowiec (369,3 m n.p.m.) i W ęŜ owa (362 m n.p.m.), - kompleks „Dobroszowice’’ zlokalizowany na północ i północny-zachód od Dobroszowic obejmuje las mieszany porastaj ący zachodnio-północne stoki wzniesienia (który przecina droga Opole - Prudnik) opadaj ącego w kierunku prawego brzegu doliny rzeki Białej, - kompleks „Pr ęŜ ynka" zlokalizowany na północ od wsi Pr ęŜ ynka obejmuje las porastaj ący lewy brzeg doliny rzeki Białej.

Dwa powy Ŝej wymienione małe, s ąsiaduj ące z sob ą kompleksy le śne („Dobroszowice’’ i „Pr ęŜ ynka’’) są zdegradowane. Lasy te maj ą I stopie ń degradacji, a wpływ na ich degradacj ę maj ą czynniki biotyczne i antropogeniczne.

Pod wzgl ędem fitosocjologicznym w omawianych kompleksach le śnych mo Ŝna wyró Ŝni ć za W. Matuszkiewiczem 5 zespołów le śnych: 1. Acidofilna d ąbrowa (Lu2ulo — Quercetum petraeae), z takimi gatunkami jak d ąb bezszypułkowy, lipa drobnolistna, jarz ąb pospolity, naparstnica zwyczajna, smółka pospolita, 2. Dolnoreglowy bór jodłowo-świerkowy (Abieti - Piceetum montanum), zespól ten wyst ępuje na najubo Ŝszym podło Ŝu w miejscach podatnych na bielicowanie. S ą to zbiorowiska zast ępcze wprowadzone przez le śników w ubiegłym stuleciu na miejscu naturalnych zbiorowisk kwa śnej buczyny górskiej 3. Nadrzeczna olszyna {Alnełum incanae) jest to typowy ols nadrzeczny - w drzewostanach wyst ępuje olsza szara z domieszk ą świerka, jesionu i jaworu, 4. Gr ąd środkowoeuropejski (Galio sylvatici - Carpinetum), ten zespół le śny wyst ępuje w pi ętrze pogórza Sudetów, 5. Kwa śna buczyna górska (Luzulo nemorosae — Fagetum), las bukowy z niewielk ą domieszk ą świerka i ewentualnie jodły, z ubogim florystycznie, zwykle do ść lu źnym runem. Kwa śna buczyna górska wyst ępuje w pi ętrze regla dolnego, jest to zbiorowisko typowe dla Sudetów.

Najliczniej reprezentowanym gatunkiem w lasach gminy Lubrza jest d ąb (ok. 65 %), modrzew (10 %) i świerk (10 %). Wyst ępuj ą tu tak Ŝe, lecz w niewielkim zakresie, drzewostany sosnowe, lipowe,

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 23

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011 brzozowe i olchowe. Pod wzgl ędem siedliskowym w 1998 r. około 31 % powierzchni le śnej zajmuj ą siedliska lasu świe Ŝego (L św), 22 % - lasu wy Ŝynnego (Lw), 15 % - las mieszany świe Ŝy (Lm św) i 12 % lasu górskiego (Lg), sporadycznie wyst ępuje równie Ŝ w dolinie rzeki Biała i Prudnik las wilgotny i ł ęgowy. Najwi ększy udział posiadaj ą drzewostany w III klasie wieku (35 %) i kolejno w IV (25 %), H (25 %), I, (5 %), V (5 %) i VI (5 %).

Ro ślinno ść niele śna

Ro ślinno śc niele śna pełni w systemie ekologicznym regionu rol ę niewiele ust ępuj ącą roli ekosystemów le śnych.Zbiorowiska niele śne stanowi ą biotop wielu gatunków fauny, nie wyst ępuj ącej na trerenach le śnych.Szczególn ą rol ę nale Ŝy przypisa ć zbiorowiskom szuwarowym i ł ąkowym, zwłaszcza wilgotnym ł ąkom i zakrzewieniom. Struktura u Ŝytkowania gruntów w gminie Lubrza, w której zdecydowanie dominuj ą grunty orne, wskazuje na niewielk ą obszarowo reprezentacj ę zbiorowisk ł ąkowych. Dominuj ącymi wielkoprzestrzennymi obszarami ł ąkowymi w gminie s ą ł ąki świe Ŝe klasy Arhenatheretalia. Wyst ępuj ą one w wi ększych zasi ęgach głównie w dolinach rzek. W poło Ŝeniu poza dolinnym wyst ępuj ą bardzo sporadycznie po śród wielkopowierzchniowych gruntów ornych i wył ącznie w drobnoprzestrzennych formach. Wykazuj ą si ę one intensywniejszym u Ŝytkowaniem ko śnym i pastwiskowym, s ą zazwyczaj silnie nawo Ŝone. Ich warto ść florystyczna i faunistyczna jest niewielka, w odniesieniu jednak do przewa Ŝaj ących na terenie gminy ekosystemów agrocenoz gruntów ornych, znaczna. Łąki podmokłe klasy Molinetalia wyst ępuj ą na terenie gminy rzadko, niemal wył ącznie w dolinach rzek. Przy stawach hodowlanych i w podmokłych cz ęś ciach dolin współwyst ępuj ą w mozaice ze zbiorowiskami szuwaru wła ściwego. Na terenach nienawo Ŝonych, mało dost ępnych lub nieu Ŝytkowanych charakteryzuj ą si ę znaczn ą bioró Ŝnorodno ści ą. Ze wzgl ędu na rzadko ść wyst ępowania na terenie gminy ł ąki podmokłe stanowi ą znaczny walor przyrodniczy. Najcenniejszy kompleks tych ł ąk poło Ŝony jest nad Potokiem Trzebinieckim na skraju lasu w południowo - zachodniej cz ęś ci gminy. Jest to dobrze zachowany fragment ł ąki trz ęś licowej z udziałem innych zespołów bagienno-łąkowych, w tym szuwarowych. Obszar posiada walory predestynuj ące do ochrony w formie rezerwatu przyrody. Łąki świe Ŝe i podmokłe w gminie Lubrza uzupełniaj ą murawy kserotermiczne. Wyst ępuj ą one na nasłonecznionych skarpach stromych fragmentów dolin rzecznych oraz lessowych pagórków. Ich warto ść przyrodnicza nie jest dostatecznie poznana. Stanowi ą jednak cenne uzupełnienie dla przewa Ŝaj ących ł ąk świe Ŝych i niewielkich enklaw wilgotnych gromadz ąc ciepłolubne formy florystyczne i faunistyczne. Przyczyniaj ą si ę zatem do wzrostu bioró Ŝnorodno ści terenów gminy.

Gatunki chronione i rzadkie

Na terenie gminy Lubrza stwierdzono nast ępuj ące stanowiska ro ślin chronionych i rzadkich: - Wzgórze Klasztorne: bluszcz pospolity (Hedera helix), centuria pospolita (Centaurium erythraed), barwinek pospolity (Vinca minor), kłokoczka południowa {Staphylea pinnata), łuskiewnik ró Ŝowy {Lathraea squamaria\ konwalia majowa (Convallaria majalis), podkolan biały (Platanthera bifolia), dziewi ęć sił bezłodygowy (Carlina acaulis), - Trzebina: konwalia majowa (Convallaria majalis\ wawrzynek wiłczełyko {Daphne mezereum), przytulia wonna (Galium odoratum, - Dobroszewice: lilia złotogłów (Lilium martagori), pierwiosnka wyniosła {Primula elatior), zimowit jesienny (Colchicum autumnale), - Krzy Ŝkowice: bluszcz pospolity (Hedera helix), centuria pospolita {Centaurium erythraea), buławnik mieczolistny {Cephalanthera longifolia}, konwalia majowa (Convallaria majalis), sromotnik bezwstydny (Phallus impudicus).

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 24

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Rzadka flora gminy Lubrza wykazuje niestabilno ść i deprecjacj ę, wciel ę gatunków wykazywanych historycznie obecnie wymarło, niektóre natomiast uznawane w przeszło ści za pospolite s ą obecnie zaliczane do rzadkich, np. bluszcz pospolity czy barwinek pospolity.

Obszary cenne florystycznie

Najciekawszymi pod wzgl ędem florystycznym obszarami gminy Lubrza s ą: - kompleks le śny wraz z przyległymi zbiorowiskami ł ąkowymi na zachód od Trzebini, gdzie proponowany jest rezerwat przyrody „Ł ąki krwi ści ągowe"; - kompleks le śny „Lipowiec"; - kompleks le śny „Dobroszowice" wraz z przyległymi ł ąkami i stawem; - ci ąg ł ąk i pastwisk w dolinie rzeki Prudnik, a zwłaszcza łąki przylegaj ące do jej południowej, cz ęś ciowo zadrzewionej kraw ędzi.

2.1.2. Fauna

Obszar gminy Lubrza charakteryzuje si ę silnym przekształceniem naturalnych ekosystemów i co si ę z tym wi ąŜ e stosunkowo niewielkimi walorami faunistycznymi. Pozostało ści naturalnych zespołów faunistycznych zwi ązane s ą z wielkopowierzchniowymi ekosystemami le śnymi, nielicznymi kompleksami stawów oraz pozostało ściami ł ąk i zadrzewie ń doliny Prudnika. Walorem gminy jest du Ŝe zró Ŝnicowanie siedlisk (sucholubne murawy, lasy gradowe, podmokłe doliny, stawy rybne), które wskazuje na du Ŝą potencjaln ą bioró źnorodno ść faunistyczn ą.

Na obszarze gminy wykazywane s ą stanowiska nast ępuj ących gatunków płazów i gadów chronionych: - jaszczurka zwinka {Lacerta agilis} - Wzgórze Klasztorne, - padalec zwyczajny (Anguis fragihs) - Wzgórze Klasztorne, - jaszczurka Ŝywo rod n a (Lacerta vivipara) - Wzgórze Klasztorne, - Ŝaba trawna (Rana temporaria) - podmokłe ł ąki okolic Dobroszowic i Dytmarowa, - ropucha szara (Bufo bufo) - dolina Prudnika, ł ąki koło Pr ęŜ ynki, - rzekotka drzewna (Hyla arhored) - dolina Prudnika, skraj lasu koło Dobroszowic.

Znane s ą równie Ŝ stanowiska kilkudziesięciu gatunków chronionych ptaków, które zlokalizowane są głównie na obszarach le śnych i w dolinach rzecznych. Szczególnie cennymi taksonami ornitofauny są gatunki górskie i wodno-błotne. Osobliwo ści ą faunistyczn ą s ą zachodz ące do kompleksów le śnych gminy muflony.

Za ostoje fauny na terenie gminy uzna ć nale Ŝy: 1. Kompleksy lasów li ściastych na wschód i zachód od drogi Pr ęŜ yna - Pr ęŜ ynka - miejsce bytowania zwi ązanych ze środowiskami gr ądów bezkr ęgowców, gadów, ptaków, ssaków, a w miejscach podmokłych (dolinie Białej) tak Ŝe płazów. Zinwentaryzowanymi na terenach le śnych ciekawszymi gatunkami s ą: rzekotka drzewna, ropucha szara, dzi ęcioł średni, myszołów, kruk. Obszar jest ostoj ą du Ŝej zwierzyny łownej - samy i dzika.

2. Wielkopowierzchniowy kompleks le śny poło Ŝony na południowy wschód od Trzebiny - jest to ostoja du Ŝej zwierzyny łownej oraz ptactwa w mieszanym lesie o charakterze podgórskim.

3. Wielkopowierzchniowy kompleks le śny na zachód od Trzebiny - jest to jeden z wi ększych kompleksów mieszanych lasów górskich Gór Opawskich po polskiej stronie granicy.

4. Staw na północ od Pr ęŜ ynki -jest to bardzo cenna ostoja ptactwa wodno-błotnego na obszarze pozbawionym wi ększych cieków oraz zbiorników wodnych. Główne walory tego terenu wynikaj ą z wyst ępowania tu elementów fauny ró Ŝnych środowisk: lasu, otwartych wód oraz trzcinowisk. Podczas bada ń inwentaryzacyjnych stwierdzono wyst ępowanie populacji łab ędzia, kilkudziesi ęciu osobników kaczki krzy Ŝówki oraz łyski.

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 25

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

5. Kompleksy stawów w dolinie Prudnika na północ i wschód od Krzy Ŝkowic -jest to najbardziej interesuj ący pod wzgl ędem ptactwa wodno-błotnego teren gminy. Zinwentaryzowano tu wyst ępowanie populacji czapli siwej, kani rdzawej, łab ędzia i innych ciekawych gatunków zwierz ąt.

Obok bardzo du Ŝych walorów faunistycznych zwi ązanych z wyst ępowaniem rzadkich i chronionych gatunków zwierz ąt gmina Lubrza charakteryzuje si ę średnimi w skali regionu walorami faunistycznymi dla rozwoju gospodarki łowieckiej. Orientacyjn ą liczebno ść zwierzyny łownej przedstawia tabela l. Przedstawione w tabeli bezwzgl ędne warto ści liczebno ści populacji du Ŝych ssaków łownych i współczynniki ich zag ęszczenia nale Ŝą do średnich w skali regionu. W tabeli nie przedstawiono liczebno ści ptactwa łownego gnie ŜdŜą cego si ę nad brzegami stawów hodowlanych, rzek i starorzeczy. Wynika to z zaniechania wykazywania liczebno ści tych gatunków w oficjalnych sprawozdaniach z obwodów łowieckich. Polowania na te gatunki powinny podlega ć ograniczeniu ze wzgl ędu na mo Ŝliwo ść zniszczenia lub płoszenia populacji innych rzadkich gatunków.

2.1.3. Obszary i obiekty prawnie chronione

Obszary o wysokich walorach przyrodniczych obj ęte ochron ą prawn ą zajmuj ą w gminie Lubrza 160,0 ha ogółem, co stanowi 1,90 % całkowitej powierzchni gminy.

Obszary i obiekty chronione na obszarze gminy Lubrza to: o znaczeniu regionalnym:

- obszar Parku Krajobrazowego ,,Góry Opawskie’’ (160ha), o znaczeniu lokalnym:

- pomniki przyrody (1), - parki (3).

Tab.5 Obszary i obiekty prawnie chronione w gminie Lubrza Gmina Obszary przyrodnicze Park Krajobrazowy Pomniki Parki prawnie chronione „Góry Opawskie” Przyrody [szt] ogółem [szt] Pow. % pow. Pow. % pow. [ha] gminy [ha] ogólnej

Lubrza 160 1,9 160 1,9 1 3

Źródło: ,,Rocznik Statystyczny, Opole 2003’’, dane z gminy Lubrza

Park Krajobrazowy „Góry Opawskie”

Najwa Ŝniejszym obszarem w powiecie o wysokich walorach przyrodniczych jest Park Krajobrazowy „Góry Opawskie”, utworzony w 1988 r. [Uchwała nr XXIV/193/88 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 26 maja 1988r. w sprawie ochrony walorów krajobrazu] i poło Ŝony cz ęś ciowo na terenie powiatu, w obr ębie gmin Prudnik i Lubrza. Park Krajobrazowy „Góry Opawskie” zajmuje w cało ści 4 903 ha powierzchni, a wraz z otulin ą 10 275 ha [Dz.Urz.Woj.Op. z 2000r. nr 33, poz. 171]. Park poło Ŝony jest w południowo - zachodniej cz ęś ci województwa opolskiego i powiatu prudnickiego. Stanowi cz ęść makroregionu Sudety Wschodnie. Od południa graniczy bezpo średnio z Republik ą Czesk ą. Nazwa parku przyj ęta została od nazwy pasma gór rozci ągaj ącego si ę na terenie Polski na wschód od Głuchołaz i zajmuj ącego powierzchni ę około 30.0 km 2.

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 26

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Park krajobrazowy „Góry Opawskie” jest parkiem le śnym, 75% jego powierzchni to lasy, a tylko 25% zajmuj ą u Ŝytki rolne i tereny zainwestowane. Bogactwem Parku s ą lasy o ró Ŝnogatunkowym drzewostanie i zło Ŝonej strukturze wielopi ętrowej.

Głównymi walorami przyrodniczo-krajobrazowymi Parku Krajobrazowego ”Góry Opawskie” s ą:

- charakterystyczna i urozmaicona rze źba terenu, jedyny obszar górski w województwie z najwy Ŝszym szczytem Biskupi ą Kop ą (890,3 m n.p.m.) i trzema wyodr ębnionymi masywami: Góry Chrobrego k. Głuchołaz, Biskupiej Kopy i Srebrnej Kopy oraz Długoty i Kobylicy k. Prudnika, - zró Ŝnicowana i bogata budowa geologiczna ze śladami eksploatacji Ŝwirów i piasków złotono śnych, wychodnie Gór Opawskich zbudowane ze skał krystalicznych wieku przeddewo ńskiego, dewo ńskiego i karbo ńskiego odsłaniaj ą si ę po śród skał trzecio- i czwartorz ędowych, - cenne zasoby przyrodnicze, z uwagi na znaczne zró Ŝnicowanie i zachowanie fragmentów dobrze wykształconych, naturalnych i półnaturalnych siedlisk wyst ępuje tu wiele chronionych i rzadkich gatunków ro ślin i zwierz ąt, - bogate zasoby kulturowe, najcenniejsze obiekty znajduj ą si ę w miejscowo ściach: Głuchołazy, w tym pozostało ści kopalnictwa złota z okresu średniowiecznego, zlokalizowane na terenie Głuchołaz oraz w rejonie Złotego i Bystrego Potoku, Droga Krzy Ŝowa na stokach Góry Parkowej, Jarnołtówek-Pokrzywna, na obszarze powiatu prudnickiego to: Ł ąka Prudnicka (zamek wzniesiony w XIV w., zabudowania folwarczne z pierwszej poł. XIX w., park dworski), Trzebina (ruiny pó źnorenesansowego dworku z 1600 roku, ko ściół Wniebowzi ęcia NMP, park podworski), zespół zabudowa ń klasztornych oo. Franciszkanów wraz z drog ą krzy Ŝow ą na Klasztornej Górze.

Pomniki przyrody

Indywidualn ą form ą ochrony przyrody na terenie gminy Lubrza jest pomnik przyrody o Ŝywionej (Dz. Urz. Woj. Op. 2000r., nr 6, poz. 23)chroni ący lipy drobnolistne, tworz ące alej ę przydro Ŝną długo ści 2,2 km (najbardziej okazał ą w województwie opolskim) na drodze z Opola do Lubrzy. Szacowany wiek - około 180 lat o obwodach pni - do 350 cm i wysoko ści 18-23 m (nr rej. 366).

Tab.6 Pomniki przyrody na terenie gminy Lubrza L.p. Nr. rej. woj. Gatunek Lokalizacja Gmina Lubrza 1. 366 Aleja lip Lubrza drobnolistnych wzdłu Ŝ drogi nr 414 (Tilia cordata) – 360 szt. Źródło: Dane Wojewódzkiego Opolskiego Konserwatora Przyrody

Parki

Spo śród obiektów cennych kulturowo, a posiadaj ących równie Ŝ du Ŝe walory przyrodnicze i krajobrazowe obj ęto ochron ą konserwatorsk ą parki uznane za zabytki kultury. Na terenie gminy Lubrza obj ęto ochron ą konserwatorsk ą park przypałacowy w Słokowie oraz park przypałacowy w Trzebini.

Tab.7 Parki obj ęte ochron ą konserwatorsk ą na terenie gminy Lubrza L.p. Nr rejestru Lokalizacja Gmina Lubrza 1. 111/84 Park przypałacowy w Słokowie 2. 92/84 Park przypałacowy w Trzebini 3. 121/84 Park przypałacowy w Olszynce Źródło: Dane Wojewódzkiego Opolskiego Konserwatora Zabytków

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 27

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

2.1.4. Obszary o wysokiej bioró Ŝnorodno ści nie obj ęte ochron ą prawn ą

Pomimo znacz ących przekształce ń środowiska przyrodniczego gmina Lubrza posiada w dalszym ci ągu zasoby przyrodnicze i krajobrazowe o du Ŝej warto ści.

Najcenniejszymi obszarami ze wzgl ędu na wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe na terenie gminy Lubrza s ą: - fragment pasma Gór Opawskich (jedyny obszar górski w województwie opolskim, liczne stanowiska chronionych ro ślin i zwierz ąt), - doliny rzek, w tym szczególnie Prudnika i Białej (mozaika pól i ł ąk, w tym ł ąk wilgotnych z licznymi zadrzewieniami), - obszar źródliskowy rzeki Biała (okolice Pr ęŜ yny i Pr ęŜ ynki).

Walory dziedzictwa przyrodniczego s ą cz ęsto powi ązane z dziedzictwem kulturowym i zasługuj ą na wspóln ą ochron ę. Ze wzgl ędu na bardzo silne przekształcenie środowiska przyrodniczego gminy Lubrza oraz izolacj ę najwarto ściowszych ekosystemów walory biocenotyczne gminy nale Ŝą do silnie zagro Ŝonych. W celu przeciwdziałania degradacji ostatnich cenniejszych ekosystemów proponuje si ę obj ąć je ochron ą w postaci obszarowych i indywidualnych form ochrony przyrody.

Na obszarze gminy Lubrza proponuje powoła ć nast ępuj ące formy: 1. Rezerwat przyrody Łąki krwi ści ągowe - Proponowany do ochrony teren o powierzchni 8 ha jest poło Ŝony na obszarze Parku Krajobrazowego Gór Opawskich we wschodniej jego cz ęś ci na skraju lasu. Przedmiotem ochrony s ą jedne z najcenniejszych w granicach parku zbiorowisk ro ślinno ści typowej dla podmokłych ł ąk. W śród walorów florystycznych obszar posiada dobrze zachowany fragment ł ąki trz ęś łicowej z udziałem zbiorowisk szuwaru mózgowego i turzycowego. Zbiorowiska ł ąkowe uzupełniaj ą łozowiska rozmieszczone wzdłu Ŝ Potoku Trzebinieckiego.

2. Zespól przyrodniczo-krajobrazowy Pr ęŜ ynka - Proponowany do ochrony teren obejmuje 2 kompleksy le śne poło Ŝone na wschód i zachód od drogi Pr ęŜ ynka - Pr ęŜ yna poł ączone cz ęś ciowo zadrzewion ą dolin ą Białej ze stawem oraz drobno powierzchniowymi ekosystemami łąkowymi. Obszar charakteryzuje si ę du Ŝą bioró źnorodno ści ą florystyczn ą i faunistyczn ą zwi ązan ą z bogactwem siedlisk. Bogata rze źba oraz otoczenie wielkoprzestrzennymi gruntami ornymi sprawia, Ŝe ma du Ŝe walory fizjonomiczne krajobrazu. Ochrona terenu jest zbie Ŝna z ochron ą znajduj ącego si ę tu uj ęcia wody pitnej.

3. Zespól przyrodniczo krajobrazowy „ Dolina Prudnika I - Proponowany do ochrony teren obejmuje fragment doliny Prudnika poło Ŝony na południe od Jasiony. Obszar charakteryzuje si ę mozaikowato ści ą siedlisk zwi ązanych ze starorzeczami, ł ąkami zadrzewieniami zbli Ŝonymi do łęgowych w dnie doliny oraz zadrzewieniami gradowymi na skalpach. Uzupełnieniem tych seminaturalnych ekosystemów s ą drobnoprzestrzenne grunty orne. Teren wyra źnie wyodr ębnia si ę w krajobrazie pod wzgl ędem fizjonomicznym; mo Ŝna prze śledzi ć tu procesy tworzenia si ę doliny rzecznej. Zró Ŝnicowanie siedlisk sprzyja du Ŝej potencjalnej bioró Ŝnorodno ści.

4. Zespół przyrodniczo krajobrazowy Dolina Prudnika II - Proponowany do ochrony teren poło Ŝony jest w ko ńcowym w Polsce odcinku doliny Prudnika, obejmuje równie Ŝ jego dopływ płyn ący przez Krzy Ŝkowice. Obszar charakteryzuje si ę bardzo du Ŝą bioró Ŝnorodno ści ą florystyczn ą i faunistyczn ą zwi ązan ą z ró Ŝnorodno ści ą siedlisk. Wyst ępuj ą tu zbiorowiska zadrzewieniowe, łąkowe oraz najwi ększe w gminie kompleksy stawów rybnych. Teren ma po stronie czeskiej swoj ą kontynuacj ę w postaci obszaru chronionego - ornitologicznego rezerwatu przyrody.

5. Pomnik przyrody Aleja przydro Ŝna Lubrza - Laskowice - Proponuje si ę obj ąć ochron ą w postaci pomnika przyrody ci ąg g ęstych zadrzewie ń przydro Ŝnych zlokalizowanych przy drodze Lubrza - Głogówek. Zadrzewienia posiadaj ą optymaln ą w warunkach Płaskowy Ŝu Głubczyckiego form ę chroni ącą przed erozj ą wietrzn ą gleby lessowe - Forma te jest godna rozpropagowania. Ci ągi zadrzewie ń maj ą równie Ŝ du Ŝe walory krajobrazowe. S ą wzorcowym rozwi ązaniem w tej materii,

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 28

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

wartym zachowania ze wzgl ędu na walory dydaktyczne. Stanowi ą cenny element krajobrazotwórczy w wylesionym terenie rolniczym.

6. Pomnik przyrody - platan klonolistny, znajduj ący si ę na terenie zespołu pałacowe -folwarcznego we wsi Słoków .

2.2. ZASOBY WODNE

2.2.1. Wody podziemne

śaden ze zbiorników wód podziemnych na terenie gminy Lubrza nie został zaliczony do Głównych Zbiorników Wód Podziemnych Polski. Na terenie gminy Lubrza wody podziemne wyst ępuj ą w czwartorz ędowej i trzeciorz ędowej formacji geologicznej oraz w utworach karbonu dolnego. Czwartorz ędowe pi ętro wodono śne na analizowanym obszarze wyst ępuje powszechnie, lokalnie nawet na dwóch poziomach. Pierwszy poziom wód czwartorz ędu, zwi ązany z utworami piaszczystymi, generalnie znajduje si ę na gł ęboko ści od 5 do 20 metrów p.p.t., tylko w rejonie wsi Stoków - Olszynka - Laskowice wyst ępuje poni Ŝej 20 m; a w rejonie wsi Pr ęŜ ynka od 0 do 5 m p.p.t. Zwierciadło wody jest swobodne, w obr ębie dolin kopalnych wyst ępuje pod ci śnieniem. Mi ąŜ szo ść czwartorz ędowych utworów wodono śnych na południu (w rejonie wsi Trzebina) i wschodzie gminy (Laskowice, Olszynka i Nowy Browiniec) jest mniejsza ni Ŝ 5 m, a w jej cz ęś ci centralnej i zachodniej wynosi 5 - 15 m (rejon wsi Krzy Ŝkowice - Dytmarów - Skrzypiec , Jasiona, Lubrza i Pr ęŜ ynka). Wydajno ść warstwy wodono śnej waha si ę od kilku do 90m 3/h, mieszcz ąc si ę najcz ęś ciej w granicach 10-50 m 3/h. Trzeciorz ędowe pi ętro wodono śne, zalegaj ące w warstwach piasku, wyst ępuje pod północno- wschodni ą cz ęś ci ą obszaru gminy na gł ęboko ści od kilku do 140 m, a przewa Ŝnie 30-60m. Wody te znajduj ą si ę pod ci śnieniem, a wydajno ść warstwy wodono śnej waha si ę od kilku do 70 m 3/h i wynosi najcz ęś ciej 30 - 70 m 3/h. W podło Ŝu warstwy trzeciorz ędowej, w środowisku porowym i szczelinowo -porowym, wyst ępuj ą ponadto wody podziemne w utworach kredy górnej. Warunki hydrogeologiczne tej warstwy wodono śnej na terenie gminy s ą słabo rozpoznane. Jest ona formalnie zwi ązana z tzw. besenem sarmackim, zaliczonym do głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP nr 332) w Polsce, obejmuj ącym poł ączone hydraulicznie struktury trzeciorz ędowe sarmatu i czwartorz ędowe plejstocenu i holocenu. Wody podziemne w utworach karbonu dolnego wyst ępuj ą na obszarze poło Ŝonym na południe od rzeki Prudnik, szczególnie w rejonie wsi Trzebina. Warstwa wodono śna zbudowana jest z szarogłazów, zlepie ńców, piaskowców i łupków, a wyst ępuje na gł ęboko ści od kilku do 30 m. Zwierciadło wody jest swobodne lub pod niewielkim ci śnieniem. Wydajno ść warstwy waha si ę od 5 do 10 m 3/h.

Budowa geologiczna północno - wschodniej cz ęś ci obszaru gminy wskazuje jednak na bezpo średnie kontakty hydrauliczne istniej ącego tutaj czwartorz ędowego i trzeciorz ędowego pi ętra wodono śnego z wodami basenu sarmackiego, który stanowi Główny Zbiornik Wód Podziemnych Polski nr 332. Warunki hydrogeologiczne mo Ŝna uzna ć za średnio korzystne, umo Ŝliwiaj ące jednak pełne zaspokojenie obecnych i przyszłych potrzeb gminy.

Woda z uj ęć czwartorz ędowych i trzeciorz ędowych dla celów pitnych wymaga uzdatnienia ze wzgl ędu na zawarto ść zwi ązków Ŝelaza i manganu. Poziom wód gruntowych piaszczystych utworów czwartorz ędowych wykazuje zwi ększone zanieczyszczenie antropogeniczne. Jako ść wód poziomu trzeciorz ędowego zasadniczo jest stała i nie uległa zmianie w ostatnich latach.

2.2.1.1. Monitoring podstawowy wód podziemnych

W 2002 r. w sieci krajowej monitoringu jako ści zwykłych wód podziemnych na obszarze województwa opolskiego prowadzono badania w 20 punktach badawczych.

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 29

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Wody podziemne na terenie powiatu prudnickiego, a tym samym na obszarze gminy Lubrza badane były w jednym punkcie pomiarowym w sieci krajowej, w miejscowo ści D ębina (gmina Biała). Wody gruntowe pobrane do bada ń w D ębinie charakteryzowały si ę nisk ą jako ści ą. W granicach II klasy mie ściły si ę wyniki oznacze ń ChZT_Mn, azotu azotanowego, manganu i siarczanów, a pozaklasowe były kadm, nikiel i potas. Wody te nie nadawały si ę do picia z powodu przekroczenia norm siarczanów, azotanów, Ŝelaza, manganu, niklu, kadmu, pH, ChZT_Mn.

2.2.1.2. Monitoring wód podziemnych ujmowanych w celach u Ŝytkowych

W 2002 r. na obszarze województwa przeprowadzono ankietyzacj ę 28 u Ŝytkowników uj ęć , charakteryzuj ących si ę wysokim zakresem poboru wód. Na obszarze gminy Lubrza ankietyzacj ę przeprowadzono w oparciu o uj ęcie wody w Dobroszowicach. W poni Ŝszej tabeli wykazano najwy Ŝsze wyniki bada ń uzyskane z rocznych serii (2000r., 2001 r., 2002r.) w zakresie 6 wska źników (utlenialno ść , azot amonowy, azot azotynowy, azot azotanowy, Ŝelazo ogólne, mangan). Odpowiednimi kolorami wyró Ŝnione zostały warto ści odpowiadaj ące klasie Ia, Ib, II,III oraz pozaklasowe.

Tab.8 Najwy Ŝsze wyniki bada ń uzyskane z rocznych serii ( 2000r., 2001 r., 2002 r.)

UŜytkownik Rok Nr otworu Najwy Ŝsze wyniki oznacze ń z serii bada ń w 2000r., 2001 r., 2002 r Miejscowo ść serii stratygrafii w zakresie: Lokalizacja Azot Azot Azot Źelazo Mangan studni CHZTMn amonowy azotynowy azotanowy ogólne 2001 - 0,025 0,015 8,29 0,30 0,03 2000 - 0,025 0,027 9,5 0,21 0,02 Dobroszo- 2002 - 0,005 0,0076 5,83 0,12 0,021 2001 S1 (Q) - 0,025 0,015 3,65 0,20 0,018 wice 2000 - 0,02 0,010 5,6 0,30 0,021 Źródło: „Stan środowiska w województwie opolskim w roku 2002”

1,6 – warto ści odpowiadaj ące klasie Ia ( wody najwy Ŝszej jako ści )

0,013 – warto ści odpowiadaj ące klasie Ib ( wody wysokiej jako ści )

0,027 – warto ści odpowiadaj ące klasie II ( wody średniej jako ści )

Podczas bada ń uzyskanych z rocznych serii (2000r., 2001 r., 2002 r.) wi ększo ść spo śród 6 wska źników uległa poprawie w porównaniu do lat poprzednich. Ich warto ści odpowiadaj ą klasie Ia, Ib oraz klasie II. Jedynie w przypadku Ŝelaza ogólnego stwierdzono warto ści odpowiadaj ące klasie III klasyfikuj ąc je do wód niskiej jako ści.

2.2.2. Wody powierzchniowe

Gmina Lubrza charakteryzuje si ę średni ą g ęsto ści ą sieci wód powierzchniowych. Jest to wynikiem budowy wierzchnich warstw geologicznych. Utwory powierzchniowe terenu gminy, lessy i płaty Ŝwirowe - piaszczyste w obr ębie moren, sprzyjaj ą szybkiej migracji wód opadowych w podło Ŝe, a nieprzepuszczalne osady południowej cz ęś ci gminy sprzyjaj ą szybkim ich spływom powierzchniowym. Wynikiem niezbyt korzystnych warunków hydrogeologicznych jest brak rozwini ętej sieci rzecznej oraz mała zasobno ść wodna cieków powierzchniowych. Cały obszar gminy Lubrza poło Ŝony jest w dorzeczu rzeki Osobłogi, która jest lewostronnym, bezpo średnim dopływem Odry. Jej podstawowymi lewostronnymi dopływami na terenie gminy jest rzeka Prudnik, Potok Lubrzanka oraz rzeka Biała, które odwadniaj ą północno - zachodni ą cz ęść Płaskowy Ŝu Głubczyckiego.

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 30

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Biała

Rzeka Biała to najwi ększy dopływ Osobłogi. Wielko ść jej zlewni wynosi tylko 51,9 km 2. Całkowita długo ść rzeki wynosi 35,3 km. Na 31,3 km jest regulowana, szeroko ść koryta ok. 2,0 m, gł ęboko ść ok.1,5 m. Wypływa z du Ŝego źródliska, poło Ŝonego we wsi Pr ęŜ ynka. Zlewnia górnej Białej, poło Ŝona na gruntach gminy Lubrza, charakteryzuje si ę nadzwyczaj korzystnymi parametrami hydrologicznymi i hydrogeologicznymi, co przejawia si ę nagromadzeniem du Ŝej ilo ści źródeł wody na małej powierzchni, du Ŝej ich wydajno ści i du Ŝej wydajno ści otworów eksploatacyjnych oraz dobrej jako ści wody. W źródlisku rzeki (na gruntach wsi Pr ęŜ ynka) wyst ępuj ą intensywne dopływy wód podziemnych z poziomu czwartorz ędowego, zasilanego wodami ze zlewni rzeki Prudnik. Maj ą one form ę wycieków liniowych, którymi poci ęte jest silnie zabagnione dno doliny rzeki. Świadczy to o niezgodno ści zlewni powierzchniowej z podziemn ą. W zlewni górnej Białej istnieje prawdopodobnie najwi ększe skupisko źródeł na Ni Ŝu Polskim, wypływaj ących z utworów czwartorzędowych. Wi ększo ść z nich skupione jest na odcinku rzeki od Pr ęŜ ynki do Pr ęŜ yny, wypływaj ąc u podnó Ŝa silnie wyerodowanych zboczy doliny. Ich wydajno ść waha si ę od l do 30 l/s i cechuje si ę mał ą zmienno ści ą. Wody tej rzeki charakteryzuj ą si ę znacznym zanieczyszczeniem.

Prudnik

Najwi ększym i podstawowym ciekiem powierzchniowym, odwadniaj ącym teren gminy, jest przepływaj ąca z zachodu na wschód rzeka Prudnik, której dolina stanowi główn ą osi obni Ŝenia obszaru. Zasilana jest ona wod ą z licznych, niewielkich potoków oraz strumieni spływaj ących ze wschodnich stoków Gór Opawskich. Rzeka Prudnik płynie w gł ębokiej dolinie, nacinaj ącej przepuszczalne utwory czwartorz ędu do gł ęboko ści pod ścielaj ących je iłów trzeciorz ędowych. Zaliczana jest do rzek mało zasobnych w wod ę ze wzgl ędu na du Ŝe straty (odpływ) wody w trakcie jej przepływu. Stan sanitarny wód rzeki Prudnik generalnie jest zły, cho ć na przestrzeni ostatnich lat uległ znacznej poprawie. Stan czysto ści wód rzeki, ze wzgl ędu na udokumentowane powi ązania hydrogeologiczne z rzek ą Biała, nie pozostaje bez znaczenia dla istniej ącego zespołu uj ęć wody dla gminy Lubrza miasta Prudnik oraz miasta Biała. Zlewnia rzeki Prudnik o wielko ści 65,5 km 2 obejmuje cz ęś ciowo przygraniczne tereny le śne Czech oraz obszar gminy Głuchołazy , Prudnik i Lubrza. Na terenie tej ostatniej zajmuje jej południow ą cz ęść (grunty wsi Trzebina, Jasiona, Skrzypiec, Dytmarów i Krzy Ŝkowice). W miejscowo ści Dytmarów wpływa na obszar Republiki Czeskiej. Jedynym jej znacz ącym dopływem jest prawobrze Ŝny Złoty Potok. Innym lewobrze Ŝnym dopływem jest Potok Trzebiniecki. Długo ść rzeki po stronie polskiej wynosi ok. 14,0 km. Rzeka ma nieuregulowany przepływ, charakteryzuj ący si ę gwałtownymi wezbraniami powodziowymi. W rejonie miejscowo ści Skrzypiec planuje si ę budow ę małej elektrowni wodnej.

Potok Trzebiniecki (Ttrzebinka)

Potok Ttrzebiniecki jest lewostronnym dopływem rzeki Prudnik. Przepływa on przez tereny zabudowane wsi Trzebina. Stan wód tego potoku nie jest kontrolowany, ze wzgl ędu na jego przebieg przez nieskanalizowane tereny wsi Trzebina mo Ŝna jedynie przypuszcza ć, Ŝe jako ść jago wód me jest najlepsza.

Potok Lubrzanka

Potok Lubrzanka jest bezpo średnim dopływem lewostronnym rzeki Osobłogi. Przepływaj ą przez teren gminy z zachodu na wschód w rejonie wsi Lubrza. Stan czysto ści wód tego cieku powierzchniowego tak Ŝe nie jest badany. Prawdopodobnie jego wody wykazują szereg zanieczyszcze ń, pochodz ących ze zrzutów ścieków bytowych z terenów zabudowanych wsi Lubrza, przez które przepływa.

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 31

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Potok Browiniecki (Mły ński) oraz Młynówka

W północno - wschodniej cz ęś ci gminy bior ą swój pocz ątek prawobrze Ŝne dopływy rzeki Białej tj. Potok Browiniecki (Mły ński) oraz Młynówka. Wielko ść ich zlewni jest równorz ędna zlewni górnej Białej, lecz dopływy s ą przeszło dwukrotnie mniejsze. Fakt ten potwierdza tez ę o niezgodno ści zlewni wód podziemnych ze zlewni ą hydrologiczn ą (wód powierzchniowych). Badania stanu czysto ści wód Potoku Browinieckiego w Zielinie wykazały nieco wy Ŝsz ą zawarto ść fosforanów (II klasa czysto ści), a pozostałe wska źniki były generalnie korzystniejsze w stosunku do wielko ści z bada ń w 1988 roku, co mo Ŝna interpretowa ć jako symptom ograniczenia wpływu źródeł zanieczyszczenia badanych wód.

2.2.2.1. Monitoring wód powierzchniowych

Monitoring powierzchniowych wód płyn ących jest systemem maj ącym na celu pozyskiwanie, gromadzenie i przetwarzanie danych o jako ści zasobów wód powierzchniowych oraz o przyczynach ich zanieczyszczenia. Podstawowymi zadaniami monitoringu wód powierzchniowych s ą: - ilo ściowy i jako ściowy bilans zasobów wodnych, - dostarczanie danych o stanie czysto ści wód powierzchniowych, - zbieranie danych umo Ŝliwiaj ących prognozowanie zmian hydrogeochemicznych zachodz ących w zlewniach, - prognozowanie zmian jako ści wód zlewni w zmieniaj ących si ę warunkach hydrologicznych, - zapewnienie dopływu wiarygodnych danych dla ustalenia kierunku oraz charakteru i zakresu działa ń ochronnych, - naukowe udokumentowanie stanu i procesu zmian jako ści wód, - kontrola realizacji i dokonywanie ocen skuteczno ści egzekwowania wymogów prawa w zakresie ochrony wód, stworzenie bazy danych według światowych standardów dla wykonywania ocen i analiz porównawczych poziomu zanieczyszczenia wód dla potrzeb krajowych i mi ędzynarodowych.

Na terenie gminy Lubrza realizowane s ą badania monitoringowe wód powierzchniowych płyn ących w przekroju pomiarowo – kontrolnym sieci krajowej. Badania monitoringowe wód powierzchniowych w przekrojach pomiarowo – kontrolnych sieci regionalnej nie były prowadzone ( stan na koniec 2002 r.). Na terenie gminy Lubrza ,, Program bada ń monitoringu podstawowego w 2002 r.’’ uwzgl ędniał wody rzeki Prudnik w przekroju pomiarowo – kontrolnym w miejscowo ści Dytmarów – kilometra Ŝ ppk: km 6+000.

Zakres interpretacji i ocen uwzgl ędniaj ący wielko ści wyj ściowe obejmuje:

• przeci ętn ą jako ść wód (PJW) – ustalan ą na podstawie warto ści środkowych ( S S ) z rozpatrywanej serii,

• najwy Ŝszy stopie ń zanieczyszczenia (NSZ) – dokumentowany ekstremalnymi (S E) warto ściami oznacze ń z rocznej serii bada ń.

Decyduj ące dla ko ńcowych rezultatów klasyfikacji przeci ętnej jako ści wód rzeki Prudnik w rejonie granicy z Czechami s ą wyniki oznacze ń azotu azotynowego (S S – 0,07 mg) i fosforu ogólnego (S S – 0,039 mg). Z ograniczon ą cz ęstotliwo ści ą rejestrowano przekroczenia granicznych warto ści klasy trzeciej równie Ŝ dla Miana Coli (33%) i fosforanów (25%).Dla przewa Ŝaj ącej ilo ści wska źników zanieczyszczenia uwzgl ędnionych w programie monitoringu podstawowego pełne wyniki ocenianej serii bada ń odpowiadaj ą normom klasy pierwszej. Nale Ŝą do nich warto ści : odczynu, tlenu rozpuszczonego, BZT 5, CZD, wska źniki zasolenia, Ŝelaza ogólnego, metale ci ęŜ kie, chlorofil ,,a’’ oraz SPC (stan na koniec 2002 r.). Wska źniki zanieczyszcze ń dla wód rzeki Prudnik – przekrój graniczy Dytmarów – przedstawia tab.9.

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 32

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Tab.9 Wska źniki zanieczyszcze ń dla wód rzeki Prudnik

Wyniki bada ń* Lp Wska źnik zanieczyszczenia 2001 2002

SE SS SE SS 1 Tlen rozpuszczony 8,2 11,1 7,7 10,3 2 BZT 5 5,6 2,2 4,0 2,6 3 CZN 10,4 4,7 6,0 4,9 4 Substancje rozpuszczone 432 316 468 365 5 Chlorki 63 35 63 42 6 Siarczany 123 86 140 100 7 PEW 736 528 731 564 8 Azot amonowy 0,64 0,45 0,83 0,41 9 Azot azotynowy 0,094 0,050 0,189 0,070 10 Azot azotanowy 9,1 4,0 5,1 2,8 11 Azot ogólny 10,2 5,1 6,1 4,0 12 Fosforany 1,25 0,51 1,70 0,78 13 Fosfor ogólny 0,63 0,33 0,66 0,39 * z wyj ątkiem PEW w mg/dm 3,a* pogrubiona kursywa - warto ści nieodpowiadaj ące normom klasy trzeciej Źródło: „Stan środowiska w województwie opolskim w roku 2002”

Zakres zmian przeci ętnych wyników oznacze ń BZT 5, azotu amonowego oraz fosforanów (warto ści S S) dla rzeki Prudnik w przekroju pomiarowo – kontrolnym w Dytmarowie, kontrolowanych w okresie 1993 – 2002 przedstawiono w tab.10

Tab.10 Zakres oznacze ń BZT ,, azotu amonowego, fosforanów dla wód Prudnika w przekroju pomiarowo – kontrolnym w Dytmarowie 3 Warto ści S S (mg/dm ) dla przekrojów Seria bada ń Zakres oznacze ń Zakres oznacze ń Zakres oznacze ń (rok) BZT 5 fosforanów azotu amonowego 1993 9,7 2,93 4,1 1994 15,8 3,00 3,4 1995 6,6 1,19 1,9 1996 4,0 0,61 0,9 1997 3,8 1,45 1,0 1998 2,4 1,45 0,5 1999 3,2 1,27 0,4 2000 2,9 1,37 0,5 2001 2, 0,51 0,5 2002 2,6 0,77 0,4

Źródło: „Stan środowiska w województwie opolskim w roku 2002”

Przedstawiony zakres informacji pozwala na stwierdzenie, Ŝe w stosunku do stanu z lat 1993 – 1994 nastąpiły bardzo korzystne relacje zmian warto ści S S wska źników zanieczyszcze ń . Zawarto ść azotu amonowego w wodach Prudnika uległa dziesi ęciokrotnemu zmniejszeniu (4,1 – 0,4 3 3 3 mg N / dm ), zawarto ści fosforanów (2,93 – 0,77 mg PO 4 / dm ) i BZT 5 (9,7 – 2,6 mg O 2 / dm ) uległy prawie czterokrotnemu zmniejszeniu.

2.2.3. Wody opadowe

Koordynatorem monitoringu wód opadowych jest Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, natomiast nadzór merytoryczny nad jego realizacj ą prowadzi Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział we Wrocławiu. Celem monitoringu jest okre ślenie rozkładu ładunków zanieczyszcze ń wprowadzanych do z mokrym opadem do podło Ŝa w uj ęciu przestrzennym

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 33

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011 i czasowym za pomoc ą stacji pomiarowych. Spo śród 25 stacji monitoringowych słu Ŝą cych do oceny jako ści wód opadowych, Ŝadna nie jest zlokalizowania na terenie województwa opolskiego, a tym samym na obszarze gminy Lubrza. Najbli Ŝsze znajduj ą si ę stacje we Wrocławiu i na Śnie Ŝce ( woj. dolno śląskie), w Raciborzu i Katowicach ( woj. Śląskie) oraz w Kaliszu ( woj. Wielkopolskie) i Sulejowie ( woj. Łódzkie).

2.2.4. Gospodarka wodno-ściekowa

2.2.4.1. Zaopatrzenie w wod ę

Stopie ń zaopatrzenia w wod ę mieszka ńców gminy Lubrza jest wysoki i przekracza 99,0 %. Mieszka ńcy gminy Lubrza zaopatrywani s ą w wod ę ujmowan ą przez studnie gł ębinowe. Na terenie gminy funkcjonuj ą 2 uj ęcia wód podziemnych: Olszynka oraz Skrzypiec, zaopatruj ące mieszka ńców gminy w wod ę. Ponadto na terenie gminy Lubrza znajduj ą si ę uj ęcia wody: Pr ęŜ ynka oraz Lisy Dobroszowice, które zasilaj ą w wod ę miasto Prudnik. Eksploatacj ą wodoci ągów zajmuj ę si ę w gminie Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej (ZGKiM) powstały w styczniu 1995 r. ZGKiM jest zakładem bud Ŝetowym obsługuj ącym: sie ć wodoci ągow ą, usługi w zakresie wywozu odpadów stałych, gospodark ę komunaln ą, zimowe utrzymanie dróg i inne prace. W zakresie wodoci ągowania ZGKiM obsługuje dwie stacje wodoci ągowe tj. SUW Olszynka i Stacj ę Wodoci ągow ą w Skrzypcu. W zakresie odpadów gmina wyposa Ŝona jest w pojemniki KP-7, którymi wywo Ŝone s ą odpady na Mi ędzygminne Wysypisko Śmieci w Prudniku. W zakresie gospodarki komunalnej Zakład wykonuje prace powierzone z Urz ędu Gminy Lubrza na które otrzymuje dotacje.

Maksymalna wydajno ść uj ęcia Olszynka wg decyzji wynosi - 74,0 m 3/h, uj ęcia Skrzypiec – 55,6 m3/h.Z własnego uj ęcia wody opartego na studniach wierconych do gł ęboko ści 53,50m, zało Ŝonych w czwartorz ędowym pi ętrze wodono śnym korzysta Stadnina Koni LISY (Dobroszowice). Zasoby wody: 18,60 m 3/h przy depresji 1,4m. Woda dobrej jako ści.

Ponadto na terenie wsi Trzebina stwierdzono wyst ępowanie wód mineralnych o cechach leczniczych. Ich eksploatacja rozpocz ęła si ę ju Ŝ na pocz ątku XIX wieku (1809 r.), a zako ńczyła z nieznanych przyczyn w latach 50-tych tego wieku. Na ich bazie we wsi powstało niewielkie uzdrowisko, dzi ś nieistniej ące, w którym leczono schorzenia reumatologiczne. Badania podj ęte w 1994 roku przez firm ę PROXIMA S. A. (Przedsi ębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu) na zlecenie Urz ędu Gminy Lubrza, wykazały istnienie podziemnych wód mineralnych o cechach leczniczych. Prace dotyczyły istniej ących studni (I i II) dawnego uzdrowiska, zlokalizowanych na terenie zespołu pałacowe - parkowego. Wody obu studni charakteryzuj ą si ę mineralizacj ą powy Ŝej 200mg/dm3 i zbli Ŝonym składem fizyko-chemicznym, przy czym podstawową ich warto ści ą jest wyst ępowanie pierwiastków i zwi ązków farmakologicznie czynnych (jodu i kwasu metakrzemowego), daj ących podstaw ę zakwalifikowania ich jako leczniczych.

wodoci ąg Olszynka

Zasila w wod ę miejscowości: Olszynka, Słoków, Laskowice, Nowy Browiniec, Lubrza. Uj ęcie wody stanowi ą 2 studnie wiercone, eksploatuj ące trzeciorz ędowy wodono śny. Gł ęboko ść studni wynosi 122 i 117,5m. Zatwierdzone zasoby wody w ilo ści: 40m 3/h, przy depresji 17m. Pozwolenie na pobór wód wgł ębnych i eksploatacj ę urz ądze ń wodnych zostało wydane przez Wojewod ę Opolskiego 3 czerwca 1988r nr O Ś.II/7211/103/88 z terminem wa Ŝno ści 31. XII. 2010r.

Zezwolono na pobór wody w ilo ści: Qmaxh = 74 m 3/h, Qmaxd= 802m3/d, Qśr.d = 634m 3/d.

Uj ęcie wody ma ustanowione strefy ochronne.

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 34

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Woda jest uzdatniana ze wzgl ędu na Fe i Mn.

System działania wodoci ągu: studnie - filtry ci śnieniowe ( Ŝwir, dolomit) - zbiornik - pompy IIo – hydrofory - sie ć. Zbiornik wyrównawczy usytuowany jest w obr ębie SUW, pojemno ść zbiornika - 200 m 3

wodoci ąg Skrzypiec

Zasila w wod ę Skrzypiec, Dytmarów, Trzebina, Jasiona, Krzy Ŝkowice. Uj ęcie wody stanowi ą 2 studnie wiercone o gł ęboko ści 28,5 m, eksploatuj ące czwartorz ędowy poziom wodono śny. Zasoby wody zostały zatwierdzone w ilo ści: 55,60m 3/h przy depresji 2,4-3,2m dla obszaru F= 0,199 km 2.Pozwolenia na pobór wód wgł ębnych i eksploatacj ę urz ądze ń wodnych udzielono decyzj ą z dnia 18 stycznia1996r nrO Ś-III-6210/317/95/96 oraz 15 kwietnia 1998r nr O Ś.III-6210/86/98.

Zezwolono na pobór wody w ilo ści: Q maxh = 55,6m 3/h, Qmaxd =1292 m 3/d, Qśr.d =1016 m 3/d. Pozwolenie jest wa Ŝne do 31 grudnia 2010 r.

Woda czerpana jest do sieci bez uzdatniania. W obrębie strefy bezpo średniej uj ęcia wody usytuowany jest Zbiornik wody o pojemno ści 330 m 3. Zbiornik po średni znajduje si ę na wschód od miejscowo ści Trzebina – na wzniesieniu. Pompownia wody usytuowana jest po zachodniej stronie wsi Trzebina.

Długo ść sieci rozdzielczej na terenie gminy wynosi 35 km + 19,7 km sieci magistralnej. Planuje si ę spi ęcie sieci 2 systemów wodoci ągowych ł ącz ąc ruroci ągi Lubsza i Dytmarów

W tab.11 oraz tab.12 przedstawiono stan infrastruktury technicznej zwi ązanej z zaopatrzeniem w wod ę oraz wielko ść zu Ŝycia wody wodoci ągowej w gminie Lubrza

Tab.11 Stan infrastruktury technicznej zwi ązanej z zaopatrzeniem w wod ę oraz wielko ść zu Ŝycia wody wodoci ągowej w gminie Lubrza Zu Ŝycie wody z wodoci ągów Długo ść Poł ączenia prowadz ące w gospodarstwach domowych rozdzielczej sieci do budynków Gmina/ Powiat na wodoci ągowej mieszkalnych ogółem 1 mieszka ńca [km] [-] [tys. m 3] [m 3] Lubrza 37,1 1154 104,3 22,8

Powiat prudnicki 332,1 9731 1983,6 32,1 Źródło: „Rocznik statystyczny województwa opolskiego, 2003”

Tab.12 Stan infrastruktury technicznej zwi ązanej z zaopatrzeniem w wod ę oraz wielko ść zu Ŝycia wody wodoci ągowej w w gminie Lubrza Długo ść sieci Liczba przył ączy Stopie ń Zu Ŝycie wody na cele wodoci ągowej wodoci ągowych zwodoci ągowania konsumpcyjne Gmina/ Powiat gminy na 1 mieszka ńca [km] [ szt ] [%] (m3/m/rok) Lubrza 79,2 1066 99,0 20,3

443,5 10289 97,73 29,4 Powiat prudnicki Źródło: „Ankietyzacja gminy Lubrza, 2004”

Jako ść ujmowanej wody na terenie gminy Lubrza przedstawiono w poni Ŝszych tab.13,14,15,16,17.

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 35

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Tab.13 Jako ść wody surowej w gminie Lubrza

Lp Gmina Uj ęcie Studnia Rok Badania fizyczne Badania bakteriologiczne badania Barwa Mętno ść Odczyn Amoniak Azotany Azotyny Mangan Twardo ść śelazo Bakterie Esherichia mgPt/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l coli coli w w 100cm 3wo 100m 3 wody dy 1 Lubrza Olszynka 1 i 2 2003 10 0,6 7,24 0,71 n.w. 0,01 0,42 bd 1,26 0 bd 2 Lubrza Skrzypiec 1 i 2 2003 1 0,1 6,73 0,15 6,56 0,01 n.w. bd n.w. 0

Tab.14 Jako ść wody uzdatnionej w gminie Lubrza

Lp Gmina Uj ęcie Studnia Rok Badania fizyczne Badania bakteriologiczne badania Barwa Mętno ść Odczyn Amoniak Azotany Azotyny Mangan Twardo ść śelazo Bakterie Esherichia mgPt/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l coli coli w w 100cm 3wo 100m 3 wody dy 1 Lubrza Olszynka 1 i 2 2003 1 0,1 7,39 0,35 0,08 0,025 0,02 bd 0,04 0 bd

Tab.15 Jako ść wody u odbiorcy w gminie Lubrza

Lp Gmina Uj ęcie Studnia Rok Badania fizyczne Badania bakteriologiczne badania Barwa Mętno ść Odczyn Amoniak Azotany Azotyny Mangan Twardo ść śelazo Bakterie Esherichia mgPt/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l coli coli w w 100cm 3wo 100m 3 wody dy 1 Lubrza Olszynka 1 i 2 2003 1 0,1 7,29 0,11 1,36 0,001 n.w. b.d 0,01 0 bd 2 Lubrza Skrzypiec 1 i 2 2003 1 0,1 6,64 0,16 1,67 0,001 n.w. b.d. n.w. 0 bd

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 36

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Tab.16 Jako ść wody surowej na uj ęciach Pr ęŜ ynka oraz Lisy Dobroszowice ( zasilanie w wod ę miasta Prudnik)

Lp Gmina Uj ęcie Studnia Rok Badania fizyczne Badania bakteriologiczne badania Barwa Mętno ść Odczyn Amoniak Azotany Azotyny Mangan Twardo ść śelazo Bakterie mgPt/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l coli w 100cm 3 wody 4 Lubrza Lisy S1 2003 4 1 6,7 0,05 14,7 0,007 0,020 196 0,11 0 1z 2 0 6,7 0,05 13,2 0,008 0,009 232 0,10 0 1 Aw 3 0 6,6 0,05 21,4 0,020 0,012 210 0,05 0 5 Lubrza Pr ęŜ ynka zbiorcza 2003 0,4 0,1 6,7 0,18 25,4 0,016 0,014 216 0,05 0

Tab.17 Jako ść wody uzdatnionej na uj ęciu Pr ęŜ ynka ( zasilanie w wod ę miasta Prudnik)

Lp Gmina Uj ęcie Studnia Rok Badania fizyczne Badania bakteriologiczne badania Barwa Mętno ść Odczyn Amoniak Azotany Azotyny Mangan Twardo ść śelazo Bakterie mgPt/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l coli w 100cm 3wo dy 4 Lubrza Pompownia zbiorcza 2003 5 0 6,7 0,05 30,1 0,03 0,009 272 0,07 0 Pr ęŜ ynka

Źródło: Ankietyzacja ZGKiM Lubrza Ankietyzacja ZWiK Prudnik

EKOPOL - PROJEKT OPOLE 37

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

2.2.4.2. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków komunalnych

Gmina Lubrza nie ma zorganizowanego systemu odprowadzania ścieków. Przewiduje si ę skanalizowanie gminy w oparciu o oczyszczalni ę ścieków w Prudniku. Na podstawie rozeznania terenu proponuje si ę system kanalizacji grawitacyjnej – tłocznej z zakończeniem oczyszczalni ą ścieków w Prudniku. Oczyszczalnia ścieków w Prudniku jest nowoczesn ą oczyszczalni ą wybudowan ą w latach 1992 – 1996r., typ MBB mechaniczno – biologiczna z usuwaniem biogenów, przepustowo ść 18650 m 3/dob ę. Docelowa przepustowo ść Q = 11 000,0 m³/d z pozwoleniem wodno-prawnym wa Ŝnym do 31.12.2010r.

2.3. GLEBY

2.3.1. Charakterystyka gleb

Wła ściwo ści gleby jako jednego z podstawowych elementów środowiska przyrodniczego decyduj ą przede wszystkim o przydatno ści rolniczej, z czego wynika konieczno ść dogł ębnego jej poznania oraz stosowania wła ściwych metod ochrony przed zanieczyszczeniem. Gleby analizowanego terenu wykazuj ą znaczne zró Ŝnicowanie pod wzgl ędem typologicznym. Wynika ono przede wszystkim z budowy geomorfologicznej terenu oraz z istniej ących warunków hydrologicznych. W gminie wyst ępuj ą bielice, gleby brunatne, czamoziemy zdegradowane oraz mady. Nie wyst ępuj ą na terenie gminy Lubrza gleby pochodzenia organicznego (w tym tak Ŝe gleby organiczne obj ęte prawn ą ochron ą). W cz ęś ci północno - zachodniej przewa Ŝaj ą czamoziemy zdegradowane, a w północno - wschodniej gleby brunatne. Na południowym terenie gminy dominuj ą biełice. Mady wyst ępuj ą w dolinach rzek szczególnie w dolinie rzeki Prudnik i Potoku Trzebinieckiego. Ogromna wi ększo ść gleb gminy powstała z utworów lessowatych ilastych. Tylko w częś ci południowej obszaru gminy spotyka si ę gliny niekiedy pod ścielone szkieletem. Ogólnie gleby gminy Lubrza mo Ŝna oceni ć jako bardzo dobre dla potrzeb rolnictwa, jedne z najlepszych w województwie. Umo Ŝliwiaj ą one swobodny dobór ro ślin do uprawy. Sprzyjaj ą uprawie w szerokim zakresie okopowych, w w śród nich buraków cukrowych oraz zbó Ŝ z pszenic ą na czele. Ograniczy ć nale Ŝy upraw ę ro ślin pastewnych.

Ogromn ą przewag ę w gminie maj ą najcenniejsze u Ŝytki, jakimi s ą okopowe z glebach mocnych (I). Wyst ępuj ą one a Ŝ na 82,4% powierzchni gminy. U Ŝytki te s ą przydatne pod upraw ę najbardziej wymagaj ących ro ślin. Gleby średnie (II) spotykamy bardzo rzadko , gdy Ŝ wyst ępuj ą tylko na 2,3% uŜytków rolnych. W niektórych wsiach (Nowym Browi ńcu, Jasionie, Trzebini) spotyka si ę gleby ci ęŜ kie okresowo za wilgotne (VI), które zajmuj ą tylko 3,3% powierzchni gminy. W zwi ązku z du Ŝym urozmaiceniem rze źby terenu oraz dominuj ącymi glebami lessopodobnymi wyst ępuje tutaj wzgl ędnie du Ŝo gruntów nara Ŝonych na erozj ę powietrzno-wodn ą oraz Ŝlobinow ą (pogł ębianie dolin przez cieki wodne). Najbardziej na zjawisko erozji s ą nara Ŝone grunty wsi Trzebinia (13,9%) i Nowy Browiniec (12,9%). W mniejszym nasileniu tereny zagro Ŝone erozj ą wodn ą wyst ępuj ą we wsi Stoków (6,6%) oraz Pr ęŜ ynce (2,1%). Głównymi przyczynami erozji s ą nieprawidłowo prowadzone zabiegi agrotechniczne (orka podłu Ŝna na skłonach, wadliwe płodozmiany), wadliwy układ pól (miedz), czynniki klimatyczne (nasilenie opadów atmosferycznych i szybko ść topnienia śniegów), a tak Ŝe skład granulometyryczny i struktura gleby. U Ŝytki zagro Ŝone erozj ą wymagaj ą specjalnego doboru ro ślin do uprawy i agrotechniki, przeciwdziałaj ącej temu niekorzystnemu zjawisku. Na u Ŝytkach zagro Ŝonych erozj ą nale Ŝy ograniczy ć do minimum upraw ę okopowych, których to agrotechnika nasila niekorzystne zjawiska erozyjne. Działania zapobiegaj ące erozji obejmuj ą ponadto wykonanie melioracji przeciwerozyjnych, zwi ększaj ących chłonno ść wodn ą gleby i zmniejszaj ących spływ powierzchniowy, realizacj ę pasów wiatrochronnych, tworzenie warstwicowego układu pól, stosowania orki równoległej do warstwie, tarasowania zboczy, stosowania specjalnych płodozmianów przeciwerozyjnych, zadarniania zboczy i pagórków, zakładania zadrzewień i zakrzewie ń śródpolnych, zaniechania uprawy ro ślin sezonowych na rzecz ro ślin trwałych, a w skrajnych przypadkach zalesienie terenu.

38 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

2.3.2. Stan czysto ści gleb

Monitoring gleb w sieci krajowej prowadzi Instytut Uprawy Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska. W 2002 r. stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu przedstawiła wyniki bada ń zawarto ści metali ci ęŜ kich w próbkach gleb pobranych do oceny analitycznej w okresie 1992 – 1997. Podano informacje o ilo ściach próbek oraz zawarto ści całkowitej kadmu, miedzi, niklu, ołowiu i cynku, wyra Ŝonej st ęŜ eniami średnimi (S S), najwy Ŝszymi (S W) i najni Ŝszymi (S N) jak równie Ŝ w pi ęciostopniowej skali zanieczyszczenia (I 0 - V 0 ). Ł ącznie do oceny analitycznej poddano 19 próbek z terenu gminy Lubrza. Syntetyczna charakterystyka tych danych stanowi wa Ŝny element oceny stanu środowiska w gminie Lubrza.

Zawarto ść metali ci ęŜ kich w glebach

W glebach gminy Lubrza wyst ępuje szereg metali ci ęŜ kich typu: kadm, mied ź, nikiel, ołów oraz cynk. Zawarto ść kadmu i cynku przekracza warto ść st ęŜ eń naturalnych w glebach gminy. Zawarto ść kadmu (Cd) w glebach gminy Lubrza jest wi ększa od zawarto ści naturalnej o 15,8%, oraz cynku (Zn) o 5,3%.

Wyniki bada ń zawarto ści kadmu w glebach gminy Lubrza ( na podstawie wyników bada ń SCHR z lat 1992 – 1997 ) przedstawia tab.18.

Tab.18 Zawarto ści kadmu w glebach gminy Lubrza Lp. Gmina Ilo ść próbek Zawarto ść całkowita w mg Cd/kg SS SW SN 1. Lubrza 19 0,53 1,17 0,33 Źródło: Ankietyzacja Stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu

Wyniki bada ń zawarto ści miedzi w glebach gminy Lubrza ( na podstawie wyników bada ń SCHR z lat 1992 – 1997 ) przedstawia tab.19.

Tab.19 Zawarto ści miedzi w glebach gminy Lubrza Lp. Gmina Ilo ść próbek Zawarto ść całkowita w mg Cu/kg SS SW SN 1. Lubrza 19 12,4 15,6 8,0 Źródło: Ankietyzacja Stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu

Wyniki bada ń zawarto ści niklu w glebach gminy Lubrza ( na podstawie wyników bada ń SCHR z lat 1992 – 1997 ) przedstawia tab.20.

Tab.20 Zawarto ści niklu w glebach gminy Lubrza Lp. Gmina Ilo ść próbek Zawarto ść całkowita w mg Ni/kg SS SW SN 1. Lubrza 19 14,8 20,0 10,1 Źródło: Ankietyzacja Stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu

Wyniki bada ń zawarto ści ołowiu w glebach gminy Lubrza ( na podstawie wyników bada ń SCHR z lat 1992 – 1997 ) przedstawia tab. 21.

Tab.21 Zawarto ści ołowiu w glebach gminy Lubrza Lp. Gmina Ilo ść próbek Zawarto ść całkowita w mg Pb/kg SS SW SN 1. Lubrza 19 26,0 45,6 17,6 Źródło: Ankietyzacja Stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu

39 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Wyniki bada ń zawarto ści cynku w glebach gminy Lubrza ( na podstawie wyników bada ń SCHR z lat 1992 – 1997 ) przedstawia tab.22.

Tab.22 Zawarto ści cynku w glebach gminy Lubrza Lp. Gmina Ilo ść próbek Zawarto ść całkowita w mg Zn/kg SS SW SN 1. Lubrza 19 59,6 123,9 41,6 Źródło: Ankietyzacja Stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu

Zanieczyszczenia gleb na terenie gminy Lubrza z udziałem próbek gleb o zawarto ści metali ci ęŜ kich wy Ŝszej ni Ŝ naturalna przedstawia tab.23.

Tab.23 Zanieczyszczenia gleb na terenie powiatu prudnickiego z udziałem próbek gleb o zawarto ści metali ci ęŜ kich wy Ŝszej ni Ŝ naturalna Lp. Gmina Ilo ść Procentowy udział próbek gleb o zawarto ści metali ci ęŜ kich zbadanych Kadm Mied ź Nikiel Ołów Cynk próbek (Cd) (Cu) (Ni) (Pb) (Zn) 1. Lubrza 19 15,8 0,0 0,0 0,0 5,3 Źródło: Ankietyzacja Stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu

Zakwaszenie gleb

W latach 2000 - 2003 stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu przeprowadziła na terenie gminy Lubrza kompleksowe badania na zawarto ść makroelementów gleb. Wykonywano ł ącznie 1313 prób na obszarze 2981ha. Uzyskane wyniki pozwalaj ą na stwierdzenie, i Ŝ na obszarze gminy Lubrza zdecydowana wi ększo ść gleb ma odczyn lekko kwa śny (696 prób na powierzchni 53,0 ha). Przewa Ŝaj ą gleby o bardzo wysokiej zawarto ści fosforu (407 prób na powierzchni 31,0 ha), średniej zawarto ści potasu (462 prób na powierzchni 35,2 ha) oraz średniej zawarto ści magnezu ( 427 prób na powierzchni 32,5 ha).Wyniki tych bada ń przedstawiaj ą poni Ŝsze tab.24, tab.25 oraz tab.26.

Tab.24 Wyniki bada ń gleb na zawarto ść makroelementów za okres 01.01.2000 r . do 31.12.2003 Gmina Pobrano prób/ Odczyn (pH) Potrzeby wapnowania Przebadano bardzo kwa ś lekko oboj ęt- zasado- koniecz- potrzeb- wska ograni - zb ędne ha kwa śny ny kwa śny ny wy ne ne zane czone

Lubrza 1313 80 470 696 66 1 549 388 300 72 4 2981 6.1 35.8 53.0 5.0 0.1 41.8 29.6 22.8 5.5 0.3

Tab.25 Wyniki bada ń gleb na zawarto ść makroelementów za okres 01.01.2000 r. do 31.12.2003 r. Gmina Pobrano Zawarto ść fosforu Zawarto ść potasu prób/ Przebada bardzo niska śred wysoka bardzo bardzo niska śred wyso bardzo no niska nia wysoka niska nia ka wysoka ha Lubrza 1313 43 245 360 258 407 76 179 462 234 362 2981 3.3 18.7 27.4 19.6 31.0 5.8 13.6 35.2 17.8 27.6 Źródło: Ankietyzacja Stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu

Tab.26 Wyniki bada ń gleb na zawarto ść makroelementów za okres 01.01.2000 r. do 31.12.2003 r. Gmina Pobrano Zawarto ść magnezu prób/ Przebadano bardzo niska średnia wysoka bardzo ha niska wysoka

Lubrza 1313 375 324 427 160 27 2981 28.6 24.7 32.5 12.2 2.1 Źródło: Ankietyzacja Stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu

40 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

2.4. SUROWCE MINERALNE

Na terenie gminy Lubrza udokumentowano trzy zło Ŝa surowców mineralnych. Nale Ŝą do nich zło Ŝa: - Skrzypiec - kruszywa naturalnego , o zasobach geologicznych wynosz ących 3605 300 t., - Trzebinia - kruszywa naturalnego, o zasobach geologicznych wynosz ących 9574 000 m 3., - Jasiona - surowca ilastego, o zasobach geologicznych wynosz ących 440 100 m 3.

Ilo ść zasobów geologicznych wszystkich 3 złó Ŝ wynosi 14 899 tys. ton, a przemysłowych 43,35 tys. ton, w tym jedno jest obecnie eksploatowane (Jasiona).

Tab.27 Ilo ść i zasoby złó Ŝ surowców mineralnych w gminie Lubrza Gmina/Powiat Ilo ść złó Ŝ Zasoby [tys. ton] Wydobycie ogółem w tym geologiczne przemysło w 2001r. eksploatowa bilansowe we nych Lubrza 3 1 14 899 43,35 - Powiat Prudnik 18 8 96 221 16 838 220 Województwo opolskie 203 76 3 568 144 1 041 479 11 479 Źródło: Diagnoza stanu środowiska naturalnego w woj.opolskim (UM, 2003r )

Wykaz wszystkich udokumentowanych złó Ŝ kopalin w gminie Lubrza przedstawiono w tab.28.

Tab.28 Wykaz udokumentowanych złó Ŝ kopalin na terenie gminy Lubrza Lp Zło Ŝe Gmina Zasoby [tys. ton] Wydobycie Geologiczne Przemysłowe w 2001 r. bilansowe [tys. ton] Surowce ilaste ceramiki budowlanej 1. Jasiona Lubrza 430 – – (eksploatowane okresowo) Kruszywo naturalne 1. Skrzypiec (nieeksploatowane) Lubrza 4895 43,35 – 2. Trzebina (eksploatowane) Lubrza 9574 – – Ogółem zło Ŝa eksploatowane: Źródło: Diagnoza stanu środowiska naturalnego w woj.opolskim (UM, 2003r )

2.4.1. Szczegółowa charakterystyka bazy zasobowej

Zło Ŝe Jasiona

Kopalina – surowce ilaste ceramiki budowlanej - glina, zło Ŝe suche, poziom wodono śny (czwartorz ędowy) - podzło Ŝowy, ocen ę wpływu eksploatacji na środowisko - nie opracowano, kopaliny towarzysz ące nie wyst ępuj ą.

Kierunek zastosowania kopaliny – do produkcji ceramiki czerwonej

Stan zagospodarowania zło Ŝa – zło Ŝe eksploatowane, data rozpocz ęcia eksploatacji 1997 r., sposób eksploatacji odkrywkowy, zagro Ŝenia osuwiskami

Zasoby geologiczne – 440.100 m 3 - zasoby bilansowe bez filarów ochronnych, 3.400 m3 - zasoby bilansowe w filarze ochronnym Zasoby ustalone na dzie ń 1988.11.10, zatwierdzone decyzj ą MO ŚZNiL nr dec. KZK/012/W/5638/89/90 z dnia 23.01.1990r.

Powierzchnia zło Ŝa –9,92 ha, średnia gł ęboko ść sp ągu 4,6m średnia mi ąŜ szo ść kopaliny 4,3 m, grubo ść nadkładu 0,3m.

41 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Zło Ŝe Skrzypiec

Kopalina – kruszywo naturalne - piasek, piasek ze Ŝwirem. Zło Ŝe suche, poziomy wodono śne nie wyst ępuj ą. Brak oceny wpływu eksploatacji na środowisko.

Sposób eksploatacji – odkrywkowy, system eksploatacji ścianowy, zagro Ŝenia osuwiskami.

Powierzchnia zło Ŝa – zasoby bilansowe w kat C1; - 101.920 m 2 - piasek ze Ŝwirem, - 129.560 m 2-piasek. zasoby bilansowe w kat C2; -1594.100 m 2 - piasek ze Ŝwirem, - 494.560 m 2 – piasek.

Zasoby geologiczne – - 4895.000 m 3 - piasek ze Ŝwirem - 287.000 m 3 - zasoby bilansowe w filarze ochronnym - 100.000 m 3 - piasek - 58.000 m 3 - zasoby bilansowe w filarze ochronnym - Zasoby ustalone na dzie ń 1985.07.01, zatwierdzone decyzj ą MOSZN KZŁ/012/W/5135/86 z dnia 1986.12.30

Zasoby przemysłowe – - 4335.700 m 3 - piasek ze Ŝwirem - 871.200 m 3 - zasoby bilansowe w filarze ochronnym - Zasoby ustalone na dzie ń 1986.12.31, zatwierdzone decyzj ą MMP/76/87

Zło Ŝe Trzebina

Kopalina – kruszywo naturalne – Ŝwir, zło Ŝe cz ęś ciowo zawodnione, poziom wodono śny czwartorz ędowy na gł. 1,5 - 14,3 m, ci śnienie wody w poziomie, zwierciadło swobodne, ocen ę wpływu eksploatacji na środowisko - nie opracowano, kopaliny towarzysz ące nie wyst ępuj ą.

Stan zagospodarowania zło Ŝa – zło Ŝe nieeksploatowane.

Zasoby geologiczne –

- 9574.000 m 3 - zasoby bilansowe w kat.C2 - 2906.000 m 3 - zasoby pozabilansowe bez filarów ochronnych - Zasoby ustalone na dzie ń 1975.12.31, zatwierdzone decyzj ą Prezesa Centralnego Urz ędu Geologii z dnia 1976.08.27 r.

Powierzchnia zło Ŝa – 43,0 ha, średnia gł ęboko ść sp ągu 16,6 m średnia mi ąŜ szo ść kopaliny 8,3 – 19,6 ( średnio 12,9 m), grubo ść nadkładu 1,2 – m7,0 m ( średnio 3,7 m).

2.5. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

2.5.1. Źródła zanieczyszcze ń powietrza

Emisja niska Na terenie gminy Lubrza emisja niska obejmuje emisję ze źródeł niezorganizowanych, do których zalicza si ę głównie paleniska domowe, małe kotłownie, warsztaty rzemie ślnicze i rolnicze. Wielko ść tej emisji jest trudna do oszacowania: wynosi od kilku do kilkunastu procent dla rozwini ętej nowoczesnej sieci ciepłowniczej do kilkudziesi ęciu procent na obszarach nie wyposa Ŝonych w nowe instalacje. Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe mieszka ńcy gminy nie korzystaj ą w ogóle z przewodowego gazu sieciowego. Niska emisja zanieczyszcze ń znajduje odzwierciedlenie we wzrostach st ęŜ eń dwutlenku siarki i pyłu zawieszonego w sezonie grzewczym. Z bada ń prowadzonych przez Inspekcj ę Sanitarn ą i Inspekcj ę

42 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Ochrony Środowiska na terenie województwa opolskiego (w tym na terenie gminy Lubrza) wynika, Ŝe sezonowe ró Ŝnice poziomu st ęŜ eń, zwłaszcza SO 2, mog ą by ć nawet kilkukrotne.

Kotłownie Na terenie gminy Lubrza nie ma zorganizowanego systemu zaopatrzenia mieszka ńców w ciepło, działaj ą lokalne kotłownie dostarczaj ące ciepło do budynków u Ŝyteczno ści publicznej (szkoły, urz ąd) a tak Ŝe do drobniejszych przedsi ębiorstw. Na terenie gminy Lubrza znajduje si ę kotłownia centralna ZEC Prudnik, sp.z o.o., pracuj ąca jedynie na potrzeby miasta Prudnik o zainstalowanej mocy rz ędu 30,7 MWt.

Emisja komunikacyjna Obok energetyki do najwi ększych źródeł zanieczyszcze ń powietrza zaliczana jest komunikacja. W wyniku spalania paliw w silnikach samochodowych do atmosfery przedostaj ą si ę zanieczyszczenia gazowe: tlenki azotu, tlenek w ęgla, dwutlenek w ęgla i w ęglowodory (szczególnie benzen) oraz pyły zawieraj ące m.in. zwi ązki ołowiu, kadmu, niklu i miedzi. W Polsce emisja gazów ze źródeł mobilnych wynosi ponad 28% ogólnej emisji tlenku w ęgla, 42% emisji tlenku azotu i 28% niemetanowych zwi ązków organicznych. W gminie Lubrza nie prowadzono dotychczas szczegółowych bada ń zwi ązanych z okre śleniem udziału emisji pochodz ącej z ruchu samochodowego w całkowitym zanieczyszczeniu powietrza. Generalnie oddziaływanie ruchu samochodowego na środowisko ma tendencje rosn ące. W ostatnich latach nast ąpił dynamiczny wzrost liczby poruszaj ących si ę na drogach.

2.5.2. Stan sanitarny powietrza atmosferycznego

W ślad za przyj ętą w 2001 r. ustaw ą Prawo ochrony środowiska opublikowano rozporz ądzenie w 2002 r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu. Rozporz ądzenie to ustala dopuszczalne poziomy st ęŜ eń dla 7 substancji, okre ślone dla 2 kryteriów: dla ochrony zdrowia ludzi i ochrony ro ślin; ustala te Ŝ sposoby, metody i zakres dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu. Dla ochrony zdrowia s ą to nast ępuj ące substancje: benzen, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki, ołów, ozon, pył zawieszony PM 10 i tlenek w ęgla. Dla ochrony ro ślin: tlenki azotu, dwutlenek siarki i ozon. Dopuszczalne poziomy warto ści st ęŜ eń substancji zanieczyszczaj ących powietrze przedstawiono w tab.29. Tab.29 Dopuszczalne poziomy, górne i dolne progi oszacowania oraz dopuszczalne cz ęstotliwo ści ich przekraczania * Nazwa Okres Dopuszczalny poziom Górny próg oszacowania Dolny próg oszacowania substancji uśredniania [ ug/m 3 ] warto ść dopuszczalna warto ść dopuszczalna wyników [ ug/m 3 ] cz ęsto ść [ ug/m 3 ] cz ęsto ść przekrocze ń w przekrocze ń w roku roku Poziom dopuszczalny ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi Benzen rok 5 3,5 - 2 - kalendarz. Dwutlenek 1 godzina 200 140 18 razy 100 18 razy azotu rok 40 32 - 26 - kalendarz. Dwutlenek 24 godziny 150 1) 125 2) 75 3 razy 50 3 razy siarki Ołów rok 0,5 0,35 - 0,25 - kalendarz. Ozon 8 godzin 120 120 - - - Pył 24 godziny 50 30 7 razy 20 7 razy zawieszony rok 40 14 - 10 - PM 10 kalendarz. Tlenek 8 godzin 10 000 7 000 - 5 000 - węgla

43 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Poziom dopuszczalny ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin Tlenki azotu rok 30 24 - 19,5 - kalendarz. Dwutlenek rok 20 12 - 8 - siarki kalendarz. Ozon okres 24 000 18 000 6 000 - - - wegetacyjny ug/m 3 h ug/m 3 h ug/m 3 h 1.05. -31.07 do 31.12.09 od 1.01.10 1) do 31.12.2004 r., 2) od 1.01.2005 r. Źródło: „Stan środowiska w województwie opolskim w roku 2002”

Pomiar st ęŜ eń zanieczyszcze ń powietrza w gminie Lubrza ( jak równie Ŝ na obszarze całego powiatu prudnickiego) prowadzony jest w ramach monitoringu na bazie stacji pomiarowej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej (WSSE) zlokalizowanej w Prudniku, przy ul. Klasztornej 4. Stacja ta nale Ŝy do sieci nadzoru ogólnego Inspekcji Sanitarnej, funkcjonuj ących na obszarach miejskich, a ich zadaniem jest ocena nara Ŝenia ludno ści.

Klasyfikacja jako ści powietrza

Klasyfikacja jako ści powietrza w strefie prudnickiej, a tym samym w gminie Lubrza jest przygotowywana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu. Podstaw ę klasyfikacji stref w oparciu o wyniki rocznej oceny jako ści powietrza stanowi ą dopuszczalny poziom substancji w powietrzu oraz dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powi ększony o margines tolerancji, okre ślone w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji [Dz.U. Nr 87/02, poz. 796]. Klasyfikacja jest podstaw ą do podj ęcia decyzji o potrzebie zaplanowania działa ń na rzecz poprawy jako ści powietrza w danej strefie (opracowywania programów ochrony powietrza).

Oceny dokonuje si ę z uwzgl ędnieniem dwóch grup kryteriów: - ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi, - ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin.

Wg kryterium ochrony zdrowia dla strefy prudnickiej, w tym dla gminy Lubrza okre ślono klas ę C, gdzie poziomy st ęŜ eń substancji kształtuj ą si ę powy Ŝej warto ści dopuszczalnej, powi ększonej o margines tolerancji. W tym przypadku konieczne jest okre ślenie obszarów przekrocze ń warto ści dopuszczalnej i warto ści dopuszczalnej powi ększonej o margines tolerancji oraz opracowanie programu ochrony powietrza .

Tab.30 Wynikowe klasy strefy prudnickiej dla poszczególnych zanieczyszcze ń (ochrona zdrowia) oraz klasa ogólna strefy . Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszcze ń dla obszaru Klasa ogólna gminy Lubrza strefy SO 2 NO 2 PM10 Pb C6H6 CO O3 A B C A B A A C Źródło: „Stan środowiska w województwie opolskim w roku 2002”

Wg kryterium ochrony ro ślin dla strefy prudnickiej, w tym dla gminy Lubrza okre ślono klas ę A, gdzie poziomy stęŜ eń substancji nie przekraczaj ą warto ści dopuszczalnej. Wymaganym działaniem dla strefy A jest utrzymanie jako ści powietrza na tym samym lub lepszym poziomie.

44 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Tab.31 Wynikowe klasy strefy prudnickiej dla poszczególnych zanieczyszcze ń (ochrona ro ślin) oraz klasa ogólna strefy. Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszcze ń dla obszaru Klasa ogólna gminy Lubrza strefy SO 2 NO x O3 A A A A Źródło: „Stan środowiska w województwie opolskim w roku 2002”

Ocena stanu zanieczyszczenia powietrza

W roku 2002 na bazie stacji pomiarowej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej (WSSE) zlokalizowanej w Prudniku, przy ul. Klasztornej 4, st ęŜ enia 24 – godzinne podstawowych zanieczyszcze ń powietrza, posiadaj ące okre ślon ą warto ść dopuszczaln ą nie przekraczały jej ani razu, a zarejestrowana maksymalna ich warto ść osi ągn ęła poziom 63% normy. Roczne st ęŜ enie dwutlenku azotu, kształtowało si ę w okresie 1997 – 2001 na stabilnym poziomie ok. 25% rocznej wielko ści dopuszczalnej. W latach 1992 – 2001 pył zawieszony oznaczany był metod ą reflektometryczn ą, a pocz ąwszy od 2002 r. oznaczany jest ju Ŝ metod ą refencyjn ą jako pył zawieszony o frakcji ziaren mniejszej od 10 um ( pył PM10).

Rejon powiatu prudnickiego, w tym gminy Lubrza w skali województwa wykazuje najwy Ŝszy poziom st ęŜ eń pyłu, mimo znikomej emisji przemysłowej. Prawdopodobnie wynika to ze specyficznych warunków geograficznych i zwi ązanych z nimi warunków meteorologicznych. St ęŜ enia pyłu zawieszonego zawsze przekraczały wszelkie obowi ązuj ące warto ści dopuszczalne, niezale Ŝnie od stosowanej metody pomiarowej. W 2002 r. poziom st ęŜ enia pyłu PM10 osi ągn ął warto ść 66,3 ug/m 3, przekraczaj ąc norm ę o 65%. Warto ść normowanego st ęŜ enia 24 –godzinnego przekroczona została w ci ągu 43 dni w roku, przy dopuszczalnej cz ęsto ści wynosz ącej 35.

W wyniku oceny wst ępnej za okres 1998 – 2002 gmin ę Lubrza (jak równie Ŝ powiat prudnicki) zaliczono do klasy I ze wzgl ędu na bardzo wysoki poziom st ęŜ eń pyłu zawieszonego PM i ozonu, do klasy II ze wzgl ędu na poziom st ęŜ eń dwutlenku azotu i dla pozostałych ocenianych substancji – do klasy III b. Wynik ten okre śla konieczno ść prowadzenia pomiarów wysokiej jako ści metod ą referencyjn ą dla pyłu i dopuszcza manualn ą metod ę oznaczania dwutlenku azotu.

Dla kryterium ochrony ro ślin gmina Lubrza (jak równie Ŝ powiat prudnicki) zaliczona została: dla ozonu – do klasy I, dla dwutlenku siarki – do klasy II, dla tlenków azotu – do klasy IIIb. Ze wzgl ędu na mał ą powierzchni ę gminy nie jest wymagane wykonywanie pomiarów, stanowi ących podstaw ę przyszłych ocen.

2.5.3. Źródła energii odnawialnej

Odnawialne źródła energii s ą źródłami wykorzystuj ącymi w procesie przetwarzania nie zakumulowan ą energi ę w rozmaitych postaciach, w szczególno ści energi ę rzek, wiatru, biomasy, energi ę promieniowania słonecznego. Energetyczne surowce, jak gaz ziemny, ropa naftowa, w ęgiel, s ą nieodnawialne, a ich zasoby kurcz ą si ę w zastraszaj ącym tempie. Ceny tych źródeł energii stale rosn ą i za kilka lat b ędą wielokrotnie wy Ŝsze ni Ŝ obecnie. Spalanie tradycyjnych surowców energetycznych w elektrowniach, zakładach przemysłowych, kotłach grzewczych i pojazdach powoduje m.in. efekt cieplarniany i niszczenie ozonowej warstwy atmosfery i z tego powodu jest główn ą przyczyn ą degradacji środowiska naturalnego. Konieczne zatem jest poszukiwanie i wykorzystywanie takich źródeł energii, które nie będą obci ąŜ ały środowiska naturalnego. Odnawialne źródła energii nie zu Ŝywaj ą si ę w procesie ich uŜytkowania, a ich wykorzystanie nie zuba Ŝa przyszłych pokole ń w zasoby energetyczne i walory środowiska naturalnego.

45 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Obecnie podstawowym źródłem energii odnawialnej wykorzystywanym na obszarze województwa opolskiego, jest energia pozyskiwana z biomasy oraz energia wodna, natomiast energia geotermalna, energia wiatru, promieniowania słonecznego, ma mniejsze znaczenie. Szacunkowe dane dotycz ące wykorzystania energii odnawialnej w Polsce w 2002roku przedstawione zostały w tab.32.

Tab.32 Wykorzystanie energii odnawialnej w Polsce w 2002 roku Produkcja energii ze źródeł odnawialnych Źródła energii odnawialnej PJ % 1. 2. 3. Biomasa 101,8 98,05 Energia wodna 1,9 1,83 Energia geotermalna 0,1 0,1 Energia wiatru 0,01 0,01 Energia promieniowania słonecznego 0,01 0,01 Ogółem 103,82 100 Źródło: G. Wi śniewski – Stan wdro Ŝenia krajowej Strategii Rozwoju Energetyki Odnawialnej. VI Mi ędzynarodowe Targi Energetyki, Kielce, 25 – 26 marca 2003 r.

Wykorzystanie istniej ących zasobów energii z biopaliw Biopaliwem nazywamy paliwo o okre ślonych parametrach z surowca ro ślinnego lub zwierz ęcego uzyskanego jako odpad lub celowy produkt, b ądź w procesie biologicznej degradacji biomasy lub w procesie rozkładu termicznego biomasy z niedomiarem tlenu. Bliskoznacznym poj ęciem jest biomasa, cz ęsto niesłusznie u Ŝywana zamiennie z biopaliwem. Biomasa jest bowiem surowcem do uzyskania biopaliwa, w pewnych przypadkach jest rzeczywi ście biopaliwem (np. słoma). Rozwa Ŝaj ąc mo Ŝliwo ść energetycznego wykorzystania biopaliw nale Ŝy je podzieli ć na: stałe, płynne i gazowe ( biogaz). Biopaliwa mog ą by ć u Ŝywane na cele energetyczne w procesach bezpo średniego spalania biopaliw stałych (drewna i odpadów drzewnych, słomy, upraw specjalnych ro ślin energetycznych, osadów ściekowych), gazowych w postaci biogazu lub przetwarzana na paliwa ciekłe (olej, alkohol).

- Słoma Na obszarze gminy Lubrza produkuje si ę rocznie znaczne ilo ści słomy oraz siana. Słoma jest cz ęś ciowo wykorzystywana jako ściółka i pasza w hodowli zwierz ąt oraz do nawo Ŝenia pól. Nadwy Ŝki słomy mog ą by ć wykorzystane dla celów energetycznych, przynosz ąc dodatkowe dochody lub oszcz ędno ści gospodarstwom rolnym. Obecnie słoma na cele energetyczne wykorzystywana jest w niewielkim stopniu, w zwi ązku z czym w stanie istniej ącym na obszarze gminy Lubrza nie wyst ępuj ą instalacje tego typu.

Tab.33 Mo Ŝliwo ści energetycznego wykorzystania słomy na obszarze gminy Lubrza Lp. Gmina Grunty orne Grunty orne mo Ŝliwe Ilo ść energii mo Ŝliwa [ ha ] do wykorzystania do wykorzystania w [ ha ] ci ągu jednego roku [ GJ ] 1. Lubrza 6068 910 15 699 Źródło: ,,Studium rozwoju systemów energetycznych w województwie opolskim do roku 2015 - Energoprojekt Katowice S.A.

- Odpady drewna Odpady drewna mo Ŝna pozyskiwa ć w wyniku prowadzonej gospodarki le śnej, z zakładów przeróbki drewna oraz uprawy ro ślin energetycznych. W sektorze komunalnym na obszarze gminy Lubrza obecnie nie istniej ą ciepłownie bazuj ące na odpadach pozyskiwanych w gospodarce le śnej.

46 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

- Specjalne ro śliny energetyczne Uprawa specjalnych ro ślin energetycznych – szybko rosn ących ro ślin drzewiastych, głównie z gatunku wierzby (Salix vinimalis) – daje mo Ŝliwo ść wykorzystania mało urodzajnych lub ska Ŝonych gleb pod upraw ę, co stwarza mo Ŝliwo ści wdra Ŝania alternatywnej produkcji rolnej. Zalet ą upraw energetycznych jest jednorodno ść dostarczanego materiału, a ostatecznie uzyskanego w ten sposób biopaliwa. W chwili obecnej, na obszarze gminy Lubrza nie stwierdzono plantacji upraw specjalnych ro ślin energetycznych działaj ących na zasadzie komercyjnej produkcji biomasy.

- Biogaz Potencjał energetyczny w biogazie odnosi si ę głównie do składowisk odpadów komunalnych i oczyszczalni ścieków sanitarnych. Biogaz pozyskiwany w procesie fermentacji metanowej dzieli si ę na trzy podstawowe kategorie, w zale Ŝno ści od miejsca pochodzenia materiału wsadowego do fermentacji: - biogaz z oczyszczalni ścieków pozyskiwany z fermentacji osadu ściekowego stanowi ącego produkt ko ńcowy po biologicznym oczyszczaniu ścieków, - biogaz wysypiskowy pozyskiwany z fermentacji miejskich odpadków organicznych na wysypisku śmieci, - biogaz rolniczy pozyskiwany z fermentacji odpadów rolniczych takich jak: gnojowica, obornik, odpadki gospodarcze,odpadki poprodukcyjne z przemysłu spo Ŝywczego.

Na obszarze gminy Lubrza biogazownie w stanie istniej ącym nie wyst ępuj ą.

- Rzepak (biopaliwa płynne ) Do produkcji biopaliw płynnych stosuje si ę nasiona ro ślin oleistych i ro ślin o du Ŝej zawarto ści skrobi. Powiat prudnicki ma odpowiednie gleby oraz wysoki stopie ń upraw rzepaku, z którego uzyska ć mo Ŝna estry metylowe b ędące dodatkiem do uzyskania oleju nap ędowego. W stanie obecnym na obszarze gminy Lubrza nie występuj ą instalacje w postaci tłoczni i rafinerii oleju rzepakowego.

Wykorzystanie istniej ących zasobów energii wodnej

W stanie obecnym na obszarze gminy Lubrza nie występuj ą elektrownie wodne. Projektuje si ę małą elektrowni ę wodn ą (M. E.W.) Skrzypiec na rzece Prudnik o mocy ok. 0.04 MW.

Wykorzystanie istniej ących zasobów energii wiatrowej

Na obszarze województwa opolskiego, a tym samym na obszarze gminy Lubrza nie wyst ępuj ą elektrownie wiatrowe o mocy maj ącej wpływ na system elektroenergetyczny. Przy obecnych warunkach ekonomicznych i technicznych, za teren przydatny do wykorzystania energii wiatru uznaje si ę taki, dla którego średnia roczna pr ędko ść wiatru jest nie mniejsza ni Ŝ 6,0 m/s. Efektywno ść wykorzystania energii wiatru ro śnie wraz ze średni ą pr ędko ści ą wiatru i wtedy du Ŝe turbiny wiatrowe mog ą efektywnie produkowa ć znaczniejsze ilo ści energii elektrycznej. Na obszarze gminy Lubrza średnie pr ędko ści wiatru wynosz ą 2,5 – 3,5 m/s. Jest to pr ędko ść zbyt mała dla uzyskania ekonomicznej efektywno ści instalacji wiatrowych dla potrzeb energetycznych. Aby udokumentowa ć uzyskanie ekonomicznej efektywno ści instalacji wiatrowych, nale Ŝy wykona ć specjalistyczne pomiary i obliczenia dla kilku miejsc. Obecnie pomiary takie wykonuje si ę za po średnictwem masztów o wysoko ści 50 m z trzema poziomami pomiarów, ci ągle przez okres 12 miesi ęcy.

Wykorzystanie istniej ących zasobów energii słonecznej

Mo Ŝliwo ść wykorzystania promieniowania słonecznego w zakresie, który b ędzie miał znacz ący wpływ na bilans energetyczny gminy Lubrza wydaje si ę bardzo ograniczona. Warunki meteorologiczne na obszrze gminy Lubrza charakteryzuj ą si ę bardzo nierównym rozkładem promieniowania słonecznego letniego. Na obszar gminy dociera rocznie średnio ok. 1050 – 1100 kWh/ m2 energii słonecznej, przy średnim nasłonecznieniu ok. 1500 h.

47 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Energia promieniowania słonecznego mo Ŝe by ć zamieniana na energi ę elektryczn ą za pomoc ą ogniw fotowoltanicznych lub na ciepło w kolektorach słonecznych ( przejmowane przez po średni czynnik grzewczy lub za pomoc ą biernych systemów grzewczych ogrzewaj ąc powietrze wentyluj ące). Stosowane s ą kolektory słoneczne (cieczowe i powietrzne). Kolektory powietrzne maj ą najcz ęś ciej zastosowanie w rolnictwie do suszenia płodów rolnych. Kolektory cieczowe znajduj ą zastosowanie przede wszystkim do podgrzewania wody w mieszkaniach, domkach kempingowych, letniskowych obiektach sportowych i rekreacyjnych, w budynkach inwentarskich, paszarniach, a tak Ŝe do podgrzewania wody w zbiornikach, basenach oraz wody technologicznej w małych zakładach przemysłowych. Ogniwa fotowoltaiczne, w których dokonuje si ę konwersji promieniowania słonecznego na energi ę elektryczn ą praktycznie nie s ą u Ŝytkowane. Instalacje wykorzystuj ące energi ę promieniowania słonecznego mo Ŝna traktowa ć jako obiekty referencyjne dla przyszłych instalacji.

Wykorzystanie istniej ących zasobów energii geotermalnej

Bogactwem naturalnym wykorzystywanym w niewielkim stopniu jest energia geotermiczna zawarta w wodach, parach wodnych i otaczaj ących je skałach. Zasoby energii geotermalnej s ą odnawialne, tzn. przy wła ściwie prowadzonej eksploatacji, nie nara Ŝaj ącej zło Ŝa na wychłodzenie nast ępuje regeneracja zasobów energii cieplnej, a woda geotermalna, b ędąca jedynie no śnikiem ciepła, po jego oddaniu w wymienniku ciepła zostaje zatłoczona powrotnie do warstwy wodono śnej. Eksploatacja energii geotermalnej nie poci ąga za sob ą negatywnych skutków dla środowiska naturalnego, nie narusza stosunków wodnych panuj ących w zło Ŝach. Wyst ępowanie wód geotermalnych zwi ązane jest kompleksem skał podkenozoicznych, a parametry wód s ą uzale Ŝnione od cech budowy geologicznej wyró Ŝnianych na danym obszarze jednostek.

Gmina Lubrza poło Ŝona jest w obr ębie strefy śląsko –morawskiej, wyst ępuj ącej w południowej przygranicznej cz ęś ci województwa opolskiego pomi ędzy Głuchołazami – Prudnikiem i Głubczycami. W strefie tej na gł ęboko ści od ok. 3000 m mog ą wyst ępowa ć wody geotermalne o temp. powy Ŝej 90 0C.Procedur ę projektowania, pozyskiwania i wykorzystania energii geotermalnej przedstawiono w tab.34.

Tab.34 Procedura projektowania, pozyskiwania i wykorzystania energii geotermalnej Faza Zakres Forma Cel 1. 2. 3. 4. I Rozpoznanie Studium regionalne Ocena zasobów bilansowych energii geotermalnej regionalne Wytypowanie obszarów dla rozpoznania lokalnego II Rozpoznanie Studium miejscowe Wst ępna wycena zasobów dyspozycyjnych energii lokalne geotermalnej Wytypowanie optymalnych miejsc dla budowy instalacji geotermalnych Ocena efektów III Rozpoznanie Projekt instalacji Ocena zasobów dyspozycyjnych szczegółowe Opracowanie projektu wierce ń Projekt instalacji Ocena efektów ekonomicznych i ekologicznych Uzyskanie koncesji na poszukiwanie Organizacja projektu IV Realizacja Dokumentacja Wykonanie otworów projektu powykonawcza Ustalenie zasobów eksploatacyjnych instalacji Uzyskanie koncesji na eksploatację Budowa instalacji powierzchniowych Organizacja marketingu i sprzeda Ŝy ciepła Ocena efektów ko ńcowych Źródło: J. Małko, H. Wojciechowski –Technologie energetyczne wykorzystuj ące zasoby odnawialne: tendencje i perspektywy rozwoju.

48 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Wykorzystanie dla potrzeb energetycznych potencjalnych złó Ŝ geotermicznych mog ących wyst ąpi ć na obszarze gminy Lubrza musiałoby zosta ć poprzedzone w/w procedur ą. Nale Ŝy podkre śli ć, i Ŝ koszty zwi ązane z wdro Ŝeniem instalacji opartych na zło Ŝach geotermalnych (szczególnie koszty wierce ń gł ębokich) s ą bardzo wysokie. Nie wyklucza to jednak mo Ŝliwo ści podejmowania kroków w tym kierunku przez niezale Ŝne podmioty gospodarcze oraz działa ń indywidualnych wła ścicieli gruntów i nieruchomo ści w kierunku wykorzystania energii zmagazynowanej w ziemi na niskich gł ęboko ściach. Działania takie powinny by ć wspierane przez gmin ę ze wzgl ędu na korzy ści dla środowiska naturalnego oraz wdra Ŝanie post ępowych technologii, które w przyszło ści b ędą odgrywały coraz wi ększ ą rol ę.

Pompy ciepła

Pompy ciepła s ą urz ądzeniami, które czerpi ą energi ę ciepln ą ze źródła o temperaturze zbyt niskiej do bezpo średniego wykorzystania, a nast ępnie transformuj ą j ą do postaci wysokotemperaturowej nadaj ącej si ę do odbioru na cele u Ŝytkowe. Grzejnik o temp. powierzchni na poziomie 50 – 90 0C otrzymuje ciepło z otoczenia, które ma temp. 30 0C, 20 0C, 0 0C, – 5 0C . W obecnych strukturach cenowych trudno jest uzyskanie zadawalaj ących efektów ekonomicznych gdy Ŝ generalne koszty wyposa Ŝenia w pomp ę ciepła w porównaniu do zastosowania równowa Ŝnego kotła konwencjonalnego s ą kilkukrotnie wy Ŝsze. Instalacje wykorzystuj ące energi ę pozyskiwan ą z pomp cieplnych w gospodarce energetycznej, tak wojewódzkiej jak i w skali lokalnej nie maj ą wi ększego znaczenia. Mo Ŝna je traktowa ć jako obiekty referencyjne dla przyszłych instalacji. Rozwa Ŝaj ąc potencjalne mo Ŝliwo ści dalszego wykorzystania energii biopaliw na terenie powiatu prudnickiego, nale Ŝy zwróci ć szczególn ą uwag ę na no śniki najbardziej popularne tj. drewno i słom ę, które jednocze śnie mog ą mie ć znacz ący udział w ogólnym bilansie paliwowym oraz na rzepak, paliwo z odpadów komunalnych tzw. PAKOM i biogaz uzyskiwany na składowisku odpadów komunalnych i w oczyszczalni ścieków sanitarnych.

2.6. HAŁAS

Zagadnienie hałasu zewn ętrznego na obszarze gminy Lubrza, ale tak Ŝe całego województwa opolskiego stanowi istotny problem, lecz dotychczas kompleksowo nie rozpoznany.

W zale Ŝno ści od pochodzenia hałasu rozró Ŝniamy kategorie hałasu takie jak: - hałas komunikacyjny (komunikacja samochodowa, kolejowa i lotnicza oraz obiekty z ni ą zwi ązane), - hałas przemysłowy (zakłady przemysłowe, rzemie ślnicze i usługowe emituj ące hałas do środowiska), - hałas komunalny (obiekty publiczne zwi ązane z hała śliw ą działalno ści ą np. stadiony, tereny zabaw itp., transport dostawczy, urz ądzenia oczyszczania miasta i maszyny budowlane).

Podstawowym wska źnikiem oceny zanieczyszczenia środowiska hałasem jest wska źnik tzw. równowa Ŝnego poziomu d źwi ęku –L Aeq , który jest u średnionym poziomem d źwi ęku w funkcji czasu. Stanowi on warto ść porównawcz ą z dopuszczalnym poziomem hałasu, okre ślonym dla wyró Ŝnionego przeznaczenia terenu. Dopuszczalne warto ści poziomu d źwi ęku w środowisku, zale Ŝnie od źródła hałasu, sposobu zagospodarowania i funkcji badanego terenu okre śla rozporz ądzenie Min. Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 13 maja 1998r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasów w środowisku [Dz.U. nr 66 poz.436]. Dla terenu zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i jednorodzinnej z usługami rzemie ślniczymi dopuszczalny poziom d źwi ęku „A” w dB, w odniesieniu do hałasu komunikacyjnego dróg i linii kolejowych wynosi: - 60 dB w porze dnia (godz. 6-22), - 50 dB w nocy (godz.22-6), a emitowany przez pozostałe obiekty i źródła hałasu ( np. zakłady przemysłowe i rzemie ślnicze): - 50 dB w porze dnia, - 40 dB w nocy.

49 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9.01.2002 w sprawie warto ści progowych poziomów hałasu okre śliło warto ści progowe poziomów hałasu w środowisku, których przekroczenie powoduje zaliczenie obszaru do kategorii terenu zagro Ŝonego hałasem. Dla hałasu komunikacyjnego dróg i linii kolejowych warto ść progowa poziomu hałasu wynosi: - 75 dB – w porze dnia i 67 dB – w porze nocnej, - dla pozostałych źródeł odpowiednio 67 i 57 dB. Na terenie województwa opolskiego monitoring stanu akustycznego w środowisku prowadzi Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Opolu.

2.6.1. Hałas komunikacyjny

2.6.1.1. Hałas drogowy

Do najbardziej uci ąŜ liwych źródeł hałasu w środowisku nale Ŝy komunikacja drogowa, która emituje około 80 % wszystkich hałasów rozprzestrzeniaj ących si ę w aglomeracjach miejskich. Na poziom hałasu drogowego maj ą przede wszystkim wpływ: nat ęŜ enia ruchu komunikacyjnego, udział transportu ci ęŜ kiego w strumieniu ruchu, pr ędko ść ruchu pojazdów, stan techniczny pojazdów, odległo ść zabudowy mieszkaniowej, stan i rodzaj nawierzchni, płynno ść ruchu i sposób eksploatacji pojazdów.

Głównymi elementami układu drogowego s ą:

– droga krajowa nr 41 relacji Nysa – granica pa ństwa, – droga krajowa nr 40 relacji : Granica Pa ństwa – Głuchołazy – Prudnik – K ędzierzyn-Ko źle – Ujazd – Pyskowice, – droga wojewódzka nr 414 relacji Opole – Lubrza, – pełnotowarowe przej ście graniczne Trzebina – Bartultovice.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu przeprowadził pomiary oceniaj ące hałas komunikacyjny w otoczeniu dróg krajowych i wojewódzkich na terenie gminy Lubrza. Orientacyjne badania na terenie gminy Lubrza zostały przeprowadzone na drogach krajowych, w ramach prac nad diagnoz ą stanu środowiska dla Programu ochrony środowiska województwa opolskiego (2003r.). Na terenie gminy badania pomiarowe przeprowadzono w 2 punktach pomiarowych. Nat ęŜ enie i struktur ę ruchu oraz poziom hałasu w punktach pomiarowych przedstawia poni Ŝsza tab.35.

Tab.35 Nat ęŜ enie i struktura ruchu oraz poziom hałasu w punktach pomiarowych Punkt pomiarowy Pojazdy Dostawcze i Inne Suma Średnio Poziom osobowe ci ęŜ arowe dobowe hałasu dB nat ęŜ enie (A) ruchu Lubrza 41 24 2 67 2937 69,0 Trzebina 16 4 0 20 2264 68,1 Źródło: Badania na drogach krajowych, w ramach prac nad diagnoz ą stanu środowiska dla Programu ochrony środowiska województwa opolskiego

W ka Ŝdym z powy Ŝszych punktów pomiarowych stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej warto ści poziomu nat ęŜ enia hałasu komunikacyjnego, co pozwala stwierdzi ć, Ŝe jest to bardzo powa Ŝny czynnik stwarzaj ący zagro Ŝenia zdrowia ludzi i jako ści środowiska. Najwi ększe poziomy hałasu stwierdzono w Lubrzy.

2.6.1.2. Hałas kolejowy

Zagadnienie hałasu kolejowego i ustalenie jego uci ąŜ liwo ści, jak do tej pory nie było przedmiotem szczegółowego rozpoznania ze strony słu Ŝb ochrony środowiska, w zwi ązku z czym nie istniej ą podstawy do kompleksowej diagnozy problemu. Z uwagi jednak na aktualne rozmieszczenie sieci

50 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

kolejowej i intensywno ść przejazdów, zjawisko nadmiernej uci ąŜliwo ści nie jest znacz ące i ogranicza si ę do bezpo średniej blisko ści ci ągów komunikacyjnych. Według bada ń modelowych przeprowadzonych w 1999r. przez Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie, zagadnienie uci ąŜ liwo ści komunikacji kolejowej na obszarze województwa opolskiego wyst ępowało na głównych, magistralnych i drugorz ędnych trasach kolejowych.

Głównym elementem układu kolejowego mog ącym negatywnie wpływa ć na zanieczyszczenie hałasem na terenie gminy Lubrza jest: – pierwszorz ędna linia kolejowa nr 137 relacji Katowice – K ędzierzyn-Ko źle – Nysa – Kamieniec Ząbkowicki – Legnica, – linia kolejowa nr 306 relacji Prudnik – Gogolin.

2.6.2. Hałas przemysłowy

Hałas przemysłowy, obok hałasu komunikacyjnego decyduje o ogólnym poziomie uci ąŜ liwo ści akustycznej na rozpatrywanym terenie. Z uwagi na lokalny charakter źródła hałasu przemysłowego źródła te maj ą charakter drugorz ędny.

Uci ąŜ liwo ść akustyczna obiektów przemysłowych oceniana jest na podstawie pomiarów. Pomiary hałasu wykonywane s ą przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w zwi ązku ze skargami mieszka ńców lub zgodnie z przyj ętym planem kontroli zakładów. Na podstawie ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001r. [Dz.U. nr 62 poz.627] prowadz ący instalacj ę emituj ącą ponadnormatywny hałas do środowiska zobowi ązany jest wyst ąpi ć do urz ędu starosty o wydanie pozwolenia na emisj ę hałasu w przypadku, gdy pomiary stwierdzaj ą przekroczenie normatywnej warto ści poziomu hałasu w środowisku. W przypadku ponownego stwierdzenia przekrocze ń warto ści normatywnej, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska nalicza kary pieni ęŜ ne odpowiedni ą decyzj ą. Obecnie, wi ększo ść źródeł hałasu na terenie gminy Lubrza ma charakter punktowy i nieustabilizowany w czasie, co w pewien sposób obni Ŝa jego uci ąŜ liwo ść dla środowiska.

2.7. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE

Promieniowanie jest zjawiskiem polegaj ącym na emisji i przekazywaniu energii na odległo ść . Energia ta mo Ŝe by ć wypromieniowywana w postaci ciepła lub fal elektromagnetycznych o ró Ŝnej cz ęstotliwo ści stwarzaj ących ró Ŝne zagro Ŝenie dla człowieka i środowiska. Promieniowanie elektromagnetyczne jest wytwarzane przez wiele źródeł, które wyst ępuj ą w środowisku naturalnym człowieka (wyładowania elektryczne w atmosferze ziemskiej, promieniowanie radiowe sło ńca, w kosmosie. O wiele gro źniejsze dla środowiska jest promieniowanie elektromagnetyczne pochodz ące ze źródeł sztucznych, które emituj ą nieuchwytne przez nasze zmysły promieniowanie elektromagnetyczne i zanieczyszczaj ą w ten sposób środowisko. Rozró Ŝniamy promieniowanie elektromagnetyczne jonizuj ące - powy Ŝej 3x10 6 GHz i niejonizuj ące (wysokiej cz ęstotliwo ści) - do 300 GHz. Obecnie, za jedno z powa Ŝniejszych zagro Ŝeń środowiska uwa Ŝa si ę promieniowanie niejonizuj ące (wysokiej cz ęstotliwo ści). Promieniowanie to powstaje w wyniku działania urz ądze ń elektrycznych w miejscu pracy, w domu, urz ądze ń elektromedycznych do bada ń diagnostycznych i zabiegów fizykochemicznych, stacji nadawczych, telekomunikacyjnych (u Ŝywane dwie cz ęstotliwo ści: 860-900 MHz oraz 1800-2200 MHz ), radiolokacyjnych i radionawigacyjnych, urz ądze ń przemysłowych i gospodarstwa domowego (kuchenki mikrofalowe o przeci ętnej mocy rz ędu 1 kW –2 kW) oraz systemów przesyłowych energii elektrycznej.

Źródłem promieniowania elektromagnetycznego niejonizuj ącego s ą fale elektromagnetyczne wysokiej cz ęstotliwo ści (30 kHz - 300GHz). Emituj ą one zarówno fale o cz ęstotliwo ści 300MHz-300GHz (1m- 1mm) nazywane mikrofalami oraz fale o cz ęstotliwo ści 30kHz-300MHz (10 km -1m) nazywane falami radiowymi.

51 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Do sztucznych źródeł pól elektromagnetycznych maj ących najbardziej szkodliwy wpływ na środowisko na obszarze gminy Lubrza nale Ŝą : • jednotorowa linia elektroenergetyczna wysokiego napi ęcia 110 kV relacji Prudnik – Głubczyce eksploatowana przez Zakład Energetyczny Opole S.A., • cywilne stacje radiowe – CB o mocy do 10 W, • radiostacje amatorskie kat. 1 i 2, o mocy: 15 W, 250 W i 750 W, • stacje bazowe trunkingowej sieci ł ączno ści radiotelefonicznej, • urz ądzenia emituj ące pola elektromagnetyczne b ędące w dyspozycji wojska, policji czy stra Ŝy po Ŝarnej.

Brak pomiarów pola elektromagnetycznego w szerokim zakresie uniemo Ŝliwia dokładne opisanie tych „zanieczyszcze ń” województwa opolskiego, w tym na obszarze gminy Lubrza. W celu dokładnego okre ślenia wielko ści problemu zanieczyszczenia środowiska elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizuj ącym oraz dynamiki jego wzrostu, niezb ędne jest prowadzenie w ramach monitoringu szerokopasmowych pomiarów widma pól elektromagnetycznych.

52 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Cz ęść III. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 – 2007 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2011

1. OGÓLNE ZAŁO śENIA POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY LUBRZA

Polityka ekologiczna gminy Lubrza na najbli Ŝszy 8-letni okres programowania została sformułowana na podstawie dogł ębnej analizy stanu istniej ącego środowiska przyrodniczego w gminie. Przedstawiono j ą w rozbiciu na najwa Ŝniejsze, z punktu widzenia ochrony środowiska dziedziny, dla których wyró Ŝniono cele i kierunki działa ń, rozwini ęte i uszczegółowione do konkretnych przedsi ęwzi ęć w planie operacyjnym. Skuteczna realizacja polityki ekologicznej gminy wymaga udziału w tym procesie wszystkich zainteresowanych podmiotów wywieraj ących bezpo średni lub po średni wpływ na sposób i intensywno ść korzystania ze środowiska, w tym równie Ŝ udział obywateli. Podstawowe znaczenie dla społecznego udziału w realizowaniu celów ekologicznych ma przede wszystkim odpowiednia edukacja ekologiczna oraz powszechny dost ęp do informacji o środowisku. Koniecznym uzupełnieniem powinno by ć tak Ŝe dalsze rozszerzanie współpracy mi ędzy instytucjami publicznymi, a organizacjami ekologicznymi i społecze ństwem (konsultowanie strategii i programów, przedsięwzi ęć i decyzji, rozwijania edukacji ekologicznej itp.). W odczuciu społecznym działania na rzecz ochrony przyrody i środowiska maj ą mniejsze znaczenie wobec wagi problemów gospodarczych i społecznych. Niska świadomo ść ekologiczna społecze ństwa, w tym tak Ŝe przedstawicieli władzy stanowi jedno z najwi ększych zagro Ŝeń dla środowiska.

Najskuteczniejszym sposobem przekonania społecze ństwa do idei ochrony przyrody i środowiska jest ukazanie i pomoc w osi ągni ęciu korzy ści, jakie mo Ŝe osi ągn ąć gospodarstwo, wie ś czy gmina wykorzystuj ąc zasoby przyrodnicze na swoim terenie. Ponadto wa Ŝna jest tak Ŝe ci ągła misja edukacyjna wśród dzieci i młodzie Ŝy. Edukacja ekologiczna powinna dotyczy ć wszystkich komponentów środowiska i powinna wykorzystywa ć wszelkie mo Ŝliwe narz ędzia takie jak: szkolenia, kursy, konkursy, wydawnictwa i akcje popularyzatorskie. Powinna skupić si ę na realizacji modelowych przedsi ęwzi ęć chroni ących obiekty i obszary cenne przyrodniczo wraz z ich wykorzystaniem dla rozwoju wsi lub gminy, rozwoju infrastruktury turystyczno-dydaktycznej, w szczególno ści w parkach krajobrazowych, Lasach Pa ństwowych i przy rezerwatach, w tym rozwoju sieci przyrodniczych ście Ŝek dydaktycznych, realizacji cyklicznych prezentacji o tre ściach przyrodniczych w ramach publicznych środków przekazu oraz instytucji kultury, o światy i wypoczynku, w tym organizowaniu programów, wystaw, imprez o tematyce zwi ązanej z ochron ą środowiska.

Wa Ŝnym narz ędziem umo Ŝliwiaj ącym informowanie społecze ństwa o stanie środowiska jest utworzenie w urz ędach administracji publicznej systemu udost ępniania informacji o środowisku w tym udost ępnianie informacji o środowisku i działaniach proekologicznych, tworzenie bazy danych dotycz ących ochrony środowiska.

Jednym z najwa Ŝniejszych narz ędzi zrównowa Ŝonego rozwoju gminy Lubrza s ą plany zagospodarowania przestrzennego, które przy zachowaniu procedury ich tworzenia i uchwalania wraz z towarzysz ącymi dokumentami (ekofizjografi ą i prognoz ą oddziaływania planu na środowisko) mog ą stworzy ć podstawy do zrównowa Ŝonego rozwoju społeczno-gospodarczego gminy Lubrza.

Współpraca z s ąsiednimi gminami powinna polega ć na rozwi ązywaniu najwa Ŝniejszych problemów w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania środowiska, do których nale Ŝą : - zły stan czysto ści wód powierzchniowych poprzez wspólne rozwi ązania gospodarki wodno- ściekowej, - zagro Ŝenie powodziowe poprzez współprac ę przy działaniach z zakresu ochrony przeciwpowodziowej, - niewystarczaj ąca ochrona transgranicznych obszarów cennych przyrodniczo oraz struktur pełni ących funkcj ę ł ącznikowe, w szczególno ści dotycz ące obszaru Parku Krajobrazowego „Góry

53 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Opawskie” oraz dolin rzek: Prudnika i Białej poprzez współprac ę w zakresie ochrony zasobów i walorów przyrodniczych, - wykorzystanie walorów przyrodniczych dla celów turystyczno-rekreacyjnych poprzez współprac ę przy planowaniu i wykorzystaniu turystycznym całego obszaru pogranicza w tym obszaru Parku Krajobrazowego „Góry Opawskie” , - ograniczanie niskiej emisji zanieczyszcze ń powietrza poprzez inicjowanie procesu rozbudowy nowoczesnych i ekologicznych źródeł ciepła, szersze wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.

2. CELE I ZADANIA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM

2.1. INTEGRACJA ASPEKTÓW EKOLOGICZNYCH Z ROZWOJEM SPOŁECZNO- GOSPODARCZYM

Istotnym czynnikiem wpływaj ącym na stan środowiska naturalnego gminy Lubrza jest jej rozwój społeczny i gospodarczy.

Cele i zadania o charakterze systemowym na obszarze gminy Lubrza zostały nakre ślone w oparciu o analiz ę poszczególnych dziedzin gospodarki, tendencji i kierunków zmian w ich rozwoju w relacji do środowiska. Cele i zadania o charakterze systemowym przedstawiono za pomoc ą kierunków rozwojowych dziedzin gospodarki, uj ętych w blokach tematycznych, takich jak: układ osadniczy, układ komunikacyjny, rolnictwo, przemysł, turystyka i rekreacja.

2.1.1. Sie ć osadnicza 2.1.2. Układ komunikacyjny 2.1.3. Rolnictwo 2.1.4. Przemysł 2.1.5. Turystyka i rekreacja

Dla ka Ŝdego kierunku rozwojowego przedstawiono stan wyj ściowy jak równie Ŝ tendencje zmian. Kieruj ąc si ę zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju sformułowano średnioterminowy cel zintegrowany z ochron ą środowiska, kierunki działa ń realizuj ące cel strategiczny , w tym działania minimalizuj ące zagro Ŝenia wynikaj ące z danego kierunku rozwojowego.

2.1.1. Sie ć osadnicza

2.1.1.1. Stan wyj ściowy

Liczba mieszka ńców w gminie wynosi 4 577 mieszka ńców, co stanowi 7,0% ogółu mieszka ńców powiatu prudnickiego a tak Ŝe 0,4% ogólnej liczby ludno ści regionu. Gęsto ść zaludnienia utrzymuje si ę na poziomie 64 osób na km 2. W skład gminy wchodzi 12 miejscowo ści wiejskich, w tym: Dobroszowice, Dytmarów, Jasiona, Krzy Ŝkowice, Laskowice, Lubrza, Nowy Browiniec, Olszynka, Pr ęŜ ynka, Skrzypiec, Słoków, Trzebina. Koncentracja mieszka ńców w najwi ększych wsiach jest zjawiskiem bardzo korzystnym, poniewa Ŝ ułatwia wyposa Ŝenie ich w infrastruktur ę techniczn ą i powoduje zwi ększenie dost ępno ści do obiektów infrastruktury społecznej, co wpływa na popraw ę jako ści Ŝycia. Dominuj ąca form ą zabudowy jest mieszkalnictwo jednorodzinne oraz rolnicze zagrodowe.

Wśród czynników stanowi ących barier ę dla dalszego rozwoju sieci osadniczej nale Ŝy wymieni ć: - warunki przyrodnicze, zwłaszcza poło Ŝenie gminy w obszarze Parku Krajobrazowego „Góry Opawskie” , - brak utwardzonych dróg, - słabo rozwini ęta infrastruktura techniczna (sie ć kanalizacyjna), - nieuregulowana gospodarka odpadami.

54 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

2.1.1.2. Cel strategiczny średniookresowy W zakresie rozwoju sieci osadniczej jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyj ęto:

Podniesienie warunków Ŝycia mieszka ńców przy uwzgl ędnieniu aspektów ekologicznych

2.1.1.3. Kierunki działa ń

Najwa Ŝniejszymi kierunkami działa ń realizuj ącymi cel strategiczny w zakresie rozwoju sieci osadniczej w gminie Lubrza s ą:

– Wyposa Ŝenie gminy w pełn ą infrastruktur ę techniczn ą

Na terenie gminy Lubrza istotne znaczenie b ędzie miało dalsze porz ądkowanie gospodarki wodno- ściekowej. Gmina jest całkowicie zwodoci ągowana. Problemem wymagaj ącym rozwi ązania jest skanalizowanie gminy. Przewiduje si ę skanalizowanie gminy Lubrza w oparciu o oczyszczalni ę ścieków w Prudniku. Kolejnym wa Ŝnym elementem jest ograniczanie emisji niskiej dzi ęki stopniowemu przechodzeniu gospodarstw indywidualnych na ekologiczne no śniki energii cieplnej. Kontynuowanie przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z rozbudow ą i modernizacj ą wyposa Ŝenia w infrastruktur ę musi by ć zgodne z zało Ŝeniami wynikaj ącymi ze studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza. Dzi ęki post ępom w rozwoju infrastruktury technicznej podniesie si ę poziom Ŝycia mieszka ńców, wzro śnie atrakcyjno ść gminy, zarówno dla inwestorów jak i potencjalnych nowych mieszka ńców, wzro śnie popyt na usługi turystyczne i agroturystyczne.

– Dost ępno ść do terenów o du Ŝych walorach turystycznych gminy

Łatwy dost ęp do terenów o du Ŝych walorach turystycznych ma istotne znaczenie dla dalszego rozwoju ruchu turystycznego i przyczyni si ę do zwi ększenia liczby turystów polskich i zagranicznych na terenie gminy Lubrza. Dost ępno ść do terenów turystyczno-rekreacyjnych gminy mo Ŝliwa b ędzie poprzez m.in. modernizacj ę i budow ę nowych dróg. Korzy ści odnios ą równie Ŝ mieszka ńcy, wła ściciele gospodarstw agroturystycznych itp. Sieci komunikacyjnej powinna towarzyszy ć infrastruktura w postaci parkingów samochodowych i rowerowych, miejsc postojowych, obiektów małej gastronomii.

Działania na rzecz ochrony środowiska poprzez świadomo ść ekologicz ą mieszka ńców Główn ą rol ę w podejmowaniu działa ń zmierzaj ących do poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców odgrywaj ą sami mieszka ńcy, ich zaanga Ŝowanie w problemy środowiska naturalnego, świadomo ść ekologiczna i ch ęć wprowadzania zmian słu Ŝą cych poprawie jako ści Ŝycia. Udział mieszka ńców w działaniach na rzecz ochrony środowiska zale Ŝy od stanu ich świadomo ści ekologicznej. St ąd wa Ŝne jest inicjowanie i wspieranie przez władze gminy działa ń zmierzaj ących do jej podniesienia.Działania edukacyjne powinny by ć skierowane nie tylko do dzieci i młodzie Ŝy ale równie Ŝ do osób dorosłych, a formy i metody edukacji odpowiednio przystosowane do odbiorców.

2.1.1.4. Główne zagro Ŝenia środowiska i kierunki działa ń minimalizuj ących zagro Ŝenia Główne zagro Ŝenia środowiska: - emisja niska, - ścieki, - odpady komunalne, - rozproszenie zabudowy.

55 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Kierunki działa ń minimalizuj ących zagro Ŝenia: - wprowadzanie ekologicznych no śników energii (gaz płynny, biopaliwa), - szersze wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (wiatr, sło ńce, woda), - uporz ądkowanie gospodarki ściekowej i odpadowej, - wła ściwa polityka zagospodarowania przestrzennego, - ochrona istniej ących i tworzenie nowych enklaw zieleni w śród zabudowy, - edukacja ekologiczna mieszka ńców.

2.1.2. Układ komunikacyjny

2.1.2.1 Stan wyj ściowy

Gmina posiada znaczny atut kreatywny wynikaj ący z jej poło Ŝenia w obszarze transgranicznym pogranicza polsko – czeskiego, a tak Ŝe z poło Ŝenia w krajowym systemie transportowym (drogowym i kolejowym) na tzw. szlaku podsudeckim. Podstawowy układ drogowy w gminie tworz ą 2 drogi krajowe: Nr 40 i Nr 41, droga wojewódzka Nr 414 a tak Ŝe 12 dróg powiatowych ( Nr: 1202, 1229, 1231, 1250, 1253, 1257, 1267, 1275, 1279). Układ ten uzupełniony jest sieci ą 21 dróg gminnych. Przez teren gminy przebiega pierwszorz ędna linia kolejowa nr 137 relacji Katowice – K ędzierzyn-Ko źle – Nysa – Kamieniec Z ąbkowicki – Legnica. Na terenie gminy Lubrza znajduje si ę jedyne w województwie opolskim pełnotowarowe przejście graniczne Trzebina – Bartultovice.

2.1.2.2. Cel strategiczny średniookresowy W zakresie rozwoju układu komunikacyjnego jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyj ęto:

Poprawa dost ępno ści komunikacyjnej

2.1.2.3. Kierunki działa ń

Najwa Ŝniejszymi kierunkami działa ń realizuj ącymi cel strategiczny w zakresie rozwoju układu komunikacyjnego w gminie Lubrza s ą:

– Rozwój układu drogowego

Rozwój układu drogowego wi ąza ć si ę z b ędzie ze wzrostem liczby u Ŝytkowanych samochodów i nat ęŜ enia ruchu. Znacz ącym post ępem w rozwoju sieci komunikacyjnej b ędzie podniesienie kategorii drogi wojewódzkiej nr 414 relacji Opole – Lubrza na drog ę krajow ą ( stanowi ącą najkrótsze powi ązanie gminy Lubrza, i jednocze śnie przej ścia granicznego Trzebina – Bartultovice ze stolic ą województwa), wraz z wykonaniem obej ścia drogowego miejscowo ści Lubrza. W ramach planowanych działa ń w infrastrukturze drogowej przewiduje si ę równie Ŝ wybudowanie dróg i ulic gminnych w gminie Lubrza . Przewiduje si ę, Ŝe alternatywn ą form ę przemieszczania si ę turystów i wypoczywaj ących na terenie gminy stanowi ć b ędą trasy rowerowe.

– Rozwój układu kolejowego Nale Ŝy rozwa Ŝyć mo Ŝliwo ść zwi ększenia wykorzystania istniej ącej linii kolejowej nr 137 relacji Katowice – K ędzierzyn-Ko źle – Nysa – Kamieniec Z ąbkowicki – Legnica oraz linii kolejowej Nr 306 relacji Prudnik – Gogolin oraz zwi ększenia jej rentowno ści. Tereny przyległe do terenów kolejowych mog ą by ć wykorzystane dla nowych przedsi ęwzi ęć transportochłonnych, obsługiwanych przez kolej.

56 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Nie jest przewidywana rozbudowa układu kolejowego ani budowa nowych stacji kolejowych. W perspektywie do 2011 roku transport kolejowy nie b ędzie rozwijał si ę w sposób intensywny. Jednak intensyfikacja przewozów pasa Ŝerskich i towarowych mogłaby si ę przyczyni ć si ę do zmniejszenia ruchu drogowego, a w konsekwencji do zmniejszenia jego negatywnego wpływu na środowisko.

2.1.2.4. Główne zagro Ŝenia środowiska i kierunki działa ń minimalizuj ących zagro Ŝenia Główne zagro Ŝenia środowiska: - emisja spalin, - emisja hałasu, - degradacja terenów cennych przyrodniczo, - nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska.

Kierunki działa ń minimalizuj ących zagro Ŝenia: - zwi ększenie płynno ści i przepustowo ści sieci drogowej, - poprawa standardów technicznych sieci drogowej, - ograniczenie emisji spalin do powietrza, - eliminacja nadmiernej emisji hałasu, - zwi ększenie bezpiecze ństwa rowerzystów, - poprawa bezpiecze ństwa mieszka ńców.

2.1.3. Rolnictwo

2.1.3.1 Stan wyj ściowy

Rolnictwo stanowi jedn ą z głównych dziedzin rozwoju gospodarczego gminy Lubrza. Sytuacj ę tak ą odzwierciedla struktura u Ŝytkowania gruntów, w której dominuj ą u Ŝytki rolne stanowi ące ponad 79,0 % powierzchni gminy tj. 6638 ha. Grunty orne stanowi ą 73,9% powierzchni gminy tj. 6147 ha. Natomiast lasy i grunty le śne stanowi ą ponad 10,0 % powierzchni gminy tj. 841 ha. Łąki i pastwiska w u Ŝytkach rolnych wynosz ą 5,79 % ( odpowiednio 398 ha i 84 ha). Na terenie gminy działaj ą Rolnicze Spółdzielnie Produkcyjne: Lubrza, Skrzypiec, Jasiona a tak Ŝe Ferma Drobiu w Trzebini oraz Zakład Dobroszewice, w skład którego wchodzi Stadnina Koni Prudnik sp. z o.o.

2.1.3.2. Cel strategiczny średniookresowy W zakresie rozwoju rolnictwa jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyj ęto:

Restrukturyzacja produkcji rolniczej

2.1.3.3. Kierunki działa ń

Najwa Ŝniejszymi kierunkami działa ń realizuj ącymi cel strategiczny w zakresie rozwoju rolnictwa w gminie Lubrza s ą:

– Intensyfikacja produkcji rolnej Du Ŝe rozdrobnienie i niekorzystna struktura gospodarstw rolnych b ędzie wymagała przekształce ń prowadz ących do powi ększenia indywidualnych gospodarstw produkcyjnych i tworzenia gospodarstw nowoczesnych, zmechanizowanych, o wyspecjalizowanym kierunku produkcji. Współpraca mi ędzy rolnikami zmierza ć b ędzie do tworzenia zwi ązków gmin w celu regulacji rynku

57 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

rolnego, tworzenia wspólnych programów pomocowych. W planach dotycz ących rozwoju rolnictwa przewiduje si ę, w perspektywie długoterminowej, tworzenie du Ŝych gospodarstw produkcyjnych i nowoczesnych gospodarstw specjalistycznych przy zmniejszeniu liczby gospodarstw małych, utrzymuj ących si ę jedynie z rolnictwa. Mniejsze gospodarstwa b ędą przekwalifikowywa ć si ę w kierunku gospodarstw agroturystycznych lub zaniechaj ą działalno ści rolniczej.

– Rozwój rolnictwa ekologicznego Rozwój rolnictwa ekologicznego i agroturystyki zwi ązany jest ze stosowaniem małych ilo ści nawozów sztucznych i środków ochrony ro ślin, a tak Ŝe ze stosowaniem tylko i wył ącznie naturalnych nawozów i biologicznych środków ochrony. Atutem dla rozwoju rolnictwa ekologicznego jest niewielkie ska Ŝenie środowiska naturalnego, szczególnie gleb i dobre warunki do stosowania naturalnych metod produkcji. Rolnictwo ekologiczne, zwłaszcza poł ączone z turystyk ą stanie si ę szans ą dla rolników. Wa Ŝna stanie si ę wzajemna współpraca rolników, mi ędzy sob ą i konsumentami w produkcji i dystrybucji produktów rolnych. Rolnicy zajmuj ący si ę rolnictwem ekologicznym powinni tworzy ć grupy producenckie, produkuj ące Ŝywno ść o jednakowych parametrach. Aby wspomóc rozwój tej nowej formy rolnictwa, musi by ć zorganizowana sie ć dystrybucji zdrowej Ŝywno ści. Zharmonizowanie rolnictwa ekologicznego z przyjaznym dla środowiska przetwórstwem b ędzie wa Ŝnym czynnikiem podnoszenia efektywno ści samego rolnictwa, poprzez pełniejsze wykorzystanie walorów ziemi, tworzenie miejsc pracy i aktywizacj ę zawodow ą osób zamieszkałych na terenach wiejskich. Lokalna baza surowców stanie si ę jednocze śnie podstaw ą dla rozwoju przetwórstwa rolno-spo Ŝywczego.

– Rewaloryzacja u Ŝytków rolnych

Rewaloryzacja u Ŝytków rolnych b ędzie prowadzi ć do podwy Ŝszenia ich warto ści przyrodniczej i gospodarczej, jak równie Ŝ przyczyni si ę do poprawy struktury jako ściowej gruntów. Systematycznie wył ączane b ędą z u Ŝytkowania rolniczego grunty marginalne – V i VI klasy. Z drugiej strony, ochronie podlega ć b ędą grunty klasy II-III oraz grunty na glebach pochodzenia organicznego, nieu Ŝytki organiczne i oczka wodne. D ąŜ yć si ę b ędzie do jak najwi ększego zró Ŝnicowania środowiska przyrodniczego poprzez ochron ę terenów podmokłych: szuwarów, oczek śródpolnych itp., kształtowanie miedz śródpolnych. Systematycznie prowadzone b ędą zalesienia gruntów klasy V i VI, co wpłynie korzystnie na środowisko ze wzgl ędu na popraw ę bilansu wodnego i przeciwdziałanie erozji.

2.1.3.4. Główne zagro Ŝenia środowiska i kierunki działa ń minimalizuj ących zagro Ŝenia

Główne zagro Ŝenia środowiska:

- nieuporz ądkowany system melioracji, - zanieczyszczenia obszarowe, - niewła ściwe u Ŝytkowanie gruntów podatnych na erozj ę wodn ą i wietrzn ą, - chemizacja i intensyfikacja rolnictwa.

Kierunki działa ń minimalizuj ących zagro Ŝenia: - modernizacja i odbudowa systemów melioracyjnych, - tworzenie du Ŝych gospodarstw produkcyjnych i nowoczesnych gospodarstw specjalistycznych, - poprawa struktury jako ściowej, warto ści przyrodniczej i gospodarczej u Ŝytków rolnych, - tworzenie gospodarstw ekologicznych i agroturystycznych, - zalesienie obszarów o słabych glebach, - działania na rzecz edukacji rolników w tym wdra Ŝanie „Kodeksu dobrych praktyk rolniczych”.

58 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

2.1.4. Przemysł

2.1.4.1. Stan wyj ściowy

Wi ększo ść firm działaj ących na terenie gminy zwi ązana jest z szeroko poj ętymi usługami, bran Ŝą przetwórstwa: mi ęsnego, paszowego, produkcja roln ą i zwierz ęcą. Do wi ększych przedsi ębiorstw na terenie gminy Lubrza nale Ŝą : Prefbet S.A., Rasamat sp.z o.o. , Rom Mac Przedsiębiorstwo Rem. Bud. Macioł Romuald, Spółdzielnia Kółek Rolniczych, Zakład Betoniarski K ęsek Stanisław, Zakład Mechaniki Pojazdów Macioł Sylwester, Zakład Kamieniarski Kornecki Wiesław, Zakład lakierniczo – blacharski Kowina Dariusz, Galant. PPUH S.C.Chadry ś P. i M., Akart Produkcja wydawnicza Handel. Usługi, Samopomoc Chłopska Gminna Spółdzielnia, ,, Ma – Go’’ s.c. Skrzypiec, ,, Transdal’’ s.c. Skrzypiec, ,,Samopomoc Chłopska’’ Gminna Spółdzielnia Dytmarów, Grupa Rolimpex sp. z o.o. , ,,Lba’’Przedsi ębiorstwo Produkcyjno – Usługowo – Handlowe Trzebinia, ,,Spółdzielnia Kółek Rolniczych’ Pr ęŜ ynka, ,,IGA’’ Wytwórnia Pierogów Mro Ŝonych Krzy Ŝkowice.

2.1.4.2. Cel strategiczny średniookresowy W zakresie rozwoju przemysłu jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyj ęto:

Stworzenie warunków do rozwoju małych i średnich przedsi ębiorstw

2.1.4.3. Kierunki działa ń

Najwa Ŝniejszymi kierunkami działa ń realizuj ącymi cel strategiczny w zakresie rozwoju przemysłu w gminie Lubrza s ą:

– Restrukturyzacja istniej ących zakładów Zaostrzenie wymogów ekologicznych i wzrost konkurencyjno ści rynku stawia zakłady przed konieczno ści ą restrukturyzacji. Z punktu widzenia ochrony środowiska wa Ŝne b ędą wszystkie działania zmierzaj ące do zminimalizowania wpływu przedsi ębiorstwa na środowisko. Zakłady przemysłowe w coraz wi ększym stopniu ponosi ć b ędą odpowiedzialno ść za ochron ę środowiska. Zadania z tym zwi ązane nie b ędą ogranicza ć si ę do naprawy zaistniałych szkód i spełnienia wymogów zdefiniowanych w pozwoleniach na korzystanie ze środowiska ale b ędą zmierza ć do zapobiegania powstawaniu negatywnych oddziaływa ń i szkód w środowisku. Jednym z koniecznych działa ń b ędzie dostosowanie si ę zakładów do tzw. zintegrowanych pozwole ń, obejmuj ących wszystkie elementy środowiska (zgodnie z Dyrektyw ą IPPC). Na terenie gminy Biała nie ma zakładów, dla których wymagane jest uzyskanie pozwolenia zintegrowanego. Istotne będzie podejmowanie przez przedsi ębiorstwa dobrowolnych działa ń na rzecz środowiska jak równie Ŝ upowszechnienie systemów zarz ądzania środowiskowego.

– Rozwój przemysłu rolno-spo Ŝywczego

W miar ę rozwoju wyspecjalizowanego rolnictwa jak równie Ŝ rolnictwa ekologicznego, istotny będzie rozwój przemysłu zwi ązanego z rolnictwem: przetwórstwo mi ęsa, mleka, zbó Ŝ, wytwarzanie pasz, przetwórstwo owoców i warzyw.

– Upowszechnienie systemów zarz ądzania środowiskowego

Cech ą zarz ądzania środowiskowego jest wł ączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych przedsi ębiorstwa i przypisanie tych zagadnie ń do kompetencji jego zarz ądu. Idea ta jest realizowana poprzez wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem (systemy sformalizowane - np. normy ISO 14 000 EMAS, lub niesformalizowane - np. Program Czystszej

59 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Produkcji). Powinny by ć prowadzone działania inspiruj ące do stara ń o wprowadzenie systemu zarz ądzania środowiskowego, wskazuj ące na niew ątpliwe korzy ści wynikaj ące z jego wprowadzenia. Systemy zarz ądzania środowiskowego polecane s ą równie Ŝ dla Zakładów Gospodarki Komunalnej oraz instytucji publicznych, w tym Urz ędu Gminy w Lubrzy.

2.1.4.4. Główne zagro Ŝenia środowiska i kierunki działa ń minimalizuj ących zagro Ŝenia

Główne zagro Ŝenia środowiska:

- emisja zanieczyszcze ń do powietrza, - nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska, - ścieki, - odpady przemysłowe, - emisja hałasu, - degradacja powierzchni ziemi.

Kierunki działa ń minimalizuj ących zagro Ŝenia: - oszcz ędne korzystanie z surowców, - wi ększa aktywno ść zakładów na rzecz ochrony środowiska, - wprowadzanie nowoczesnych technologii produkcji, - wła ściwe gospodarowanie terenami przemysłowymi.

2.1.5. Turystyka i rekreacja

2.1.5.1 Stan wyj ściowy

Turystyka i rekreacja z uwagi na dogodne uwarunkowania środowiskowe i klimatyczne tej cz ęś ci regionu, w której poło Ŝona jest gmina Lubrza s ą szczególnie istotn ą, cho ć nie w pełni jeszcze rozwini ętą gał ęzi ą tutejszej gospodarki. Na obszarze gminy znajduje si ę obszar chronionego Parku Krajobrazowego ,, Góry Opawskie’’ (w południowej częś ci gminy), a tak Ŝe 2 obiekty przyrodnicze prawnie chronione – pomnik przyrody o Ŝywionej ( aleja przydro Ŝna chroni ąca lipy drobnolistne o długo ści 2,2 km, tworz ąca najbardziej okazał ą alej ę w województwie opolskim na drodze z Opola do Lubrzy) oraz obj ęte ochron ą konserwatorsk ą parki przypałacowe: w Słokowie i w Trzebini . Wszystkie wymienione powy Ŝej obiekty nale Ŝą do podstawowych zalet gminy predysponuj ących j ą do rozwoju turystyki i rekreacji.

2.1.5.2. Cel strategiczny średniookresowy W zakresie rozwoju turystyki i rekreacji jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza 2011 roku przyj ęto:

Optymalne wykorzystanie walorów przyrodniczych gminy

2.1.5.3. Kierunki działa ń

Najwa Ŝniejszymi kierunkami działa ń realizuj ącymi cel strategiczny w zakresie rozwoju turystyki i rekreacji w gminie Lubrza s ą:

– Rozwój ekoturystyki

Szans ą dla rozwoju turystyki przyjaznej środowisku jest turystyka harmonijna z zasobami środowiska czyli ekoturystyka. Podstawow ą ide ą popieraj ącą koncepcj ę ekoturystyki jest mniejsze zaanga Ŝowanie kapitału zagranicznego. Wi ększy nacisk kładziony b ędzie na rozwój lokalny,

60 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

w których turystom serwuje si ę lokalnie wytworzon ą Ŝywno ść i napoje oraz dysponuje si ę dobrze przeszkolonymi lokalnymi przewodnikami. Powstawanie gospodarstw agroturystycznych b ędzie dla indywidualnych rolników alternatyw ą poszukiwania innych źródeł dochodu. Dla uatrakcyjnienia bazy agroturystycznej konieczne stanie si ę wyposa Ŝenie gospodarstw w sprz ęt do pływania, w ędkowania i uprawiania czynnych form turystyki. Przemy ślany rozwój ekoturystyki będzie si ę przyczyniał do zdrowego sp ędzenia czasu wolnego jak równie Ŝ do ochrony środowiska naturalnego i kulturowego.

– Rozwój turystyki kwalifikowanej

Na terenie gminy Lubrza jak i całego powiatu prudnickiego istniej ą warunki do rozwoju ró Ŝnych form turystyki kwalifikowanej. Odr ębno ść i ró Ŝnorodno ść krajobrazowa gminy oraz lokalizacja obszaru chronionego Parku Krajobrazowego ,,Góry Opawskie’’, bliska odległo ść do miejsc o wysokich walorach przyrodniczych sprawiaj ą, Ŝe istotne b ędzie sprecyzowanie rodzajów rozwijanej turystyki. Powinno by ć ono poprzedzone dokładn ą analiz ą istniej ącego zaplecza, zainteresowa ń turystów, dostosowaniem oferty turystycznej do klienta. W ostatnich latach obserwuje si ę mod ę na uprawianie aktywnej turystyki. Dlatego niezb ędne stanie si ę wyznaczanie kolejnych szlaków turystycznych, ście Ŝek rowerowych, konnych, szlaków kajakowych oraz wła ściwe ich zagospodarowanie: wyznaczenie miejsc odpoczynku i biwakowania, uzupełnienie oznakowania.

– Rozwój infrastruktury towarzysz ącej turystyce Aby rozwój turystyki w jak najmniejszym stopniu oddziaływał na środowisko naturalne gminy Lubrza konieczna b ędzie rozbudowa infrastruktury technicznej w postaci kanalizacji, a tak Ŝe zagospodarowanie odpadów stałych. Na jej bazie powstawa ć b ędą równie Ŝ nowe obiekty sportowe i rekreacyjne. Do powstawania nowych obiektów b ędą wyznaczane obszary selektywnie wybrane, odpowiednio przygotowane, o wysokim standardzie uzbrojenia. Akceptacja ich budowy b ędzie zale Ŝna od spełnienia wymogów ochrony środowiska i krajobrazu. Wa Ŝne b ędzie dostosowanie przyszłego budownictwa do wymaga ń architektonicznych, wynikaj ących z planu zagospodarowania przestrzennego, istniej ącej zabudowy i warunków krajobrazowych.

2.1.5.4. Główne zagro Ŝenia środowiska i kierunki działa ń minimalizuj ących zagro Ŝenia Główne zagro Ŝenia środowiska:

- infrastruktura techniczna nie spełniaj ąca wymogów ochrony środowiska, - wzrastaj ąca liczba turystów szczególnie zmotoryzowanych, - za śmiecanie i niszczenie miejsc o du Ŝych walorach przyrodniczych, - „dzikie zagospodarowywanie” obszarów cennych przyrodniczo.

Kierunki działa ń minimalizuj ących zagro Ŝenia: - przestrzeganie wymaga ń ochrony środowiska, - ochrona cennych terenów przyrodniczych przed przeinwestowaniem, - rozwój ście Ŝek rowerowych, szlaków pieszych i konnych, - odpowiednie zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego eliminuj ące dzikie zagospodarowywanie obszarów cennych przyrodniczo, - edukacja ekologiczna mieszka ńców.

2.2. EDUKACJA EKOLOGICZNA

Główny dokument sektorowy, w którym zostały sformułowane cele edukacji ekologicznej to „Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej”. Wyró Ŝnia ona nast ępuj ące cele strategiczne: - kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowania społecze ństwa wzajemnie powi ązanymi kwestiami ekonomicznymi, społecznymi, politycznymi i ekologicznymi,

61 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

- umo Ŝliwienie ka Ŝdemu człowiekowi zdobywania wiedzy i umiej ętno ści niezb ędnych dla poprawy stanu środowiska, - tworzenie nowych wzorców zachowa ń, kształtowanie postaw, warto ści i przekona ń jednostek, grup i społecze ństw, uwzgl ędniaj ących trosk ę o jako ść środowiska.

2.2.1. Stan wyj ściowy

Jednym z podstawowych warunków realizowania polityki ochrony środowiska jest wł ączenie w ni ą całego społecze ństwa. Wi ąŜ e si ę to z potrzeb ą zmiany podej ścia do spraw rozwoju gospodarczego, przyrody i środowiska. St ąd konieczno ść mo Ŝliwie wszechstronnej edukacji ekologicznej zarówno wśród dzieci i młodzie Ŝy jak i dorosłych oraz ró Ŝnych grup zawodowych.

Na terenie gminy działalno ść edukacyjna prowadzona jest w nast ępuj ących formach działania: - teoretyczno-praktycznej – szkolna edukacja ekologiczna, - poznawczej – czynny udział w kształtowaniu środowiska, - popularyzacyjnej – imprezy, festyny, konkursy.

Jednostkami bior ącymi udział w kształtowaniu świadomo ści ekologicznej społecze ństwa na terenie gminy Lubrza s ą: Starostwo Powiatowe Prudnik, Urz ąd Gminy Lubrza, szkoły a tak Ŝe nadle śnictwo Prudnik oraz Zespół Opolskich Parków Krajobrazowych Góry Opawskie. Działania podejmowane w z ramienia Urz ędu Gminy Lubrza koncentruj ą si ę przede wszystkim na wspieraniu edukacji ekologicznej w szkołach, organizowaniu akcji sprz ątania świata. Uczniowie szkół opiekuj ą si ę gminnymi pomnikami przyrody.

Formy edukacji s ą zró Ŝnicowane, a najwa Ŝniejsze z nich obejmuj ą: zaj ęcia edukacyjne organizowane w salach dydaktycznych lub w plenerze przybli Ŝaj ące walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe gminy, warsztaty terenowe m.in. dla nauczycieli, warsztaty ekologiczne, konkursy fotograficzne, wycieczki do rezerwatów przyrody, konkursy z wiedzy o ochronie przyrody oraz wiedzy o parkach krajobrazowych, programy przyrodnicze w mediach oraz artykuły w prasie.

2.2.2. Cel strategiczny średniookresowy

W zakresie edukacji ekologicznej jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyj ęto:

Podniesienie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa

2.2.3. Kierunki działa ń

Najwa Ŝniejszymi kierunkami działa ń realizuj ącymi cel strategiczny w zakresie edukacji ekologicznej w gminie Lubrza s ą:

- realizacja szkole ń, kursów, konkursów, wydawnictw, akcji popularyzatorskich podnosz ących świadomo ść ekologiczn ą społecze ństwa, w szczególno ści rolników, le śników, nauczycieli oraz dzieci i młodzie Ŝy, - gromadzenie pomocy dydaktycznej i rozpowszechnianie informacji dotycz ących ochrony środowiska i edukacji ekologicznej, w szczególno ści przez biblioteki (pedagogiczne, szkolne, szkół wy Ŝszych, wojewódzkie itd.) - realizacja modelowych przedsi ęwzi ęć chroni ących obiekty i obszary cenne przyrodniczo wraz z ich wykorzystaniem dla celów naukowo-badawczych oraz promocji i rozwoju gminy oraz wsparcie modelowych projektów realizowanych przez organizacje pozarz ądowe, - rozwój infrastruktury turystyczno-dydaktycznej, w szczególno ści w parkach krajobrazowych, Lasach Pa ństwowych i przy rezerwatach,

62 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

- realizacja cyklicznych prezentacji o tre ściach przyrodniczych w ramach publicznych środków przekazu oraz instytucji kultury i wypoczynku, - utworzenie w urz ędach administracji publicznej systemu udost ępniania informacji o środowisku w oparciu o rejestry oraz interaktywne bazy danych o środowisku dost ępne za po średnictwem internetu, - prelekcje wygłaszane w szkołach podczas lekcji przez specjalistów ró Ŝnych dziedzin, - wydawnictwa opisuj ące w przyst ępny sposób walory przyrodnicze gminy Lubrza,

2.2.4. Przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZANWESTYCYJNE

EDUKACJA EKOLOGICZNA

Opis przedsi ęwzi ęcia Sporz ądzenie Programu edukacji ekologicznej mieszka ńców gminy

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza, Placówki o światowe

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

Lata realizacji 2006 1

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 3 3

Potencjalne Środki własne gminy źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

EDUKACJA EKOLOGICZNA

Opis przedsi ęwzi ęcia Organizacja konkursów wiedzy ekologicznej dla młodzie Ŝy szkolnej, współorganizowanie happeningów, festynów, biegów na orientacj ę i innych form edukacji ekologicznej

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza, Placówki o światowe

2 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

Lata realizacji 2005 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 1 1 1 3 Praca ci ągła

Potencjalne Środki własne gminy, GFO ŚiGW źródła finansowania

63 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

EDUKACJA EKOLOGICZNA

Opis przedsi ęwzi ęcia Przeprowadzanie akcji ekologicznych typu Dzie ń Ziemi, Sprz ątanie Świata

Jednostka realizuj ąca Placówki o światowe

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

3 Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 0,5 0,5 0,5 0,5 2 Praca ci ągła

Potencjalne Środki własne gminy źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

EDUKACJA EKOLOGICZNA

Opis przedsi ęwzi ęcia Bie Ŝą ce informowanie na stronach internetowych o stanie środowiska w gminie i działaniach podejmowanych na rzecz jego ochrony

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

4 Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN w ramach pracy Urz ędu Praca ci ągła

Potencjalne Środki własne gminy źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

EDUKACJA EKOLOGICZNA

Opis przedsi ęwzi ęcia Zwi ększenie oferty wydawniczej zwi ązanej z edukacj ą ekologiczn ą, walorami i zasobami przyrodniczymi gminy

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

5 Lata realizacji 2006 – 2007

64 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 1,5 1,5 3

Potencjalne Środki własne gminy, GFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

EDUKACJA EKOLOGICZNA

Opis przedsi ęwzi ęcia Edukacja ekologiczna mieszka ńców nt. proekologicznych zachowa ń w zakresie korzystania ze środków transportu, energooszcz ędno ści, zmniejszania emisji niskiej i inne

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe, Urz ąd Gminy Lubrza

6 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne WFO ŚiGW, PFO ŚiGW, GFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

EDUKACJA EKOLOGICZNA

Opis przedsi ęwzi ęcia Szkolenia rolników w zakresie rolnictwa ekologicznego, agroturystyki 7 i wdra Ŝania Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe, Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Potencjalne WFO ŚiGW, PFO ŚiGW, GFO ŚiGW źródła finansowania

65 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

EDUKACJA EKOLOGICZNA

Opis przedsi ęwzi ęcia Organizowanie cykli szkoleniowych odno śnie prowadzenia prawidłowej gospodarki le śnej dla wła ścicieli lasów prywatnych, wzbogacania i racjonalnego u Ŝytkowania zasobów le śnych

Jednostka realizuj ąca Nadle śnictwo Prudnik

8 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

EDUKACJA EKOLOGICZNA

Opis przedsi ęwzi ęcia Prowadzenie publicznie dost ępnego wykazu danych o dokumentach zawieraj ących informacje o środowisku i jego ochronie

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

9 Lata realizacji 2004 – 2011

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne PFO ŚiGW źródła finansowania

2.3.WSPÓŁPRACA W RAMACH WDRA śANIA PROGRAMU

Działania w zakresie ochrony środowiska i promocji gospodarczej gminy Lubrza w znacznym stopniu zale Ŝą od współpracy z s ąsiednimi gminami oraz starostwem powiatowym w Prudniku, a tak Ŝe współpracy z władzami województwa, zwłaszcza w świetle mo Ŝliwo ści wsparcia inwestycji ekologicznych ze środków Unii Europejskiej. Do głównych kompetencji samorz ądu gminnego w zakresie ochrony środowiska nale Ŝy: - gospodarka odpadami komunalnymi, - zaopatrzenie w wod ę dla celów komunalnych, - oczyszczanie ścieków komunalnych, - tworzenie prawa miejscowego w zakresie gospodarki przestrzennej, - tworzenie niektórych obszarów chronionych,

66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

- ochrona i tworzenie terenów zieleni miejskiej i parkowej, - wydawanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, - prowadzenie kampanii i programów edukacyjnych.

Współpraca z s ąsiednimi gminami, oprócz pozytywnych efektów dla środowiska, mo Ŝe przynie ść tak Ŝe wymierne korzy ści ekonomiczne.

Współpraca ta powinna dotyczy ć przede wszystkim: - poprawy stanu czysto ści wód rzeki Prudnik i Biała, - systemu powi ąza ń komunikacyjnych, - tworzenia obszarów chronionych, - rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa: restrukturyzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej, - modernizacji infrastruktury i urz ądze ń melioracyjnych.

Posiadanie odpowiednich środków finansowych jest wa Ŝnym warunkiem wdro Ŝenia programu ochrony środowiska.Podstaw ę tego systemu stanowi ą przede wszystkim fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Fundusze te gromadz ą wpływy z opłat płaconych przez podmioty gospodarcze za korzystanie ze środowiska (emisj ę zanieczyszcze ń do powietrza, zrzut ścieków, pobór wody, składowanie odpadów) oraz z kar nakładanych za przekraczanie wymogów ochrony środowiska. Zebrane środki fundusze przeznaczaj ą na dofinansowywanie, głównie w formie dotacji i preferencyjnych po Ŝyczek, proekologicznych przedsi ęwzi ęć , podejmowanych przede wszystkim przez samorz ądy lokalne i podmioty gospodarcze. System ten uzupełniaj ą banki komercyjne, z Bankiem Ochrony Środowiska na czele. System ten podlega ci ągłym przemianom, pojawiaj ą si ę nowe źródła finansowania, zmieniaj ą si ę ich udziały w ł ącznych wydatkach na ochron ę środowiska w Polsce, rozszerzaj ą si ę formy finansowania ochrony środowiska.

3. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UśYTKOWANIE ZASOBÓW NATURALNYCH

3.1. OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Ochrona przyrody i krajobrazu realizowana jest przede wszystkim w oparciu o nast ępuj ące przepisy prawne: - ustaw ę z dnia 16 pa ździernika 1991r. o ochronie przyrody [Dz.U. nr 99 z 2001r., poz. 1079 w sprawie ogłoszenie jednolitego tekstu ustawy o ochronie przyrody, z pó źniejszymi zmianami] wraz z przepisami wykonawczymi, - ustaw ę z 27 kwietnia 2001r. Prawo Ochrony Środowiska [Dz.U. nr 62, poz. 627 z pó źniejszymi zmianami], - ustaw ę z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [Dz.U. nr 80, poz. 717].

W zakresie ochrony przyrody podstawowymi aktami prawnymi w UE s ą Dyrektywa Siedliskowa (dyrektywa Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory) i Dyrektywa Ptasia (dyrektywa Rady 79/409/EWG o ochronie dziko Ŝyj ących ptaków). Maj ą one na celu utrzymanie ró Ŝnorodno ści biologicznej pa ństw członkowskich poprzez ochron ę najcenniejszych siedlisk oraz gatunków fauny i flory na ich terytorium. Podstawowym celem polityki ekologicznej pa ństwa w obszarze ochrony przyrody i krajobrazu jest utworzenie europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000 oraz ochrona obszarów wodno-błotnych – cennych siedlisk najbardziej zagro Ŝonych zniszczeniem w skali europejskiej . Cel ten realizowany b ędzie m.in. poprzez utworzenie spójnej Europejskiej sieci ekologicznej pod nazw ą Natura 2000, zło Ŝonej z tzw. Specjalnych Obszarów Ochrony (SOO), wytypowanych na podstawie Dyrektywy Siedliskowej i Obszarów Specjalnej Ochrony (OSO) wytypowanych na podstawie Dyrektywy Ptasiej.

67 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

3.1.1. Stan wyj ściowy

Ro ślinno ść potencjaln ą gminy Lubrza stanowi ą zbiorowiska le śne, a przede wszystkim wyst ępuj ące na południu gminy lasy li ściaste w postaci gr ądów środkowoeuropejskch Galio silvatici – Carpinetum, Wyst ępuj ą równie Ŝ ł ęgi jesionowo-wi ązowe (Ficario-Ulmetum typicum), ł ęgi olszowe i jesionowo- olszowe (Circaeo-A Inetum) a tak Ŝe łęgowe lasy wi ązowe {Ficario-Ulmetum chrysosplenietosum) . Obecny charakter przyrody w gminie Lubrza to efekt przekształce ń środowiska przez gospodark ę człowieka. Jedynym obszarem, najmniej przekształconym, w du Ŝej cz ęś ci o charakterze naturalnym s ą Góry Opawskie, w wi ększej cz ęś ci obj ęte ochron ą prawn ą w formie parku krajobrazowego i wskazane do ochrony w ramach sieci przyrodniczej NATURA 2000. Zbiorowiska niele śne stanowi ą biotop wielu gatunków fauny, nie wyst ępuj ącej na trerenach le śnych.Szczególn ą rol ę nale Ŝy przypisa ć zbiorowiskom szuwarowym i ł ąkowym, zwłaszcza wilgotnym łąkom i zakrzewieniom. Najciekawszymi pod wzgl ędem florystycznym obszarami gminy Lubrza jest kompleks le śny wraz z przyległymi zbiorowiskami ł ąkowymi na zachód od Trzebini, gdzie proponowany jest rezerwat przyrody „Ł ąki krwi ści ągowe", kompleks le śny „Lipowiec", kompleks le śny „Dobroszowice" wraz z przyległymi ł ąkami i stawem a tak Ŝe ci ąg ł ąk i pastwisk w dolinie rzeki Prudnik. Szczególn ą rol ę ostoi fauny odgrywa pasmo Gór Opawskich. Bogactwo i ró Ŝnorodno ść zwierz ąt na tym obszarze jest unikalna w skali województwa. Wyst ępuje tu liczna grupa zwierz ąt chronionych i rzadkich. Szereg wykazanych gatunków jest zagro Ŝonych w skali kraju, a nawet Europy. Na obszarze Gór Opawskich, w tym na terenie gminy Lubrza, stwierdzono wyst ępowanie 114 gatunków ptaków lęgowych (48% wszystkich ptaków w Polsce). Jednym z najwa Ŝniejszych walorów faunistycznych na tym obszarze s ą kolonie rozrodcze nietoperzy a tak Ŝe zachodz ące do kompleksów le śnych gminy muflony. Obszary o wysokich walorach przyrodniczych obj ęte ochron ą prawn ą zajmuj ą w gminie Lubrza 160,0 ha ogółem, co stanowi 1,90 % całkowitej powierzchni gminy. Na system obszarów i obiektów prawnie chronionych gminy Lubrza składaj ą si ę: obszar Parku Krajobrazowego ,,Góry Opawskie’’ (160ha), pomnik przyrody o Ŝywionej chroni ący lipy drobnolistne, tworz ące alej ę przydro Ŝną długo ści 2,2 km (najbardziej okazał ą w województwie opolskim na drodze z Opola do Lubrzy) a tak Ŝe obj ęte ochron ą konserwatorsk ą przypałacowe parki w Słokowie, Trzebini oraz Olszynce. Na terenie gminy Lubrza, zgodnie ze Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania gminy Lubrza proponuje si ę obj ąć ochron ą nast ępuj ące takie formy jak : rezerwat przyrody Łąki krwi ści ągowe (poło Ŝony na obszarze Parku Krajobrazowego Gór Opawskich), zespól przyrodniczo-krajobrazowy Pr ęŜ ynka , zespól przyrodniczo krajobrazowy „ Dolina Prudnika I (fragment doliny Prudnika poło Ŝony na południe od Jasiony) a tak Ŝe zespół przyrodniczo krajobrazowy Dolina Prudnika II ( poło Ŝony w ko ńcowym odcinku doliny Prudnika).

Na terenie gminy Lubrza do obj ęcia ochron ą w ramach projektu sieci NATURA 2000 zaproponowano (według regionalnej koncepcji) fragment obszaru Gór Opawskich , jako Specjalny Obszar Ochrony (SOO) wytypowany na podstawie Dyrektywy Siedliskowej.

Do obszarów o wysokiej bioró Ŝnorodno ści (wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe), którym nale Ŝy zapewni ć ochron ę prawn ą nale Ŝy fragment pasma Gór Opawskich (jedyny obszar górski w województwie opolskim, liczne stanowiska chronionych ro ślin i zwierz ąt), dolina rzeki Prudnik (mozaika pól i ł ąk, w tym ł ąk wilgotnych z licznymi zadrzewieniami) a tak Ŝe obszar źródliskowy rzeki Biała (okolice Pr ęŜ ynki). Najwa Ŝniejszym narz ędziem pomocnym w ochronie obszarów cennych przyrodniczo przed zainwestowaniem jest procedura uchwalania planów miejscowych, która dzi ęki opracowaniom ekofizjograficznym pozwala wyró Ŝni ć obszary wyst ępowania rzadkich gatunków ro ślin i zwierz ąt. Ochrona warto ściowych elementów przyrody i krajobrazu staje si ę coraz wa Ŝniejsza ze wzgl ędu na stale zwi ększaj ącą si ę skal ę działalno ści rolniczej. Nale Ŝy chroni ć zagajniki, drzewostany nadbrze Ŝne oraz inne naturalne elementy krajobrazu, które cz ęsto ulegaj ą zniszczeniu na skutek powi ększania powierzchni gospodarstw. Równocze śnie nale Ŝy promowa ć rozwój rolnictwa ekologicznego i agroturystyki. Taki system zwi ązany jest ze stosowaniem małych ilo ści nawozów sztucznych

68 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

i środków ochrony ro ślin, b ądź w przypadku rolnictwa ekologicznego - stosowaniem tylko i wył ącznie naturalnych nawozów i biologicznych środków ochrony. Przewiduje si ę wzrost intensywno ści rolnictwa, zwi ększenie liczby du Ŝych, towarowych, wyspecjalizowanych gospodarstw rolnych, rozwój małych gospodarstw jako gospodarstw ekologicznych, gospodarstw agroturystycznych na terenach le śnych o funkcji turystyczno-rekreacyjnej, rozwój bazy turystycznej i agroturystycznej, rozwój infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej.

3.1.2. Cel strategiczny średniookresowy W zakresie ochrony przyrody i krajobrazu jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyj ęto:

Ochrona obszarów i obiektów cennych przyrodniczo, wzrost ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej

3.1.3. Kierunki działa ń

Najwa Ŝniejszymi kierunkami działa ń realizuj ącymi cel strategiczny w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu w gminie Lubrza s ą:

- ochrona prawna obszarów cennych przyrodniczo, - ochrona i renaturyzacja ekosystemów wodno-błotnych, - ochrona przed zainwestowaniem terenów wyst ępowania chronionych i zagro Ŝonych siedlisk przyrodniczych, - utrzymanie tradycyjnego, urozmaiconego krajobrazu oraz wsparcie i rozwój rolnictwa ekologicznego i zintegrowanego, - przeprowadzenie inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej gminy, - ochrona elementów środowiska przyrodniczo-kulturowego dotycz ąca w szczególno ści zespołów dworsko-parkowych (przypadkowo ść u Ŝytkowania, nieuregulowany stan prawny) oraz ochrona kompozycji układów zieleni, - bie Ŝą ca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych, - rozwój sieci szlaków turystycznych i ście Ŝek przyrodniczych, w szczególno ści w powi ązaniu z obszarem pogranicza polsko – czeskiego oraz przy wykorzystaniu istniej ących walorów i obiektów przyrodniczych gminy.

3.1.4. Przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Przeprowadzenie inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej gminy

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

Lata realizacji 2006 – 2007 1

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

12,5 12,5 25

69 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Potencjalne Środki własne gminy źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Opracowanie projektu docelowej Gminnej Sieci Obszarów Chronionych

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza Wojewoda, Nadle śnictwo Prudnik

2 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

Lata realizacji 2006

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 5 5

Potencjalne Środki własne gminy źródła finansowania

PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE Lp.

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Opracowanie dokumentacji ekofizjograficznej gminy

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

Lata realizacji 2007 - 2011 3

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem* w tys. PLN 10 10

Potencjalne Środki własne gminy źródła finansowania

* całkowity koszt przedsi ęwzi ęcia w latach 2007 – 2011 wynosi 50 000 ty ś zł

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Powołanie co najmniej 2 nowych form ochrony przyrody (u Ŝytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne)

70 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza, Nadle śnictwo Prudnik

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

4 Lata realizacji 2006 - 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 2,5 2,5 5

Potencjalne Środki własne gminy źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Sporz ądzenie gminnego programu rozwoju i piel ęgnacji zieleni trwałej terenów gminy, w tym równie Ŝ ro ślin ozdobnych

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

5 Lata realizacji 2006

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 5 5

Potencjalne Środki własne gminy źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Sporz ądzenie studium krajobrazowo – kulturowego co najmniej jednej miejscowo ści, ze wskazaniem na miejscowo ść Trzebina

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

6 Lata realizacji 2006

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 5 5

Potencjalne Środki własne gminy źródła finansowania

71 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Wł ączenie do sieci NATURA 2000 fragmentu obszaru Gór Opawskich, jako Specjalnego Obszaru Ochrony SOO na podstawie Dyrektywy Siedliskowej

Jednostka realizuj ąca Ministerstwo Środowiska

7 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

2004 2005 2006 2007 Razem Szacunkowe koszty w tys. PLN

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Utworzenie rezerwatu przyrody: „ Łąki krwi ści ągowe ’’

Jednostka realizuj ąca Wojewoda, Starostwo Powiatowe, Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007 8

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Potencjalne Środki wojewody – bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Utworzenie zespołów przyrodniczo-krajobrazowych: PręŜ ynka, Dolina

Prudnika I, Dolina Prudnika II

Jednostka realizuj ąca Wojewoda, Starostwo Powiatowe, Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

9 Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

72 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Potencjalne Środki wojewody – bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Powołanie pomników przyrody w postaci: drzewa platanu

klonolistnego (teren zespołu pałacowo - folwarcznego we wsi Słoków)

oraz alei przydro Ŝnej Lubrza – Laskowice (w ci ągu drogi krajowej

Nr 40)

10 Jednostka realizuj ąca Wojewoda, Starostwo Powiatowe

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Potencjalne Środki wojewody – bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Opracowanie i wdro Ŝenie zasad ochrony Parku Krajobrazu Kulturowego dla rejonu wsi Trzebina

Jednostka realizuj ąca Wojewoda, Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

11 Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Potencjalne Środki wojewody – bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Ustanowienie strefy ochrony krajobrazu kulturowego dla rejonu Dytmarów – Skrzypiec oraz Olszynka

Jednostka realizuj ąca Wojewoda, Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

12 Lata realizacji 2004 – 2007

73 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Potencjalne Środki wojewody – bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Wdro Ŝenie specjalnej strategii ochrony obszarów wodno-błotnych

Jednostka realizuj ąca Nadle śnictwo Prudnik

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

13 Lata realizacji 2004 – 2007

2004 2005 2006 2007 Razem Szacunkowe koszty

w tys. PLN

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Opracowanie i wdro Ŝenie jednolitych zasad ochrony krajobrazu kulturowego na wyznaczonych obszarach rezerwatów i parków kulturowych

Jednostka realizuj ąca Wojewoda

14 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Potencjalne Środki wojewody – bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Wyznaczenie obszarów wymagaj ących renaturalizacji

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe, Nadle śnictwo Prudnik

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

74 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Lata realizacji 2004 – 2007

15

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Potencjalne WFO ŚiGW, PFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Promowanie rozwoju gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe, Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007 16

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne WFO ŚiGW, PFO ŚiGW, GFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Prowadzenie rejestru pomników przyrody, u Ŝytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych i stanowisk dokumentacyjnych

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe

Rodzaj koordynowane 17 przedsi ęwzi ęcia

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne PFO ŚiGW źródła finansowania

75 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Tworzenie nowych terenów zieleni oraz bie Ŝą ca konserwacja i piel ęgnacja istniej ących

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

1 Lata realizacji 2005 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 2 2 2 6 Praca ci ągła

Potencjalne Środki własne gminy źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia W ka Ŝdym roku dokonanie nasadze ń, co najmniej 100 szt. zieleni trwałej w miejscowo ściach gminnych i wzdłu Ŝ dróg, w tym, co najmniej 80 szt. drzew szlachetnych (lipa, d ąb, klon itp.)

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza , Nadle śnictwo Prudnik, Mieszka ńcy, Zarz ądcy Dróg 2 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

Lata realizacji 2005 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 2 2 2 6 Praca ci ągła

Potencjalne Środki własne gminy, GFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Wprowadzenia zakrzacze ń i zadrzewie ń śródpolnych

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe, Urz ąd Gminy Lubrza, Rolnicy

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007 3

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem

76 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

w tys. PLN Praca ci ągła

Potencjalne WFO ŚiGW, PFO ŚiGW, GFO ŚiGW, środki rolników źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Opis przedsi ęwzi ęcia Tworzenie gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych

Jednostka realizuj ąca Rolnicy

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007 4

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne Środki własne rolników, fundusze pomocowe źródła finansowania

3.2. OCHRONA I ZRÓWNOWA śONE WYKORZYSTANIE LASÓW ORAZ U śYTKOWANIE ŁOWIECKIE

Ochrona i racjonalne wykorzystanie lasów oraz u Ŝytkowanie łowieckie realizowane jest przede wszystkim w oparciu o nast ępuj ące przepisy prawne: - ustaw ę z dnia 28 wrze śnia 1991r. o lasach [Dz.U. z 2000r. nr 56, poz. 679 w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o lasach, z pó źniejszymi zmianami] wraz z przepisami wykonawczymi, - ustaw ę z dnia 13 pa ździernika 1995r. Prawo Łowieckie [Dz.U. z 2002r. nr 42, poz. 372 w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy Prawo Łowieckie] wraz z przepisami wykonawczymi, - ustaw ę z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych [Dz.U. nr 16, poz. 78 z pó źniejszymi zmianami], - ustaw ę z dnia 08 czerwiec 2001r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia [Dz.U. nr 73, poz. 764], - ustaw ę z dnia 16 pa ździernika 1991r. o ochronie przyrody [Dz.U. nr 99 z 2001r., poz. 1079 w sprawie ogłoszenie jednolitego tekstu ustawy o ochronie przyrody, z pó źniejszymi zmianami] wraz z przepisami wykonawczymi.

3.2.1. Stan wyj ściowy

Lesisto śc gminy Lubrza na poziomie 9,7 % przy lesisto ści 26,2% dla województwa opolskiego, stawia gmin ę na jednym z ostatnich miejsc w województwie. Lasy i grunty le śne na obszarze gminy Lubrza zajmuj ą powierzchni ę 836 ha, przy ogólnej powierzchni lasów w województwie ( wg granic administracyjnych) wynosz ącej 253 586 ha (wg US w Opolu – stan na 31.12.2002r.) Lasami w gminie zarz ądzaj ą Lasy Pa ństwowe reprezentowane przez nadle śnictwo Prudnik. Przeci ętna zasobno ść drzewostanów w Nadle śnictwie Prudnik wynosi 254 m 3/ha, natomiast przeci ętny przyrost odpowiednio 7,37 m 3/ha i 4,06 m 3/ha. Najwi ększe zwarte kompleksy le śne – znajduj ą si ę na terenie chronionego Parku Krajobrazowego ,, Góry Opawskie’’, w południowej cz ęś ci gminy Lubrza. Najcenniejsze drzewostany na terenie gminy znajduj ą si ę w obr ębie miejscowo ści Trzebina.

77 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Reszta niewielkich i rozproszonych kompleksów le śnych na terenie gminy znajduje si ę na siedliskach świe Ŝych i wilgotnych, odznaczaj ących si ę wi ększym udziałem gatunków li ściastych, bardziej zło Ŝonym składem gatunkowym, układem warstwowym od sztucznych drzewostanów iglastych. Łączna powierzchnia lasów ochronnych w gminie Lubrza wynosi 739,0 ha, co stanowi 88,4% powierzchni lasów. Do najistotniejszych zagadnie ń problemowych na terenie gminy Lubrza, zwi ązanych z ochron ą lasów nale Ŝą : - uszkodzenia i zmniejszenie odporno ści lasów na skutek oddziaływania zanieczyszcze ń (II strefa uszkodze ń), - mała lesisto ść gminy przy znacz ącym zagro Ŝeniu gleb erozj ą wietrzn ą i wodn ą, - podatno ść nasadze ń porolnych na gradacje owadów, wyst ępowanie silnych wiatrów, zmiany poziomu zwierciadła wód gruntowych.

W najbli Ŝszych latach, według danych z nadle śnictwa Prudnik nadal b ędzie kontynuowana przebudowa drzewostanu w celu zwi ększenia odporno ści ekosystemu le śnego.

3.2.2. Cel strategiczny średniookresowy

W zakresie ochrony i zrównowa Ŝonego wykorzystania lasów oraz u Ŝytkowania łowieckiego jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyj ęto:

Zachowanie i zwi ększanie istniej ących zasobów le śnych

3.2.3. Kierunki działa ń

Najwa Ŝniejszymi kierunkami działa ń realizuj ącymi cel strategiczny w zakresie ochrony i zrównowa Ŝonego wykorzystania lasów oraz u Ŝytkowania łowieckiego w gminie Lubrza s ą:

- zwi ększenie lesisto ści gminy do roku 2011 co najmniej o 1% tj. do poziomu 11,0 %, - lokalizacja zalesie ń i zadrzewie ń zgodnie z planami zagospodarowania przestrzennego, z wył ączeniem obszarów ł ąk, gdzie wyst ępuj ą zagro Ŝone gatunki ro ślin – głównie niektóre ł ąki podmokłe i kserotermiczne, w tym kształtowanie granicy polno-le śnej, - zwi ększanie ilo ści i powierzchni zadrzewie ń, w szczególno ści na terenach intensywnie uŜytkowanych rolniczo zagro Ŝonych erozj ą wietrzna i wodn ą, - ró Ŝnicowanie struktury gatunkowej i wiekowej lasów oraz przebudowa lasów uszkodzonych, - ochrona zieleni dolin rzecznych, - dostosowanie odstrzału zwierz ąt łownych do liczebno ści populacji, - stały monitoring środowiska le śnego w celu przeciwdziałania stanom niepo Ŝą danym (po Ŝary, choroby, szkody przemysłowe, degradacja).

3.2.4. Przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA I ZRÓWNOWA śONE WYKORZYSTANIE LASÓW ORAZ U śYTKOWANIE ŁOWIECKIE

Opis przedsi ęwzi ęcia Realizacja Wojewódzkiego Programu Zwi ększania Lesisto ści

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe, Urz ąd Gminy Lubrza, Nadle śnictwo Prudnik, Wła ściciele gruntów

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

78 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

1 Lata realizacji 2004 – 2007

2004 Szacunkowe koszty 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Potencjalne WFO ŚiGW, Bud Ŝet pa ństwa, Fundusz le śny źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA I ZRÓWNOWA śONE WYKORZYSTANIE LASÓW ORAZ U śYTKOWANIE ŁOWIECKIE

Opracowanie programu rozszerzenia zakresu zalesie ń poprzez Opis przedsi ęwzi ęcia ę ę weryfikacj klasyfikacji gruntów oraz wprowadzenie, aktualizacj granicy polno-le śnej w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gminy

Jednostka realizuj ąca Wojewoda, Starostwo Powiatowe, Urz ąd Gminy Lubrza , 2 Nadle śnictwo Prudnik

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa, WFO ŚiGW, PFO ŚiGW, GFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA I ZRÓWNOWA śONE WYKORZYSTANIE LASÓW ORAZ U śYTKOWANIE ŁOWIECKIE

Opis przedsi ęwzi ęcia Wspieranie i przeprowadzanie inicjatyw dotycz ących porz ądkowania (utrzymania czysto ści) terenów le śnych i rekreacyjnych

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe, Urz ąd Gminy Lubrza , Nadle śnictwo Prudnik, Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej

3 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

79 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Potencjalne WFO ŚiGW, PFO ŚiGW, GFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA I ZRÓWNOWA śONE WYKORZYSTANIE LASÓW ORAZ U śYTKOWANIE ŁOWIECKIE

Opis przedsi ęwzi ęcia Aktualizacja programów ochrony przyrody

Jednostka realizuj ąca Nadle śnictwo Prudnik

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

4 Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA I ZRÓWNOWA śONE WYKORZYSTANIE LASÓW ORAZ U śYTKOWANIE ŁOWIECKIE

Opis przedsi ęwzi ęcia Prowadzenie nadzoru nad lasami nie stanowi ącymi własno ści Skarbu Pa ństwa, w tym opracowanie nowych planów urz ądzania lasów nie stanowi ących własno ści Skarbu Pa ństwa

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe

5 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne WFO ŚiGW, PFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA I ZRÓWNOWA śONE WYKORZYSTANIE LASÓW ORAZ U śYTKOWANIE ŁOWIECKIE

80 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Opis przedsi ęwzi ęcia Okre ślenie rocznego limitu zalesienia dla powiatu prudnickiego do 31 marca ka Ŝdego roku na rok nast ępny

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

6 Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne PFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA I ZRÓWNOWA śONE WYKORZYSTANIE LASÓW ORAZ U śYTKOWANIE ŁOWIECKIE

Opis przedsi ęwzi ęcia Koordynowanie i inicjowanie działa ń Programu Zwiększania Lesisto ści w celu promowania zalesie ń o funkcjach ochronnych (przeciwerozyjnej, glebochronnych, wodochronnych, ostoi przyrodniczych) i nie dopuszczanie do zalesienia ł ąk – ostoi chronionych lub zagro Ŝonych gatunków ro ślin

7 Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Potencjalne PFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA I ZRÓWNOWA śONE WYKORZYSTANIE LASÓW ORAZ U śYTKOWANIE ŁOWIECKIE

Opis przedsi ęwzi ęcia Bie Ŝą ce zabiegi piel ęgnacyjne zbiorowisk le śnych

Jednostka realizuj ąca Nadle śnictwo Prudnik

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007 1

81 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA I ZRÓWNOWA śONE WYKORZYSTANIE LASÓW ORAZ U śYTKOWANIE ŁOWIECKIE

Opis przedsi ęwzi ęcia Przebudowa drzewostanów uszkodzonych przez emisje przemysłowe

Jednostka realizuj ąca Nadle śnictwo Prudnik

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007 2

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA I ZRÓWNOWA śONE WYKORZYSTANIE LASÓW ORAZ U śYTKOWANIE ŁOWIECKIE

Opis przedsi ęwzi ęcia Przebudowa monokultur sosnowych, dostosowanie drzewostanów do warunków siedliskowych i ro ślinno ści potencjalnej

Jednostka realizuj ąca Nadle śnictwo Prudnik

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

3 Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

82 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA I ZRÓWNOWA śONE WYKORZYSTANIE LASÓW ORAZ U śYTKOWANIE ŁOWIECKIE

Opis przedsi ęwzi ęcia Wprowadzanie bezpiecznych dla środowiska technologii prac le śnych

Jednostka realizuj ąca Nadle śnictwo Prudnik

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007 4

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA I ZRÓWNOWA śONE WYKORZYSTANIE LASÓW ORAZ U śYTKOWANIE ŁOWIECKIE

Opis przedsi ęwzi ęcia Ochrona i monitoring zbiorowisk le śnych

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe, Nadle śnictwo Prudnik, Wła ściciele lasów prywatnych

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

5 Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa, PFO ŚiGW źródła finansowania

3.3. OCHRONA GLEB

Ochrona gleb realizowana jest przede wszystkim w oparciu o nast ępuj ące przepisy prawne: - ustaw ę z 27 kwietnia 2001r. Prawo Ochrony Środowiska [Dz.U. nr 62, poz. 627 z pó źniejszymi zmianami], - ustaw ę z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych [Dz.U. nr 16, poz. 78 z pó źniejszymi zmianami], - ustaw ę z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [Dz.U. nr 80, poz. 717], - ustaw ę z dnia 16 marca 2001r. o rolnictwie ekologicznym [Dz.U. nr 38, poz. 452] wraz z przepisami wykonawczymi,

83 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

- ustaw ę z dnia 26 lipca 2000r. Nawozy i nawo Ŝenie [Dz.U. nr 89, poz.991], - ustaw ę z dnia 12 lipca 1995r. Ochrona ro ślin uprawnych [Dz.U. z 2002r. nr 171, poz. 1398].

3.3.1. Stan wyj ściowy

Środowisko glebowe na terenie gminy Lubrza jest dosyć zró Ŝnicowane, co wynika przede wszystkim z budowy geomorfologicznej terenu oraz z istniej ących warunków hydrologicznych. W gminie wyst ępuj ą bielice, gleby brunatne, czamoziemy zdegradowane oraz mady. Nie wyst ępuj ą na terenie gminy Lubrza gleby pochodzenia organicznego (w tym tak Ŝe gleby organiczne obj ęte prawn ą ochron ą).W cz ęś ci północno - zachodniej przewa Ŝaj ą czamoziemy zdegradowane, a w północno - wschodniej gleby brunatne. Na południowym terenie gminy dominuj ą bielice. Mady wyst ępuj ą w dolinach rzek szczególnie w dolinie rzeki Prudnik i Potoku Trzebinieckiego. Ogromna wi ększo ść gleb gminy powstała z utworów lessowatych ilastych. Ogólnie gleby gminy Lubrza mo Ŝna oceni ć jako bardzo dobre dla potrzeb rolnictwa, jedne z najlepszych w województwie. Zdecydowan ą przewag ę w gminie maj ą stanowi ą gleby mocne (I). Wyst ępuj ą one a Ŝ na 82,4% powierzchni gminy. Gleby średnie (II) wyst ępuj ą bardzo rzadko, gdy Ŝ stanowi ą tylko 2,3% u Ŝytków rolnych. Wyst ępuj ą Wyst ępuj ą równie Ŝ gleby ci ęŜ kie (VI), które zajmuj ą tylko 3,3% powierzchni gminy.

Monitoring gleb w sieci krajowej prowadzi Instytut Uprawy Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska. Na obszarze gminy Lubrza pomiary przeprowadza stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu. W 2002 r. stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu przedstawiła wyniki bada ń zawarto ści metali ci ęŜ kich w próbkach gleb pobranych do oceny analitycznej w okresie 1992 – 1997. Ł ącznie do oceny analitycznej poddano 19 próbek. Przeprowadzone pomiary dotyczyły zawarto ści w glebach kadmu, miedzi, niklu, ołowiu oraz cynku.. Pomiary wykazały najwy Ŝsz ą zawarto ść kadmu (0,53 mg Cd/kg), w śród gleb pozostałych gmin powiatu prudnickiego. Zawarto ść kadmu (Cd) w glebach gminy Lubrza jest wi ększa od zawarto ści naturalnej o 15,8%. Równie Ŝ przekroczona została zawarto ść naturalna cynku (Zn) o 5,3%.

W latach 2000 - 2003 stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu przeprowadziła na terenie gminy Lubrza kompleksowe badania na zawarto ść makroelementów gleb. Wykonywano ł ącznie 1313 prób na obszarze 2981 ha. Uzyskane wyniki pozwalaj ą na stwierdzenie, i Ŝ na obszarze gminy Lubrza zdecydowana wi ększo ść gleb ma odczyn lekko kwa śny (696 prób na powierzchni 53,0 ha). Przewa Ŝaj ą gleby o bardzo wysokiej zawarto ści fosforu (407 prób na powierzchni 31,0 ha), średniej zawarto ści potasu (462 prób na powierzchni 35,2 ha) oraz średniej zawarto ści magnezu (427 prób na powierzchni 32,5 ha).

3.3.2. Cel strategiczny średniookresowy W zakresie ochrony gleb jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyjęto:

Ochrona, racjonalne wykorzystanie i rekultywacja gleb

3.3.3 Kierunki działa ń

Najwa Ŝniejszymi kierunkami działa ń realizuj ącymi cel strategiczny w zakresie ochrony gleb w gminie Lubrza s ą:

- ochrona gleb o wysokiej przydatno ści rolniczej przed przeznaczeniem na cele nierolnicze, - ochrona gleb przed degradacj ą i rekultywacja terenów zdegradowanych,

84 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

- ochrona gleb przed negatywnym wpływem transportu i infrastruktury transportowej, - wapnowanie gleb i racjonalne zu Ŝycie środków ochrony ro ślin i nawozów, - zachowanie śródpolnych zadrzewie ń, zakrzacze ń, kompleksów le śnych i nieu Ŝytków podmokłych jako wa Ŝnych elementów funkcjonalnych struktury ekologicznej i obiektów warunkuj ących utrzymanie odpowiedniego poziomu wód gruntowych na obszarach rolniczych i przeciwdziałanie erozji wietrznej i wodnej, - wła ściwa polityka zalesiania gruntów nieprzydatnych rolniczo, - utrzymanie i odbudowa urz ądze ń melioracyjnych, zapewniaj ących odpowiedni poziom wód gruntowych i zabezpieczaj ących u Ŝytki rolne przed okresowymi przesuszeniami lub zalaniami, - wdra Ŝanie i upowszechnianie zasad Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych (KDPR), - wspieranie i promowanie rolnictwa ekologicznego.

3.3.4. Pzedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA GLEB

Opis przedsi ęwzi ęcia Minimalizowanie przeznaczania gruntów ornych o najwy Ŝszych klasach bonitacyjnych na cele nierolnicze i niele śne

Jednostka realizuj ąca Wojewoda, Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

1 Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne Środki Wojewody źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA GLEB

Opis przedsi ęwzi ęcia Gromadzenie, archiwizowanie i przetwarzanie danych geologicznych

Jednostka realizuj ąca Wojewoda, Starostwo Powiatowe

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007 2

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne Środki Wojewody, PFO ŚiGW źródła finansowania

85 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA GLEB

Opis przedsi ęwzi ęcia Okresowe badania jako ści gleby i ziemi

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007 3

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne PFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA GLEB

Opis przedsi ęwzi ęcia Prowadzenie i aktualizowanie rejestru zawieraj ącego informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie standardów jako ści gleb

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe

4 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne PFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA GLEB

Opis przedsi ęwzi ęcia Opracowanie programów rekultywacji i zalesiania zdegradowanych gleb na obszarach u Ŝytkowanych rolniczo

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

5 Lata realizacji 2004 – 2007

2005 2006 2007 Razem Szacunkowe koszty 2004

86 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

w tys. PLN 15 15

Praca ci ągła

Potencjalne PFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA GLEB

Opis przedsi ęwzi ęcia Wapnowanie gleb kwa śnych

Jednostka realizuj ąca Rolnicy

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007 1

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne Środki rolników źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA GLEB

Opis przedsi ęwzi ęcia Przeprowadzenie bie Ŝą cych rekultywacji gleb zdegradowanych w tym ich zadrzewienie, zakrzewienie i zalesienie.

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe, Wła ściciele terenów zdegradowanych

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

2 Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne PFO ŚiGW, Środki wła ścicieli terenów zdegradowanych źródła finansowania

3.4. OCHRONA KOPALIN

Ochrona zasobów kopalin i rekultywacja terenów poeksploatacyjnych realizowana jest przede wszystkim w oparciu o nast ępuj ące przepisy prawne: - ustaw ę z dnia 04 lutego 1994r. Prawo Geologiczne i Górnicze [Dz.U. nr 27, poz. 96 z pó źniejszymi zmianami] wraz z przepisami wykonawczymi,

87 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

- ustaw ę z dnia 03 lutego 1995r. Ochrona gruntów rolnych i le śnych [Dz.U. nr 16, poz.78 z pó źniejszymi zmianami], - ustaw ę z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo Ochrony Środowiska [Dz.U. nr 62, poz. 627 z pó źniejszymi zmianami], - ustaw ę z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [Dz.U. nr 80, poz. 717].

W ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska regulacje dotycz ące ochrony kopalin zapewniaj ą ochron ę złó Ŝ kopalin polegaj ącą na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz kompleksowym wykorzystaniu kopalin, w tym kopalin towarzysz ących.

3.4.1. Stan wyj ściowy

Na terenie gminy Lubrza udokumentowano 3 zło Ŝa surowców mineralnych. Nale Ŝą do nich zło Ŝa: - Skrzypiec - kruszywa naturalnego , o zasobach geologicznych wynosz ących 3605 300 t., - Trzebinia - kruszywa naturalnego, o zasobach geologicznych wynosz ących 9574 000 m 3., - Jasiona - surowca ilastego, o zasobach geologicznych wynosz ących 440 100 m 3.

Ilo ść zasobów geologicznych wszystkich 3 złó Ŝ wynosi 14 899 tys. ton, a przemysłowych 43,35 tys. ton, w tym jedno jest obecnie eksploatowane (Jasiona).

3.4.2. Cel strategiczny średniookresowy W zakresie ochrony kopalin jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyj ęto:

Ochrona złó Ŝ kopalin i rekultywacja terenów poeksploatacyjnych

3.4.3. Kierunki działa ń

Najwa Ŝniejszymi kierunkami działa ń realizuj ącymi cel strategiczny w zakresie ochrony kopalin w gminie Lubrza s ą:

- współdziałanie organów administracji publicznej w celu zapewnienia maksymalnego wykorzystania eksploatowanych złó Ŝ, - wzmo Ŝenie działa ń kontrolnych dla wyeliminowania niekoncesjonowej eksploatacji kopalin, - uwzgl ędnienie w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza i planach zagospodarowania przestrzennego wszystkich znanych złó Ŝ w granicach ich udokumentowania wraz z zapisami o ochronie ich obszarów przed trwałym zainwestowaniem, - kontynuacja bada ń geologicznych i poszukiwanie nowych złó Ŝ kopalin, zwłaszcza surowców, mog ących stanowi ć element rozwoju gospodarczego gminy, - opracowanie wskaza ń ochrony i docelowego zagospodarowania terenów występowania rezerw zasobów kopalin, - rekultywacja terenów poeksploatacyjnych i „dzikich” wyrobisk.

3.4.4. Przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA KOPALIN

88 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Opis przedsi ęwzi ęcia Kontrola stanu faktycznego w przypadku wydobywania kopalin bez wymaganej koncesji i naliczanie opłat eksploatacyjnych w przypadku nielegalnej działalno ści

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe

1 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne PFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA KOPALIN

Opis przedsi ęwzi ęcia Przeprowadzenie inwentaryzacji zasobów kopalin z likwidacj ą i rekultywacj ą wyrobisk nielegalnych

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

2 Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne PFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA KOPALIN

Opis przedsi ęwzi ęcia Przeprowadzenie bie Ŝą cych rekultywacji terenów poeksploatacyjnych

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe, Wła ściciele terenów poeksploatacyjnych

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007 1

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

89 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Potencjalne PFO ŚiGW, Środki wła ścicieli terenów poeksploatacyjnych źródła finansowania

3.5. RACJONALNE U śYTKOWANIE SUROWCÓW

Zagadnienia zmniejszenia materiałochłonno ści, wodochłonno ści, energochłonno ści i odpadowo ści produkcji regulowane s ą w sposób po średni przez ustaw ę z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska [Dz.U. nr 62, poz. 627 z pó źniejszymi zmianami]. Regulacje zawarte w powy Ŝszych przepisach oparte s ą na ogólnej konstrukcji oszcz ędnego wykorzystania surowców odnawialnych i nieodnawialnych, stanowi ących podstaw ę koncepcji zrównowa Ŝonego rozwoju, a w szczególno ści w dyrektywie nr 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszcze ń IPPC.

3.5.1. Stan wyj ściowy

Polityka Ekologiczna Pa ństwa zakłada ograniczenie materiałochłonno ści, wodochłonno ści, energochłonno ści i odpadowo ści produkcji. Okre ślone krajowe limity przewiduj ą: - uzyskanie 50 % redukcji zu Ŝycia materiałów i wytworzonych odpadów w stosunku do roku bazowego 1990 oraz stopniowe ograniczanie w poszczególnych dziedzinach wytwarzania w zakresie umo Ŝliwiaj ącym uzyskanie średnich warto ści dla pa ństw OECD (w przeliczeniu na jednostk ę produkcji, warto ść produkcji lub PKB), - zmniejszenie do 2010r. jednostkowego zu Ŝycia wody do celów przemysłowych o 50% w stosunku do 1990r. (w przeliczeniu na PKB), - zmniejszenie zu Ŝycia energii (w przeliczeniu na olej ekwiwalentny) do 2010r. o 60% w stosunku do 1990r. (tj. do 0,8 tony na 1 tys.EURO PKB). Natomiast zało Ŝenia polityki energetycznej pa ństwa przewiduj ą, Ŝe w zwi ązku z urealnieniem cen energii, post ępem w modernizacji i restrukturyzacji działalno ści gospodarczej oraz wzrostem świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, zu Ŝycie energii w przeliczeniu na jednostk ę krajowego produktu (PKB) b ędzie si ę nadal zmniejsza ć i w 2010 roku zu Ŝycie powinno zmniejszy ć si ę o ok. 25% w stosunku do 2000 r., i o ok. 50% w stosunku do stanu w 1990 r.

Poniewa Ŝ polityka ekologiczna pa ństwa nie dokonuje podziału wyznaczonych pułapów w układzie regionalnym, dlatego te Ŝ, wobec braku istotnych przesłanek dla okre ślenia innego poziomu redukcji, „Program ochrony środowiska dla gminy Lubrza” uznaje za wskazane podejmowanie działa ń dla uzyskania 50% stopnia redukcji zu Ŝycia materiałów oraz 50% zmniejszenia zu Ŝycia energii. Pozostałe limity tj. uzyskanie 50 % redukcji wytworzonych odpadów w stosunku do roku bazowego 1990 oraz zmniejszenie do 2010r. jednostkowego zu Ŝycia wody do celów przemysłowych o 50% w stosunku do 1990 r. (w przeliczeniu na PKB) zostały ju Ŝ osi ągni ęte na terenie województwa opolskiego (osi ągni ęcie limitu odpadowego podano za Planem Gospodarki Odpadami w województwie opolskim), w tym na obszarze gminy Lubrza. Mimo osi ągni ęcia zakładanych limitów wskazana jest kontynuacja działa ń we wszystkich wymienionych zagadnieniach.

3.5.2. Cel strategiczny średniookresowy W zakresie racjonalnego u Ŝytkowania surowców jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyj ęto:

Zrównowa Ŝone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii

90 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

3.5.3. Kierunki działa ń

Najwa Ŝniejszymi kierunkami działa ń realizuj ącymi cel strategiczny w zakresie racjonalnego uŜytkowania surowców w gminie Lubrza s ą:

- ograniczenie materiałochłonności i odpadowo ści produkcji przy wykorzystaniu mechanizmów prewencji i obci ąŜ eń ekonomicznych wytwórcy (zanieczyszczaj ący płaci), - wprowadzanie nowoczesnych mechanizmów zarz ądzania środowiskowego w produkcji, - wdro Ŝenie systemu bilansowania i weryfikacji materiałochłonno ści i odpadowo ści produkcji, - trwałe zmniejszanie strumienia odpadów wprowadzanych do środowiska, - kontynuacja działa ń zmierzaj ących do zmniejszenia zu Ŝycia wody.

3.5.4. Przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

RACJONALNE U śYTKOWANIE SUROWCÓW

Opis przedsi ęwzi ęcia Wprowadzenie systemów wska źników materiałochłonno ści i odpadowo ści produkcji do statystyki publicznej, pa ństwowego

monitoringu środowiska oraz programów ochrony środowiska

Jednostka realizuj ąca Wojewódzki Urz ąd Statystyczny, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Starostwo Powiatowe, Urz ąd Gminy Lubrza

1 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

RACJONALNE U śYTKOWANIE SUROWCÓW

Opis przedsi ęwzi ęcia Wdra Ŝanie pozwole ń zintegrowanych i mechanizmu najlepszych dost ępnych technologii (BAT) w wybranych bran Ŝach i sektorach gospodarki promuj ących oszcz ędno ść materiałow ą, energo i wodooszcz ędno ść oraz mał ą odpadowo ść produkcji.

Jednostka realizuj ąca Podmioty gospodarcze

2

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2005 – 2006

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 10 17 27 Praca ci ągła

91 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Potencjalne Środki podmiotów gospodarczych źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

RACJONALNE U śYTKOWANIE SUROWCÓW

Opis przedsi ęwzi ęcia Wprowadzanie systemów zarz ądzania środowiskowego poprzez wdra Ŝanie norm ISO (seria 14 000), EMAS, programów „Czystej

produkcji”, „Odpowiedzialno ść i troska”

Jednostka realizuj ąca Podmioty gospodarcze

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane 3

Lata realizacji 2005 – 2007

2004 Szacunkowe koszty 2005 2006 2007 Razem

w tys. PLN 3 6 20 29

Praca ci ągła

Potencjalne Środki podmiotów gospodarczych źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

RACJONALNE U śYTKOWANIE SUROWCÓW

Opis przedsi ęwzi ęcia Wymiana stolarki okiennej w budynku Szkoły Podstawowej w Dytmarowie

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza, Zespół Ekonomiczno – Administracyjny Szkół i Przedszkoli (ZEASiP)

1 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

Lata realizacji 2006 – 2007

2004 Szacunkowe koszty 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 100 100 200

Potencjalne Środki własne gminy – 50% źródła finansowania Środki Pomocowe – 50%

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

RACJONALNE U śYTKOWANIE SUROWCÓW

Opis przedsi ęwzi ęcia Wymiana stolarki okiennej w budynku Zespołu Publicznych Szkół w Lubrzy

92 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza, Zespół Ekonomiczno – Administracyjny Szkół i Przedszkoli (ZEASiP)

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne 2

Lata realizacji 2006 – 2007

2004 Szacunkowe koszty 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 150 150 300

Potencjalne Środki własne gminy – 50% źródła finansowania Środki Pomocowe – 50%

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

RACJONALNE U śYTKOWANIE SUROWCÓW

Opis przedsi ęwzi ęcia Docieplenie budynku, wymiana okien i drzwi wej ściowych na ul. Harcerska 1 w Lubrzy

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

3 Lata realizacji 2005

2004 Szacunkowe koszty 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 134,1 134,1

Potencjalne źródła finansowania Środki własne gminy – 25%, ERDF – 75%

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

RACJONALNE U śYTKOWANIE SUROWCÓW

Opis przedsi ęwzi ęcia Wymiana stolarki okiennej w budynku ul. Opolska 3 48-231 Lubrza

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne 4

Lata realizacji 2004 – 2006

2004 Szacunkowe koszty 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 12 26 14 52

93 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Potencjalne Środki własne gminy – 100% źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

RACJONALNE U śYTKOWANIE SUROWCÓW

Opis przedsi ęwzi ęcia Modernizacja budynku Olszynka 36 w Lubrzy

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

Lata realizacji 2004 5

2004 Szacunkowe koszty 2005 2006 2007 Razem

w tys. PLN 169,1 169, 1

Potencjalne Środki Opolskiego Urz ędu Wojewódzkiego – 100% źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

RACJONALNE U śYTKOWANIE SUROWCÓW

Opis przedsi ęwzi ęcia Modernizacja o świetlenia ulicznego na terenie całej gminy

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

Lata realizacji 2005 6

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 486 486

Potencjalne Środki własne gminy – 100% źródła finansowania

4. JAKO ŚĆ ŚRODOWISKA I BEZPIECZE ŃSTWO EKOLOGICZNE

Zadania z zakresu jako ści środowiska nale Ŝą do najistotniejszych i najbardziej kosztownych zada ń , poniewa Ŝ obejmuj ą tak wa Ŝne dziedziny jak ochrona zasobów wodnych, ochrona powietrza atmosferycznego, gospodarowanie odpadami.

4.1. JAKO ŚĆ WÓD

Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych realizowane jest przede wszystkim w oparciu o nast ępuj ące przepisy prawne:

94 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

- ustaw ę z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne [Dz. U. nr 115, poz 1229 z pó źniejszymi zmianami] wraz z przepisami wykonawczymi, - ustaw ę z 27 kwietnia 2001r. Prawo Ochrony Środowiska [Dz.U. nr 62, poz. 627 z pó źniejszymi zmianami], - ustaw ę z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków [Dz.U. nr 72, poz.747].

Najwa Ŝniejszym aktem prawnym z punktu widzenia ochrony wód i gospodarowania nimi jest Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001 [Dz. U. z 2001 r. nr 115, poz. 1229 z pó źn. zm.], które reguluje gospodarowanie wodami zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju, a w szczególno ści zlewniowe kształtowanie i ochron ę zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarz ądzanie zasobami wodnymi.

Wprowadzenie regionów zlewniowych jest zgodne z Ramow ą Dyrektyw ą Wodn ą Unii Europejskiej (2000/60/WE) oraz dyrektywami: 96/61/EEC dotycz ącą zintegrowanej ochrony przed zanieczyszczeniem, 91/271/EEC w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych, 91/676/EEC w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniem azotanami, pochodz ącymi ze źródeł rolniczych a tak Ŝe 76/464/EEC w sprawie zanieczyszczenia spowodowanego przez niektóre substancje niebezpieczne odprowadzane do środowiska wodnego

4.1.1. Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych

4.1.1.1. Stan wyj ściowy

Wody podziemne

Zasoby wód podziemnych

śaden ze zbiorników wód podziemnych na terenie gminy Lubrza nie został zaliczony do Głównych Zbiorników Wód Podziemnych Polski. Wody podziemne wyst ępuj ą w czwartorz ędowej i trzeciorz ędowej formacji geologicznej oraz w utworach karbonu dolnego.

Monitoring podstawowy

W 2002 r. w sieci krajowej monitoringu jako ści zwykłych wód podziemnych na obszarze województwa opolskiego prowadzono badania w 20 punktach badawczych. W 2002 r. wody podziemne na terenie powiatu prudnickiego, w tym na obszarze gminy Lubrza badane były w jednym punkcie pomiarowym w sieci krajowej, w miejscowo ści D ębina ( gmina Biała). Wody gruntowe pobrane do bada ń charakteryzowały si ę nisk ą jako ści ą – III klasa. W granicach II klasy mie ściły si ę wyniki oznacze ń ChZT_Mn, azotu azotanowego, manganu i siarczanów, a pozaklasowe były kadm, nikiel i potas. Wody te nie nadawały si ę do picia z powodu przekroczenia norm siarczanów, azotanów, Ŝelaza, manganu, niklu, kadmu, pH, ChZT_Mn.

Monitoring wód podziemnych ujmowanych w celach u Ŝytkowych

W 2002 r. na obszarze województwa przeprowadzono ankietyzacj ę 28 u Ŝytkowników uj ęć , charakteryzuj ących si ę wysokim zakresem poboru wód. Na obszarze gminy Lubrza ankietyzacj ę przeprowadzono w oparciu o uj ęcie wody w Dobroszowicach. Wykazano wyniki bada ń uzyskane z rocznych serii 2000r., 2001 r., 2002r. w zakresie 6 wska źników: utlenialno ść , azot amonowy, azot azotynowy, azot azotanowy, Ŝelazo ogólne, mangan. Odpowiednimi kolorami wyró Ŝnione zostały warto ści odpowiadaj ące klasie Ia, Ib, II,III oraz pozaklasowe. Podczas bada ń, wi ększo ść spo śród 6 wska źników uległa poprawie w porównaniu do lat poprzednich. Ich warto ści odpowiadaj ą klasie Ia, Ib oraz klasie II. Jedynie w przypadku Ŝelaza ogólnego stwierdzono warto ści odpowiadaj ące klasie III klasyfikuj ąc je do wód niskiej jako ści.

95 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Wody powierzchniowe

Cały obszar gminy Lubrza poło Ŝony jest w dorzeczu rzeki Osobłogi, która jest lewostronnym, bezpo średnim dopływem Odry. Jej podstawowymi lewostronnymi dopływami na terenie gminy jest rzeka Prudnik, Potok Lubrzanka oraz rzeka Biała, które odwadniaj ą północno - zachodni ą cz ęść Płaskowy Ŝu Głubczyckiego.

Monitoring wód powierzchniowych

W 2002 r. zrealizowano seri ę bada ń wód powierzchniowych Opolszczyzny w 21 przekrojach pomiarowo – kontrolnych (ppk) monitoringu podstawowego. Na terenie gminy Lubrza, badania monitoringu podstawowego przeprowadzono w miejscowości Dytmarów (kilometra Ŝ ppk: km 6+000) na wodach rzeki Prudnik. W stosunku do stanu z lat 1993 – 1994 nast ąpiły bardzo korzystne relacje zmian warto ści S S wska źników zanieczyszcze ń. Zawarto ść azotu amonowego w wodach Prudnika uległa dziesi ęciokrotnemu zmniejszeniu (4,1 – 0,4 mg N / dm3), zawarto ści fosforanów (2,93 – 0,77 mg 3 3 PO 4 / dm ) i BZT 5 (9,7 – 2,6 mg O 2 / dm ) uległy prawie czterokrotnemu zmniejszeniu.

Wody opadowe

Koordynatorem monitoringu wód opadowych jest Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, natomiast nadzór merytoryczny nad jego realizacj ą prowadzi Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział we Wrocławiu. Spo śród 25 stacji monitoringowych słu Ŝą cych do oceny jako ści wód opadowych, Ŝadna nie jest zlokalizowania na terenie województwa opolskiego, a tym samym na obszarze gminy Biała. Stosunkowo najbli Ŝsze to stacje we Wrocławiu i na Śnie Ŝce ( woj. dolno śląskie), w Raciborzu i Katowicach ( woj. Śląskie) oraz w Kaliszu ( woj. Wielkopolskie) i Sulejowie ( woj. Łódzkie).

Gospodarka wodno-ściekowa

Zaopatrzenie w wod ę

Stopie ń zaopatrzenia w wod ę mieszka ńców gminy Lubrza jest wysoki i przekracza 99,0 %. Mieszka ńcy zaopatrywani s ą w wod ę ujmowan ą przez studnie gł ębinowe. Na terenie gminy funkcjonuj ą 2 uj ęcia wód podziemnych: Olszynka ( maksymalna wydajno ść uj ęcia – 74,0 m 3/h) oraz Skrzypiec (maks. wydajno ść uj ęcia – 55,6 m 3/h), zaopatruj ące mieszka ńców gminy w wod ę. Ponadto na terenie gminy Lubrza znajduj ą si ę uj ęcia wody: Pr ęŜ ynka oraz Lisy Dobroszowice, które zasilaj ą w wod ę miasto Prudnik. Eksploatacj ą wodoci ągów zajmuj ę si ę w gminie Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej (ZGKiM)

Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków komunalnych

Gmina Lubrza nie ma zorganizowanego systemu odprowadzania ścieków. Na podstawie rozeznania terenu proponuje si ę system kanalizacji grawitacyjnej – tłocznej z zakończeniem oczyszczalni ą ścieków w Prudniku. Oczyszczalnia ścieków w Prudniku jest nowoczesn ą oczyszczalni ą wybudowan ą w latach 1992 – 1996r., typ MBB mechaniczno –biologiczna z usuwaniem biogenów, przepustowo ść 18650 m 3/dob ę. Docelowa przepustowo ść Q = 11 000,0 m³/d z pozwoleniem wodno-prawnym wa Ŝnym do 31.12.2010r.

4.1.1.2. Cel strategiczny średniookresowy

W zakresie ochrony jako ści wód jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyj ęto:

Ochrona jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, racjonalne gospodarowanie zasobami wód, zapewnienie odpowiedniej jako ści wody do picia wszystkim mieszka ńcom gminy

96 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

4.1.1.3. Kierunki działa ń

Najwa Ŝniejszymi kierunkami działa ń realizuj ącymi cel strategiczny w zakresie ochrony jako ści wód w gminie Lubrza s ą:

- racjonalizacja wykorzystania zasobów wodnych, - kształtowanie zasobów wodnych i ochrona przed powodzi ą, - poprawa stanu technicznego i konserwacja cieków wodnych, w tym przebudowa i udro Ŝnienie koryt rzecznych z zachowaniem charakteru naturalnego odcinków cennych przyrodniczo, - odbudowa i utrzymanie wła ściwego stanu systemu melioracji szczegółowej i podstawowej, - poprawa jako ści wód podziemnych i powierzchniowych, - intensyfikacja współpracy ponadlokalnej dotycz ąca rozwi ązania problemu gospodarki ściekowej, - budowa sieci kanalizacyjnej zgodnie z opracowan ą koncepcj ą skanalizowania gminy, w tym: optymalizacja wykorzystania istniej ących oczyszczalni ścieków w Prudniku oraz modernizacja istniej ącej oczyszczalni w Białej, - budowa oczyszczalni przydomowych wsz ędzie tam, gdzie nie ma mo Ŝliwo ści technicznych lub ekonomicznych do prowadzenia kanalizacji zbiorowych, - intensyfikacja działa ń zwi ązanych z budow ą, rozbudow ą i modernizacj ą wodoci ągów, - modernizacja i rozbudowa stacji uzdatniania wody w celu dostosowania jako ści wody do picia do standardów UE, - przeprowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych na nieczysto ści płynne i przydomowych oczyszczalni ścieków oraz intensyfikacja kontroli szamb, w szczególno ści na obszarach dolin rzecznych i okolic uj ęć wody, - ograniczanie negatywnego wpływu na jako ść wód zanieczyszcze ń z rolnictwa, w szczególno ści w strefie źródliskowej rzeki Biała, - wspieranie podmiotów gospodarczych, w realizowaniu programów racjonalnej gospodarki wodno- ściekowej, - budowa systemów podczyszczaj ących wzdłu Ŝ modernizowanych i nowo powstaj ących dróg,

4.1.1.4. Przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

JAKO ŚĆ WÓD

Opis przedsi ęwzi ęcia Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych na nieczysto ści płynne i przydomowych oczyszczalni ścieków

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

1 Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN w ramach pracy Urz ędu Praca ci ągła

Potencjalne Środki własne gminy źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

JAKO ŚĆ WÓD

97 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Opis przedsi ęwzi ęcia Opracowanie projektu technicznego kanalizacji gminy na bazie oczyszczalni ścieków w Prudniku

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza, Urz ąd Gminy Prudnik, Starostwo Powiatowe

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

2 Lata realizacji 2007 – 2011

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem* w tys. PLN

Potencjalne Środki własne gminy, Środki pomocowe źródła finansowania

*Zadanie na etapie konsultacji, ustalania partycypacji i kosztów przedsi ęwzi ęcia

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

JAKO ŚĆ WÓD

Opis przedsi ęwzi ęcia Opracowanie programu ochrony zasobów eksploatacyjnych wód mineralnych o cechach leczniczych we wsi Trzebina

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne 3

Lata realizacji 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 30 30

Potencjalne Środki własne gminy, GFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

JAKO ŚĆ WÓD

Opis przedsi ęwzi ęcia Monitorowanie stanu ilo ściowego i jako ściowego głównych zbiorników wód podziemnych GZWP nr 332, GZWP nr 337 oraz GZWP nr 338

Jednostka realizuj ąca RZGW Wrocław, RZGW Pozna ń, RZGW Gliwice

4 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

98 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Praca ci ągła

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

JAKO ŚĆ WÓD

Opis przedsi ęwzi ęcia Opracowanie programu likwidacji nieczynnych uj ęć wody ł ącznie z weryfikacj ą pozwole ń wodno-prawnych

Jednostka realizuj ąca Wojewódzki Instytut Ochrony Środowiska, Starostwo Powiatowe, Urz ąd Gminy Lubrza

5 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 0,75 0,75 0,75 0,75 3 Praca ci ągła

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa, WFO ŚiGW, PFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

JAKO ŚĆ WÓD

Opis przedsi ęwzi ęcia Budowa tranzytu wodoci ągowego Skrzypiec – Lubrza – Pr ęŜ ynka (strzelnica), uzbrojenie terenu: kanalizacja sanitarna, droga dojazdowa, zasilanie energetyczne

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

1 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

Lata realizacji 2005 – 2009

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem* w tys. PLN 100 645 745

Potencjalne Środki własne przedsi ębiorstwa, Środki AWRSP, Fundusze UE źródła finansowania

* całkowity koszt przedsi ęwzi ęcia w latach 2005 – 2009 wynosi: 2 040 ty ś zł w tym: w 2008r - 645 ty ś zł , w 2009r. - 645 ty ś zł

99 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

JAKO ŚĆ WÓD

Opis przedsi ęwzi ęcia Budowa nowoczesnych stanowisk do składowania obornika i zbiorników na gnojówk ę w gospodarstwach rolnych

Jednostka realizuj ąca Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna Skrzypiec

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

2 Lata realizacji 2004 – 2011

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem* w tys. PLN

Potencjalne Środki własne przedsi ębiorstwa, Środki AWRSP, Fundusze UE źródła finansowania

* całkowity koszt przedsi ęwzi ęcia w latach 2004 – 2011 wynosi: 500 ty ś zł

4.1.2. KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH I OCHRONA PRZED POWODZI Ą

4.1.2.1. Stan wyj ściowy

Regionalne Zarz ądy Gospodarki Wodnej zobowi ązane s ą (zgodnie z ustawa Prawo wodne), sporz ądzi ć analizy: stanów zasobów wodnych oraz ekonomicznego gospodarowania wodami w regionach wodnych. W nadchodz ących latach zostanie opracowana dokumentacja hydrogeologiczna zlewni Osobłogi. Istotn ą rol ę w zarz ądzaniu zasobami wodnymi pełni baza danych i system wymiany informacji z zakresu gospodarki wodnej na obszarze województwa, co le Ŝy w gestii Urz ędu Marszałkowskiego, RZGW, WIO Ś, przy współpracy ze starostwem powiatowym.

4.1.2.2. Cel średnioterminowy i kierunki działa ń do 2011 roku

W zakresie kształtowania stosunków wodnych i ochrony przed powodzi ą jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyj ęto:

Racjonalizacja wykorzystania zasobów wodnych, zmniejszenie zu Ŝycia wody podziemnej do celów przemysłowych

4.1.2.3. Kierunki działa ń

Najwa Ŝniejszymi kierunkami działa ń realizuj ącymi cel strategiczny w zakresie kształtowania stosunków wodnych i ochrony przed powodzi ą w gminie Lubrza s ą:

- realizacja zada ń z zakresu małej retencji, - opracowanie planów gospodarowania wod ą w zlewniach (w naturalnych granicach hydrograficznych), - współpraca z instytucjami szczebla wojewódzkiego w zakresie stworzenia systemu informacji o gospodarce wodnej województwa, - bie Ŝą ca konserwacja cieków powierzchniowych,

100 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

- minimalizacja wykorzystania wód podziemnych z uj ęć własnych i wody wodoci ągowej do celów przemysłowych.

4.1.2.4. Przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH I OCHRONA PRZED POWODZI Ą

Opis przedsi ęwzi ęcia Opracowanie dokumentacji hydrogeologicznej zlewni Osobłogi

Jednostka realizuj ąca RZGW Wrocław, Wojewódzki Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2011 1

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH I OCHRONA PRZED POWODZI Ą

Opis przedsi ęwzi ęcia Tworzenie bazy danych i systemu wymiany informacji z zakresu gospodarki wodnej na obszarze województwa

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Marszałkowski, RZGW Wrocław, RZGW Gliwice, Urz ąd Wojewódzki, Starostwo Powiatowe

2 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH I OCHRONA PRZED POWODZI Ą

Opis przedsi ęwzi ęcia Budowa zbiorników: Jasiona oraz Dytmarów – realizacja Programu Budowy Zbiorników Małej Retencji w Województwie Opolskim

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Marszałkowski, WZMIUW

101 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

1 Lata realizacji 2004 – 2011

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa, WFO ŚiGW, WFOGR źródła finansowania

4.2. OCHRONA JAKO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Zagadnienie ochrony powietrza atmosferycznego regulowane jest przez nast ępuj ące przepisy prawne: - ustaw ę z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska [Dz.U. nr 62, poz. 627 z pó źniejszymi zmianami] wraz z przepisami wykonawczymi, - ustaw ę z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw, - ustaw ę z dnia 10 kwietnia 1997 r. prawo energetyczne [Dz.U. nr 54 poz. 348 z pó źniejszymi zmianami], - ustaw ę z dnia 18.12.1998 r. o wspieraniu przedsi ęwzi ęć termomodernizacyjnych prowadz ąca do zmniejszania zu Ŝycia energii w budynkach mieszkalnych [Dz.U. nr 162, poz. 1121 z pó źniejszymi zmianami].

Ustawa Prawo Ochrony Środowiska uwzgl ędnia praktycznie wymagania wszystkich dyrektyw UE dotycz ących ochrony powietrza. Istotne znaczenie posiadaj ą jednak równie Ŝ podpisane i ratyfikowane przez Polsk ę umowy mi ędzynarodowe, w szczególno ści:

- konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległo ści z 13.11.1979 r. (konwencja genewska) z protokołami wykonawczymi (m. in. I i II protokół siarkowy, protokoły z Aarhus w sprawie TZO i metali ci ęŜ kich), - konwencja o ochronie warstwy ozonowej z 22.03.1985 r. (Konwencja wiede ńska) i Protokół Montrealski w sprawie substancji zubo Ŝaj ącej warstw ę ozonow ą z 1987 r. wraz z poprawkami londy ńskimi i kopenhaskimi), - ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z 9.05.1991r. (konwencja klimatyczna w Rio) wraz z protokołem dodatkowym z Kioto (reguluje kwestie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych).

Ochrona powietrza zwi ązana jest równie Ŝ z wykorzystaniem energii odnawialnej, której zagadnienia regulowane są przez nast ępuj ące przepisy prawne: - ustaw ę z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne [Dz. U. nr 54 poz.348 z pó źniejszymi zmianami], - ustaw ę z dnia 18 grudnia 1998 r. o wspieraniu przedsi ęwzi ęć termomodernizacyjnych [Dz. U. nr 162 poz.1121 z pó źniejszymi zmianami].

Ustawy te poprzez odpowiednie rozporz ądzenia transponuj ą Dyrektywy Unii Europejskiej, w śród których do najistotniejszych nale Ŝą : - Dyrektywa Rady 96/92/WE z dnia 19 grudnia 1996 r. w sprawie wspólnych zasad wewn ętrznego rynku elektroenergetycznego, - Dyrektywa Rady 2001/77/WE z dnia 27 wrze śnia 2001 r. w sprawie promocji wykorzystania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych na wewn ętrznym rynku energii elektrycznej.

Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych znajduje zapisy równie Ŝ w Rozporz ądzeniu Ministra Gospodarki z dnia 30 maja 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowi ązku zakupu energii

102 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła.

4.2.1. Stan wyj ściowy

Źródła zanieczyszcze ń powietrza Emisja niska

Na terenie gminy Lubrza emisja niska obejmuje emisję ze źródeł niezorganizowanych, do których zalicza si ę głównie paleniska domowe, małe kotłownie, warsztaty rzemie ślnicze i rolnicze. Wielko ść tej emisji jest trudna do oszacowania: wynosi od kilku do kilkunastu procent dla rozwini ętej nowoczesnej sieci ciepłowniczej do kilkudziesi ęciu procent na obszarach nie wyposa Ŝonych w nowe instalacje. Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe mieszka ńcy gminy nie korzystaj ą w ogóle z przewodowego gazu sieciowego. Niska emisja zanieczyszcze ń znajduje odzwierciedlenie we wzrostach st ęŜ eń dwutlenku siarki i pyłu zawieszonego w sezonie grzewczym.

Kotłownie Na terenie gminy Lubrza nie ma zorganizowanego systemu zaopatrzenia mieszka ńców w ciepło, działaj ą lokalne kotłownie działaj ące na potrzeby budynków u Ŝyteczno ści publicznej (szkoły, urz ąd) a tak Ŝe przedsi ębiorstw z terenu gminy. Na terenie gminy Lubrza znajduje si ę kotłownia centralna ZEC Prudnik, sp.z o.o., pracuj ąca jedynie na potrzeby miasta Prudnik o zainstalowanej mocy rz ędu 30,7 MWt.

Emisja komunikacyjna W gminie Lubrza nie prowadzono dotychczas szczegółowych bada ń zwi ązanych z okre śleniem udziału emisji pochodz ącej z ruchu samochodowego w całkowitym zanieczyszczeniu powietrza. Generalnie oddziaływanie ruchu samochodowego na środowisko ma tendencje rosn ące. W ostatnich latach nast ąpił dynamiczny wzrost liczby poruszaj ących si ę na drogach.

Stan sanitarny powietrza atmosferycznego

Pomiar st ęŜ eń zanieczyszcze ń powietrza w gminie Lubrza ( jak równie Ŝ na obszarze całego powiatu prudnickiego) prowadzony jest w ramach monitoringu na bazie stacji pomiarowej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej (WSSE) zlokalizowanej w Prudniku, przy ul. Klasztornej 4. Stacja ta nale Ŝy do sieci nadzoru ogólnego Inspekcji Sanitarnej, funkcjonuj ących na obszarach miejskich, a ich zadaniem jest ocena nara Ŝenia ludno ści. Ocen ę jako ści powietrza w strefach dokonuje si ę z uwzgl ędnieniem dwóch grup kryteriów: - ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi, - ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin.

Wg kryterium ochrony zdrowia dla strefy prudnickiej, w tym dla gminy Lubrza okre ślono klas ę C, gdzie poziomy st ęŜ eń substancji kształtuj ą si ę powy Ŝej warto ści dopuszczalnej, powi ększonej o margines tolerancji. W tym przypadku konieczne jest okre ślenie obszarów przekrocze ń warto ści dopuszczalnej i warto ści dopuszczalnej powi ększonej o margines tolerancji oraz opracowanie programu ochrony powietrza .

Wg kryterium ochrony ro ślin dla strefy prudnickiej, w tym dla gminy Lubrza okre ślono klas ę A, gdzie poziomy st ęŜ eń substancji nie przekraczaj ą warto ści dopuszczalnej. Wymaganym działaniem dla strefy A jest utrzymanie jako ści powietrza na tym samym lub lepszym poziomie.

103 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Ocena stanu zanieczyszczenia powietrza

Rejon powiatu prudnickiego, w tym gminy Lubrza w skali województwa wykazuje najwy Ŝszy poziom st ęŜ eń pyłu, mimo znikomej emisji przemysłowej. Prawdopodobnie wynika to ze specyficznych warunków geograficznych i zwi ązanych z nimi warunków meteorologicznych. St ęŜ enia pyłu zawieszonego zawsze przekraczały wszelkie obowi ązuj ące warto ści dopuszczalne, niezale Ŝnie od stosowanej metody pomiarowej. W 2002 r. poziom st ęŜ enia pyłu PM10 osi ągn ął warto ść 66,3 ug/m 3, przekraczaj ąc norm ę o 65%. Warto ść normowanego st ęŜ enia 24 –godzinnego przekroczona została w ci ągu 43 dni w roku, przy dopuszczalnej cz ęsto ści wynosz ącej 35.

Źródła energii odnawialnej

Odnawialne źródła energii s ą źródłami wykorzystuj ącymi w procesie przetwarzania nie zakumulowan ą energi ę w rozmaitych postaciach, w szczególno ści energi ę rzek, wiatru, biomasy, energi ę promieniowania słonecznego. W stanie istniej ącym na obszarze gminy nie wyst ępuj ą instalacje wykorzystuj ące odnawialne źródła energii działaj ące na zasadzie komercyjnej produkcji. Projektuje si ę mał ą elektrowni ę wodn ą (M. E.W.) Skrzypiec na rzece Prudnik o mocy ok. 0.04 MW.

4.2.2. Cel strategiczny średniookresowy

W zakresie ochrony jako ści powietrza jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyj ęto:

Poprawa jako ści powietrza atmosferycznego

4.2.3. Kierunki działa ń

Najwa Ŝniejszymi kierunkami działa ń realizuj ącymi cel strategiczny w zakresie ochrony jako ści powietrza atmosferycznego w gminie Lubrza s ą:

- poprawa stanu technicznego dróg powiatowych i gminnych o małej przepustowo ści i złym stanie technicznym, - modernizacja taboru komunikacji autobusowej, wymiana pojazdów na bardziej „ekologiczne”, - wprowadzenie i propagowanie systemu przewozów kombinowanych, - wsparcie budowy infrastruktury rowerowej: budowa nowych tras rowerowych i modernizacja istniej ących, w tym wył ączenie tras rowerowych poza pasy dróg samochodowych, budowa parkingów dla rowerów, itp., - wprowadzenie pasów zieleni izolacyjnej przy drogach, w szczególno ści w s ąsiedztwie zabudowy, - ograniczenie emisji zanieczyszcze ń powietrza ze spalania paliw w sektorze produkcyjnym, - uj ęcie zada ń dotycz ących modernizacji lub budowy nowych odcinków dróg w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, - identyfikacja obszarów wyst ępowania przekroczeń poziomów odniesienia jako ści powietrza, - likwidacja lokalnych kotłowni i podł ączenie do zbiorczej sieci cieplnej, - wprowadzanie niskoemisyjnych no śników energetycznych w gospodarce komunalnej, - modernizacja i hermetyzacja procesów technologicznych oraz zastosowanie instalacji ochronnych, - ograniczenie emisji zanieczyszcze ń lotnych zwi ązków organicznych (LZO) powstaj ących w wyniku magazynowania benzyn oraz ich dystrybucji, - ograniczenie emisji metali ci ęŜ kich do powietrza oraz trwałych zanieczyszcze ń organicznych do środowiska, - wspieranie przedsi ęwzi ęć dotycz ących korzystania z ekologicznych źródeł energii w indywidualnych gospodarstwach, - termorenowacja budynków, zwłaszcza u Ŝyteczno ści publicznej oraz stosowanie materiałów energooszcz ędnych w budownictwie,

104 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

- wprowadzanie systemów zarz ądzania środowiskiem ISO 14000 oraz dobrowolnych działa ń nienormatywnych (np. czystsza produkcja), - wdra Ŝanie nowoczesnych technologii, przyjaznych środowisku (BAT), - instalowanie urz ądze ń do redukcji zanieczyszcze ń powstałych w procesie spalania paliw i procesach technologicznych oraz poprawa sprawno ści obecnie funkcjonuj ących urz ądze ń redukuj ących zanieczyszczenia, - przeciwdziałanie zmianom klimatycznym, w tym ograniczenie emisji gazów cieplarnianych do powietrza atmosferycznego (CO 2, CH 4, N 2O, SF 6), - wprowadzenie handlu zbywalnymi jednostkami emisji do powietrza (w szczególno ści CO 2 oraz SO 2), zasad wspólnych przedsi ęwzi ęć (JI), mechanizmu czystego rozwoju (CDM) oraz systemów „zielonych certyfikatów” i „zielonych podatków, - tworzenie warunków do wprowadzania i upowszechniania w gospodarce systemów zarz ądzania środowiskowego i przegl ądów ekologicznych, - dobrowolne uczestnictwo przedsi ębiorstw w systemach zarz ądzania środowiskowego (EMAS, ISO seria 14 000 i 9 000, ruch czystszej produkcji, - systematyczna kontrola zakładów przemysłowych, - przeprowadzenie kompleksowej inwentaryzacji i oceny funkcjonowania instalacji oraz opracowanie i wdro Ŝenie bazy danych o odnawialnych źródłach energii, - wsparcie projektów w zakresie budowy urz ądze ń i instalacji do produkcji i transportu energii odnawialnej, - promowanie i popularyzacja modelowych rozwi ąza ń w zakresie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, w tym rozwi ąza ń technologicznych, administracyjnych i finansowych, - wł ączenie problematyki energii odnawialnej do wytycznych dotycz ących sporz ądzania regionalnych i lokalnych planów energetycznych oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego z analiz ą przyrodniczo-krajobrazow ą lokalizacji obiektów i urz ądze ń do produkcji energii odnawialnej.

4.2.4. Przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA JAKO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Opis przedsi ęwzi ęcia Opracowanie „Zało Ŝeń do planu zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą, paliwa gazowe i ciepło ‘’

1 Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

Lata realizacji 2006 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 30 30

Potencjalne Środki własne gminy źródła finansowania

105 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA JAKO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Opis przedsi ęwzi ęcia Opracowanie i wdro Ŝenie systemu działa ń edukacyjno-informacyjnych dla mieszka ńców gminy na rzecz zmiany no śnika energii, 2 w szczególno ści wykorzystania energii odnawialnej

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza, WFO ŚiGW, Bank Ochrony Środowiska

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

Lata realizacji 2006 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 1 1 2

Potencjalne Środki własne gminy źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA JAKO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Opis przedsi ęwzi ęcia Upowszechnianie komunikacji przyjaznej środowisku

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe, Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007 3

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne PFO ŚiGW, GFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA JAKO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Opis przedsi ęwzi ęcia Promowanie budownictwa stosuj ącego materiały energooszcz ędne

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe, Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007 4

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

106 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Potencjalne PFO ŚiGW, GFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA JAKO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Opis przedsi ęwzi ęcia Promowanie projektów wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe, Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

5 Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne PFO ŚiGW , GFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA JAKO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Opis przedsi ęwzi ęcia Modernizacja drogi wewn ętrznej obr ęb wsi Dytmarów

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

Lata realizacji 2004 1

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 339 339

Potencjalne Środki własne gminy – 19% ź ródła finansowania FOGR – 81%

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA JAKO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Opis przedsi ęwzi ęcia Modernizacja drogi wewn ętrznej obr ęb wsi Krzy Ŝkowice - Trzebina

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

Lata realizacji 2005 2

107 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 600 600 Praca ci ągła

Potencjalne Środki własne gminy – 19% źródła finansowania FOGR – 81%

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA JAKO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Opis przedsi ęwzi ęcia Modernizacja drogi gminnej w miejscowo ści Trzebina

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

Lata realizacji 2005 – 2007 3

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 60 700 760

Potencjalne Środki własne gminy –15% źródła finansowania ERDF – 75% Bud Ŝet pa ństwa – 10%

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA JAKO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Opis przedsi ęwzi ęcia Modernizacja drogi gminnej w miejscowo ści Lubrza

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne

Lata realizacji 2007 – 2008 4

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem* w tys. PLN 100 100 Praca ci ągła

Potencjalne Środki własne gminy –15% źródła finansowania ERDF – 75%

Bud Ŝet pa ństwa – 10% * całkowity koszt przedsi ęwzi ęcia w latach 2007 – 2008 wynosi 1 500 000 zł

108 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA JAKO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Opis przedsi ęwzi ęcia Wyznaczenie obszarów (odcinków dróg) bezpo średniego i znacz ącego zagro Ŝenia dla okresowo migruj ących zwierz ąt i ustanowienie stosownych ogranicze ń dla ruchu pojazdów

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe, Zarz ąd Dróg Powiatowych

5 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 40 30 30 100

Potencjalne PFO ŚiGW, Fundusze pomocowe źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA JAKO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Opis przedsi ęwzi ęcia Wymiana taboru autobusowego spełniaj ącego normy Euro3, Euro 4 w sieci PKS

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe, Zarz ąd Dróg Powiatowych

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

6

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 3000

Potencjalne PFO ŚiGW, Fundusze strukturalne źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA JAKO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Opis przedsi ęwzi ęcia Budowa obej ścia drogowego wsi Lubrza w ci ągu drogi krajowej Nr 40

Jednostka realizuj ąca Generalna Dyrektora Dróg Publicznych

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007 7

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 18 800

109 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa, Fundusze pomocowe źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA JAKO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Opis przedsi ęwzi ęcia Budowa elektrowni wodnej na rzece Prudnik w miejscowo ści Skrzypiec o mocy 0,04 MW

Jednostka realizuj ąca Podmiot prywatny

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

8 Lata realizacji 2004 – 2011

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN 200

Potencjalne Środki własne inwestora, WFO ŚiGW źródła finansowania

4.3. OCHRONA PRZED HAŁASEM

Ochrona przed hałasem realizowana jest przede wszystkim w oparciu o nast ępujące przepisy prawne:

- directive 2002/49/EC on the European Parliament and the Council of 25 June 2002 relating to the assessment and management of environmental noise, - ustaw ę z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska [Dz.U. nr 62. poz. 627 z pó źniejszymi zmianami] wraz z aktami wykonawczymi: - rozporz ądzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 13 maja 1998 w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku [Dz.U. z dnia 01.06.1998, nr 66, poz. 436], - rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 09.01.2002 w sprawie warto ści progowych poziomów hałasu [Dz.U. z dnia 31.01.2002, nr 8, poz. 81], - rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14.10.2002 w sprawie szczegółowych wymaga ń jakim powinien odpowiada ć program ochrony środowiska przed hałasem [Dz.U. z dnia 29.10.2002, nr 179, poz. 1498], - rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 17.01.2003 w sprawie rodzajów wyników pomiarów prowadzonych w zwi ązku z eksploatacj ą dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów, które powinny by ć przekazywane wła ściwym organom ochrony środowiska, oraz terminów i sposobów ich prezentacji [Dz.U. z dnia 06.02.2003, nr 18, poz. 164], - rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 23.01.2003 w sprawie wymaga ń w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarz ądzającego drog ą, lini ą kolejow ą, lini ą tramwajow ą, lotniskiem, portem [Dz.U. z dnia 28.02.2003, nr 35, poz. 308], - rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 27.02.2003 w sprawie rodzajów wyników pomiarów prowadzonych w zwi ązku z eksploatacj ą instalacji lub urz ądzenia, przekazywanych wła ściwym organom ochrony środowiska oraz terminu i sposobu ich prezentacji [Dz.U. z dnia 08.04.2003, nr 59, poz. 529], - rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 13.06.2003 w sprawie wymaga ń w zakresie prowadzenia pomiarów wielko ści emisji [Dz.U. nr 110, poz. 1057].

110 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

4.3.1. Stan wyj ściowy

Do najbardziej uci ąŜ liwych źródeł hałasu w środowisku na terenie gminy Lubrza nale Ŝy komunikacja drogowa, zwi ązana przede wszystkim z drogami krajowymi Nr 40 relacji: Granica Pa ństwa – Głuchołazy – Prudnik – K ędzierzyn-Ko źle – Ujazd – Pyskowice oraz Nr 41 relacji Nysa – granica pa ństwa a tak Ŝe droga wojewódzka Nr 414 relacji Opole – Lubrza. Komunikacja kolejowa ma mniejszy wpływ na środowisko. Głównym elementem układu kolejowego mog ącym negatywnie wpływa ć na zanieczyszczenie hałasem na terenie gminy Biała jest pierwszorz ędna linia kolejowa nr 137 relacji Katowice – K ędzierzyn-Ko źle – Nysa – Kamieniec Ząbkowicki – Legnica a tak Ŝe linia kolejowa nr 306 relacji Prudnik – Gogolin.

4.3.2. Cel strategiczny średniookresowy

W zakresie ochrony przed hałasem jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyj ęto:

Zmniejszenie uci ąŜ liwo ści hałasu

4.3.3. Kierunki działa ń

Najwa Ŝniejszymi kierunkami działa ń realizuj ącymi cel strategiczny w zakresie ochrony przed hałasem w gminie Lubrza s ą:

- dokonanie oceny akustycznej wybranych miejsc gminy, - okre ślenie wielko ści populacji zagro Ŝonej hałasem komunikacyjnym i przemysłowym oraz powierzchni terenów przeznaczonych na cele rekreacyjne – obj ętych nadmiern ą uci ąŜ liwo ści ą akustyczn ą, - podj ęcie i systematyczne wykonywanie podstawowych bada ń pomiarowych, - wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów po świ ęconych ochronie przed hałasem z wyznaczeniem stref ograniczonego u Ŝytkowania wokół głównych dróg i linii kolejowych tam, gdzie przekroczony jest równowa Ŝny poziom hałasu w porze nocnej 55 dB, - kontynuacja kontroli emisji hałasu do środowiska z obiektów działalno ści gospodarczej, - doskonalenie istniej ących i kształtowanie nowych mechanizmów i procedur administracyjnych, - monitorowanie zmian przestrzennych stanu zagro Ŝenia hałasem i realizacji programów ochrony przed hałasem, - budowa ekranów akustycznych, zwłaszcza na odcinkach istniej ących tras o nadmiernym ruchu, - prowadzenie bazy danych obejmuj ącej zagadnienia dotycz ące emisji ponadnormatywnego hałasu.

4.3.4. Przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZED HAŁASEM

Opis przedsi ęwzi ęcia Analiza zapisów dotycz ących ochrony przed hałasem w planach miejscowych na podstawie nowych pomiarów opracowanych przez zarz ądców dróg

Jednostka realizuj ąca Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia własne 1

Lata realizacji 2006 – 2007

111 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

W ramach pracy Urz ędu

Potencjalne Środki własne gminy źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA PRZED HAŁASEM

Opis przedsi ęwzi ęcia Systematyczne wprowadzanie pasów zieleni izolacyjnej wzdłu Ŝ dróg

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe, Urz ąd Gminy Lubrza, Zarz ąd Dróg Powiatowych

Rodzaj przedsi ęwzięcia koordynowane

2 Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne PFO ŚiGW, GFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZED HAŁASEM

Opis przedsi ęwzi ęcia Prowadzenie monitoringu klimatu akustycznego i bazy danych

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe, Wojewódzki Instytut Ochrony Środowiska

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007 3

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa, PFO ŚiGW źródła finansowania

112 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZED HAŁASEM

Opis przedsi ęwzi ęcia Analiza wyników pomiarów i materiałów zewn ętrznych dotycz ących aktualnego stanu zagro Ŝenia hałasem na terenie powiatu prudnickiego, w tym gminy Lubrza

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe

4 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne PFO ŚiGW źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE

OCHRONA PRZED HAŁASEM

Opis przedsi ęwzi ęcia Ograniczenie emisji hałasu poprzez inwestycje dotycz ące infrastruktury drogowej

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe, Zarz ąd Dróg Powiatowych, Urz ąd Gminy Lubrza

1 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

2005 2006 2007 Razem Szacunkowe koszty 2004 w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne PFO ŚiGW, GFO ŚiGW źródła finansowania

4.4. OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM ELEKTROMAGNETYCZNYM

W dziedzinie ochrony przed polami elektromagnetycznymi za najistotniejsze nale Ŝy uzna ć zapisy w Dziale VI ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Ochrona przed polami elektromagnetycznymi). Ustawa obejmuje szereg unijnych uregulowa ń prawnych zawartych w dyrektywach, a najistotniejsze z nich to: Dyrektywa Rady 96/62/WE z 27 wrze śnia 1996 r. w sprawie oceny i zarz ądzania jako ści ą powietrza w otoczeniu. Zagadnienia zwi ązane z ochron ą przed promieniowaniem elektromagnetycznym znajduj ą równie Ŝ zapisy w Rozporz ądzeniu Ministerstwa Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 11 sierpnia 1998 r. w sprawie szczególnych zasad ochrony przed promieniowaniem szkodliwym dla ludzi i środowiska, dopuszczalnych poziomów promieniowania, jakie mog ą wyst ępowa ć

113 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

w środowisku oraz wymaga ń obowi ązuj ących przy wykonywaniu pomiarów kontrolnych promieniowania [Dz.U. z 1998r. Nr 107 poz. 676].

Ponadto, zagadnienia ochrony ludzi i środowiska przed niejonizuj ącym promieniowaniem elektromagnetycznym s ą uregulowane w Polsce przepisami bezpiecze ństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego i przepisami sanitarnymi, które pozwalaj ą na kontrolowanie doboru lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych i ograniczenie ich oddziaływania na ludzi i środowisko do poziomów dopuszczalnych.

4.4.1. Stan wyj ściowy

Promieniowanie jest zjawiskiem polegaj ącym na emisji i przekazywaniu energii na odległo ść . Energia ta mo Ŝe by ć wypromieniowywana w postaci ciepła lub fal elektromagnetycznych o ró Ŝnej cz ęstotliwo ści stwarzaj ących ró Ŝne zagro Ŝenie dla człowieka i środowiska. Rozró Ŝniamy promieniowanie elektromagnetyczne jonizuj ące - powy Ŝej 3x10 6 GHz i niejonizuj ące (wysokiej cz ęstotliwo ści) - do 300 GHz. Obecnie, za jedno z powa Ŝniejszych zagro Ŝeń środowiska uwa Ŝa si ę promieniowanie niejonizuj ące (wysokiej cz ęstotliwo ści). Promieniowanie to powstaje w wyniku działania urz ądze ń elektrycznych w miejscu pracy, w domu, urz ądze ń elektromedycznych do bada ń diagnostycznych i zabiegów fizykochemicznych, stacji nadawczych, telekomunikacyjnych (u Ŝywane dwie cz ęstotliwo ści: 860-900 MHz oraz 1800-2200 MHz ), radiolokacyjnych i radionawigacyjnych, urz ądze ń przemysłowych i gospodarstwa domowego (kuchenki mikrofalowe o przeci ętnej mocy rz ędu 1 kW –2 kW) oraz systemów przesyłowych energii elektrycznej.

Do sztucznych źródeł pól elektromagnetycznych maj ących najbardziej szkodliwy wpływ na środowisko na obszarze gminy Lubrza nale Ŝą : • jednotorowa linia elektroenergetyczna wysokiego napi ęcia 110 kV relacji Prudnik – Głubczyce eksploatowana przez Zakład Energetyczny Opole S.A., • cywilne stacje radiowe – CB o mocy do 10 W, • radiostacje amatorskie kat. 1 i 2, o mocy: 15 W, 250 W i 750 W, • stacje bazowe trunkingowej sieci ł ączno ści radiotelefonicznej, • urz ądzenia emituj ące pola elektromagnetyczne b ędące w dyspozycji wojska, policji czy stra Ŝy po Ŝarnej.

Brak pomiarów pola elektromagnetycznego w szerokim zakresie uniemo Ŝliwia dokładne opisanie tych „zanieczyszcze ń” województwa opolskiego, w tym na obszarze gminy Lubrza. W celu dokładnego okre ślenia wielko ści problemu zanieczyszczenia środowiska elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizuj ącym oraz dynamiki jego wzrostu, niezb ędne jest prowadzenie w ramach monitoringu szerokopasmowych pomiarów widma pól elektromagnetycznych.

4.4.2. Cel strategiczny średniookresowy

W zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyj ęto:

Monitoring źródeł pól elektromagnetycznych

4.4.3. Kierunki działa ń

Najwa Ŝniejszymi kierunkami działa ń realizuj ącymi cel strategiczny w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym w gminie Lubrza s ą:

- prowadzenie bada ń pól elektromagnetycznych,

114 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

- rozwój systemu bada ń pól elektromagnetycznych, - uwzgl ędnianie w planach zagospodarowania przestrzennego zagadnienia pól elektromagnetycznych.

4.4.4. Przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM ELEKTROMAGNETYCZNYM

Opis przedsi ęwzi ęcia Prowadzenie cyklicznych bada ń kontrolnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku

Jednostka realizuj ąca Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

1 Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

4.5. GOSPODARKA ODPADAMI

W ramach ,,Programu ochrony środowiska dla gminy Lubrza’’ opracowano ,,Plan gospodarki odpadami’’, który stanowi osobny dokument. Dlatego do niniejszego dokumentu „Programu ...’’ przeniesiono jedynie krótk ą charakterystyk ę stanu wyj ściowego, cel strategiczny oraz kierunki działa ń, bez stosownych opisów.

4.5.1. Stan wyj ściowy

Istniej ący w gminie Lubrza system gospodarki odpadami komunalnymi obejmuje odpady powstałe w gospodarstwach domowych, w podmiotach działalno ści gospodarczej oraz obiektach u Ŝyteczno ści publicznej. Systemem nie jest obj ęta gospodarka odpadami niebezpiecznymi wytwarzanymi przez słu Ŝbę zdrowia, podmiotach działalno ści gospodarczej, w tym małe zakłady usługowe i rzemie ślnicze. Odpady te, na podstawie informacji z Urz ędu Gminy s ą przekazywane, w oparciu o stosowne umowy oraz zgodnie z odpowiednimi decyzjami, bezpo średnio specjalistycznym firmom zajmuj ącym si ę ich unieszkodliwianiem. Sposób zagospodarowania gruzu z remontów, rozbiórek itp. zgodnie z i informacj ą Urz ędu Gminy został rozwi ązany poprzez bezpo średni ich wywóz przez firmy rozbiórkowe na składowiska odpadów.

Usługi w zakresie usuwania odpadów komunalnych pochodz ących z gospodarstw domowych, obiektów uŜyteczno ści publicznej wraz z zawartymi w ich strumieniu odpadami niebezpiecznymi na terenie gminy Lubrza świadczone przez Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Lubrzy. . Z danych ankietowych wynika, Ŝe w roku 2003 wszystkie gospodarstwa domowe miały podpisane umowy na odbiór odpadów. W roku 2003 ilo ść odpadów zebranych i wywiezionych z terenu gminy Lubrza wynosiła 1343 Mg.

115 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

4.5.2. Cel strategiczny średniookresowy

Uwzgl ędniaj ąc cel nadrz ędny polityki ekologicznej pa ństwa w zakresie gospodarki odpadami, którym jest zapobieganie powstawaniu odpadów, przy rozwi ązywaniu problemu odpadów „u źródła”, odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystywanie odpadów oraz bezpieczne dla środowiska ko ńcowe unieszkodliwienie odpadów nie wykorzystanych, dla Gminy Lubrza okre ślono nast ępuj ący strategiczny cel gospodarki odpadami:

- minimalizacja ilo ści wytworzonych odpadów komunalnych oraz wdro Ŝenie nowoczesnego systemu odzysku i unieszkodliwiania odpadów

Cel ten jest zgodny równie Ŝ z celami krótkoterminowymi i długoterminowymi określonymi w Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Opolskiego i Planie Gospodarki Odpadami dla Powiatu Prudnickiego, a odnosz ącymi si ę do podnoszenia świadomo ści społecznej obywateli, podniesienia skuteczno ści selektywnej zbiórki odpadów w szczególno ści odpadów ulegaj ących biodegradacji, odpadów wielkogabarytowych, budowlanych, niebezpiecznych wytwarzanych w grupie odpadów komunalnych oraz intensyfikacji działa ń zwi ązanych z zamykaniem i rekultywacj ą nieefektywnych składowisk.

Cele krótkoterminowe na lata 2004 - 2007 dla gospodarki odpadami komunalnymi

- obj ęcie zorganizowanym systemem zbierania odpadów komunalnych wszystkich mieszka ńców gminy, a w szczególno ści mieszka ńców zabudowy jednorodzinnej, - obj ęcie wszystkich mieszka ńców selektywn ą zbiórk ą surowców wtórnych, - wprowadzenie na terenie gminy Mobilnego Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych, - skierowanie na składowiska odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętnych 88% (wagowo) całkowitej ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji, - podniesienie świadomo ści ekologicznej społecznej mieszka ńców gminy, a przez to podniesienie skuteczno ści selektywnej zbiórki odpadów, - uzyskanie 20 % odzysku odpadów wielkogabarytowych oraz 15% odzysku odpadów remontowo-budowlanych do 2007 roku .

Cele długoterminowe na lata 2007 – 2011 dla gospodarki odpadami komunalnymi

- dalsza organizacja i doskonalenie przyj ętego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, - monitorowanie wdra Ŝania ustale ń Planu, - deponowanie na składowiskach odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętnych nie wi ęcej ni Ŝ 64% wytworzonych odpadów komunalnych, - skierowanie w roku 2011 na składowiska odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętnych 75% (wagowo) całkowitej ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji, - osi ągni ęcie w roku 2011 zakładanych limitów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych, - uzyskanie 50% odzysku odpadów wielkogabarytowych i 40% odpadów remontowo- budowlanych do roku 2011.

Cele krótkoterminowe na lata 2004 - 2007 dla gospodarki odpadami opakowaniowymi

- osi ągni ęcie w roku 2006 zakładanych limitów recyklingu poszczególnych odpadów w tym:
opakowania z papieru i tektury 48%
opakowania ze szkła 40%
opakowania z tworzyw sztucznych 25%
opakowania ze stali 20%
opakowania z aluminium 40%

116 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Cele długoterminowe na lata 2007- 2011 dla gospodarki odpadami opakowaniowymi

- osi ągni ęcie poziomu odzysku i recyklingu w wysoko ści w granicach 60-75% oraz recyklingu w granicach 55-70%.

Cele krótkoterminowe na lata 2004 - 2007 dla gospodarki odpadami komunalnymi ulegaj ącymi biodegradacji

- osi ągni ęcie w roku 2006 zakładanego poziomu recyklingu organicznego odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji z terenu zabudowy wielorodzinnej w wysoko ści 12%, - kompostowanie odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przez mieszka ńców zabudowy jednorodzinnej we własnym zakresie.

Cele długoterminowe na lata 2007- 2011 dla gospodarki odpadami komunalnymi ulegaj ącymi biodegradacji

- osi ągni ęcie w roku 2006 zakładanego poziomu recyklingu organicznego odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji z terenu zabudowy wielorodzinnej w wysoko ści 25%, - kompostowanie odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przez mieszka ńców zabudowy jednorodzinnej we własnym zakresie.

Cele krótkoterminowe na lata 2004 - 2007 dla gospodarki odpadami niebezpiecznymi wytworzonymi w sektorze komunalnym

- organizacja selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych wyst ępuj ących w strumieniu odpadów komunalnych zarówno od mieszka ńców jak i z sektora małych i średnich przedsi ębiorstw, - osi ągni ęcie w 2007 roku zakładanego limitu odzysku odpadów niebezpiecznych na poziomie 15%.

4.5.3. Kierunki działa ń

Podstawowymi działaniami zmierzaj ącymi do poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi na terenie gminy Lubrza s ą: - minimalizacja powstawania odpadów, - zapewnienie odzysku i recyklingu odpadów, - działania wspomagaj ące prawidłowe post ępowanie w zakresie zbiórki, transportu oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, - działania zmierzaj ące do redukcji ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji - bezpieczne składowanie odpadów których nie mo Ŝna w danych warunkach techniczno- ekonomicznych podda ć procesom odzysku i unieszkodliwiania.

System zbierania odpadów opiera ć si ę b ędzie na systemie workowym w obr ębie zabudowy jednorodzinnej i pojemnikowym na terenach zabudowy wielorodzinnej.

4.5.4. Przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

List ę przedsi ęwzi ęć w zakresie gospodarowania odpadami przewidzianymi do realizacji w latach 2004 – 2007 przedstawionio w Planie gospodarki odpadami.

117 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

4.6. OCHRONA PRZED POWA śNYMI AWARIAMI PRZEMYSŁOWYMI

Zapobieganie powa Ŝnym awariom regulowane s ą przez: - ustaw ę z 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska [Dz.U. nr 62, poz. 627 z pó źniejszymi zmianami] wraz z przepisami wykonawczymi, - ustaw ę o ochronie przeciwpo Ŝarowej [Dz.U. nr 147, poz. 1229 z 2002 r.], - ustaw ę o Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej [Dz.U. nr 147, poz. 1230 z 2002 r.].

Obowi ązuj ące przepisy prawne zharmonizowane s ą z dyrektyw ą Seveso II (dyrektywa 96/82/WE) – kontrola zagroŜeń wypadkami z udziałem niebezpiecznych substancji.

4.6.1. Stan wyj ściowy

Istotne źródło zagro Ŝenia na terenie gminy Lubrza ma transport materiałów niebezpiecznych, drogowy i kolejowy, a szczególnie intensywny w ostatnich latach przewóz paliw płynnych autocysternami. Obowi ązki zwi ązane z awariami przemysłowymi spoczywaj ą głownie na prowadz ącym zakład o zwi ększonym ryzyku lub o du Ŝym ryzyku wyst ąpienia awarii oraz na organach Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej, a tak Ŝe wojewodzie. Na terenie województwa opolskiego słu Ŝby ochrony przeciwpo Ŝarowej i inspekcji ochrony środowiska dokonały kwalifikacji zakładów produkcyjnych za wzgl ędu na stopie ń zagro Ŝeń awariami przemysłowymi. Na ogólna liczb ę 18 zakładów stwarzaj ących ryzyko wyst ąpienia powa Ŝnej awarii wyró Ŝniono 10 zakładów o zwi ększonym ryzyku awarii i 8 zakładów o podwy Ŝszonym ryzyku awarii. Wśród nich ani jeden zakład produkcyjny nie le Ŝy na terenie gminy Lubrza. Istotne zagro Ŝenie niesie za sob ą transport substancji niebezpiecznych przez teren gminy, w szczególno ści przez centrum miasta Biała. Ponadto Trasy przewozu materiałów niebezpiecznych stanowi istniej ący układ komunikacyjny a tak Ŝe kolejowa Nr 137.

4.6.2. Cel strategiczny średniookresowy

W zakresie ochrony przed powa Ŝnymi awariami przemysłowymi jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyj ęto:

Zapobieganie zagro Ŝeniom i zmniejszenie skutków ekologicznych i społecznych powa Ŝnych awarii przemysłowych i transportu materiałów niebezpiecznych

4.6.3. Kierunki działa ń

Najwa Ŝniejszymi kierunkami działa ń realizuj ącymi cel strategiczny w zakresie ochrony przed powa Ŝnymi awariami przemysłowymi w gminie Lubrza s ą:

- ograniczenie zagro Ŝeń zwi ązanych z transportem towarów niebezpiecznych, - wykreowanie wła ściwych zachowa ń społecze ństwa w sytuacji wyst ąpienia zagro Ŝeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych i transportu materiałów niebezpiecznych, - edukacj ę społeczna o zagro Ŝeniach i zachowaniu na wypadek powa Ŝnych awarii przemysłowych i transportowych.

4.6.4. Przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZED POWA śNYMI AWARIAMI PRZEMYSŁOWYMI

118 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Opis przedsi ęwzi ęcia Systematyczna kontrola pojazdów do transportu materiałów niebezpiecznych

Jednostka realizuj ąca Policja

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

1 Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne BudŜet pa ństwa źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZED POWA śNYMI AWARIAMI PRZEMYSŁOWYMI

Opis przedsi ęwzi ęcia Aktualizacja tras optymalnego przewozu materiałów niebezpiecznych

Jednostka realizuj ąca Wojewoda, Urz ąd Gminy Lubrza

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007 2

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne Bud Ŝet pa ństwa źródła finansowania

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

OCHRONA PRZED POWA śNYMI AWARIAMI PRZEMYSŁOWYMI

Opis przedsi ęwzi ęcia Edukacja społecze ństwa w zakresie wła ściwych zachowa ń w sytuacji wyst ąpienia zagro Ŝenia

Jednostka realizuj ąca Starostwo Powiatowe, Urz ąd Gminy Lubrza, Stra Ŝ Po Ŝarna

Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

3 Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne PFO ŚiGW, GFO ŚiGW źródła finansowania

119 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

4.7. BEZPIECZE ŃSTWO CHEMICZNE I BIOLOGICZNE

Kwestie bezpiecze ństwa chemicznego i biologicznego regulowane s ą przez nast ępuj ące przepisy prawne: - ustaw ę z 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska [Dz.U. nr 62, poz. 627 z pó źniejszymi zmianami] wraz z przepisami wykonawczymi, - ustaw ę z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych [Dz.U. nr 76 z dnia 25.07.2002 r., poz. 811] wraz z przepisami wykonawczymi, - ustaw ę z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych [Dz.U. nr 11, poz. 84 z 2001 r.] wraz z przepisami wykonawczymi, - ustaw ę z dnia 16.02.2001 r. o zmianie ustawy ochronie ro ślin uprawnych [Dz.U. nr 22, poz. 248] wraz z przepisami wykonawczymi.

4.7.1. Stan wyj ściowy

Obowi ązuj ące przepisy prawne zharmonizowane s ą z obowi ązuj ącymi na terenach pa ństw członkowskich dyrektywami o organizmach zmodyfikowanych genetycznie oraz o niebezpiecznych substancjach i preparatach chemicznych. Generalnie zapewnienie bezpiecze ństwa biologicznego i chemicznego sprowadza si ę do pełnej kontroli zagro Ŝeń środowiskowych zwi ązanych z wytwarzaniem, przetwarzaniem, dystrybucj ą, składowaniem oraz stosowaniem substancji i preparatów chemicznych oraz genetycznie modyfikowanych organizmów (GMO).

4.7.2. Cel strategiczny średniookresowy W zakresie bezpiecze ństwa chemicznego i biologicznego jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyj ęto:

Zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego i biologicznego społecze ństwa i środowiska gminy

4.7.3. Kierunki działa ń

Szybki rozwój technologiczny, w szczególno ści w zakresie biotechnologii i in Ŝynierii genetycznej oraz wykorzystania substancji i preparatów chemicznych powoduje konieczno ść podejmowania działa ń zapewniaj ących bezpiecze ństwo ludzi i środowiska przed ich negatywnymi oddziaływaniami, stworzenie sprawnego systemu nadzoru i kontroli w zakresie produkcji, wykorzystania oraz unieszkodliwiania pozostało ści (w tym odpadów i środków przeterminowanych) przy wykorzystaniu specjalistycznych laboratoriów, dysponujących wysokokwalifikowan ą kadr ą i stosuj ących dobre praktyki laboratoryjne. Kluczowe znaczenie posiada ć b ędzie biuro Inspektora ds. Substancji i Preparatów Chemicznych jak równie Ŝ Urz ąd ds. Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Komisja ds. GMO, współpracuj ące z istniej ącymi strukturami administracji: Inspekcj ą Sanitarn ą, Inspekcj ą Ochrony Środowiska, Pa ństwow ą Inspekcj ą Pracy, Inspekcj ą Handlow ą, Pa ństwow ą Stra Ŝą Po Ŝarn ą, Stra Ŝą Graniczn ą, Urz ędem Celnym. Niezwykle istotne znaczenia posiada ć b ędzie podnoszenie świadomo ści społecznej w zakresie wykorzystania bezpiecznego korzystania z biotechnologii, substancji i preparatów chemicznych, dost ęp do informacji o środowisku oraz do rejestrów uwalniania i transferu zanieczyszcze ń (PRTR).

4.7.4. Przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp. PRZEDSI ĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE

BEZPIECZE ŃSTWO CHEMICZNE I BIOLOGICZNE

120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Opis przedsi ęwzi ęcia Opracowanie planów post ępowania na wypadek awarii powoduj ących niekontrolowane rozprzestrzenianie si ę GMO zagra Ŝaj ących zdrowiu ludzi lub środowiska

Jednostka realizuj ąca Podmioty gospodarcze

1 Rodzaj przedsi ęwzi ęcia koordynowane

Lata realizacji 2004 – 2007

Szacunkowe koszty 2004 2005 2006 2007 Razem w tys. PLN

Praca ci ągła

Potencjalne Środki podmiotów gospodarczych źródła finansowania

Wi ększo ść z przewidywanych do realizacji zada ń nale Ŝy do zada ń własnych Wojewody i jego słu Ŝb zespolonych oraz organów centralnych, w niewielkim zakresie do zada ń koordynowanych i ma charakter pozainwestycyjny. Przewidywane koszty realizacji przedsi ęwzi ęć obci ąŜ ać b ędą bud Ŝet Wojewody, w niewielkim stopniu podmioty gospodarcze. śadne z zada ń priorytetowych nie wymaga anga Ŝowania bud Ŝetu samorz ądu województwa.

5. HARMONOGRAM ZADA Ń WŁASNYCH PRZEWIDZIANYCH DO REALIZACJI NA LATA 2004 –2007 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2011

Harmonogram zada ń własnych przewidzianych do realizacji na lata 2004 –2007 z perspektyw ą do roku 2011 przedstawiono w tabeli 1.

Ogółem w latach 2004 – 2007 koszty na realizacj ę zada ń zwi ązanych z ochron ą środowiska wynios ą: 4 188 575 PLN, w tym środki własne 1 617 055 PLN.

121 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Tab. 1. Harmonogram finansowo-rzeczowy zada ń własnych gminy przewidzianych do realizacji na lata 2004 –2007 z perspektyw ą do roku 2011 Zadania przewidziane do Jednostki Termin Szacunkowy koszt zadania na lata 2004 –2007 w PLN Źródła Uwagi realizacji realizuj ące i realizacji finansowania współpra- Całkowi 2004 2005 2006 2007 cuj ące ty koszt na lata 2004 - 2007 Ochrona przyrody i krajobrazu Przeprowadzenie inwentaryzacji Gmina 2006 – 25 000 12 500 12 500 Srodki własne i waloryzacji przyrodniczej 2007 gminy Opracowanie projektu docelowej Gmina 2006 5 000 5 000 Srodki własne Gminnej Sieci Obszarów Wojewoda Chronionych Nadle śnictwa Opracowanie dokumentacji Gmina 2007 – 10 000 10 000 Srodki własne całkowity koszt ekofizjograficznej gminy 2011 przedsi ęwzi ęcia w latach 2007 – 2011 wynosi 50 000 zł Powołanie co najmniej 2 nowych Gmina 2006 – 5 000 2 500 2 500 Środki własne form ochrony przyrody Nadle śnictwa 2007 Sporz ądzenie gminnego Gmina 2006 5 000 5 000 Środki własne programu rozwoju i piel ęgnacji zieleni trwałej terenów gminy, w tym równie Ŝ ro ślin ozdobnych Sporz ądzenie studium Gmina 2006 5 000 5 000 Środki własne krajobrazowo – kulturowego co najmniej jednej miejscowo ści, ze wskazaniem na miejscowo ść Trzebina Tworzenie nowych terenów Gmina 2005 – 6 000 2 000 2 000 2 000 Środki własne zieleni oraz bie Ŝą ca konserwacja 2007 i piel ęgnacja istniej ących W ka Ŝdym roku dokonanie Gmina 2005 – 6 000 2 000 2 000 2 000 Środki własne nasadze ń, co najmniej 100 szt. Nadle śnictwa 2007 GFO ŚiGW zieleni trwałej w Mieszka ńcy miejscowo ściach gminnych i Zarz ądcy wzdłu Ŝ dróg, w tym, co najmniej dróg

122 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

80 szt. drzew szlachetnych (lipa, dąb, klon itp.) Razem na działanie ochrona przyrody i krajobrazu 67 000 4 000 34 000 29 000

Koszty całkowite na działanie Ochrona przyrody i krajobrazu w latach 2004 – 2007 wynosz ą 67 000 PLN, w tym ze środków własnych 67 000 PLN

Racjonalne u Ŝytkowanie surowców Wymiana stolarki okiennej w Gmina 2006 - 200 000 100 000 100 000 Środki własne – budynku Szkoły Podstawowej w ZEASIP 2007 100 000 50 000 50 000 50% Dytmarowie Środki Pomocowe – 50% Wymiana stolarki okiennej w Gmina 2006 - 300 000 150 000 150 000 Środki własne – budynku Zespołu Publicznych ZEASIP 2007 150 000 75 000 75 000 50% Szkół w Lubrzy Środki Pomocowe – 50% Docieplenie budynku, wymiana Gmina 2005 134 103 134 103 Środki własne – okien i drzwi wej ściowych 33 525 33 525 25%, ul. Harcerska 1 ERDF 48-231 Lubrza – 75% Wymiana stolarki okiennej w Gmina 2004 - 52 000 12 000 26 000 14 000 Środki własne – budynku ul. Opolska 3 2006 100% 48-231 Lubrza Modernizacja budynku Gmina 2004 169 140 169 140 Środki Olszynka 36 Opolskiego 48-231 Lubrza Urz ędu Wojewódzkiego – 100% Modernizacja o świetlenia Gmina 2005 486 037 486 037 Środki własne ulicznego na terenie całej gminy –100% Razem na działanie Racjonalne u Ŝytkowanie surowców 1 341 280 181 140 646 140 264 000 250 000 821 562 12 000 545 562 139 000 125 000

Koszty całkowite na działanie Racjonalne u Ŝytkowanie surowców w latach 2004 – 2007 wynosz ą 1 341 280 PLN, w tym ze środków własnych 821 562 PLN Ochrona wód podziemnych i powierzchniowych Prowadzenie ewidencji Gmina 2004 – w ramach pracy urz ędu Środki własne

123 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

zbiorników bezodpływowych na 2007 nieczysto ści płynne i przydomowych oczyszczalni ścieków Opracowanie projektu Gmina 2007 – Środki własne, Zadanie na etapie technicznego kanalizacji gminy Gmina 20011 Środki konsultacji na na bazie oczyszczalni ścieków w Prudnik pomocowe temat partycypacji Prudniku Starostwo i kosztów przedsi ęwzi ęcia Opracowanie programu ochrony Gmina 2007 30 000 30 000 Środki własne zasobów eksploatacyjnych wód mineralnych o cechach leczniczych we wsi Trzebina

Budowa tranzytu Gmina 2005- 745 000 100 000 645 000 Środki własne całkowity koszt wodoci ągowego Skrzypiec – 2009 186 250 25 000 161 250 –25% przedsi ęwzi ęcia w Lubrza – Pr ęŜ ynka (strzelnica), ERDF – 75% latach 2005 – 2009 uzbrojenie terenu: kanalizacja wynosi: 2 040 000 sanitarna, droga dojazdowa, w tym: w 2008r - zasilanie energetyczne 645 000, w 2009r. - 645 000 Razem na działanie ochrona wód podziemnych 775 000 100 000 675 000 i powierzchniowych 216 250 25 000 191 250

Koszty całkowite na działanie Ochrona wód podziemnych i powierzchniowych w latach 2004 – 2007 wynosz ą 775 000 PLN, w tym ze środków własnych 216 250 PLN

Ochrona powierzchni ziemi, gleb i kopalin Działania zwi ązane z racjonalnym zagospodarowaniem odpadów i utrzymaniem czysto ści i porz ądku opisano w Planie Gospodarki Odpadami dla gminy Biała

Ochrona jako ści powietrza, w tym wzrost wykorzystania energii odnawialnej Opracowanie „Zało Ŝeń do planu Gmina 2006 – 30 000 30 000 Środki własne Zadanie zaopatrzenia w energi ę ciepln ą” 2007 obligatoryjne zgodnie z Ustaw ą z 10. 04. 1997 r. Prawo energetyczne [Dz. U. z 2003r. nr 153, poz. 1504] Opracowanie i wdro Ŝenie Gmina 2006 – 2 000 1000 1000 Środki własne systemu działa ń edukacyjno- WFO ŚiGW 2007 informacyjnych dla mieszka ńców BO Ś

124 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

gminy na rzecz zmiany no śnika energii, w szczególno ści wykorzystania energii odnawialnej Modernizacja drogi wewn ętrznej Gmina 2004 339 095 339 095 Środki własne – obr ęb wsi Dytmarów 19% 63 928 63 928 FOGR – 81%

Modernizacja drogi wewn ętrznej Gmina 2005 600 000 600 000 Środki własne – obr ęb wsi Krzy Ŝkowice - 113 115 113 115 19% Trzebina FOGR – 81% Modernizacja drogi gminnej w Gmina 2005- 760 000 60 000 700 000 Środki własne – miejscowo ści Trzebina 2007 114 000 9 000 105 000 15% ERDF – 75% Bud Ŝet pa ństwa – 10% Modernizacja drogi gminnej w Gmina 2007- 100 000 100 000 Środki własne – całkowity koszt miejscowo ści Lubrza 2008 15 000 15 000 15% przedsi ęwzi ęcia w ERDF – 75% latach 2007 – 2008 Bud Ŝet pa ństwa wynosi 1 500 000 – 10% zł Razem na działanie ochrona powietrza, w tym wzrost 1 831 095 339 095 660 000 731 000 101 000 wykorzystania energii odnawialnej 338 043 63 928 122 115 136 000 16 000

Koszty całkowite na działanie Ochrona jako ści powietrza, w tym wzrost wykorzystania energii odnawialnej w latach 2004 – 2007 wynosz ą 1 831 095 PLN, w tym ze środków własnych 338 043 PLN Ochrona przed hałasem Analiza zapisów dotycz ących Gmina 2006 – W ramach pracy urz ędu Środki własne ochrony przed hałasem w 2007 planach miejscowych na podstawie nowych pomiarów opracowanych przez zarz ądców dróg Zbieranie danych o zagro Ŝeniu Gmina 2005 – Zadanie przewidziane w dziale zarz ądzanie Programem ochrony Środki własne hałasem w gminie Zarz ądcy dróg 2007 środowiska jako „Budowa bazy danych …” Nasadzenia drzew wzdłu Ŝ dróg Gmina 2004 – Zadanie przewidziane w dziale ochrona przyrody i krajobrazu Środki własne Zarz ądcy Dróg 2007 Edukacja ekologiczna i udost ępnianie informacji o środowisku Sporz ądzenie Programu edukacji Gmina 2006 3 000 3 000 Środki Zadanie ekologicznej mieszka ńców Placówki wyznaczone przez

125 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

gminy oświatowe własne Narodow ą Strategi ę Edukacji Ekologicznej Organizacja konkursów wiedzy Gmina 2005 – 3 000 1 000 1 000 1 000 Środki własne Zadania zgłoszone ekologicznej dla młodzie Ŝy Placówki 2007 GFO ŚiGW przez placówki szkolnej, współorganizowanie oświatowe oświatowe happeningów, festynów, biegów na orientacj ę i innych form edukacji ekologicznej Przeprowadzanie akcji Placówki 2004 – 2 000 500 500 500 500 Środki własne Zadanie zgłoszone ekologicznych Dzie ń Ziemi, oświatowe 2007 przez placówki Sprz ątanie Świata oświatowe Bie Ŝą ce informowanie na Gmina 2004 – W ramach pracy Urz ędu Środki własne stronach internetowych o stanie 2007 środowiska w gminie i działaniach podejmowanych na rzecz jego ochrony Zwi ększenie oferty wydawniczej Gmina 2006 – 3 000 1 500 1 500 Środki własne zwi ązanej z edukacja 2007 GFO ŚiGW ekologiczn ą, walorami i zasobami przyrodniczymi gminy Razem na działanie edukacja ekologiczna i udost ępnianie 11 000 1500 6 000 3 000 informacji o środowisku

Koszty całkowite na działanie edukacja ekologiczna i udost ępnianie informacji o środowisku w latach 2004 – 2007 wynosz ą 11 000 PLN, w tym ze środków własnych 11 000 PLN

Planowanie przestrzenne i strategiczne jako podstawowe narz ędzia zrównowa Ŝonego rozwoju Opracowanie Programu Rozwoju Gmina 2004 – w ramach pracy Urz ędu Środki własne Lokalnego Gminy na lata 2004 - 2005 2006 i na 2007 -2013 Sporz ądzenie miejscowego planu Gmina 2004 56 000 56 000 Środki własne zagospodarowania przestrzennego dla wsi Trzebina Sporz ądzenie miejscowego planu Gmina 2004 – 24 000 24 000 Środki własne zagospodarowania 2005 przestrzennego w Pr ęŜ ynce dla terenu po byłej strzelnicy wojskowej z przeznaczeniem ich pod przemysł

126 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Sporz ądzenie miejscowego planu Gmina 2006 – 40 000 20 000 20 000 Środki własne zagospodarowania 2007 przestrzennego wsi Lubrza wraz z opracowaniem dokumentacji ekofizjograficznej Ocena aktualno ści Studium Gmina 2007 10 000 10 000 Środki własne uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza Razem na planowanie przestrzenne i strategiczne 130 000 56 000 24 000 20 000 30 000

Koszty całkowite na działanie planowanie przestrzenne i strategiczne w latach 2004 – 2007 wynosz ą 130 000 PLN, w tym ze środków własnych 130 000 PLN

Monitoring i zarz ądzanie Programem Ochrony Środowiska Sporz ądzenie gminnego Gmina 2004 12 200 12 200 Środki własne Zadanie programu ochrony środowiska obligatoryjne wraz z planem gospodarki (ustawa Prawo odpadami na lata 2004-2007 Ochrony Środowiska) Sporz ądzenie raportu z Gmina 2005 4 000 2 000 2 000 Środki własne Zadanie wykonania celów i zada ń 2007 obligatoryjne Programu na lata 2004-2005, (ustawa Prawo 2006-2007 i przedstawienie go Ochrony Radzie Miejskiej Środowiska) Sporz ądzenie gminnego Gmina 2008 15 000 Środki własne Zadanie programu ochrony środowiska na obligatoryjne lata 2008-2011 (ustawa Prawo Ochrony Środowiska) Budowa bazy danych o stanie Gmina 2006 2 000 2 000 Środki własne poszczególnych elementów środowiska Razem Monitoring i zarz ądzanie Programem Ochrony 33 200 12 200 2 000 2 000 2 000 Środowiska Koszty całkowite na działanie monitoring i zarz ądzanie Programem Ochrony Środowiska w latach 2004 – 2007 wynosz ą 33 200 PLN, w tym ze środków własnych 33 200 PLN

127 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Ogółem w latach 2004 – 2007 koszty na realizacj ę zada ń zwi ązanych z ochron ą środowiska wynios ą: 4 188 575 PLN, w tym środki własne 1 617 055 PLN

GFO ŚiGW – Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

FOGR – Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych

ERDF – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

ZEASIP – Zespół Ekonomiczno – Administracyjny Szkół i Przedszkoli

100 000 – w tym środki własne gminy

128 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

6. OCENA REALIZACJI PROGRAMU

6.1. NARZ ĘDZIA I INSTRUMENTY ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKIEM

Instrumentarium słu Ŝą ce realizacji polityki ochrony środowiska wynika z szeregu ustaw w śród których najwa Ŝniejsze to: prawo ochrony środowiska, prawo wodne, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, prawo geologiczne i górnicze, prawo budowlane. Tradycyjny podział instrumentów zarz ądzania środowiskiem wyró Ŝnia instrumenty o charakterze prawnym, finansowym i społecznym oraz strukturalnym.

6.1.1. Instrumenty prawne

Do instrumentów prawnych nale Ŝą przede wszystkim: - pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji i energii, w tym pozwolenia zintegrowane, - decyzje dotycz ące korzystania ze środowiska przewidziane ustawowo, - koncesje geologiczne, - procedury planowania przestrzennego, - procedury ocen oddziaływania na środowisko, - obligatoryjne badania monitoringowe wprowadzone przez regulacje prawne.

Z dniem 1 stycznia 1999 roku kompetencje do wydawania pozwole ń w zakresie ochrony przed zanieczyszczeniami i uci ąŜ liwo ściami podzielono pomi ędzy wojewod ę i starost ę, przyjmuj ąc za podstawowe kryterium skal ę uci ąŜ liwo ści danego podmiotu. Wojewoda zachowuje dotychczasowe kompetencje w omawianym zakresie tylko w odniesieniu do podmiotów, nale Ŝą cych do tzw. szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia człowieka. Kompetencje do wydawania pozwole ń, dotycz ących obiektów zaliczonych do inwestycji mog ących pogorszy ć stan środowiska posiada Starosta. Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe wprowadzenie wymogów Dyrektywy IPPC (ang. Integrated Pollution Prevention and Control) do polskiego systemu prawnego ochrony środowiska wpłynie na funkcjonowanie znacznej cz ęś ci przedsi ębiorstw, zwłaszcza wszystkich przedsi ębiorstw traktowanych dotychczas w polskim prawie jako szczególnie szkodliwe dla środowiska i co najmniej połowy obiektów zaliczanych do kategorii mog ących pogorszy ć stan środowiska. Wdro Ŝenie wymaga ń tej Dyrektywy spowoduje konieczno ść stosowania zintegrowanego podej ścia do zapobiegania i ograniczania emisji z prowadzonych procesów technologicznych oraz zasady ochrony środowiska jako cało ści. Oznacza to odej ście od stosowanej dotychczas praktyki wydawania pozwole ń i decyzji administracyjnych, odnosz ących si ę do poszczególnych mediów (pobór wody, gospodarka odpadami), komponentów środowiska (emisje do powietrza, odprowadzanie ścieków) czy uci ąŜ liwo ści (hałas, promieniowanie) na rzecz wydawania pozwoleń zintegrowanych. Zawarte w pozwoleniach ograniczenia emisji b ędą uwzgl ędniały wymogi BAT. Ponadto bardzo wa Ŝnym instrumentem słu Ŝą cym wła ściwemu gospodarowaniu zasobami środowiska s ą raporty oddziaływania na środowisko oraz plany zagospodarowania przestrzennego. Szczególnym instrumentem prawnym stał si ę monitoring, czyli pomiar stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jako ści środowiska, jak te Ŝ w odniesieniu do ilo ści zasobów środowiskowych. Obecnie, wprowadzenie bada ń monitoringowych jako obowi ązuj ących przez zapisy w niektórych aktach prawnych czyni ą je instrumentem o znaczeniu prawnym.

6.1.2. Instrumenty finansowe

Do instrumentów finansowych nale Ŝą : - opłaty za korzystanie ze środowiska (za emisj ę zanieczyszcze ń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków i pobór wód, za składowanie odpadów), - administracyjne kary pieni ęŜ ne,

129 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

- kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej i innych funduszy ekologicznych i unijnych oraz pomoc publiczna na ochron ę środowiska w postaci preferencyjnych po Ŝyczek i kredytów, dotacji, odrocze ń, rozło Ŝenia na raty i umorze ń płatno ści wobec bud Ŝetu pa ństwa, zwolnie ń i ulg podatkowych, - odpowiedzialno ść cywilna, karna i administracyjna.

Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska pełni ą funkcje prewencyjne i redystrybucyjne. Funkcja prewencyjna realizowana jest poprzez zach ęcanie podmiotów (dotyczy to podmiotów gospodarczych) do wyboru technologii, lokalizacji produkcji, instalowania urz ądze ń ochronnych oraz oszcz ędnego korzystania z zasobów naturalnych w sposób najodpowiedniejszy z punktu widzenia ochrony środowiska. Funkcja redystrybucyjna polega na gromadzeniu i przemieszczaniu środków finansowych przeznaczonych na cele ochrony środowiska. Opłaty pobierane s ą za: wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza ,pobór wód i wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, składowanie odpadów, wył ączanie gruntów rolnych i le śnych z produkcji, usuwanie drzew i krzewów. Opłaty trafiaj ą do funduszy celowych (fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz fundusz ochrony gruntów). Pobieraj ą je organy administracji (np. Urz ąd Marszałkowski, organ gminy) lub, jak w przypadku gruntów rolnych i le śnych, wnoszone s ą bezpo średnio do funduszu celowego. Podmiot korzystaj ący ze środowiska ustala we własnym zakresie wysoko ść nale Ŝnej opłaty (według stawek obowi ązuj ących w okresie, w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce) i wnosi j ą na rachunek wła ściwego urz ędu marszałkowskiego. Osoby fizyczne nie b ędące przedsi ębiorcami ponosz ą opłaty za korzystanie ze środowiska w zakresie, w jakim to korzystanie wymaga pozwolenia na wprowadzanie substancji lub energii do środowiska oraz pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód w rozumieniu przepisów ustawy Prawo wodne. Nale Ŝy tak Ŝe wspomnie ć, Ŝe podobne opłaty pobiera si ę na podstawie przepisów prawa górniczego i geologicznego za działalno ść koncesjonowan ą.

Kary pieni ęŜ ne pobiera si ę w tych samych sytuacjach co opłaty, lecz za działania niezgodne z prawem. W odniesieniu do wód, powietrza, odpadów i hałasu, kar ę wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska, a w odniesieniu do drzew i krzewów - organ gminy. Stawki kar zwykle s ą kilkakrotnie wy Ŝsze ni Ŝ opłaty i trafiaj ą do funduszy celowych. Zapisy ustawy Programu Ochrony Środowiska przewiduj ą mo Ŝliwo ść odraczania, zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pieni ęŜ nych.

W skali gminy mo Ŝliwe jest wykorzystanie instrumentów, poprzez porozumienie si ę z partnerami w kompetencjach których znajduj ą si ę dane instrumenty (województwo, powiat)

6.1.3. Instrumenty społeczne

Instrumenty społeczne to przede wszystkim edukacja ekologiczna, dost ęp do informacji o środowisku i wł ączanie obywateli i organizacji pozarz ądowych w procedury decyzyjne oraz szeroko poj ęta współpraca – zarówno pomi ędzy samorz ądem województwa i administracj ą rz ądow ą, samorz ądem ró Ŝnych szczebli, mi ędzy społecze ństwem i władzami (wojewódzkimi, powiatowymi i gminnymi), jak i władzami, a podmiotami gospodarczymi. Współpraca taka jest konieczna przy opracowywaniu i skutecznym wdra Ŝaniu programów ochrony środowiska, w tym tak Ŝe niniejszego Programu. Działania edukacyjne realizowane s ą w ró Ŝnych formach i na ró Ŝnych poziomach, pocz ąwszy od szkół wszystkich stopni a sko ńczywszy na tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji. Działalno ść ta prowadzona jest od wielu lat, lecz ci ągle wymaga dalszego poszerzania sposobów aktywizacji społecze ństwa oraz szkolenia coraz to innych grup zawodowych i społecznych. Czynnikami decyduj ącymi o sukcesie realizowanej edukacji ekologicznej s ą rzetelna informacja o stanie środowiska i działaniach na rzecz jego ochrony oraz umiej ętno ść komunikowania si ę ze społecze ństwem.

Najwa Ŝniejszym zadaniem, dla administracji rz ądowej i samorz ądów, który pozwoli na pełn ą realizacj ę ustale ń zawartych w ustawie Po ś, jest rozwój sprawnego systemu udost ępniania i upowszechniania informacji. Konieczne b ędzie stworzenie komputerowych baz danych o środowisku zarówno na szczeblu wojewódzkim, jak i powiatowym oraz gminnym.

130 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

Współdziałanie jest niezb ędnym instrumentem w przypadku konieczno ści uczestniczenia kilku podmiotów w finansowaniu przedsi ęwzi ęcia obj ętego programem ochrony środowiska.

6.1.4. Instrumenty strukturalne

Instrumenty strukturalne rozumiane s ą jako narz ędzia dla formułowania, integrowania i wdra Ŝania polityk środowiskowych. S ą to przede wszystkim strategie, programy wdro Ŝeniowe, miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego oraz systemy zarz ądzania środowiskowego.

Strategie, programy wdro Ŝeniowe, plany zagospodarowania przestrzenego

Strategia ekorozwoju gminy Lubrza jest dokumentem wytyczaj ącym główne tendencje i kierunki działa ń w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska. Dokument ten daje ogólne wytyczne co do kierunków działa ń w zakresie ochrony środowiska.

,,Program ochrony środowiska dla gminy Lubrza’’ jest zarówno planem polityki ochrony środowiska do 2011 roku, jak i programem wdro Ŝeniowym na najbli Ŝsze 4 lata (2004 - 2007). Równie Ŝ plan gospodarki odpadami opracowany w ramach niniejszego projektu jest planem strategicznym i wdro Ŝeniowym. Podaje on zarówno projektowany system gospodarowania odpadami, ale tak Ŝe rodzaj i harmonogram realizacji przedsi ęwzi ęć oraz harmonogram uruchamiania środków finansowych i ich źródeł.

Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza, okre ślaj ą i uszczegóławiaj ą cele i kierunki działa ń okre ślone w strategii rozwoju gminy, a przede wszystkim stanowi ą rozwini ęcie problemów i kierunków działa ń poprzez umiejscowienie ich w przestrzenni.

Systemy zarz ądzania środowiskowego

Działania na rzecz ochrony środowiska wymuszane były przez czynniki zewn ętrzne: społecze ństwo, przepisy prawne, administracj ę publiczn ą zajmuj ącą si ę ochron ą środowiska, a tak Ŝe mi ędzynarodowe otoczenie. Koncepcja zrównowa Ŝonego rozwoju stwarza podstaw ę do zmiany nastawienia przedsi ębiorców do ochrony środowiska, polegaj ące na samodzielnym definiowaniu problemów i szukaniu (z wyprzedzeniem) środków zaradczych. St ąd powstała koncepcja zarz ądzania środowiskowego. Cech ą zarz ądzania środowiskowego jest wł ączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych firmy i przypisanie tych zagadnie ń do kompetencji zarz ądu firmy. Idea ta jest realizowana poprzez wprowadzanie systemów zarz ądzania środowiskiem (systemy sformalizowane - np. normy ISO 14 000 EMAS, lub niesformalizowane - np. Program Czystszej Produkcji). Powinny by ć prowadzone działania inspiruj ące firmy do stara ń o wprowadzenie systemu zarz ądzania środowiskowego, wskazuj ące na niew ątpliwe korzy ści wynikaj ące z jego wprowadzenia.

6.2. UPOWSZECHNIANIE INFORMACJI O ŚRODOWISKU

Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska organy administracji s ą obowi ązane udost ępnia ć ka Ŝdemu informacje o środowisku i jego ochronie, znajduj ące si ę w ich posiadaniu (art. 19 po ś). Urz ąd Gminy w Lubrzy b ędzie maksymalnie wykorzystywał nowoczesne środki komunikowania si ę. W pierwszej kolejno ści rozszerzony zostanie zakres informacji dost ępny na stronach internetowych o dane dotycz ące oceny stanu środowiska w gminie i informacje nt. realizacji niniejszego programu. Wst ępem b ędzie umieszczenie na stronie internetowej Programu, po jego przyj ęciu Uchwał ą przez Rad ę Gminy w Lubrzy. Zostan ą podj ęte działania zmierzaj ące do udost ępniania społecze ństwu danych poprzez elektroniczne bazy łatwo osi ągalne poprzez publiczne sieci telekomunikacyjne.

131 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

6.3. ORGANIZACJA ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKIEM

Zarz ądzanie Programem powinno odbywa ć si ę z uwzgl ędnieniem zasad zrównowa Ŝonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarz ądzania, zgodnie z kompetencjami i obowi ązkami podmiotów zarz ądzaj ących. Realizacja zarz ądzania programem powinna uto Ŝsamia ć si ę z zarz ądzaniem środowiskiem, który realizuje przede wszystkim administracja rz ądowa dysponuj ąca instrumentami prawnymi, a tak Ŝe samorz ąd województwa opracowuj ący wieloletni program ochrony środowiska. Oprócz szczebla wojewódzkiego, działania podejmowane s ą tak Ŝe w skali powiatu i gminy przez jednostki organizacyjne oraz podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska.

Zarz ądzanie środowiskiem w okresie pocz ątkowym b ędzie wymagało wyodr ębnienia struktury zarz ądzania środowiskiem od struktury zarz ądzania tym programem. Docelowo Program ten powinien uto Ŝsamia ć si ę z systemem zarz ądzania środowiskiem w gminie. Jest to jeden z najwa Ŝniejszych celów postawionych przed zarz ądzaj ącymi Programem. Program powinien wypracowa ć instrumentarium, które umo Ŝliwi osi ągni ęcie unifikacji zarz ądzania programem z zarz ądzaniem środowiskiem. Dotychczasowy rozwój teorii i praktyki zarz ądzania ekologicznego wskazuje, Ŝe system zarządzania realizuj ący cele ekologiczne powinien opiera ć działania na nast ępuj ących zasadach: zanieczyszczaj ący płaci, u Ŝytkownik płaci, przezorno ści, współodpowiedzialno ści, pomocniczo ści. Są to zasady powszechnie ju Ŝ akceptowane i stosowane w wielu krajach.

Jednocze śnie z istoty koncepcji zrównowa Ŝonego rozwoju wynikaj ą reguły zarz ądzania ekologicznego: - nieodnawialne zasoby środowiska powinny by ć wykorzystywane w takim zakresie, w jakim istnieje mo Ŝliwo ść ich substytucyjnego kompensowania zasobami odnawialnymi, - odnawialne zasoby środowiska powinny by ć wykorzystywane tylko w zakresie nie przekraczaj ącym stopnia ich odnawialno ści, - chłonno ść środowiska nie powinna by ć w Ŝadnym zakresie przekroczona, - ró Ŝnorodno ść biologiczna środowiska nie powinna male ć.

Instytucje działaj ące w ramach administracji odpowiedzialnych za wykonywanie i egzekwowanie prawa maj ą głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska przez: - racjonalne planowanie przestrzenne, - kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, - porz ądkowanie działalno ści zwi ązanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska.

Przepisy przewiduj ą tworzenie na wszystkich szczeblach administracji rozbudowanego systemu dokumentów planistycznych wytyczaj ących generalne kierunki polityki rozwoju w kontek ście ochrony środowiska i zagospodarowania przestrzennego. Zarz ądy województw, powiatów i gmin sporz ądzaj ą programy ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa. Dokumenty dotycz ące zagospodarowania przestrzennego sporz ądza si ę na wszystkich szczeblach, ale nie wszystkie maj ą jednakow ą moc prawn ą i rol ę w całym systemie. Z punktu widzenia prawnego najmocniejsz ą pozycj ę w omawianej strukturze ma gmina, gdy Ŝ tylko miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, uchwalane przez gminy, mają rang ę obowi ązuj ącego powszechnie przepisu prawa. Oznacza to w uproszczeniu, Ŝe wszelkie programy, plany i strategie formułowane na ró Ŝnych szczeblach maj ą tylko wtedy szans ę realizacji, je śli znajd ą odzwierciedlenie w konkretnym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Samorz ąd gminny okre śla strategi ę rozwoju gminy, na któr ą składa si ę m.in. racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju. Ustawowy jest równie Ŝ obowi ązek uchwalenia powiatowego programu ochrony środowiska.

132 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

6.4. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA

Podstawow ą zasad ą realizacji programu ochrony środowiska powinna by ć zasada wykonywania zada ń przez poszczególne jednostki wł ączone w zagadnienia ochrony środowiska, świadome istnienia programu i swojego uczestnictwa w nim. Szans ę na skuteczne wdro Ŝenie Programu daje dobra organizacja zarz ądzania nim. Z punktu widzenia pełnionej roli w realizacji Programu mo Ŝna wyodr ębni ć cztery grupy podmiotów uczestnicz ących w nim. Są to: - podmioty uczestnicz ące w organizacji i zarz ądzaniu programem, - podmioty realizuj ące zadania programu, w tym instytucje finansuj ące, - podmioty kontroluj ące przebieg realizacji i efekty programu, - społeczno ść gminy jako główny podmiot odbieraj ący wyniki działa ń programu.

Główna odpowiedzialno ść za realizacj ę Programu spoczywa na Wójcie Gminy Lubrza , który składa co dwa lata Radzie Gminy raporty z wykonania Programu, zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska [Dz.U. nr 62, poz.627]. Dla niniejszego Programu raport powinien by ć sporz ądzony na koniec 2005r. i 2007 r.

Wójt Gminy współdziała z organami administracji rz ądowej i samorz ądowej, które dysponuj ą instrumentarium wynikaj ącym z ich kompetencji. Wojewoda (oraz podległe mu słu Ŝby zespolone) dysponuje instrumentarium prawnym umo Ŝliwiaj ącym reglamentowanie korzystania ze środowiska. W dyspozycji Zarz ądu Województwa oraz Starostwa Powiatowego znajduj ą si ę instrumenty finansowe na realizacj ę zada ń programu (WFO ŚiGW, PFO ŚiGW). Ponadto Wójt Gminy współdziała z instytucjami administracji specjalnej, w dyspozycji których znajduj ą si ę instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontroluj ą respektowanie prawa, prowadz ą monitoring stanu środowiska (WIOŚ), prowadz ą monitoring wód (RZGW). Wypracowane procedury i strategie powinny po ustaleniu i weryfikacji sta ć si ę rutyn ą i podstaw ą zinstytucjonalizowanej współpracy pomi ędzy partnerami ró Ŝnych szczebli decyzyjnych i środowisk odpowiedzialnych za ostateczny wizerunek obszaru gminy Lubrza.

W ramach Realizacji Programu nale Ŝy wyznaczy ć osob ę, która b ędzie pełniła rol ę Koordynatora/ Kierownika Wdra Ŝania Programu. Koordynator ten b ędzie na bie Ŝą co śledził post ęp w zakresie wdra Ŝania poszczególnych zada ń i realizacji celów, a na tej podstawie co dwa lata b ędzie przygotowywał raport z wykonania Programu (na koniec roku 2006 i 2008), Koordynator/Kierownik (pracownik Wydziału Ochrony Środowiska w gminie) b ędzie ści śle współpracował z Wójtem gminy Lubrza.

6.5. MONITORING WDRA śANIA PROGRAMU

Wdra Ŝanie Programu Ochrony Środowiska b ędzie podlegało regularnej ocenie w zakresie: - okre ślenia stopnia wykonania przedsi ęwzi ęć / działa ń, - okre ślenia stopnia realizacji przyj ętych celów, - oceny rozbie Ŝno ści pomi ędzy przyj ętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, - analizy przyczyn tych rozbie Ŝno ści.

Wójt Gminy w Lubrzy b ędzie oceniał co dwa lata stopie ń wdro Ŝenia Programu, natomiast na bie Ŝą co będzie kontrolowany post ęp w zakresie wykonania przedsi ęwzi ęć zdefiniowanych w Programie.

Pod koniec 2005 roku nast ąpi weryfikacja i aktualizacja przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w latach 2004 - 2007. Wyniki oceny b ędą stanowiły wkład dla nowej listy przedsi ęwzi ęć , obejmuj ących okres 2008 - 2011. Ten cykl b ędzie si ę powtarzał co ka Ŝde dwa lata, co zapewni ci ągły nadzór nad wykonaniem Programu.

133 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

W cyklach czteroletnich b ędzie oceniany stopie ń realizacji celów ekologicznych (okre ślonych w tym dokumencie dla okresu do 2011 roku). Ocena ta b ędzie baz ą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymaga ń zapisanych w ustawie ,,Prawo ochrony środowiska’’, a dotycz ących okresu na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska.

Procedura: - ocena post ępów we wdra Ŝaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie raportu (co dwa lata), - aktualizacja listy przedsi ęwzi ęć ( co dwa lata), - aktualizacja polityki ochrony środowiska, tj. celów ekologicznych i kierunków działa ń (co cztery lata).

Sporz ądzenie nowego Programu na podstawie zaktualizowanych celów i kierunków działa ń nast ąpi w 2008 roku.

Zakres monitoringu wdra Ŝania Programu powinien obejmowa ć: - ocen ę i zakres wykonania zada ń uj ętych w harmonogramie rzeczowo-finansowym, - ocen ę i stopie ń wykonania działa ń realizuj ących główne cele na lata 2004-2007, - stopie ń realizacji przyj ętych celów średniookresowych (do roku 2011), - rozbie Ŝno ści mi ędzy przyj ętymi celami, działaniami i zadaniami, a stopniem ich wykonania, - przyczyny nie wykonania zało Ŝonych zada ń, działa ń i celów.

Wska źniki realizacji Programu

Podstaw ą wła ściwego systemu oceny realizacji Programu jest dobry system sprawozdawczo ści oparty na odpowiednio dobranych wska źnikach stanu środowiska.

Poni Ŝsza tabela zawiera propozycj ę najistotniejszych wska źników mówi ących o stopniu realizacji Programu. Lista ta nie jest ostateczna, mo Ŝe by ć weryfikowana w trakcie realizacji Programu, a tak Ŝe powinna by ć zweryfikowana przy aktualizacji i sporz ądzaniu nowego Programu za 4 lata.

Tab.2 Proponowane wska źniki realizacji Programu L.p. Wska źniki Stan wyj ściowy Raporty Raporty (dane statystyczne z realizacji z realizacji na koniec 2002 r.) Programu Programu na koniec na koniec 2005r. 2007r. 1 Powierzchnia prawnie chroniona - 160ha / % 1,9 pow. gminy ogółem 2 Lesisto ść 836 ha / 9,7 % pow. gminy 3 Jako ść wód podziemnych klasa III 4 Jako ść wód powierzchniowych klasa III, pozaklasowe 5 Stopie ń zwodoci ągowania gminy 99,3% 6 Stopie ń skanalizowania gminy - 7 Ścieki przemysłowe i komunalne 100% oczyszczane wymagaj ące oczyszczenia 8 Ilo ść zu Ŝycia wody z wodoci ągów w 22,8 m3/ m/rok gospodarstwach domowych na 1 mieszka ńca 9 Ilo ść odpadów zebranych 1343 Mg i wywiezionych z terenu gminy 10 Nakłady inwestycyjne na ochron ę 62 925 zł środowiska ze środków GFO ŚIGW

134 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

6.6. HARMONOGRAM WDRA śANIA PROGRAMU

Harmonogram wdra Ŝania Programu ochrony środowiska na lata 2004 -2007 z perspektyw ą do 2011 dla gminy Lubrza został przestawiony w poni Ŝszej tabeli.

Tab.3 Harmonogram wdra Ŝania Programu

Zadania 2004 2005 2006 2007 2008 kolejne lata Program ochrony środowiska

Cele strategiczne Cele średniokresowe strategiczne do 2011 średniokresowe do 2014

Lista przedsi ęwzi ęć Lista ę ęć proponowanych do realizacji w przedsi wzi latach 2004 -2007 proponowanych do realizacji w latach 2008 - 2011 Monitoring Wdra Ŝania Programu Raporty z realizacji Programu Weryfikacja i aktualizacja przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w latach 2004 - 2007. Ocena realizacji celów strategicznych średniokresowych do 2011 i kierunków działa ń

7. ASPEKTY FINANSOWE WDRA śANIA PROGRAMU

7.1. WPROWADZENIE

W niniejszym rozdziale omówiono potencjalne źródła finansowania i ich szacunkowy udział w kosztach realizacji przedsi ęwzi ęć zdefiniowanych w ,,Programie...’’. Koszty wdra Ŝania ,,Programu ...’’ zostały okre ślone dla okresu 2004 – 2007. Dla dalszych okresów (po 2007 roku) koszty powinny by ć szacowane w nast ępnych etapach realizacji Programu, w ramach u ści ślania informacji i korygowania działa ń na podstawie bada ń monitoringowych.

7.2. RAMY FINANSOWE WDRA śANIA ,,PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA’’

Niezb ędnym elementem ,,Programu ochrony środowiska’’ jest wskazanie ram finansowych wdra Ŝania ,,Programu ...’’ poprzez szacunek wielko ści środków, które mog ą by ć zaanga Ŝowane w realizacj ę przedsi ęwzi ęć zdefiniowanych w programie. S ą to środki własne gminy, powiatu, środki podmiotów

135 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

gospodarczych, środki bud Ŝetu Pa ństwa i bud Ŝetu województwa opolskiego, a tak Ŝe środki pochodz ące z funduszy celowych i środki pomocowe.

7.2.1. Analiza mo Ŝliwo ści gminy w zakresie finansowania zada ń w dziedzinie ochrony środowiska

Bud Ŝet Gminy Lubrza na rok 2003 uchwalony został uchwałą Nr II/27/02 Rady Gminy w Lubrzy z dnia 12 grudnia 2002 r. Dochody bud Ŝetowe zostały skalkulowane w oparciu o wska źniki Zarz ądu Gminy w Lubrzy, a tak Ŝe na podstawie prognozowanych kwot dochodów własnych, dotacji celowych na realizacj ę zada ń zleconych oraz subwencji ogólnej z bud Ŝetu pa ństwa w wysoko ściach zgodnych z wielko ściami podanymi przez dysponenta głównego i z wytycznymi Ministra Finansów.

Tab.4 Dochody bud Ŝetu gminy Lubrza na 2003 r.

Lp Tre ść Plan – rok 2003 1 2 3 1. Dotacje na zadania zlecone 552 907 2. Dotacje na zadania realizowane na podstawie porozumie ń 3 224 z organami administracji rz ądowej 3. Dotacja celowa na realizacj ę własnych zada ń bie Ŝą cych gminy 12 995 4. Dochody z tytułu wydawania zezwolenia na sprzedaŜ napojów 40 000 alkoholowych Razem 5 052 445

W poni Ŝszej tab.5 przedstawiono dochody bud Ŝetowe gminy Lubrza w układzie działowym za rok 2003. Zagadnienia zwi ązane z ochron ą środowiska znajduj ą miejsce w takich działach, jak: rolnictwo i łowiectwo, le śnictwo, gospodarka komunalna i ochrona środowiska.

Tab.5 Dochody bud Ŝetowe gminy Lubrza w układzie działowym na rok 2003

Lp. Dział Nazwa działu Plan na 2003 rok w tym zadania zlecone

1 2 3 4 5 010 Rolnictwo i łowiectwo 11 100 --- 1 2 020 Le śnictwo 2 050 --- 3 700 Gospodarka mieszkaniowa 54 300 --- 4 750 Administracja publiczna 68 664 61 640 5 751 Urz ędy naczelnych organów władzy 667 667 pa ństwowej, kontroli i ochrony prawa oraz s ądownictwa 6 754 Bezpiecze ństwo publiczne i ochrona 600 600 przeciwpo Ŝarowa 7 756 Dochody od osób prawnych, od osób 2 015 355 --- fizycznych i od innych jednostek nie posiadaj ących osobowo ści prawnej 8 758 Ró Ŝne rozliczenia 2 263 114 --- 9 801 Oświata i wychowanie 21 595 --- 10 851 Ochrona zdrowia 40 000 --- 11 853 Opieka społeczna 435 000 435 000 12 854 Edukacyjna opieka wychowawcza 85 000 ---

136 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

13 900 Gospodarka komunalna i ochrona 55 000 55 000 środowiska Razem dochody 5 052 445 552 907 Przychody 400 000 --- OGÓŁEM BUD śET 5 452 445 552 907

W tab.6 przedstawiono wydatki bud Ŝetowe gminy Lubrza w układzie działowym za rok 2003.

Tab.6 Wydatki bud Ŝetowe gminy Lubrza w układzie działowym na rok 2003

Plan w tym % Lp. Dział Wykonanie wydatków na zadania Tre ść 6:5 w 2002 r. 2003 r. zlecone 1 2 3 4 5 6 7 1 010 Rolnictwo i łowiectwo 26 750 20 500 76,6 2 600 Transport i ł ączno ść 120 900 100 000 82,7 3 700 Gospodarka mieszkaniowa 68 000 60 000 88 4 750 Administracja publiczna 851 723 846 000 61 640 99 5 751 Urz ędy naczelnych organów władzy 684 667 667 97 pa ństwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa 6 754 Bezpiecze ństwo publiczne i ochrona 393 698 64 600 600 16 przeciwpo Ŝarowa 7 757 Obsługa długu publicznego 38 000 18 000 47 8 758 Ró Ŝne rozliczenia 10 000 9 801 Oświata i wychowanie 1 871 745 2 027 142 109,1 10 851 Ochrona zdrowia 57 700 42 000 72,7 11 853 Opieka społeczna 575 884 570 000 435 000 98,9 12 854 Edukacyjna opieka wychowawcza 889 939 960 000 96,1 13 900 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 851 911 266 900 55 000 26,9 w tym ZGKiM 40 000 14 921 Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 234 800 245 000 105,8 15 926 Kultuta Fizyczna i sport 25 000 25 000 100 Razem wydatki 6 006 734 5 255 809 Rozchody- spłata kredytu i po Ŝyczek 357 003 196 636 55 Ogółem bud Ŝet 6 363 737 5 452 445 552 907 85,4

Wykonanie bud Ŝetu gminy Lubrza z lat 2000 –2003 z uwzgl ędnieniem środków GFO ŚIGW przedstawia tab.7.

Tab. 7 Wykonanie bud Ŝetu gminy Lubrza z lat 2000 –2003 z uwzgl ędnieniem środków GFO ŚIGW Wyszczególnienie Wykonanie Wykonanie Wykonanie Wykonanie Plan 2000r. 2001r. 2002r. 2003r. 2004 r. Bud Ŝet gminy ogółem 4 785 843 4 924 943 5 894 248 5 725 789 5 992 159 GFO ŚIGW ogółem 40 498 59 441 55 279 54 150 154 224 Wydatki funduszu, w 170 142 33 028 62 925 75 475 153 000 tym na: gospodarka odpadami - - 7 705 27 000 21 000 gospodarka ściekowa - 2 080 35 097 37 855 118 000 ochrona powietrza - 300 7 252 4 917 - ochrona powierzchni 189 197 27 700 10 471 - - ziemi edukacja ekologiczna - - - - 5 000

137 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

ochrona przyrody 950 2 948 2 400 5 703 9 000 Wydatki na utrzymanie 2 562 28 975 21 329 4 000 1 224 dróg gminnych Stan funduszu na 36 954 47 544 125 200 52 000 114 500 koniec okresu

Plan przychodów i wydatków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej za rok 2003 przedstawia tab.8.

Tab.8 Plan przychodów i wydatków GFO ŚIGW za rok 2003

Lp. Wyszczególnienie kwota I. PRZYCHODY

1. Stan środków obrotowych na dzie ń 01.001.2002 r. 6 000 zł

2. Wpływy z tytułu kar i opłat z terenu gminy za nielegalne usuwanie 100 zł drzew i krzewów

3. Wpływy z opłat i kar za pozostałe rodzaje gospodarczego korzystania ze środowiska 40 000 zł i dokonywanie w nim zmian, oraz szczególnego korzystania z wód i urz ądze ń wodnych.

Razem przychody 46 100 zł II. WYDATKI

W zakresie gospodarki odpadami:

1. Uporz ądkowanie dzikiego wysypiska w Pr ęŜ ynce. 5 000 zł 2. Usuwanie i unieszkodliwianie padliny i odpadów pochodzenia zwierz ęcego. 6 000 zł 3. Usuwanie nieczysto ści płynnych z toalet na Granicy 4 500 zł

W zakresie urz ądzania i utrzymania terenów zielonych, zadrzewie ń i parków: 3 200 zł 1. Zalesienie działki w Pr ęŜ ynce. 1 000 zł 2. Zalesienie dziełki w Olszynce. 5 000 zł 3. Prace porz ądkowo – piel ęgnacyjne w parku w Trzebinia. 1 400 zł 4. Zagospodarowanie terenu zieleni przy remizie w Laskowicach. 1 400 zł 5. Zagospodarowanie terenów zielonych przy WDK w Pr ęŜ ynce

W zakresie gospodarki wodnej : 7 500 zł

1. Odwodnienie terenu przy ul. Szkolne w Lubrzy

45 000 zł Razem wydatki 1 100 zł Fundusz obrotowy na koniec roku 46 100 zł Razem wydatki

7.2.2. Potencjalne źródła finansowania przedsi ęwzi ęć Programu

Specyfik ą systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce jest to, Ŝe wi ększ ą cz ęść wydatków ponosz ą samorz ądy terytorialne, fundusze ekologiczne i przedsi ębiorstwa, natomiast udział środków bud Ŝetu pa ństwa jest mały. W poprzednich latach przeci ętny udział funduszy ochrony środowiska oraz dopłat do kredytów uruchamianych przez Bank Ochrony Środowiska wynosił około 30% warto ści inwestycji.

138 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

W najbli Ŝszych latach rola funduszy ekologicznych (przede wszystkim Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) powinna polega ć na koncentrowaniu środków na wspieranie inwestycji priorytetowych z punktu widzenia integracji z UE. Jednocze śnie oczekuje si ę spadku udziału funduszy ochrony środowiska, ze wzgl ędu na ogóln ą popraw ę stanu środowiska, a co za tym idzie zmniejszenie wpływów z tytułu opłat i kar ekologicznych. Natomiast oczekuje si ę wi ększego ni Ŝ dotychczas zaanga Ŝowania środków pomocowych, - funduszy strukturalnych i Funduszu Spójno ści (2004 - 2006).

7.3. KOSZTY REALIZACJI PRZEDSI ĘWZI ĘĆ W LATACH 2004 –2007

Kalkulacja kosztów dotyczy wykonania zada ń, które b ędą realizowane w latach 2004 – 2007, poniewa Ŝ szacunek kosztów w okresach dłu Ŝszych jest obarczony tak du Ŝym bł ędem, i Ŝ staje si ę mało przydatnym.

W okresie tym przewiduje si ę działania z zakresu:

- zarz ądzania środowiskiem zgodnie z celami i strategi ą Programu Ochrony Środowiska, koordynacja / zarz ądzanie, monitoring wdra Ŝania programu, doskonalenie przepływu informacji, edukacja ekologiczna, - inwestowania w techniczn ą infrastruktur ę ochrony środowiska (zgodnie z list ą przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w latach 2004 - 2007 ).

Szacunkowe koszty wdra Ŝania ,,Programu...’’ w latach 2004 - 2007 przedstawiono w tab 9. Koszty te zostały okre ślone w oparciu o szczegółowe dane zgłoszone przez ró Ŝne jednostki na temat kosztów realizacji konkretnych przedsi ęwzi ęć lub szacunek kosztów przeprowadzony w oparciu o średnie wska źniki dotycz ące budowy i eksploatacji urz ądze ń.

Tab.9 Szacunkowe koszty wdra Ŝania Programu w latach 2004 - 2007 Lp. Zagadnienie Koszty w latach 2004-2007 w zł PLN Poza inwestycyjne Inwestycyjne Razem 1. Ochrona Przyrody i Krajobrazu 55 000 12 000 67 000 2. Racjonalne u Ŝytkowanie surowców 1 341 280 1 341 280 3. Ochrona wód powierzchniowych 30 000 745 000 775 000 i podziemnych 4. Ochrona jako ści powietrza 32 000 1 799 095 1 831 095 atmosferycznego 5. Gospodarki Odpadami Szczegółowe dane w Planie Gospodarki Odpadami 6. Edukacja ekologiczna i dost ęp do 11 000 11 000 informacji o środowisku 7. Planowanie przestrzenne i strategiczne 130 000 130 000 jako podstawowe narz ędzie zrównowa Ŝonego rozwoju 8. Monitoring i Zarz ądzanie Programem 33 200 33 200 ochrony środowiska

Szacunkowe koszta wykonania zada ń własnych gminy Lubrza na lata 2004-2007 przedstawiono w tab 10.

Tab.10 Szacunkowe koszta wykonania zada ń własnych gminy Lubrza na lata 2004-2007 Lp. Zagadnienie Koszty w latach 2004-2007 w zł PLN Poza inwestycyjne Inwestycyjne Razem 1. Ochrona Przyrody i Krajobrazu 55 000 12 000 67 000 2. Racjonalne u Ŝytkowanie surowców 821 562 821 562 3. Ochrona wód powierzchniowych 30 000 186 250 216 250

139 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

i podziemnych 4. Ochrona jako ści powietrza 32 000 306 043 338 042 atmosferycznego 5. Gospodarki Odpadami Szczegółowe dane w Planie Gospodarki Odpadami 6. Edukacja ekologiczna i dost ęp do 11 000 11 000 informacji o środowisku 7. Planowanie przestrzenne i strategiczne 130 000 130 000 jako podstawowe narz ędzie zrównowa Ŝonego rozwoju 8. Monitoring i Zarz ądzanie Programem 33 200 33 200 ochrony środowiska

Szacunkowe koszty wdra Ŝania ,,Programu...’’ w latach 2004 - 2007 ( w tym: środki własne, środki podmiotów gospodarczych, środki bud Ŝetu pa ństwa i bud Ŝetu województwa opolskiego, a tak Ŝe środki pochodz ące z funduszy celowych i środki pomocowe) wynosz ą 4 188 575 zł.

Szacunkowe koszta wykonania zada ń własnych gminy Lubrza na lata 2004-2007 wynosz ą 1 617 055 zł.

Z przeprowadzonej analizy bud Ŝetowej ostatnich lat gminy Lubrza uwzgl ędniaj ącej wydane środki na ochron ę środowiska, w tym środki z funduszu GFO ŚIGW a tak Ŝe wydatki na utrzymanie dróg gminnych – wynika, Ŝe gmina z du Ŝym prawdopodobie ństwem jest w stanie zrealizowa ć zadania własne okre ślone w w.w. Programie.

140 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2011

8. MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE

1. ,,Strategia rozwoju powiatu prudnickiego ’’, Prudnik 2000 r., 2. ,,Strategia ekorozwoju gminy Lubrza ’’, Lubrza 1998 r. , 3. ,,Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Lubrza’’, Lubrza stycze ń 2000 r., 4. II Polityka Ekologiczna Pa ństwa, Warszawa, 2001 r., 5. Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2002 r., 6. Mapa Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Zakład Geologii i Hydrologii In Ŝynierskiej, Warszawa, 2000 r., 7. Narodowa strategia edukacji ekologicznej, Ministerstwo Środowiska, 1998 r., 8. Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000 - 2006; Ministerstwo Środowiska, 2000 r., 9. Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2002 - 2010 (Projekt), Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2002 r., 10. Spójna polityka strukturalna rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 1998 r., 11. Strategia rozwoju energetyki odnawialnej, Ministerstwo Środowiska, 2000 r., 12. Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Instytut Ochrony Środowiska, Zakład Polityki Ekologicznej, 2002 r., 13. ,,Plan zagospodarowania przestrzennego województwa opolskiego ’’, Biuro Planowania Przestrzennego w Opolu. Opole, 2002 r., 14. ,,Program ochrony środowiska województwa opolskiego na lata 2003 – 2006 z perspektyw ą na lata 2007 – 2010’’, Urz ąd Marszałkowski Opole, 2003 r., 15. ,,Plan gospodarki odpadami w województwie opolskim’’, IMMB Opole, 2003 r., 16. „Stan środowiska w województwie opolskim w roku 2002” , WIO Ś Opole, 2003r., 17. „Stan środowiska w województwie opolskim w roku 2001” WIO Ś Opole, 2002 r., 18. ,,Koncepcja rozwoju energetyki w województwie opolskim ’’, Regionalna Agencja Poszanowania Energetyki, Opole, 2002 r., 19. ,,Studium rozwoju systemów energetycznych w województwie opolskim do roku 2015’’, Energoprojekt Katowice S.A. 2003 r., 20. Kryza J., Ró Ŝkowski A. - Główne zbiorniki wód podziemnych SW Polski. Mat. VIII Symp. Strategia ochrony głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce. Cz ęstochowa, 1989r., 21. Przewodnik po polityce klimatycznej dla przedsi ębiorstw. Centre for Clean Air Policy. Washington DC, 2002 r., 22. Weryfikacja programu ochrony środowiska i gospodarki wodnej w województwie opolskim na lata 1986 – 2010. INTEREKO Sp. z o.o. Opole, 1997 r., 23. Spałek K. 1997. Czerwona lista ro ślin naczyniowych zagro Ŝonych w województwie opolskim., Natura Silesiae Superioris1: 17-32., 19. ,,Roczniki statystyczne województwa opolskiego 1999r., 2000r.,2001r., 2002 r.’’, Urz ąd Statystyczny w Opolu., 24. Materiały uzyskane w ramach ankietyzacji jednostek samorz ądowych oraz przedsi ębiorstw z terenu gminy Lubrza., 25. Ogólnodost ępne strony internetowe.

141