Od Reformácie Po Dnešok Tešínskym Sliezskom a Oravou
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Od reformácie po dnešok Tešínskym Sliezskom a Oravou Od Reformacji do dziś From the Reformation up PL na Ślasku Cieszyńskim i Orawie EN to the Present across Cieszyn Silesia and Orava Von der Reformation bis heute durch DE das Teschener Schlesien und die Region Orava Verzia: eKniha EURÓPSKA ÚNIA Poľsko-Slovensko Európsky fond regionálneho rozvoja Polska-Słowacja Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Verzia: eKniha Od reformácie po dnešok Tešínskym Sliezskom a Oravou Od Reformacji do dziś From the Reformation up PL na Ślasku Cieszyńskim i Orawie EN to the Present across Cieszyn Silesia and Orava Von der Reformation bis heute durch DE das Teschener Schlesien und die Region Orava Cirkevný zbor Evanjelickej cirkvi augsburského vyznania na Slovensku Dolný Kubín 2018 Verzia: eKniha Od reformácie po dnešok Tešínskym Sliezskom a Oravou / Od Reformacji do dziś na Ślasku Cieszyńskim i Orawie © Zostavil a redakčne upravil, autor konceptu knihy: Mgr. Rastislav Stanček © Autori: Mgr. Marcin Gabryś, Mgr. Matúš Chren, Mgr. Rastislav Stanček Jazyková redakcia: PhDr. Mária Kováčová (slovenský jazyk) Jazyková redakcia: Mgr. Anna Mika Preklad slovenčiny: PhDr. Rudolf Ragula Preklad do poľštiny: Mgr. Irena Prengel-Adamczyk Preklad do angličtiny: Michal Čipka Preklad do nemčiny: Mgr. et Bc. Lenka Biňasová © Fotografie: Mgr. Marcin Gabryś, František Rišiaň © Grafická úprava knihy: Juraj Hlavna, Zrno - reklamná agentúra, Dolný Kubín © Vydal: Cirkevný zbor Evanjelickej cirkvi augsburského vyznania na Slovensku Dolný Kubín Vydavateľ ďakuje za pomoc pri spracovaní tejto publikácie Anne Kustrovej, Anne Urbanovej a Ing. Eve Vajzerovej. Tlač: Tlačiareň Pelprint, s. r. o., Na Sihoti 1171/16, 026 01 Dolný Kubín Istebné Interiér evanjelického a. v. kostola, Wnętrze kościoła ewangelickiego w. a., the interior of the Lutheran church Obrázok na obale: Interiér artikulárneho kostola v Leštinách of A.C., Interieur der evangelischen Kirche A.B. Publikácia bola vydaná v rámci projektu „Spoločne putujeme už 500 rokov“ realizovaného prostredníctvom programu Interreg Poľsko–Slovensko 2014–2020 spolufinancovaného Európskou úniou z prostriedkov Európskeho fondu regionálneho rozvoja. Partneri projektu: Cirkevný zbor Evanjelickej cirkvi augsburského vyznania na Slovensku Dolný Kubín a Parafia Ewangelicko-Augsburska w Cieszynie. Žiadna časť tejto knihy nesmie byť reprodukovaná, uložená do informačných systémov ani inak rozširovaná (elektronicky alebo mechanicky) bez predchádzajúceho písomného súhlasu vydavateľa. Výtlačok zdarma / Egzemplarz bezpłatny ISBN 978-80-972961-9-3 9 788097 296193 Verzia: eKniha SK Predhovor Myšlienka vzniku tejto publikácie sa zrodila pri spracovávaní podkla- dov projektu „Spoločne putujeme už 500 rokov“, ktorý je financovaný z programu Interreg PL-SK. Cieľom tohto bedekera je poukázať nielen na prameň duchovných hodnôt reformácie evanjelikov augsburského vyznania, ale aj na ich spoločné zdieľanie cestami histórie i súčasnosti. Rozvinuli sa v blízkych regiónoch, ktoré sú z politického hľadiska od- delené hranicou. V súčasnosti toto pomedzie pomáha prekročiť aj tento turistický sprievodca vo vzájomnom spoznávaní kultúry. Stopy zanechali predchádzajúci pútnici, napríklad významný teológ a hymnológ, evan- jelický a. v. farár Juraj Tranovský (* 1592 – †1637). Jeho životná cesta z rodného Cieszyna cez Nemecko, Čechy, Moravu, Sliezsko na Slovensko, viedla s niekoľkoročnou zastávkou na Orave do Liptova. Tu začínajú stopy jeho najvýznamnejšieho diela Cithara sanctorum, ktoré dodnes obohacuje a zjednocuje ľudí žijúcich v Poľsku a na Slovensku. Žiaľ, púť tohto významného dejateľa nebola ľahká. Viac sa o ňom dočítate vo vy- danej publikácii „Cesty Juraja Tranovského“, ktorej vznik podporil ten istý projekt financovaný z programu Interreg PL-SK ako tento bedeker. Dostupnosť publikácie je aj v elektronickej verzii na webe: www.ecavdk. webnode.sk/publikacie. Tento knižný sprievodca nemá za úlohu poskytnúť informácie o prírode, infraštruktúre, stravovacích zariadeniach, či kultúrnych ustanovizniach. Informácie sa zásadne týkajú vecí, ktoré sú späté s pro- testantizmom. Z dávnej minulosti sa ich zachovalo málo. Mnohé drevené evanjelické kostoly, fary a školy boli asanované a nahradené novými stavbami. Línia protestantizmu sa v dôsledku neľahkého historického vývinu skončila na mnohých miestach. Tým viac vás môžu upútať pamiatky zachované do súčasnosti, ktoré sú naplnené bohatstvom duchovných a kultúrnych hodnôt. Medzi nimi sú svedkovia z obdobia útlaku protestantov, ale aj objekty z počiatkov náboženskej tolerancie až do súčasnej slobody vyznania. Ste srdečne pozvaní, čakáme na vašu návštevu. Mgr. Rastislav Stanček predsedajúci zborový ev. a. v. farár v Dolnom Kubíne Wstęp Pomysł napisania tego przewodnika zrodził się w trakcie przygotowywa- nia materiałów do projektu „Razem wędrujemy już 500 lat“, finansowa- nego z programu Interreg PL-SK. Jego zadaniem jest nie tylko wska- Verzia: eKniha 9 SK SK zanie źródła wartości duchowych Reformacji ewangelików wyznania Germany, Bohemia, Moravia, Silesia to Slovakia led, with a few-year break augsburskiego, lecz także zwrócenie uwagi na wspólne ścieżki i miejsca, across Orava, to Liptov. It is here where the traces of his most important w których dawniej spotykali się i spotykają obecnie. Znajdujemy je na work, Cithara sanctorum, which still today enriches and unites the people sąsiadujących z sobą terenach oddzielonych pod względem politycznym living in Poland and Slovakia, begin. Unfortunately, the path of this granicą, którejprzekroczenie dzisiaj nie jest problemem, dlatego we important activist was not easy. You will learn about him more in the wzajemnym poznawaniu kultury ten turystyczny bedeker będzie bardzo published publication “The Paths of Juraj Tranovský”, which creation was pomocny. Przodkowie pozostawili po sobie trwałe ślady, na przykład also made possible by the same project financed from the Interreg PL-SK ceniony teolog i hymnolog, ewangelicki proboszcz ks. Jerzy Trzanowski as this Baedeker. This publication is also available in electronic form at (1592–1637). Jego droga życiowa wiodła z rodzinnego Cieszyna przez the following web page link: www.ecavdk.webnode.sk/publikacie. Niemcy, Czechy, Morawy, Śląsk na Słowację, przez Orawę na Liptów. The objective of this Baedeker is not to provide information on nature, Tutaj stworzył swoje największe dzieło Cithara sanctorum, które dziś infrastructure, restaurants or cultural monuments. It is strictly related wzbogaca i jednoczy ludzi mieszkających nie tylko w Polsce i na Słowa- to things connected with Protestantism of which only very few have cji. Niestety, wędrówka tego duchownego nie była łatwa. Więcej o jego been preserved from the past. The original wooden Lutheran churches, życiu można przeczytać w publikacji „Śladami Jerzego Trzanowskiego“, parsonages and schools were sanitized and replaced with new buildings. współfinansowanej również z programu Interreg PL-SK, podobnie jak Furthermore, the line of Protestantism was ended in many places due niniejszy bedeker. Publikacja dostępna jest również w formie elektro- to an uneasy historical development. However, this only increases nicznej pod adresem: www.ecavdk.webnode.sk/publikacie. the value of the preserved monuments filled with the wealth of spiritual Niniejszy przewodnik nie zawiera informacji o przyrodzie, infrastruk- and cultural values which you are invited to get to know. Among them turze, restauracjach czy instytucjach kultury. Jego zawartość dotyczy there are witnesses of the times of the oppression of Protestantism wyłącznie miejsc związanych z protestantyzmem. Niewiele takich as well as objects that date back to the beginnings of religious tolerance pamiątek związanych z przeszłością zachowało się do dzisiaj. Dawne up to the present period of freedom of confession. drewniane kościoły, parafie i szkoły wyburzono, a ich miejsce zajęły mu- You are cordially invited. We are waiting for your visit! rowane budynki. W związku ze skomplikowanym przebiegiem historii ciągłość wyznania ewangelickiego w wielu miejscach została przerwana. Tym bardziej warto poznać zachowane do dziś miejsca, które przepeł- nione są bogactwem duchowym i kulturowym. Wśród nich znajdują Einleitung się miejsca-świadkowie z okresu prześladowań protestantów, z czasów Die Idee zu dieser Publikation ist bei der Bearbeitung der Dokumentati- tolerancji religijnej, a niektóre pochodzą już ze współczesności, kiedy on für das Projekt „Wir wandern seit 500 Jahren zusammen“ entstanden, wolność wyznania została nam zagwarantowana. das im Rahmen des Programms Interreg PL-SK gefördert wurde. Ziel Serdecznie zapraszamy do odwiedzenia naszego regionu. dieses Baedekers ist es, nicht nur die Quellen der geistlichen Werte der Reformation der Lutheraner des Augsburgischen Bekenntnisses aufzu- zeigen, sondern auch auf die gemeinsamen Wege durch die Geschichte aufmerksam zu machen. Sie befinden sich heute in direkt benachbarten Preface Regionen, die durch eine Staatsgrenz voneinander getrennt sind. Deren The idea of creating this publication was born when processing the Überwindung ist heute kein Problem. Dieser touristische Baedeker hilft documents of the project “We have been wandering together for 500 beim gemeinsamen Kennenlernen der Kultur. Die Spuren hinterließen years” which is financed from the program Interreg PL-SK. The objective die vorangehenden Wanderer, z.B. ein bedeutender Theologe und of this Baedeker is not only to point at the source of spiritual values of the Hymnologe, Evangelischer A. B. Pfarrer Juraj Tranovský (*1952 – † 1637).