BOTIM I “NACIONAL GROUP” VITI XI BOTIMIT Nr. 513 13-20 KORRIK 2019 ÇMIMI 50 LEKË / 0,30 EURO Gazetë javore, letrare & kulturore, e përditshme online

Mujë Buçpapaj Drejtor: aciona 068 20 74 316 Adresa: Ish-kinostudio “Shqipëria e re”, Tiranë Mob: www.gazeta-nacional.com ne-mail: [email protected] e-mail: [email protected]

Flet organiozatorja e këtij eventi Irena Toçi Tregimet përshkruajnë qartë, me realizëm dhe patos njerëzor Për 19 vite me Viron Kona, shkrimtari radhë në Ulqin do që sjell realitete të organizohet të botës moderne Panairi i Librit shqip për fëmijë faqe 2 Nga Fran Gjoka faqe 14 EDITORIAL Ja si regjimi mbahej me procese të detyrueshme nga torturat e sigurimit e shtetit PLAKjA E POPULLSISë ShqIPTARE ME PASOjA jO VETëM Prof. Sami Repishti rrefen 14-muaj dEMOGRAFIKE

Nga Dr. Nail Draga

Duke marrë parasysh së po bëhën tre dekada tortura në burgjet ko muniste faqe 3 kur shqiptarët fi lluan të emi- grojnë në botën e jashtme, në sajë të të dhënave të Narracioni i një bashkëbisedimi publikuara nga studiues dhe subjekte të ndryshme, del së ky proces i përshpejtuar me vete sjellë edhe pasoja të Poezi nga cilat kanë fi lluar të paraqiten jAcqUES PRÉVERT

Faqe 21 4 FAQE Përktheu: FASLLI HALITI ShqIPTARëT Në REALITETET E REjA I RINGjALLURI

bALLKANIKE 5 FAQE Tregim nga Namik Mane

Nga Prof. Nikë Gashaj, Podgoricë GjIThShKA Në gjysmën e dytë të viteve tetëdhjetë të shekullit të kaluar, ShKOI

pak kush ka besuar se 5 FAQE Poezi nga Greta Kadare shpërbërja e Jugosllavisë është e mundshme, kurse edhe më pak se ajo do të ndodhë me luftë. Një LIbRAT PëR FëMIjë bindje e tillë e qytetarëve E Të RINj FAQE 18 FAQE ka qenë e formuar në bazë 18 FAQE të asaj se në ish-Jugosllavi ishin të zhvillu- Studim nga Xhahid Bushati Faqe 21 Intervistë me poetin dhe profesorin e shquar Agim Vinca MUSTAqET Intervistoi: Miftar Kurti E dIKTATORIT FAQE 8 FAQE U ZHVILLUA NË PATRA TË NË FUSHË-ARËS Tregim nga Orhan Sakiqi GREQISË "PRANVERA NGRIHET NJË MOMERIAL POETIKE 2019" ME PJESMARRJEN MADHËSHTOR POSTNdARjE E NXËNËSVE SHQIPTARË KUSHTUAR DR. TERENC TOÇIT Tregim nga FAQE 15 FAQE FAQE 15 FAQE Faqe 2 Nga Xhemal Meçi, Alma Lamçja studiues, “Mjeshtër i Madh”

Adresa: Shëtitorja" Willson" Shëngjin www.ais-tirana.org Tel: +355 69 301 8670

CMYK E Diel,13 korrik 2019 2 ••• info

Flet organiozatorja e këtij eventi Irena Toçi Për 19 vite me radhë në Ulqin organizohet Panairi i Librit shqip “Këtë edicion marrin pjesë 45 shtëpi botuese nga hapësira mbarëshqiptare sipas organizatores Irena Toci ky panir merr rëndësi rajonale.”

Organiozatorja e këtij eventi Irena Toçi në vendin mikpritës. shqipe dhe asaj të përkthyer e cila dominon stendat, një intervistë si risi shënon ndarjen e dy çmi- Këtë edicion marrin pjesë 45 shtëpi nuk do të mungojnë edhe takimet me autorë. I ftuar meve “ Liburne” dhe “Dega e ullirit”. botuese nga hapësira mbarëshqiptare sipas special do të jetë shkrimtari Fatos Kongoli për të Paniri i librit ne Ulqin është kthyer në organizatores Irena Toci ky panir merr rëndë- prezantuar romanin e tij të fundit” Gënjeshtar të traditë prej 19 vitesh. Duke u konsideruar si rajonale. vegjël” si dhe për të komunikuar me publikun. si aktiviteti më i rëndësishëm kulturor gjatë Për herë të parë do të ketë dy çmime të rëndë- Paniri i Ulqinit 2019 mbahet nga data 26 deri në verës në Ulqin. Organizatorja Irena Toçi si sishme, të cilat lidhen simbolikisht me vendin mik- 31 korrik ku komuna e Ulqinit një vend të veçantë 45 botues nga hapësira mbarëshqiptare do risi rendit ndarjen e dy çmimeve Liburnia pritës Ulqinin, shpjegon Toçi në sezonin turistik i dedikon edhe ofrimit të turizmit të jenë të pranishëm gjatë 5 ditëve të panairit. dhe Dega e ullirit, lidhur simbolikisht me Krahas prezantimit të titujve të rinj të letërsisë kulturor.

U zhvillua në Patra të Greqisë "PRANVERA POETIKE 2019" me pjesmarrjen e nxënësve shqiptarë

Një tjetër aktivitet i vyer dhe i veçantë u zhvil- lua para disa ditësh në qytetin e Patrës, i cili nis tashmë edhe një traditë të re të aktiviteteve të Poeti Ilir shkollës shqipe dhe shoqatës së shqiptarëve në Patra "Pranvera poetike 2019" . Paja ishte Në këtë aktivitet u theksua sërish një bashk- punim i ngushtë shoqatë - shkollë, ku merrnin pjesemarrës në pjesë, nxënës dhe mësues të shkollës shqipe "Naim Frashëri" Patra, anëtarë dhe simpati- Takimin Poetik zantë të shoqatës, intelektualë, adhurues dhe dashamirës të letërsisë e të artit, grupi i valleve të Strugës për fëmijë dhe të rritur, instrumentistë etj...Nat- yrisht, që pjesa letrare u mbulua me autorë të ndryshëm shqiptarë dhe të huaj, interpretuar bukur nga fëmijë e të rritur. Një pjesë të këtij aktiviteti e zuri edhe pro- movimi i dy librave për fëmijë të autorit Iliaz Bobaj, me tituj: --"Bota është sa nëna ime " --"Legjenda e qenit të Sharrit ", të cilët patën shumë interes nga pjesëmarrësit e aktivitetit . Për këta dy libra folën zj. Marjola Duraj Sal- ataj ( poete) Poeti Ilir Paja ishte pjesemarres i vetem nga dhe zj. Kristiana Veliu ( mësuese), si dhe fjala poezia sotme shqipe ne aktivitetin ballkanik ne përshëndetëse e autorit ( poetit) z. Iliaz Bobaj, Struge me logon " Dallget e Detit". Aktivitet qe pati interesimin më të madh karshi përmbledh- zhvillohet prej 9 vitesh. Autoret pjesemarres jes së dy veprave të tij . meni shqiptar z.Gramoz Qafa u dhuroi fëmi- mbrëmjes me këngë dhe valle të gëzuara . ishin nga ish republikat e Jugosllavise, autore Pjesën kryesore në këtë pasdite poetike e jëve pjesëmarrës, librat e shkrimtarit të njohur Urime të përzemërta poetëve dhe suksese nga Holanda dhe Gjermania. Autori Paja lexoi zinte kryesisht letërsia jonë, por edhe ajo e huaj, Iliaz Bobaj, të sponsorizuar prej tij, si dhe duke në vazhdim ! poezite e tij ne gjuhen shqipe dhe me tej perk- për të plotësuar hijshëm me interpretime muz- plotësuar kuadrin me një tjetër dhuratë të Falenderojmë të gjithë pjesëmarrësit, duke thyer nga poeti dhe publicisti Mustafa Spahiu ikore nga vetë fëmijët e shkollës, me intervista veçantë prej tij, iu uruar mirseardhjen të gjithëve në aktivitetet ne gjuhen maqedonase iu percoll auditorit. të shkurtra, me valle dhe këngë të cilat i dhanë ai u dhuroi të gjithë fëmijëve pjesëmarrës e rradhës ! Krijimtaria e tij si pjesemarres do publikohet një veçanti këtij aktiviteti. nga një tablet. Kryesia e Shoqata Emigranti Patra dhe me cikel te botuar ne nje nga revistat maqe- Një nga çastet më bukura ishte, kur biznes- Pasditja e bukur përfundoi në prag të Stafi pedagogjik , Shkolla ShqipePatra donase. Kjo i jep poetit mundesine ne pjesemar- rje te tjera jashte vendit me shtetet fqinje etj. Diel, 13 korrik 2019 dosier ••• 3 Regjimi mbahej me procese të detyrueshme nga torturat e sigurimit e shtetit Profesori i shquar Sami Repishti rrefen 14-muaj tortura në burgjet komuniste

Fol, shpirtin do ta nxjerrim!- më thanë.Unë insistova se nuk i njihsha përsonat e kërkuem. Ata banë sikur u zemëruan edhe më shumë. Njani vazhdoi të më rrahë më dru në kurriz, ndërsa dy të tjerët me këpucët e lustrueme, më dërrmuen mesin e më damtuen veshkat.Fillova me humbë ndjenjat, por akoma i ndiejsha dhimbjet. I shtrimë në shesh me duer e më kambë të lidhuna, pashë një roje që hyri në dhomë. Pa folë fare preu me thikë pantollonat e mija. Para oficerëve ishin të zbulueme organet gjenitale.Nuk kuptojsha gja.Dy fije telefonike shternguen organet e mija para se të kisha mundësi me folë, nga një aparat telefonik doracak, korenti elektrik më tundi nga vendi.Tronditja e parë më krijoi një ndjenjë zjarri të brendshëm, shterngova dhambët që më kersitshin, sytë më nxirrnin xixa e muskujt e fytyrës u defromuen

Nga Prof.Sami Repishti ishin të zbulueme organet gjenitale.Nuk kuptojsha për nevojat përsonale. Pa shpresë, pa ushqim, me gja.Dy fije telefonike shternguen organet e mija rroba të laguna dhe të preme me thikë, i dërmuem Arrestimi para se të kisha mundësi me folë, nga një aparat prej të ftohtit, urisë e torturës, nuk besojsha në telefonik doracak, korenti elektrik më tundi nga ndryshimin e madh që kisha pësue brenda një nate. Në mbasdrekën e 22 tetorit 1946 u arrestova në vendi.Tronditja e parë më krijoi një ndjenjë zjarri Më kapi frika se pas gjithë këtyne kësaj torture zyrën ku punojsha.Ma në fund rashë në kurthin e të brendshëm, shterngova dhambët që më kersit- të gjatë e të randë do të përfundojsha në vdekje, diktaturës. Shokët e zyrës u ngrinë në vend. Binte shi shin, sytë më nxirrnin xixa e muskujt e fytyrës u vetëm dhe i harruem. Isha i ri, shumë i ri. Kjo ide me rrëshekë. Rrugët ishin të zbrazta. Dy partizanë defromuen. Sa herë që vinte korenti shterngohesha banale me tmerroi. të armatasun me shoqnojshin drejt ndertesës së më vete, e koka më ngrihej e mandej përplasej mbi … Kur u kthye kapiteni ishte i zymtë. Nuk foli sigurimit të shtetit, skëterrës ku njerëzit vriteshin dysheme, pa kontroll. Nuk fola ma, por lotët më fare, qarkullonte me nervozitet nëpër dhomë, pastaj cdo ditë më dru dhe më plumb. Me pranga në duar rridhnin pa papushim.U duk se ata u lodhën. për thirri rojën. fillova jetën time si i burgosun politik, kundërshtar nji minutë, i shtrimë në shesh, i lidhun me hekura -Partizan ! i regjimit komunist në Shqipëri. kambë dhe duer, e me tela telefonike në organet -Urdhëro ! “Hapu ferri i pafund !”, thashë më vete, ”Mu në gjenitale , rrobat e preme me thikë e trupin e dër- -“Merre këtë qen dhe vare përjashta në pemë…” qëndër të zjarrit tand , me kambëngulje, marshoj muem, u përpoqa më kuptue gjenjen time. Në këtë Me dyer të lidhuna shterngueshëm, i mbajtun ! Në atë cast nuk e njihsha akoma rrugën e kalvarit kohë dera e zyrës u hap. Një burrë, që nuk e pashë përkrahu nga roja, dola përjashta.Tyj zbritë shkallët, që më priste…Në zyrën e “shefit” ku më la partiza- se ishte takue më mue e zhvillue bisedime kundër nuk i besova veshët e mij. Pse u ndeshkojsah pa ni, gjeta tre oficerë elegantë.Dukej që më pritshin. pushtetit.Kur mbaroi i dhanë urdhër me u largue. thanë ansjë fjalë ? Shefi më bani tri pyetje për tre përsona, dy prej të -E tani more i poshtër, e kupton se kemi desh- Në katin përdhes një derë conte në oborrin e cilëve ishin të panjohur për mue. Unë u përgjigja. mitarë? I dimë të gjitha, por duem që ti të tregosh ndertesës, ku gjindeshin tri pemë të një lartësie Ai nuk më besoi. Nga tryeza ku rrinte hodhi me të të vertetën. I zanun keq në një gjenje pa rrugëdalje, mesatare. Njëra prej tyre ishte “pjeshka”.Roja thirri gjithë fuqinë e krahut një zile metalike që e mori nga kuptova se asgja, as pranimi, as mohimi nuk do të “tetarin e rojës.” e të dy sëbashku, mbasi më hoqën tryeza dhe ma kaloi pranë veshit të majtë. I pakën- më ndohmonte në këtë rast. Kuptova se taktika e rrobat e trupit, tuj më lanë vetëm me brekë më aqun, tue kërcënue me të gjitha llojet e torturës u tyre ishte me tronditë të “akuzuarin” në mesnatën lidhën me litarë në të dy shpatullat, e më ngritën afrue dhe më dha një shuplakë që më errësoi sytë. e parë me një dozë të randë torture me shpresën se në ajr, dërisa kaluan litarin mbi njanën nga degët “Shpirtin do ta marr, qen bir qeni”, me tha, “ose në shesh si një lamsh.Gjoksi dhe kërcijt e kambëve nga efekti psikologjik i tmerrit të pësuem , “viktima” e pjeshkës dhe e forcuen.Kisha përshtypjen e trego gjithcka dhe nuk të torturojmë!” ishin të ekspozueme për shkelma e përseri shkelma, do të dorëzohej, do të fillonte “rrefimin”, ashtu si cuditshme se po ngrihesha në kryq.Atëherë më Fjala “torturë” me tronditi! Por shuplaka e parë që më jepshin sa njeni aq tjetri.Fillova më renkue, e kërkojshin ata, e do bante procesin sipas planeve zgjidhën duert nga para e m’i lidhën përseri nga duhet të jetë grushti ma i randë që lëndon dinjitetin sytë mu mbushën me lot. të tyre djallëzore. mbrapa. Kur mbaruen këtë operacion më leshuen e të burgosurit. Më dukej vetja i poshtnuem, pa mujt “Nuk i njoh zoti kapiten”! -, tashë me një za lutës, “Zoti kapiten!”, thashë më një za që mezi dëg- dhe unë mbeta pezull, i varun disa centimera mbi me u mbrojtë. “Ju betohem! Nuk i njoh .“ johej e me lot në sy nga dhimbjet e padurueshme, tokë.Pesha e randë e trupit, e litari i ashpër me Në qelinë ku më hodhën kishte një dritë elektrike Ata qeshën. “Kemi fakte, prova, deshmitarë që ti “nuk e njoh këtë njeri!”. Pa mbarue ende fjalinë një shkaktuen një dhimbje që nuk e durova, e thirra me të varun në tavan, por asnjë dritore. Roja masi më i njeh mirë, e ke bashkëpunuar me ta.” valë e re tërbimi u lëshue mbi mue. Pra syve gjysëm za të lartë: “Vdiqa, vdiqa !” “ Pusho derr !”, bërtiti lidhi shterngueshëm dyer e kambë, mbylli deren, “E keni gabim !-përgjigjem unë ._Nuk i njoh ! të mbullun, më delte trupi i oficerit që më rrihte roja me automatik. “Pusho se do të dermoj në dru.!” fiku dritën, më hodhi një të shame të ndytë dhe u Atëherë kapiteni, një shkurtabiq me trup musku- papushim, si një hije e paformë që dridhej, e që në Unë nuk pushova thirrjet derisa filluen të më largue.Mbas pak minutash fillova me u ambientue loz , mori një dru që mbante mbi tryezë, e filloi të më gjendjen e turbullt nga dhimbjet më dukej si një merren mendtë.Dhimbja ishte aq e fortë sa më me errësirën. Isha i lagun deri në palcë nga shiu bjerë pa ndërprerje, sidomos në gjoks dhe në kofshë. pemë që lëkundej, jo nga era, por nga një forcë e cmendi. Për fatin e keq filloi një shi i randë që zgjati dhe ftohtësia e qelisë me detyroi të tkurem sa më Për cdo goditje hidhesha nga dhimbjet. U luta të padukshme që nga rrahja deri në majat e dëgëve.Nuk disa orë në atë natë dhjetori. Duhet të kem humbur shumë. Shterngova dy krahët për trup më u ngrohë, më besojshin, se flitsha të vertetën, por asnjëni nuk kishte mbetë një gisht vend në trupin tim, që nuk ndjenjat më shumë se një herë, sepse zgjohesha hoqa këpucet plot ujë e fillova me levizë kambët e përgjigjej. Më ngritën nga sheshi, zgjidhën litar- u godit vazhimisht nga dhimbja e madhe. prangueme. Dridhesha pa pushim, pa mujtë me in që më më dru, …Kur mora vetën isha në dyshemenë e qelisë zanë vend. I këputun nga lodhja, i lagun e i uritun , u mbante të ose me time, i shtrimë dhe pa levizje.Kisha akoma duert ula në cimenton e qelisë, me të dy këpucët nën vete. lidhun për shkelm. dhe kambët e lidhuna me zinxhirë.Po dhimbja që Dhëmbët kërcisnin pa pushim. Fërkojsha duert e karrike e Më në me cmendte, prej dy sqetullave të rjepuna nga litari. lidhuna me hekura kuajsh e hukatesha, por pa dobi. më ulën f u n d U përpoqa me leviz krahet por nuk munda, dhim- “Nuk mund të vazhdoj pa ndërpremje kështu deri përsëri në h u m b a bja ishte një torturë e vertetë. në mëngjes…”, mendova, “do të vdes!” shesh. ndjenjat… - F o l , K u r Për rreth meje nga cdo qeli vinte zani i të bur- II shpirtin u zgjova, gosurve të torturuem me ashpërsi nga oficerët e do ta kuptova sigurimit të shtetit. Fshamja e dënesa e të rrahurve Rreth mesnatës filluen të hapen dyert e disa nxjerrim!- se isha në për vdekje ose të lanun pa ushqim dhe pa ujë për qelive. Ndigjova britmat e rojeve të terbueme e më thanë. qeli. Pranë ditë me radhë e në pamundësi me krye nevojat kambet e të burgosurve, që vrapojshin si kuajt, pa U n ë m e j e biologjike, nuk pushojshin gjithë ditën dhe gjithë asnji fjalë. Mandej u hap edhe dera ime: “Ngrehu, insistova dallova natën. derr!”, më tha roja. Më zgjidhi prangat e kambëve se nuk i dicka në Të nesërmen dhe për katërmbëdhjetë muej dhe më urdhnoi me vrapue: “shpejt, shpejt, derr!” n j i h s h a platfromë. vazhduen “hetimet”, një metaforë për torturat e Në zyrën e hetuesit gjeta tre oficerë sigurimi. Më përsonat e kërkuem. Ata banë sikur u zemëruan Ishte racioni i bukës, që roja kishte hedhë nga dri- përpjekjet e sigurimit me ba një proces ashtu sic pyeten si quhem. U përgjigja më za të ulët që dridhej edhe më shumë. Njani vazhdoi të më rrahë më tarja e vogël me kapak e qelisë. Ishte ditë. Kur roja deshirojshin ata.Qellimi i tyre kryesor nuk ishte nga të ftohtit e frika. dru në kurriz, ndërsa dy të tjerët me këpucët e urdhënoi të ngrihem me krye nevojat biologjike, i e verteta, por procesi. Me procese të detyrueshme Me naivitetin tim, shpresojsha se informata e lustrueme, më dërrmuen mesin e më damtuen thashë se nuk mundem me levizë. Pa kontroll mbi nga torturat, e të kombinueme me plotësue planet tyne ishin të gabueme. Doli e kunderta!Kjo ishte një veshkat.Fillova me humbë ndjenjat, por akoma i trupin tim kisha urinue në qelinë që qelbej fare. e tyne, sigurimi i shtetit do të nxirrte para publikut taktikë që bante të mundur me fillue torturen që në ndiejsha dhimbjet. Me veshtiresi u ngrita, aq sa të mbeshtetem për një “organizatë armike”, të zbulueme nga “vigjelenca takimin e parë kundër “kokfortëve”. I shtrimë në shesh me duer e më kambë të lid- muri. Cdo qelizë e trupit ishte një dhimbje fizike e e popullit dhe partisë.” Porsa dhashë përgjigjen, një breshën shuplakësh huna, pashë një roje që hyri në dhomë. Pa folë fare padurueshme.Shikova rreth e rrotull në errësirë, e *Fragmenti është marrë nga libri “Nën hijen e , grushtash dhe shkelmash, më dërmuen trupin. Në preu me thikë pantollonat e mija. Para oficerëve pashë një kuti teneqeje që të burgosunit e perdornin Rozafës”, narrativë e jetueme. gjendjen time kjo batare mjaftoi. Rashë nga karrika E Diel,13 korrik 2019 4 ••• prozë

manit.” Një herë i erdhi në mëndje një mendim I ringjalluri ogurzi: -Do vras sa të mund, këdo që do më dali përpara le të jenë dhe të vegjël, a nuk isha unë i vogël edhe unë?! Me idenë e hakmarrjes u nis në kërkim të fajtorëve. Nga Koska e hodhi vështrimin në Lops. Atje dajkua i tij, vllamth ishte bërë me Kristo Kotelin ndaj vdekja nuk mund të vinte andej.Tani dhuntënia e lëvizjes me shpejtësinë e mendimit, iu kthye sërisht. Shkoj në Filat, në Shqefar, në Spartar dhe kudo dëgjoi fjalë të mira për gjyshin. Çuditërisht iu duk sikur ngadalë dhe ngadalë po i zbutej nervi i hakmarrjes, me të sjellë në mëndje Paramithinë të lodhur Tregim nga Namik Mane nga vrasjet, Çamërinë të tërë të shkatërruar, gërmadhë. Nervi i hakmarrjes iu rrit dhe më Kur u ngrit mendoi se do i shkarfoseshin shumë. Papritmas në Gravë, në port të Gumen- të tëra kockat e trupit, se ajo ledhinë buzë prroi icës u gjend. Atje në një lulishte një grumbull do të mbushej nga një grumbull i madh kock- fëmijësh po luanin të qeshur, pak më tej ca ash, por për çudi, këmbët ia mbajtën trupin. Ai pleq shtynin ditën e tyre. Kujt t’i vë dorë, kë do u drejtua me levizje të ngadalta dhe mori formë godas? Atë çast, në atë minutë, pleqtë nisën të njeriu. Më pas nisi të shtriqë trupin duke hapur flisnin shqip me një çamshe të kulluar, të pastër. krahët… Sa kohë kishte qëndruar ashtu, ç’farë i Shokët, njërin nga pleqtë, Koço e thirrën. Dhe kishte ndodhur? Kujtesa nuk i sillte asgjë, por, ky Koçua, të ringjalluri, me babain e madh i ashtu siç i mori forma trupi, nisi t’i lëviste ngjau. kujtesa: shqisat iu ringjallën, aty pranë pa një -O, baba!- thirri dhe duart i vuri në kokë, gropë të thellë dhe të gjatë sa vetë trupi i tij. - këta fëmijë të pafajshëm do vrisja, këta pleq Në mënyrë instiktive vuri pëllëmbën në ballë do gjymtoja? dhe, gishti më i gjatë i pëllëmbës u fut brenda “I miri duhet të dijë si të veprojë, duhet t’a shpreh mirësinë”. Kujtoi ca fjalë të gjyshit. në një thelluke sa një brimë plumbi :“Kam Lëvizjet i kishte me shpejtësinë e mendimit Të sapo ringjallurit iu ndez një dëshirë e Nga këto lëkundje, nga këto kontradikta me ndejtur këtu dhjetra vite i shtrire’’, - i tha vetes. dhe ja çfarë i ndodhi: kujtoi shtëpinë, e u pa përmbajtshme, donte të mësonte për fatin vete, ndjeu se Zoti i kishte dhënë një mision të Nga këto mendime iu prenë gjunjtë, ndaj gjend përpara saj: Ajo ishte krejtësisht e rrënuar, e nënës, babait, vëllezërve motrave, xhaxhal- vështirë, se po i zbehej edhe aftësia e të dalluarit u ul ngadalë më të njëjtin ritëm ashtu siç qe vetëm gur dhe driza. Për çudi në oborr kishin larëve për tërë fisin e tij. Donte të përqafohej saktë të njerëzve dhe zërit. Për të parën herë e ngritur dhe i befasuar nga kjo ringjallje nisi mbetur vetëm ca tavolina dhe stola druri. me ta. Mendoi Shqipërinë, por dhuntia e ndjeu si të rëndë ringjalljen, në një çast kërkoi të kujtojë të tër fisin e tij. Stolat i kujtuan mbrëmjet kur në shtëpinë e jashtëzakondëshme që kishte më parë, iu zbeh. të kthehej ku ishte. Ndofta edhe gjyshi donte Shtëpia e tyre qe ngritur rrëzë një kodre. tyre erdhi komandanti Grek Gjeneral Kaçam- Nuk lëzizte më me shpejtësinë e mendimit. ta kishte pranë edhe të vdekur. Kjo dëshirë iu Ishte një shtëpi tre katëshe me dhoma të itrua me shporën e tij. Babai i madh, Gjenerali Veç iu shtua përfytyrimi: Pa në Shqipëri një largua shpejt, sapo kujtoi fjalët: “ Ti çam i qenit, shumta, me një bahçe të madhe, disa dynim. dhe xhaxhallarët u ulën brenda në konak, atje fis të shtuar të shëndetshëm … “Pse ky ndry- ti shqiptar i fëlliqur i ke shërbyer fashizmit, Një avlli e lartë e rrethonte të tërën atë. u shtruan me mishëra të pjekur, djathë të shim, -tha me vete, -pse nuk po plotësohet kjo gjermanit.” Shtëpia kishte dy dyer, Jug dhe Veri. Po të njomë dhe raki. Gjenerali i gëzohej mikpritjes, dëshirë…Mos vallë shpirti i babait të madh, do -“Duhet të gjenden fajtorët,- i tha vetes,- kaloje nga Veriu, nga rruga kryesore me kall- bollëkut. Në një rast i tha babait: më mbajë pranë dhe të vdekur, mos vallë ka dhe duhen dënuar ata. A falen fajtorët? Vrasja drëm, hasje një derë dy katëshe që të çonte tek -Nuk besoj që të të mbetet hatëri po të vete ndonjë dëshirë, apo amanet të pa plotësuar, e mijëra çamëve a nuk ka fajtorë?” oborri i babait të madh. Oborri ishte i mbushur dhe të shoh se si darkojnë ushtarët e mi. -tha më pas. Pyetje mbas pyetje, kësaj dileme i saporing- me stola dhe tavolina të drunjta; në to mund -Kështu si është shtruar për ne është Kështu i mbushur plot e përplot nga një jalluri i dha një përgjigje: Në Athinë do të shkoj, të darkonin me dhjetra burra. Të thuash ç’do shtruar edhe për ata, - i tha babai. mall dyfishtë nisi të mendojë për të kaluarën tek qeveritarët do të vë dorë. Dhe me shpejtësinë natë, në konakët dhe oborrin e babait të madh, Gjenerali me të thënë u ngrit. Doli në oborr e gjyshit: e mendimit u gjend atje… në besën e tij, strehoheshin dhe strehoheshin dhe gjeti të njëjtin shtrim si në tavolinat e Sotir i Vangjelit ishte një kaurr i rënë nga Para Parlamentit dy ushtarë të shërbimit në dreka dhe darka, hallexhi dhe udhëtar, miq tyre. Që nga ajo mbrëmje ata u bënë miq me vakti. Shtëpinë e kishte në një anë rruge. Çdo lëviznin ballë njëri-tjetrit me hapa të ngritura dhe armiq. Ndërsa nga Jugu ishte dera nga hynin njëri - tjetrin. mbrëmje andej zbriste kopeja e babait të madh. lart dhe fort i godisnin këmbët në mermerin e djemtë. Ata ishin të rritur, të martuar dhe me …Por mbas ca vitesh, ca njerëz të paudhë, Dhentë qenë me qindra, ndërsa desht dhe oborrit. Pushkët karakteristike të gjata i tërho- fëmijë të shumtë. Dy mure në mes e ndanin të sertë, të ngarkur me pushkë dhe thika cjepët me dhjetra. Në qafat e tyre vareshin qën vëmendjen të ringjallurit, të padukshëm. oborrin e babait me atë të djemve, por prapë, u futën egërsisht në shtëpinë e tyre dhe pa qipro dhe këmbora të rënda, sa herë që zbriste Ai shkoi pranë një ushtari, i kapi fort pushkën, dy dyer të vogla i lidhnin ata. Në ato dyer dhënë sqarime iu sulën babait të madh. kopeja andej jehonte i tërë fshati. Sotiri i Van- ushtari s’kuptoi se ç’po ndodhte, iu zverdh fytyra, mund të hynin dhe të dilnin vetëm njerëzit e -Më thoni çfarë kam bërë?!- pyeti babai. gjelit mbulonte kokën me velenxë që të mos iu drodh trupi, ndodhej përballë një të panjo- shtëpisë. Mirëqenia, agalliku, mikpritja, asaj -Ti çam i qenit, ti shqiptar i fëlliqur i ke dëgjonte kumbimin e tyre, se i shtohej marazi hure dhe realeje, pushka sapo i iku nga dora. I shtëpie nuk i ndahej. Po ku ishte shtëpia tani? I shërbyer fashizmit, gjermanit, - i thonin duke për mallin e humbur. Kur babai math mësoi ringjalluri i hodhi një vështrim ushtarit. Ai u ringjalluri shtrydhi kujtesën: E dinte se shtëpia i ngulur thika mbas thike në mish. se çfarë bënte Sotiri, i urdhëroi barinjtë që të duk i pafajshëm sikur kërkonte mëshirë. I sapor- gjendej diku aty pranë. Me të dalë nga përroi I ringjalluri ishte 10 vjeç atëherë, u fsheh mos kalonin më kopenë në atë rruge, të gjenin ingjalluri e largoi shpejt vështrimin nga ai, se po hodhi vështrimin përreth, por nuk u orientua pas një kanapeje dhe i pa përpëlitjet e gjy- një rrugë tjetër sado larg që të jetë. Barinjtë diç të vazhdonte më tej do t’i ligshtohej zemra dhe dot, dëgjoi disa zëra… shit. Qau pa zë … në një çast mendoi të ngri- nisën të thonin, por babai i math ia ktheu me një pa hezituar u fut brenda në sallën e Parlamentit. U tremb; po ta njihnin do ta vrisnin për hej dhe të mërrte hak për të. Po si, me çfarë?! ton tepër urdhërues: “ Mbylleni gojën; dhëntë e Sapo hapi derën dëgjoi të bërtitura, të shara, të së dyti. “Ai që ka vdekur një herë nuk duhet të Rrinte i tulatur, i trembur, ç’të bënte? Mes mia nuk duan t’i shtojnë marazin Sotirit.” qëlluara me grushte. Dëgjoi fjalën ”Fashizëm”. ketë frikë nga një vdekje e dytë,’’- i tha vetes. kësaj dileme u ngrit, vrapoi që t’i shpëtonte -Por ja, këtë njeri ma vranë, ma shpuan me Pa që valëvitej një flamur me dy kryqe të thyer Me këtë mendim doli në rrugë: zërat që pati masakrës së tyre. Ata e panë, e ndoqën pas, thika, para syve të mi.” brenda sallës së Parlamentit Grek, brenda Qever- dëgjuar ishin të ca fëmijëve të vegjël. Ata desh dhe buzë përroit e qëlluan në lule të ballit. Ajo pamje makabre e vrasësit i erdhi sërisht e isë së tyre. Kjo situatë iu duk e papritur, e pakon- u përplasën me të, ai u tërhoq, por grupi i fëm- Kështu vdiq dhe ai. Atje ku ra, toka u hap, plotë në vështrim të porsa ringjallurit, ndaj nisi trolluar: “Do vriten me thika me njëri-tjetrin, e ijëve nuk bëri as më të voglën lëvizje, prania u bë varr për të mbrojtur të paprekur trupin si atëherë të qajë me dënesë: ç’duhet dora ime?!”- mendoi i ringjalluri. e tij nuk i shtoi as më të voglën kureshtje. e djalit. -O Zot!- thirri, - si e lejove një vrasje të tillë. Kur vdiq bashkë me gjyshin nuk dinte asgjë Vuri duart në trup me dyshim, preku mishin I ringjalluri rrinte ende në këmbë, ballë A theret me thika më i miri, më i urti i pleqve për fashizmin, por atje, mes të vdekurish, në e tij. Nuk kuptoi se çfarë po ndodhte. Mos jam shtëpisë së rrënuar. Rrepet gjigandë sikur të fshatit. Më thuaj o Zot! Ti që më dhe jetën e bisedat me ta ( se edhe të vdekurit flasin me vetëm shpirt në formë njeriu ?! Dhe, për t’a e ndienë praninë e tij.Ata nisën të lëviznin dytë, ti që më bëre të fuqishëm, të paprekshëm, njëri-tjetrin), pat mësuar për të këqijat që i vërtetuar mendimin shkoi dhe u ul në mes gjethet sikur donin të flisnin me të. Iu bë sikur më thuaj kush janë pishmanet e gjyshit?! kishte sjellë ai çamërve dhe gjithë njerëzimit. të fëmijëve. Ata prapë nuk bënë as më të dëgjoi zërin e nënës, babait, xhaxhallarëve, I ringjalluri priti me minuta të tëra, por përg- Fashizmin, Zoti e hedh si epidemi tek një voglën lëvizje nuk kishte pse te dyshonte më. motrave, vëllezërve, kushurinjve… Ndjeu jigje nuk mori. Ashtu siç rrinte në këmbë, si popull- nisi arsyetimet i ringjalluri. Zoti po U ngazëllye, lëshoi edhe zëra kënaqësie, por rrënqethje në trup… Kujtoi mbrëmjen kur u gozhdë iu ngulit në kokë mendimi: Merr hak! merrte hak për veprimet e gabuara që grekët edhe zëri i tij s’u dëgjua.“Ky është urdhëri i mblodhën tek konaku i babait të madh dhe për Sot që je i pushtetshëm, me dhunti të veçanta, kanë bërë dhe po bëjnë ndaj Çamëve. Zoti më zotit! Zoti më ringjalli dhe më bëri të paduk- të shpëtuar jetën vendosën ta linin vatanin e të jashtëzakonshme. Merr hak! zgjodhi mua si profetin e tij që të jem dëshmitar shëm.’’ Përfundoi mendimin. Me tu bindur se tyre e të shkonin të stehoheshin në Shqipëri. Me idenë e hakmarrjes i ringjalluri u kthye i kësaj hakmarrjeje që të lehtësoj shpirtërat e ishte i padukshëm iu kjartësua gjithçka: gjërat Babai i madh vendosi të mos largohej. në tjetër njeri- Ç’armë duhet të marrë?- pyeti Çamëve të vdekur padrejtësisht. Më zgjodhi që që kishin ndodhur para shumë vitesh i duke- “Do rri, -tha ai, - do rri që të ruaj gjënë veten, - Po mua arma ç’më duhet, - u përgjigj të tregoj mirësinë tonë, të tregoj se ç’popull jemi. shin sikur kishin ndodhur jo më larg se dje. e gjallë dhe mallin. Unë vëtëm të mira kam po vetë,- Unë jam i padukshëm, i paprekshëm, “Shiko dhe dëshmo dhe mos dëno të pafajsh- Gjëra të çuditshme po i ndodhnin, një dhunti bërë, pa jam edhe plak, ndaj nuk kanë pse të me duar do t’i mbys fajtorët. Në tërë Greqinë do mit.” Ky është urdhëri i Zotit. Ky është misioni të jashtëzakonshme po i dhuronte Zoti. Gjithç- më ngasin.’’ I ringjalluri nguli këmbë që të i kërkoj për t’i gjetur ata. U ia njoh zërin, dhe im dhe unë do e plotësoj saktë misionin. Këtu ka që merrte në dorë, çdo send qe prekte: rrinte edhe ai me të. Fundja a nuk e merrte mes trashëgimtarëve të tyre saktë do e dalloj, i mbylli arsyetimin i ringjalluri dhe në çast u gurë, dru bëheshin edhe ato të padukshme. gjyshi gjithmonë me vete sa herë që shkonte si mund t’i harroj ato fjalë: “Ti çam i qenit, ti gjend sërisht i shtrirë në gropën e varrit të tij. Në se mendonte diçka i dilte përpara në çast. diku ? Prindërit e djalit u bindën… shqiptar i fëlliqur i ke shërbyer fashizmit, gjer- 25.06.2012 Diel, 13 korrik 2019 poezi ••• 5 Nga Greta Kadare Gjithshka shkoi

Gjithshka shkoi I duhej një cast për ta marrr veten E bulëza e dhimbjes Një gjysem frymë i mjaftonte U shkri në një lot Dhe një tjeter mengjes E po kthehem oh, në dikur Mbi të çarat e plagëve Në kohë të gërryer tanimë Ra vesa e dites Ti s’mund ta dish, se njeh fare Në shekujt e dashurisë kolerë Që çeli të njejtin zambak Eshte dhe s’ështe si te tjerat Ashtu aq bute aroma e dehu Brenda saj nje botë endrrash gjen Me të mendafsht mbështjell gjijtë Atë shpirt gruaje Kam dashur deri në dhembje,por E hare në zemer golcoi sa kaq Ka nën akullnajë flak vullkani Nën token shkrumb ujë kristal Kurrë nuk pash dashuri në kthim Nuk mund të vdiste pa tretur petalet Etja shuhet shkretëtirës që njeh Doja dhe kur shpirtit ngrysej terr Nektari në mjaltë Pika ëndrrash me frymë,cdò mengjes i saj. Pa më pyetur kush nese ndjeja frikë Do t’i kthehej prap Ti ja viziton shpirtin Fryma e shqyente kraharorin I pikturon lëkurën Diafragma pikonte gjak Me penel gervish 5. Sa ti dalë gjak Ethet shigjeta qelizen derrmonin E kërkon fundin Sot enkas humbe? Tani më duhet të dua më pak Në shpirtin e gruas Të ndjeja mall Por nuk mundesh dot, bindesh Ta vesh në provë Kam dashur edhe në heshtje Është atje parajsë ...? Këtë zemër E perplasjet e heshtjes uragan Dhe ti e di Ndjej ende në fytyre Do të pres gjatë 2. Ndoshta me pritjen Shpina, shpirti mbanin sa nuk thuhet Do jem gjithë jetën Vjen , rreshqet vesë anës buzëve Ti enkas humb ! Tani më pak duhet të dua Në orë të kohes, dhe dritë dhe terr Malli të tresi Koha kryq ,i thyen dashuritë. E ke shijen e erës së qelqtë Endërronte për të jetuar Ky ish i vërteti shkak Me heshje e pritje Flladit paqtë timin planet Të kërkoj udhë Dhe herë llahtarisur Enkas humb Të ndjej si zbret e derdh frymë 8. Me tmerrin kafshuar Të therras në emer E lehtë e hedh mbi mua lehtë Ndër jehona qiejsh Një re zbraztë bardhë, jetë Gërmova thellë, ku i mbaj fshehur Herë portat e ferrit Të gjej gjithkund . Mes shpirtit më zbërthen Të vyerat letra aty në sunduk Peng shpirtin ja mbajnë M’i ndez deshirat, kaq pa faj I kthehem shpesh mallit të vjetër Ajo jetonte edhe ashtu Nuk jane më te mijat, kaptuar keq 6. Lëndohem , s’të kam këtu. Puthë, thua si femijë, me frymë Me copa të grira shpirti Puthmë o frymë, puthme për dreq! Rrëfen, për ty jam më e mira Tërhiqte veten pa ju dhimsur Më la shije farmak koha e pritjes Premton, s’do më lësh kurrë E vjen valë e nxehtë pervjedh, gris Zvarrë e zvarrë duke vallzuar Në mes tishtimit të vet Trubulloi Nen lëkuren çarçaf perpelitemi vetë Unë prap dhe sonte jam vetmia Ti kohrave brenda shpirtit më mban Gjithe cfarë kisha qëndisur të them Gënjehem fjalesh, të kam ketu. Nga e jotja deshirë më terheq. Shikimin e dërgonte qiejve Atje i mbeti lidhur ai shpirt Tani Preken pa prekshem tej nga ketu Peng kish, të fluturonte atje një bote e jona vetem frymë Buzet i mbuloj heshtja Zberthen mes shpirtit nën lekurë E lëndoi e keqe e botës E kafshonin figura pa fytyra Celsi yt, vetem një frymë. Heshtja 9. Endrrat nuk e linin të vdiste Ankthet ,aleatet që i bënin keq Ja vuri perden dhe shpirtit që pret. .. Muzgu e josh E josh edhe nata 3. Udhëkryqeve gjendur, betohej Derisa mendimeve të saj Përmes lutjesh në gjuhe te saj Heshtja ben udhë Jam duke përtypur 7. fjalet e mija nuk di ç’të them Harresa mbulonte asgjë të harruar I le enkas shpatullat zhveshur I gëlltis mendimet përpjekur Po ja fal vetes gjuhën e heshtjes T’ja përkedhel flladi Mos më mbajë fryma peng Ajo që nuk e vriste e mbante gjallë Lëndina e paqes më ndjell T’i shuaj etjen Gëzoj pa gëzuar Që i djeg nën lëkurë e dehem pa pirë Veç mos dukem esell Ajo ndër vetmi të vet mes botes së marrë Pret të ndizen yjet e qiellit E kthej te vetja I mungojnë gjerat gjithe ëmbelsi Që s’mundi t’i bejë kurrë Helmin pikuar Burimit të tharë Tani tjetërsuar gur e tera Gezoj pa gezuar Pangopshmërisht njeri Në dehje me vaje I kujtohet gruaja brenda saj Në oshetima pa zë Që nuk mundi të vdes kurrë. Kur errësira flet Kudo përmbi heshtje Në dergjje vetmie Pa gezuar dehem 10. E Dehja më mek Duke i përtypur fjalet esell Mos rend pas meje Fryma mos më mbaj peng. Kur bëhem erë As pas zërit tim, kur pëshpëri

4. Ti, ÇIRÇE më thërret dëshirave Ndjej të magjep, por s’kam qëllim. Shihte ëndrra S'mund t’ja ndalte vetes E nesermja vinte fill pas tyre E Diel,13 korrik 2019 6 ••• poezi "POEZI dAShURIE dhE LIRIE Jacques Prévert (frëngjisht: 4 shkurt 1900 - 11 prill 1977) ishte një poet francez dhe skenarist. Poezitë e tij u bënë dhe mbetën të njohura në botën frankofone, veçanërisht në shkolla. Filmat e tij më të shquar janë pjesë e lëvizjes poetike realiste, dhe përfshijnë Les Enfants du Paradis

Të ndjekura nga misteret e Parisit pa përgjigje ai e sheh dhe sytë e saj Që vlejnë sa ajo e Shën Trinisë Me kanalin e vogël të Urkut Dhe murin e saj të madh Kinez rrotullohen, rrotullohen, bën ca gjeste Dhe lumin e saj Morleks me krahët, përpëlitet Dhe karamelet e saja Kambre si një e mbytur Me oqeanin e saj Paqësor dhe ajo frazë kthehet Dhe me vaskat e saja të Tuilerive në rrugën e Senës në qoshe Me fëmijët e saj të mirë dhe me subjektet e këqija gruaja vazhdon Me të gjitha mrekullitë e mrekullueshme të pa u lodhur… NË PËRKTHIMIN E FASLLI HALITIT botës vazhdon të pyes e shqetësuar

Që qëndrojnë një plagë që nuk shërohet Shumë thjeshtë mbi tokë Pierr thuamë të vërtetën STINA E BUKUR Oferta të të gjithëve Pierr thuamë të vërtetën Të shpërndara Dua të di…të di gjithçka Të mrekulluara dhe ato duke qenë disa mrekulli thuamë të vërtetën të tilla i bie kapelja…Pierr E pangrënë e humbur e ngrirë Aq sa nuk guxojnë t´i rrëfehen vetvetes dua të di gjithçka Krejt e vetmuar pa një lek Ashtu si një vajzë lakuriqe që s´guxon të tregojë thuamë të vërtetën Rri në këmbë një vajzë veten pyetje e marrë dhe e madhe J A C Q U E S PRÉVERT Në moshën gjashtëmbëdhjetë vjeçe Dhe me gjithë vuajtjet e botës Pierr s´di sesi ti përgjigjet Në Sheshin Konkord (1900-1977) Që janë legjione ka humbur burri me emrin Pierr Më pesëmbëdhjetë gusht pasdreke. Me legjionarët e tyre në buzë ka një buzëqeshje që do të donte ta Me torturuesit e tyre ruante Me zotërinjtë dhe padronët e botës dhe ta përsëriste… ALIKANTE Secili padron me predikuesit e tij tradhtarët e tij Pra qetësohu… je e marrë Me rrëmbyesit e tij Por nuk di sa e vërtetë është Me stinët Nuk e sheh, s´e merr me mend Me vitet që buzëqeshja i shtrembëron buzën Një portokall mbi tavolinë Me vajzat e bukura dhe të marrët e mjerë e mbyt Fustani yt mbi tapet Me kashtën e varfërisë që kalbet në çelikun bota e tërë i rri përsipër Dhe ti në shtratin tim Asnjë s´e njeh atë E topave e mbyt Dhuratë e ëmbël e së tashmes Është shumë i trishtuar është i burgosur Ngrohtësi e jetës sime Hyn në një kręperi dhe porosit krępes i zënë në kurth nga premtimet e tij… Freski e natës. Por s´i ha dhe i kërkohen llogaritë… Diçka e pengon RRUGA E SENËS atje përpara… Paguan një llogaritëse Ikën ose një makinë për të shkruar letra dashurie Ndez një cigare PËR TY E Rruga e Senës: ora dhjetë e gjysmë një makinë për të vuajtur Por nuk arrin ta pijë e mbrëmjes e kap Ka diçka DASHURA IME atje, në qoshe, është një njeri varet tek ai Diçka në kokën e tij që epohet…, është një i ri Pierr Diçka që nuk shkon ka një kapele thuamë të vërtetën. Është i trishtuar, përherë më i trishtuar Shkova në tregun e zogjve një pardesy Dhe papritur i shkon në mendje Dhe bleva zogj një grua e tund… Që kur ishte fëmijë dikush i kish thënë Për ty e shkund GOMARI I KLASËS «T´i do të përfundosh në trekëmbësh » E dashura ime i fl et Dhe shumë vite ai tund kokën Nuk guxoi të bënte asgjë me atë kapele krejt të shtrembër As edhe të kapërcente rrugën Shkova në tregun e luleve ndërsa kapelja e saj është gati duke i rënë prapa Th otë jo me kokë Të kalonte detin e të largohej Dhe bleva lule kokës… por thotë po me zemër Asgjë, absolutisht asgjë Për ty sigurisht janë shumë të zbehtë që të dy thotë po për atë që do Iu kujtua… xhaxhai Grésilard E dashura ime dhe burri ka një dëshirë të madhe të ikë… i thotë jo profesorit Ai që kishte parashikuar gjithçka ishte Xha të zhduket në hiçin… të vdesë… është në këmbë Grésilardi por gruaja ka një dëshirë të furishme për të e pyesin Xhaxha Gresilardi tersi i gjithë njerëzve Shkova në tregun e hekurishteve jetuar dhe të gjitha problemet janë vendosur Ai derri i ndyrë ! Dhe bleva pranga dhe zëri i saj befas i kap e qeshura Bretoni mendon për motrën e tij Për ty zëri që pëshpërit dhe fshin gjithçka Që punon në Vozhirard E dashura ime nuk mundet së paku as ta dëgjojë numrat dhe fj alët Për vëllanë e tij vdekur në luft ë është një ankim… datat dhe emrat Për gjithçka që ka parë Shkova në tregun e skllevërve një urdhër… frazat dhe grackat Që ka bërë Të kërkova atje një britmë… dhe me gjithë kërcënimet e mësuesit Trishtimi s´i ndahet, e shtyp Por nuk të gjeta në të aq e etur sa ç´është dhe ai zë… midis britmave të djemve mrekulli Provon edhe njëherë të ndez një cigare E dashura ime është e trishtueshme, jeton… me shkumësa të të gjitha ngjyrave Por s´i pihet një i porsalindur i sëmurë që kërcet dhëmbët mbi tabelën e zezë të fatkeqësisë Vendos atëherë për xhaxha Grésilardin: mbi një varr vizaton portretin e lumturisë Shkon tek ai në një varrezë dimri… Hap derën ATI YNË një njeri me gishtat e shtypur në portierën dhe Xhaxhai s´e njeh bërtet… Por e njeh ai Ati ynë që je në qiej një këngë KTHIMI NË ATDHE E përshëndet: Rri pra aty një frazë « Mirëdita xha Grésilard » Dhe ne do të rrimë mbi tokë përherë po ajo Është një Breton që kthehet në vendlindje Pastaj i përdredh qafën. Që kaq e bukur është nganjëherë një frazë Pasi s´la gjë pa bërë Dhe përfundon në trekëmbësh në Kuimper Me misteret e saj të Nju Jorkut e përsëritur… Shkon poshtë e lart fabrikave në Duarnez Pasi hëngri dy duzinë me krępes, pa pushim Dhe nuk njeh asnjë Pasi piu një cigare. Diel, 13 korrik 2019 prozë ••• 7

Gjatë këtyre ditëve doli nga shtypi libri me tregime “Mëkatarët e lumtur” i autorit Ahmet Selmani që jeton dhe vepron në Shkup. Kemi të bëjmë me një sprovë të re në fushën e prozës, për arsye se lexuesve u sjell një lloj tjetër të tregimit, jo vetëm për nga Më 18 të muajit forma e shkurtër, por edhe për nga mënyra e rrëfimit të thukët. Me anë të çrëndomtësimit tëkëtillë arrin të krijojë një zhanër të veçantë me strukturë postmoderne. Në rrafshin tematiktrajton kryesisht paradokse të jetës, vdekjes, ekzistencës, historisë, poli- të schewal-it, tikës, dashurisë etj. Kështu ky libër shfaqet si një marrëdhënie e lirë me lexuesit, duke ofruar e provokuar alternativa të shumta viti 837 i Hixhirit nënpoetike. NGA VOLTER LOjA E ShAhUT Përktheu nga frengjishtja: Vilson Blloshmi (ose jeta dhe vdekja)

ai kurrë nuk shkonte më larg se te katragjyshi. Kështu arrita ta thyeja kufi rin gjenealogjik të Megjithatë, nga kureshtja e madhe që kisha familjes sonë dhe ta hapja rrugën për ta rinjohur për t’i ditur parafamiljarët gjer në thellësi të parakatragjyshin e mbuluar me harresë të rëndë. lashtësisë, përsëri ngulmoja që ai të zhbironte më tej në kohën e shkuar dhe të m’i dëft onte edhe paraardhësit e tjerë. Por fatkeqësisht çdo gjë ishte e kotë, për arsye se ai prej kohësh ia kishte rrënjosur vetes një kufi të pakalueshëm, ORA ALLATURKA Ahmet Selami ku ndalej me një kokëfortësi sa të qetë, aq edhe (ose vdekja e gjyshes) të pashpjegueshme. Dhe kur unë ia kërkoja të “A thua nuk do të vdes edhe unë si Enkidui? ma tregonte arsyen e kësaj ndalese, ai më tho- “Sa për sahatin, ai s’merr vesh, lëre të këndojë Shpirti po më plas nga dhembja. shte se ishte mëkat t’i trazonim të vdekurit në këngën e monotonisë gjersa të ndryshket” Jam frikësuar nga vdekja, ndaj po bredh varr. Sipas tij, ne nuk duhej të fl isnim asfare për (Nonda Bulka) nëpër stepa” njerëzit që tanimë i kishte tretur dheu, ngaqë (Epi i Gilgameshit) për ata kujdesej vetëm perëndia me vullnetin Atgjyshja ime, e rritur me një edukatë e tij të madh. kryekëput orientale, në murin ballësor të “Vdekja nuk është e kundërta e jetës, por Ndonëse për një kohë të gjatë kisha heshtur kthinës së saj e mbante të varur në gozhdë një Juve, bukuri e syve, vuajtje e zemrave, dritë është pjesë e saj” si asnjëherë tjetër, kjo nuk do të thoshte se isha orë në trajtë rrumbullake. Sa herë që ia hidhja e shpirtit, juve që s’mund t’ju puthësh as plu- (Haruki Murakami) bindur me arsyetimin e atgjyshit. E vërteta ishte sytë, i ndiqja me gapërrim akrepat e saj të gjatë hurin e këmbëve, se s’shkelni kurrë mbi tokë, se unë i kisha humbur shpresat se ai do të m’i që silleshin nën një ritëm gjysmëshurdhues, barisni vetëm mbi qilima të Iranit apo përmbi Atë ditë u zgjua me një marramendje të tregonte breznitë e mëparshme të familjes sonë. por assesi nuk e kuptoja matjen e kohës. Vetëm trëndafi la, jua dhuroj këtë përkthim, librin e pazakontë; iu errën sytë e iu bënë skëterrë. Ç’të Th jesht isha dorëzuar para një luft e të këtillë. atgjyshja dinte të orientohej me anë të saj, sepse një dijetari të vjetër, i cili, duke pasur lumturinë bënte tani? Meqë i kishte kaluar të tetëdhjetat, Shumë vite më vonë, kur atgjyshi ndërroi ishte allaturka, siç thoshte ajo. Sa e sa herë e të mos bëjë asgjë, pati ngenë të dëfrehej duke nuk priste më tepër nga jeta. Deri në atë çast jetë, seç rastisa një ditë në kulmarin e shtëpisë kisha lutur të më sqaronte këtë gjë të mjegullt shkruar historinë e Zadigut: libër që thotë më e kishte shtyrë kohën fi llikat në banesën e tij së vjetër ku kishte jetuar ai. Dhe duke kërkuar si që sillej në kokën time. Dhe ajo me durim të shumë nga ç’shkruhet në të. Ndonëse jeni në duke luajtur shah; herë luante për veten, e herë një kureshtar që isha, në mesin e gjërave të vjetra madh më pat dëft uar se matja e kohës fi llonte pranverën e jetës, ndonëse gjithë dëfrimet ju simulonte kundërshtarin e shpifur. Dhe, pa befas e gjeta një kryq të drunjtë. Në atë çast me perëndimin e diellit. Për këtë arsye mua më thërrasin, ndonëse jeni e bukur dhe me talentin dyshim, gjithnjë e kishte mposhtur atë duke u mbeta krejt i shtangur në vend. Më erdhi çudi shëmbëllente sikur ajo shikonte nga qiellzana që i shtohet bukurisë suaj, ndonëse ju lavdërojnë ngushëlluar vetmevete gjersa e zinte gjumi duke se si ishte përvjedhur në kulmarin e shtëpisë së e drunjtë në formë të diellit. Por ora mund të nga mbrëmja në mëngjes, ju lutem ta lexoni dhe gërhitur thellë. atgjyshit, kur e dija mirë ai ishte rritur e edukuar kthehej edhe allafrënga, gjë që ajo nuk e bënte ta gjykoni këtë vepër, edhe pse, për gjithë arsyet Por kësaj radhe ai ndjeu një molisje të paparë me një frymë orientale. kurrë për vete. Megjithëse shpesh ngulmoja që që rendita më lart, keni të drejtën të mos jeni e nëpër trup. Megjithëse fi lloi ngadalë t’i rendiste Nuk ia thashë askujt këtë zbulim të rastë- ta kthente, siç vepronin gjithë të tjerët, ajo s’don- një mendjeje me të tjerët: jeni shumë e ditur, me fi gurat e shahut në fushën me katrorë, e vërejti sishëm. Ndërkohë e mora kryqin për ta fshehur te t’ia dinte për këtë punë. Th jesht jetonte vetëm një shije shumë të hollë dhe ju kam dëgjuar të një ngathtësi të trishtë në duart e veta. në një vend të sigurt. Teksa ia fshija pluhurin me kohën e saj allaturka. arsyetoni më mirë sesa dervishët me mjekër të Në të vërtetë kishte një parandjenjë ligoshe dhe merimangat me shputën e dorës së djathtë, Megjithatë, një ditë vjeshtake, në orët e gjatë dhe me këmbët me majë. Jeni e matur, pa se tani kundërshtari do t’ia jepte goditjen e zura ta pyesja veten me ngulm se cila kishte qenë hershme të mëngjesit, atgjyshja papritmas vdiq qenë plotpërplot mosbesim, jeni e ëndëshme fundit. Por më e keqja ishte se në këtë rast atë e dora e fundit që e kishte strukur në atë cep të nga një sulm në zemër. Ora e saj allaturka vazh- pa qenë e dobët; zemërgjerë në gjykim, i doni përfytyronte si vdekjen tinzare. E gjithë kjo aq kulmarit. Me siguri parakatragjyshi, vetvetiu doi të punonte edhe për një kohë ashtu siç kishte miqtë dhe nuk bëni kurrnjë armik. Shpirti juaj më tepër ia fuste llahtarin në shpirtin e trazuar hamendësoja me veten time, sepse më pastaj qenë, por më pastaj e zbrita ngadalë prej murit nuk preket asnjëherë nga ëndjet e vetëkandisjes, tej mase. Ndërkohë që fi llonte të lëvizte fi gurën të tjerët e kishin ndërruar fenë ek’shtenë. Duke dhe e ktheva allafrënga, ashtu siç më pat treguar nuk e thoni të keqen dhe as e bëni, megjithëse e shahut, i dukej sikur po i fl uturonin duart si e tërhequr këtë fi je në kokën time, në vazhdim vetë ajo. S’do mend, e bëra me shumë keqardhje i keni gjithë mundësitë dhe fatin që ta bëni. Më asnjëherë më parë. më ra ndër mend kur një herë atgjyshit i kishte këtë ndërrim rrënjësor, por u desh patjetër të në fund, shpirti juaj më është dukur gjithëmonë Duke marrë frymë thellë e më thellë, një shkarë goja dhe kishte përmendur edhe kodrën dilja nga kjo paqartësi e kohës. Dhe që nga ai i pastër ashtu si dhe bukuria juaj. Ju zotëroni kohë e shtyri lojën me tërë vëmendjen e duhur. e afërme e cila quhej Kodra e Kishës, ashtu siç çast, edhe për mua koha fi lloi të ecte përpara. një fond fi lozofi k që më bën të besoj se do të Dikur e pa se po i afrohej fundit të saj; loja duhej e kisha dëgjuar edhe babain tim më vonë që e Tani edhe unë nuk vonohesha askund, e dija me merrni vesh më tepër se ndonjë tjetër nga vepra të shthurej. Në një çast, sa çel e mbyll sytë, i kishte përsëritur disa here të njëjtën gjë. saktësi se kur do të arrija në vendin e caktuar. e këtij dietari. shëmbëlleu sikur aty po luante egërsisht jeta Ky libër në fi llim qe shkruar në kaledishten me vdekjen, domethënë ai ishte jeta, ndërsa VEPRA TË AUTORIT: e vjetër që as ju, as unë nuk e marrim vesh. E 1. “Poezia dhe individualiteti” (studim kundërshtari i paqenë ishte vdekja. Por të dyja letrar), 1996, Shkup përkthyen më pas në arabisht për të dëfryer Duke marrë frymë thellë e më thellë, një Ahme 2. “Tregu i djallëzisë” (tregime), 1998, Shkupishin në duart e tij me të cilat herë pas herë mezi sulltanin e famshëm Ulug-beg. Ishte koha kur 3. “Bashkëbiseduesit e mi” (biseda me e fërkonte ballinkohë mee sht ysyprinënri lojën me teë rdorës.ë vëmen djen e duhur. Ahmet Selmani shkrimtarë), 2000, Tetovë Dikur e pa se po i afrohej fundit të saj; loja arabët e persianët fi lluan të shkruanin Një mijë e 4. “Diskurs kritik” (artikuj, ese, studime), Vallë kush do të ngadhënjente?!

2004, Tetovë duhej të shthurej. Në një çast, sa çel e mbyll t S një netët, një mijë e një ditët e të tjera. Ulug-be- 5. “Mur i gjallë” (poezi), 2005, Tetovë Teksa u përpoqsytë, i shë mtabë lzhvendosteleu sikur aty po lufia ngurënte egërsi seh t 6. “Abeja e akullt” (poezi), 2009, Shkup e gu e donte më shumë tjerrjen e Zadigut, por të 7. “Profili krijues dhe moderniteti i Moikomfundit, seç iuje tterratisëna me vdekj esytë.n, do mAtëherëethënë a ie ispahte qëjet a, lma tjerë sulltanë donin Një mijë e një netët. “Si ka Zeqos” (ese), 2010, Tiranë ndërsa kundërshtari i paqenë ishte vdekja. Por 8. “Hija e kalit”, (roman), 2010, Shkup kishte bërë një gabim në lëvizjen e fi gurës. Dhe mundësi, - u thoshte atyre Ulug-begu i ditur, - të dyja ishin në duart e tij me të cilat herë pas ni MËKA 9. “Poezia e shprishur” (studim letrar), 2012,kësaj radhe e kuptoi se alternativa e vetme për Ahmet Selmani (1965) merret me të pëlqeni disa tregime që janë pa arsye dhe që Shkup herë mezi e fërkonte ballin me syprinën e poezi, tregime, romane, kritikë 10. “Bërja e shkretëtirës” (roman), 2014, fi tore, ishte vetëm kundështari i tij. Shkup dorës. letrare, eseistikë, publicistikë dhe s’shprehin asgjë?” “Pikërisht për këto i duam 11. “Përkapja e nënpoetikës”, (kritikë letrare), Kështu vetvetiuVallë kndjeuush do tnjëë nga gjëmëdhënjen tetë?! rëndë përkthime. ato,” - përgjigjeshin sulltanët. 2017, Shkup Me krijimtari letrare filloi të Teksa u përpoq ta zhvendoste figurën e 12. “Mëvetësia e nënekstit”, (kritikë letrare),brenda vetes. Duke i harxhuar grahmat e fundit, merret që nga bankat shkollore, së Unë mburrem që ju nuk u ngjani aspak 2018, Shkup sakaq i mbyllifu nsytëdit, smeeç i upërfytyrimin terratisën sytë. Aet ëhumbjesherë e pa q ë pari duke botuar në revistat për këtyre dhe që jeni si një Ulug-beg i ri dhe i kishte bërë një gabim në lëvizjen e figurës. Dhe fëmijë “Fatosi” dhe “Gëzimi”, e VEPRA TË PËRKTHYERA: fatale e cila kishte kuptimin e vdekjes. pastaj edhe në gazetën “Flaka”, si 1. Drago Shtambuk: “Gishti i perëndisë” kësaj radhe e kuptoi se alternativa e vetme për vërtetë. Shpresoj që, pasi të jeni mërzitur nga dhe në revistën “Jehona”. Më vonë

(poezi) (Nga kroatishtja në shqip), 2006, T fitore, ishte vetëm kundështari I tij. punimet e tij nga fusha e letërsisë, llafosjet e përgjithshme, që ngjajnë mjaft me

Tetovë ARËT E L 2. Drazhen Katunariq: “Kthimi i barbaro- Kështu vetvetiu ndjeu një gjëmë të rëndë kritikës letrare, si dhe studimit të Një mijë e një netët, megjithëse janë më pak gjenive” (ese) (Nga kroatishtja në shqip), brenda vetes. Duke i harxhuar grahmat e letërsisë janë botuar në shumë 2005, Tetovë KUFIRI GJENEALOGJIK dëfryese se ato, do të gjenit një minutë kohë fundit, sakaq i mbylli sytë me përfytyrimin e revista dhe gazeta që dalin në 3. Rifat Kukaj: “Dreri me një bri” (roman) (ose zbulimi i kryqit) mbarë hapësirën shqiptare dhe në (Nga shqipja në maqedonisht), 2004, për mua, qoft ë dhe sa për të pasur nderin se më humbjes fatale e cila kishte kuptimin e vdekjes. mërgatë. Shkup 4. Sali Bashota: “Nëse bëhem engjëll” (Nga Një kohë të gjatë ka punuar si jepni të drejtë për sa ju thashë. Për ju që mund shqipja në maqedonisht), 2008, Shkup “Të gjitha të vërtetat janë lehtësisht të kup- UMTUR gazetar i kulturës në të përdit- të kishit qenë Th alestris e kohës së Skënderit, 5. Milorad Paviq: “Fjalori kazar” (roman) tueshme pasi të zbulohen; çelësi qëndron në shmen “Flaka”, pastaj redaktor i (Nga serbishtja në shqip), 2012, Tiranë kulturës, redaktor i botimeve, birit të Filipit, mund të kishit qenë mbretëresha 6. Fatjona Geci: “Duke pritur ëndrrën”, (Ngafaktin se ato duhet të zbulohen” komentator dhe, kryeredaktor dhe ISBN 978-608-65470-4-2 e Sabës e kohës së Sulejmanit, mbretër këta që shqipja në maqedonisht), 2014, Tetovë MËKATARËT E LUMTUR redaktor përgjegjës I saj. 7. Lulzim Tafa: “Ti a ke dhembje”, (Nga (Galileo Galilei)

e kryen udhëtimin e tyre, unë i lutem virtytit shqipja në maqedonisht), 2018, Shkup (tregime) 8. Artan Arsllani: “Portali i yjeve”, (Nga qiellor që dëfrimet tuaja të jenë pa ngatërresë shqipja në maqedonisht), 2019, Shkup [email protected] Kur isha fëmijë, shpesh e pyesja atgjyshin për dhe që bukuria juaj të gjejë lumturinë e pafund. iraz 200

T gjenealogjinë e familjes sonë, por çuditërisht E Diel,13 korrik 2019 8 ••• prozë Mustaqet e diktatorit

brëndëshme . Nuk mund të qëndron- te aty në një cfaqje estrade. Po luanim pjesën e Cajupit Klubi i Selanikut dhe unë luaja disa rrole. Hyja dhe dilja në skenë me nxitim duke pasur pak kohë për ndërrim veshje aq më tepër se nuk kishte një dhomëtë vecantë zhveshje Tregim nga Orhan Sakiqi dhe trukimi për ne. Salla nuk ishte Vilsonin e kam patur shok në shkollën 7 e përshtatëshme vjecare Kristoforidhi. Bashkë kemi luajtur në për cfaqje artis- tenis ‘Nallbani’, si edhe footboll me topa lecke në tike. Edhe rrobet fushën e pamatë të shallvares, bashkë jemi ngri- tona ishin varur tur herët në mëngjez për të përsëritur mësimet me gozhda ngulur ose për ti drejtuar pyetje njëri tjetrit në kohë të në mur. Në mes provimeve. të dhomës në këte Ardhja e tij në klasën e katërt ishte dicka e rrëmujë ishte busti vecantë. Në mesin e vitit shkollor e paharruara i udhëheqësit mbi mësuesja e jonë Sofika Falli sjell një nxënës dhe një piedistal të na e prezanton kështu : Vilsoni është në klasën vogël. Vi me shpe- e tretë por me që ka arritje shumë të mira që i jtësi për të ndëruar kalojnë dijenitë e asaj klase kemi menduar ta veshjen ku duhet të kalojmë një vit, pa mbaruar viti shkollor nga hiqja mustaqet që klasa e tretë në të katërtën. Vilsoni na bëri për ja vara , me thënë vete menjëherë. Ishte me flokë të verdha, vësh- të vërtetën pa të trim të ngrohtë dhe që ditën e parë fliste sikur keq, por vetëm ishim njohur prej kohe. nga nxitimi dhe se Mbi të gjitha kishte një përqasje humori dhe më duheshin më imitimi miqësor të mësuesve të shokëve dhe vonë. I vura në një aktorëve të teatrit të kinemasëestradës etj. E vend të ‘dukshëm’. shikonte mjedisin për rreth me sy kritik dhe Pra mustaqet e menjëherë e kthente në humor.Kjo është një Cajupit ja ngjita veti që pak ekanë të japë gëzim kur të mungon. udhëheqësit, kurse Totoja i madh ka thënë se cfarë është lumturia shallin që kisha në ; disa caste harrimi,dhe Vilsoni na jepte shumë qafën time ja vara caste harrimi shumë lumturi. qafës së tij. Edhe cuditëshme por nuk kisha asnjë sinjalizim për tjetër një Pavlik Morozov. Morozovi ishte njëiri Vitet rrodhën dhe mbas mbarimit të shtatë sot nuk jam në gjendje të shpjegoj veprimin aq veprimin ‘armiqësor’ timin. Më shumë men- që tregoi babain e tij për simpati ndaj kulakëve. vjecares morëm rrugë të ndryshme.U larguam të pamatur. donim se do të ishte ndonje ndikim nga ‘pucistët’ Babain e vranë po ashtu edhe Pavlikun më edhe me shtëpi. Vilsoni mori rrugën e artit, Në dhomë atë cast ishin katër persona të që kishte shpëtuar deri atë kohë dhe na kërkonin vonë nga xhaxhai i tij si hakmarje. Ngjarje rrën- aftësi që i kishte shfaqur me kohë. Më shumë zënë me punët e tyre, akrobati dy puntorë skene të dhëna të tjera. Për ‘gjeneralët pucistë’ që ishin qethëse të fillimit të viteve 1920 në Rusi. Këto si aktor në Estradën e Ushtarit një grup artistik dhe sekretari i partisë edhe ky aktor. Asnjërit ndjekes të rregullt të shfaqjeve tona ishte bërë i kishim mësuar në libra që botoheshin për të i pëlqyer për kohën, që i luante shfaqjet në një në moment nuk i ranë nësy veprimet e mija, një mbjedhje e vecantë ku na kërkonin a keni treguar shëmbuj pozitivë si duhet të vepronin godinë në krye të rrugës së Kavajës aty ku sot Kaluan disa sekonda jo më shumë se 15 kur parë a dëgjuar ndonjë veprimtari armiqsore të pionierët . Spiunime karshi prindëve kanë është dhoma e tregtisë. Takoheshim rradhë më sekretari i partisë që ishte një nga të katërt më tyre. Mbedhje të tilla në fakt u bënë kudo nëpër ndodhur edhe këtu . Po më tha ; Ishte i katërti tepër kur shikonim shfaqjen e tij. tha sapo dilja për në skenë. – Vilson hiqi paisjet qëndrat e punës. sekretari që i kishte treguar oficerëve të punëvë Nga mesi i viteve 70 një shok i përbashkët më që ke vënëte busti se mos të krijohet ndonjë keq Në fund të javës u bë mbledhja e drejtuar të brendëshme që atë natë në hotel. Kjo ishte tha; More vesh Vilsoni i jonë i ka vënë mustaqe kuptim. I hoqa menjëherë dhe vazhdova rrolin nga zv. Drejtori i Drejtorisë Politike të Ushtrisë. arsyeja e radiogramit të shpejtë që erdhi 3-4 orë udhëheqësit të madh. U habita! Mos luaj me në skenë, pa më shkuar mendja që kisha bërë Salla ishte e heshtur si në të tilla raste kur pritej mbas ndodhisë. E bukura është se unë e kisha të tilla gjëra i thashë. Jo atij vetë si person, dhe ndonjë gabim, megjithëse kur e mendoj tani dicka e rëndësishme. Dëgjohej vetëm fluturimi rrekomanduar atë për të punuar në estradë. qeshi, por bustit të tij. Shumë e guximshme, deri cuditem për veprimin tim. i një mize dhe zhurma e shkrepseve për cigaret Këtë e kam mësuar kohë më vonë. Para pak në të pa besueshme. Mbase ka qenë ndonjë rrol Shfaqja doli mirë dhe morëm përgëzime që ndizeshin pa rreshtur. ditësh unë isha lavdëruar si aktor në rritje të por edhe kjo nuk shkonte. Sigurisht nuk mund nga shefat lokalë qëna u lutën për një shfaqje Nga presidiumi u ngrit zv drejtori . cilësisë profesionale dhe moralo politike kështu ta kërkonim për ta pyetur se e rëndonim më të nesërmen që u pranua nga drejtuesit tanë. - Vilson Gjoca ka fëlliqur nderin e estradës, që disa shokë me rëndësi më mbrojtën duke e shumë, por e sigurtë që ndodhia ishte dicka Kështu po rrinim në darkë në restorantin e ka luajtur rrolin e armikut të klasës duke bërë quajtur aktin të pa qëllimtë, në diskutimet që e padëgjuar. Ta ketë bërë me humor se aktor hotelit. Në një tavolinë tjetër ishin disa oficerë veprime të ulta me bustin e shokut Enver. I ka u bënë. Sidoqoftë bëra një autokritikë të fortë humori ishte por a bëhet humor me udhëheqsin të Ministrisë Brendëshme. Mbas pak na u dha vënë mustaqe dhe shall bustit të shokut Enver. duke shprehur gatishmërinë për të punuar në e madh? Sidoqoftë për ngjarjen u fol mjaft në urdhër që të niseshim menjëherë për në Tiranë. Cohu e na thuaj për këtë veprim armiqsor. E prodhim deri sa të edukohesha plotësisht. Tiranë dhe jo vetëm në mjediset artistike. Na thanë që kishte ardhur radiogram për t’u kishe menduar më parë, ta mësoi dikush. U Dënimi ishte shkruar në librezën e punës:Për- Vitet rrodhën përseri dhe tani jemi përsëri kthyer urgjentisht. Me kohën që jetonim kur ndikove nga pucistët. Tregohu i hapur me jashtohet përgjithmonë nga të gjithë skenat e fqinjë me Vilsonin këtu në lagjen e Shallvares ‘pucistët’ ishin në burg kishim arsye për tu partinë. Republikës. por tani pa fushën e saj, pa tenis Nallbanin dhe friksuar, por nuk dinim shkakun. Trupa ishte -Më erdhi krejt pa pritur dhe nuk dija c’të Kështu u rrëzova ose u dogja thotë Vilsoni më e trishtueshme pa shumë shokë të vjetër të ushtarake dhe cdo gjë mund të ndodhte . Edhe thosha . Nga nguti për tu ndërruar nuk kam për 15 sekonda, por më bëri mirë .Juri Zhivago fëmirisë që i kujtojmë me mall. Tani e pyeta pa drejtuesit e trupës u mërzitën dhe u friksuan pasur asgjë me qëllim u shpjegova, fjalë që më personazhi kryesor në librin doktor Zhivago ‘drojtje’ për mustaqet e shefit të madh dhe ja njëkohësisht. erdhën në mend menjëherë. thotë se nuk më pëlqejnë njerzit e përkryer të cfarë më tregoi: U kthyem brenda natës. Disa ditë rresht - Nga nguti nuk gjete vend tjetër porte busti pa rrëzuar sepse virtytet e tyre janë të vagullta. Ishte viti 1974 kur ishte zbuluar ‘puci’ në ishim në pritje . Nuk më shkonte mendja kurrë i shokut Enver? Ata nuk e kanë zbuluar bukurinë e jetës. Rrëzimi ushtri. Estrada e jonë jepte cfaqje për rrepartet që unë do të shkaku I këtij ankthi i kësaj pritje të Ata të tre puntorët që ishin kur unë bëra më bëri mire sepse mësova të dalloj karakteret ushtarake por edhe për qytetin sepse me aktorë pa kuptimtë.. Në të tilla raste cdo njeri mendon veprimin dhe u pyetën të parët thanë se koha e e njerëzve. këngëtarë dhe akrobatë të mire ishim të mirëpri- për vete ku ka gabuar. Më shumë në skenë mund vendosjes dhe heqjes së shallit dhe mustaqeve Mbas shtatë vjetësh u ktheva në art. Mbasi tur kudo. Atë mbrëmje, kur ndodhi historia ime, të shpëtojë ndonjë fjalë jasht skenarit që mund ishte shumë e shkurtër rreth 15 sekonda kështu kisha punuar puntor dhe zbuluar personazhe që do të jepnim cfaqje në Librazhd. Në podium të të keq kuptohet nga publiku në sallëdhe ndonjë mbetëm të coroditur dhe veprimin tim e quajtën mu deshën më vonë….për libretet dhe skecet sallës si kudo ishte busti i udhëheqësit që ne me keq dashës shkruan diku lart dhe behet ‘ceshtje’. të castit, prandaj edhe nuk e bëmë ceshtje. e mija. kujdes e hoqëm dhe e vendosëm në mjediset e Kjo kishte ndodhur më parë. Por jo si tani. E Vilson i them unë ,duhet të ketë pasur pa Tiranë 9. 07. 2019 Diel, 13 korrik 2019 poezi ••• 9

Poetja lirike korcare e dashurise Rrakela Zoga duket sikur kete vere e ka braktisur detin dhe ka shkuar larg. Aty ku muzgjet trokasin vone. K u vera e ngrohte me perkedheljen fllad, me gjelberimet e parqeve te Brukselit eshte mbreselenese dhe e pa harruar... Shtegetova ne qiej te tjere,ndrova shtete, qytete shkela ne rruge te panjohura por kudo ndjeva trishtimin e dashurise te me ndjeke pas. Te kendoje me gjuhen e poezise qe i jep jete castit ,pejsazheve njerezore ,te thenave e te pathenave. (Thote ajo). Dashuria eshte nje kohe e vogel ne zemrat e njerezve te verber. Te mjegulluar ecin hapat e tyre e bota ju zvogelohet nen kembe .Njeri nuk te ben fitimi ,koha iken shpejt, por ajo hynorja, e bardha, qe i pranon te gjitha “Dashuria”burimi i zemrave te medha. Gurgullon heshtjes iken pa zhurme, dhe nese nuk kthehet ,plagen qe mban dhimbja e sheron loti. Ajo mbetet e virgjer, fisnike. Ne trupin e saj ka gjithnje etje. Klithmat e heshtjes jane ulerime e se vertetes. Zeri i saj eshte nje vegel muzikore, qe mban kenge vargjet. Poezia ime rrjedh prej universit. Eshte ndjenje. Shpesh nuk e kuptoj kur behemi nje trup. Une shkruaj dhe vetem kur dal prej kllapise kuptoj se jam une, por asnjehere nuk jam vetem. Ne stacionet ku ndal. Ne shtegetimet larg. Tek endrat lene pergjysem,ne dhimjen e malleve perqafuar poezi. Sa here i ulem prane kur do te me ike,veshtrimi im tretet thellesive..Qerpiket ndejne lotin. Dhimbjen dhe endren mbeshtjelle heshtje mbaj..

Prej së largu! Kam frikë, se po te dua prej së largu. Sytë e heshtjes. Në shtegetime dhimbjesh, ku s'ndjej të ftohtë. Ditët I jetoj me ty, ne përqafime hijesh, Të pashë prej së largu sot. Që nuk i munda e s'me ikin dot. Nesër ndoshta të humb. Por heshtja ka sy, që vështrojnë larg. Netët vetmi bëhen xheloze, Dhe enderimin, pelerine muzg.. Me puthjet, që fshehur mbaj për ty. Të gjej endrave, aty me afrohesh, Nga afër me ikën përsëri.. Përgjysem.. Gjithmonë kam patur frikë se të humb.. I marr fjalët, tastierë në duar. Të kam mbajtur afër, ti larg shumë.. I skalit në germa, i thermoj ne lote, Asnjëherë bashkë, por as edhe veç. Heshtja vesh melodinë e pritjes Të ndarë si kjo botë, të dy në dy pjesë… Malli refren, në kohën që zgjoj.. Bëj lojë me rrëmujën e vjetër, Me gjysmën e djeshme, që më fale ti. E sperkat trishtimin, me grimcat e shpresës. Pikëllimi në zemër, me qesh si fëmijë.. Është tjetër stinë! Vallezoj përfytyrimeve të kalterta, Pse të bëj sikur jam, kur me ke ikur. Me pjesën njerëzore, që zbulova tek ty. Dhe ikjet e kanë nje kuptim.. I kam trembur stinet, me stuhinë e zemres. Kurrë nuk vdesin pa një puthje. Por shkronjat në yje kam kthyer për ty.. Asnjëherë nuk renkojne, pa një përqafim. (Ne copezen e qellit, që veç unë e di) Atëhere do të jetë një kohë tjetër. Ti do kesh veshur, atë pallto ngjyrë blu. Me përcillte heshtjeve, në stinë dimri. Te Pathenat Me puthje bore, që si shkriva dot kurrë.. Lam shumë të pathëna, ne të dy. Ç'do gjë e bëjë përherë në ikje.. Dhe i’m vëlla kurr iku, të gjitha nuk mi tha. Une prisja si gjethe endren në trup.. MI la peng, tek nje letër e bardhë.. Kur mbyllja sytë ti veshtroja supet. Jane fjalë të mëdha, që në shpirt me qajnë.. E njëjte pritja, tek I njejti gjumë. Tani po ik dhe unë si ty dimër. Mi shkruaj dhe ti, nëse s’mundesh të mi thuash Është tjetër stinë, të prita shumë gjatë.. Që trupi im dyfish, mos vdesë.. I lame ca gjëra, dhuratë njeri tjetrit. Ka dhimbje, që shuhen për se gjalli.. Të puthen me pak, e të na mbajnë me pranë.. Si ka dhe prej atyre, që ylber mbeten në jetë.

Të pathënat tona, le të bëhen malle. Se jeta të sjell ndonjëherë gabimisht. Aty përsëri mund të ndizen zjarre.. Prej atyre që si shuam dot atë ditë.. Tek sytë e mi.. Si ikën stinet me ty pa të patur. Gjithshka e blertë veshur me lot. Ndodh të puthesh vështrimin e pritur, Dhe kurrë prej tij mos ikësh dot.. Lotët e muzgut! Zemra zbulon, errësirën e natës. Më ishe I heshtur, mbështjellë prej guri. Dyfish fjongo, vesh enderimin në shtrat.. Sa herë të kërkoja të gjeja,tek sytë e mi. E ka lënë një çast muzgun, të presë I vetmuar, Me lodhi rruga e pritjes së gjate. Me dëborën e bardhë që supeve mban.. Nuk di, në doja mungesën, apo të doja ty.. Me pret me qilimin e bardhë të reve. Shtruar e mban sa herë që fle unë.. E ç'fare nuk bëra të të sillja pranë.. Ky enderim gjysmak, I lidhur me fjongo.. Yjet në germa I ktheja c' do nate As muzgun se le të perendoje si dikur. I nisja larg në fluturimin e gjatë. Në zemër dy re të bardha luajnë.. Vallzonin në tinguj e vargje magji.. Njeri luan e tjetra jam unë.. Prej se largu . Sa herë I mbështetem përqafimit në ender. Më bëjë dimër dhe natyra e ndiente. Dëgjoj lote muzgu të qajnë si dikur.. Sa herë të kujtoja, lëshonte veç shi. E bere qull, të puthja mes lotësh. Se ti ishe brenda syve të mi..

Zgjim në erë! Braktisje! Vrasje!! Fryn erë sot në Belgjikë. E zgjova mëngjesin, Sa herë prisja mendimeve, Pemët kanë nisur një valle. Si kjo natyre e gjelbëruar.. pa endren e kaltert me supe të varura, Degët lëkunden, e flasin drejt qiellit.. Dhe pata frikë, mos binte shi. mbajtur stinëve, Te shembja atë heshtje, Si të kenë dasmë të madhe.. Se loja jonë, sa kish filluar.. por me tymin gri.. që nuk mi mbylli sytë. Në park ende s'degjohet njeri. U shpërnda drejt ajrit, Nuk gjeta dot shpëtim.. Ca zëra fëmijësh zgjojnë mëngjesin. ,shkujdesur prej buzëve E hodha trotuareve, I thërras me emrat e nxënësve të mi.. percjelle harrim.. Mos! gjurmët me dhëmbën Po era përgjigjet, me zhurmën e degëve. Endra e dhimbshme,e trupit tim.. Mos u bëj harrim.. Me shume se atë ditë.. E bëj shoqëri me erën, Lëngon në mëngjesin e bardhë, Të mbytesh gjethen,qe të priti në vjeshte... E lashë në verbëri, ika dyfish larg.. Afrohem ngadalë e luaj me ta.. E veshur e gjitha gri.. Ka mbetur gjelbërim.. as nuk më sheh dot.. Një vajzë e vogël me thërret mësuese. Këndon mes shiut,tek e njëjta strehë.. E as nuk më prek pak.. Flokët e saj me rrane në krahë.. .

E mbyta veten në trishtim.

E Diel,13 korrik 2019 10 ••• prozë

Kishte kuptuar shumë gjëra këto ditët e vet- të bënte lëvizje triumfuese, në këtë përballje misë së madhe. Kishte kuptuar që është e kotë të parë postndarje. I drejtoi shoqëruesit e tij t’ju japësh të tjerëve më shumë nga ç’meritojnë, Postndarje në një tavolinë përballë saj dhe mori rolin e por po ashtu, kishte kuptuar që është e kotë të protagonistit në tavolinën e tij.Nuk e kishte parë vendosësh zemrën peng në një tavolinë ku luhet Tregim nga Alma Lamçja asnjëherë ashtu. Krekosja që po e karakterizon- poker. te, iu duk e pështirë. Nëse lë peng zemrën, më pranë ke humb- Ina kishte ngrirë tërësisht dhe instiktivisht jen se fitoren.Lojtari i ulur përballë fillon lojën shihte e hutuar çdo detaj të veprimeve që po me avantazh, sepse duke parë ç’ke vënë ti, ai ka bënte. Në ato pak sekonda të rrëmujshme, arriti mundësinë të luaj ftohtë.Je ti që vë emocionet ti thoshte vetes me zë koke:Si dreqin ke arritur e tua në atë tavolinë, ndërsa ai luan vetëm për të duash këtë tipin, ka diçka për t'u dashur ky? të fituar. Rrjedhimisht, dashje padashur, ti i lë vetes dy E mblodhi veten nga kjo fjali pyetëse e for- zgjidhje: o gjithçka, o asgjë!! muluar dhe drejtoi përsëri mendimet në të tashmen. Pas një bllokade të gjatë që i kishte bërë vetes Ai ende vazhdonte të bënte interesantin e duke e izoluar totalisht, kishte vendosur të dilte rëndësishëm dhe dukej sikur ishte në një gjendje dhe të takonte miken e saj të zemrës. Iu desh të ekstaze. Nuk po arrinte të kuptonte në ishte shfrytëzonte edhe gjysmën e pushimit të këtij mungesa e femrave në atë ambient që i bëri ata viti dhe të bënte një muaj të plotë e mbyllur të gjithë të kthejnë shikimin nga ajo, apo ai po brenda mureve të banesës së saj. Këto momente, i fliste atyre për të. i ra ndër mend që i kishin mbetur vetëm edhe Sipas të gjitha gjasave, ajo ishte bërë objekt pak muaj që banesa të bëhej tërësisht e saja. Iu bisede.Fakti që ishte bërë objekti i bisedës së tyre duk vendimi i duhur ai i marrë para katër viteve nuk e mundonte aspak, por çfarë ishte ai duke që të fillonte të pavarësonte veten, së pari duke i thënë për të, që ata po qeshnin me të madhe?! bërë një kulm mbi kokë. E dinte që një ditë do vinte ky moment i Rrëqethet kur e mendon faktin që femrat përballjes së madhe, por pse pikërisht sot dhe gjithmonë janë cak i shfrytëzimit nga gjinia pse të ishte përsëri vet ajo e disavantazhuara.?! tjetër. Nëse ke fatin të kesh një baba të drejtë, një vëlla të përgjegjshëm, një partner o bashkëshort ajo u bë njeri edhe më pozitiv. Prandaj, edhe pyesësh disa kalimtarë rasti dhe pastaj të arrish Për dreq, mikja që do të takonte sapo i shkru- të denjë, apo një të dashur fisnik që të trajton si gjatë këtij muaji sfilitës, Ina gjente kurajën në konkluzione për fenomenin që trajton. ajti që do vonohej edhe pak. të tillë, është si të fitosh lojën jetësore të pokerit. që çdo mbrëmje t’i bënte bllok gjendjes së saj shpirtërore dhe të komunikonte me Adin, sikur Falenderoi veten për qetësinë që po e kar- Ina pati fatin të ketë prindër të mirë, të cilët asgjë nuk kishte ndodhur. Ajo e ndiente se duhej Të gjitha këto mendime iu sollën në kokë akterizonte.La paratë në tavolinë së bashku gjithmonë i trajtonin njëjtë, prandaj ishte e t’i kthehej gjendjes së saj të mëparshme për të teksa bëhej gati për të dalë me miken e saj të me bakshishin, ndërsa nxori nga kuleta një vetëdijshme që pasojë e asaj edukate ishte dhe qenë në formë kur të bëhej hallë për herë të dytë. shpirtit.Vendosi t’i kushtonte rëndësi dukjes së kartëmonedhë dhe e futi në xhepin e pan- vendimi i të vëllait që ta ndihmonte me gjysmën Kishte muaj të tërë që e priste ardhjen në jetë saj, ndoshta prej faktit që vetmia dhe mungesa tallonave. e shumës së të hollave për të kontraktuar banesën të mbesës, duke thurur ëndrra se si do dukej e e kontaktit me njerëz gjatë këtij muaji e kishte Mori frymë thellë. e saj. Ata nuk qenë të pasur në para, por shpirtin vogla e tyre dhe si do ta vishte ajo kur ta merrte bërë mjaft të izoluar.Prandaj, iu desh të ndër- Pas një frymëmarrje aq të thellë, sa iu duk që e tyre të pasur nuk mund ta gjeje në shitje. përdore në shëtitjet verore që do bënin bashkë. ronte disa versione veshjesh, duke përfunduar do ti kërcasin mushkëritë prej stërmbushjes me në kostumin elegant pranveror ngjyrë pudre, i aromë kafeje.Ngrihet pip në këmbë dhe shkon Gjithmonë ikjen e tyre e kishte ndërtuar Rreth një muaj më parë, gjendja shpirtërore cili i rrinte më së miri në trup. Vërejti që kishte drejt tyre me hapa të sigurtë. me një imazh të tillë: Rrëshqitja e veturës nga po vinte duke iu rënduar, prandaj izolimin e rënë pak në peshë, sepse mbante mend që kur lartësia, ata të kapur përdore duke pritur të qetë mendoi si mundësinë e vetme për të përballuar e kishte veshur në fillim të vjeshtës me zor e Atyre iu ngri buzëqeshja në fytyrë, sepse i përplasjen fatale. situatën në të cilën ndodhej, dhe vërtet ishte mbërthente zinxhirin e pantallonave, megjithatë gjeti të papërgatitur lëvizja e saj drejt tyre. Kanë kaluar njëmbëdhjetë vite dhe sa herë vendim i drejtë ky që mori. Kaloi një muaj të tërë falë materialit të tyre tani i rrinin edhe më bukur. e kujton ikjen e prindërve, zemra e saj pëson duke porositur ushqimin t’ia sillnin në shtëpi, Iu vendos përballë duke e vështruar gux- shpime gjilpërash që therin pamasë. por edhe përgatiste vetë që të mos kishte nevojë imshëm drejt e në sy. Iu duk sikur kishte një Ishte vetëm gjashtëmbëdhjetë vjeçe kur mori të dilte shpesh të blinte bukë. Gjatë gjithë kësaj Mikja ishte një nënë e re, e cila të gjithë zoomorf para vetes. Çuditërisht u qetësua plotë- lajmin e kobshëm, i cili i la pasoja të parikupe- periudhe kishte dalë vetëm nja pesë herë sa për kohën e kalonte me vogëlushin e saj, por duke sisht, aq sa kur filloi të shqiptojë fjalët, ndjeu rueshme. të blerë ushqime dhe bukë me feta që qëndronte ditur gjendjen e Inës, kishte insistuar të tako- butësinë dhe ngjyrimin artistik të tyre. më gjatë. heshin këtë paradite pranverore. Ajo e arsye- Të fisnikërohesh prej fatkeqësisë! toi insistimin me pretekstin që i shoqi kishte - Hej, nuk është faji im që të desha.Prob- E kishte pasur kaq të vështirë të merrte veten dëshirë të kalonte pak kohë vetëm me djalin, lemi je ti, që s’di çfarë do! Kështu e sheh Ina humbjen tragjike të nga mënyra si u ndërpre lidhja e tyre. U ndanë pa praninë e saj. Do të dish diçka: Ndjeva dhimbje që shpër- prindërve të saj. Ajo asnjëherë nuk ka luajtur pa asnjë paralajmërim dhe pa asnjë preteks real Ina ishte e bindur që ajo këtë gjë po e bënte dorove dashurinë që të dhashë pa kushte, por rolin e viktimës me të tjerët, kur shihte reagimin apo ireal që mund të përdoret në të tilla raste. për të, gjithsesi, e dinte që takimi do t’i bënte kur po të shoh sot në këtë gjendje, po ndjej e tyre tek e kuptonin që ishte duke u rritur pa Nuk iu duk shokuese ndarja si veprim që mund mirë dhe do ia qartësonte edhe më shumë men- dhimbje për ty. prindër. Megjithatë, është e vetëdijshme që nëse ta marrin dy njerëz të cilët vendosin të mos jenë dimet. Të lutem do bësh diçka të fundit për mua? nuk do kishte pasur Adin, vëllain e saj të dashur, më bashkë, por mënyra si erdhi ajo ndarje. nuk di si do të kishte marrë jeta asaj.Ai është Kishin investuar shumë në atë lidhje, sido- Doli me këto mendime në mendje, duke Nuk i la hapësirë që ai të pohonte apo vetëm pesë vite e tetë muaj më i madh se ajo, mos ai që me muaj të tërë kishte humbur kohë u këndellur edhe më shumë nga ajri i freskët mohonte, por vazhdoi: por jeta e rriti para kohe duke i dhënë një rol pafund duke u munduar ta bënte për vete dhe pranveror që iu përplas fytyrës dhe shikimeve prindëror para se të bëhej vet i tillë. duke e bindur që ndjenja e tij ishte e pastër dhe dashamirëse që i dhuronin kalimtarët e rastit. - Qerasi me një pije të gjithë këta miqtë Ina lumturohej tek e shihte që dashuria e e vërtetë. Ai ia përsëriste shpesh që ajo është Ndjesitë që po përjetonte në këto momente, ia e t'u dhe tregoju sa kohë të është dashur të madhe që kishte për të shoqen, e bëri edhe më personi që gjithmonë kishte ëndërruar. përforcuan edhe më shumë vendimin që kishte rrëmbeje vëmendjen time.Vetëm vëmendjen, human. E shoqja iu gjind pranë në tragjedinë - Projektimi im për femrën ideale ka qenë marrë për të dalë nga banesa. se për dashurinë, eh për të, duhet të flasësh një që i pllakosi por edhe tani, në çdo veprim që shëmbëlltyra jote, i thoshte shpesh pas mar- Sa hap e mbyll sytë, e gjeti veten para lokalit natë të gjatë dimri. ndërmerr.Tek i sheh bashkë duke kuvenduar rëdhënies pasiononte që përjetonin bashkë. ku e kishin lënë të shiheshin. Çuditërisht kaf- për gjithçka që i shqetëson dhe lidh bashkë, Ina Gjithmonë e kam përfytyruar vajzën e ëndrrave eneja ishte pothuajse bosh dhe një gjë e tillë i E gjuajti kartëmonedhën në mes të tavolinës shpeshherë pëson shpime zemre, por në këto të mia me këtë elegancë fizike, shikim të butë dha mundësinë të zgjidhte një vend të kënd- së tyre, e me një cinizëm të lehtë dhe një qetësi raste nga kënaqësia që ndjen kur i sheh aq të dhe buzëqeshje të ëmbël, vazhdonte përshkrim- shëm ku mund të habiste veten duke shikuar absolute iu drejtua përsëri: lumtur. in rreth vetive të saj, duke e bërë të ndjehej mirë. pamjen nga jashtë, por edhe të shihte ardhjen e Ishin fjalë të kësaj natyre që i thuheshin shpesh mikes së dashur. Zuri vend qetë dhe interesimit - Pësove gjë zoomorfozë? Hajt se të kalon! E adhuron mënyrën që kanë gjetur për të ato që e bënë Inën të lejonte depërtimin e tij në të kamerierit për të marrë porosinë iu përgjigj përballuar realitetin e tyre. çdo pore të qenies së saj. duke kërkuar një espreso të gjatë dhe ujë me Ia preku lehtë faqen e djathtë me gishtin Nuk është vetëm dashuria që i mban bashkë, limon. tregues dhe të mesit, i dhuroi një buzëqeshje është ndjenja e lartë e respektit që kanë për njëri- Ina e mori si të mirëqenë një thënie që kishte Po shijonte kafenë për të cilën ia kishte të shtirur dhe vazhdoi me hapa të sigurtë drejt tjetrin.Partneriteti është çelësi i lidhjes së tyre. lexuar diku në një revistë letrare. Ata ishin në ndjerë shumë mungesën, e befas ajo i ngeli në daljes. Ina mendon se ka një vëlla të përgjegjshëm fillimet e lidhjes së tyre kur lexoi që mashkulli grykë. S’po iu besonte syve tek pa të futej në të që është një baba i drejtë për djalin dhe do të i cili i thur fjalë dashurie pas konsumimit të njëjtën kafene njeriun që më së pakti donte të Asgjë nuk pipëtinte, përveç zhurmës së jetë i tillë edhe për vajzën që së shpejti do ti vijë një marrëdhënie seksuale të dashurës së tij, i shihte atë ditë. takave të saj dhe kamerierit që po nxitonte ti në jetë. ndjen vërtet ato që thotë. Ajo gjithmonë i sheh Ai ishte i shoqëruar me një grup djemsh që hapte derën. me skepticizëm studimet e ndryshme që bëhen mund të ishin kolegë të tij të punës. Nuk ia ka thënë kurrë, por në thellësinë e për çështje sociale, sepse i duket njëjtë sikur të Përballja me ajrin e freskët pranveror, i krijoi qenies së saj, i ndjehet falënderuese se falë tij, dalësh në qytet me disa pyetësorë në dorë, të Sapo e pa të ulur aty, ai disi u gjallërua. Filloi dëlirësi pafund... Diel, 13 korrik 2019 kritikë ••• 11 Narracioni i një bashkëbisedimi

Remzie J. ZEKOLLI Miftar Kurti “ Magjia e Ligjërimit” Republikës së Kosovës. Intervistë me poetin dhe profesorin, Agim Vinca. Botime "Artini" , Prishtinë, 2019 3. Njohës i mirë i rrethanave politike. Nuk u muar kurrë me politikë “Jeto për të rrëfyer” Gabriel Garsia Markez. Në vazhdimësinë e leximit të librit Profesori, Agim Vinca,në këtë libër “Magjia e ligjërimit”, më për së afërti po e rrëfen jetën, fëmijërinë rininë, shkollimin, njohim poetin dhe profesorin, Vinca edhe si krijimtarinë e tij të pasur poetike, studiuese, njohës i mirë i rrethanave politike, jo vetëm kritike etj. Kujtesa fisnike, e pasur, jetësore të asaj shqiptare, por edhe më gjerë. Ideali i dhe lartësimi i proceseve kombëtare që tij është bashkimi kombëtar.Është kundërsh- ndodhën në viset autoktone Dardane, janë tues i madh ndaj oligarkisë qoftë në Shqipëri, shtyllat themelore të kompozicionit të këtij ashtu edhe në Kosovë, Tetovë etj. Ai mes të libri.Kjo strukturë, ngërthen në vete shtatë tjerash, pas luftës në Maqedoni do të shpre- njësi tekstore që kanë simbolikën e 70 vjetorit hej:"Shqiptarët pas luftës fituan pak, apo të të lindjes së profesorit Vinca dhe albumin me mos them aspak. Përdorimi zyrtar i gjuhës fotografi.Libri fillon me parathënien e autorit, shqipe ende nuk është realizuar ashtu siç e Miftar Kurti e cila është mjaftë tërheqëse për kishte përcaktuar marrëveshja e Ohrit."Ai lexuesin, pasi kemi para vetes një libër tejet i njihte shkëlqyeshëm rrethanat politike, të të veçantë dhe specifik në letërsinë kombëtare proceseve të kohës.Ai nuk u rreshtua kurrë në shqiptare.E veçanta e këtij libri është stili i të asnjë subjekt politikë, as në LDK që në vitet rrëfyerit, bashkëbisedim me një personalitet e 1990 ishte bërë një lëvizje gjithëkombëtare. të rrallë të letrave të kulturës dhe çështjes Vinca, hapur shprehte pakënaqësitë e tij për kombëtare shqiptare. Autori i librit është ritmin e ngadaltë të zgjidhjes së çështjes së nxitës i udhërrëfimit fisnik e të sinqertë të Kosovës edhe pse mirë e dinte se çdo gjë nuk poetit rebelues shqiptarë përmes pyetjeve që ishte në dorën e Kosovës. ia parashtron bashkëbiseduesit të tij. Është fakt në raste të tilla, nuk është lehtë të par- tij, mbresa të pashlyera dhe që gjatë do të Pjesëmarrës i demonstratave të vitit 1968, ashtrosh pyetje, duke ditur se cilin intervis- më mbetet në kujtesën time është, bojkotimi kundër mohimit të përdorimit të simboleve 4. Lexues i pasionuar, punëtor i palodhur tues ke përpara, edhe përgjigjja varet nga ajo i mësimdhënëses së biologjisë nga procesi kombëtare, mbylljes së shkollave. Vincën, e shkencor, krijues i rebeluar se si parashtrohet pyetja, pra janë të lidhu- mësimor në gjimnazin e Strugës, në të cilin shohim pjesëmarrës në demonstratat e vitit Agim Vincën, si punëtor të palodhur shken- ra ngushtë midis tyre.Autori, Miftar Kurti, profesori ishte gjimnazist apo dhe marrja e 1981, në të cilat kërkohej e drejta e popullit cor, më shumë se të tillë, e njohim edhe përmes ka qenë shumë i kujdesshëm që në fillim të këngës në gjuhën shqipe në maturë.Qysh në shqiptarë për Republikë, e cila na mohohej. këtij bashkëbisedimi të Kurtit me profesorin e secilës njësi strukturore të tekstit t'i paraprijë këtë moshë, Vincën, e shohim si personalitet Mbështetës i UÇK, angazhimi i tij nëpërmes tij të dashur. Arsenalin e tij krijues e përbëjnë me nga një parathënie, në mënyrë që lexue- kundërshtues, apo rebelues ndaj së keqes.Në presidentit të Shqipërisë Mejdani, që amba- një numër i madh i krijimeve të tij. Ai kon- si ta kuptojë më lehtë përmbajtjen e njësisë këtë kontest, e keqja ishin sllavo - maqedo- sadori amerikan në Tiranë të ndërhyjë për tribuoi si poet, historian i letërsisë, metodist, vijuese. nasit, të cilët përdornin çdo metodë për t'i zhbllokimin e kampit në Bllacë, është veprim eseistë, përkthyes, antologjist. E gjithë kjo vep- nënshkruar shqiptarët; siç ishte përpjekja e aq sa human dhe shumë patriotik, fisnik dhe i rimtari voluminoze letrare ka vetëm një emër, 1. Një titull simbolik e metaforik guximshëm i profesor, Vincës. AGIM VINCA. Ai përmend edhe personalitete Titulli i librit ngërthen në vete një thellë- Në aksionin gjithëkombëtarë të shquara të kulturës shqiptare midis tyre edhe si shumëdimensionale të të rrëfyerit, është për pajtimin e gjaqeve,ishte Nolin, Naimin, Migjenin, Konicën, Kadarenë simbolikë dhe metaforikë. Fjala "magjia",në një veprimtar i pashoq, aq sa etj. Shpreh habinë për Kadarenë, edhe pse u kontekstin apo në rrethanat e këtij narra- s’do të mbetej indiferentë, në nominua disa herë për çmimin Nobel, ai ende cioni, (pra bashkëbisedimit të Miftar Kurtit një proces ku populli hapur nuk u bë laureat i tij. Ky libër është një histori e me poetin dhe profesorin e nderuar, Agim përgatitej të luftonte vetëm tërë e poetit, krijuesit, personalitetit të kulturës Vincën), mund ta perceptojmë, në plan të me një armik, ai ishte Serbia. shqiptare i cili me punën e tij të zellshme, bëri parë si një guxim intelektual të autorit për të Ai përhapi idenë për projek- që poezia e tij e përmes tij edhe ajo shqiptare të intervistuar profesorin e që atë bashkëbisedim tin gjithëkombëtar për për- dëgjohet edhe në manifestime ndërkombëtare, për ta strukturuar në tekst. Plani i dytë dhe dorimin e një abetare unike Izrael, Itali, Hungari etj. Vinca suksesshëm ka më i gjerë është se autori na sjellë aftësinë e për popullin shqiptarë kudo depërtuar në artin ndërkombëtar të poezisë. jashtëzakonshme dhe forcën e madhe krijuese që ai jeton. Në kontest të kësaj Bota na njeh përmes letërsisë, ajo është gjuhë dhe atdhetare të profesorit Agim Vinca për ta në librin, "Struktura e zhvil- ndërkombëtare që na lidh me botën e në këtë bërë masën për vete. Është magjia e së vërtetës limit të poezisë shqipe" (1945- lidhje me botën krijuese e letrare shqiptare të cilën profesori e tha ballëhapur dhe pa frikë 1980), profesori do të thek- pse jo edhe botërore Vinca e ka vendin meri- çdo herë, në çdo kohë dhe në çdo rrethanë. sonte: ” Ekziston një letërsi tor të tij. Mos anëtarësimi i poetit VINCA në Agim Vinca kurrë nuk mbeti indiferent ndaj shqipe, ashtu siç ekziston edhe ASHAK, na bënë të reflektojmë jo vetëm me kalvarit që përjetoi kombi shqiptar në viset një kulturë kombëtare, me një fjalë, por edhe me vepra se letërsia, kultura, Jugosllave, por edhe në Shqipëri. Fjala, “e gjuhë e një komb” Vinca, është shkenca kurrësesi, nuk duhet të politizohen, ligjërimit”, e, është lidhës mes fjalës "magji" ithtar i madh i bashkimit kom- por t’u hapin rrugë vlerave fisnike kombëtare dhe "ligjërim" që shpërfaq gjithë ligjërimin bëtarë. Fuqishëm e mbështes pa marrë parasysh mendimet politike. Të që bëri profesori më bashkëbiseduesin e tij mendimin e profesor Vincës, mësohemi njëherë e përgjithmonë të dimë në këtë libër. se proceseve të mëdha globale ta çmojmë mendimin ndryshe, sepse siç do gjithherë, u paraprijnë nismat shprehej poeti Rexhep Elmazi “ Mendimi 2. Rrëfim për fëmijërinë dhe sfidat e e vogla që qëllimin e kanë im, askënd nuk e vret”. Shprehja e mendim- jetës, revolta e poetit ta ndryshojnë gjendjen e it ndryshe është vlerë e çmuar njerëzore së Pjesa e parë e librit “Mes çizmes serbe popujve.Vinca, nuk duron- cilës duhet t'i japim rëndësi të madhe edhe ne dhe opingës maqedonase”, shpërfaq gjen- te që ndonjë veprim politik si shoqëri. AGIM VINCA ËSHTË VLERË E ezën e familjes së poetit Vinca, fëmijërinë, të shkonte kundër popullit PASTËR E KOMBIT SHQIPTARË, TITUJT shkollimin, vështirësitë që përjetoi profesori shqiptarë. Ai dha dorëheqje NUK E BËJNË NJË NJERI TË DASHUR jo vetëm në vendlindjen e tij, por edhe si stu- nga posti i bashkëdrejtuesit të PËR POPULLIN, POR THJESHTESIA DHE dent në Kosovë. Është ligjërim, i cili rrëfen Arsimit në kohën e UNMIK- AFËRSIA E TIJ ME POPULLIN. TË TILLË E rrugëtimin fisnik, jetësor, krijues dhe atdhetar ut, ai nuk ishte servil, as puth- TAKOVA VINCËN EDHE PERSONALISHT, të nderuarit profesor, Agim Vinca. Intervista ador i të pushtetëshmve, por POR EDHE PËRMES LIBRIT TË KURTIT, ngërthen në vete, përsiatjet që përjetoi, poeti, realitetin ballëhapur e shikon- PËRMES BASHKËBISEDIMIT ME TE. Fale- historia e tij pashmangshëm është histori e te drejt në sy.Me pjesëmarr- minderit profesor për çdo gjë që i dhe atdheut popullit të cilin mendjendrituri ynë, Vinca jen e tij në demonstratën e dhe kombit! Faleminderit që asnjëherë nuk u me plot të drejtë e quan “ Populli i pandalu- mohimit të drejtave elementare të popullit vitit 1968, ku kërkohej Kosova Republikë, dorëzove ndaj asnjë politike! Vazhdo të ecësh ar”. Ky popull, asnjëherë nuk u dorëzua ndaj shqiptarë me theks të veçantë në Maqedoni, çuditërisht më përkujton Hygoin e madh, i cili vetëm vertikalisht! Faleminderit autor i librit asnjë uragani. Poeti, qysh fëmijë, e urrente mohimi i komunikimit në gjuhën amtare. luftonte monarkinë për të mbrojtur Repub- që na dhurove një margaritar të letrave shqipe! padrejtësinë.Në këtë bashkëbisedim, mes Kundërshtues ndaj mohimit të drejtave kole- likën.Mendoj se edhe sot popullit shqiptarë shumë rrëfimeve interesante të fëmijërisë së ktive të shqiptarëve në viset e ish Jugosllavisë. i duhet një Hygo që ta mbrojë shtetësinë e Vushtrri, më 06.06.2019

E Diel,13 korrik 2019 12 ••• reklama

• Program mesimor i bazuar ne United States Common Core • Libra te rinj Common Core per te gjitha klasat. • Mesime te shekullit 21 me permbajte hibride te klasave/teknologjise. • Raportim i notave online si dhe menaxhim i mesimeve me ane te programit Alma. • Biblioteka Questia me me shume se 94,000 libra akademik dhe me shume se 14 milion revista, gazeta, e artikuj nga me te ndryshem. • Transparenca, ne jemi e vetmja shkolle ne Shqiperi qe u tregon prinderve rezultatet e testeve nderkombetare te nxenesve. • Arritje te dokumentuara te nxenesve, rezultatet e tyre jane rritur ne menyre ekuivalente me ato te moshatareve te tyre ne Amerike gjate tre viteve te fundit. • Vendndodhja – Ne jemi te vendosur ne qender te Tiranes, perballe Ambasades Amerikane. • Cmimi – Ne kemi cmimet me konkurruese e me te uleta nga shkollat e tjera private rajonale. Ne AIS ju paguani per nje arsim cilesor te nxenesve tuaj dhe jo vetem per nota te stampuara per te paguar kostot e ndertimit. Ne shpresojme qe ju te vini dhe ta shihni vete diferencen ne integritet qe i ndihmon nxenesit tane qe te mesojne. Qellimi yne eshte qe te pergatisim nxenesit tane per te konkurruar dhe per te patur sukses ne universitete nderkombetare qe ata do te zgjedhin ne te ardhmen. EJANI DHE SHIHNI DIFERENCEN NE AIS!

Albanian International School Tel:+355 42 273 488 Rruga e Elbasanit # 24 Tirana Mob:+355 69 47 46 856 across from the U.S.Embassy Website: www.ais-tirana.org

CMYK E Diel, 13 korrik 2019 reklama •••

Adresa: Lagja Qendër Shëngjin Shëtitorja" Willson" 50 metra nga posta e Policisë Tel: +355 69 301 8670

CMYK E Diel,13 korrik 2019 14 ••• studim

Tregimet përshkruajnë qartë, me realizëm dhe me patos njerëzor Viron Kona, shkrimtari shqiptar që sjell realitete të botës moderne në Shqipëri

“Ajo që më ka bërë më shumë përshtypje në krijimet e z. Kona është se ato janë pjesë të rëndësishme të jetës, personazhet janë tipa dhe karaktere që i ndeshim në jetë dhe në shoqëri, ata me dikë na ngjasojnë, diku i kemi parë dhe kemi bashkëbiseduar, me ata udhëtojmë dhe ëndërrojmë, ata janë njerëz të kësaj shoqërie, dje dhe sot. Por ka dhe diçka tjetër, fabulat dhe personazhet e këtij shkrimtari lëvizin lirshëm dhe shfaqen të vërtetë.”

Nga Fran Gjoka

1. Kam shkruar shpesh herë për letërsinë e Viron Konës. Edhe të tjerë kanë shkruar dhe, besoj edhe në të ardhmen do të shkruajnë. Dhe arsyeja mendoj se është origjinaliteti dhe forca tërheqëse e krijimeve të tij letrare, subjektet realiste dhe mësimdhënëse që ai di të thur aq mjeshtërisht, veçanërisht për fëmijët dhe të rinjtë. Por ka dhe diçka tjetër që të tërheq te ky shkrimtar, një vlerë që e gjejmë rrallë në krijimtari, por që të tërheq aq shumë ku e lexon: pas hapi vlerat më të mira të shqiptarisë. rralla, që s`ka sesi të mos tërheqin vëmendjen të ndjejmë respektin dhe të rikthejmë edhe ne SINQERITETI. Kjo cilësi njerëzore shfaqet duk- Viron Kona ka dhe një cilësi që rrallë e e studiuesve dhe kritikës. Publicisti Ibrahim traditën e të parëve tanë që ishte në nivel me shëm tek afro 45 librat e tij, vëllime me tregime, gjejmë te të tjerët. Ai kudo që ka lëvizur nëpër Hjdarmataj ka shkruar një libër voluminoz që i traditat e kombeve të zhvilluara”. novela, romane, poezi, epigrame, fabula për të botë, kryesisht nga halli, ka sjellë në atdhe vlera kushtohet Viron Konës “Blerim i një fushe me fëmijë dhe të rinj, por edhe për të rritur. Ajo që që shërbejnë, që nxisin apo edukojnë, ato janë krijime të bukura”. Bashkim Saliasi ka në shtyp 2. më ka bërë më shumë përshtypje në krijimet e sa artistike dhe me bukuri emocionale, aq edhe librin “Parnasi sheh me bisht të syrit”, kurse, Viron Kona shkon vazhdimisht në Suedi. z. Kona është se ato janë pjesë të rëndësishme tronditëse dhe demaskuese. Viron Kona shkoi unë, autori i këtyre rreshtave, kam në duar librin E ftojnë shpesh edhe atje por edhe këtu në të jetës, personazhet janë tipa dhe karaktere që refugjatë në Greqi, siç shkojnë të gjithë refug- “Si thoni vogëlush, nisemi!” ku kam shkruar Shqipëri të flas për Suedinë dhe veçanërisht i ndeshim në jetë dhe në shoqëri, ata me dikë jatët, nga halli për të rregulluar paksa ekzist- marrëdhëniet interesante të këtij shkrimtari me për dy kulturat dhe dy letërsitë shqiptare dhe na ngjasojnë, diku i kemi parë dhe kemi bash- encën e familjes së tij. lexuesit e tij më të dashur, fëmijët. Mendoj se suedeze. E shohim edhe në filma dokumen- këbiseduar, me ata udhëtojmë dhe ëndërrojmë, Nuk solli dot para, por shkroi “Drithërimat e është me vend të citoj këtu karakterizimin që i tarë, ku ai është ndër personalitetet, të cilit i ata janë njerëz të kësaj shoqërie, dje dhe sot. Por yjeve” një roman me fuqi të atillë mbresëlënëse, bën Viron Konës, poet, përkthyes dhe publicist kërkohet të shfaq mendimet dhe konsideratat ka dhe diçka tjetër, fabulat dhe personazhet e që do të mbetet edhe në dekada dhe do të dësh- shqiptar – suedez Sokol Demaku, cili në një nga për njerëz të rrallë, dijetarë dhe albanologë këtij shkrimtari lëvizin lirshëm dhe shfaqen mojë për jetën shqiptare të fund mijëvjeçarit të artikujt e tij e përcakton kështu Vironin: “Rrallë të shquar, siç është dhe rasti i albanologut të të vërtetë. Ata nuk janë artificialë, apo thjesht dytë dhe fillimit të mijëvjeçarit të tretë. Për atë herë kam pasur fatin të njoh një temperament të njohur suedez Ullmar Qvick(Kvik). Në filmin imagjinarë e të montuar, nuk janë robotë e roman është shkruar kaq shumë saqë artikujt këtillë të pasionuar pas ngjarjeve interesante dhe dokumentar “Ullmar Qvick – ambasador i kul- makina, por njerëz me emocione dhe ndjenja, mbresëlënës dhe emocionues i kalojnë disa herë me vlerë për letërsinë, duke shkruar tregimet e turës shqiptare në Suedi” - Portret kulturor me gjak dhe nerva, që mendojnë, zemërohen, faqet e vet romanit. Por për atë roman do flasim tija aq mjeshtërisht dhe me një kreativitet që lex- – Regjisore: Fitore Rubovci, mund të themi se qetësohen, meditojnë, ëndërrojnë, gëzohen dhe një herë tjetër. Dëshiroj të them se Viron Kona uesit i japin kënaqësi në lexim. Ai, sa unë shoh Viron kona ishte shtylla e këtij dokumentari. qeshin, ata janë dembelë dhe punëtorë, ata janë shkoi në Budapest ku kreu një operacion të këtu, frymon duke jetuar përmes shkrimeve, Aq shumë njohuri ka ky shkrimtar për Suedinë njerëzit të zakonshëm dhe dijetarë, mësues, dhe rëndë të pankreasit dhe solli prej andej novelën përmes përshkrimit të ngjarjeve, përmes njerë- dhe suedezët e, veçanërisht për shqiptarët atje, akademikë, krijues dhe atdhetarë. Aq më tepër e shkruar me shumë emocion dhe art “Dëgjoma zores duke kërkuar të deshifrojë përmbajtjen saqë shumë njerëz e kujtojnë se ai banon jeton sot, kur bota është kaq e hapur ngjarjet dhe per- zemrën, Budapest!” të cilin shoqëria e avionëve e brendisë së vlerave, motiveve dhe ideve, por në Suedi. Por, jo, është tjetër arsye që Viron sonazhet e krijimtarisë së Viron Konës, vepro- të asaj kohe “Malev” e shpërndau në avionët sidomos ato rrugë që shpien nga konkluzionet Kona është bërë një mik i përhershëm i Sue- jnë në hapësira të gjera tokësore dhe detare, ata e linjave të saj, gjë që ishte një vlerësim emo- e ekzistencës së disa rrënjëve të përbashkëta disë dhe i kulturës së saj: LIBRI. Më saktë libri lëvizin nëpër botë, gjallërojnë dhe jetojnë në cionues e mbresëlënës për librin dhe autorin saj. njerëzore pa marrë parasysh se në cilën hemi- Bubulino, fitues i çmimit të Parë të UNICEF, marrëdhënie mes tyre dhe me popujt e tjerë të Tashmë, me sa kemi dijeni, ai libër i përkthyer sferë të tokës njeriu jeton dhe frymon. Dua ta kur kjo Organizatë Botërore e Fëmijëve festoi botës, përpiqen të integrohen por edhe të trego- nga Thoma Dardeli, pritet të shikoj dritën e them edhe këtë se në ditët e sotme nuk është 60 vjetorin e themelimit të saj. Por Bubulino jnë personalitetin tyre, sikurse ata nuk janë të botimit në Hungari. e lehtë të gjesh një të tillë, që të ketë shëtitur është edhe libri më i mirë fitues i Panairit të rënë nga qielli, por janë si të gjithë popujt në çdo Viron Kona shkoi në Turqi, në krye të një kaq shumë, gjithmonë i qetë, i ngadalshëm, librit “Tirana 2006”. vend të botës, ata jetojnë në vorbullat e përpjek- Ansambli të Këngëve dhe Valleve dhe solli nga me shumë krenari në punën e tij dhe të sjellë Në vitin 2010, Vironin erdhën e takuan jeve, kundërshtime dhe betejave, veçanërisht në Turqia romanin “Yje mbi Bosfor”. Ka shkuar në truallin e tij aq shumë mendime dhe ide rektori i shkollës “Fjardingskolan” të Borasit frontin midis të mirës që triumfon dhe të keqes disa herë në Suedi dhe ka sjellë prej andej 6 njerëzore qëllim mira, të cilat do gjejnë vend Per Kettisen, së bashku me mësueset Annette që vepron e maskuar dhe tinëzisht. Ata shfaqen libra... Një shkrimtar i palodhur, që shkruan dhe shprehje besoj tek gjeneratat e reja, të cilat Ekelund dhe Sonja Persson. Ata shoqëroheshin si luftëtarë të përparimit, duke manifestuar hap në të gjithë gjinitë, me një korpus veprash të kanë nevojë për këtë kreativitet, sepse duhet nga poeti, përkthyesi dhe publicisti i njohur Diel, 13 korrik 2019 studim ••• 15 shqiptar-suedez Sokol Demaku. Qëllimi i Autori kërkon t’u japë tregimeve një pamje, bisedës ishte njohja e letërsisë së Viron Konës ndjesi dhe përmbajtje të caktuar, subjekt të dhe përzgjedhja për botim në gjuhën suedez arrirë dhe vlera artistike. Kjo për vetë faktin të librit të tij “Eh, more Bubulino!” Që nga sepse lexuesi i tij kërkon diçka të re, koncep- koha përkthimit të atij libri dhe përurimi tim unik të materialit letrar dhe këtë autori e madhështor të tij në Suedi, Viron Kona shkon arrin me mjeshtëri. Kështu tek tregimi “Inga shpesh herë i ftuar në takime dhe bashkëbise- dhe Cezarina”, autori ngre një problem nga më da me fëmijë, të rinj dhe të rritur, shqiptarë të rëndësishmit për shoqërinë njerëzore dhe, dhe suedezë, por dhe nga kombet e tjerë. Ai gjithë këtë e jep nën nocionin artistik “Jetojmë shkon dhe vjen gjithnjë i ngarkuar me mbresa, në të njëjtën shtëpi të përbashkët,në të njëjtin emocione të cilat i shkarkon në librat e tij. Ka rruzull tokësor. Jemi miq, vëllezër dhe motra…” shkruar deri tani kushtuar Suedisë dhe bash- Në këtë përmbledhje ndihet kultura e këkombësve shqiptarë atje librat: “Bukuri sue- institucionalizuar e të shkruarit dhe njohja pro- deze”, “Për ju miqtë e mi”, “Zonja nga Borasi”, fesionale. Dy janë simbolet artistike që zotëro- “Ju dua më shuam se veten!”, “Poleni viking” jnë në këtë vëllim, zogjtë dhe lulet, të cilat janë (me bashkautor), “Kur vjen Sokoli”, ndërkohë sinonim i jetës së lire. Në tregime gjallon jeta, që sapo ka mbaruar monografinë “Marigoja lëvizja, e ardhmja. Gjen në këtë vëllim me tre- shqiptare në Norvegji” që lexuesi do ta ketë gime problematika interesante që lidhen me të në duar së shpejti. përditshmen,jetësoren. Me punën plot pasion të prindërve për t`i edukuar fëmijët e tyre si njerëz dhe me vlera shoqërore. Mjaftojnë të lexojmë 3. tregimin “Lulet dhe fëmija”, për të parë sa të Kam në duar librin “Zonja nga Borasi” kujdesshëm dhe njerëzorë ishin prindërit tanë. të Viron Konës. E kam lexuar dhe rilexuar, Duke u nisur nga vlerat e tregimit, autori kalon kam dëgjuar edhe të tjerë të flasin dhe të suedez e botëror, kishte në kopshtin e tij mbi se si personazhi kryesor Sadiku, shpëtoi nga në përgjithësime dhe analizën e argumentu- shkruajnë për të, edhe në Shqipëri, edhe në 200 drurë e pemë dhe njihte përmendësh llojet, dënimi politik vetëm sepse dinte të përdorte ar të tipareve qenësore të individit në shoqëri. Suedi ku “Zonja nga Borasi” ka vendlindjen emrat dhe cilësitë e tyre, ashtu siç ne njohim makinerinë e rendë të shpimit të tuneleve Duhet theksuar se, ky vëllim me tregime i autorit dhe ku shkrimtari ynë ka marrë temën dhe shkronjat e alfabetit. Këtu bien në sy analizat e “Promeks”, por kjo ngjarje e hidhur për kohën, të mirënjohur Viron Kona, aq i pëlqyer edhe frymëzimin. Është një libër me tregime, që sakta dhe konkrete të autorit, njohja e thellë e e ngritur në art nga mjeshtri Kona, bëhet më e nga lexuesi suedez, qëndron afër realitetit të në tërësinë e tyre i lidhin motivet përbash- objektit për të cilën shkruan, ndriçimi i tij nga këndshme, më mbresëlënëse dhe aq më tepër sotëm, sepse ai hyn në botën e shqetësimeve këta të dy popujve miq, shqiptarë e suedezë. kënde të ndryshme, fryma emocionale dhe qën- merr karakter njohës për të rinjtë tanë. e të ëndrrave të njeriut, sepse materiali jetësor Shkrimtari me mprehtësinë dhe aftësinë e tij drimi realist, si dhe preokupimi për të shtruar Tregimet përshkruhen qartë, me real- gjen këtu një trajtim filozofik. Nga ana tjetër, krijuese, arrin t`i afrojë kulturat dhe motivet dhe zgjidhur probleme aktuale me jetën e sotme. izëm dhe të përshkruar me patos njerëzor, përdorimi origjinal i figurës, personazhit artis- jetësore të këtyre dy popujve, duke vënë në E bashkë me të dhe mësuesja e mrekullueshme natyrshmëri, vlera jetësore që afirmojnë arritje tik krijon një diapazon të gjerë intonacionesh dukje vlerat dhe të përbashkëtat e tyre, duke shqiptare Ollga, e cila e adhuronte lëndën e novatore në këtë stil, prandaj autori është i ëmbël artistike - tregimtare, duke krijuar një ritëm të zbuluar njëkohësisht vlera të mëdha njerëzore saj, adhuronte nxënësit dhe përpiqej t`i bënte dhe i ngrohtë në trajtimin e ngjarjeve. Kështu brendshëm me idenë dhe tematikën e trajtuar. si dashuria për jetën, dashuria për lirinë, të ditur si botanisti i madh suedez, t`u mësonte ndodh në tregimin “Fotografia në bibliotekën vlerësimi ndaj njeriut dhe gjallesave të tjera, arritjet e tij shkencore dhe të gjitha këto me një suedeze”, ku autori bën një analogji të bukur që Tregimet e Konës kanë një strukture dhe ashtu dhe ndaj natyrës. pedagogji të rrallë dhe emocionuese, që të bën të fisnikëron ngjarjen, ku, 28 Nëntori është ngjarje procedim letrar tipik. Përgjithësisht, para se të Pikërisht këtu nis dhe e shpalos Viron Kona mos e lëshosh librin nga dora. Ndërkaq shfaqet me shumë rendësi dhe në Suedi, ku libri është kalohet tek zhvillimi, paraqitet personazhi në këtë afrim moral, shpirtëror e letrar, nga gjesti tregimi “Çudibërësi”, ku ndërthuren bukur puna një thesar i paçmuar që ka vlera jetësore. Kështu një atmosfere të caktuar, që në pamje të pare human i një gruaja të madhe suedeze, e cila shkencore e Anders Celsiusit, - shkencëtarit ndodh në shtetet e zhvilluara perëndimore. duket sikur s`ka lidhje me ngjarjen, por kjo na pasurinë e saj ua la me testament e trashëgim të madh suedez, që shpiku termometrin dhe Këtu, përdorimi artistik i analogjisë,përmes së ndihmon të njihemi me personazhin para se të kujdesit ndaj zogjve dhe shpendëve. A nuk kujtimeve të fëmijërisë së autorit... cilës shpalosen ritme të brendshme vlerash në futemi në vatrën e subjektit dhe të gjykojmë për ngjason kjo grua me Nënën Terezë, gruan e Tregimet kanë frymë parimore dhe përputhje me idenë dhe temën, paraqitur me veprimet e tij. Edhe kalimi nga pjesa hyrëse në madhe shqiptare, e cila u përkushtua për jetën ndjeshmëri, që karakterizohen nga shije të emocion, imagjinatë dhe mjeshtëri letrare. zhvillimin e ngjarjes në mënyrë graduale dhe deri në sekondën e fundit të frymëmarrjes së holla estetike, gjuhë e gjallë shprehëse, sidomos Meritë e Viron Konës është se ai trajton tema të natyrshme e detyron lexuesin të ndjekë me saj? Suedezët bëjnë gjëra vërtetë të mëdha që i tek tregimi “Promeksi” suedez na shpëtoi nga pak të shkelura më parë. Është aftësia e tij si kujdes fillin e shtjellimit të subjektit. Përjetime shkojnë për shtat qytetërimit dhe e zbukurojnë “pushkatimi politik”, i cili paraqet një ngjarje shkrimtar me një stil të veçantë që përshkruan të tilla,shpresoj se do të ndjejë lexuesi edhe kur më shumë atë. Nëse Nobeli fali pasurinë e tij tipike të realitetit politik të së kaluarës 45 vjeçare ngjarje me një ndërthurje reale mes vendlindjes të lexojë tregimin që pagëzon librin “Zonja nga për ta dhënë atë përvitshëm në formë çmimi të diktaturës në Shqipëri. Është interesant fakti së tij dhe Suedisë. Borasi”, si dhe tregimet “Lisi pranë shtëpisë sim- për shkencëtarët, mjekët dhe shkrimtarët, e”,“Tregtari i bronztë”, “Refreni që përsëritej çdo “Zonja nga Borasi” e fali pasurinë e saj për t`u ditë”, “Laku”, “Lejlekët”, etj. dhënë një hapësirë jetese dhe kushte natyrore Libri “Zonja nga Borasi” u përurua në Suedi, origjinale zogjve, shpendëve që rriten në Rram- në prani të dhjetëra lexuesve, studiuesve, gaze- naparken, në parkun e liqenit pranë qytetit të tarëve, mësuesve, suedezë e shqiptarë, mes të Borasit, në pyllin që gjallëron mjedisin dhe cilëve ndodhej dhe kryetari i bashkisë i qytetit krijon kushte të shkëlqyera për jetesën dhe dhe autoritete të tjera vendore. shumimin e mijëra zogjve. Që nga koha që ajo Në mbyllje të këtij artikulli, po citojmë alban- zonjë e madhe dhuroi pasurinë e saj, ai park ologun e njohur suedez Ullmar Qvick (Kvik), është zhvilluar aq shumë, është zbukuruar dhe i cili në një korrespondencë me shkrimtarin është bërë kaq shumë tërheqës, saqë shkojnë Viron Kona, shkruan: “Miq shqiptarë kudo ku atje si vizitorë njerëz nga e gjithë bota. Ky fakt, jeni! Erdhi një letër nga Shqipëria, jo një letër tërhoqi vëmendjen e shkrimtarit tonë dhe, jo e rëndomtë por një letër si xixë drite në terrin vetëm e shkroi si tregim mbresëlënës artistik, e nëntorit suedez...Një letër që rrezaton opti- por edhe i vuri titullin librit të tij tashmë të mizëm, mirëkuptim, humanizëm, një mesazh njohur. prej një miku shqiptar, i cili përfaqëson vetitë më të mira të shqiptarizmit të gjallë, me rrënjë Per Sjöstrand, rektor i shkollës “Fjarding- kombëtare dhe me frymë internacionaliste. skolan” duke marrë me autograf librin “Eh, Ky nuk është shqiptarizmi i rremë që shohim more Bubulino” nga shkrimtari Viron Kona. Në tepër shpesh, ku njeriu ose shikon kërthizën foto dhe redaktori i librit z. Sokol Demaku. Në e vet pa interes për botën përreth ose rreh vazhdim, së bashku me shkrimtarin tonë, edhe gjoksin duke lëshuar automatikisht fjalë bajate gazetarët suedezë: Erik Jullander dhe Sandra gjoja patriotike...Viron Kona nderon miqësinë Nordin. (Gazeta “Boras Tidning”). tonë, ai nderon popullin e vet duke marrë nga jashtë gjërat pozitive për të krijuar diçka kon- Te libri “Zonja nga Borasi” ka dhe shumë struktive në mjedisin e vet shqiptar. Ai është llojshmëri tregimesh të tjera, motivet e të cilave tipi i njeriut që duhet të shohim më shpesh në gërshetohen me ngjarje e fabula interesante, por kohën tonë kudo, në tërë botën shqiptare, kur edhe duke i integruar ato me tema dhe sub- njerëzit në shumë raste kanë rënë në kllapi pa jekte origjinale nga vendi ynë. Janë tregime kuptuar identitetin e tyre shqiptar dhe rrugën e magjepsëse, intriguese, me stil modern që të tyre drejt së ardhmes. Viron Kona me fjalët e tij përfshin në subjektin e tyre aq tërheqës dhe të përhap vetëm dritë, dhe me këtë dritë sigurisht realizuar. Të lë mbresa të veçanta tregimi “Karl do të frymëzojë shumë nga bashkatdhetarët e Linne` dhe mësuese Ollga e botanikës”, ku ndër- tij...” (Ky fragment i Ullmar Qvick(Kvik) është thuren bukur vlerat shkencore dhe përshkrimet shkëputur nga portali i shoqatës së Miqësisë artistike. Karl Linne`, një botanist i njohur Shqipëri Suedi). E Diel,13 korrik 2019 16 ••• poezi

RRUGA E POETËVE Ç`ka ndodhur vëlla, i tha, Një rrugë, dhe si ka mundësi? Maskarait edhe zoti rrugë i hap, E syve të tij, dhe brirët dredha dredha, Të mos merret me poshtërsitë e tij… Pse s`duken gjëkundi? FALAS Pyjet u rralluan në bredha nga predha E luftës, pa luftë të fundit… Një këngë zogu ngazëllen në ajër. MESJETA Falas për ne. Përveç asaj, Gjë tjetër falas nuk ke… Mesjeta ishte, nuk vjen më, Mesjeta vjen në formë të re, Kur tjetrit shqelmin në fyt i vë, HESHTA Kur dorën ia pret me nge…

VËSHTRIMESH THURIMË Mesjeta thuret në fytyra, Skërmisin dhëmbët nëpër terr, Heshta vështrimesh farkëtohen, E njëjtë me të pasqyra, NGA QAZIM D. SHEHU Në zjarrin e dashurisë së nisur, Thuret e çthuret botë mëkatare, E zbardh njësoj po të njëjtin vrer. Pastaj në ujë arsyesh mjerohen; Në ëndje të mëdha, Dhe kështu thyhen… Nga krahu i majtë zemra del fare, Me një ndryshim, nuk ka kalorës, Strehohet në të djathtën për bela. Por sojli të parasë, RRJETA E MITEVE Për drejtësi, ende Don Kishoti, Një zgollë në të majtën lë, Shkund aventurën me grimasë. Nga krahu tjetër e sodit dhe qan për të… Nga një e papritur e viteve DRITARET E Ndërgjegja mbyllet si një portë, Mjerohet një shekull Më e rëndë se e kështjellave, Dhe rrjetë e miteve SHTËPIVE TË Nuk ka hordhi që ta spastrojë, Këtu ta peshkon emrin. HORIZONTTI Modernitetin prej të vjellash… FSHATIT Në Ballkan Baba im mendjemprehtë, Kufijtë litar lidhur nyje Dritaret e shtëpive të fshatit përhera, Shtyu horizontet vija- vija, Me sëpatë i ndan. Vijnë kaq të ngrohta. Ngaqë përtej s`ia doli vetë,

Zjarre të vegjël që i tund era, Kujtoi se unë do t`ia arrija. FORCË E HISTORISË

Lule në caqe të forta… Me ty kënaqen të tjerët Paska qenë e vështirë, baba, Kur veten ha me dhëmbë, Jo të gjitha do çelen për mua, Ndonëse sa e dobishme, Forcë e historisë diku ndalet, Këtu vetëm me nacionalizëm Veç në errësirë mallin përhapin, Kur i shtyj edhe unë fëmijët ca nga ca, Aktorët e vjetër ikën ,priten të rinj, Mbahesh në këmbë. Më mjafton për kaq t`i dua Me nxitjen tënde të fisme… Populli përherë me fytyrën e liderit shpallet, Edhe nëse jashtë kaloj natën… Populli e humbi fytyrën e tij… HISTORI POETI RRUGA E POETËVE Nuk shënoj histori njerëzish të mëdhenj, S`i kam qejf biografitë, RRJETA E MITEVE Vij nga një fshat me shkëmbenj Me dendësi vargu vjen Neruda MJEGULLA Gjigandë të ngrirë. Dhe ma ngushton rrugën, Nga një e papritur e viteve Si dua yjet që shkëlqejnë, Rruga merr disa rrudha Që të mbushet vetja duhet një tjetër, Mjerohet një shekull Nga një dritë së jashtmi, Kur kujtoj Nerudën… Një fytyrë, një fjalë prej teje, Dhe rrjetë e miteve Mbi fshatin tim qielli profet,

Nëse nuk i bindemi kërkimit të vjetër, Këtu ta peshkon emrin. Hedh yje së larti. Ndal diku dhe një pemë I bie ta mbushim me mjegull. Kur bien yjet nëpër ujra, Një litar rrezje mban në qafë, Kur mjegulla të ikë ,me siguri do vish Në Ballkan Mbi pyje kur bien, Dhe më vijnë në mendje ata që qenë Të shohësh humnerën e thellë, Kufijtë litar lidhur nyje Unë dal tek udha porsi ujk, Poetët inkoshientë gjithë gafë, Do rrish mbi të a nuk do rrish, Me sëpatë i ndan. Lëshojn një ulërimë. Verleni…,kalo, dhe qëndro Këtë s`e di , Dhe nga ulërima dhimbjen mbjell Tek kometa Artur Rembo, Ashtu si mjegulla s`e di ç`fytyrë tjetër mund Në errësirën që s`tronditet, “Ç`jemi ne,thosh ai, të ketë… Me ty kënaqen të tjerët Më tepër yje ndizen në qiell, Kometë në një vazo” Kur veten ha me dhëmbë, Që unë të shoh vitet. Ku e gjete këtë varg, gjeni Këtu vetëm me nacionalizëm Vitet që i lashë të bukura, Se me të më plase. Mbahesh në këmbë. Tek ky fshat malor, Rend shpirti im në muzg, Kujtova se ishin flutura Eshkë e ndezur nga një xixë, Kur gjëmonin stinët në kor. Po tymin s`ia sheh kush, MALËSI Ato stinë ende mbaj, As zjarrin që s`përton të ndrisë… Si biografi të vargut tim, Nuk kam nevojë për asnjëri Në lakuriqësi gjelbërimi,kodra ,brigje, gërxhe, Dhe atë fshat nuk e ndaj Përderisa shoqëri më bëjnë Enumeracion naimjan. AI NGRITI GURIN Me asnjë vegim… Nerudë,Rembo,dhe çdo varg i ri, Shtëpi të shpërndara, një në kodër,tjetra në Që fytyrën e tyre imagjino… luginë, Ai e ngriti gurin e vuri në majë Ndaj do ta quaj rrugë të poetëve, Ç`jetë individuale ,të lirë,shok me vetminë, Sizifi e pa me habi, +++ Edhe pse kush poezinë s`e do, Mbajte, o malësori im mbi shpinë? Kush ia mundësoi këtë të pangjarë, Mjafton që një njeri të ecë në të netëve Kotësia të ecë kaq mirë. Jam fshatar, Dhe me poezinë e tyre tento, Fshatin e dua, Qoftë t`ua kujtojë në një bisedë të kafeneve, Fshatin e braktisa, Në këtë rrugë që kafenetë i ngop dhe i mjero… Fshati më përzuri Bari i tij, Lulet, Mëllenjat, Si pingërima KAPROLLI Nëpër gështenjat, Më zhuzhijnë në kokë Me të hidhurin sinqeritet Pyjet e rralluara na thonë Që s`më hyn në punë Se ai qenka personazh përralle, Në qytet. Tani

Për kullota digjen livadhe…

Butësia

Diel, 13 korrik 2019 poezi ••• 17 ËMBËLSI E HIDHUR MË TË MIRËN

fluturojnë PËR TY Dhe relacioni – kafaz për ta është shumë i ngushtë.

2011

ÇAST NGA NAPOLI

Manastiri i Shën Kjarës Gurët pikojnë djersë shekujsh Ajri përreth ka një tingull të argjendtë. Dafina SYLA S’e di pse fytyrën e Kjarës Shoh në fytyrën tënde, Motër e një gjaku e një gjuhe Që rroke duart me mua. KA KOHË Poezi nga KLARA KODRA Kënga nga buzët na fluturon si zog i palindur Kakohëqëhesht Kërkon folenë e vet kakohëqënukbëzaj Te këta gurë të rilindur. kakohëqë as frymëmarrjen dëgjoj vetëmvëzhgoj 1998 Sashumëkampërtëthënë GJUHËT asgjëpërtëlënë Kakohë qëaskushnukkakohë Dy gjuhë më kanë falur prindërit, përkohë Një të këtij dheu NË TRENIN ROMË – NAPOLI Dhe një të dheut përtej detit E humburnëabsurditet Poezia më ka dhënë një të tretë nëvirtualitet Që flitet në tërë Planetin. Mes dritash rend treni, i shpejtë si drita paknjerëzi Lundroj e sa s’mbytem shumëpafytyrësi 2019 Në oqeanin tërë rrëzëllime mëshumëbukuri Rëndon aq shumë fallco me tepri Kjo çantë e vogël sijetanëkëtëshekull. Ka tërë shqetësimet e PAKOHËSI Shqipërisë sime. SHEKULLI I RI Kam qenë gjithnjë jashtë kohe, 2001 Herë më e vjetër se vitet e mia, Shekullinjëzet e një Herë më e re. mëshumëdituri mëpakmençuri Ashtu në mënyrë të çuditshme DIELLI I ROMËS telefonave - mençurinë Kam përjetuar teorinë e relativitetit. njerëzimit - diturinë Me cilën krijesë ngjaj vallë ? fëmijëtqetësohen me mençuri Më duket se i ngjaj vetëm detit. Floriri i këtij dielli Interneti - lumturi Thinjat në kokë m’i përflak, sapakdashuri 2019 Floririn e këtij dielli çdoherë e mëpakrini Dua ta mbledh pak nga pak, botarrotullohet O, floririn e këtij dielli njerëzimi, njerëzia DUKE SHKRUAR RELACIONIN S’ka kuletë ta mbajë, jo, aspak. tëmosharrohet. O, floririn e këtij dielli PËR PLANIN Si ajrin (e punës shkencore) Si valën Dot s’e kap. PRANVERA Po floriri i këtij dielli Plani duhet bërë gati Më ka hyrë në gjak. Luletdukenmëbukur Dhe shifrat duhet të jenë të sakta kurkadritë Se ne po bëjmë shkencë. 2004 detiështëikthjellët Po shkenca jonë është për letërsinë kurkadritë Dhe letërsinë s’mund ta futësh peshqitshihen në shifra. kurkadritë Dhe bukurinë s’mund ta futësh ROMA SOT njerëzitjanëmëtëdashur në shifra kurkadritë Dhe shifrat s’janë aspak të bukura zemërligubëhetmëimirë Dhe përfundimet tona s’janë Qyteti i përjetshëm kurkadritë zgjidhje ekuacionesh Mezi merr frymë nën male plehrash. isëmurikashpresë Dhe ekuacionet e problemeve tona Dielli i pamëshirshëm kurkadritë s’kanë zgjidhje E përvëlon në furrë rrezesh. ivarfëringrohet Ose kanë shumë (njësoj sikur të mos Në duhmë mbytëse kurkadritë kishin asnjë). Është shndërruar parfumi i Romës. botakakuptim Dhe dikush thërret: “Po matematizohet Parfumi i Romës kurkadritë. shkenca letrare!” Që asnjë shekull s’mundi ta Dhe dikush tjetër: Gabim. Po modernizohet tretë. Politikanuknjehdritë Dhe fleta e relacionit është katrore Tablo e vrazhdë e shekullit artikadritë Po ka raste kur shndërrohet në kafaz të njëzetenjëtë. paqjakadritë Dhe rreshtat aty brenda shndërrohen në gjarpërinj 2019 Errësiralargohet Ose në zogj dhe zogjtë duan të vetëm me dritë. E Diel,13 korrik 2019 18 ••• kritikë

Vepra kritike e studiuesit nga Prishtina Hasan Hasani Librat për fëmijë e të rinj

-Shënime për librat: “Faqe libri” (Shënime letrare), botim Shtëpia Botuese FAIK KONICA, Prishtinë, 2007; “Shenjëzime” (Përshtypje letrare), botim Shtëpia Botuese FAIK KONICA, Prishtinë, 2011; të studiuesit nga Kosova, Hasan Hasani

vlerave dhe riafirmon kujtesën, shpesh, të humbur të letërsisë shqipe për fëmijë e të rinj. Mund të përmend disa stacione, ku studiuesi Hasani në raport me veprën parashtron (analizon) objeksio- net e tij në një shumësi pamjesh, si: *Moralizimi dhe didaktika. *Gjinia, zhanri, gërshetimi mes tyre. *Mënyra e rrëfimit të autorit. *Koha e librit, gjurma e tij dhe shenja e realitetit. *Intelektualiteti i poezisë si mission. *Elementet fëminore si pjesë e botës së tyre në krijimet parashkollore. *Mesazhet e veprës., etj.

Nga Xhahid Bushati

1. 3. Po të gjurmosh në jetën artistike të Hasan Studiuesi ka pranuar në të shumtën e Hasanit, nuk është e vështirë të mësosh se ai është rasteve të ‘bashkëbisedojë’ me një vepër të autorit. poet, prozator e publicist. Por kohët e fundit po e Veprat që merren në shqyrtim datojnë në këto shenjëzon profilin e tij si studiues e kritik letrar. vite botimi: 1964, 1968, 1971, 1973, 1978, 1979, Kjo i shton edhe një faqe më shumë poliedrit të 1984, 1995, 2005. Duke pranuar dendësinë e një figurës së tij. date dhe përafëritë e saj, Hasan Hasani me vro- Duke u ndalur në këto të fundit, mendoj që jtimet e hulumtimet e tij ka sjellë një kronikë të nuk është as e papritur e as rastësi kjo ardhje e tij në besueshme dhe realiste të zhvillimi të kësaj letër- këto lamije. Rrezja paralajmëruese është dukur moti sie në këto periudha. Botimi i librit me studime më parë, gjatë botimeve të tij në periodikë e revista *Përshtypje të hershme, *Faqe libri për të rritur, dhe Studiuesi Hasan Hasani merr në shqyrtim këto edhe pse i distancuar nga dalja në dritë e veprave, të ndryshme. Si një ‘parathënie’ i prin kontributi *Faqe libri për fëmijë ... Shpresoj se Faqe libri do të vepra: “Vargje të mira edukative” (Mark Krasniqi: gjatë analizës së tij në evidentimin e vlerave, u ka i çmueshëm në lëmin e letërsisë shqipe, si autor i paraqesë përshtypjet dhe angazhimin tim për gati “Posta e porositur”, 1964, Prishtinë, f. 203); “Fytyrë e dhënë veprave një ‘rizgjim’, një ‘rijetim’, ku krahas Leksikoni i Shkrimtarëve Shqiptarë (1501-2001)[1]. dyzet vjet në jetën kulturore e letrare në Kosovë.”[4] njomë trimërore” (Selman Vaqari: “Debatik”, 1971, faktit artistik, prania e kujtesës së librit gjallon e Ndërsa librat, që tashmë kemi në duar titullohen: Prishtinë, f. 212); “Mes përrallës e romanit” (Qamil nuk fiket. Laryshia e këndvështrimeve ka sfiduar “Faqe Libri”[2] e “Shenjëzime”[3]. Ato hedhin vësh- 2. Batalli: “Princesha dhe bariu”, 1971, Prishtinë, f. 221); njëtrajtësinë. Megjithatë, është një skedë në këtë trimin nga ecuria e letërsisë shqipe për fëmijë e të Vështrimi im do të ndalet në kapitullin e “E vërteta kudoherë del në shesh” (Abdyl Bunjaku: “Faqe libri” që bashkon në disa pika përceptimin rinj, shqyrtojnë e studiojnë copëza zhvillimi të kësaj librit, që përmban vetëm vepra të letërsisë shqipe “Djaloshi pas plepit”, 1976, Prishtinë, f. 229); “Jeta e librave. Konfiguracioni i kësaj skede është bazuar letërsie, edhe pse kanë kaluar, shpesh herë, më shumë për fëmijë e të rinj. Janë tituj që u takojnë periud- e gërshetuar nëpërmjet rrëfimeve” (Arif Demolli: mbi kompozicionin e shkrimeve, që mendojmë se se tri apo katër dekada nga botimi i tyre. Shenjëzimi ha të ndryshme vitesh dhe kohe botimi. Edhe pse “Pëllumbat e kujtimeve”, 1978, Prishtinë, f. 231); përvijohet në këtë mënyrë: *Prezantim i profilit i veprës dhe bilanci artistik janë kurdoherë të nevo- të botuara me largësi vitesh, Hasan Hasani nuk e “Sintezë e një epoke e gërshetuar përmes rrëfimit” artistik të autorit dhe kontributit të tij në letërsinë jshëm dhe të domosdoshëm për vlerat e proceset e ka humbur kohën dhe hapësirën e kësaj letërsie. (Frederik Reshpja: “Trimi i fshatit Bardhë”, 1968, për fëmijë e të rinj. *Zbërthimi i veprës, kryesisht një letërsie. Ndjekja në proces, zbërthimi i kodeve letrare, evi- Tiranë, f. 234); “Kah poezia intelektuale për fëmijë” në fushën përmbajtësore. *Përfundimi: njohja dhe Komunikimi me lëndën e ofruar të librave të bën denton dhe pasuron karakterin njohës, informues, (Agim Deva: “Me temlik u nisa në botë”, 1978, Prisht- rrezatimi i autorit, si dhe mesazhi i veprës. të njihesh me konceptet dhe strukturat e tyre. Janë problemor, stadin zhvillimor dhe edukativ të librave inë, f. 238); “Demitizimi i Gjergj Elez Alisë” (Rushit Një skemë e tillë është e njohur. Por studiuesi ndërtuar në dy blloqe: në shënime letrare për vepra në fjalë. Në optikën e studiuesit na serviren libra Ramabaja: “Gjergj Elez Alia”, 1978, Prishtinë, f. 241); nuk ka mbetur në këto caqe. Risitë i gjejmë në të letërsisë për të rritur, dhe në shënime letrare për me shumëllojshmëri gjinish e zhanresh letrare, me “Edhe një legjendë e bukur për fëmijë” (Nuhi Vinca: paraqitjen e tipareve autoriale, të shprehimësisë së vepra të letërsisë për fëmijë e të rinj. Libra të kësaj struktura të larmishme, me prirje konvencionesh “Legjenda e peshkatarit”, 1978, Prishtinë, f. 243); tyre, pasurimit të elementëve në formë e përmba- natyre që, në tekstin e tyre kanë si objekt shqyrtimi e rrëfimesh lineare e jolineare, të cilat pasqyrojnë “Roman tërheqës humoristik” ( Ymer Shkreli: “Bali jtje, të veçorive dalluese, të figuracionit letrar, etj., dhe analize vepra të letërsisë për të rritur dhe të problematikat e tematikat të zhvillimit dhe të ecjes Katravella”, 1978, Prishtinë, f. 245); “Nga pësimet të cilat bashkëlidhen pas një studimi të thelluar letërsisë për fëmijë e të rinj bashkërisht brenda një së kësaj letërsie, të subjekteve që i flasin kohës, të gjithnjë nxirren mësime” (Kiço Blushi: “Beni ecën të një vepre a të disa veprave të autorit, të cilat, hapësire, janë shenjë mbarësie (këtu, tani, është fjala mesazheve që përcjellin, etj. vetë”, 1979, Tiranë, f. 247); “Gjurmët e kohës në faqet sigurisht, Hasan Hasani i merr në shqyrtim, në për Letërsinë për fëmijë e të rinj), pasi një mozaik i Autori gjatë analizave (shpesh herë mes recen- e një libri” (Zejnullah Halili: “Vendlindja shihet në të cilat: *Zbulon elemente poetike përmes sht- tillë nuk është dhe aq i shpeshtë. Duke marrë shkas sionit e përpjekjes së një realizimi drejt një studim zemër”, 1984, Prishtinë, f. 256); “Poezi me mesazhe jellimit përrallor, të cilat gjënden të fshehura tek nga profili i këtyre librave, është e nevojshme të të mirëfilltë) evidenton profilesh krijuesish, qasje kohe e shprese” (Kismete Hyseni: “Më prit harabel”, gjërat e fenomenet, të cilat na bëjnë të njohim rikujtojmë se, koncepti i unikes në letërsi lidhet brenda një vepre a të një shumësie veprash brenda 1995, Prishtinë, f. 266); “Vargje të ëmbla për fëmijë” kodin e substancën e poezisë së Mark Krasniqit. pazgjidhshmërisht me plotërinë e portretit të saj, qerthullit të shkrimtarit, njohje të psikologjisë e pas- (Ndre Mjeda: “Përmbledhje vjershash për fëmijë, *Veçanton dukuritë e poezisë intelektuale, rrezatimin pavarësisht specifikave dhe veçorive që mbart letër- qyrim të botës fëmijërore, përcjellje vlerash në rrafshe 1995, Prishtinë, f. 271); “Dashuri për Atdheun, e saj përmes motiveve të atdhedashurisë, socialitetit, sia në vetvete. E parë në këtë këndvështrim, poho- krahasimtare, jehona e tyre në hapësirë dhe në kohë, Shkollën, Familjen” (Qamil Guranjaku: “Xixël- didaktikës e lojës te poezia e A. Devës. *I mëshon jmë seriozitetin dhe misionin e vërtetë të studiuesit nënvizon koncepte e hedh për diskutim disa parash- lonjat e vogla”, 1973, Prishtinë, f. 274); “Historia e zbërthimit të personazhit kryesor te romani “Deba- Hasani për ta parë zhvillimin e letërsisë, procesin tresa që paraqet kjo letërsi në rrugën e zhvillimit të saj një trembëdhjetëvjeçari” (Sotir Andoni: “Pranvera tiku” i S. Vaqarit. *Konfiguron qartazi periudhat e saj në tërësi, në shumë rrafshe, në shumë qasje duke u ballafaquar me kërkesat që shtron koha dhe e madhe”, 1973, Prishtinë, f. 278); “Poezi që buro- historike, fikson kohën me përmasat e saj përmes e në shumë marrëdhënie. Këtë e lidhim edhe me realiteti i përditshëm. jnë nga jeta” (Rifat Kukaj: “Arushi piktor”, 2005, pasqyrimit të reales dhe ireales te “Trimi i fshatit fjalën e autorit, që në në parathënien e librit thotë: Në kapitullin që trajtohen veprat e Letërsisë Prishtinë, f. 281); “Dy vjersha të Vehbi Kikajt”, f. Bardhë” të F. Rreshpjes. *Operon përmes nocioneve “E quajta “Faqe Libri”, meqë të gjitha këto njësi janë për fëmijë e të rinj ‘frymojnë’ artistikisht 24 autorë. 284); “Vepër për fshehtësinë nënujore” (Zyl Vern: e raporteve të gjinive, dhe qasjes me veprat e të njëjtit shkruar për libra të ndryshëm letrarë, portrete të Nga këta: 19 autorë janë shqiptarë, botime të Kosovës “Njëzet mijë milje nën det”, 1988, Prishtinë, f. 289); autor, te romani “Princesha dhe bariu” i Q. Batallit. ndryshme letrare, autorë apo përvjetorë, qoftë të e të Shqipërisë, dhe 5 autorë janë të huaj. “Gjeogra- “Njerëzit: Bota e kompleksuar” (Svetlana Makare- *Vlerëson marrëdhëniet vepër-aktualitet (kohësia letërsisë për të rritur, qoftë të letërsisë për fëmijë, apo fia” e veprave realizohet si pasojë e frytit të leximeve viq: “Zemrak”, 1973, Lubjanë, f. 294); ““Nëna” ishte e veprës), të komunikimit brenda tekstit letrar dhe edhe për ndonjë figurë letrare të veçantë, si De Rada, vetjake të studiuesit dhe parapëlqimeve të tij. Janë dhe mbeti Nënë” (Maksim Gorki: “Nëna”, 1973, mënyrave e formave të të rrëfyerit, te “Djaloshi pas Noli apo Migjeni. Të gjitha këto shkrime janë të vepra që paraqesin një dimension të gjatë kohor Prishtinë, f. 296); “Vepër e bukur dhe humane” plepit” i A. Bunjakut e “Pëllumbat e kujtimeve” të A. botuara në gazeta dhe revista në Prishtinë gjatë një dhe plotësojnë segmente të pastudiuara të tablosë së (Video Podgorec: “Jevgu i bardhë”, 1975, Prishtinë, Demollit. *Thekson vlerat e legjendave, gojëdhënave periudhe të gjatë kohore, (brenda viteve 1969-2006), zhvillimit të letërsisë për fëmijë e të rinj, gjë që i japin f. 299); “Fati i një fëmijë fatkeq” (Viktor Hygo: si urë marrëdhënieje të vazhdimësisë së historisë dhe pjesa më e madhe e të cilave janë botuar në revistën mundësinë e zvogëlimit të kësaj zbrazëtie. Gjithashtu, “Gavroshi”, 1975, Prishtinë, f. 303); “Ymer Elshani të ruajtjes së mesazhit aktual, te “Gjergj Elez Alia” “Fjala” gjatë viteve shtatëdhjetë-tetëdhjetë, ndërsa kënaqësia estetike e të lexuarit dhe grishja që i bën – shkrimtari më tragjik në botë”, (2005), f. 307. të R. Ramabasë e “Bali Katravella” të Y. Shkrelit. pjesa tjetër në “Jeta e re”, “Zëri i rinisë”, “Bota e re”, vepra e shkrimtarit studiuesit Hasan Hasani nuk *Vendlindja dhe fëmijëria, si gjurmë kujtese, bëhen “Rilindja”, “Gazeta e pionierëve” dhe “Shkëndija”, është e ‘parcelizuar’, por e njëjtësuar, duke i dhënë Studiuesi Hasan Hasani heton imtësisht veprën objekt analize të poezive të Z. Halilit. *Bashkëkohësia dhe paraqesin fillimet e mia duke filluar nga vitet e frymëmarrje më të gjerë veprës në interpretim, letrare, teksa kumton problematikën dhe dukuritë në vepër, elementet transformuese dhe ndikimi i studimeve e deri në ditët e sotme, kur edhe po sheh veçanërisht në përcaktimin e vlerave artistike që e saj. Ai komunikon me lëndën drejt thellësisë dukurive në psikologjinë e personazhit, i ka “diktuar” dritën ky libër. ... Libri është i ndarë në tri pjesë: mbart secili libër. së fjalës. E dokumenton veprën në pikëpamje të dhe i zbërthen hollësisht te “Beni ecën vetë” të K. Blushit. *Meditativja, imagjinativja, loja, humania, e Diel, 13 korrik 2019 info ••• 19 përditshmja etj., si reflektim e mishërim në poezitë e flasë: për vetëdijen e lexuesit të vogël, për kujtesën Diskursi demografik R. Kukajt e K. Hysenit. historike dhe krenarinë kombëtare, për dashurinë për Vendlindjen e prindërit, të gjyshërve, nipave e Në këtë polifoni shqyrtimesh dhe interpretimesh, mbesave, etj. Breznitë janë një poetikë e veçantë e gjejnë pasqyrim edhe rrugët e zhvillimit të gjinive e krijimtarisë së saj. Mendoj që në këto vatra mbruhet zhanreve të letërsisë për fëmijë e të rinj, ndërtime e magjja e poezisë së saj, e ndërtuar me një sistem të PLAKJA E struktura kompozicionale, mënyra ligjërimi e rrëfi- caktuar figurativ e ndërtim vargëzues herë me varg mi, dukuri të njohura e të reja në embrion, zhvillim të rregullt e herë me varg të bardhë. e pasurim, etj., me një fjalë një skedë me një paraqitje -Këto vitet e fundit, shkrimtari Pandeli Koçi të lakmueshme e me kompetencë shkencore. Ndaj, (pseudonimi letrar Sazan Goliku) me krijimtarinë POPULLSISË dhe nuk mund t’i harrojmë analizat shenjëzuese të e tij, veçanërisht në poezi e në përrallë është i pran- veprave të M. Krasniqit, Q. Batallit, A. Demollit, ishëm në letërsinë për fëmijë. Shquhet për trajtimin e F. Reshpjes, A. Devës, Z. Halilit, K. Blushit, të cilat temës sociale, pa moralizime e subjekte interesante të bëjnë dallim nga simotrat. Për rrjedhojë, kapitulli i përditshmërisë saj. Poetika e njerëzores mbetet palci SHQIPTARE ME emërtuar “Faqe Libri” gdhend qartë përmes një gjuhe edhe i motiviveve të librit “Mos harro se je njeri”, që profesionale një pjesë të fytyrës së letërsisë shqipe për studiuesi ka përzgjedhur për të analizuar. Këndvësh- fëmijë e të rinj me problematikat e saj, në periudha të trimi i motivit, faktikja, realja dhe e drejtpërdrejta në ndryshme ecurie e zhvillimi. organizimin e fabulës, e bëjnë poezinë e Golikut të PASOJA JO VETËM freskët, të kapshme e me gjallëri jete. 4. -Shpirti lirik dhe heroi lirik, mbeten dy Katër vite më vonë, studiuesi Hasan Hasani nga komponentët e krijimtarisë poetike të Kismete boton librin “Shenjëzime” (Përshtypje letrare). Ky Hysenit. “Flas me Hanën” është libri i zgjedhur për DEMOGRAFIKE libër e ka si parësor komunikimin me lexuesin. objekt analize. Mendoj, që studiuesi Hasan Hasani Sipas autorit Hasan Hasani motivi është ky: “Po vij në gjykimet e tij, në evidentimet e rrafsheve tematike para jush me një libër përshtypjesh letrare, titulluar të librit në fjalë, na ka ofruar një model se si i duhet Në sajë të raportit të publikuar kohë më parë nga FMN-ja, “Shenjëzime”, ku gjetën vend njëzet e pesë vështrime qasur një libri, e veçanërisht poezisë lirike. Arsyetimet procesi i emigracionit po shfaqet me pasoja të mëdha më librash, prej tyre njëmbëdhjetë libra për fëmijë.[5] dhe deduksionet, fjalori dhe sintagma e përdorur e ... Këto vështrime librash, këto qasje personale janë rrisin më tej dimensionin e kritikut Hasan Hasani. ç' rast Shqipëria po plakët me një dinamikë të përshpejtuar thjeshtë përshtypjet e mia për librat në shqyrtim; janë -Shkëlzen Zalli, me kontributet e tij në me pasoja për të tashmën dhe të ardhmën e këtij vendi libra që i kam lexuar pa ndonjë imponim as obligim, poezinë për fëmijë, padyshim, është përfaqësuesi por vetëm e vetëm nga dëshira dhe njëherësh hodha më i shquar dhe më i talentuar i brezit të tij. Tiparet Nail Draga në letër atë që më bëri përshtypje, atë që la mbresa tek e tij shpërfaqen edhe në librin poetik “Shkronjat në unë si lexues i pasionuar.[6] ... Mbes me shpresë shtëpinë e fjalës”. I prirur drejt metaforave magjiplote Duke marrë parasysh së po bëhën tre dekada kur se lexuesit do të më kuptojnë dhe gjykojnë drejt në fëmijërore, lodërtar në ëndjen e vargut, mosharrues shqiptarët filluan të emigrojnë në botën e jashtme, paraqitjen e këtij libri, shkrime këto që për mua janë i peizazheve të fëmijërisë e të Vendlindjes, etj. – janë në sajë të të dhënave të publikuara nga studiues dhe jo vetëm disa shenjëzime dhe vizione për botën mag- disa nga veçoritë e personalitetit të tij që e bëjnë subjekte të ndryshme, del së ky proces i përshpejtuar jike të librit.”[7] përmes talentit të tij të njohë psikologjinë dhe botës me vete sjellë edhe pasoja të cilat kanë filluar të para- Duke ruajtur komunikimin me librin e fëmijëve. Të gjitha analizat që bëhen në favor të librit qiten të popullsia e Shqipërisë. Kemi të bëjmë me artistik në disa plane të gërshetuara njëherësh, si në janë reale dhe të meritueshme. një çështje shumëplanëshe e cila ka marrë përmasa atë të krijuesit, studiuesit e lexuesit që funksionojnë -Emri i Erindë Rrahmanit në letërsinë shqetësuese, që na prezantohen së fundit përmes Ngaanatjetërmigrimingazonatruralenëpjesen- dhe janë të paraqitura si shqyrtim letrar në shërbim për fëmijë është një emër shprese. Studiuesi Hasan Fondit Monetar Ndërkombëtar(FMN). veriore,lindore ejugorekandikuarqëshumëfsha- të vlerave; Hasan Hasani nënvizon disa etapa të kësaj Hasani ka bërë objeksion studimi dy libra të saj: Së dukuria e emigrimit ka ndikuar në rritjen e tratëmbesinmënumërsimboliktëbanorëveapofare marrëdhëniejeje të çmueshme që paraqiten sipas “Gjithçka mund të ndodhë” e “Natën e mirë, hënë!”. moshës mesatare të popullsisë në Shqipëri dëshmo- pa banorë. kësaj skeme: - përshtypje letrare., - mbresa., - shen- Librin e parë poetja e re e botoi në moshën 13-vjeçare. jnë të dhënat së në vitin 1989 mosha mesatare ishte Njëdukuri e tillënëaspektindemografik e ate jëzime., - vizione (apo përspektivë). Karakteristikë e këtij libri të pa ndarë në cikle është 23 vjeç, ndërsa tredhjetë vite më vonë kjo shifër sociologjikvlerësohetsi trend bashkëkohor, sep- Libri “Shenjëzime” mbart si strukturë të se, portreti i saj plotësohet përmes motivve të befta të është shtuar me 12 vite duke arritur mesataren me seajoështëidentikeedhenëvendettjeratëishkampit njëjtën fizionomi si ai i mëparshmi, i titulluar “Faqe moshës së saj. Ndërsa te libri i dytë poetik, jo vetëm 35.4 vjeç. Në pesë vitet e fundit popullatës 65-69 socialist siBullgaria, Rumania, Serbia, Mali i Zi, Libri”. Në mes tyre ka një ndryshim shqyrtues. Nuk që shënoi rritje e cilësi artistike, por motivet janë vjeç, i janë shtuar 27.648 vetë ndërsa popullata e të Maqedonia e Veriutetj., kufshatratëtërajanë pa kemi të bëjmë me vështrim recensioni që deri diku nga jeta e përditshme të para si një risi nga syri i rinjve 15-19 vjeç është zvogëluar me 49.362 vetë. banorë, duke paraqiturnjëshpopullimtëpanjohurnë- ishte tipar i librit të parë, tek “Shenjëzime” kemi poetes së re. Ndaj, ajo shkruan për flamujt e zemrave, Në këtë periudhë kohore numri i njerëzve në moshë kohënmëtë re, me pasojatëmëdhapërtëtashmënd- thellim në njohje, zbërthime e evidentime dukur- gishtin që ia tregon rrugën, urën që lidh zemra, për mbi 65 vjeç në Shqipëri është rritur me mbi 12%, që hetëardhmën e vendevepërkatëse. ish, analiza të hollësishme në shërbim të kodeve të një hënë e një yll dhe gjumin e pafund, çka fsheh kemi të bëjmë me dukurinë e moshënimit demo- Nëkëtëaspektnukmungojnëtëdhënat e med- krijimtarisë të secilit krijues që merr në shqyrtim, jastëku im, vjeshta në dollapin tim, ankesa e zeros... grafik, që do të ketë pasoja të mëdha në të ardhmën. iavetëndryshme, duke paraqiturinformacione- ku vendin kryesor e zënë vëllimet poetike. Pikërisht, etj. Të gjitha flasin për një fjalor poetik plot fantazi Sipas FMN-së forca e punës në vend parashi- shqetësuese, nga vet fakti se kamunguarpërku- vetëm, për këta libra poetikë po shfaq disa mendime: dhe kurreshtje të Erindës së talentuar, që lë edhe shteg kohet të tkurret gjatë tre dekadave të ardhshme dhe jdesishtetërorpër t'iusiguruarkushteelemen- -Jo vetëm te “Kopshti i ëndrrave” që mbetet për interpretime. të shtohet numri i pensionistëve. Një dukuri e tillë tarepopullsisësëvendbanimeverurale, tëcilët i produkt analize, por studiuesi shkon më tej, shpërfaq -I shquar në prozën poetike për të rritur prezantohet përmes dy treguesve demografik: rënies ngjanëkohëssëmonizmit, porvetëm me njëdallim tiparet e krijimtarisë së poetit Bardhosh Gaçe, tashmë si zhanër, Ramadan Mehmeti herëpashere i “kthen së lindshmërisë dhe emigracionit të popullsisë, se nëatëkohëkamunguarprezantimi I gjendjesre- një individualitet i spikatur në letërsinë shqipe për sytë” edhe nga poezia për fëmijë. “Të kam zog”, edhe përkatësisht emigrimi i trurit në botën e jashtme. aletëvendbanimevetëtilla. Tëdhënat se nëzonatru- fëmijë e të rinj. Poetikën e tij e sheh te Vendlindja pse libri është i ndarë në katër cikle, përceptimi Andaj mbetet që institucionet përkatëse të Qeverisë raleendemungonrruga, uji i pijshëmetj., janëdësh- dhe rrënjët e saj, te epizmi dhe lirizmi, te metaforat mbetet i beftë. Figura e gjyshit dhe marrëdhënia së Shqipërisë, çështjet e tilla ti trajtojnë profesional- miqënukmundtëpranohennëkohën e internetit, e simbolet, te peizazhet dhe personazhet, etj. Është i e tij me mbesat e nipat mbeten modele letrare që isht, duke ofruar projekte dhe investime përkatëse andajduhenndryshimenëinvestimetinfastruktu- drejtë mendimi se trungu i kësaj poezie është i veshur duhen përqafuar. Zgjedhja e figurave letrare, magjia duke stimuluar lindshmërinë dhe ofruar kushte roredheatosociale, sepseatajanëbaza e qendrimit- me degë e gjethe ulliri, krahë pulëbardhash, brigje e dialogut, etj., përbën një botë të bukur, që kushdo optimale sociale për popullsinë e re në vendin e tyre. tëpopullsisënëzonat e tilla, nëtëkundërtën do ta deti, valë, stërkala, hënë, qiell, guaska deti, rërë, etj. e ëndërron ta jetojë, qoftë si gjysh a qoftë si fëmijë. Shpopullimi i fshatraveprocesmëpasojashumëdi- kemifshatinnëzonatpranë urbane aponëqendrate -Ndonëse shkrimtari Qamil Batalli nga Dhe kjo është meritë e talentit dhe kualitetit artistik mensionale tyre Kosova mbetet një emër i rëndësishëm në tregimin të poetit Ramadan Mehmeti. . për fëmijë, kësaj radhe objekti i dëshmisë është libri Dukuria e shpopullimit është kategori demo- Nevojitet strategjia e zhvillimit kombëtar “Zemërarta”. Kontributi i tij poetik në rrafshin e letër- 5. grafike e cila në aspektin gjeografik është e njohur sisë parashkollore paraqet interesa dhe çmueshmëri Kontributet e studiuesit Hasan Hasani në në sajë të lëvizjeve migruese të popullsisë. Shpop- Vetëm me strategji te zhvillimit ekonomik për lidhur me mënyrën e qasjes dhe të paraqitjes. Gër- fushën e kritikës letrare kanë vlera dhe ndriçojnë disa ullimi i popullsisë në vendbanimet e zonat për- investime kapitale, mund të ndalohet një trend i shetimi i motiveve patriotike me ato edukative, të pika të rëndësishme të udhëtimit, nëpër vite, të letër- katëse dallohet nga një vend në tjetrin, sepse në tillë, i cili është me efekte negative për të tashmën lojës me argëtimin, mbeten tharmi jetësor jo vetëm sisë shqipe për fëmijë e të rinj. Kanë edhe një vlerë këtë aspect kanë ndikuar faktorë dhe rrethana të dhe të ardhmën.Në fshatrat me dukuri të shpopul- i prozës së tij por edhe i këtij libri, por edhe i atij me tjetër. Librat “Faqe Libri” dhe “Shenjëzime” sadopak ndryshme shoqërore dhe politike. Kështunëkëtëas- limit, banorët ekzistues janë të moshuarit, sepse të titull “Nisuni, pëllumbat e mi”. plotësojnë ende boshllëkun që ekziston në lëvrim- pektderinëvitin 1990, nëShqipëriekzistontelëviz- rinjët ose janë vendosur në qytete apo në botën e -Duke vështruar profilin e saj, aktual- in e kësaj fushe të rëndësishme që evidenton dhe je ekontrolluar e popullsisëngazonatruralenë ate jashtme. Në këtë aspect nuk ekzistojnë të dhëna të isht, Shahbaze Vishaj vjen si një triptik në letërsi. përcjellë vlera librash e autorësh, përcjellë jetësimin urbane, e cilaishteminimale, sepse e tillëishtepolitika sakta të publikuara, por në sajë të informacioneve Ajo shkruan poezi për të rritur, merret me studime e tyre. Kanë edhe një vlerë tjetër. Janë ndihmesë e e kohëssëdiktaturës. Njëkufizimitillë me rastin e që disponojmë, fshatra të tillë ka me dhjetra, numër dhe është aktive në letërsinë për fëmijë, kryesisht me rëndësishme për hartimin e një Historije të Letërsisë rënies së sistemit socialist, ishteshkasqënërrethan- ky i cili është duke u rritur vazhdimisht, sidomos vëllime poetike. Studiuesi është ndalur te libri “Shegë shqipe për fëmijë e të rinj së cilës i ka ardhur koha të atërejanëshoqërinëpluralistefillojmigrimiipopull- në zonat malore. vjeshte”. Ai konstaton, veçanërisht disa tipare, si ajo jetë më e kompletuar, për procesin e saj zhvillimor, sisëngazonatruralenëatopranë urbane e urbane, Shqipëria I ka të gjitha parakushtet gjeografike e e marrëdhënies me vjershën, me çdo ind të saj. Në për stadet e saj, për lëvrimin e gjinive dhe zhanreve e sidomosnëbotën e jashtme. Nganjëdukuri e hapësinore për një zhvillim optimal, por duhet qasje këtë aspekt e përmbushje mesazhi, autorja ka një të saj në rrugëtimin letrar, për dobësitë dhe risitë e saj, tillëShqipëria u bëkampionpothuajnëtërëvendet serioze dhe profesionale për trajtimin e çështjeve të përputhshmëri shpirtërore brenda hapësirave të saj, për ndriçimin në mënyrë sa më plotë të ekzistencës e ishkampit socialist, sepsesipastëdhënaveaprok- tilla, në favor të investimeve kapitale për zhvillim të me të vetmin qëllim që, lexuesve të vegjël t’u dhurojë dhe panteonit të saj. simativengaviti 1991, ngaShqipëriajanëlarguarrreth përgjithshëm, sikurse veprohet kudo në vendet me të vërtetën e kohës. E kur flasim për të vërtetën e 1.5 milionqytetarëtësaj, nga del sënëbotën ejasht- pushtet të qendrueshëm e demokraci të konsoliduar. kohës, autorja tematikisht rreket të trajtojë dhe të Shkodër, korrik 2019 mëështë 1/3 e popullsisësëShqipërisë. Korrik 2019

E Diel,13 korrik 2019 20 ••• opinion SHQIPTARËT NË REALITETEt E REJA BALLKANIKE

Nikë Gashaj, Podgoricë jugosllav. Referendumi dhe pastaj, më 1991, ndarja Në gjysmën e dytë të viteve tetëdhjetë të e Sllovenisë nga ish-Jugosllavia, me një shekullit të kaluar, pak kush ka besuar se indiferencë dhe gjakftohtësi të udhëheqësisë shpërbërja e Jugosllavisë është e mundshme, federale, e cila tashmë ishte e hutuar dhe e kurse edhe më pak se ajo do të ndodhë me përçarë. luftë. Një bindje e tillë e qytetarëve ka qenë Transferimi i potencialeve ushtarake e formuar në bazë të asaj se në ish-Jugosllavi prej Sllovenie në Jugosllavinë e mbetur dhe ishin të zhvilluara marrëdhëniet e shumta instrumentalizimi i armatosur i momentit ndërnjerëzore të jetës dhe të punës, lidhjet etnik. Ndërkaq, le të përkujtojmë fillimin e farefisnore, afariste, profesionale, pronësore, luftës në Kroaci më 1992. politike dhe kulturore. Përçarjet dhe mosmarrëveshjet etnike në Është e pamohueshme se në këtë hapësirë Bosnje e Hercegovinë më 1992, kanë rezul- ishin të pranishme format e ndryshme të tuar me daljen demonstrative të delegatëve bashkëpunimit midis kombeve, konfesioneve, nga Parlamenti dhe përhapjen e tyre nëpër kulturave dhe rajoneve. Mirëpo, megjithatë rrugat dhe sheshet e Sarajevës, Mostarit dhe erdhi deri tek shthurja e ish-Jugosllavisë. Më të qyteteve të tjera. se gjysma e popullsisë së saj, dmth më se 12 Mbrojtja e armatosur e shteteve të reja, milionë njerëz formuan shtetet e reja, përfshi të krijuara, në Kroaci dhe Bosnje e Herce- dhe Kosovën. govinë ka zgjatur në vitet e ardhshme, deri Ezistojnë shifra të mëdha të të vrarëve, të në përfundimin e luftës, më 1995 dhe 1996, të përsekutuarve, të refugjatëve, të të pikëllu- me intervenimin e Bashkisë Ndërkombëtare. arve, të të trishtuarve dhe të të dëshpëruarve Hapja dhe eskalacioni i luftës në si pasojë e luftës së pamëshirshme, me rastin Kosovë më 1998. Terrori masiv, vrasjet dhe ar variantin e ndarjes me luftë të ish repub- në shpërbërjen me luftë të ish-Jugosllavisë e shkatërrimit të ish-Jugosllavisë. masakrimet e shqiptarëve nga shteti serb. likave dhe të Kosovës. ka dominuar instrumentalizimi politik i mar- Shumë faktorë dhe akterë me kohë kanë Intervenimi i NATO-s në Serbi dhe Mal 4. Neveritja dhe urrejtja ndaj të tjerëve, rëdhënieve nacionale/nacionaliste dhe prani- punuar dhe vepruar pikërisht në favor të të Zi më 24 mars 1999, si dhe hakmarrja ndaj kolektiviteteve të ndryshme nacion- mi që nga e kaluara historike dhe traditat, të shkatërrimit të ish-Jugosllavisë dhe atë me dhe shpagimi mbi regjimin, që nuk ka patur ale/etnike, të cilat monoliti i mëparshëm ringjallen dhe të kthehen, kryesisht, format luftë. Në lidhje me këtë veçanti duhet thek- aftësi dhe fuqi, që nëpërmjet të matricës politik-ideologjik me decenie të tëra i ka anakrone. Në lidhje me këtë Llatinka Peroviq suar verbimin historik të ideologëve dhe paqësore dhe demokratike të zgjidhë sta- amortizuar dhe kontrolluar, i ka krijuar pre- pohon se kah fundi i viteve tetëdhjetë proce- të politikanëve serbë mbi projektin e tyre tusin e shqiptarëve dhe çështjen e Kosovës. supozimet për qërimin e hesapeve me luftë. set e modernizimit janë ndërruar me tradi- në krijimin e Serbisë së Madhe me mjete Përkundrazi, shteti serb ndërmori masat më 5. Prapambeturia, moszhvillimi, ndarja cionalizëm, mitologji dhe me reinkarnimin e jodemokratike. Ndërkaq, ambienti politik të ashpra dhe më brutale, që i njeh historia e jo e drejtë e “mjeteve të veta” në republika të së “kaluarës historike të lavdishme”. në Evropën e Mesme dhe atë Lindore, rënia e njerëzimit, të ashtuquajtura – gjenocid. tjera (kolektivitete), shpesh herë ka paraqitur Në një analizë temporale, fillimi dhe grum- udhëheqësve të tyre komuniste, si dhe rrëni- Si përfundim: Në ish-Jugosllavi nuk ka një arsenal për akuzime reciproke. bullimi i proceseve të cilat më vonë do të kalo- mi i Murit të Berlinit kanë qenë në favor të qenë e nevojshme të vihet deri te lufta. Edhe 6. Popullsia e ateizuar, pa besim në zotin jnë në konflikte luftarake, shikuar nga një ndërrimeve në hapësirën e eks-Jugosllavisë. shtetet e tjera të bllokut të Lindjes janë ndarë dhe në kishë, ka qenë një ndër shkaqet e kri- prizëm manifestues, mund të ofrohet si vijon: Mirëpo, nuk është tragjike që është harxhuar në këto vite, por jo me luftë. Në prapavijën meve dhe të rrënimeve. “Shorti është hedhur” në demonstratat e një sistem ideologjik dhe politik. Nuk është e luftës, në hapësirat e ish-Jugosllavisë ka 7. Egoizmi i personave dhe i grupeve dhe Kosovës më 1981. Kryesia e atëhershme poli- tragjike se është shpërbërë një shtet, por është qëndruar një utilitarizëm i thellë dhe një stimulimi i formuar për fitim, për plaçkitje tike ka qenë e burokratizuar dhe e paaftë, e tragjike se të dy këto procese janë realizuar interes i madh i oligarkive politiko-ush- dhe pasuri, ka kontribuar në krijimin e një preokupuar se si të mbahet në pushtet, nuk me konflikte, me luftëra dhe shkatërrime. Nga tarake, të cilat janë fshehur prapa floskulave ambienti luftarak, në të cilin merret, grabitet ka arritur që të sanojë në mënyrë adekuate shkaqet të cilat kanë çuar deri te shpërthimi i mbi patriotizmin, orën e fundit, shpagimin e dhe plaçkitet pa dënim. antagonizmat e ndryshëm, apo të shërojë Jugo-dramës po cekim disa prej tyre: padrejtësive historike, mbrojtjen e dinjitetit 8. Në ish-Jugosllavi ka munguar krijimi dhe të përmirësojë gjendjen e çrregulluar 1.Shmangia, minimizimi, mosnjohja dhe etj. Në realitet, puna më profitabile, por në i institucioneve të reja të demokracisë dhe ekonomike, sociale, politike dhe nacionale. mospranimi i krimeve nga Lufta e Dytë anën tjetër edhe më tragjike, në këto vise, të tregut, të cilat janë të domosdoshme për Në atë kohë publikisht shpërtheu dhe gufoi Botërore kanë qenë një kërcënim real i ndar- ishte tregtia me luftë. Hapësira kulturore, pa vendet në tranzicion. Institucionet e vjetra nacionalizmi serb. jes paqësore të eks-republikave të Jugosllavisë dyshim, ka qenë poligon stimulues i konflik- nuk kanë mundur t’i përgjigjen konstelacionit D.m.th. nacionalizmi serb filloi ofensivën. dhe Krahinës Autonome të Kosovës. Si zjarri teve në ish-Jugosllavi. Nuk është e panjohur të ri shoqëror. Gjatë pesë viteve, mbi Kosovën, shenjtërit, që digjet pa flakë dhe ngadalë, ashtu ka qenë se një numër jo i vogël i intelektualëve të 9. Matrica popullistike joracionale, e cila i manastiret, brezat apo fisin mbretëror, mbi për një kohë të gjatë i pranishëm motivi lartë ka qenë i kyçur në vallen e luftës dhe të ka mobilizuar masat në aksion ka çuar drejt viktimat e serbëve etj., u botua në mënyrë hakmarrës dhe “shpagimi i borxheve” nga e krimeve. Lufta dhe akterët e këtyre kohëve shkatërrimit të eks-Jugosllavisë. të pakrahasueshme më tepër se deri atëherë. kaluara historike. Ajo ishte një ndër shkaqet e nuk mund të shtyhen, të amnistohen dhe as 10. Në ish-Jugosllavi, pas Luftës së Dytë Mjetet e informimit masiv shqiptarët i kanë instalimit të kësaj lufte. Këtu mund të thuhet të mbesin në harresë. Parashtrohet pyetja: Botërore, problem i pajtimit ndërmjet të paraqitur si armiq dhe me tiparet më të se frika e gjenocidit masiv i ka ushqyer dhe a kanë kuptim projektet politike, të lara me fituesve dhe humbësve, të çlirimtarëve dhe të këqija, kërcënuese dhe të rrezikshme për të nxitur jo vetëm antagonizmat e aktorëve pub- gjak dhe me jetën e njerëzve? natyrisht, jo. tradhtarëve, të mbijetuesve dhe të viktimave, tjerët, në rend të parë për serbët. Një ngjar- likë dhe politikë, por edhe ata të popullsisë Sido që të arsyetohet, lufta është krim i pale- gjatë gjithë kohës ka mbetur i shtangur. je vendimtare në përcaktimin politik të së thjeshtë. jueshëm. Njeriu ka vetëm një jetë dhe pse 11. Pohimi mbi lidhjen e jugo-dramës me udhëheqësisë shtetërore të Serbisë ka qenë 2. Pas Luftës së Dytë Botërore çështja e duhet të përcaktohet me luftë? Civilizimi dhe përçarjen dhe konfliktin serbo-kroat, që i Memorandumi i “pakryer“ i Akademisë së Kosovës dhe statusi i saj është rregulluar korpusi i vlerave të tij, shikohet pikërisht në ka “ringjallë” atavizmat dhe antagonizmat e Shkencave dhe Arteve të Serbisë (1986). në mënyrë jodemokratike, pa pëlqimin dhe ndalimin, shmangien dhe mposhtjen e asaj që vjetër, nuk është i gabuar. Vërshimi popullist i luftës për unitetin dëshirën e popullit shqiptar në Kosovë. është e keqe, e errët, e paarësyeshme dhe ira- 12. Paaftësia e elitave politike, jokompe- e Serbisë, në verën e vitit 1988, me manip- Njohjet empirike dhe teorike-shkencore cionale, qoftë tek individi apo në bashkësitë tente dhe inferior, që nuk kanë qenë të afta, që ulimin politik të popullsisë serbe të Kosovës, tregojnë në mënyrë të qartë, se zgjidhjet njerëzore. Sot katarza është e domosdoshme me punët shtetërore të udhëheqin me dituri, gjithsesi ka çuar deri te gufimi dhe shkallëzi- jodemokratike mbi çështjet kruciale, sikurse për drejtësimin e njëmendësisë, në një kom- urti dhe përgjegjësi, në drejtim të ndërrimit mi i konfliktit, jo vetëm në kryesinë e Fed- është statusi i Kosovës, shikuar në afat të ponim të ri të ardhmërisë. Është i nevojshëm të domosdoshëm të sistemit politik, i ka gjen- eratës së eks-Jugosllavisë, por edhe midis gjatë, nuk kanë gjasa të jenë të suksesshme. rishqyrtimi i vetëdijes, i ndërgjegjes dhe i së eruar shpërthimit të luftës. udhëheqësive politike të ish-republikave. Fatkeqësisht, një njohje të tillë nuk e ka pasur vërtetës, meqënëse prej saj varet fati i njerëzve 13. Një përgjegjësi të madhe për skenar- Kongresi i XIV-të i LKJ-së, i cili nuk për- në dijeni, apo nuk nuk ka dashur ta respek- dhe i popujve. in e luftës në këto hapësira e ka patur edhe fundoi dhe të cilin të parët e lëshuan për- tojë udhëheqësia politike e ish Jugosllavisë. Bashkësia Ndërkombëtare. Nuk ka qenë në faqësuesit e LK të Sllovenisë, për shkak të Prandaj, statusi i pavolitshëm i Kosovës Ndërkaq, është i nevojshëm grumbullimi pyetje vetëm mosgjeturia dhe mosnjohja e presioneve të delegacioneve serbo-malazeze, dhe demonstratat studenteske më 1981 në i një energjie pozitive dhe ndërmarrjes së një marrëdhënieve subtile të ish-Jugosllavisë, si dhe acarimi i marrëdhënieve ndëretnike Kosovë, ishin fillimi i shthurjes në gjak të hapi demokratik përpara, i cili do të çojë në por edhe hysteria anti-komuniste, të cilën e dhe ushtrimi i territorit shtetëror serb ndaj ish-Jugosllavisë. ujëra më të qeta të jetës dhe të krijimtarisë. kanë prodhuar, duke i nxitur kohortat nacion- shqiptarëve në Kosovë, kanë shtyrë edhe 3. Mosbesimi ndërnacional dhe mbyllja e Në veçanti është me rëndësi normal- ale/nacionaliste si ekzekutues të punëve në më tutje rrokullisjen e rrotave, tashmë të ish-republikave në feudet e veta nacionale, izimi i marrëdhënieve dhe njohja reciproke shthurjen e shtetit socialist. skuqura, drejt pamjes së një flake të madhe të të artikuluara në vitet para shpërbërjes së shtetërore ndërmjet Kosovës dhe Serbisë në Argumentimi i lartpërmendur tregon se lëkundjeve gjithnjë e më të mëdha të shtetit Jugosllavisë, domosdoshmërisht e ka gjeneru- kufijtë ekzistues. Diel, 13 korrik 2019 kulturë •••21

Nderohet veprimtaria patriotike e arbëreshit patriot Në Fushë-Arësit ngrihet një momerial madhështor kushtuar DR. Terenc Toçit Dod N. Luli i dhuron qytetit të Fushë-Arësit një momerial madhështor historik kushtuar DR. Terenc Toçit me ” Qeverinë e Kimzës” të drejtuar prej Tij,1911.

Nga Xhemal Meçi, , që shënoi një sukses përkujtimor historik. studiues, “Mjeshtër i Madh” Për të mosmbetur me kaq njohje kjo ngjarje e rëndësishme historike,duke mos e lënë të zbehej 1-Dod Nikollë Luli, një bisnesmen modest, në vëmendjen e brezave, sidomos te brezi i ri, por me shpirt të madh për të pasqyruar vlerat DodNikoll Luli prej Lumziu, edhe pse me banim etnokulturore e historike të vendlindjes, Lumziut në Tiranë, nuk shkëputet dot prej vendlind- të Spaçit të Mirditës e më gjerë; më 18 qershor jes, duke e vizituar stinë mbas stine dhe duke 2019 i dhuroi qytetit të Fushë- Arësit të rrethit nxitur shkrime e botime për te. Por kësaj here Pukë momerialin historik madhështor“Qeveria e vendosi të kryej një akt ndërtimor momerial Përkohshme e Kimzës” me të 22 anëtarët e saj të me interes historik ndërkrahinor, ku përfshihet kryesuar prej atdhetarit arbresh Dr. Torenc Toçi. përgjithësisht Shqipëria e Epërme, memorialin 2.Përgatitja e momerialit dhe vendosja e tij për Qeverinë e Përkohshme të Kimzës,1911, ku në piedestal i ka kushtuar dhjetra mijëra ero, por gdhenet profili i Dr. Terenc Toçit dhe vargu i është i kënaqur që ia arriti këtij qëllimi në prani gjatë i 24 emrave të pjesëtarëve të kësaj “Qever- të qindra arstorëve e pukas si dhe të ftuar prej ije të Përkohshme. Zbulimin e momerialit dhe Tirane, Shkodre, Malësia e Madhe, Dukagjini, fjalën e rastit e mbajti kryetari i Bashkisë Fran Nikaj –Merturi, deri prej Rome e SHBA (USA). Tuci.Për të marrë pjesë dhe kumtuar në këtë Parasëgjithash, duhet parëqoftë edhe përm- ceremoni kishin ardhë edhe nga Akademia e bledhtas kuadri historik për kohën kur erdhi ky shkencave, Tiranë: prof. dr. Marenglen Verli, atdhetar i shquar arbëresh për të kryer një mision prof. dr. Beqir Meta, drejtor i Institutit të His- të madh historik, për të ndihmuar kryengritjet torisë, prof. dr. Rexhep Uka, dr. Mark Pal Nika, antiosmane në shkallë kombëtare deri në çlir- studiuesi ingj. Kol Deda, si dhe studiuesit nga imin e plotë të Shqipërisë, të” Atdheut Amë”, siç Puka, Xh. Meçi e Mark Mesuli. Përshtypje të e quante ai Shqipërinë, Atdheun e të parëve të veçantë lanë edhe të ftuari, i nipi i Dr. Terenc tij arbëreshë. Toçit Dr. Terenzio, D’ Alena Toçi nga Roma, Vitet 1909, 1910 u shoqëruan me kryengritje Itali. Po kështu kishte ardhë nga USA (SHBA) të fuqishme antiosmane, të drejtuara prej atdhe- për të përshëndetur një nipi i të përshndritsh- tarëve:Idriz Seferi, Isa Boletini, Sylejman Vokshi, mit pader Gjergj Fishta. Të cilët morën si Haxhi Rrustë Kabashi etj. Kryengritjet usulmuan dhuratë “KOMANI, Ana Drinit, Delmace, prej mijëra ushtarësh osman me armët më mod- e Malit të Zi, kaloi nga Cetina, ku bashkoi rreth Terenc Toçit në vatrat e tyrebri lumit Fan,“Në Pukë, trashëgimi Iliro-Arbërore. Më së fundmi erne të kohës, deri me artileri malore, që dogjën e vetës revolucionarët shqiptarë, të gatshëm për zemër të Shqipërisë”.Më 26 prill në një kuvend për të gjithë të ftuarit në lokalin turistik te Ura shkretuan fshatra të shumtë, sidomos në Kosovë. përkrahje të Terenc Toçit, si: Kolë Marka Kola, të madh ,mbajti fjalimin shumë emocionues: Brah Nezë shtroi një drekë përshëndetëse e Shefqet Turgut Pasha sulmoi barbarisht në lug- Gjomarkaj me qëndrim në Cetinë, i cili u tregua “vëllezër Shqiptarë! Sot gjendem këtu në një falënderimi me plot bujari organizatori e dre- inën e Kaçanikut,fshatra mbarë të kësaj lugine, i gatshëm duke i dhënë shoqërues edhe sek- ditë të vështirë dhe të gëzueshme për shpirtin jtuesi i kësaj veprimtarie model i përkushtuari duke pasë nën armë 40 mijë forca ushtarake. retarin e tij besnik Zef Shantojen nga Shkodra. tonë, duke qenë shqiptar me gjak, fis, me shpirt Dod N. Luli. Këto i shprehin edhe këngët historike të asaj I kënaqur nga kjo pritje e siguria, u ngjit e me zemër, kam menduar me braktisë shtëpinë Edhe pse kjo “Qeveri” nuk pati jetë të gjatë kohe: maleve: në Malësinë e Madhe, Dukagjin e dhe familjen time dhe gjithë fuqinë që kam, e vazhdimësi në misionin e saj, për shkak të 1. “Na u nis pushka n’ Kaçanik,/Tuj luftue nat’e Nikaj-Mertur, derisa kaloi Drinin dhe hyri në me e dhënë jetën për çlirimin e Atdheut tim ndërhyrjes së Austro-Hungarisë për rivalitet dit!/Kaçanik he të raft pika!/Që s’po din ç’ka asht Bugjon, ku e priti vëllazërisht Frrok Bajraktari i e të gjyshërve të mi dhe për me e ba bashkë e zona influence me Italinë fqinj, kjo ngjarje i hika!/ 6 sahat t’u ther me thika./ Me thika n’dor’ Thaçit. Pritja aq e ngrohtë dhe e përzemërt sikur Shqipërinë e shqiptarëve!” afroi më shumë malet mes tyre për të arritur 6 sahat,/ Deri sa notoi kali në gjak”. e çlodhi dhe e çliroi nga ai udhëtim i vështirë Rëndësi ju dha listëssë formësim- deri në fitoren e 28 Nëntorit 1912. 2.“Turgut Pasha me ushtri,/ Isa Begi me përmes shtigjeve shkëmbore me borë e akull, it të anëtarëve të Qeverisë së Përkohshme të Me këtë, memorial, i nderuari Dod Nikoll shqiptari,/N’Carnalevë s’le turk me hi!”. derisa kaloi Drinin e hyri në viset e Pukës,ku u Kimzës, ku u përfshinë edhe Prend Uka (fla- Luli sjell edhe mesazhin, shembullin e Tij për 3.“Ka shkue zanin’at Mirditë,/Dy mijë trima mirëprit bujarisht. murtari i Berishës), dhe Frrok Kola, flamurtari të ndihmuar për raste të tilla, si sponsorizuesi kanë dalë komitë,/ Se s’janë msue me u koritë/ Si u çlodh dhe mori bekimin dhe prem- i Thaçit, në të 24vetët e shënuar për Qeverinë Fran Gjok Daka të monumentit kushtuar MIG- Hajt, Mirditë, të dalt nami!/Në shtat krajla t’ka timin e Thaçit, bashkë me bajraktarin e tij trim e Përkohshme të Kimzës, themeluar më 27 JENIT bashkë me nxënësin e Tij ideal , ZENE- shkue zani”! e besnik, Frrok Bajraktarin e shoqëruesit nga prill 1911.(përfaqësuesit e formësimit të kësaj LIN. Po kështuvepra e Tij është mesash edhe 4.“Kuvendon Krajli me Mbret”:/ - A ka Puka Mbishkodra e Nikaj-Mertur, trokiti në kullën Qeverie:!>Terenc Toçi;2.Preng Tuc Doda, Fan; për bashkitë: Fushë- Arës e Pukë, të cilat duhet hyqymet,/ Që s’ e ban zap atë milet! historike të bajraktarit të Berishës, Prend Uka, 3.Dedë Frroku,Kuzhnen, 4. Ndue Perdeda , t’i kushtojnë vëmendjen e duhurmonumenteve 5.”Halil Musa me Zenel Agen 2000 pukas te burrë kreshnik e fisnik,bujar e kanunar i urtë e Gojan; 5. Dod Bardhoku, Kthellë; 6. Kol Marka për personalitete vendas si: Pashk Curri, Elez i kan bashkue,/N’ Shehrit t’ Shkodrës na i kan trim, i mbrojtur prej çetës së Ndoc Mark Dedës e Kola, Orosh; 7.Gjelosh Kola, Shosh; 8. Pren Selimi, Ymer Puka, i cili qe pjesëmarrës në 4 shti për me i hek kto petkazi,/ Se lypin taksa e vëllezërve të tij, bashkë me çetën e Mark Kolikut Uka, Berishë; 9.Frrok Kola, Thaç; 10.Sadri Luka, revolucione, duke luftuar në Spanjë me gradën askeri ç’ ka s’ ka qen ndojher në Malsi!”. të Berishës Eper e rrethinë. Theth; 11.Gjon Difi, Mertur; 12.Mark Sokolaj, major, derisa vritet më 1944, në luftë kundër 5.“N’at Stamboll po kndon gazeta:/ S’i nep Dr. Terenc Toçi, i fuqizuar dhe i ush- Nikaj; 13. Qerim Ndou,Toplanë;14.Prel Tuli, pushtuesve nazist, në përkrahje të rezistencës armët Ndoc Mark Deda./-Besa, armët nuk i qyer shpirtërisht u nis për në Fan të Mirditës, ku Mertur; 15. Ndue Marka Lleshi, Fan;16.Ndue franceze. nap,/ Për pa i la zaptijet n’gjak,/Për pa i vra në Klos festohej me miq më 24 e 25 prill festa Ndrec Lazri, Dibërr; 17.Ndue Gjon Ndoci, Ditët kalojnë, por kalimtarët vendas e turist çata zapti,/Se ktu i thonë Berishë me Pukë e e Shën Markut, ku zhvillohej edhe një panair Kuzhnen, 18.Ndue Frrok Deda, Spaç; 19.Zef sa herë kalojnë bri këtij memoriali gjigand, M a l s i ”. pranveror bashkë me Lurë, Lumë pjesërisht dhe Ndoci, Kimëz(Munellë,Spaç); 20.Ndue Gjon pyesin me admirim se si u arrit gjithë kjo 6.“Mark Koliku nuk bjen n’dorë pa perzie Dibër e Pukë. Ndoci, Kuzhnen; 21. Geg Filip Çuni, Shkodër; përkujdesje e palodhur e Dod N. Lulit. gjak me borë!/ Bashkë me çetë me armë në dorë Gjatë udhëtimit për siguri kaloi mbi 23. Preng Marka Gjeta,Kthellë; 24. Ndrec Gjegja, BIBLIOGRAFI, Plasari, Aurel-“Si (nuk) u Kështu, Brigjet e Iballes: Berishë, Mertur, Kabash e Bicaj, ku mori premtime edhe nga Kthellë). shpall Pavarësia më 1911”. Gazeta “55”, Tiranë, Mzi, Dardhë kishin formuar dhjetë çeta bajraktarët e Kabashit e të Pukës:Vocërr Bajrak- Duke parë rëndësinë historike të kësaj 10 shkurt 2002, fq.41-50; Mesuli, Mark- “Një luftëtarësh, që e mbanin zonën të çliruar e të tari e Halil Musa. veprimtarie atdhetare të Dr. Torenc Toçit në kullë në histori” ;”Qeveria e Kimzës 1911, mbrojtur. Dr. Terenc Toçi, i gëzuar sa s’ka nga këto treva të Maleve të Veriut me qendër në ngjarje e Pavarur”, Tiranë, 2007, (108 faqe); Kjo situatë kryengritjesh ishte mbështetëse bashkimi myslimanë e katolikë në Pukë, si dhe Mirditë, kryetari komunës së Gjegjanit, Mark Leka, Pashk-“Personaliteti i lënë në hije, dom për veprën e Dr. Terenc Toçi, i cili i gjeti Malet lidhjet e ngushta Pukë-Mirditë, siç thonin vëzh- Mesuli, studiues i pasionuar i kësaj zone e më Nikollë Kimza”;Brahaj, Jaho- “Faqe mesjetare e Veriut të gatshëm për kryengritje të përg- gues të huaj kalimtarë: “Pukë e Mirditë-gjith- gjerë e përjetësoi në botimin e Tij të rëndë- nga zona e Kalivares”;Xhemal Meçi- “Qeveria jithshme antiosmane. Prandaj ndjeu frymëzim monë aleatë”. sishëm “ Një kullë në Histori,Qeveria e Kimzës e Përkohshme në Kimëz të Mirditës”, fq. 63-68. e shtytje për misionin e tij historik për çlirimin I siguruar prej trimave të Thaçit e 1911, ngjarje e Pavarësisë ( Tiranë, Mirgeralb, Marku, Pal Nikollë- “95-vjetori i Qeverisë së e pavarësimin e Shqipërisë së robëruar. Kështu, të Berishës, arriti mirë e shëndosh në Klos të 2007, 110 f.), ku përfshihen kumtesat dhe për- Përkohshme të Kimzës”. Fq.58-62;Deda, Pashk- i vendosur e me vullnet të jashtëzakonshëm i Fanit natën e Shmarkut, ku kishin filluar të vinin shëndetjet për sesionet shkencore kushtuar (95 e “Në tavanin e kullës, një “kuti me letra” e Qever- përndritshmi Dr. Terenc Toçi zbarkoi në brigjet miq të shumtë që brohorisnin ardhjen e Dr. 100-vjetorit të Qeverisë së Kimzës, 2005 e 2011) isë së Përkohshme”.,fq. 49-51. E Diel,13 korrik 2019 22 ••• kulturë

Në 20-vjetorin e vdekjes PUBLICISTIKA DHE PRIRJET LETRARE E ARTISTIKE TË ISUF RASHËS "Për një nga të rrallët, por edhe të veçantët njerëz me botë të madhe shpirtërore, shprehur kjo edhe në ditarët e tij." patur jehonën e duhur, jo vetëm në qarqet që kishte lexuar (e madje konspektuar), Tolsto- rezistuar kohës. intelektuale të Dardhës, Reçit, Çidhnës e Lurës, jin, Shekspirin, Dostojevskin, Uilliam Folkner, Dhe për vetë faktin se shumica e punimeve por pothuajse në gjithë rrethin e Dibrës. Çarls Dikens etj, dalëngadalëm, nëpërmjet të Isuf Rashës janë të skalitura në xham, gjith- Në këto studime (të botuara dhe të pabotu- leximeve. përjetimeve e asosacioneve, do të kush do të mendonte se ai ishte piktor i një stili ara) si edhe në kronikat, skicat apo essete (që formonte profilin e tij letrar. të veçantë. Kështu, duke pikturuar në xham dëshmojnë publicistikën e tij) reflektohet bota Dhe jo vetëm kaq. Nuk është rastësi që në portrete e peisazhe të natyrës ai krijoi individ- shpirtërore e një intelektuali të mirëfilltë që në arkivën e tij personale gjejmë koleksionin e të ualitetin e tij krijues edhe në gjininë e pikturës. çdo aspekt të imponon qasje të reja, metoda gjitha nr. të revistës “NëNTORI”, si dhe shu- Një nga këto vepra, siç është ajo e klasikëve efektive në funksion të zgjidhjeve të proble- micën e nr. të gazetës “DRITA” nga ku ai, jo të M-L shpreh parasëgjithash botën krijuese meve, të ndërtimit dhe përkufizimit të kon- vetëm lexonte letërsinë e kritikën letrare bash- të një piktori që të magjeps me veprën e tij... cepteve për strategji zhvillimore, planifikim këkohore, por edhe mësonte rreth stilistikës të Dhe ndonëse për të pikturuar peisazhe apo strategjik, menaxhim efektiv të projekteve, të shkruarit letërsi. portrete të çfarëdolloji, ndjehej disi i pavarur, gjithnjë në koherencë me realitetin objektiv. Ndonëse krijimtarinë e tij nuk e publikoi, kishte dhe raste kur survejohej, e në këto rre- Pikërisht kryellogaritari i një ekonomie nuk është rastësi që atë e ruajti me fanatizëm thana venitej disi shpirti i tij krijues. Madje, bujqësore provinciale, që jo vetëm i kishte në “sepetet” e familjes, me bindjen se një ditë kur donte të hidhte në një pikturë në xham të koleksionuara, por edhe të mirëstudjuara ajo do të “zbulohej”, e madje do të gjente dritën portretin e ish dikatorit komunist E.Hoxha,(jo Halil RAMA & Sakip CAMI revistat “Shkenca dhe jeta” dhe “Bujqësia”, do e botimit. se e donte shpirtërisht, por për të shpëtuar nga të ishte udhërrëfyes në aplikimin e metodolog- Brenda arsenalit të tij krijues, mjafton qoftë intrigat që i thurrnin ziliqarët e kohës skëterrë) Në publicistikë, letërsi, art dhe kulturë, jisë së punës shkencore, duke mundësuar një edhe poezia (e lënë në dorëshkrim “RREBESH- këtë nuk mund ta bënte kurrësesi pa lejen e pasioni sjell talentin. Këtë e provon më së miri ambientim të ri në stdudime, një cytje drejt ET E SHKUARA MË NUK KTHEHEN”, për të Komitetit të PPSH të rrethit.(!) edhe trashëgimia publicistike, letrare dhe artis- përvetësimit të njohurive bashkokore dhe konkluduar në peshën e fjalës, gjuhën e pasur Ndoshta edhe rrethanat ia “diktuan” Isuf tike e Isuf Rashës. Ndonëse nuk është ndonjë aplikimit të tyre në praktikën e përditshme, e mjetet shprehëse brilante të një poeti të tal- Rashës ushtrimin e talentit të tij në pikturë. autor i njohur, në labirinthet e laboratorit të në sektorë të tillë, si pemëtaria, blegtoria, entuar. Ligjërimin e tij poetik e gjejmë të sin- Se pikërisht në një periudhë kohore, kur qe tij krijues, (të shprehur në formë ditari) gjen bletërritja apo deri dhe te projektimi e ndër- tetizuar qoftë edhe në vargjet: “Dikur në këto ndëshkuar padrejtësisht nga kupola me masën dhjetra artikuj problemorë, poezi, skica etj timi i rrugëve të ndërmjetme mes fshatrave të brigje qe zënë dielli/Errësira kishte bllokuar e përjashtimit nga administrata e ish kooper- (disa të botuar në gazetën lokale “Ushtima e Dardhës. edhe qiellin/ Errësira, skamja, padituria/ U duk ativës bujqësore, për të mbajtur familjen do të maleve, por shumica të pabotuara) ku refle- Me fjalë të tjera, I.Rasha ishte intelektiali sikur në këto male kanë zënë rrënjë…” “prodhonte” dhjetra piktura në xham, të cilat ktohen fakte historike, por edhe shqetësimi bashkëkohor, i cili edhe në kushtet e rrethanat Qoftë edhe vetëm në këto vargje tingëllon do t’ua shiste bashkëfshatarëve, që aq shumë për mbarëvajtjen e punëve në Zall Dardhën e e izolimit total, në një ekonomi provinciale, e bukur fjala poetike e Isuf Rashës. Më tej në i kërkonin për të zbukuruar më to shtëpitë e tij të largët. hartone dhe zbatonte projekte që konsistonin vargjet: “Ngado që ngjitem në maja të larta/ tyre. Ndonëse e donte dhe dashuronte jetën, ai në doza optimale të materialeve teorike, për t’i Ngado që shkel buzë kufirit/ Zemra më gufon Ndodhte kështu, pasi në peisazhet e portre- iku për në botën e përtejme para 20 vitesh, dhënë rëndësi punës praktike, nga e cila krijon- me afshin e pastër/ Rrofsh në jetë të jetëv O tet e pikturuara nga I.Rasha dominonte filozo- duke lënë pas një trashëgimi të pasur doku- te bazamente të qëndrueshme për vepra po të Shqipëri!...” duket sikur shkelim në sinorët fia humaniste që nënkuptonte marrdhënien e mentare. Mjaftojnë qoftë dhe dhjetra ditaret qëndrueshme, disa prej të cilave i hasim edhe poetikë të Isuf Rashës që janë më të bukura tij shpirtërore me njeriun, me njerëzimin, me e lënë në dorëshkrim (nëpër blloqe a fletore sot pas më shumë se tri dekadash, si blloku i se rudinat e natyrën, me botën që na rrethon. Pikërisht të asaj kohe), për të kuptuar punën e tij të pemëve (sipër shtëpisë së tij, apo dhe ndonjë Korabit. Na sjell kështu ai një shpirt të madh në ato rrethana spikat një perceptim i ri i këtij thelluar studimore, duke përshkruar gjer në rrugë ndërlidhëse fshtatrash.... poetik, gati parajsor që të magjeps…. piktori autodidakt, kur ky talent i veçantë arrin detaje fakte e ngjarje historike të zonës së Zall të vetëpërcaktohet dhe të kultivojë dhuntitë e Dardhës me histori të lavdishme, toponiminë, Poezia..... VEPRA E QËNËSISHME E PIKTORIT AUTO- tij, me të cilat mund të mbizotëronte fatin e për Simpoziumin e organizuar në Zall Dardhë Jo më në Zall Dardhën e largët, por ndosh- DIDAKT paracaktuar dhe të dominonte natyrën duke nga zona e Reçit dhe Dardhës me rastin e 75 ta edhe këtu në Tiranë, metropolin shqiptar, Një shpirt poetik i derdhur edhe në telajo.... e modifikuar. vjetorit të pavarësisë etj. Për vlerat e rralla të rrallë mund të gjejsh një bibliotekë aq të Një pikturë mbresëlënëse e një piktori auto- Dhe vërtetë, kur shikon punimet e tij I.Rashës flasin bashkohës të tij, personalitete pasur sa ajo që i la trashëgim familjes së tij didakt, që ndonëse e diktuar nga ideologjia artistike, (të ruajtura me fanatizëm nga bash- të mirrënjohura si Prof.dr.Petrit Bara, Dine Isuf Rasha. Pikërisht, intelektuali bashkohor sundese e regjimit në të cilin ai punoi, i ka këshortja, djemtë e vëllai i tij) qoftë në pik- Kaca, Xhelil Cibaku, Isuf Xhediku, Muharrem turë, qoftë në grafikë, sheh mjaftë peisazhe Xhoka, Nazmi Shira etj. nga ambiente të origjinës së tij, pra nga Zall Nëse dëshiron të njohësh një njeri lexo Dardha, kjo perlë e natyrës shqiptare. Në këto ditarin e tij që ka lënë. Nëse dëshiron të njohësh punime ku dominojnë lulet dhe natyra e qetë, një periudhë kohore historike lexo ditarët dhe duhet thënë se lidhja e tij me vendlindjen është shtypin e kohës. një lidhje emocionale...është edhe një krenari Nëse ke mbajtur ditar tregon se je njeri i për historinë e lavdishme të Dardhës dhe rregullt, i vëmendshëm, parashikues, optimist, bukuritë mahnitëse të natyrës së saj. krahasues, dhe vizionar. Një nga të rrallët, por edhe të veçantët “Shkenca dhe Jeta”, revista më e dashur njerëz me botë të madhe shpirtërore është Isuf e Isufit Rasha. Këtë e thonë ditarët e tij, që fatmirë- Isufi lexonte shumë. Ai ishte i abonuar sisht bashkëshortja Hyrie dhe gjashtë djemtë me shtypin e kohës.(jo në atë partiak, por në e tij i kanë ruajtur si sytë e ballit. Janë ditarë shtypin letrar e shkencor). Lexonte gazetën shumë të thjeshtë , të vegjël, blloqe të vegjël, “Drita” , “Zëri i Rinisë”, etj. Por revista më me një shkrim të imët, por me kaligrafi, që e dashur për Isufin ishte revista “Shkenca flasin shumë. dhe jeta”. E lexonte me ëndje këtë revistë sepse tek Studjues bashkohor ajo gjente nga vehtja e tij, gjente përvojë, Intelektuali erudit I.Rasha, pa iu larguar kërkime shkencore. Një herë postieri nuk ja profesionit të llogaritarit, angazhohet në stu- solli revistën në fshat. Isufi u mërzit shumë. dime serioze, në funksion të rritjes së vlerës së Ai e ripagoi postierin që ta blente revistën në ditës së punës. Të tilla janë studimet për rritjen Peshkopi dhe t’ja sillte. e efektivitetit nëpërmjet projekteve të sistemit Revistat i mbante koleksion, i shfle- të tokave, drenazhimeve, tarracave etj,-procese tonte herë pas here, nxirrte shënime, dhe këto për të cilat sipas një vendimi të qeverisë së këto shënime i vinte në praktikë. Shikonte asaj kohe, financoheshin nga shteti. emisione shkencore në televizor, emisione Studime të tilla si dhe ai për rritjen e rrezes sportive e kulturore. Dëshira e tij e madhe së bukës, të botuara në shtypin e kohës kanë për të zgjeruar horizontin kulturor ishte e Diel, 13 korrik 2019 info •••23

Me ish-maturantët e para 50 viteve të Shkollës Pedagogjike “Luigj Gurakuqi” Elbasan

Nga Hamdi Hysuka KUJTIME DHE MBRESA NGA Të gjithë themi se vitet e shkollës së mesme mbeten të paharruara. Kështu është në të vërtetë kur e mendon. 20 qershori 2019, për ne ish-matur- antët e para 50 viteve të Shkollës Pedagogjike “Luigj 50-VJETORI I MATURËS Gurakuqi” Elbasan, është një ngjarje e paharruar, me mbresa dhe kujtime të shumta. Jemi ulur plot dëshirë në bankat e kësaj shkolle pedagogjike, në qytetin më “U bënë 54 vite kur në këtë shkollë ishim nxënës të klasës së I-B, me mësues kujdestar prof. të shquar për arsim e dituri, për kulturë e qytetërim. Genc Stringën. Të vegjël ishim, 13-14 vjeç, ndonjëri edhe 15… Në shtatorin e vitit 1965 u U bënë 54 vite kur në këtë shkollë ishim nxënës të klasës së I-B, me mësues kujdestar prof. Genc mblodhëm një e nga një, nga të katër anët e Shqipërisë, nga afër e nga larg, të ndrojtur e të Stringën. Të vegjël ishim, 13-14 vjeç, ndonjëri edhe padalë nga fshati, me rroba sa për të thënë, me triko leshi, xhaketa e pantallona doku… Por 15… Në shtatorin e vitit 1965 u mblodhëm një e nga një, nga të katër anët e Shqipërisë, nga afër e me ëndërra për t’u pajisur me dije e për t’u bërë edukatorë të brezit të ri.” nga larg, të ndrojtur e të padalë nga fshati, me rroba sa për të thënë, me triko leshi, xhaketa e pantallona vite kur filluam mësimet nëpër klasat me laboratorë rastit. Përshëndeti pjesëmarrësit, por dhe ata që nuk doku… Por me ëndërra për t’u pajisur me dije e Vitet e moshës më rinore, 14-18 vjeç, janë më në lëndët kimi, fizikë, biologji, gjeografi, vizatim, mundën të ishin në këtë takim. Edhe 50 vite më pas për t’u bërë edukatorë të brezit të ri. Lista emërore aktive të formimit tonë, sepse vinim nga fshatra, edukim muzikor, punë dore, edukim fizik etj. Mirën- ndjemë “ethet” e apelit. Nga një fletë regjistri e atyre është kjo: Afërdita Çarçiu, Argjentina Bejtja, Basrie qytete e zona të ndryshme të Shqipërisë. Këtu njohëm johje e përhershëm për të gjithë pedagogët tanë! viteve profesori filloi leximin e emrave, me porosinë Lila, Bujar Spahiu, Esat Forgali, Fatmir Ago, Fiqirete njeri-tjetrin, krijuam shoqërinë dhe forcuam kar- që kush dëgjon emrin, të thotë këtu… Mungesa pati. Berbiu, Gjon Piroli, Hamdi Hysuka, Islam Meça, akterin, dashurinë e respektin për njëri-tjetrin, për Elbasani është qytet i lashtë, me monumente Katër ishin me arsye, kanë ndërruar jetë... Në shenjë Mehmet Hasani, Musa Hushi, Myslim Cakoni, Naum pedagogët tanë të mrekullueshëm. Çdo pedagogjikas kulturore. Ngado që të nisesh, rruga drejt tij është respekti, mirënjohjeje e dashurie mbajtëm një minut Bici, Nebi Mehmeti, Nevruze Vërçka, Olimbi Islami, kujton me ndjesi, dashuri e mirënjohje të madhe vitet me bukuri të rralla natyrore. Rrezet e diellit i japin heshtje. Qamil Lala, Qatip Cërriku, Rajmonda Leka, Ramiz e shoqërisë 4-vjeçare, shokët dhe shoqet e klasës, natyrës shumëngjyrëshe koloritin e bukur, i cili gër- Pastaj kaluam në shkëmbim të kujtimeve, epi- Lela, Rruzhdi Manerkolli, Sabri Hoxha, Tomorr pedagogët e jashtëzakonshëm, të shkëlqyer, të për- sheton gjethet e kuqërremta me rrezet e diellit. Të tilla sodeve të veçantë mes njëri-tjetrit, treguam fotografi Gega, Valentina Riska, Vasilika Gramo, Zeqir Leka, gatitur dhe edukatorë të gjithanshëm, që luajtën një bukuri na shoqëruan me vargmale të njëpasnjëshme. të asaj periudhe, batuta e veprime të moshës rinore Selman Marku. Mësimet i ndërprenë Vasilika Gramo, rol të rëndësishëm në formimin dhe edukimin tonë. Kureshtja ishte e madhe, se në këtë qytet të vlerave për vitet e shkollës, mësimet, provimet, pedagogët, Fatmir Ago, Rajmonda Leka, Esat Forgali, Zeqir Leka, Duke iu rikthyer kujtimeve më të mira, kujtuam jo kombëtare, që ka zënë vendin e merituar në botën pushimet, simpatitë dhe shoqërinë që kishim në ato Myslim Cakoni. Në vitin e dytë na u shtuan Drita pa nostalgji aftësitë dhe nivelin e ngritur profesional e monumenteve të kulturës shqiptare e më gjërë, u vite. U emocionuam duke shikuar njëri-tjetrin në sy, Mysliu, Izet Balla, Hamza Isufi, Bajram Pero. Në të tyre, shumica e të cilëve vinin nga universitetet e kthyem si ish-maturantë, pedagogjikas të vitit 1969. duke menduar se çfarë vitesh të bukura kemi kaluar... paralelin C u larguan Bujar Spahiu Petrit Kolaveri Europës dhe ishin model në mësimdhënie e kërkesë Kalendari shënoi 20 qershor 2019. Ishim afërsisht Disa nuk mundën të vinin në takim, pasi janë e Qamil Lala. llogarie ndaj nesh. Veçuam drejtorin, Vasil Kamami, i 70-vjeçarë. Nuk i ruajmë flokët e dikurshëm, as sasinë larg, të shpërndarë nëpër botë, por me zemër ishin cili kishte mbaruar studimet shkëlqyeshëm për gjuhë e tyre. Emocione, por edhe lot malli e kujtime të pa aty. Në celularin tim erdhi një mesazh nga Amerika, Për secilin qyteti i rinisë mbetet më i miri në botë. dhe letërsi italiane në Firence të Romës. Nuk mund harruara. Natyrisht jemi më të vjetër dhe me flokë të dërguar nga Afërfita Çarçiu (Robo), në të cilin ajo Se këtu janë kujtimet e pashlyera të asaj kohe, në të të harrojmë komunikimin shembullor të tyre me ne thinjura, por nga malli dhe dashuria mbase të rinj, përshëndeti të gjithë shoqet dhe shokët e klasës, duke cilën “kur vendosëm që t’ia kushtojmë veten sho- ish-nxënësit e ndrojtur. Kujtojmë pedagogun e parë si atëherë, të qeshur e buzagaz, si vëllezër e motra. na uruar që t’a kalojmë sa më këndshëm këtë takim, qërisë, u ndalëm te profesioni i mësuesisë”. Ndaj në kujdestar, Genc Stringa; pedagogët Qazim Kashari, Befasitë nuk na u ndanë. Bukuritë dhe pamjet mes kujtimesh të bukura të asaj kohe të paharruar! jetën tonë vitet e shkollës pedagogjike zejnë vend të Nazmi Gurmani e Mustafa Karapinjalli në gjuhë e rreth e rrotull janë mbresëlënëse e nuk mund të për- -Më vjen keq që nuk marr pjesë, -thuhej ndër të veçantë. Për ne shokët e shoqet e klasës IV-B, shtator letërsi; Gjyslime Kryemadhi, Qazim Bumi, Shyqyri shkruhen. Hapësira të sistemuara e të gjelbëruara, tjera. Por, falë teknologjisë së lartë elektronike, pa 1965 - qershor 1969, Elbasani ka qënë e mbetet i Latifi, Adhurim Kongoli e Stavri Stoja në matematikë; ndërtime moderne e tradicionale, rrugë të gjera të u menduar fare, hapa mesenxherin dhe nëpërmjet jashtëzakonshëm. Sepse për herë të parë këtu, më 1 Doloreza Gjerazi në fizikë, Kastriot Misja në kimi; mirëmbajtura, lokale shërbimi e mbi të gjitha stadiu- videos shoqja jonë u bë pjesëmarrëse me ne. Drejt- dhjetor të vitit 1909, u hap e para shkollë për mësues, Lumnije Kotherja në biologji; Shyqyri Demiri, Rrah- mi “Elbasan Arena”, i nivelit ndërkombëtar. përderejt u përshëndet me secilin, duke filluar nga me emrin “Shkolla Normale” e Elbasanit. Drejtor i man Berhami e Ndriçim Librazhdi në histori; Tomorr Atmosferë e mrekullueshme! Pasi shkëmbyem pedagogët e me radhë shokët e shoqet. parë ishte patrioti i shquar shkodran, Luigj Gurakuqi. Arianiti e Nos Ndrio në gjeografi; Vasil Kamami, shikimet e para, se cili e mbante mend njëri-tjetrin, Pas një intervali të shkurtër kohor, e njejta gjë Ndërsa mësuesit e parë qenë njerëzit më të shquar të Reshit Kashari, Sotir Paparisto e Qemal Bajraktari në u përqafuam dhe u ulëm për një kafe, në lokalin e ndodhi dhe me “amerikanen” tjetër, Olimbi Islami. kulturës shqiptare, të arsimuar jashtë atdheut: Alek- pedagogji e psikologji; Grigor Kallajxhiu në njohuri bukur të Turizmit të qytetit. Në mesazhin dërguar Islam Meçës, shkruante se me sandër Xhuvani, Sotir Peci, Petër Dodbiba, Simon politike; Boro Shoshkiç e Piro Bishka në gjuhë të Pra, të gjithë 68 ose 70-vjeçarë, me karriera e këtë rast ndjehej shumë e gëzuar. Po me video mes- Shuteriqi, Hasan Mejza, hafiz Ibrahim Dalliu etj. Para huaj (ruse), Lumnije Shehetila në edukim muzikor; gjurmë të rëndësishme ndër vite, duke dhënë kon- enxher nga celulari i Islamit, mes emocioneve, të nxënësve atë ditë, arsimtarëve e popullit të mbledhur, Bukurosh Sejdini, Vasil Tole, Andon Lakuriqi në tribut në edukimin e brezave dhe në ndërtimin e gjithë e përshëndetëm dhe na përshëndeti. ndër të tjera Luigj Gurakuqi tha: "Shqipëria u lëkund vizatim; Enver Zyma në bukurshkrim; Hysen Çaushi, vendit, duke qenë mbi të gjitha qytetarë të denjë të -Në një farë mënyre, -shkroi më pas në mesenx- e tëra nga zëri i Shkollës Normale, atdhetarët nuk Leonard Shuteriqi e Vasil Talo në vegla muzikore; kësaj shoqërie. herin tim, -m’u duk se isha aty me ju, shoqe e shokë kursyen ndihmat e veta, ndërsa djemtë tanë rrodhën Shpëtim Gjevori, Maruka Zharda, Kristaq Mullisi Më pas u drejtuam për te klasa ku bëmë mësim të rinisë. U gëzova dhe u emocionova. Kur ju pashë, nga të gjitha viset e Shqipërisë e u derdhën këtu në e Kujtim Graceni në edukim fizik; Isuf Ekmeçiu e në vitin e fundit. Ish-sekretari i rinisë, Ramiz Lela, më rrodhën lot gëzimi e mallëngjimi për ato vite të Elbasan, jo vetëm nga Toskëria, që ka qenë gjith- Xhevat Domi në punë dore... pa harruar kujdestarët kërkoi që të rreshtohemi në hyrje të shkollës dhe me bukura. Ju përqafoj nga larg me shumë dashuri e monë e para në tregimet kombëtare dhe ndër luftrat e konviktit Agim Haxhiymeri, Abdyl Mallaholli, qetësi të hyjmë në “mësim”. Ashtu bëmë. Emocio- respekt! e gjuhës, por më fort nga Gegëria e Sipërme, nga Burbuqe Bebeti, Hasan Dylgjeri; as daj Cenin roje e ni ishte i shkallës sipërore absolute! Në tabelë, me Ndonjërin shok a shoqe, nuk e kemi parë që në ajo Kosovë sa fisnike e trimoshe, me përpjekjet e të daj Metin kujdestar ditor. Lëndët mësimore që zhvil- shkrim dore, siç na mësonte profesori i bukursh- mbrëmjen e fundit të maturës, si psh Gjonin, Tomor- ndershmit Hasan Prishtina, i cili na rroftë për jetë, luam gjatë katër viteve janë: Gjuhë shqipe, Metodikë krimit, Enver Zyma, ishte shkruar: “Nuk jemi plakur, rin, Afërditën, Fildushen, Hasanin, Engjëllushen, na erdhën mjaft nxënës saqë mund të thuhet pa frikë gjuhe, Letërsi dhe lexim ekspresiv, Letërsi për fëmijë, por jemi rritur”! Bariun, Aqifin, Musanë, Rruzhdiun… Të tjerë nuk lajthimi se nuk ka asnjë kënd të Shqipërisë që të mos Gjuhë ruse, Algjebër, Aritmetikë, Metodikë aritme- ishin të pranishëm për arsye subjektive, por disa ketë këtu brenda përfaqësuesin e vet." tike, Gjeometri, Fizikë, Kimi, Anatomi e fiziologji, Me peshën e viteve mbi supe, me më pak flokë munguan, se janë ndarë para kohe nga jeta, duke Fillimisht mësimi filloi me 111 nxënës, prej të Botanikë, Zoologji, Bazat e biologjisë, Metodikë e dhe me disa kilogramë më shumë, në shoqërinë e lënë hapësirë të zbrazët në zemrat e shoqeve dhe të cilëve 50 ishin nga Elbasani, ndërsa të tjerët nga të diturisë së natyrës, Gjeografi e metodikë, Histori e njëri-tjetrit u rikthyem edhe njëherë në shkollën shokëve… gjitha trojet shqiptare. Nxënësit nga Kosova dhe metodikë, Njohuri fillestare politike, Psikologji, Ped- tonë të dashur. U ulëm nëpër tavolina, ashtu si dikur Shkupi udhëtuan 12 ditë, derisa arritën në Elbasan agogji, Higjienë, Bukurshkrim e metodikë, Muzikë, nëpër banka. Takim gjithë emocion, i përzier mes për të marrë emrin e nderit “Normalist” e më pas Vegël muzikore, Punë dore, Bujqësi, Ekonomi shtëpi- mallit dhe kujtimeve. Shkëmbyem biseda. Profesori mësues. jake, Pedagogji praktike. Si pa u ndjerë kaluan ato kujdestar i vitit të parë, Genc Stringa, mori fjalën e Vijon numrin e arthshëm CMYK